Met dank aan. Materiaal. 1 Intro 2 Huurvoorwaarden 3 Methodiek 4 Achtergrond 5 Extra suggesties Bijlage 1: Dozen Bijlage 2: Evaluatieformulier

handleiding

p.2 handleid ing

O

INH

FEL

TA UDS

1 Intro 2 Huurvoorwaarden 3 Methodiek 4 Achtergrond 5 Extra suggesties Bijlage 1: Dozen Bijlage 2: Evaluatieformulier

Colofon

Correct&Go is een educatief product van Oxfam-Wereldwinkels vzw (www.oww.be). Het project werd gerealiseerd door Productiehuis Impressantplus (www.impressantplus.eu) ism freelance tekstschrijver Peter Cristiaensen.

et dank aan M Colruyt voor het gebruik van de winkelkarren Volgende fairtrade licentiehouders van Max Havelaar voor het leveren van de producten: Oxfam Fairtrade, Fair Trade Original, Callebaut, Lidl, Choco Natra, Delvas, Coffeebreak Max Havelaar De leerlingen van het Sint-Janscollege en hun leerkracht Peter Parmentier voor de testfase (maart 2009). De leerlingen van het Heilig Hart Instituut in Heverlee en hun leerkracht Griet Dumon voor de testfase (mei 2009).

Materiaal

Inbegrepen in de tentoonstelling • • • • •

3 winkelkarren 3 sokkels 6 zakjes met cacaobonen, rijstkorrels, theeblaadjes 3 shoppingbags leerkrachtenhandleiding

Te bestellen bij reservatie

• voldoende dozen per klas: 1 pakket omvat drie verschillende dozen en kost €2

Zelf moeten de leerlingen zorgen voor • schrijfgerief

p.3 handleid ing

1 Intro Correct & Go is een educatief project van Oxfam-Wereldwinkels waarbij drie omgebouwde winkelkarren centraal staan. Het project is in de eerste plaats naar scholen gericht, waar de winkelkarren makkelijk van klas tot klas gereden kunnen worden. Maar ook op andere evenementen kunnen ze ingezet worden als een soort mini-tentoonstelling, eventueel gekoppeld aan zoekopdrachten voor de bezoekers. Het doel van Correct & Go is een aantal belangrijke aspecten van eerlijke handel duidelijk maken aan jongeren van de eerste en tweede graad van het secundair onderwijs (12-16-jarigen). Aangezien deze doelgroep tamelijk breed is (zowel ASO als TSO en BSO), hebben we een methodiek van één lesuur uitgewerkt die heel flexibel is. Als leerkracht kan je hem eenvoudig ‘naar je hand zetten’ en er meteen mee aan de slag gaan. Het project is opgebouwd rond drie producten. Er is een cacaokar, een theekar en een rijstkar. Elke kar bevat dezelfde vaste onderdelen: Een reclameslogan voor eerlijke handel op het handvat. Een doorzichtige plexiwand waarachter de cacao-, thee- en rijstproducten van Oxfam Fairtrade zichtbaar zijn, naast enkele door Max Havelaar gelabelde producten van andere bedrijven. Een zijpaneel met een aantal interessante gegevens over het product (herkomst, koloniale historiek, verwerking, voornaamste productie- en exportlanden, leuke weetjes). Een uitschuifbare rol waarop telkens een deelthema van de globale handelsproblematiek wordt belicht: een analyse van de keten van boon tot chocolade en de spelers daarin (cacaokar), een blik op de arbeidsomstandigheden op theeplantages (theekar) en een verhaal van wraakroepende handelspraktijken en dumping (rijstkar). Bovenaan telkens vier uitschuifbare luikjes waarop het verhaal van eerlijke handel staat aan de hand van portretten van drie partners van Oxfam-Wereldwinkels: Kavokiva-Ivoorkust (cacaokar), Kayonza-Uganda (theekar) en Green NetThailand (rijstkar). De methodiek is opgebouwd rond een creatieve opdracht (het creëren van een verpakking), waarbij vooral het zoeken naar het fairtradeverhaal (de uitschuifbare luikjes) centraal staat. Afhankelijk van de doelgroep kan je als leerkracht zelf beslissen om de moeilijkere thema’s (op de uitschuifbare rol) bespreekbaar te maken in de klas (bijvoorbeeld via de internetopdracht Connect & Go). Correct & Go sluit als project nauw aan bij de vakoverschrijdende eindtermen voor het secundair onderwijs. Een overzicht van de relevante eindtermen vind je op www.oww.be/scholen.

Evaluatie

Na het gebruik van de tentoonstelling kunnen leerkrachten de tentoonstelling evalueren via de site van Oxfam-Wereldwinkels vzw, www.oww.be/infomateriaal_secundaironderwijs of aan de hand van het evaluatieformulier in bijlage. Deze mogen opgestuurd naar: kels vzw ereldwin W m a f Ox werking ent Scholen , 9000 G 7 1 t a a r st Ververij .88.77 / 9 : 0 218 x a F Kostprijs voor de tentoonstelling is voor scholen: 240€ per week w.be olen@ow h c s voor verenigingen: 150€ per week Rondreis + vervoersonkosten (0.40€ per km vanuit Mechelen) Wil je graag weten waar Scholen kunnen hiervoor een subsidiëring krijgen via Kleur Bekennen. de winkelkarre n allemaal ge weest zijn, waar ze Meer info op www.kleurbekennen.be. of via [email protected] of bel 09/218.88.99. naar

2 Huurvoorwaarden

Scholen ontvangen telkens een contractje met daarin alle praktische gegevens.

w. .ow www

Jeugd & Vrede vzw Kon. Astridlaan 160 , 2800 Mechelen Tel: 015/43.56.96, Fax: 015/43.56.97 [email protected]

be

/in

er wi js

Reserveren:

toe gaan of waa ze momente el vertoeven? r Je vindt een overzicht in de kalender op:

fom

nd airo ateriaal_secund

3 Methodiek

p.4 handleid ing

Het gaat om een methodiek voor één lesuur (50’), die je als leerkracht makkelijk zelf kan begeleiden in je eigen klas. Op voorwaarde natuurlijk dat je voldoende ruimte hebt om plaats te maken voor drie winkelkarren. De leerlingen werken in kleine groepjes.

Stap 1 De intro (5’) Het verdelen in groepen

De klas wordt in minimum drie en maximum zes groepen verdeeld, ofwel door de leraar, ofwel door de leerlingen zelf. Gaat het om een grote klas en maak je zes groepen, dan werken twee groepen aan dezelfde winkelkar. De taakverdeling kan vrij spontaan gebeuren met behulp van zes zakjes, telkens met cacaobonen, rijstkorrels of gedroogde, verpulverde theeblaadjes in. Je kan de groepjes eerst laten voelen en ruiken, en pas daarna laten kijken. Rijst wordt meestal onmiddellijk herkend, thee ook. Maar cacaobonen kent vrijwel niemand. Ideaal is om pas na het voelen/ruiken/kijken de winkelkarren binnen te rijden en de methodiek te starten. De groepen met een zakje cacaobonen werken rond de cacaokar, enz…

Het geven van de opdracht De leerkracht geeft wat uitleg bij het opzet van het lesuur: “Jullie werken vandaag in een reclamebureau. Jullie taak vandaag is om in opdracht van Oxfam-Wereldwinkels een verpakking te ontwerpen voor een doos cacao, een doos rijst of een doos thee. Jullie collega’s van de grafische dienst hebben al een ontwerp gemaakt, dat jullie verder moeten aanvullen. Op de winkelkar staat de informatie die jullie nodig hebben om de doos af te werken. Gebruik dus je creativiteit.”

Stap 2 De opdracht (25’)

Elke groep krijgt een doos. De doos is deels voorgedrukt, maar moet deels door de leerlingen ‘ingevuld’ worden. Het gaat telkens om vier opdrachten: 1 Een invuloefening: op de zijkant staat een korte tekst waarin een aantal woorden ontbreken. 2 Een tekenopdracht: de logo’s van Oxfam-Wereldwinkels en Max Havelaar moeten overgetekend worden. 3 Een opdracht om de informatie te verwerken: op de achterkant van de doos staan vier foto’s met daarnaast open ruimte. Bedoeling is om bij elke foto een korte tekst te schrijven (één of enkele zinnen) die aan de consument een goede reden geeft om voor dit product te kiezen. De foto’s zijn heel verscheiden en gaan over de hele productieketen. Het moet de jongeren de kans geven om heel breed argumenten te bedenken (fairtrade, kwaliteit,…). 4 Een creatieve opdracht: op de andere zijkant is ruimte om een slogan, een boodschap of een mening te schrijven. De leerlingen gaan zelfstandig aan de slag. Groepen kunnen geholpen worden door er op te wijzen dat de antwoorden vooral op de uitschuifbare luikjes staan en dat ze zich best daarop concentreren.

Stap 3 De presentatie (20’)

Elke groep presenteert zijn doos aan de rest van de klas, te beginnen met de invultekst, daarna de foto’s en tenslotte de boodschap/slogan. Als leerkracht kan je af en toe onderbreken om wat extra vragen te stellen of zelf extra uitleg te geven. Op die manier komen alleszins de belangrijkste gegevens rond fair trade aan bod: Wat zijn de verschillen tussen een fairtradeproduct en een ander product? Wat is het verschil tussen een ‘eerlijke’ prijs en een extra fairtradepremie? Wat is Oxfam-Wereldwinkels vzw? Wat is Oxfam Fairtrade? Wat is Max Havelaar? Waar worden fairtradeproducten verkocht? (meer achtergrondinformatie volgt verder) Je kan dieper ingaan op de thema’s die aangehaald worden op de uitschuifbare rol: - ketenverschillen tussen gewone handel en fair trade (cacao) - arbeidsomstandigheden en wantoestanden op plantages (thee) - ongelijke wereldhandel, concreet gemaakt door dumping (rijst) Maar vermoedelijk is de tijd van één lesuur hiervoor te beperkt. Extra lessuggesties vind je verder in deze handleiding.

4 Achtergrond

p.5 handleid ing

Algemene info

Waarin verschilt een fairtradeproduct van een ander product? Om dat uit te leggen grijpt men meestal terug naar de FINEdefinitie van eerlijke handel: “Fair Trade is a trading partnership, based on dialogue, transparency and respect, that seeks greater equity in international trade. It contributes to sustainable development by offering better trading conditions to, and securing the rights of, marginalized producers and workers – especially in the South.” “Eerlijke handel is een handelspartnerschap, gebaseerd op dialoog, transparantie en respect, dat streeft naar meer gelijkheid in de internationale handel. Het draagt bij tot duurzame ontwikkeling door betere handelsvoorwaarden aan te bieden aan en de rechten te verzekeren van gemarginaliseerde producenten en arbeiders, vooral in het Zuiden.” (FINE is een internationale koepelorganisatie voor fairtrade)

engevat: fair trade staat voor een menswaardig inkomen voor Sam achtergestelde producenten in het Zuiden Wie Oxfam-Wereldwinkels zegt, denkt meestal aan de woorden ‘eerlijke prijs’ en ‘kleine boeren’. Dat klopt nog altijd, maar we zijn wat voorzichtiger geworden in de gebruikte terminologie. In een wereldeconomie met sterk schommelende prijzen is de term ‘eerlijke prijs’ soms moeilijk definieerbaar. Een menswaardig inkomen is een inkomen dat producenten toelaat hun productiekosten te dekken en in hun levensonderhoud te voorzien. Ook de definitie van ‘kleine boer’ is niet zo eenvoudig. Wat klein is in het ene land, is soms groot in een ander. Het gaat steeds om producentengroepen die door samen te werken iets proberen te doen aan hun achtergestelde situatie. Vandaar ook de keuze om bovenop de afgesproken prijs steeds een extra fairtradepremie te betalen, waarover de producentengroep democratisch kan beslissen. Dus: fair trade = rechtvaardige prijs + fairtradepremie In Correct & Go zitten tal van voorbeelden waarvoor Kavokiva, Kayonza en Green Net hun fairtradepremie gebruiken (schooltjes, waterpomp, een gezondheidspost, ondersteuning van de boeren, bijvoorbeeld in de omschakeling naar bio).

zo rechtstreeks mogelijke aankoop met maximale transparantie

De overbodige tussenschakels worden zo veel mogelijk uitgeschakeld om de meerwaarde in handen van de producenten te houden. Als een organisatie als Green Net bijvoorbeeld in staat is om zijn rijst zelf vacuüm te verpakken, dan zal Oxfam-Wereldwinkels dat steunen en stimuleren.

kiezen voor capaciteitsopbouw van georganiseerde producenten

Fairtradeorganisaties kunnen hun partners bijstaan op tal van vlakken: kwaliteitszorg, productontwikkeling, marktinformatie, marketing, enz… Essentieel hierbij is vaak de voorfinanciering (betalen van voorschotten).

respect voor mens en milieu

Arbeidsvoorwaarden moeten correct zijn, duurzame ecologische ontwikkeling moet centraal staan.

duurzaam partnerschap

Alleen door voor een langere periode met elkaar in zee te gaan, kunnen producentengroepen een stap vooruit zetten.

werken aan rechtvaardige handelsregels op lokaal, nationaal en mondiaal niveau

Naast het verkopen van producten staat Oxfam-Wereldwinkels natuurlijk ook voor educatie, publiekscampagnes, acties en economische of politieke beleidsbeïnvloeding.

Oxfam-Wereldwinkels, Oxfam Fairtrade, Max Havelaar

Sinds de eerste wereldwinkel in 1971 de deuren opende, is Oxfam-Wereldwinkels uitgegroeid tot een professionele organisatie met een uitgebreide vrijwilligersbeweging, actief in meer dan 200 wereldwinkels in heel Vlaanderen. In 2003 bracht Oxfam-Wereldwinkels vzw (www.oww.be) zijn handelsactiviteiten onder in een aparte organisatie Oxfam Fairtrade cvba (www.oft.be). Oxfam Fairtrade koopt voedingsproducten aan bij producentengroepen in het Zuiden en zorgt voor de import, de verdeling en de verkoop via verschillende verkoopkanalen. Oxfam Fairtrade is tevens de merknaam voor alle producten. Maar het is Oxfam-Wereldwinkels dat beslist met welke producentengroepen Oxfam Fairtrade handelt. En het is Oxfam-Wereldwinkels dat al deze producentengroepen begeleidt en opvolgt. Max Havelaar (www.maxhavelaar.be) ten slotte is een internationaal keurmerk voor fair trade. Max Havelaar België en de internationale koepel FLO (Fair Trade Labelling Organisation) controleren alle licentiehouders die het keurmerk op hun producten willen. Colruyt bijvoorbeeld verkoopt Oxfam Fairtradekoffie in zijn rekken, maar is zelf ook licentiehouder waardoor het citroenen kan verkopen met daarop het Max Havelaarkeurmerk (en bijhorend logo).

p.6 handleid ing

Reclameboodschap

70% cacao, 100% eerlijk 090126_handvat.indd 1

Paneel zijkant

29-01-2009 17:14:05

‘De lange mars van de bonen’ vertelt het historische verhaal van chocolade: van bittere drank bij Maya’s en Azteken tot zoete Europese lekkernij annex West-Afrikaans koloniaal product. Ook vandaag staan boeren in Ivoorkust en Ghana in voor de helft van de wereldwijde cacaoproductie.

Breaking news: Kindslaven In De Cacaobomen

Duizenden kinderen uit Mali en Burkina Faso zijn door handelaars ontvoerd en verkocht aan cacaoboerderijen in Ivoorkust. De reden is dat kinderen makkelijk in de cacaobomen klimmen om met machetes de vruchten van de stammen te hakken. De Amerikaanse regering overweegt een boycot van chocolade. Vraag is of de kinderen daarmee geholpen zijn. Er wordt intussen gepraat met de cacao-industrie en de West-Afrikaanse regeringen om paal en perk te stellen aan deze praktijken.

Luikjes bovenaan

Kavokiva t-Afrika Ivoorkust, Wes et a.n kiv vo www.ka

kels m-Wereldwin

partner van Oxfa

Kavokiva

Fulgence undisclosed Kavokiva

recipients

onze a. We hebben Chèrs amis, se in Kavokiv wij vinden dat r jullie interes Bedankt voo niet normaal dat we het en we bij opgericht om boeren war 600 Met organisatie onze cacao. d voor goe aan en en sam dien 0, dan 600 zo weinig ver al met meer ssen zijn we de start. Intu ben. heb d ao. eleg cac weg afg 15.000 ton we al een hele sportte stellen dat aan onze tran onze bonen, Ik durf gerust kwaliteit van ijd. de eldw aan d wer har met kopers We werken ten tac ies con citeit en aan tradeorganisat en opslagcapa gaat naar fair onze oogst geholpen. ijk deel van ft ons enorm Een belangr we met kels. Dat hee samen wat -Wereldwin am ren Oxf boe ls zoa beslissen de gen erin gad e ver Tijdens onz n. doe engst kunnen de meeropbr Bien à vous, Fulgence N’Guessan e Kavokiva la Coopérativ Président de

er bij onze zet op toe dat wij er nauwge ekend kijken PS Vanzelfspr . ken wer n kindere leden geen

n’ guessan fulgence

De coöperatie Kavokiva werd opgericht in 1999 in de regio Daloa. Deze regio is het belangrijkste productiegebied van koffie en cacao in Ivoorkust. Kavokiva telt intussen meer dan 6000 leden en legt zich toe op de productie en commercialisering van koffie en vooral cacao. Kavokiva is een coöperatie die rechtstreeks uitvoert, dus minder afhankelijk is van tussenhandelaars of ‘pisteurs’ en zo betere prijzen kan bedingen. In het zeer geliberaliseerde Ivoorkust hebben zij een belangrijke ontvoogdende kracht, en zijn ze een voorbeeld voor vele andere coöperaties. Kavokiva is bovendien prijszetter in de regio. Ze stuwen de gemiddelde cacaoprijs in de hele streek hogerop, zodat alle cacaoboeren een betere prijs voor hun oogst krijgen. Dankzij de fairtradepremie kunnen zij hun leden belangrijke diensten aanbieden zoals kwaliteitsvoorlichting, vernieuwing van plantages, introductie van duurzame productietechnieken, transport en magazijnen. Op sociaal vlak werken ze aan de bouw van een gezondheidscentrum, preventie van kinderarbeid, onderwijs voor kinderen en alfabetisering van volwassenen (door schoolgebouwtjes te financieren).

Kavokiva st-Afrika Ivoorkust, We et a.n www.kavokiv

Ook spreekt Kavokiva zich uit tegen het racisme ten opzichte van migranten uit armere buurlanden. Jaren geleden waren ze welkom om te komen werken, nu het economisch veel moeilijker gaat, roepen vele politici ‘Ivorianen eerst’.

kels m-Wereldwin

partner van Oxfa

allemaal na ar de

klas “In Ivoorkust zijn er nauwe lijks schooltjes we met de fair op het platte tradepremie land. Daarom kleine gebouw en springen bij bouwen tjes. Wij zorgen in de kosten voor schoolma voor een leraar les, in de nam teriaal . ’s Morgens iddag is het de krijgen de kin beurt aan vol schrijven. We deren er wassenen om voeren campag te leren rekene nes om onze zoveel mogel n en leden aan te ijk naar school sporen hun kin te sturen, ook goed kunnen deren al zouden ze hun gebruiken.” hulp op de boe rderij

Kavokiva t-Afrika Ivoorkust, Wes .net www.kavokiva

kels m-Wereldwin

partner van Oxfa

imumprijs, los

van de

En lers altijd een min snelle beta belangrijk voor ons. We krijgen n we een extra fairtradepremie. onze nen we enorm dien krijge rhand. Zo kun “Fair trade is dmarkt. Boven de prijs op voo en op de werel n een deel van .” schommeling jge ken kri ma we en is: uld rijker der sch wat nog belang moeten zij min uitbetalen en boeren sneller

ereldwinkels van Oxfam-W

nzaa partner yokiv Kavo aa rikrik AfAf st-st, OoWe dast, orku Ugan Ivo et om a.ca.n atekiv ugvo www.ka

kels m-Wereldwin

partner van Oxfa

090126_cacao_luik3en4_20cm_druk.indd 1

26-01-2009 17:30:19

purity

stop racism e

“Toen het jare nlang goed gin g met Ivoorkust armere buurlan kwamen heel den naar ons lan wat migranten d. Zij waren wel te kort. Maar toe uit kom want we n de prijzen voo kwamen handen r koffie en cac lijk. Er kwam een ao zakten, kre burgeroorlog gen we het mo van Bij Kavokiva zijn , en vele politic eii riepen ‘Ivorian we tegen elke vorm van racism en eerst’. hier al lang, ze e. Veel van die zijn lid en wij mensen wonen behandelen hen zoals iedereen. “

“Met vrachtwagens halen we de cacaobonen op bij de boeren. Alles wordt geregistreerd, zodat we precies weten welke zak van welke boer komt. Dat is belangrijk om eventuele kwaliteitsproblemen op te lossen.”

Uitschuifbare rol Op de rol wordt de keten in de cacaohandel blootgelegd:

• De West-Afrikaanse boer: de zwakste schakel die jarenlang wroet voor de vruchten van zijn cacaobomen, maar daar weinig voor in de plaats krijgt. • De ‘pisteur’ of opkoper die bij de boeren langsgaat om de cacao op te kopen en naar de haven te brengen (een tussenschakel die Kavokiva uitschakelt). • De exportfirma: gigantische multinationals die instaan voor opslag en transport. 090126_cacao_luik3en4_20cm_druk.indd 2

1

KOLO CACAOBOER uit Ivoorkust

26-01-2009 17:30:25

GEORGE MANAGER van een EXPORTFIRMA met vestigingen wereldwijd

“Ik werk me krom, maar ik heb nog nooit een stukje chocolade geproefd!”

wie passeert langs de

de kwetsbare cacaobomen onderhouden en snoeien; de vruchten van de stammen plukken en openkappen; de bonen onder bananenbladeren laten gisten; ze wassen, drogen, selecteren en in jute zakken steken

“Groot, groter, grootst.”

beperkt risico (als de prijzen stijgen, spreekt hij zijn gigantische voorraden aan)

heel groot risico (het weer moet meezitten; nieuwe bomen dragen pas vruchten na zeven jaar; vindt dat Dieudonné te weinig betaalt, maar heeft geen andere keuze)

kassa?

“Boeren zoals Kolo mogen blij zijn met wat ze krijgen.” bij de boeren langsgaan om de bonen op te kopen; ze transporteren naar opslagplaatsen aan de kust beperkt risico (boeren verkopen hun bonen aan een lage prijs aan mij)

090122_cacao_rol_druk.indd 1

PETER MANAGER van een CHOCOLADEBEDRIJF uit België

5

BILL TRADER van een PENSIOENFONDS uit de Verenigde Staten

DIEUDONNÉ PISTEUR (opkoper) uit Ivoorkust

090126_cacao_luik1en2_25cm_druk.indd 2

26-01-2009 17:26:33

3

de bonen opkopen en transporteren naar Europa

2

• Het pensioenfonds: grote kapitaalfondsen die op de beurs cacao kopen en verkopen om te speculeren op de prijsschommelingen. • Het chocoladebedrijf: grote multinationals die van cacao heerlijke chocolade maken, maar hun grondstoffen natuurlijk zo goedkoop mogelijk willen. • De distributiesector.

“Geld moet rollen.”

mengen, branden en malen van de cacaobonen; suiker toevoegen; de chocolademassa in vormen gieten en verpakken

BART, WINKELMANAGER uit België

“Heerlijk snoepgoed aan scherpe prijzen.” een zo groot mogelijk gamma chocolade in de winkelrekken leggen beperkt risico (al is de concurrentie groot)

6

beperkt risico (sluit contracten af met de exportfirma’s voor een constante aanvoer van cacaobonen, als de prijzen stijgen rekent hij die door)

4

s

er

ep

no

s de

cacao op papier kopen en verkopen op de cacaobeurzen van Londen of New York; zo veel mogelijk winst maken uit de prijsschommelingen laag risico (als de winst uit cacaobeleggingen zakt, zoek ik iets anders)

“Kwaliteit boven alles.”

or a js vo ol e pri elt d oc mm cho ch rk s l je o za Y t, de n stijg New prijs t aa n en

Om de doos te maken hebben de leerlingen deze informatie niet echt nodig. Het is informatie waar achteraf wel dieper kan op ingegaan worden (zie verder lessuggesties).

h ls de de Lon tijd. A ric van atste be e beurzen en hevig de la

, prijs daalt ar als de obon Op d winkel. Ma k caca en in de een za eten betal mo voor. er je . Anderen zijn wat me nauwelijks profiteren zal je als consument

p.7 handleid ing

22-01-2009 16:55:47

p.8 handleid ing

Reclameboodschap ijskoude thee, hartverwarmende handel 090126_thee_handvat.indd 1

29-01-2009 16:09:47

Paneel zijkant

Hierop staan een reeks weetjes over de oorsprong van thee, over de soorten thee, over ice-tea en over thee-eigenaardigheden in een aantal landen (thee is na water de meest gedronken drank!).

Theewoordenboek van z tot a

Kayonza Afrika Uganda, Oostm www.ugatea.co

kels m-Wereldwin

partner van Oxfa

sarapio “Ik ben Sarapio. Naast mijn bonen en maïs heb ik een mensen van de veld met theestru Kayonza Theefab riek komen de vers iken. De halen. Vroeger was geplukte theeblaa die theefabriek djes hier opvan de regering deelhouders gew , maar nu zijn we orden. Eén keer allemaal aanper jaar gaan we en kiezen we onz naar de Algemen e vertegenwoordi e Vergadering gers in het bestuur maandelijks een . Van Kayonza krijg voorschot en op en we halfhet eind van de we minder schu maand een afreken lden aangaan. Een ing. Zo moeten hele verbetering in vergelijking met vroeger.”

Luikjes bovenaan

De Kayonza Tea Factory bevindt zich in het zuidwesten van Uganda, een afgelegen streek met slechte wegen en moeilijke levensomstandigheden. Vroeger was de fabriek in overheidshanden. In 1995 werd de fabriek geprivatiseerd en kregen de kleine theeproducenten vijf jaar de tijd om de fabriek over te nemen via het kopen van aandelen. Dat is intussen gebeurd. De fabriek telt nu ongeveer 4500 aandeelhouders, vooral boeren en boerinnen met percelen die zelden groter zijn dan anderhalve hectare. Deze aandeelhouders komen één keer per jaar samen in een Algemene Vergadering, waar over de grote oriëntaties wordt gediscussieerd en waar de Raad van Bestuur en het management wordt gekozen. De fabriek heeft twee productielijnen om de aangeleverde theebladeren te verwerken tot zwarte thee. In de fabriek werken ongeveer 200 mensen. De fabriek beschikt zelf over 120 hectare theeplantage, met zo’n 270 pluksters. Maar de

Kayonza Afrika Uganda, Oostom www.ugatea.c

belangrijkste leveranciers van verse theeblaadjes zijn uiteraard de vele kleine aandeelhouders. Via verzamelpunten worden de groene bladeren naar de fabriek gebracht. Bij aankomst volgt weging en kwaliteitscontrole. Kayonza probeert de kwaliteit op te drijven door de boeren te trainen en te sensibiliseren in goede onderhouds- en pluktechnieken (inclusief voorzichtig transport). Alle boeren krijgen voorschotten en een afrekening op het einde van de maand.

kels m-Wereldwin

partner van Oxfa

anthony

“Hi, ik ben An thony, produc tiemanager voor zorgen van de Kayon dat alles vlot za Theefabri verloopt in de goed is. Daaro ek. Ik moet er fabriek en dat m is het belang de kwaliteit rijk dat we onz de grootste van de thee zorg te bested e 4500 boeren en aan hun the blijven motive onze fabriek estruiken. Ma ren om ligt in een tam kkelijk is dat elijk afgelegen benzine wordt niet, want streek. De we steeds duurde gen zijn slecht r. Maar we red en de den ons wel, daar ben ik zek er van.”

Kayonza Afrika Uganda, Oostom www.ugatea.c

090126_thee_luik3en4_20cm_druk.indd 1

Voor de thee die ze aan het eerlijke handelscircuit verkopen, krijgt Kayonza een extra fairtradepremie. Die werd in het verleden onder meer gebruikt voor watervoorzieningprojecten en de uitbouw van gezondheidsdispensaria voor de arbeiders van de fabriek. Kayonza Afrika Uganda, Oostom www.ugatea.c

kels m-Wereldwin

partner van Oxfa

els m-Wereldwink

partner van Oxfa

kembo

26-01-2009 17:42:08

purity “Ik ben Purity en ik ben hier de Marketing Offi cer. Concreet houdt dat ik op zoek ga naar kope in dat rs voor onze thee. Dat is niet altijd makkelijk, concurrentie is hard want de op de theeveiling in Mom basa. De prijzen durv eens te schommelen. en nogal 3% van onze thee gaat naar fairtradeorganisatie Groot-Brittannië en Belg s in ië. Dat is niet veel, maar met de extra premie we toch al wat verwezen hebben lijkt: een schoolgebouwt je, een gezondheidspo betere technische onde st en rsteuning van de boer en.”

“Mijn naam is Kembo. Ik ben één van Theefabriek. de 200 arbeid Wij zorgen voo ers in de r de verwerkin thee. Binnen g van de aan de 24u gaan gevoerde de groene the gedroogd, zwa eblaadjes hie rt en in grote r gemalen, zakken weer loon kunnen naa we gratis naa r buiten. Naa r de gezondhei st ons nog een mooi dspost en krij bedrag als we gen we op pensioen we mee over gaan. Voorts de fairtradepr beslissen emie, het ext onze verkoo ra dat we krij p aan fairtrad gen voor eorganisaties. verder een bro Zo gaan ze hie n aanboren en r wat een pomp ins onze familie s drinkbaar wat talleren, zod at er zullen heb ben.”

Uitschuifbare rol Op de rol wordt dieper ingegaan op de wantoestanden in de theeplantages wereldwijd.

• Een recent onderzoek toonde aan dat pluksters in India, Indonesië, Kenia, Malawi, Sri Lanka en Vietnam zeer vergelijkbare problemen kennen: grote werkonzekerheid (tijdelijke contracten), verloning per kilo geplukte blaadjes, slechte behuizing en gezondheidsproblemen (door de pesticiden). 090126_thee_luik3en4_20cm_druk.indd 2

het leven zoals het is...

Brit jaar Amper se g 100 naa boer d elede n r Oo e st-A eerste nam e war e zorg e succ frika. H theest n r ess t tory et beg uik me job. vanda , wa in v ag M an e e Pick aar vo drie m nt de en stru ora iljoe wic le ik nK niet k in uw er ee enia ben a t van ltijd de heepo zakje L nen ee t n ip ‘He t lev zon. In beland ton o f en t, d kijk en w zoals eze afl schijn t e h e v e the eplu mee m t is: pla ering et P kste ntag a r va e’ n be mela, roe p.

26-01-2009 17:42:13

• Campagnes om deze omstandigheden aan te klagen zijn er veel minder geweest dan bijvoorbeeld in de koffie- of de bananensector. (Sustainability Issues in the Tea Sector, juni 2008; studie te downloaden via www.somo.nl) 090126_thee_luik1en2_25cm_druk.indd 2

We wonen met tien families samen in één van de oude huizen op de plantage. Maar ze zijn in slechte staat. Water en elektriciteit hebben we niet.

2

pame

la

3

d met nog altij heeft, ct Ik werk rheid. contra . onzeke wie een vast plantage te is de leen van de t os Het ergs ntracten. Al sp id e co zondhe ge de tijdelijk ar ntract atis na co gr st ag va m we geen and zijn Zolang niem , durft hebben . Zeker endoen mond op de n niet tege ers. opzicht

26-01-2009 17:34:31


My name is Pamela.

1 090127_thee_rol_druk.indd 1

Ik ben 25 en werk hier al twee jaar. Ik prijs me gelukkig dat ik deze job heb, want ik moet voor mijn twee zoontjes zorgen. Maar het is verdomme hard werken. Ze betalen ons voor het aantal kilo dat we per dag plukken. Voor 33 kg groene blaadjes krijg ik 3 dollar.. Net genoeg om rond te komen. Maar dat lukt niet elke dag.

4

Soms krijg ik last aan mijn rug. Wat wil je, we staan de hele dag gebogen. Ze zeggen ook dat je ziek wordt van de pesticiden. Oudere mensen hoesten soms nachtenlang. We zien wel. Wat kan ik anders doen?

p.9 handleid ing

29-01-2009 15:11:57

p.10 handle iding

Reclameboodschap

Som knows

b e st

090126_rijst_handvat.indd 1

29-01-2009 17:08:41

Paneel zijkant

Het belang van rijst kan je moeilijk onderschatten. Meer dan 3 miljard mensen leven van een dagelijkse portie rijst. Vanuit de Aziatische rijstculturen verspreidde de teelt zich intussen naar vele streken: van de hoogtechnologische, industriële aanpak in de Verenigde Staten tot de Afrikaanse rijstteelt met slechts één oogst per jaar bij gebrek aan irrigatie. Maar overal is rijst in opmars.

Ik

ijst

je r t a d p o ho

andt! r b n a a nooit swens) euwjaar

(Chinese ni

Zo’n 7000 jaar geleden werd de plant voor het eerst gecultiveerd in China. De rijstcultuur verspreidde zich al snel over grote delen van Azië. Dat illustreert zich duidelijk in de taal. In plaats van “Hoe gaat het met je?” vragen ze in bepaalde streken “of je al rijst gegeten hebt vandaag”. Op nieuwjaar wensen ze “dat je rijst nooit zal aanbranden”. Een gemiddelde Aziaat steekt jaarlijks 100 tot 150 kg rijst tussen zijn stokjes. Velen doen het dan ook drie keer per dag. Green Net Thailand, Azië et.or.th www.greenn

kels m-Wereldwin

partner van Oxfa

som

radicaal

voor bi

o “Mijn naam is Som. Ik be n radicaal voo gek. Maar ik r bio. Eerst kon niet lan verklaarden ge r mijn ogen in mijn rijstve mijn collega sluiten voo lden zwomme ’s me voor r de realite dag in het gif n, stierven it. De vissen door de pesti . Ik kreeg las die vroeger ciden. Ik sto t van astma daalde de op nd gewoon . Nu gaat he brengst en de hele t terug beter moest ik me zich. Ik heb . De eerste in de schuld minder mest jaren bio en steken. Ma nodig, de oo heilig van ove ar nu herstelt gst is groter rtuigd dat he de bodem en de rijst sm t zo moet, me aakt beter. t respect voo Ik ben er r mens en mi lieu.”

Luikjes bovenaan

Green Net, partner van Oxfam-Wereldwinkels sinds 1993, is een organisatie die de ontwikkeling van biologische landbouw in Thailand stimuleert en promoot. Ze leren de boeren om kunstmatige meststoffen te weren en enkel met dierlijke mest te werken. Ze zetten allerlei projecten op om bioproducten van Thaise boeren tot bij de Thaise consument te brengen, via eigen winkels of via grootwarenhuizen. Eén van de doelstellingen van Green Net is ook om vrouwen op alle niveaus te betrekken. Daarnaast verzorgt Green Net de vermarkting en export van biologische rijst en kokosmelk naar fairtradeorganisaties wereldwijd. Green Net overkoepelt in totaal een duizendtal rijstproducenten, verspreid over heel het land. Onder meer in Surin, een ‘jonge’ landbouwstreek. De meeste landbouwgronden ontstonden pas de voorbije 20 jaar, nadat grote delen van het tropische regenwoud werden gekapt. Het is ook een ‘arme’ landbouwstreek: de bosgronden van vroeger zijn niet veel

Green Net Thailand, Azië or.th et. www.greenn

kels m-Wereldwin

partner van Oxfa

familiegelu

k

“Geld voor irri gatie hebben we niet. Daaro één rijstoogst m hebben we per jaar. Vroege maar r moest ik enk werken om ron ele maanden d te komen. Do naar de stad or te verkopen inkomsten. Daa gaan aan fair trade rmee kopen we hebben we nu zaden van gro we op de lokale extra enten, fruit en markt. Zo zijn noten. Die ver we niet meer geleden kochte kopen afhankelijk van n wij een buffel. rijst alleen. Eve Een prima inv makkelijker en n estering, want zorgt ook voo die maakt het r veel mest. Gev jaar door sam ploegen olg: onze fam enblijven. Nie ilies kunnen mand moet nog het hele voor maanden naar de stad.”

waard als landbouwgrond. Omdat het er zo weinig regent en nauwelijks in kunstmatige irrigatie werd geïnvesteerd, is maar één rijstteelt per jaar mogelijk. Een groep van een hondertal boeren heeft er radicaal voor bio gekozen, uit respect voor mens en milieu. Enkele vrouwen van de coöperatie werken in een eigen verpakkingseenheid, die de rijst vacuüm verpakt, klaar voor de export. Door te exporteren naar de fairtrademarkt ontvangt Green Net naast een minimumprijs voor de productiekosten en een bonus voor bio ook een extra fairtradepremie.

Green Net Thailand, Azië et.or.th www.greenn

ereldwinkels er van Oxfam-W

t a partn yonnzNe Kaee Gr ië Afrika Azst, Oo dad, anan Ugail Th or.th et.om a.c nn ate ugee www.gr

kels m-Wereldwin

partner van Oxfa

090126_rijst_luik3en4_20cm_druk.indd 1

els m-Wereldwink

partner van Oxfa

26-01-2009 18:11:28

niet s dat je evig vlie pellen. t een st rrels zi rijst te hte en nd de ko olen om onze ro ec t sl an t ug de n. W zen. rijstm gepak die gepeld worde eratie zelf een en pikken vingervlin kartonnen do ropa öp t te Eu kt en geza st gedroogd moe we met onze coEen aantal vrouwakken en ten slot borden in heel erk.” en rij op g. w kz in bb s st de tie el he rij s on as fd pl ze or “Een eera lukkig vacuüm en wel dat on eer krijgen vo de sort eten. Ge rijst in m wet kan op at de rijst naar gaat de aar we en en zo ga uit. Dan taan. M uct mak Daarna rrels er e we niet vers kt prod ko er w en ge len di gebrok een af ten in ta dat we Met teks t. We zijn fier om terechtk

purity

bio in Bangkok “Green Net verkoopt jaarlijks 800 ton rijst aan fairtradeorganisaties in gans Europa. Maar dat is maar één van de activiteiten. Green Net zet ook tal van projecten op om de biologische producten van de boeren tot bij de bewuste Thaise consument te krijgen. Dat kan via eigen winkels of via grootwarenhuizen. Altijd krijgen de boeren een meerprijs voor hun groenten, fruit, sojabonen, thee of kruiden.”

Uitschuifbare rol Op de rol wordt dieper ingegaan op de ongelijke wereldhandel, concreet gemaakt door dumping.

• Rijst mag dan al een essentieel voedingsgewas zijn, slechts 6% wordt op de wereldmarkt verhandeld. Dat lijkt weinig, maar die 6% is big business waarvoor tot de laatste korrel gestreden wordt. Spijtig genoeg met ongelijke wapens. • Rijstboeren in de Verenigde Staten telen hoogtechnologisch, en dus duur. Maar de Amerikaanse overheid ondersteunt zijn export met subsidies, waardoor de rijst 090126_rijst_luik3en4_20cm_druk.indd 2

Ruim twee miljard boeren zijn voor hun voedsel en voor hun inkomen afhankelijk van de rijstteelt. Opmerkelijk: bijna alle rijst wordt opgegeten in het land waar het geteeld is. Slechts 6% belandt op de wereldmarkt. Dat lijkt weinig, maar verkijk je niet: die zes procent is big business waarvoor gestreden wordt, tot de laatste korrel. De kemphanen: de Verenigde Staten, kiet (Thailand) Thailand en Vietnam, de drie landen met “De Thaïse regering heeft ons grote rijstoverschotten. geleerd hoe we onze rijstoogst

[van onze wiskundige

2

ter plaatse]

oeren ie rijstb gen dr t veld. We vroe en in he ervaring

n

naar hu

kunnen verdubbelen. Met verbeterde zaden, veel water en grote hoeveelheden meststoffen en pesticiden. Elk jaar moeten we geld lenen om dat allemaal te betalen, in de hoop dat de oogst groot genoeg is.”

op lokale markten in Afrika of Latijns-Amerika gedumpt wordt. Tot wanhoop van Afrikaanse rijstboeren, die hun oogst niet meer verkocht krijgen. • Ook Europa bezondigt zich aan dit soort praktijken, maar dan met andere producten. Melkpoeder bijvoorbeeld, of bevroren kippen. Dit soort handelspraktijken zijn stof tot discussie in de Wereldhandelsorganisatie, maar voorlopig verandert er weinig. 090126_rijst_luik1en2_25cm_druk.indd 2

26-01-2009 17:48:00

Rijstwiskunde

3

hassan (Ghana) “Eén hectare grond heb ik. Maïs en gierst teel ik om zelf op te eten, rijst om te verkopen op de markt. Met de opbrengst moeten we een jaar lang overleven en de school van de kinderen betalen. Maar dat wordt bijna onmogelijk, nu die Amerikaanse rijst op onze markten wordt verkocht. Hoe kunnen wij daar in godsnaam mee concurreren?”

X=1 kilo rijs t van John Y=1 kilo rijs t van Kiet Z=1 kilo rijs t van Hassan Kostprijs: x > y>z Prijs op de Gha nese markt: (x - @)

De rijst van John kost dubbel zoveel als die van Kiet Y. Dus wat doet de Amerikaanse overheid? Die ondersteunt zijn rijstboeren -of beter: zijn rijstfi rma’s- met miljarden dollars. Dankzij die exportsu bsidies @ wordt de Amerika anse rijst op de Ghanese markt verkoch t aan een lagere prijs dan de rijst van Kiet en Hassan. Winnaar : de Amerikaanse rijstfirma’s. Verliezer : Hassan en miljoenen rijstboeren wereldw ijd. Kan de Ghanese regering dan die Amerikaanse rijst niet tegenhouden om zo Hassan te helpen? In theorie wel, in de praktijk is dat heel moeilijk. Vrije wereldhandel, weet je wel…

X


PS Ook Europa vervalt in dit soort praktijken, maar dan

kiet

met andere producten. Melkpoeder bijvoorbeeld, of bevroren kippen.

john (Verenigde Staten)

1 090129_rijst_rol.indd 1

26-01-2009 18:11:31

“Meer dan 400 hectare rijst zaai ik in, allemaal in opdracht van een grote rijstfirma. Alles gebeurt met moderne machines. Vliegtuigen zaaien de korrels en sproeien pesticiden. Vervolgens pomp ik miljarden liter water de velden in. Om die later weer allemaal weg te pompen, zodat de maaidorsers kunnen oogsten. Een dure zaak, maar gelukkig schiet de overheid bij.”

hassan

john

p.11 handle iding

29-01-2009 14:32:15

5 Extra suggesties

p.12 handle iding

1 Internetopdracht Connect & Go (voor beginners)

Wil je de leerlingen op een heel concrete manier de wereld van fair trade laten onderzoeken? Dan kan je ze gericht enkele internetopdrachten geven, ofwel vooraleer je de winkelkarren de klas binnenrijdt (als voorbereiding op Correct & Go), ofwel achteraf (als nawerking of verdieping).

De vraag: 1 Welke fairtradeproducten met cacao, rijst of thee vind je in de wereldwinkel? (te vinden op www.oww.be) 2 Welke fairtradeproducten met cacao, rijst of thee vind je in een supermarkt? (voor elk distributiepunt te vinden in de productdatabank op www.maxhavelaar.be) Indien er tijd voor is, is de beste manier om fair trade te ontdekken natuurlijk op onderzoek uitgaan. Er zijn intussen meer dan 200 wereldwinkels in Vlaanderen, dus is er ongetwijfeld ook één in je buurt. Neem op voorhand contact op en maak een afspraak als je met een grote groep wil gaan. Een overzicht van alle wereldwinkels in Vlaanderen en hun openingsuren vind je op www.oww.be/wereldwinkels. Ook in een grootwarenhuis kan je de informatie die ze op internet vonden gaan checken.

2 Internetopdracht Connect & Go (voor gevorderden)

Bij sterke groepen kan dieper ingegaan worden op de thema’s die aangehaald worden op de uitschuifbare rol van de winkelkarren: - ketenverschillen tussen gewone handel en fair trade (cacao) - arbeidsomstandigheden en wantoestanden op plantages (thee) - ongelijke wereldhandel, concreet gemaakt door dumping (rijst)

De cacaoconnectie: wie passeert langs de kassa? De opdracht: breng de cacaoketen in kaart en wijs een aantal verschillen aan tussen de gewone handel en fair trade. De leerlingen kunnen daarvoor de verschillende stappen in de cacaoketen zoals voorgesteld op de winkelkar (dit is de keten in de gewone handel) leggen naast de foto’s uit de tentoonstelling van cacao tot chocolade (de keten voor Kavokiva; te vinden op www.oww.be/cacaoketen). Nog meer weten? www.teacoffeecocoa.org

Het leven zoals het is: plantage De opdracht: zoek uit wat de belangrijkste problemen zijn waarmee pluksters op theeplantages te maken krijgen. De leerlingen kunnen als basis de tekst op de theekar gebruiken en verder op onderzoek gaan op de site van www.somo.nl. Daar staat een samenvatting van de studie ‘Sustainability Issues in the Tea Sector’ in het Nederlands, en kan de volledige studie (in het Engels) gedownload worden (vooraan staat een samenvatting). Nog meer weten? www.koffiethee.nl, www.teacoffecocoa.org

Bikkelharde strijd om rijst De opdracht: zoek verder uit wat dumping juist is en zoek een tweede voorbeeld naast rijst. De leerlingen kunnen vertrekken van de tekst op de rijstkar en dan andere voorbeelden zoeken op www.maketradefair.nl (katoen, maïs, suiker).

3 blog mee op www.oww.be/correctandgo en win een eerlijk ontbijt voor je klas!

Leerlingen kunnen na de werksessie hun ervaringen delen met andere leerlingen of foto’s van de activiteit posten op www.oww.be/correctandgo. Ze vinden er ook een leuke wedstrijd waaraan ze kunnen deelnemen. Zo kan elk schooljaar 1 leerling een eerlijk ontbijt winnen voor zijn of haar klas. Het reglement voor de wedstrijd vind je op www.oww.be/correctandgo.

Wil je nog meer?

p.13 handle iding

Heb je de smaak te pakken na deze methodiek? Oxfam-Wereldwinkels vzw heeft een uitgebreid aanbod aan educatieve pakketten voor het secundair onderwijs. Een overzicht vind je op www.oww.be/infomateriaal_secundaironderwijs. Scholen kunnen ook actief meewerken met Oxfam-Wereldwinkels vzw door het opstarten van een Oxfam Wereldwinkel op school. Interesse? Neem dan contact op met de wereldwinkel in je buurt of mail naar [email protected]. Meer informatie vind je op www.oww.be/wereldwinkelsopschool. Oxfam-Wereldwinkels vzw daagt ook je school uit! Verzin een originele fairtrade actie om te doen in je school en win een nonalcoholische cocktailbar en een verrassingsoptreden. Meer info via www.oww.be/shakeyourschool.

Links

Oxfam-Wereldwinkels vzw: www.oww.be Oxfam Fairtrade cvba: www.oft.be Max Havelaar: www.maxhavelaar.be Producent Kavokiva uit Ivoorkust: www.kavokiva.net Producent Kayonza uit Uganda: www.ugatea.com Producent Green Net uit Thailand: www.greennet.or.th Stichting Onderzoek Multinationale Ondernemingen: www.somo.nl Tropical Commodity Coalition: www.teacoffeecocoa.org Koffie en Thee Informatie Bureau: www.koffiethee.nl Oxfam Novib: www.maketradefair.nl Kleur Bekennen: www.kleurbekennen.be Jeugd & Vrede: www.jeugdenvrede.be Productiehuis Impressantplus: www.impressantplus.be

1_dooscacao_druk.indd 1

Controle FAIRTRADE GARANTIE: Max Havelaar Invoer, info & distributie (BE): Oxfam Fairtrade, oft.be

Ingrediënten: kant-en-klare basis voor een (h)eerlijke chocomelk. Pure mengeling van rietsuiker en cacao. Zowel in warme als koude melk oplosbaar.

Oxfam Fairtrade koopt deze cacao rechtstreeks bij __________________________________________ , een organisatie van kleine boeren in _______________________________ , die jaarlijks _____________ ton cacao exporteert naar de haven van ______________________________________________ . Met de extra ____________ bouwen zij onder andere ________ ______________________________________________ , zodat de kinderen ___________________ ______________________________________________ .

correct

www.oft.be

Handel uit respect

Ivoorkust

CACAO

go

500g

CACAO

09-04-2009 10:50:42

werkkaart cacao

3_doos_rijst_druk.indd 1


Ingrediënten: jasmijnrijst, een traditionele rijstsoort uit Thailand met een stevige korrel, een fijne smaak en een natuurlijk parfum. Twee koppen water voor één kop rijst. Laat de rijst op een zacht vuurtje sudderen tot hij al het water heeft opgeslorpt.

en kunnen de boeren ook andere gewassen telen.

_______________________________________________

Oxfam Fairtrade koopt deze biorijst rechtstreeks bij __________________________________________ , een organisatie in __________________ , die de kleine boeren ondersteunt en jaarlijks ________________________ ton rijst aan fairtradeorganisaties in Europa verkoopt. Met de extra _____________________________________ , ondersteunt de organisatie de omschakeling naar _________________

correct

oft.be

Handel uit respect

Thailand

BIO WITTE RIJST

go

1 kg

BIO WITTE RIJST

09-04-2009 10:35:39

werkkaart rijst

voor de families van de

2_doosthee_druk.indd 1

62mm


Ingrediënten: zwarte thee in builtjes, natuurlijk aroma. Twee tot drie minuten laten trekken.

en geven ze technische ondersteuning aan de _____________________ .

_______________________________________________

__________

_______________________________________________

Oxfam Fairtrade koopt deze thee rechtstreeks bij __________________________________________ , een theefabriek in _________________ , waarvan de kleine boeren in de streek ________________________________ zijn. Met de extra __________________________ , zorgt het bedrijf voor ______________

62mm

180mm

correct

www.oft.be

Handel uit respect

Uganda

ZWARTE THEE

180mm

go

2g X 100 = 200g

ZWARTE THEE

62mm

62mm

180mm

180mm

196mm 09-04-2009 10:41:53

62mm

196mm

62mm

werkkaart thee

voor de leerkracht

Evaluatieformulier Naam: School: 1. De tentoonstelling is coherent met de doelstelling van het toekomstplan jongeren scholen1 (12 – 16 jaar)

Terug te zenden naa r Oxfam-Were ldwinkels vz w Scholenwe rking Ververijstr . 17, 9000 G ent Fax: 09/218 .88.77 scholen@o ww.be

Helemaal mee akkoord Eerder akkoord Eerder niet akkoord Helemaal niet akkoord

2. De tentoonstelling is afgestemd op de specifieke doelgroep (12 – 16 jaar in de klas)


3. De tentoonstelling is aangepast aan de groepsgrootte (1 klas)


4. De inhoud van de tentoonstelling is juist in woord en beeld


5. De inhoud van de tentoonstelling sluit aan bij de leefwereld van de scholieren


6. De inhoud van de tentoonstelling vermijdt stereotypen, vooroordelen en onrechtmatige simplificaties


7. De inhoud van de tentoonstelling biedt de scholieren een positief handelingsperspectief


De jongeren- en scholenwerking van Oxfam-Wereldwinkels heeft als doel de Vlaamse jongeren aan te zetten tot een groter engagement in de strijd voor een rechtvaardige wereldhandel. Van 12 tot 16 jaar: jongeren informeren en laten ageren. Jongeren informeren zich over: wereldhandel, andere culturen en leefwijzen (via partners), wereldwinkel als actievorm, beweging, eerlijke handel als alternatief via producten, anders consumeren/kopen is haalbaar/betaalbaar, anders consumeren/kopen heeft effect Jongeren ageren: onderschrijven van een rechtvaardige wereldhandel (via campagnes) en een duurzame economie, eerlijke handel als alternatief mee in de praktijk brengen (via kopen), mee opkomen voor een menswaardig leven voor onze partners, jezelf een meer duurzaam gedragspatroon aanmeten, nu en dan meedoen met wereldwinkelactiviteiten/acties.

1

8. De beelden van de tentoonstelling zijn aantrekkelijk


9. De tentoonstelling is overzichtelijk


10. De tentoonstelling is veilig


11. De tentoonstelling is aantrekkelijk, verzorgd


12. De tentoonstelling is stevig, duurzaam


13. De tentoonstelling is milieuvriendelijk


14. De tentoonstelling is vernieuwend


Schrijf hieronder je algemene indrukken bij / over de tentoonstelling:

Met dank aan. Materiaal. 1 Intro 2 Huurvoorwaarden 3 Methodiek 4 Achtergrond 5 Extra suggesties Bijlage 1: Dozen Bijlage 2: Evaluatieformulier

Recommend Documents