Leiden, juli 2009
5
Matilo Magazine Start aanleg park De aanleg van Archeologisch park Matilo gaat binnenkort van start. In deze 5e uitgave van Matilo Magazine leest u hoe de gemeente dit gaat aanpakken. Het
Archeologen op het terrein
evenement Matilo Ontmaskerd was een groot succes! In deze uitgave uiteraard een
Bij de inrichting van het park mag de bodem niet verstoord worden om de archeologische resten te behouden. Maar bij sommige werkzaamheden is het mogelijk dat de bodem toch licht verstoord wordt. Denk daarbij aan het baggeren van sloten. Toch zal nergens de verstoring zo diep zijn dat de vondstlagen en sporen die in de grond zitten geraakt worden. In de bovenste lagen kunnen onverwachts wel enkele vondsten zitten. Archeologen begeleiden daarom veel werkzaamheden op het terrein. Tijdens de begeleiding verzamelen en registreren ze alle vondsten.
terugblik daarop. En u maakt kennis met de nieuwe projectmanager van park Matilo, Joyce Langenacker. Op de achterzijde een interview met haar. Verder meer over de geschiedenis van Matilo: de nonnen van het St. Margarethaconvent en kasteel Rodenburg in de Late Middeleeuwen. Evenement brengt Matilo tot leven
door de Kunstgroep Roomburg 5 was
Wat een opkomst en enthousiasme
aangeboden. De scouting bouwde een
tijdens het evenement Matilo
Romeinse wachttoren en de beautysalon
Ontmaskerd op 3 en 4 juli 2009!
zorgde ervoor dat iedereen ontspannen
Bezoekers van jong tot oud werden
met allerlei heerlijke geuren zijn tocht
op hun wenken bediend. Een klassiek
kon vervolgen. Libertas Leiden zette
concert, een Romeinse verhalenverteller
buurtcentrum Matilo volledig in voor
maar ook rondleidingen van archeoloog
het evenement. De Rijksdienst voor het
Tom Hazenberg. De verschillende
Cultureel Erfgoed en de Provincie Zuid-
knutselactiviteiten werden zeer goed
Holland tekenden op vrijdagavond 3
bezocht. De te verven schilden en
juli 2009 een intentieovereenkomst om
zwaarden waren al gauw op. Mevrouw
gezamenlijk een mooi park te realiseren.
Coper won het prachtige schilderij dat
Dit alles onder bezielende organisatie van Hazenberg Archeologie. Kortom een zeer geslaagd weekend. Mede dankzij de inzet van partners en vrijwilligers, waarvoor hartelijk dank! Bekijk het fotoverslag in dit Magazine. Werk mee aan het ontwerp Het ontwerp voor de eerste fase van het park is af en in september of oktober begint de uitvoering. Daarnaast werkt de gemeente samen met veel enthousiaste mensen uit de buurt en de stad aan een goede programmering van het park. In het najaar moet het ontwerp voor de tweede fase van het park klaar zijn. Wilt u daar ook aan
De framebouwer plaatst de replica van het
bijdragen? U bent van harte welkom
bronzen ruitermasker in de vitrine van de
om mee te denken over het ontwerp of
limeszuil (die informatie verschaft over Matilo
in een werkgroep aan de slag te gaan!
en de Limes).
Neem daarvoor contact op met Saskia de Best:
[email protected].
1
De Late Middeleeuwen Het vorige Matilo Magazine vertelde over de
St. Margarethaconvent
Frankische bewoning in de 7e en 8e eeuw. De
Vanaf 1464 woonde een grote groep vrouwen
eerstvolgende sporen van bewoning die de
van het St. Margarethaconvent op Roomburg. Het
archeologen in Matilo terugvonden, waren van
terrein bestond uit een kloosterhof, een kerk en
een hoeve bij de huidige Kasteelhof in Meerburg.
even verderop de kloosterboerderij. Rondom de
Op de plek van de hoeve stond in de 13e eeuw een
conventgebouwen lagen boomgaarden, bleekvelden
stenen slot, kasteel Rodenburg. Op de plek van het
en weilanden. Landbouw was een belangrijke
Romeinse castellum kwam in de 15e eeuw een heel
inkomstenbron voor het klooster. Resten van de
kloostercomplex met een bijbehorende boerderij.
kloosterboerderij zijn in 2003 opgegraven. Het kloosterhof zelf ligt nu nog veilig onder de grond, op
Kasteel Rodenburg
dezelfde plek als het Romeinse castellum. We willen
In een oorkonde uit 1083 wordt de naam
het klooster ook in het nieuwe ontwerp een plekje
“Rodenburch” al genoemd als de naam van de streek.
geven.
Een andere historische bron vermeldt een hoeve in 1281/84. Na de hoeve wordt melding gemaakt van een
Beeldenstorm
kasteel. De gegevens uit de archeologische opgraving
In 1566 keerde het tij voor de zusters: stedelingen
geven hetzelfde beeld. Onder de stenen muren van
uit Leiden belaagden het klooster tijdens de
het kasteel lagen de houten fundamenten van een
Beeldenstorm. De boeren uit de omgeving van het
hoeve uit de 10e en 11e eeuw. In de 13e eeuw kwam
klooster namen het voor de zusters op en joegen
er op deze plek een stenen slot: een stenen woontoren
de belagers terug naar de stad. In 1572 verkoos het
met daar omheen een groot, vierkant omgracht
stadsbestuur tijdens de Opstand de kant van Willem
terrein. In een latere fase bouwden de bewoners
van Oranje boven de Spanjaarden. Willem van Oranje
binnen de grachten een extra verdedigingsmuur. Dit
was protestants. Zijn kant kiezen betekende destijds
zijn aanwijzingen van roerige tijden, waarin een veilig
het protestantisme verkiezen boven het Rooms-
huis belangrijk was.
katholisicme. De Rooms-katholieke kloosters hadden vanaf dat moment geen bestaansrecht meer. De zusters verlieten het terrein en al vrij snel begon de sloop van de kloostergebouwen.
Pelgrimsinsignes, gevonden in Roomburg. Pelgrimsinsignes kunnen gezien worden als souvenirs die pelgrims tijdens hun bedevaartstocht kochten.
Het convent op Roomburg en het kasteel Rodenburg staan allebei op de kaart van 1645 aangegeven. Beide gebouwen waren in deze periode waarschijnlijk niet meer dan ruïnes. Door Joan Blaeu.
2
Topvondst Kinderschoentje Tijdens de opgraving in 2003 troffen archeologen op de locatie van de latere kloosterboerderij boerenerven uit de 13e / 14e eeuw aan. Archeologen vonden tientallen sporen van grachten, kuilen, greppels, een waterput en een pad van takken. In één van de greppels lag een gaaf kinderschoentje. Doordat het schoentje nog heel is, is de vondst zeer zeldzaam. Archeologen vinden meestal alleen delen van schoenen. Door de vorm van de schoen en de veters dateerde de archeoloog het schoentje in de 14e of begin 15e eeuw.
Van wie was het schoentje? Het schoentje is gemaakt voor het kleine voetje Verschillende soorten schoenen, verschillende
van een baby. De zool is maar 9 cm lang, wat
trends door de tijd heen. Door Olaf Goubitz.
past bij een kind van 12 maanden of jonger. In de middeleeuwen droegen baby’s zelden schoenen, zij konden immers nog niet lopen. Toch is deze schoen enkele malen gedragen. Dat kunnen archeologen zien aan de gebruikssporen van het leer. Misschien werd het gebruikt bij speciale gelegenheden zoals de doop van het kind. Leren schoenen waren duur in de Middeleeuwen, vooral als het kind de schoenen niet nodig had. De ouders van de baby waren waarschijnlijk welvarend. Schoenenmode Schoenen konden van één lap leer gemaakt worden, maar meestal bestonden ze uit allerlei onderdelen, net zoals tegenwoordig. De zool werd extra stevig gemaakt en blijft daarom vaak beter bewaard dan andere onderdelen. Mode en trends zijn menseigen, in de middeleeuwen was er ook al een grote variëteit aan schoenen: er waren verschillende soorten schoensluitingen (knoopjes, gespen, spelden, riempjes, veters), versieringen, neuzen en hoge en lage schoenen. De schoenmaker decoreerde de schoen door hem te verven of door er stukjes uit te snijden. En: hoe meer bewerkt de schoen was, hoe duurder. Arme mensen konden zich vaak geen chique schoenen veroorloven en misschien zelfs geen leren schoenen. Zij liepen op houten klompen.
3
Interview met Joyce Langenacker Projectmanager Archeologisch park Matilo komen. Het trapveldje verdwijnt tijdelijk en het hele najaar wordt gewerkt aan de aanleg van het park. Dit betekent dat omwonenden even niet kunnen spelen of wandelen in het gebied. Daarnaast werken we de komende periode samen met onze groenontwerper aan een nieuw ontwerp voor het complete park. Dit ontwerp, waarin het castellum en het klooster liggen, moet begin 2010 af zijn. De historische elementen zullen in het park duidelijk zichtbaar worden. Om de precieze omtrek van het castellum te achterhalen, zullen archeologen in september kleine onderzoeksputten graven. Ook onderzoeken we of en hoe we de volkstuinen die nu in het gebied liggen, kunnen meenemen in het ontwerp. Verder zal Libertas Leiden de komende jaren activiteiten in de loods coördineren. Ook tijdens de aanleg van het park kunnen mensen de loods gebruiken. Je werkt nog maar sinds kort voor de gemeente als
Het afgelopen jaar waren er informatieve bijeenkom-
projectmanager van de realisatie van Archeologisch
sten waar omwonenden mee konden praten over de
park Matilo. Wat vind je van het project?
plannen. Zijn er nog meer inspraakmogelijkheden?
Ik vind het een fantastisch project. Vooral omdat we
Ja, in het najaar organiseren we een presentatie
de rijke historie van het gebied koppelen aan de prak-
van het ontwerp van het park en stellen we een
tische behoefte van de buurt en de stad. We creëren
werkgroep samen waarmee we het ontwerp verder
iets waar de mensen in de omgeving, maar ook daar
uitwerken. Wilt u deelnemen aan deze werkgroep?
buiten, iets aan hebben: een plek voor ontspanning;
Neem dan contact op met Saskia de Best:
waar kinderen kunnen spelen; waar je kunt picknicken
[email protected].
en waar jongeren kunnen relaxen in combinatie met het verhaal over de archeologie van het gebied. Dat
Betrokkenheid van omwonenden en scholen vind je
maakt het boeiend en uitdagend.
heel belangrijk. Hoe wordt educatie ingepast in de plannen van het park?
De officiële aftrap is begonnen met het evenement
We werken nu samen met drie scholen: het Wellant-
Matilo Ontmaskerd. Wat gaat er de komende periode
college, het ROC en Brede School De Arcade.
gebeuren?
Leerlingen van het Wellantcollege helpen de
We werken het komende jaar aan drie zaken: 1) de
gemeente het komende jaar met het ontwerp en de
aanleg van de eerste fase van het park; 2) het maken
aanleg van de moestuinen en de boomgaard. We
van een definitief ontwerp voor het vervolg van het
zijn nu met De Arcade in gesprek over het gebruik
park; 3) de verlevendiging van het park. In september
van de moestuinen. Leerlingen van het ROC zullen
of oktober starten we met de aanleg van het park. De
in samenwerking met onze groenontwerper Frank
eerste inrichting ligt tussen het buurthuis en de loods
Kalshoven speeltoestellen ontwerpen en bouwen.
van Wim de Groot. Om te voorkomen dat de wortels
Daarnaast willen we met dit project sociale winst
van nieuwe bomen en planten in aanraking komen
behalen bij de aanbesteding. Dit is een initiatief van
met de archeologische resten in de ondergrond,
de gemeenteraad Leiden, waarin 10% van de ge-
hogen we de grond van het hele terrein op. Vanaf
raamde arbeidskosten van het project wordt besteed
oktober zal daarom veel vrachtverkeer door de wijk
aan de scholing en inzet van mensen in een uitkering.
4
2 1
3
4
6 5 5
9 7 8
12
10 11
Colofon
Dit is een uitgave van de gemeente Leiden en wordt in de wijken Roomburg en Meerburg huis-aan-huis verspreid. Daarnaast is Matilo Magazine af te halen op o.a. de volgende locaties: Centrale Bibliotheek, Stadhuis, Buurthuis Matilo en Brede School Arcade. Matilo Magazine verschijnt eens in de twee maanden. Dit is het 5e Matilo Magazine dat in een serie van 5 Matilo Magazines t/m 2009 zal verschijnen.
1) Aandachtig luistert het publiek naar het symfonisch orkerst. 2) De allerkleinsten krijgen Latijnse les. 3) Het is hard werken als Romeinse soldaat. 4) De soldaten. 5) Bij de Romeinen was van alles te doen. 6) Onderonsje bij de tent.
Samenstelling: Hazenberg Archeologie Eindredactie: Hazenberg Archeologie en gemeente Leiden Vormgeving: Creja ontwerpen Afbeeldingen: Hazenberg Archeologie, gemeente Leiden, Olaf Goubitz.
7) Iedereen kon een Romeins potje verven. 8) Tom Hazenberg geeft een rondleiding over het terrein. 9) De Romeinen geven les in Romeinse spelen. 10) Scouting St. Jozef bouwt een Romeinse wachttoren. 11) Ontspannende massage in de Romeinse beautysalon.
Voor meer informatie kunt u contact opnemen met het Servicepunt Bouwen en Wonen, telefoonnummer 071- 516 55 02 of bezoek de website www.leiden.nl/matilo
12) Sieraden maken in de loods.
6
