Gegevens uit de Mediation Monitor, april/mei 2009 (bewerkt dec. 2010) Van: Harold Dellink
Inleiding: Mediation naast rechtspraak en de Mediation Monitor In 2001 zijn er ten behoeve van onderzoek vijf gerechten bereid gevonden mee te werken aan het landelijke evaluatieproject ‘Mediation naast rechtspraak’. Bedoeling van dit project was onderzoek te doen naar de mogelijkheden m.b.t. het invoeren van een landelijke voorziening voor verwijzing naar mediation vanuit de rechtspraak. Vanuit het Landelijk Bureau Mediation naast rechtspraak (LBM) zijn daarop initiatieven ontwikkeld om te komen tot het vastleggen van data m.b.t. gerealiseerde mediations. In samenwerking met de onderzoekers van het WODC is een Mediation Monitor ontwikkeld, bestaande uit een vijftal monitoringlijsten, waarmee feiten en meningen van participanten Rechters, partijen en advocaten) aan het verwijs- en mediationtraject konden worden geregistreerd. Hierbij werd gebruik gemaakt van reeds bestaande enquêtes zoals die in het verleden in Engeland en Amerika zijn gebruikt. In deze landen is echter geen sprake geweest van een systeem van continue dataverzameling zoals dat in Nederland is opgezet. Naar aanleiding van de resultaten van de pilots is besloten de verwijzingsvoorziening naar mediation binnen een periode van 5 jaar bij alle gerechten te implementeren. Inmiddels hebben (sinds april 2007) alle gerechten een verwijzingsvoorziening. Vanaf april 2005 zijn alle uit de monitoringlijsten afkomstige gegevens over afgeronde mediations door de mediationbureaus van de deelnemende gerechten in de database van de Mediation Monitor vastgelegd. Het LBM, dat de implementatie en consolidatie van de verwijzingsvoorziening heeft begeleid, was operationeel tot 1 januari 2010. Inmiddels zijn alle voort te zetten taken van het LBM elders belegd. De gerechten zijn nu zelf verantwoordelijk voor de monitoring van de door hen naar mediation verwezen zaken, terwijl de landelijke monitoringtaken bij de Raad voor de rechtspraak zijn belegd.
Gegevens met betrekking tot aan echtscheiding gerelateerde mediations Zaaksoorten en overeenstemmingspercentages Het aantal verwijzingen naar mediation stijgt jaarlijks. Ook in de Familiesector worden sinds de landelijke invoering van mediation naast rechtspraak telkens meer zaken naar een mediator verwezen. Daarnaast neemt het aandeel van de familierechtelijke mediations in het totale aantal mediations jaarlijks ook toe. Van de aan echtscheiding gerelateerde zaaksoorten zijn geen specifieke cijfers bekend. Dat is wél het geval bij de afgeronde mediations, waarop hierna wordt ingegaan. Tabel 1 Jaar 2006 2007 2008 2009
Aantal verwijzingen Familiesector 982 1838 2174 2570
Percentage van alle mediations 52% 57% 59% 61%
Zaaksoorten, gerelateerd aan echtscheiding, leveren in verhouding tot andere zaaksoorten de meeste mediations op: 43% van alle mediations (55% van alle civielrechtelijke mediations) valt binnen deze categorie. Op het peilmoment bevatte de Mediation Monitor 3076 afgeronde en ingevoerde zaken, die aan echtscheiding gerelateerd zijn. In tabel 2 zijn de percentages per zaaksoort weergegeven.
Tabel 2 Soort zaak Echtscheiding, overig Alimentatie Boedelverdeling na echtscheiding Boedelscheiding/ alimentatie na echtscheiding
Percentage van alle mediations 31% 6% 3% 3%
Van deze 3076 zaken is 54% met gehele of gedeeltelijke overeenstemming afgerond. Bij de overige familiezaken is dit 53% en bij het totaal van alle zaken (civiel- en bestuursrechtelijk van aard) is dit 60%. Tabel 3 Zaaksoort Aan echtscheiding gerelateerd
Mediationresultaat gedeeltelijke overeenstemming
Aantal 343
Percentage 11%
geen overeenstemming volledige overeenstemming
1409 1324 3076
46% 43% 100%
Aantal 173 36 202 411 79
Percentage 42% 9% 49% 100% 42%
28 82 189 110
15% 43% 100% 46%
22 109 241 1047
9% 45% 100% 47%
257 931 2235 Totaal: 3076
11% 42% 100%
Aantal 435 1852 1783 4070
Percentage 11% 46% 44% 100%
Uitgesplitst naar specifieke zaaksoort: Tabel 4 Zaaksoort alimentatie
boedelverdeling/ alimentatie na echtscheiding
Mediationresultaat geen overeenstemming gedeeltelijke overeenstemming volledige overeenstemming geen overeenstemming gedeeltelijke overeenstemming volledige overeenstemming
boedelverdeling na echtscheiding
geen overeenstemming gedeeltelijke overeenstemming volledige overeenstemming
echtscheiding overig (incl. omgang)
geen overeenstemming gedeeltelijke overeenstemming volledige overeenstemming
Tabel 5: update december 2010* Zaaksoort Mediationresultaat Aan echtscheiding gerelateerd gedeeltelijke overeenstemming geen overeenstemming volledige overeenstemming
* Sinds het voorjaar van 2010 voeren de gerechten geen monitoringgegevens meer in in de Mediation Monitor, omdat deze is vervangen door het Mediation Registratie- en Rapportage Systeem (MARS).
Motieven voor verwijzing naar mediation in aan echtscheiding gerelateerde zaken Aan de rechters, die een zaak verwezen naar een mediator, werd gevraagd welk motief zij daarvoor hadden. Uit de resultaten blijkt dat de gedachte, dat partijen in de toekomst met elkaar verder moeten en de verwachting, dat een uitspraak door een rechter het echte (vaak onderliggende) probleem niet oplost, het vaakst een rol spelen bij deze keuze. Tabel 6 Verwijzingsmotief Een gerechtelijke uitspraak lost het echte probleem niet op
Mediation geeft een snellere oplossing
Partijen hebben zelf een voorstel tot mediation gedaan
Partijen moeten in de toekomst met elkaar verder
Mate van toepassing Niet van toepassing Enigszins van toepassing Helemaal van toepassing Niet van toepassing Enigszins van toepassing Helemaal van toepassing Niet van toepassing Enigszins van toepassing Helemaal van toepassing Niet van toepassing Enigszins van toepassing Helemaal van toepassing
Percentage 4% 32% 63% 25% 47% 28% 50% 33% 17% 4% 15% 81%
Ook aan de partijen, die aan mediation deelnamen, werd na afloop gevraagd waarom zij voor mediation kozen. Ook voor hen was de toekomstige relatie met de andere partij erg belangrijk: 82% noemde dit als een (enigszins) belangrijk keuzemotief. Daarnaast werden het advies van de rechter, de gedachte dat mediation een betere en/of snellere oplossing zou bieden en de wens om meer invloed op de uitkomst te hebben vaak genoemd. Tabel 7 Keuzemotief van partijen Beter voor de toekomstige relatie met de andere partij
De eerste 2,5 uur mediation zijn gratis
De rechter adviseerde mediation
De wederpartij stelde mediation voor
Goedkoper dan gerechtelijke procedure
Mijn advocaat adviseerde mediation
Mate van belangrijkheid Belangrijk Enigszins belangrijk Niet belangrijk Niet van toepassing Belangrijk Enigszins belangrijk Niet belangrijk Niet van toepassing Belangrijk Enigszins belangrijk Niet belangrijk Niet van toepassing Belangrijk Enigszins belangrijk Niet belangrijk Niet van toepassing Belangrijk Enigszins belangrijk Niet belangrijk Niet van toepassing Belangrijk Enigszins belangrijk Niet belangrijk Niet van toepassing
Percentage 66% 16% 8% 10% 31% 15% 29% 25% 62% 18% 5% 15% 13% 11% 14% 62% 24% 14% 28% 34% 37% 20% 8% 35%
Verwachtte betere oplossing dan door uitspraak v.e. rechter
Verwachtte snellere oplossing dan door uitspraak v. rechter
Wilde de oplossing in eigen hand houden
Belangrijk Enigszins belangrijk Niet belangrijk Niet van toepassing Belangrijk Enigszins belangrijk Niet belangrijk Niet van toepassing Belangrijk Enigszins belangrijk Niet belangrijk Niet van toepassing
62% 17% 6% 15% 50% 20% 14% 16% 45% 25% 11% 19%
Tenslotte werd ook aan de bij mediation naast rechtspraak betrokken advocaten na afloop van elke mediation gevraagd waarom zij hun cliënten adviseerden om aan mediation deel te nemen. Bij hen waren de percentages grotendels vergelijkbaar met die van hun cliënten. De toekomstige relatie met de andere partij en de gedachte, dat mediation een betere oplossing zou bieden, werden het meest genoemd. Tabel 8 Redenen advocaat Beter voor de toekomstige relatie met de andere partij
De andere partij stelde mediation voor
De rechter adviseerde mediation
Een vakgenoot adviseerde mediation
Partij wilde de oplossing in eigen hand houden
Verwachtte betere oplossing dan door uitspraak v.d. rechter
Verwachtte snellere oplossing dan door uitspraak v. rechter
Voor cliënt goedkoper dan een gerechtelijke procedure
Mate van toepassing Niet van toepassing Enigszins van toepassing Helemaal van toepassing Niet van toepassing Enigszins van toepassing Helemaal van toepassing Niet van toepassing Enigszins van toepassing Helemaal van toepassing Niet van toepassing Enigszins van toepassing Helemaal van toepassing Niet van toepassing Enigszins van toepassing Helemaal van toepassing Niet van toepassing Enigszins van toepassing Helemaal van toepassing Niet van toepassing Enigszins van toepassing Helemaal van toepassing Niet van toepassing Enigszins van toepassing Helemaal van toepassing
Percentage 12% 29% 59% 78% 15% 6% 35% 27% 38% 95% 2% 2% 30% 45% 25% 12% 42% 46% 21% 32% 47% 65% 20% 14%
Aan de advocaten werd daarnaast ook gevraagd waarom zij hun cliënten adviseerden om niet aan mediation mee te werken. Hierbij werden een slechte communicatie en het feit, dat de zaak in hun ogen teveel geëscaleerd was, vaak genoemd. Tabel 9 Redenen advocaat De zaak was te veel geëscaleerd
Mate van toepassing Niet van toepassing Enigszins van toepassing Helemaal van toepassing
Percentage 21% 26% 53%
Er is behoefte aan een openbare/juridische uitspraak
Er was geen onderhandelingsruimte
Geen vertrouwen in mediation als methode
Slechte communicatie tussen de partijen
Niet van toepassing Enigszins van toepassing Helemaal van toepassing Niet van toepassing Enigszins van toepassing Helemaal van toepassing Niet van toepassing Enigszins van toepassing Helemaal van toepassing Niet van toepassing Enigszins van toepassing Helemaal van toepassing
67% 5% 29% 33% 22% 44% 72% 22% 6% 20% 10% 70%
