10-19_State of the art_BWE 12-03-12 15:18 Pagina 10
VolkerWessels Huis // Locatie: Podium 9, Amersfoort // Opdrachtgever: VolkerWessels // Bouwperiode: april 2010 – dec. 2011
In het VolkerWessels Huis slingert een zelfdragende, massief houten trap omhoog naar de boardroom, die als een uitvergrote dakkapel door de dwarskap steekt. Dragende zuilen in de gevels zijn afgewerkt met vertand prefab metselwerk. Dit postmoderne kantoor is een visitekaartje voor het bedrijf geworden.
10 // BOUWWERELD
10-19_State of the art_BWE 12-03-12 15:18 Pagina 11
TEKSTPRODUCTIE ING. JOSINE CRONE // FOTOGRAFIE ROB HOEKSTRA // TEKENWERK MARC NIJENHUIS
STATE OF THE ART //
Kenmerkend voor het VolkerWessels Huis zijn de gevels met hoge glasstroken tussen gemetselde zuilen. Het prefab metselwerk is tegen dragende gevels van prefab beton gehangen. In de dakkapel vergadert de board van de bouwonderneming.
BOUWWERELD // 11
10-19_State of the art_BWE 12-03-12 15:18 Pagina 12
In de top van het pand hangt de met hout afgewerkte boardroom aan stalen vakwerken in de nok.
12 // BOUWWERELD
10-19_State of the art_BWE 12-03-12 15:19 Pagina 13
STATE OF THE ART // Een zelfdragende massief houten trap slingert als een sculptuur door het hart van het VolkerWessels Huis. De bomen van de trap bestaan uit gelamineerde liggers van eikenhout die circa 10 meter overspannen.
BOUWWERELD // 13
10-19_State of the art_BWE 12-03-12 15:19 Pagina 14
Het kantoor van VolkerWessels staat als een huis aan de A28. Uit de
Het betonnen skelet met de stalen dakopbouw tijdens de ruwbouw (foto:
dwarskap steekt een grote dakkapel naar voren met de boardroom.
De Zwarte Hond).
‘Een kantoor dat staat als een huis’. Zo vat architect Jurjen van der Meer van De Zwarte Hond Architecten de opdracht voor het ontwerp van het hoofdkantoor van VolkerWessels in Amersfoort samen. Tussen de oude vestigingen Rijssen en Rotterdam in staat het nieuwe kantoorhuis aan de A28, op de kop van Vathorst. De bouwonderneming heeft een herkenbaar icoon gekregen met klassieke zuilen en een dwarskap over de lengte van het pand. In de doorsnede ontbreekt zelfs de schoorsteen niet, die als een uitgerekte strook op de nok van de kap ligt. De oriëntatie van de boardroom in de glazen dakkapel op het oosten combineert het uitzicht over de snelweg met de blik naar de oorsprong van het bouwbedrijf. Traditionele bouwmaterialen zoals eikenhout, natuursteen en baksteen zijn toegepast in vernieuwende vormen en constructies. Alle bij de bouw betrokken aannemers en adviseurs zijn onderdeel van het VolkerWessels concern, met uitzondering van de architect. Ook de bouwmaterialen zijn voor een groot deel afkomstig van dochters van VolkerWessels. Voor het bouwproces had dit gunstige gevolgen. Er is in nauwe samenwerking met deze partijen een plan gemaakt en uitgevoerd binnen de extreem korte tijd van twee jaar. Het plan is in hoge mate geoptimaliseerd door gebruik te maken van ieders kennis en kunde. De architect heeft het plan tot DO-fase uitgewerkt, waarna het is overgedragen aan coproducenten voor verdere uitwerking. Het project heeft volgens Van der Meer veel opgeleverd in kennis-
uitwisseling tussen alle betrokken partijen door de integrale benadering.
14 // BOUWWERELD
Prefab betonskelet De draagstructuur van het pand is uitgevoerd in prefab beton. Door de gevels dragend uit te voeren met prefab binnenspouwbladen is de hoofddraagconstructie grotendeels verborgen. Er staat slechts één middenrij met vier kolommen hart-op-hart 10,80 meter. Voor de kantoorvloeren geeft dit veel indelingsvrijheid. De ronde kolommen zijn onder andere zichtbaar in de vides met de hoofdtrap. Voor het overige zijn ze verborgen in kastenwanden. Een belangrijke wens van de gebruiker was de realisatie van 195 parkeerplaatsen in de tweelaagse onderbouw, waarbij de constructie zo min mogelijk in de weg staat. Dat is gelukt door de grote kolomafstand van 10,80 meter. De voorgespannen kanaalplaatvloeren spannen maximaal ruim 11 meter over van de langsgevel tot de balk op de kolommenrij. De stabiliteit wordt ontleend aan de liftkernen en de plaatwerking van de vloeren. In de vloeren zijn grote vides uitgespaard. De verdiepingshoge gevelelementen zijn 3,60 meter breed. Ter plaatse van de vides is de dragende gevel opgebouwd met tot 3 verdiepingen hoge betonnen kolommen. De topgevels zijn eveneens uitgevoerd in prefab beton. Door de toepassing van prefab elementen is een hoge bouwsnelheid gerealiseerd, maar uiteraard vroeg dit ook om een zeer efficiënte voorbereiding.
10-19_State of the art_BWE 12-03-12 15:19 Pagina 15
STATE OF THE ART //
Voor het fraai gedetailleerde metselwerk zijn de voordelen van prefabricage optimaal benut door 420 mm lange bakstenen staand te verwerken in een vertand patroon.
Omdat het ontwerp middels een prijsvraag tot stand was gekomen, bleek dat geen probleem volgens Van der Meer. De dwarskap en de bovenste laag van het pand zijn opgebouwd in een staalconstructie. De reden hiervoor is dat de boardroom is opgehangen aan stalen vakwerkspanten, die in de rib bovenop het dak zitten. De boardroom heeft de vorm van een uitvergrote glazen dakkapel. De vrijhangende positie van de boardroom is goed te zien op de interieurfoto’s. De rib op de kap wordt door Van der Meer de schoorsteen genoemd, omdat hij in de kopgevel inderdaad een profiel van een kanaal heeft. Deze schoorsteen bevat de technische installaties. Door de strategische positie kunnen de leidingen goed worden verdeeld en is de installatieopbouw één met het ontwerp.
De gevelelementen hangen aan de bovenzijde op twee punten aan het betonnen binnenspouwblad. Aan de onderzijde zijn ze gefixeerd, zo vertelt projectleider Ronald Koekoek van De Zwarte Hond. Tussen de elementen zijn dilatatievoegen aangebracht. De aluminium puien tussen de zuilen lopen over de gehele hoogte door en hebben geen borstweringen. De uitdaging was hier de scheiding tussen de verdiepingen voldoende geluidwerend en brandwerend uit te voeren met het oog op branddoorslag. Hiervoor is een speciaal detail ontwikkeld door de gevelbouwer in samenwerking met de brandveiligheidsadviseur. Het bestaat uit een brandwerende beplating tegen de onderzijde van het aluminium gevelprofiel met een afwerking van een gezette staalplaat. De breedte van de puien was voldoende om
Gevels met vertand metselwerk Het ontwerp van de gevels van het VolkerWessels Huis refereert aan het uiterlijk van klassieke villa’s met zuilengalerijen. De zuilen staan om de 1,80 meter en zijn aan de buitenzijde bekleed met prefab metselwerkelementen met een vertanding. Hierbij zijn speciale staande bakstenen met een lengte van 420 mm toegepast. De detaillering heeft de allure van de Amsterdamse School architectuur. Zulke details zijn in het werk niet uit te voeren, maar lenen zich prima voor prefabricage. De aannemer heeft hier het Duitse bedrijf Steenfelder Betonwerk bijgehaald, waarmee men eerder goede ervaring had opgedaan.
De zogenaamde zuilengalerijen in de gevels zijn bekleed met prefab metselwerkelementen met een vertanding BOUWWERELD // 15
10-19_State of the art_BWE 12-03-12 15:19 Pagina 16
1
2
3
1 // De zuilen uit de gevel lopen door in dakribben ter plaatse van de vide (zie detailtekening 2). 2 // De boardroom lijkt te zweven doordat hij aan deze zijde is opgehangen aan stalen vakwerken in de rib bovenop de dwarskap. 3 // De onderzijde van de trap is bekleed met hetzelfde materiaal als de bomen: gelamineerd en gevingerlast eikenhout.
16 // BOUWWERELD
geen aanvullende maatregelen tegen brandoverslag te hoeven treffen. In verband met de geluidbelasting van de A28 zijn de ramen aan deze zijde voorzien van dubbele kierdichting en geluidsisolerend glas. Langs de dakrand is een accent aangebracht door de bovenste rij ramen naar buiten te leggen en aan de binnenzijde af te timmeren met houten kaders. De plaats van de vides is in de gevel gemarkeerd doordat hier de weglopende vertanding in het metselwerk is weggelaten en de zuilen dus smaller zijn. Sculpturale trap Een van meest opvallende elementen in het VolkerWessels Huis is de imposante trap. Deze massief houten trap verbindt de ontmoetingsruimten in het hart van het gebouw. Van der Meer koos voor een zeer sculpturale vorm en wilde deze geheel in eikenhout uitvoeren, met een knipoog naar het ambacht van de opdrachtgever. De overspanning tussen twee verdiepingen loopt op tot zo’n 10 meter, omdat gekozen is voor een luie opgang. Ter hoogte van de eerste verdieping lijkt het bordes te zweven in de ruimte, waardoor het effect van een sculptuur wordt versterkt. Op de begane grond loopt de trap horizontaal door in het brede barblad in de kantine. De vormgeving en materiaalkeuze hebben de bouwers voor een flinke uitdaging gesteld. Om de grote overspanning te realiseren lag het gebruik van gelamineerde spanten voor de hand. In Nederland worden deze echter niet gemaakt van eikenhout, maar is er vooral ervaring met vuren en lariks. Eikenhout bevat een zuur dat niet goed combineert met de gangbare lijmen. Daarom haalde De Groot Vroomshoop (dochter van VolkerWessels) het basismateriaal uit Spanje. Dit betreft gevingerlast eiken, opgebouwd uit delen van 20 mm dikte. Door het vingerlassen kan theoretisch een oneindige lengte worden geproduceerd. Het hout is streng geselecteerd en spintvrij. Van dit basismateriaal zijn in Frankrijk gelamineerde liggers gemaakt, die de zijkanten van de trap vormen. Deze vormen dus de trapbomen en leuningen in één. De gelamineerde liggers zijn door De Groot Vroomshoop verwerkt tot het eindproduct. Het was niet mogelijk om de trappen te prefabriceren. Per dag werd maar één trapboom via het dak het pand ingehesen en gesteld. In het werk zijn de eikenhouten traptreden geplaatst op stalen Z-profielen tussen de bomen. De onderzijden van de trappen zijn afgetimmerd met hetzelfde gelamineerde materiaal als de bomen, waardoor de trap als één geheel oogt. Het zwevende bordes is op een onopvallende wijze aan de zijkant gekoppeld aan de vloer met een stalen balk. Duurzaamheid Ondanks de grote openheid door het atrium bleek het mogelijk het pand zonder sprinklerinstallatie uit te voeren. Het atrium is een zelfstandig brandcompartiment. Het gevolg hiervan is dat alle deuren die uitkomen op het atrium 60 minuten brandwerend uitgevoerd moesten worden. Voor de klimaatbeheersing zijn klimaatplafonds toegepast. Dat maakt een flexibele indeling mogelijk en draagt bij aan het comfort. Daarnaast is er vloerverwarming. Beide systemen worden gevoed door een warmte- en koudenet en een collectief warmtepompsysteem dat in het gebied is aangelegd. De warmte wordt op een laagtemperatuurniveau afgegeven. Door de toepassing van warmteterugwinning op de mechanische ventilatie, waterbesparend sanitair en een efficiënt verlichtingssysteem, is een GPR-duurzaamheidscore van 8 gehaald en een EPC die 15% onder de wettelijke eis ligt.
10-19_State of the art_BWE 12-03-12 15:19 Pagina 17
STATE OF THE ART //
1
1 // Op de begane grond loopt de trap horizontaal door in het brede barblad in de kantine.
2
3
4
2-3 // De massief houten trap verbindt de ontmoetingsruimten in het hart van het gebouw. Dit bouwtechnische kunststuk is slechts bij de bordessen aan de hoofdconstructie gekoppeld, waarbij soms gebruik is gemaakt van een trekstang. 4 // De overspanning tussen twee verdiepingen loopt op tot zo’n 10 meter, omdat gekozen is voor een luie opgang. 5 // De verlichte vide en de sculpturale trap schijnen door de gevel aan de zijde van Vathorst.
5
BOUWWERELD // 17
10-19_State of the art_BWE 12-03-12 15:20 Pagina 18
// STATE OF THE ART
10800
10800
10800
10800
10800
5550
11250
1
PLATTEGROND LAAG 4
1:500
Opbouw vloer: - Dekvloer - Druklaag - Kanaalplaatvloer
19400+P 15800+P 12200+P
Opbouw vloer: - Natuursteen - Dekvloer - Isolatie - Druklaag - Kanaalplaatvloer
8600+P 5000+P
Peil (P)=0 3045-P 5965-P
10800
LENGTEDOORSNEDE
18 // BOUWWERELD
10800
10800
10800
10800
1:500
10-19_State of the art_BWE 12-03-12 15:21 Pagina 19
Projectgegevens // Locatie: Podium 9, Amersfoort // Vastgoedontwikkelaar: Loostad bv, Apeldoorn, loostad.nl // Architect: De Zwarte Hond, Groningen, dezwartehond.nl // Adviseur constructies en bouwfysica: Aveco de Bondt, Rijssen, avecodebondt.nl // Adviseur installaties: HOMIJ Technische Installaties, Nieuwegein, homij.nl // Adviseur duurzaamheid: Primum, Rijssen, primum.nl // Aannemer: Bouwbedrijf Wessels Rijssen bv, Rijssen, wesselsrijssen.nl // Prefab beton: Westo Prefab Betonsystemen, Coevorden, westo.nl // Grondwerk: KWS Infra, kws.nl // Massief houten trap: De Groot Vroomshoop, degrootvroomshoop.nl met medewerking van De Mors Timmerfabriek, Rijssen, demors.nl // Prefab metselwerk: Steenfelder Betonwerk, Westoverledingen, Duitsland, stb-meinders.de // Staalconstructie: Voortman Staalbouw, Rijssen, voortmanstaalbouw.nl // Bruto vloeroppervlak: parkeren ca. 2900 m2 BVO, kantoorgebouw ca. 5500 m2 BVO // Bouwperiode: april 2010 – december 2011
980
305
340 110
Aluminium kozijn
250
Prefab beton penant Stucwerk
250
30 70 45
438x70x52 210x100x52
Hemelwaterafvoer Prefab metselwerk Spatscherm
Stuc hoekprofiel 250
1080
DETAIL 1
15 9
61
Naadverdeling Houten vensterbank
10
1:20
46 9
Stalen roevendak Aluminium kozijn
Aluminium goot
Aluminium kozijn
2
19400+P
3
15800+P
Eikenhouten lat Multiplex met eikenhoutfineer
300
450
DETAIL 2 320
Multiplex met eikenhoutfineer
Aluminium kozijn
60 70
8600+P
Kabelgoot 100
Eikenhouten lat Uitneembaar deel
25
1:20 230
12200+P
20
Aluminium kozijn Promatec H 20 mm dik
200
5000+P
750
Peil (P)=0
570
450
11250
5550
Klimaat plafond Plissé geleid langs spandraden
DWARSDOORSNEDE
1:500
DETAIL 3
1:20
BOUWWERELD // 19
