Mantelzorg, een onmisbare pijler

Mantelzorg, een onmisbare pijler Jan Thie Monique Spaltman KITTZ Voor zelfredzaamheid en autonomie

Inhoud ƒ ƒ ƒ ƒ ƒ ƒ

Waarom KITTZ over mantelzorg Mantelzorg in Nederland Wie zijn die mantelzorgers? Overbelasting Oplossingen Discussie: wat doen wij ermee. Voor zelfredzaamheid en autonomie

KITTZ missie ƒ Zelfredzaamheid en autonomie bevorderen: ƒ ƒ ƒ ƒ

geschikte woningen, D4A handige hulpmiddelen domotica, telemedicine vraaggestuurde kwaliteitszorg (thuis, verpleeg- verzorgingshuis) Voor zelfredzaamheid en autonomie

Onafhankelijk kenniscentrum ƒ Stichting, projectgefinancierd ƒ Alle kennis en ervaring vastgelegd en beschikbaar ƒ Gratis of tegen kostprijs

Voor zelfredzaamheid en autonomie

Publicaties wonen, zorg, welzijn ƒ www.kittz.nl ƒ websites: ƒ ƒ ƒ ƒ ƒ

www.design-for-all.nl www.aangepastbouwen.nl www.thuiszorgtechnologie.nl www.handigeproducten.nl www.kiezenvoorzorg.nl/palliatievezorg Voor zelfredzaamheid en autonomie

Wat is mantelzorg ƒ Informele zorg, mantelzorg, familiezorg: onbetaald, niet beroepsmatig ƒ Voor chronisch zieke, gehandicapte naaste ƒ Vaak langdurig en intensief

Voor zelfredzaamheid en autonomie

Wat doet mantelzorg? ƒ huishoudelijke hulp ƒ persoonlijke verzorging ƒ begeleiding

Voor zelfredzaamheid en autonomie

Mantelzorg in Nederland ƒ 75% zorg thuis is mantelzorg ƒ 3,7 miljoen mensen ƒ gemiddeld 19 uur per week (tot wel 45 uur per week!) ƒ 750.000 mantelzorgers zorgen langer dan 3 maand ƒ Europa’s nummer 1: ander signaal dan verloedering van de samenleving Voor zelfredzaamheid en autonomie

Belangrijke ontwikkelingen demografische ontwikkelingen: ƒ dubbele vergrijzing en ontgroening ƒ toename ‘ouderdomsziekten’ ƒ minder kinderen per gezin Dus: ƒ minder mensen om voor meer ouderen te zorgen ƒ mantelzorgers zelf ook ouder

Voor zelfredzaamheid en autonomie

Belangrijke ontwikkelingen maatschappelijke en culturele ontwikkelingen: ƒ ƒ ƒ ƒ

zo lang mogelijk thuis zelf regie blijven voeren kinderen wonen vaak niet meer in de buurt later met pensioen (dus minder tijd voor mantelzorgtaken)

Voor zelfredzaamheid en autonomie

Belangrijke ontwikkelingen beleid overheid: ƒ extramuralisatie: dus meer zorg buiten de instellingen ƒ WMO: ƒ vergoeding huishoudelijke hulp uit AWBZ ƒ indicatie strenger: ƒ zo lang mogelijk zelfredzaam ƒ familie en naasten leveren (gebruikelijke) zorg

Voor zelfredzaamheid en autonomie

samengevat ƒ er wordt steeds meer gerekend op de mantelzorgers die zelf ook kwetsbaarder (want ouder) worden en waarvan er minder zijn (meer alleenstaanden, minder kinderen)

Voor zelfredzaamheid en autonomie

Probleem in 2005 ƒ 150.000 – 200.000 mantelzorgers voelen zich zwaar belast tot overbelast vooral zij die 24 uur per dag zorgen voor ouder, man, vrouw, kind

Voor zelfredzaamheid en autonomie

Probleem in 2005 Gebrek aan erkenning Henriëtte Maassen van den Brink: ƒ waardebepaling helpt ƒ schat waarde van mantelzorg op 4 – 8 miljard euro

Voor zelfredzaamheid en autonomie

Wie zijn die mantelzorgers? Wat beweegt ze?

Voor zelfredzaamheid en autonomie

Mantelzorgers ƒ ƒ ƒ ƒ ƒ

Je herkent ze niet Werken achter de schermen Praten weinig over hun situatie Ontkennen overbelasting Vragen zelden om hulp

Voor zelfredzaamheid en autonomie

mantelzorgers waarom doen ze het? ƒ uit liefde en genegenheid (32%) ƒ vanzelfsprekendheid (32%) ƒ uit plichtsbesef (13%) (SCP 2003)

Voor zelfredzaamheid en autonomie

76% van de mantelzorgers verleent de zorg met veel voldoening (SCP 2003)

Voor zelfredzaamheid en autonomie

Wie zijn die mantelzorgers?

Voor zelfredzaamheid en autonomie

ƒ Katrien, hier met fotoboek Voor zelfredzaamheid en autonomie

Zorgt voor Richard

ƒ Al 44 jaar Voor zelfredzaamheid en autonomie

Wat beweegt Katrien ƒ Katrien: “ik krijg er veel voor terug: liefde, vertrouwen, zijn lach en stralende ogen. Niet te beschrijven”.

Voor zelfredzaamheid en autonomie

Suzan zorgt voor moeder

ƒ Moeder is 93 jaar Voor zelfredzaamheid en autonomie

Suzan: ƒ “We kunnen gelukkig nog goed praten. Het is wel vermoeiend altijd aandacht te geven en te zorgen. Ik maak bewust tijd vrij voor mezelf: om te wandelen, lezen”.

Voor zelfredzaamheid en autonomie

Ines

ƒ Zoontje heeft acute lymfatische leukemie Voor zelfredzaamheid en autonomie

Nora

ƒ Zorgt voor haar man, na hersenoperatie Voor zelfredzaamheid en autonomie

Hobby: schilderen

ƒ Dat kan als mijn man naar het revalidatiecentrum is Voor zelfredzaamheid en autonomie

Anna

ƒ Zorgt al 10 jaar voor vader, volledig hulpafhankelijk, hiervoor moeder Voor zelfredzaamheid en autonomie

Eigen winkel

ƒ Vader woont erboven, het hele gezin werkt mee, anders kan het niet. (verhaal) Voor zelfredzaamheid en autonomie

Overbelasting ƒ Druk op de mantelzorgers neemt toe. Mantelzorgers die zelf ook kwetsbaarder (want ouder) worden en waarvan er minder zijn (meer alleenstaanden, minder kinderen)

ƒ Mantelzorgers voelen zich in toenemende mate overbelast

Voor zelfredzaamheid en autonomie

Overbelasting ƒ Lichamelijk: ƒ rug, nek, schouders, slecht slapen, geen energie meer

ƒ Geestelijk ƒ lusteloos, moe, somber, stress, onverzorgd uiterlijk, conflicten

ƒ Sociaal ƒ verlies van sociale contacten, altijd te laat, rommel in huis

ƒ Financieel niet rond komen Voor zelfredzaamheid en autonomie

balans tijdsduur draagkracht draaglast

Voor zelfredzaamheid en autonomie

versterken mantelzorg draagkracht versterken ƒ informeren ƒ ondersteunen ƒ door professional ƒ door lotgenoten

ƒ tijd voor jezelf ƒ financiële zekerheid

draaglast verminderen ƒ zelfredzaamheid vergroten ƒ fysieke belasting verminderen ƒ tijdsbeslag verminderen Voor zelfredzaamheid en autonomie

draagkracht vergroten ƒ Ondersteuning, begeleiding door professionals ƒ informeren ƒ probleem oplossen (ook financieel) ƒ ‘luisterend oor’

ƒ Idem door lotgenoten ƒ Geregeld ruimte en tijd voor jezelf ƒ Tijdelijk overnemen zorg ƒ Inzet technologie (bewaking op afstand) Voor zelfredzaamheid en autonomie

draaglast verminderen door vergroten zelfredzaamheid en verminderen fysieke belasting ƒ aanpassen woning/woonomgeving ƒ inzet technologie/hulpmiddelen

Voor zelfredzaamheid en autonomie

draaglast verminderen door verminderen tijdsbeslag mantelzorger (ontlasten) ƒ overnemen zorg door vrijwilligers (oppas) ƒ overnemen zorg door professionals (ook dagopvang, nachtopvang, tijdelijke opname) ƒ inzet technologie (bewaking op afstand) Voor zelfredzaamheid en autonomie

belangrijke plaats voor

technologie van eenvoudige hulpmiddelen tot complexe technologie (domotica. ICT) Probleem: er is veel technologie beschikbaar, maar er wordt maar beperkt gebruik van gemaakt. ƒ Mensen vinden niet de oplossing voor hun probleem. ƒ Informatie vooral aanbodgericht Voor zelfredzaamheid en autonomie

NIVEL onderzoek (2005) ƒ kleine technologische oplossingen zoals drempelhulp bij 62% mantelzorgers onbekend. ƒ advies: 1 deskundig aanspreekpersoon bij thuiszorg, (bijvoorbeeld ergotherapeut) ƒ belangrijk: uitgaan van probleem en niet van technologie Voor zelfredzaamheid en autonomie

technologie vraag-/probleemgerichte informatie nodig ƒ KITTZ ontwikkelt samen met LOT/ Xzorg een informatievoorziening over technologie voor ondersteuning mantelzorg

Voor zelfredzaamheid en autonomie

technologie fysieke belasting verminderen thuiszorgmedewerker mag max. 25 kg tillen Voor mantelzorger is er geen limiet. ƒ weet niet hoe je moet tillen ƒ weet niet dat er hulpmiddelen zijn ƒ weet niet hoe eraan te komen

aanpak: ƒ Informatievoorziening verbeteren

Voor zelfredzaamheid en autonomie

voorbeelden eenvoudige hulpmiddelen (low-tech)

Voor zelfredzaamheid en autonomie

Tubeknijper

Voor zelfredzaamheid en autonomie

speelkaartenplankje

Voor zelfredzaamheid en autonomie

technologie zorg op afstand, ondersteuning mantelzorg op afstand (telecare) ƒ Valdetectie, hulpoproepsystemen ƒ Health buddy Mogelijkheden met beeldcontact ƒ Telekit ƒ Camcare Informatie op afstand ƒ Thuiszorg-online

Voor zelfredzaamheid en autonomie

Telekit

Voor zelfredzaamheid en autonomie

technologie domotica ƒ verhogen veiligheid, voorbeelden: ƒ alarmering (personen, brand, inbraak) ƒ toegangscontrole (bijvoorbeeld voorkomen dat dementerende gaat zwerven) ƒ kookduurbegrenzing

ƒ verhogen comfort, voorbeelden: ƒ op afstand bedienen licht, gordijnen ƒ videoverbinding met voordeur en op afstand openen deur Voor zelfredzaamheid en autonomie

voorbeeld ondersteuning mantelzorg door professionals ƒ Thebe Thuiszorg en Mantelzorg MiddenBrabant: mantelzorgondersteuning ƒ mantelzorger is partner in zorg ƒ thuiszorg signaleert overbelasting en helpt bij zoeken naar oplossingen door thuiszorg of anders ƒ KITTZ maakte handige vragenlijst en boekje voor thuiszorgmedewerker (signaleringsinstrument)

Voor zelfredzaamheid en autonomie

voorbeeld ondersteuning mantelzorg door professionals mantelzorgmakelaar: ƒ Post-HBO- opleiding Hogeschool Rotterdam ƒ makelaar neemt alle regeltaken over, kent de weg in woon-zorg Nederland

Voor zelfredzaamheid en autonomie

Mantelzorgmakelaar (vervolg): ƒ Zorgverzekeraar Univé ondersteunt: ƒ makelaar schakelt de hele zorgketen ƒ behoedt mantelzorger voor overbelasting, voorkomt extra zorgconsumptie ƒ NB: pas op dat de kracht van de informele zorg niet verdwijnt Voor zelfredzaamheid en autonomie

voorbeelden mantelzorgondersteuning ƒ telefooncirkels ƒ websites/platform voor lotgenoten ƒ bijeenkomsten met lotgenoten (mensen die in dezelfde situatie verkeren)

Voor zelfredzaamheid en autonomie

Voorbeelden mantelzorgondersteuning Voorbeelden zijn: ƒ ƒ ƒ ƒ

E-buddyzorg Villa pardoes Special kids ThuiszorgOnline

Financiën: ƒ PGB ƒ combinatie werk Voor zelfredzaamheid en autonomie

voorbeeld mantelzorgondersteuning

www.e-buddyzorg.nl ƒ per e–mail rechtstreeks hulp aan patiënt ƒ vrijwilligers voeren hiermee sociaal emotionele hulp uit ƒ alternatief voor huisbezoeken ƒ groter bereik, laagdrempeliger ƒ initiatief Alert Apeldoorn Voor zelfredzaamheid en autonomie

voorbeeld mantelzorgondersteuning

Villa Pardoes ƒ een week vakantie met het hele gezin, voor zieke kinderen en zwaar belaste gezinnen ƒ alle gezinsleden kunnen even tot zichzelf komen ƒ mens zijn in plaats van verzorger van je kind Voor zelfredzaamheid en autonomie

voorbeeld mantelzorgondersteuning

www.specialkids.nl ƒ website voor ouders en kinderen met chronische ziekte ƒ informatie bron over ziekte, contact met anderen ƒ centrale thema’s: vrije tijd, onderwijs, gezondheid, maatschappij Voor zelfredzaamheid en autonomie

voorbeeld mantelzorgondersteuning

www.thuiszorg-online.nl ƒ dienst voor bewoners woonzorginstellingen ƒ 24 uur per dag hulp beschikbaar, contact met lotgenoten, kapper regelen etc. ƒ beeldcommunicatie met hulpverlener en achtergrondinformatie ziekte, instructiefilmpjes voor patiënt en mantelzorgers Voor zelfredzaamheid en autonomie

financiële problemen mantelzorger ƒ financiële problemen door minder werken, baan verliezen ƒ Inkomstenderving 0,45 miljard

ƒ extra kosten mantelzorger 0,83 miljard ƒ totaal: 1,3 miljard bron:NIZW zorg

Voor zelfredzaamheid en autonomie

Financiële problemen: PGB ƒ PGB kan financiële situatie van mantelzorger soms verbeteren, door gedeeltelijke betaling van zijn inzet: mantelzorger wordt werknemer van patiënt. ƒ zonodig budget voor aanvullende zorg Voor zelfredzaamheid en autonomie

Tijd voor arbeid, zorg ƒ 1 op 8 werknemers heeft mantelzorgtaken ƒ dubbele belasting ƒ zoeken naar oplossingen zoals flexibele werktijden ƒ blijk van waardering ƒ ziekmelding voorkomen, expertise houden

ƒ mantelzorgmakelaar helpt daarbij Voor zelfredzaamheid en autonomie

Mantelzorger - professional ƒ Drenthe, www.zorgzaak.nl ƒ opleiding tot professionele verzorger ƒ ervaring in mantelzorg wordt omgezet naar beroep, blijft behouden

Voor zelfredzaamheid en autonomie

voorbeeld ondersteuning mantelzorgers

Humanitas oppasvrijwilligers ƒ neemt zorg tijdelijk over ƒ oppasvrijwilliger kan bijvoorbeeld kinderen uit school halen, cursus doen, sporten etc.

ƒ ervaring: drempel om hulp te vragen is hoog

Voor zelfredzaamheid en autonomie

Wat kunt u hiermee?

Voor zelfredzaamheid en autonomie

Waar gaat u mantelzorg versterken? draagkracht versterken ƒ informeren ƒ ondersteunen ƒ door professional ƒ door lotgenoten

ƒ tijd voor jezelf ƒ financiële zekerheid

draaglast verminderen ƒ zelfredzaamheid vergroten ƒ fysieke belasting verminderen ƒ tijdsbeslag verminderen Voor zelfredzaamheid en autonomie