Magazine van VNO-NCW Noord Jaargang 12 nummer

Magazine van VNO-NCW Noord Jaargang 12 nummer 4 2007

‘Grenzen verleggen’ • Techniek nog steeds niet sexy • Minister pakt handschoen bedrijventerreinen op • Noord-Nederland kan piekbelasting aan • Bedrijvenregeling Bodemsanering: bodem in zicht

L A AT TALENT WERKEN DE LANDELIJKE BANEN MARK T

Werkzoekenden zijn op zoek naar u

weten steeds meer werkzoekenden goed wat ze willen en wat ze kunnen,

Zaterdag 29 september 2007 komen vele duizenden werkzoekenden naar de

kortom, wat hun eigen kwaliteiten, hun eigen talenten zijn. Competentietests

Landelijke Banenmarkt 2007. Starters, herintreders én mensen met een

wijzen hen hierbij de weg. Een deel van de werkzoekenden heeft een extra

relevante opleiding en werkervaring. Uit elke branche en op elk niveau. Maar

steuntje in de rug nodig. Wij kunnen daar, soms samen met hulp van uw kant,

allemaal mensen die hun talent willen laten werken. De Landelijke Banenmarkt

voor zorgen.

is een prima moment om uw vacatures onder de aandacht te brengen van

Ook dit jaar is er weer veel aandacht voor leerbanen. Een combinatie van

nieuwe mensen en hun talent. Door de grote aandacht voor deze dagen bereikt

werken en leren waarmee u jongeren de kans geeft een vak te leren. Voor

u bovendien mensen die al een baan hebben maar op zoek zijn naar iets

werkgevers zijn aan leerbanen aantrekkelijke fiscale voordelen verbonden.

nieuws. Werkgevers waren tijdens vorige edities van de Landelijke Banenmarkt enthousiast over de tot stand gekomen matches.

Geef uw vacature of leerbaan zo spoedig mogelijk door aan CWI. U kunt uw vacatures ook gratis plaatsen op werk.nl. Dit kan ook via de CWI

Talent komt naar boven

Vacaturelijn 0800-8001. Mocht u niet meer voor de Landelijke Banenmarkt

In de aanloop naar dit grootste banenevenement van Nederland hebben

kunnen reageren dan is uw vacature of leerbaan ook daarna van harte welkom.

werkzoekenden er alles aan gedaan om goed beslagen ten ijs te komen. Zo

Voor een talentvolle match!

Op 29 september zijn er banenmarkten in Assen, Delfzijl, Dokkum, Drachten, Emmen, Franeker, Groningen, Heerenveen, Hoogeveen, Hoogezand, Leeuwarden, Roden, Sneek, Stadskanaal, Veendam, Winschoten, Winsum.

Inhoud 4 Techniek nog steeds niet sexy Tekort aan technici remt noordelijke ontwikkeling

7 Ben Woldring, veteraan van de SmartYouth.com

4

10

BusinessWeek weet Usquert te vinden

10 Cramer blij met grensverleggend bedrijventerreinen-rapport VNO-NCW Noord Minister van VROM neemt de handschoen op

12 Zuidelijke ringweg Groningen is geen vervanger voor de Zuiderzeelijn Oplossing knelpunt levert veel geld op

13

14

13 Nordconnect: linking the Northern Netherlands and Northern Europe 14 Met sport tot zaken Stichting Sport & Zaken scoort in Noord-Nederland

16 APV-verordening herzien: bedrijfsleven blij over wegstrepen van regels Forse vereenvoudiging doorgevoerd door VNG

16

19 Lobby is het ‘organiseren van je eigen geluk’

20

Het tweede leven van lobbyist Jan Eisenga

20 VNO-NCW Noord Gala 2007 22 Bodem in zicht Aanmelding bedrijvenregeling Bodemsanering stopt per 2008

22

26 LiveWIRE helpt innovaties commercieel te maken

26

30 Noord-Nederland kan piekbelasting aan Ruimte voor energiek ondernemen in het Noorden

34 Het activiteitenprogramma 2007-2008 Grenzen verleggen

30

36 aXtion: Mensen de tools geven om verder te komen

36

‘Ik vind het heel belangrijk dat dingen gewoon zonder handleiding gaan werken’

38 Vind uw talent op Receruiting Noord 2008! Ook midden- en kleinbedrijf kan hoger opgeleiden krijgen

Vaste Rubrieken 8 24 27 29 29 33 35 39

VNO-NCW NoordNieuws september 2007

Bedrijfsnieuws Actualiteiten kort VNO-NCW Noord in actie Personalia Column Welkom nieuwe leden Hoe is het een jaar later met... Agenda

Techniek nog Tekort aan technici remt De noordelijke economie trekt in rap tempo aan. De cijfers geven aan dat deze steeds meer gaat lijken op de nationale economie. Ook qua werkgelegenheid. Dit levert ook problemen op. De Noordelijke arbeidsmarktverkenningen voorspellen op korte termijn grote tekorten voor middelbaar, hoger en wetenschappelijk personeel. Vooral met een technische specialisatie.

T

erwijl Nederland juist de ambi tie heeft zich te ontwikkelen tot een dynamische en duurzame ken niseconomie is het dreigend tekort aan kenniswerkers onverminderd groot. Het gebrek aan technisch geschoolde men sen baart de noordelijke ondernemers de grootste zorgen. Het is zelfs zo erg dat bedrijven opdrachten moeten weigeren omdat zij onvoldoende technisch perso neel hebben! Meer bètatechnici zijn niet alleen nodig binnen de traditionele technische bran ches als de bouw, metaal, installatie of chemische industrie. Ook in sectoren als zorg, creatieve industrie, financiële dienst verlening, ICT, logistiek en de gezond heids- en levensmiddelenindustrie zijn het bètatechnici die vanuit de praktijk dage lijks werken aan innovaties. Techniek en wetenschap vormen in Nederland niet een vanzelfsprekend onderdeel van de alge mene ontwikkeling. Het probleem zit diep in onze samenleving: een cultuurverande ring is nodig en dat vraagt om een geza menlijke inzet van onderwijs, overheid en bedrijfsleven.

“Het tekor t aan bijvoorbeeld ICT-professionals zal in 2010 landelijk zijn opgelopen tot bijna 10.000.” Brancheorganisatie ICT-Office

Cultuurverandering De roep om die cultuurverandering lijkt doorgedrongen tot de top van overheid en bedrijfsleven. Wouter Bos (PvdA) noemt ‘het een gezamenlijke verantwoordelijkheid van een


actieve overheid, professionele onderwijzers en ondernemende werkgevers’, ter wijl Jan Peter Balkenende (CDA) vindt dat ‘we bètatechnisch talent moeten blijven koesteren en aanmoedigen’. Mark Rutte (VVD) ziet ‘alle reden om alle denkbare inspanningen te verrichten meer jongens en meisjes, autochtoon en allochtoon, te interesseren voor de bèta en techniek’ Bernard Wientjes (voorzitter VNO-NCW) zegt daarover: ‘Samen met onderwijs zullen bedrijven waar zij kunnen jongeren blijven inspireren.´

Niet sexy Techniek is niet sexy! Hoe kunnen we jon geren interesseren voor de techniek? Hoe voorkomen we de uitval van jongeren uit de opleidingen en van jonge vaktalenten uit de branche? Moet je al bij de ouders beginnen? Je moet er zeker op de basis school al mee beginnen. Dat betekent dus dat op de pabo’s aandacht voor techniek moet zijn, want die studenten moeten straks de basisschoolleerlingen enthousi ast maken voor techniek.

Alle niveaus VNO-NCW Noord is samen met anderen op alle niveaus van het onderwijs actief in het stimuleren van de keuze voor techniek. Naast aantrekkelijke technische beroeps opleidingen die aansluiten bij de praktijk uit de markt, moet de basis worden gelegd in het basis- en middelbaar onderwijs.

“Als tegenwoordig in huis iets stuk is kopen we het nieuw in plaats van het zelf te repareren. Daar begint het al mee…..”

Basisonderwijs In het jaar 2001 is het Programma Verbre ding Techniek Basisonderwijs of kortweg VTB in Nederland gestart. Het program ma stimuleert de inpassing van lesmate riaal over techniek en wetenschap in het basisonderwijs. Terwijl er een toenemende behoefte komt aan mensen met technische kennis en vaardigheden, neemt de belang stelling bij kinderen en jongeren juist af. Door stimulering wordt geprobeerd de belangstelling te vergroten, zodat er op termijn toch voldoende loodgieters en chemici zullen zijn. Er bestaan verschil lende activiteiten binnen het Programma VTB. Zo kunnen scholen een subsidie van €12.000 krijgen als ze techniek inpassen in hun reguliere programma. Hiervoor wordt via een website lesmateriaal beschikbaar gesteld. Ter ondersteuning zijn 24 regi onale steunpunten opgezet. Dit zijn de contactpunten voor de individuele scholen en zij organiseren onder meer informa tiebijeenkomsten om de basisscholen, de techniek- en wetenschapsorganisaties en het bedrijfsleven met elkaar in aanraking te laten komen.

VMBO Het imago van het vmbo blijft achter bij de rest van het beroepsonderwijs. Een grote groep scholieren verlaat het onder wijs voortijdig en zonder diploma. Mid dels publicaties en bijeenkomsten wordt gewerkt aan een verbetering van het imago van vmbo bij het bedrijfsleven. In OostGroningen is bijvoorbeel de vmbo-carrou sel in de techniek georganiseerd. Jongeren uit de Theoretische Leerweg oriënteren zich gedurende een maand op de verschil lende beroepen in de technische sector. In Drenthe is in het rapport ‘Van druppels

steeds niet sexy noordelijke ontwikkeling naar olievlek’ een handreiking gegeven voor vmbo scholen en bedrijfsleven. Het project is bedoeld om inzicht te krijgen in de randvoorwaarden en de succes- en faalfactoren van samenwerking/wissel werking.

Technasium Het technasium is een formule voor beter bèta onderwijs dat in Groningen is ont wikkeld voor havo- en atheneumleerlingen met grote belangstelling voor technische vakken. Het is een relatief nieuwe onder wijsstroom voor vwo en havo, waarin leerlingen vanaf de eerste klas tot het eind examen onderricht krijgen in onderzoek en ontwerpen. Het nieuwe examenvak ‘Onderzoek en Ontwerpen’ bestaat uit vier projectopdrachten per jaar. Elke opdracht wordt opgesteld in samenwerking met een bedrijf. Het examen bestaat uit een mees terproef. Dat betekent dat de scholieren een grote opdracht moeten volbrengen voor een opdrachtgever buiten school. Daarin moet ook een theoretisch deel verwerkt zitten. Het technasium werkt met competenties die zijn geformuleerd vanuit de beroepspraktijk en vervolgopleiding. Een leerling krijgt ruim de gelegenheid om kennis te maken met de moderne wereld van bèta en techniek. Een en ander heeft ertoe geleid dat staatssecretaris Bijs terveldt van OCW zeer recent het techna sium een officiële status heeft gegeven. Er zijn inmiddels 20 technasia in heel Neder land, waaronder vijf Groninger scholen. Vijf scholen, allen actief in het zuiden van het land, treffen voorbereidingen om er volgend schooljaar mee te starten. VNONCW Noord heeft de provinciale besturen in Drenthe en Friesland per schrijven opgeroepen hun verantwoordelijkheid hier snel te nemen.

dent met een relevante (beroeps)opleiding een goede stageplaats krijgt. Een goede stageplaats en carrièreperspectief zijn uiteraard belangrijk voor de aantrekkelijk heid van een technische studie. We hebben het afgelopen jaar geïnventariseerd hoe het zit met het tekort aan stageplaatsen en gelukkig zijn de problemen in het noor den wat betreft stages niet heel erg groot. Uit cijfers van het kenniscentrum voor techniek (Kenteq) blijkt de groei van het aantal leerbedrijven in de installatietech niek (1,5%) en de metaal (2%) terwijl het totale aantal bedrijven zich lijkt te stabili seren. Een mogelijke reden hiervoor is dat de bedrijven anticiperen op het dreigende tekort aan medewerkers. Er gaan tussen nu en 2010 veel werknemers met pensioen of ze treden vervroegd uit. Leerbedrijven zorgen voor de instroom van nieuwe, jonge arbeidskrachten en weten bovendien vaak leerlingen en stagiairs aan zich te binden. Alleen in de elektrotechniek nam het aan tal leerbedrijven af (ruim 3%). Over 2007 worden alleen al voor de elektrotechniek en installatietechniek tekorten aan perso neel verwacht van respectievelijk 1,5% en 1,2%. De hoge vervangingsvraag is hier de belangrijkste oorzaak van. Tekorten aan personeel kunnen deels worden ingevuld door de zogenaamde zij-instroom, het aan trekken van medewerkers uit aanpalende branches. Dat blijft belangrijk omdat ook in afgelopen jaren het aantal leerlingen in de domeinen metaal-, elektro- en instal latietechniek afnam. Vooral de elektro techniek moest het in 2006 ontgelden met 6,5% minder leerlingen.

“Aan de bedrijven ligt het niet, want er zijn voldoende stageplaatsen beschikbaar.” Kenniscentrum Kenteq

MBO Bij het mbo richt de inzet van VNO-NCW Noord zich vooral op stages en praktijkle ren. Met het stageoffensief zorgen we er in overleg met de ROC’s voor dat iedere stu


Hoger onderwijs Zoals eerder vermeld ligt de basis van de keuze voor een technische studie in

het basisonderwijs. Een belangrijke rol is hierin weggelegd voor de onderwijzers in het basisonderwijs. Zij moeten de affi niteit voor techniek overbrengen op de scholieren. Dit betekent dat op de pabo voldoende aandacht zou moeten zijn voor techniek. Maar de pabo’s lopen leeg en de pabo-studenten hebben soms zelf moeite met exacte vakken. Een verandering is nodig. Vanaf september komt Windesheim met een nieuwe pabo-variant: de bètapabo. Hier ligt de nadruk op de bèta-vak ken zoals rekenen, wiskunde en techniek. Naast de bestaande vakken kiezen de scholieren een technische specialisatie. Een goede zaak. Ook de keuze voor een technische studie in het hoger onderwijs zit gelukkig weer wat in de lift. Uit de aanmeldingscijfers blijkt dat de populari teit van technische en bètastudies groeit: 9 procent eerstejaars bij een exacte studie aan de universiteiten en 7,5 procent aan de hogescholen.

Meisjes Meisjes lijken tijdens diverse keuzemo menten in hun schoolloopbaan bèta/tech nische beroepen steeds minder als keuze mogelijkheid te zien. In de groepen 6 en 7 zijn jongens en meisjes nog ongeveer gelijk geïnteresseerd in bèta/techniek. Echter, drie à vier jaar later zijn er al grote verschillen ontstaan. Stereotype beroeps

beelden, seksegebonden denkbeelden en verwachtingen en het gebrek aan rolmo dellen spelen hierbij een grote rol. Slechts 2 à 3 van de honderd meisjes in het HAVO en het VWO kiezen het profiel Natuur & Techniek. De meesten van hen stromen vervolgens niet door naar een béta/technische vervolgopleiding (bron: VHTO 2006). Jongens kiezen tien keer vaker dan meisjes het N&T-profiel. Het verschil in keuze tussen jongens en meisjes heeft niets te maken met talenten en vaardigheden. Integendeel. Het zijn vooral genderfactoren die een belang rijke rol spelen in de profiel-, studie- en beroepskeuze: zelfvertrouwen (“ik kan het niet, techniek lukt me toch nooit”), zelfbeeld (“wat wordt van mij als meisje verwacht, meisjes kunnen dat niet, wat doen mijn vriendinnen?”) en beroepsbeeld (“wat kun je er mee, wat is nuttig, is het ‘iets met mensen’?”). Deze genderfacto ren zijn doorgaans onbewust. Kinderen sluiten al vroeg bepaalde beroepssectoren uit vanwege de onbekendheid en de per sonele invulling er van. Vooral in de béta/ technische sector heerst een groot gebrek aan beroepsbeelden en rolmodellen. Het bedrijfsleven kan een belangrijke rol spe len in het zichtbaar maken van zowel beroepen als inspirerende rolmodellen, zodat jongens én meisjes de béta/tech nische beroepen in hun keuzerepertoire (blijven) opnemen.

Rolmodellen Meisjes blijken een laag zelfbeeld te heb ben met betrekking tot bèta en techniek. Immers, het zijn vooral mannen die in deze sector werkzaam zijn. Inspirerende rolmodellen kunnen dit eenzijdige imago doorbreken en uitstralen dat béta/techniek zowel iets voor mannen als voor vrouwen is. Er bestaan in brede kring (maatschappij, ouders, vriendengroep, reclame, films, advertenties, spreekwoorden, enz.) ‘vast geroeste’ beroepsbeelden en stereotype denkbeelden over functies en beroepen. Omdat deze beelden vaak onbewust zijn, worden ze voortdurend gereproduceerd en worden recent ontwikkelde snijvlak ken binnen beroepen, zoals ‘gezond heid & techniek’ of ‘communication & multimedia design’ vaak over het hoofd gezien. Ook hierin kan het bedrijfsleven een essentiële rol spelen, door deze snij


vlakberoepen en hun aantrekkelijkheid zichtbaar te maken. Meisjes blijken meer behoefte aan de con text te hebben dan jongens, dus aan het waarom, aan de toepassing en aan het nut van iets. Jongens blijken meer geïnteres seerd te zijn in hoe iets in elkaar zit. Het is belangrijk dat het bedrijfsleven inzich telijk maakt wat béta/technische beroepen inhouden, waartoe de beroepen dienen en waarom het aantrekkelijk zou kunnen zijn om in de béta/technische sector te werken.

Project: Meer Meisjes Bij Béta Het project ‘Meer Meisjes Bij Bèta’ beant woordt aan de vraag naar een verticaal netwerk, waarin onderwijsinstellingen en bedrijfsleven een integrale, concrete aan pak van bètapromoting kunnen realiseren, waarbij de gehele (verticale, door alle sec toren lopende) schoolloopbaan van meis jes in beschouwing wordt genomen. Het project organiseert een concreet netwerk voor Noord Nederland, dat knelpunten, belemmeringen, mogelijkheden en ideeën inventariseert en aanpakt. De partners binnen dat netwerk zijn afkomstig uit het bedrijfsleven, het onderwijs en de overheid. De emancipatiebureaus Enova (Drenthe) en EQUA faciliteren en onder steunen het netwerk, dat vijf maal per jaar samenkomt. De samenwerking tus sen overheid, bedrijfsleven en onderwijs is essentieel, omdat alleen met vereende krachten gewerkt kan worden aan de ver sterking van de kenniseconomie in Noord Nederland. Middels een speciaal voor het project ontwikkelde website wordt het

netwerkproces als good practice zichtbaar gemaakt voor geïnteresseerden. Het project Meer Meisjes Bij Bèta loopt van 1 juni 2007 tot 31 mei 2009 en wordt daarna geïmplementeerd bij het Praedini us Gymnasium (Technasium). Meer Meis jes Bij Béta is een samenwerkingsproject van Enova Emancipatie Advies Bureau Drenthe en EQUA Emancipatiebureau Friesland.

“Als ouder van een kind op de bassischool kun je aandringen op meer aandacht voor techniek” Deuren open Het imago van een technisch georiënteer de studie moet (nog altijd) drastisch wor den verbeterd. Dit kan alleen als onderwijs en bedrijfsleven zich samen inspannen om de aantrekkelijkheid van een technische studie en de carrièremogelijkheden daarna helder kunnen aantonen. Het bedrijfsleven moet de handschoen opnemen, de deuren opengooien en laten zien wat voor leuke en goedbetaalde banen er in de techniek te halen zijn. Voor jong en oud, jongens en meisjes. Dat gebeurt ook, maar dat kan altijd meer en beter. VNO-NCW Noord zal zich hier samen met haar leden en de kennisinstellingen voor inzetten. Peter Buurman [email protected] Akke Groenewoud [email protected]

Op vrijdag 5 oktober 2007 wordt in Het Aljemint, Doelestraat 2-4 te Leeuwarden, de startconferentie Meer Meisjes Bij Bèta georganiseerd. Het doel van deze conferentie is om vertegenwoordigers van bedrijven, onderwijs en overheid in gezamenlijk belang de handen ineen te laten slaan om de toeloop naar bèta/techniek van jongeren, vooral meisjes, te bevorderen. Naast mevrouw Tineke Schokker-Strampel, Gedeputeerde Staten Fryslân, zullen enkele sprekers uit het bedrijfsleven en het onderwijs hun licht werpen op de obstakels én kansen op de weg naar bèta voor meer meisjes: onder andere mevrouw Elise Boltjes (onderzoeker Rijksuniversiteit Groningen), de heer Albert Sikkema (afdelingshoofd Communication & Multimedia Design, Noordelijke Hogeschool) Dagvoorzitter is mevrouw Diane Keizer-Mastenbroek, lid van het College van Bestuur van de Noordelijke Hogeschool Leeuwarden. Informatie: Inge van Megen, directeur EQUA Emancipatiebureau Friesland of Truus de Witte, beleidsadviseur EQUA, tel: 058 2126925, Aanmelden via e-mail: [email protected]

Ben Woldring, veteraan van de SmartYouth.com BusinessWeek weet Usquert te vinden In Nederland is Ben Woldring (Bencom BV) al enige jaren ´wereldberoemd´ als jonge succesvolle ondernemer. Maar zo langzamerhand weet ook de rest van de wereld waar Usquert ligt. Onlangs werd Woldring door BusinessWeek uitgeroepen tot beste ondernemer van Europa onder de 25 jaar.

Z

oek het verband in het volgende rijtje namen: Brad Galiette (New Haven), Eric Tsai (Tokio), Ben Woldring (Usquert). Alledrie jonger dan 25 jaar, allen ondernemers en elk van hen is de beste jonge ondernemer van zijn werelddeel, aldus BusinessWeek. Het gerenommeerde tijdschrift ging op zoek naar jong talent en liet uiteindelijk de bezoekers van haar website bepalen wie zich per werelddeel (Noord-Amerika, Azië en Europa) de beste mocht noemen. De drie winnaars hebben allen hun zake lijke successen behaald door het benut ten van de mogelijkheden die internet bood. Eric Tsai startte een internetportaal met de meest uiteenlopende ranglijsten van populaire producten en merken. Brad

“Dutch people are really tradesmen and entre preneurs. But we are not like the U.S., where many people have that American Dream to star t their own business.” Ben Woldring in BusinessWeek.

Galiette begon een onderneming voor on-line adverteren, marketing en hosting. Ben Woldring begon met het bouwen van websites waarop consumenten de prijzen en pakketten van onder andere mobiele


telefonie konden ver gelijken. Maar daar houden de overeenkomsten ook wel ongeveer op. Het meest in het oog sprin gende verschil is het moment waarop ze hun bedrijfjes hebben opge start. Galliette studeer de aan Yale University toen hij begon. Voor Tsai was het een car rièremove: hij stapte over van een baan bij een investeringsbank naar een eigen onder neming. En Woldring zat nog op de middel bare school toen hij een gat in de markt ont dekte. Hij is weliswaar even oud als Eric Tsai, maar timmert al acht jaar langer aan de weg. Daarmee mag Wol dring zich met recht de veteraan van het gezel schap noemen ondanks het feit dat hij met zijn 22 jaar bij lange na niet de oudste is van alle deelnemers. Er is veel gebeurd sinds de dag dat Ben met z’n vader meeging om een geschikte mobiele telefoon te vinden, en ontdekte dat het een onoverzichtelijk oerwoud was van abonnementen en aanbieders. Hij rea liseerde zich dat degene die orde wist te scheppen in die chaos goed geld zou kunnen verdienen. Zeker op het moment waarop iedereen besluit een gsm aan te schaffen. Het concept van abonnemen ten vergelijken via internet bleek uiterst succesvol en ook toepasbaar op andere

producten en diensten, zoals internet, digi tale televisie, gas, elektra en bellen in het buitenland. Zodoende is Bencom steeds blijven groeien en blijven inspelen op nieuwe trends. Er is dus nog een wereld te winnen vanuit Usquert. Daan Bultje [email protected]

Bedrijfsnieuws stand van zaken Aardappelzetmeelconcern Avebe Food uit Veendam heeft onder de naam ‘Etenia’ een vetvervangend product ontwikkeld dat voedsel in de toekomst voller kan laten smaken. Het product wordt in eerste instantie gebruikt voor zuivelproducten.

Electronicabedrijf Variass uit Veendam heeft de Groninger Ondernemingsprijs gewonnen. Directeur Henk Smid ontving in Martiniplaza de Abeltasman-penning uit handen van Commissaris der Koningin Hans Alders. Variass is toeleverancier van industriële elektronische producten en systemen . De andere genomineerde was , dat websites en innovatieve internettoepassingen ontwikkelt. FC Groningen gaat als eerste Europese voetbalclub eigen telefoon abonnementen aanbieden. Met een abonnement van FC Groningen Mobiel kunnen supporters bellen, sms-en en mobiel internetten. Bovendien kunnen abonnees onderling gratis bellen en kosteloos nieuwsflitsen en goal-alerts ontvangen. PeoplePro HR Professionals uit Assen en Markon Recruitment & Executive Search uit Almere hebben een samenwerkingsover eenkomst getekend. Doordat beide bedrijven elkaar in hun werk zaamheden aanvullen, biedt de samenwerking de mogelijkheid om de dienstverlening aan klanten verder te optimaliseren en een breder pakket aan HR services aan te bieden. HoST Oosterhof Holman uit Grijpskerk en energie-adviesbureau E-kwadraat uit Berlikum hebben een miljoenenorder voor de bouw van een mestvergister bij een groot landbouwbedrijf in Zuid-Korea binnengehaald. De bouw zal begin volgend jaar van start gaan en zal een half jaar duren. De stichting Energy Valley heeft bemiddeld bij de totstandkoming van de order.

Hotels.nl uit Groningen heeft zich in de top 3 van hotelboekingssites van Nederland genesteld. In 2001 werden via deze site nog 10.000 hotelovernachtingen geboekt, maar dit is in 2006 uitgegroeid naar 550.000 boekingen. Imtech Projects Noord-Oost gaat haar locatie in Coevorden uit breiden. De assemblagehal van de technische dienstverlener op het gebied van elektrotechniek, ICT en werktuigbouw, zal met 1000 m2 vergroot worden. Met de uitbreiding is een extra werkgelegenheid gemoeid van 80 medewerkers. De Mondial Waaijenberg Groep, in Noord-Nederland actief met Mondial Oostland Logistics te Hoogezand en Mondial Vos Verhuizingen te Groningen, is uitgeroepen tot Verhuisbedrijf van het Jaar 2007. Elk jaar houdt Mondial Movers, het landelijk netwerk van Erkende Verhuisbedrijven, een enquête onder de klanten van de deelnemende verhuisbedrijven, op basis waarvan de prijs uitgereikt wordt. De Stichting Strategisch Ondernemerschap is in het kader van de promotie van commissarissen in bedrijven, in Fryslân op zoek naar nieuwe commissarissen en ondernemingen die een commissaris zoeken. Het project werd in 2005 gestart omdat 20% van alle onder nemingen te maken heeft met managementproblemen. BASF en Dow Chemicals lijken serieuze plannen te hebben om een nieuwe fabriek te vestigen in Delfzijl. In de fabriek zou TDI gepro duceerd worden, een halffabrikaat voor de polyurethaanindustrie. Voor de productie van TDI is chloor nodig, hetgeen AKZO op het Chemiepark in Delfzijl produceert.

De Noordelijke Hogeschool Leeuwarden (NHL) en Hogeschool Van Hall Larenstein zijn de studierichting Petrochemie & Offshore gestart. In deze voor Nederland unieke studierichting, staat de praktijk centraal: projecten, excursies en stages. Het derde en vierde studiejaar staan volledig in het teken van werken in de petrochemie en offshore. Er wordt door de onderwijsinstellingen dan ook nauw samengewerkt met bedrijven en organisaties in de petrochemie en offshore.

Het TechnologieCentrum Noord-Nederland (TCNN) heeft in samenwerking met acht noordelijke midden- en kleinbedrijven en zeven kennisinstellingen een innovatief en futuristisch voertuig ont wikkeld: de Drymer. Het overkapte voertuig houdt het midden tussen een fiets en een auto en is bedoeld voor de middellange afstand. In de Drymer zitten ongeveer 20 innovaties.

Pranger Arachnicon Gerechtsdeurwaarders BV uit Assen en Beugeling & Beugeling Gerechtsdeurwaarders en Incassobureau in Heerenveen gaan fuseren. Door de fusie ontstaat een organisatie van 50 medewerkers, verspreid over kantoren in Assen, Hengelo, Meppel en Heerenveen. De twee bedrijven blijven voorlopig operationeel onder eigen naam.

Studenten van de Noordelijke Hogeschool Leeuwarden hebben in samenwerking met de Eerste Sales Compagnie de webgame World Trade Challenge ontwikkeld. Het spel is bedoeld om de ken nis omtrent landen, de wereldhandel en de internationale economie bij scholieren en studenten spelenderwijs te vergroten. Het spel kan gratis op internet gespeeld worden.

WEDA en De Friesland Zorgverzekeraar hebben een Effie in de wacht gesleept. Deze prestigieuze effectiviteitsprijs wordt toegekend aan marketingoperaties waarin communicatie een doorslaggevende rol heeft gespeeld. De introductiecampagne ´de zorgeloze Basisver zekering van De Friesland´ werd beloond met een bronzen Effie, waarmee de prijs voor het eerst in de geschiedenis naar Friesland werd gebracht.

Algemeen Belang uitvaartverzorging en -verzekering gaat voet balvereniging c.v.v. Oranje Nassau de komende drie jaar sponsoren. Naast een vast jaarlijks bedrag zal Algemeen Belang extra sponsor geld betalen op basis van nieuw af te sluiten uitvaartverzekeringen met de leden van de voetbalvereniging. Tevens sponsort Algemeen Belang het G-voetbalteam (voor mensen met een verstandelijke en/of lichamelijke beperking)van Oranje Nassau.


Polymarin Composites uit Hoorn verplaatst haar bedrijfsactivitei ten naar Harlingen. Het bedrijf is een belangrijke leverancier van rotorbladen voor wind- en waterturbines en high tech composiet constructies. Polymarin zal in Harlingen een bedrijfspand neerzetten van ca. 3000 m2 met daarbinnen productiecapaciteit voor minimaal 450 rotorbladen per jaar. Naar verwachting zal de activiteit 50 tot 100 grotendeels nieuwe arbeidsplaatsen opleveren. Het Drentse bedrijf BySpy uit Ruinen heeft, in samenwerking met Syntens, een camerasysteem met kentekenherkenning ontwikkeld. Met behulp van software worden kentekens uit de camerabeelden gefilterd en vervolgens al dan niet herkend door het systeem. Hier door kunnen verdachte voertuigen op afstand gedetecteerd worden, maar is het ook mogelijk de slagbomen voor bepaalde voertuigen automatisch te openen. ING Bank Noord-Nederland is van start gegaan met een speciaal team dat ondernemers begeleidt bij bedrijfsoverdrachten. Het mul tidisciplinaire team bestaat uit ervaren bankiers die de financiering van de overname begeleiden, een private banker die zorgt voor een verantwoorde belegging van de opbrengst en een adviseur vermo gensplanning die adviseert over de juiste fiscale structuur voor en na de overdracht.

De NOM organiseert op donderdag 25 oktober het congres Noord-Nederland piekt! in Martiniplaza in Groningen. Het congres staat in het teken van de economische kansen van Noord-Nederland op het gebied van de vier pieken: water, energie, life sciences/agro en sensor. www.noordnederlandpiekt.nl Op 5 oktober vindt het 18e Economen Congres Groningen (ECG) plaats. In de Stadsschouwburg Groningen zullen circa 600 studenten, mensen uit het bedrijfsleven en wetenschap pers samen komen rond het thema ‘Gearing up for growth’. Aan de hand van vier subthema’s wordt ingegaan op nieuwe beleggingsvormen, directe investeringen, human capital en ontwikkelingslanden. www.economencongresgroningen.nl

VCD Automatisering, onder andere gevestigd in Groningen, heeft automatiseringsbedrijf Aucon overgenomen. Onder de nieuwe naam VCD Aucon wordt de levering van dealermanagementsoftware, hardware en diensten aan de automotive branche voortgezet en uit gebreid. Het zuivelconcern Friesland Foods sluit haar fabriek in Groningen waar dagverse melk, yoghurt en vla werd geproduceerd. De pro ductie zal worden overgeheveld naar de fabriek in Nijkerk. Met de sluiting gaan in Groningen zeventig arbeidsplaatsen verloren. Transportbedrijf Hoekstra in Sneek heeft een nieuwe opslag ruimte voor warehousing in gebruik genomen. De capaciteit is met 16.000 kubieke meter uitgebreid tot 86.000 kubieke meter. Het failliete Magista in Roden, producent van opslagsystemen en (archief)kasten, is overgenomen door Van Keulen Interieurbouw. De productie blijft nog een jaar in Roden, maar wordt daarna ver plaatst naar de vestiging van Van Keulen in Groningen.


Cramer blij met grensverleggend bedrijventerreinen-rapport VNO-NCW Noord Minister van VROM neemt de handschoen op Op 6 september jongstleden overhandigde VNO-NCW Noord-voorzitter Louwe Dijkema het rapport ´Hoe gaan we om met ruimtelijke kwaliteit op bedrijventerreinen?´ aan Minister Cramer van VROM. De aanbevelingen die VNO-NCW Noord in het rapport doet, bleken niet aan dovemansoren gericht.

B

ij de overhandiging van het rap port op het VROM-ministerie in Den Haag, gaf Louwe Dijkema aan dat bedrijfsterreinen helaas maar al te vaak deprimerende omgevingen zijn. Dit is volstrekt onnodig. De uitdaging is er in gelegen op drie fronten tegelijkertijd meerwaarde te creëren: door efficiënter ruimtegebruik, een betere landschappe lijke inpassing en een op de markt afge stemd kwaliteitsniveau. Niet elk bedrijf heeft behoefte aan een zichtlocatie en niet elk bedrijventerrein leent zich voor alle specifieke bedrijvigheid. Jacqueline Cra mer reageerde zeer positief op de hoofd lijnen van het rapport en onderschreef deze ook. Daarnaast zei ze waardering te hebben voor de praktische insteek.

“Bedrijfsterreinen zijn helaas maar al te vaak deprimerende omgevingen. Dat is volstrekt onnodig” Het rapport biedt een aantal handvatten die direct kunnen leiden tot een hogere kwaliteit van de te onderscheiden werk locaties, zowel voor overheden als voor bedrijven. Bedrijventerreinen zijn plekken waar ‘gewoon’ geld moet worden ver diend. Tegelijkertijd hebben ook bedrijven alle belang bij een goede gebruikswaarde, belevingswaarde en toekomstwaarde. In het rapport wordt naast meer verbeeldings kracht en samenwerking (PPS) gepleit voor tijdige afstemming en kennis over de structuur van de regionale economie. Een mooi bedrijventerrein is de uitkomst van een intensief samenspel tussen het Rijk, lagere overheden èn het bedrijfsle ven. Voortdurend dient de vraag gesteld te worden voor wie het bedrijventerrein


10

ontwikkeld wordt en wat de specifieke wensen zijn. VNO-NCW Noord heeft geen behoef te aan nieuwe regels en instrumenten om bedrijventerreinen te ontwikkelen. Soortgelijke bedrijven bij elkaar hebben de voorkeur boven verschillende typen bedrijvigheid door elkaar. Het is cruci aal dat gedurende de gehele levenscyclus van een bedrijf en een bedrijventerrein maatwerk geleverd wordt, dus ook na het moment van uitgifte. Het generieke beeld van een verrommeld landschap, van kom mer en kwel alom, doet geen recht aan de vele goede voorbeelden die er ook zijn. Deze terreinen verdienen vaker de schijn werpers met aandacht voor de kritische succesfactoren. Dijkema bood de minister aan zich maxi maal in te zullen spannen de wissel werking tussen betrokken overheden en bedrijven beter te borgen. ‘Samen kunnen

we tot betere resultaten komen bij het creëren en beheren van de ruimtelijke kwaliteit’. De minister zegde toe naar aan leiding van het stuk in februari 2008 een bezoek aan Noord-Nederland brengen om te zien voor welke opgaven de regio met betrekking tot bedrijventerreinen staat. En welke spannende oplossingen hiervoor in beeld komen.

Dialoog Op 25 september organiseert VNO-NCW Noord een top-bijeenkomst over dit onder werp in het Hof van Saksen te Rolde. Experts uit de wereld van politiek, univer siteit, gemeentelijke en provinciale over heden én het bedrijfsleven zullen hier de dialoog met elkaar aangaan over de ruimtelijke kwaliteit van bedrijventerrei nen. Het gaat er om met elkaar de omslag te maken naar een betere samenwerking, waarbij het ambitieniveau van de relevante overheden naadloos aansluit op de vraag vanuit de bedrijven. Daarbij hebben ook bedrijven zelf een verantwoordelijkheid actief mee te (blijven) doen bij de ontwik keling van het bedrijventerrein. Hans Haerkens [email protected]

\Ê ÀÊÛ>ÊiiÀ}i iÊ iìÀ>`ÃiÊ>ÀìÊ>>ÌÃV>««Ê °6°Ê ®ÊÃÊÃ`ÃÊ£{ÇÊ>VÌivÊiÌÊiÌÊ«Ã«ÀiÊ iÊÜiÊÛ>Ê>>ÀìÊiÊiÌÊ>iÊ>>À` }>ÃÊÊ iìÀ>`°Ê iÊ ÊÃÊÛiÀÀiÜi}ÊìÊ}ÀÌÃÌiÊ}>Ã«À`Õ ViÌÊÛ>Ê iìÀ>`ÊiÌÊiiÊ>>ÀÃiÊÊ «À`ÕVÌiÊÛ>Ê}iÛiiÀÊxäÊ>À`ÊÎ°ÊÊ iÀiiÊÃÊiÌÊLi`ÀvÊÛiÀ>ÌÜÀìÊÛÀÊ VÀV>ÊÇx¯ÊÛ>ÊìÊÌÌ>iÊ>>À`}>Ã«À`ÕVÌiÊÊ ÃÊ>`°Ê iÊÌÌ>iÊi«À`ÕVÌiÊÛ>ÊìÊ Ê Li`À>>}ÌÊVÀV>Êä]xÊiÊÎÊ«iÀÊ>>À°ÊÊ iÊ ÊâiÌÊ}ÊÃÌii`ÃÊ>>ÀÊiÊiÊ }>ÃÛiìÊÊ iìÀ>`]ÊÛ>ÊÃiÃÃVÊLì ìÀâiÊiÊ«ÀivLÀ}i°Ê

>>ÀLÊÜÀ`ÌÊ>`ÀÕiÊÀii}Ê}iÕìÊ iÌÊìÊLi>}iÊÛ>Ê>iÊLiÌÀii°ÊÊ iÊâÀ}ÊÛÀÊiÌÊiÕ]ÊìÊÛi}i`ÊiÊ ìÊiiÀ}iÛÀâi}Ê}>>Ê`>>ÀLÊ>`ÊÊ >`°

*ÃÌLÕÃÊÓnäää]Ê{ääÊÊÃÃi]ÊÌiiv\ÊäxÓÎÈ£££]ÊÌiÀiÌ\ÊÜÜÜ°>°

'7 D FCXINDD

Natuurlijk goed! Koninklijke Van Gorcum BV Industrieweg 38, 9403 AB Assen Postbus 43, 9400 AA Assen

[t] 0592 37 95 55 [f] 0592 37 20 64 [e] [email protected] [i] www.vangorcum.nl

Zuidelijke ringweg Groningen is geen vervanger voor de Zuiderzeelijn Oplossing knelpunt levert veel geld op

_ 140 miljoen van de Zuidelijke Ringweg Groningen.

De Zuiderzeelijn en de Zuidelijke Ringweg Groningen worden vaak in één adem genoemd. Maar dan als alternatieven voor elkaar. Dat is een totaal misplaatste voorstelling van zaken, het zijn geen communicerende vaten. De Zuidelijke Ringweg Groningen verdient een eigen plek in het Rijksinvesteringsprogramma.

Twee varianten

M

inister Eurlings heeft aangege ven nog geen besluit te nemen met betrekking tot de Zuider zeelijn. Hiermee lijkt ook een oplossing voor de problematiek op de Zuidelijke Ringweg Groningen nog niet binnen hand bereik te liggen. Door het Rijk wordt een oplossing van de Zuidelijke Ringweg Groningen immers gezien als wisselgeld voor het eventueel niet doorgaan van de Zuiderzeelijn.

Probleem erkend In de Tweede Kamer is de meerderheid er ook van overtuigd dat de aanpak van de Zuidelijke Ringweg absoluut noodzakelijk is. Een motie van Jan Mastwijk (CDA), die oproept zonder dralen tot een planstudie over te gaan, werd breed gesteund. Toch hebben de ambtenaren bij Rijkswaterstaat nog allerlei technische details weten te vinden die nader onderbouwd moesten worden alvorens de minister in mei uitein

delijk moest erkennen dat de problematiek van een dergelijke omvang is dat het in het meerjaren investeringsprogramma van het Rijk (MIT) dient te worden opgenomen. Maar de minister gaf daarbij direct aan dat er (nog) geen gelden beschikbaar zul len zijn. Geld is niet het probleem, de prioritering daarentegen wel. Op de begroting van Verkeer & Waterstaat gaan vele miljarden euro’s om, maar men maakt jaar op jaar dezelfde fout door gelden beschikbaar te stellen voor noodzakelijke projecten in de Randstad die (door de fijnstofproblema tiek) niet uitgevoerd kunnen worden. Ook is het verwonderlijk dat bij de prioritering van de projecten geen kosten-baten ana lyse gemaakt wordt. Dit instrument dat te pas te onpas wordt ingezet om projecten af te kunnen serveren wordt hier achter wege gelaten. Het is maar de vraag of er in Nederland projecten te vinden zijn die een groter batig saldo hebben dan de

Wethouder Dekker gemaand tot snel nakomen afspraken Op 22 maart 2006 werd door alle betrokken regionale bestuurders erkend dat het zinvol is om te onderzoeken of publiek-private samenwerking meerwaarde kan bieden voor de complexe problematiek van de Zuidelijke Ringweg. De voorhoede van de marktpartijen, bij monde van het door VNO-NCW Noord opgerichte Werkatelier Zuidelijke Ringweg Groningen had duidelijk kunnen weergeven waarom en hoe dat zou moeten. Na aanvankelijk enthousiasme van betrokken overheden gaf de gemeente Groningen al snel te kennen zich eerste te willen bezinnen op een structuurvisie voor de stad Groningen. Uiteindelijk kwam het proces geheel stil te liggen. Het Werkatelier heeft afgelopen zomer in een gesprek met wethouder Dekker duidelijk gemaakt dat de destijds gedane belofte nog niet is ingelost en dat veel tijd verloren is gegaan. Dit werd door de wethouder erkend en ze gaf aan dat de (interne) discussie over de structuurvisie nog niet was afgerond. Wel verwachtte ze in het najaar meer duidelijkheid te kunnen geven. De leden van het Werkatelier weer zijn van mening dat de sense of urgency en navenant krachtig bestuurlijk handelen, volstrekt onvoldoende aanwezig is bij de genoemde wethouder.


12

Het voorsorteren door Rijkswaterstaat om de Zuidelijke Ringweg als ruilmiddel voor het afblazen van de Zuiderzeelijn te kun nen inzetten, betekent dat men druk bezig is met voorbereidingen voor een plan studie. Normaal gesproken betekent een planstudie dat alle mogelijke varianten de revue passeren waarvan een aantal grondig worden uitgewerkt. Om vooralsnog duis tere redenen wil Rijkswaterstaat voor de planstudie van de Zuidelijke Ringweg de keuze al beperken tot twee varianten. Enerzijds de parallelstructuurvariant die door de provincie Groningen al enige tijd wordt bepleit en anderzijds de weg-oppoten (analoog aan de Westelijke Ringweg Groningen) zoals de gemeente die onder aanvoering van wethouder Dekker voor ogen heeft. In de ogen van VNO-NCW Noord zou het op voorhand beperken van alternatieven een strategische blunder zijn. Al jaren wordt bij monde van het door haar opgerichte Werkatelier Zuidelijke Ring weg Groningen bepleit dat een dergelijk complex probleem het best kan worden aangepakt in samenwerking met marktpar tijen. Deze visie werd anderhalf jaar gele den door de regionale bestuurders gedeeld. Ook deskundigen uit het werkveld geven aan dat een dergelijke samenwerkings vorm het beste eindresultaat geeft. VNO-NCW Noord zal komende tijd mid dels het Werkatelier Zuidelijke Ringweg bij de Rijksoverheid aandringen op snelle duidelijkheid. Enerzijds door de middelen in het Meerjareninvesteringsprogramma hiervoor beschikbaar te stellen en ander zijds door de marktpartijen in een vroeg tijdig stadium te betrekken alvorens tot een voorkeur voor de beste variant over te gaan. En de Zuiderzeelijn?.dat is een heel ander verhaal. Jan-Willem Lobeek [email protected]

Nordconnect: Linking the Northern Netherlands and Northern Europe Nordconnect is een platform van activiteiten dat gericht is op het vergroten van het aantal contacten tussen Noord-Nederlandse organisaties en die in Noordoost Europa. De website www.nordconnect.eu wordt op 6 november gelanceerd met een goedgevulde database van de regio. Noordelijke Ontwikkelingsas (NOA) De Noordelijke Ontwikkelingsas is een Trans-Europese as die Sint-Petersburg, Helsinki, de Øresundregio, Hamburg/Bre men en de Randstad met elkaar verbindt. Noordoost Europa is de best presterende Europese regio op het gebied van groei, innovatie en onderwijs en Noord-Neder land is dé toegangspoort tot deze regio. Daarmee ontwikkelt het Noorden zich tot een aantrekkelijke en vanzelfsprekende schakel tussen de Randstad en Noordoost Europa.

Nordconnect Noord-Nederland heeft besloten zich de komende jaren te richten op Noordoost Europa. Daarvoor is in 2006 Projectbu reau NOA in het leven geroepen. Om internationaal goed voor de dag te komen is gekozen om te gaan werken onder een nieuwe naam: NORDCONNECT. Dit is een naam die internationaal bruikbaar is en die goed aangeeft wat we willen bereiken. Nordconnect is opgezet en gefi nancierd door het Samenwerkingsverband Noord-Nederland (SNN). Nordconnect heeft als doel de samenwerking tussen Noord-Nederland en de Noord-Europese regio’s te stimuleren en verbeteren, onder andere door het organiseren van gezamen lijke evenementen en uitwisselingspro gramma’s. Maar eerst en vooral door over heden, organisaties, bedrijven, kennis- en culturele instellingen met elkaar in contact te brengen en informatie te laten delen. Zo


13

Rob Engelsman (directeur), Peter ten Kate, Elmer Koole (projectleider), Miranda Kolkman en Judith Maatman (projectmedewerkers). Khoji Wesselius wordt gemist op de foto. In september zal het projectbureau uitgebreid worden met de komst van twee stagiairs, onder wie één uit Zweden; een echte NOA-stagiair dus!

bouwt Nordconnect aan de uitbreiding van (handels)relaties en kennisnetwerken.

Plein Noordelijke Promotiedagen Het eerste grote evenement dat Nordcon nect organiseert is een omvangrijk beurs plein. Tijdens de Promotiedagen NoordNederland op 6 en 7 november in Marti niplaza, Groningen zullen deelnemers uit de verschillende NOA-landen aanwezig zijn. Met 30.000 bezoekers behoort deze beurs tot de grootste zakelijke evenemen ten van Nederland. Op het plein zullen contactbijeenkomsten georganiseerd wor den met als thema’s: Transport & Logis tiek; Dienstverlening, Import & Export; Sensor, Water, Energie, Life Science & Agribusiness.

Portal www.nordconnect.eu De portal www.nordconnect.eu wordt op 6 november, tijdens de Promotiedagen Noord-Nederland, feestelijk gelanceerd. Op de interactieve website komt niet alleen interessante informatie en adressen over de verschillende landsdelen, maar ook een goed gevulde database met artikelen,

rapporten, vakliteratuur, kaarten en onder zoeksgegevens over economische, cultu rele en maatschappelijke ontwikkelingen in de Noord-Europese regio. Daarnaast is er op de site ruimte voor nieuws en geza menlijke projecten. Op een forum kunnen geïnteresseerden contact met elkaar en met Nordconnect zoeken. Opzet is dat de portal gaandeweg wordt uitgebreid met interessante informatie en nieuws uit de regio’s zelf. Peter Buurman [email protected]

Samenwerkingsverband Noord-Nederland Het SNN is een samenwerkingsverband van de provincies Groningen, Fryslân en Drenthe, die sinds 1992 hun bestuurlijke krachten hebben gebundeld. In SNN-verband ontwikkelt het Noorden gezamenlijk beleid en onderhandelt men met het kabinet over zaken die het hele Noorden aangaan. Kerntaak is het versterken van de ruimtelijk-economische structuur van Noord-Nederland.

Stichting Sport & Zaken scoort

Met sport tot “Sport maakt mijn bedrijf laagdrempeliger”, aldus Marcel Doornbos van Pranger Arachnicon, “daarom past de verbinding met sport uitstekend in onze strategie”. Zijn uitspraak is illustratief voor de vele dimensies van de relatie tussen sport en het bedrijfsleven.

A

fgelopen januari gaf Erica Terp stra tijdens de VNO-NCW Noord bijeenkomst Sport & Zaken op het TT-circuit het symbolische stokje van de Stichting Sport & Zaken over aan Louwe Dijkema. Hiermee was de aftrap van dit initiatief in Noord-Nederland een feit. Inmiddels zijn een aantal noordelijke bedrijven toegetreden als deelnemer. Pran ger Arachnicon is hier een van. Directeur Marcel Doornbos: “Ik was aanwezig bij deze inspirerende bijeenkomst en het heeft mijn ogen geopend. We waren al wel bezig te kijken naar vormen van sponsoring bij basketbal of voetbal, maar toen ik hoorde van het concept van de Stichting Sport & Zaken was ik direct geïnteresseerd.” Pranger Arachnicon is een gerechtsdeur waarders- en incassobureau met vier ves tigingen in Noord-Nederland en in totaal 50 medewerkers. Het bewijs dat een suc cesvolle verbinding met sport niet uitslui tend is weggelegd voor multinationals of bedrijven met grote reclamebudgetten. Daarbij is sport op verschillende niveaus geïntegreerd in de bedrijfsvoering. “We hebben bordreclame en een aantal stoelen bij SC Heerenveen. Dat is puur zakelijk, enerzijds voor de naambekend heid anderzijds voor de relatiemarketing”, aldus de Asser ondernemer Doornbos. “Maar het gaat verder, we hebben bij voorbeeld voor ons personeel bedrijfsfit

Stichting Sport & Zaken Sport & Zaken levert een bijdrage aan het duurzaam versterken van Nederlandse sportbonden en sportverenigingen. Dit doet zij door middel van het koppelen van specifieke expertise uit het bedrijfsleven aan uitdagende vraagstukken binnen de sportwereld. Bedrijven worden gevraagd deze expertise kosteloos ter beschikking te stellen om zo de kwaliteit van bestuur en organisatie van sportbonden en sportverenigingen te verbeteren.

Geslaagde projecten De Assense basketbalclub Assist kampte eind vorig seizoen met organisatie problemen. Een aantal vrijwilligers met belangrijke verantwoordelijkheden hadden besloten de club te verlaten. Na bemiddeling door stichting Sport & Zaken kreeg Assist hulp van organisatieadviesbureau De Sincere Group, die zich onder andere specialiseert in het leiden en ondersteunen van veranderingsprojecten. Een nieuw beleidsplan werd opgezet. Er werd een bel-actie gestart om zo sponsoren te werven en de club heeft de lijnen strakker aangetrokken. Met een nieuw beleid en een fris imago gaat Assist de toekomst tegemoet. Over de samenwerking zijn beide partijen zeer te spreken. “Er is passie in de vereniging, dat zou je in het bedrijfsleven wel wat vaker willen meemaken”, vertelt Robert Eding van De Sincere Groep. Robert Weerkamp van BV Assist is onder de indruk van de betrokkenheid van Sincere. “De motivatie om met elkaar actief bezig te zijn, blijft rondgaan in een cirkel.”

Andere voorbeelden In het noorden zijn recentelijk door diverse deelnemers meerdere geslaagde projecten uitgevoerd, zoals door Ernst & Young Groningen bij korfbalvereniging LDODK te Gorredijk, door Aon verzekeringen bij studentenroeivereniging Gyas te Groningen en door Marxman advocaten bij motorcrossvereniging Flying Boetoe te Joure.

nessplaatsen ingekocht. Niet alleen omdat sportende medewerkers voor minder ver zuim zorgen, ook omdat bij de scherpe geest een gezond lijf hoort.”

Sport en zaken II – De strategie voor succes Als vervolg op de succesvolle bijeenkomst van afgelopen seizoen organiseert VNO-NCW Noord op 16 januari 2008 wederom een bijeenkomst rondom het thema sport en bedrijfsleven. Centraal staat deze keer de strategie voor succes en parallellen hierbij tussen sport en bedrijfsleven. Marc Lammers (bondscoach hockeydames), Heleen Crielaard (hoofd sponsoring Rabobank) en Joop Alberda (topcoach en topsportmanager) zullen hierbij stilstaan. Deze bijeenkomst vindt plaats in de Friese ijstempel Thialf te Heerenveen.


14

Waarom wil een incassobureau zich ver binden aan de Stichting Sport & Zaken? Marcel Doornbos heeft daar een duidelijke visie op: “Allereerst als onderstreping van onze maatschappelijke betrokkenheid. Wij willen duidelijk maken naar de maatschap pij dat wij daar onderdeel van uitmaken en daar aan willen bijdragen. De stichting Sport & Zaken biedt bovendien een vorm aan waarbij je het kunt integreren in je bedrijfsproces. Iedere deelnemer wordt namelijk aangesproken op zijn eigen kern kwaliteiten. Bij ons is dat niet alleen de kennis rondom incasso, maar ook bijvoor beeld onze juridische kennis.” Dat de ken

in Noord-Nederland

zaken samenleving. Door de brede verspreiding en acceptatie van sport past de combinatie uitstekend.”

nis van Pranger Arachnicon op het gebied van incasso nog wel eens goed van pas kan komen, blijkt wel uit de telkens weer opduikende berichten over verenigingen die in nood verkeren als gevolg van slechte inning van contributiegelden.

Strategie De keuze om de verbinding met sport te kiezen komt voort uit de strategie van het bedrijf legt Doornbos uit: “Wij willen graag bekend staan als een laagdrempelig kantoor met goede verbindingen met de

Stichting Sport & Zaken en bedrijfssport 75% van de werkgevers in Nederland wil meer aandacht besteden aan de gezondheid van haar werknemers, terwijl slechts 26% daar ook daadwerkelijk mee aan de slag is. Eén van de manieren om hier wat aan te doen, is dat bedrijven de mogelijkheid bieden haar werknemers in georganiseerd verband te laten sporten. Kenmerken van bedrijfssport zijn dat het plaatsvindt op een voor het bedrijf geschikte locatie, aansluit op werktijden en dat er samen met collega`s onder professionele begeleiding gesport wordt.

Win-win Bewegen beïnvloedt de gezondheid en het moreel positief. Elke werkgever wil graag fitte en gemotiveerde werknemers. Beweegprogramma`s dragen in hoge mate bij aan de fitheid en betere gezondheid van werknemers. Bovendien beïnvloeden dergelijke programma`s ook de leefstijl op een positieve wijze. Denk in dit verband aan gezonde voeding, niet roken en minder alcoholgebruik. En de werknemers zelf varen ook wel bij hun betere gezondheid en fitheid.

Wat levert het concreet op? Mensen die sporten en mensen die niet sporten zijn even vaak ziek. Het aantal dagen verschilt echter behoorlijk. Sporters zijn gemiddeld 15 en niet-sporters gemiddeld 29 dagen ziek. Dit is een van de belangrijkste conclusies uit het onderzoek dat GfK Panel Services Benelux voor NOC*NSF heeft uitgevoerd.

Rol Sport & Zaken In 2007 is Bedrijfssport overgedragen van NOC*NSF aan stichting Sport & Zaken. Dit houdt in dat Sport & Zaken het Bedrijfssport aanbod van acht sportbonden actief aanbiedt aan het Nederlands bedrijfsleven. Hiervoor heeft Sport & Zaken in samenwerking met NOC*NSF het Bedrijfssport-portaal opgericht. Voor meer informatie: www.sportenzaken.nl/bedrijfssport


15

Eric van der Veen, programmamanager van stichting Sport & Zaken is erg blij met de toetreding van Pranger Arachni con. “Tot voor kort waren er nog maar weinig noordelijke bedrijven aangeslo ten. Daarbij brengt Pranger Arachnicon kennis en competenties in die niet of te weinig binnen de andere deelnemers aanwezig zijn.” Op de vraag of er grenzen zijn aan het aantal deelnemers antwoordt Van der Veen: “Nieuwe deelnemers zijn welkom, maar onze eerste prioriteit ligt momenteel bij de verwerving van nieuwe opdrachten. Deelnemers willen ook daad werkelijk wat bijdragen, dan moet je hen ook goede opdrachten toespelen. Onze aanspreekpunten voor deze opdrachten zijn niet direct de sportverenigingen, maar de sportbonden. Bij deze sportbonden is er nog onbekendheid en drempelvrees. Zij kunnen de aangesloten vereniging actiever op de mogelijkheden van Stichting Sport & Zaken wijzen.”

Bedrijfssport Daarnaast gaat de stichting Sport & Zaken zich meer bezighouden met bedrijfssport. “De komende tijd willen wij de mogelijk heden van bedrijfssport in Noord-Neder land meer onder de aandacht brengen. Veel bedrijven zijn zich nog onvoldoende bewust van de vele voordelen die er voor zowel werkgever als werknemer zijn.” Volgens Van der Veen heeft het succes van stichting Sport & Zaken ook zijn keerzijde. “De groei in deelnemers en pro jecten heeft een zware wissel getrokken op onze kleine organisatie. Binnenkort wordt ons team versterkt en kunnen we de score verder opvoeren.” Jan-Willem Lobeek [email protected]

APV-verordening herzien: Forse vereenvoudiging De vermindering van administratieve lasten voor burgers en bedrijven heeft een duidelijke gemeentelijke component. Op 1 januari 2007 is bij de Vereniging van Nederlandse Gemeeten (VNG) het project ‘Vermindering regelgeving en toezicht’ van start gegaan. Daarbij wordt intensief samengewerkt met de betrokken departementen en marktpartijen. VNO-NCW Noord is zeer verheugd over de fors vernieuwde modelverordening. Ondernemend Nederland kan weer ondernemen, met respectering van begrijpelijke regels.

V

NG is begonnen om de achttien vergunningen in de model APV (Algemene Plaatselijke Veror dening) tegen het licht te houden. De gemeenschappelijke inzet was deze waar mogelijk af te schaffen, te vervangen door een algemene regel of te vereenvoudigen. Het doel was de administratieve lasten terug te dringen. Van de achttien vergun ningsstelsels in de model APV zijn: • Zes vergunningen afgeschaft, waarvan drie helemaal zijn geschrapt en drie werden vervangen door een melding of een algemene regel; • Tien vergunningen vereenvoudigd (tek stueel vereenvoudigd, de reikwijdte ingeperkt, een lex silencio positivo ingevoerd en/of de geldigheidsduur ver lengd); • Twee vergunningen ongewijzigd geble ven. Hieronder wordt per onderdeel beschreven wat de wijziging is van de model-APV

1. Vergunning voor onbepaalde tijd Met deze wijziging in de model-APV zijn


16

alle vergunningen die op grond van deze verordening worden verleend, in principe voor onbepaalde tijd. Een vergunninghou der hoeft niet meer jaarlijks of driejaar lijks een vergunning aan te vragen. Met deze wijziging wordt ook voldaan aan de Europese Dienstenrichtlijn.

geval. Dienstverleningsactiviteiten wor den vrijgelaten, omdat de risico’s voor de openbare orde en veiligheid beperkt worden geacht. Hiermee worden de admi nistratieve lasten voor de dienstverleners en de bestuurlijke lasten voor de gemeente aanzienlijk beperkt.

2. Uniforme weigeringsgronden

4. Voorwerpen op of aan de weg

Met deze wijziging staan de generieke weigeringsgronden voor alle vergunning stelsels in deze model verordening op één plaats, in het algemene deel . In de vorige versie kenden vrijwel alle vergun ningstelsels hun eigen artikel met weige ringsgronden, die ook nog verschillend waren geformuleerd. Met deze wijziging wordt ook voldaan aan de Europese Dien stenrichtlijn.

Onder voorwerpen op of aan de weg vallen onder andere bouwsteigers, stortcontai ners, bloembakken, bankjes, terrassen en staande reclameborden. Het plaatsen van voorwerpen op de weg kan een gevaarlijke of onduldbare situatie opleveren. Hiervoor was een vergunning verplicht maar met deze wijziging van de model-APV is dit niet langer het geval.

3. Dienstverlening

5. Aanleggen, beschadigen en veranderen van een weg

Onder dienstverlening vallen de activi teiten van gidsen, schoenpoetsers, gla zenwassers, scharensliepen en dergelijke. Voor deze activiteiten was een vergun ning verplicht, maar met deze wijziging van de model-APV is dit niet langer het

Dit artikel houdt nauw verband met de taak van de gemeente als wegbeheerder. Soms is het uiteraard gerechtvaardigd of noodzakelijk dat door een particulier aan de weg wordt gewerkt. Daarbij dient de gemeente dan wel vooraf haar voorwaar

bedrijfsleven blij over wegstrepen van regels doorgevoerd door VNG den te kunnen stellen. Omdat de voor waarden waaronder gewerkt kan worden per situatie verschillen, kan hier niet met algemene regels worden gewerkt.

6. Uitrit Overheidsbemoeienis lijkt in veel gevallen onnodig en hinderlijk. In andere gevallen is echter de verkeersveiligheid in geding. Een tweede complicatie is dat de aanleg van een uitrit in de praktijk soms ten koste gaat van een parkeerplaats. In plaatsen met een grote parkeerdruk kan dat een reden zijn om een uitritvergunning te weigeren. Om beide belangen te dienen is gekozen voor een melding vooraf.

7. Evenementen: ingeperkt en vereenvoudigd Bij een vorige aanpassing van de modelAPV is voor deze vergunning al een slag gemaakt. Een aantal ´losse´ kleine ver gunningen, waarvan vaak meerdere nodig waren voor één activiteit, zijn gebundeld in één evenementenvergunning. Daarnaast is destijds de mogelijkheid gecreëerd dat de burgemeester categorieën van evenemen ten aanwijst waarvoor geen vergunning is vereist. Daaraan wordt in toenemende mate invulling gegeven, vooral bij klei nere straatfeesten en barbecues. Daarom is met deze wijziging een algemene regel in de model-APV opgenomen, die deze kleinere evenementen een vrijstelling van de vergunningsplicht verleent. Afschaffen is voor deze vergunning niet mogelijk, omdat vooral voor grote evenementen de risico’s voor de openbare orde en vei ligheid groot zijn. Lex silencio positivo kan voor deze vergunning niet worden ingesteld, omdat de belangen van derden bij deze vergunning groot zijn. Als met een lex silencio positivo wordt gewerkt, is het niet mogelijk bezwaar of beroep in te stellen. Daarnaast is het in die gevallen niet mogelijk voorschriften te stellen aan de vergunning.


17

8. Horeca: reikwijdte ingeperkt en duur verlengd Veel kleinere gemeenten kennen geen horeca-exploitatievergunning. Vooral in grote en middelgrote gemeenten wordt deze vergunning wel veel gebruikt in het kader van de openbare orde en veilig heid. Dit vergunningstelsel kan niet uit de model-APV worden gehaald, omdat dit de enige manier is om voor bepaalde horecagelegenheden (zoals coffeeshops) via de wet Bibob eisen te stellen aan de integriteit van de ondernemer. Ook geeft een vergunningstelsel bij overlast de enige mogelijkheid tot sluiting van een horeca gelegenheid. Om de lasten van deze ver gunning zo veel mogelijk te beperken, zijn horeca in winkels vrijgesteld en heeft het College de mogelijkheid om categorieën van horeca aan te wijzen, waarvoor geen vergunning nodig is.

9. Speelgelegenheden: duur verlengd Waar de Wet op de Kansspelen zich uitslui tend richt op het reguleren van de kansspe len als zodanig en niet op behendigheids spelen waarbij om geld wordt gespeeld, beoogt dit artikel de openbare orde en het woon- en leefklimaat te beschermen.

10. Speelautomaten: behouden, medebewind, duur verlengd Dit artikel geeft, in tegenstelling tot alle andere onderdelen van de APV, uitvoering aan medebewindstaken. De Wet op de Kansspelen verplicht gemeenten bij veror dening vast te leggen het aantal speelauto maten per vergunning vast te leggen.

11. Alarminstallaties: afgeschaft De bepaling voor alarminstallaties stelde een vergunning verplicht voor alarminstal laties die al bestonden bij de inwerkingtre ding van de Wet particuliere beveiligings organisaties en recherchebureaus (1997) en zelf aangelegde installaties. Deze bepa ling diende ter controle van de kwaliteit

van installaties en het tegengaan van valse alarmeringen. Met deze wijziging van de model-APV is er niet langer een vergun ningsplicht voor alarminstallaties.

12. Verkooppunten vuurwerk Met deze bepaling wordt de verkoop van vuurwerk gereguleerd. De verkoopvergun ning voor vuurwerk kan worden gewei gerd in het belang van de handhaving van de openbare orde en het voorkomen of beperken van overlast. Dit kan vooral van belang zijn in de nabijheid van zie kenhuizen, dierenasiels of bejaardenhui zen. Aan de verkoopvergunning kunnen voorschriften worden verbonden. Bij deze herziening van de Model-APV wordt deze vergunning, vanwege de zwaarwegende maatschappelijke belangen, gehandhaafd. Wel wil de VNG gemeenten een bewuste keuze laten maken om de vuurwerkver koop al dan niet te reguleren.

13. Seksinrichtingen: duur verlengd Bij de opheffing van het bordeelverbod is de regulering van seksinrichtingen geheel aan de gemeente overgelaten.

14. Kap: sterk vereenvoudigd Enerzijds is er een grote consensus dat een doorsnee boom in de eigen tuin zonder overheidsbemoeienis mag worden gekapt. Anderzijds hebben bomen een zeer grote ruimtelijke waarde, die bescherming ver dient. Voor de kap van houtopstanden van enige omvang is in de huidige situatie doorgaans een vergunning vereist. Met de invoering van deze wijziging in de modelAPV, wordt de vergunningsplicht beperkt tot op een lijst aangewezen beschermens waardige bomen. De gemeente stelt deze lijst op.

15. Reclame: reikwijdte beperkt Voor reclame-uitingen zoals borden en opschriften op en aan gebouwen was een vergunning vereist. Voor een grote meer derheid van gevelreclame is echter ook

een bouwvergunning vereist, waarbij onder meer wordt getoetst op wel stand. Met deze wijziging wordt de vergunningsplichtbeperkt tot lichtre clames.

scheidt zich van een ‘gewone’ markt of standplaats doordat ze niet in de open lucht, maar onder een dak plaats vindt. Onder snuffelmarkten vallen bijvoorbeeld Automarkten en Bazaars en voor het organiseren ervan is een vergunning verplicht. Deze vergun ningsplicht blijft met deze wijziging bestaan. Afschaffen is niet mogelijk, omdat vooral voor grote markten de risico’s voor de openbare orde en vei ligheid groot zijn. lex silencio positivo kan voor deze vergunning niet worden ingesteld, omdat de belangen van der den bij deze vergunning groot zijn en het dan niet mogelijk is bezwaar of beroep in te stellen. Daarnaast is het in die gevallen niet mogelijk voorschrif ten te stellen aan de vergunning.

16. Collecte (inzamelvergunning) Onder collecteren wordt het inzamelen van geld of goederen verstaan. Hier voor is een vergunning vereist. Uit overleg met de brancheorganisaties blijkt een grote behoefte aan hand having van de vergunningsplicht. Bij gemeenten bestaat dezelfde behoefte, onder meer door de opkomst van nieuwe en soms agressieve vormen van collecteren zoals ´direct dialo gue´.

17. Venten Venten is het huis-aan-huis of aan de weg verkopen van goederen. Voor deze activiteiten was een vergunning verplicht. Met deze wijziging van de Model-APV is dit niet langer het geval. Om de risico’s van het venten te beheersen worden algemene regels opge steld, waaraan venters zich dienen te hou den.

18. Standplaatsen: duur verlengd Standplaatsen zijn afzonderlijke kramen waar goederen zoals oliebollen, ijsjes en loempia’s worden verkocht. Hiervoor is een vergunning vereist. Omdat de ver gunning persoonsgebonden is, achten wij

20. Voorwerpen op of aan water: vervangen door melding

een algemene regel niet goed mogelijk. Gemeenten willen het bovendien, met het oog op het verdelen van de openbare ruimte, niet aan de standplaatshouders overlaten waar de verkoopwagens komen te staan. De vergunning dient tot het ver delen van de beschikbare standplaatsen en het mogelijk maken van een maximum stelsel.

19. Snuffelmarkten: behouden

Onder voorwerpen op of aan openbaar water vallen onder meer steigers. Het plaatsen van voorwerpen op of aan openbaar water kan een gevaarlijke of onduldbare situatie opleveren. Voor het plaatsen van deze voorwerpen was een vergunning verplicht. Met deze wijziging van de Model-APV is dit niet langer het geval. Algemene regels met Meldings plicht vormen voldoende waarborg voor de openbare orde en veiligheid. Hans Haerkens [email protected]

De zogenaamde snuffelmarkt onder 2226 • Adv fc VNO 86*76

Martini Hotel Groningen Al sinds 1871 een gastvrij huis in hartje Stad. Slapen op steenworpafstand van de Martinitoren. www.martinihotel.nl ☎ 050 3129919


18

Koeltechniek: Commercieel en Industrieel • Koelmeubelen • Koel- en vriescellen • Koel- en vriesinstallaties • Procesregeling Klimaatbeheersing • Airconditioning • Bedrijfsventilatie • Luchtbehandelingkasten • Warmtepompen

25-02-2004

15:58

Pagina 1

Postbus 55, 9480 AB Vries Handelsweg 32 9482 WE Vries/Tynaarlo Bedr.terr. Vriezerbrug a/d A28, afslag 35 Telefoon (0592) 530 310 Fax (0592) 530 315 Internet: www.koelgroep.nl E-mail: [email protected] U bent van harte welkom in onze 500 m2 grote showroom in Vries. Koeltechniek Dorenbos, Coolings Systems Holland, KoelAirco en Wiekamp Installaties maken deel uit van KoelGroep Dorenbos.

Lobby is het ‘organiseren van je eigen geluk’ Het tweede leven van lobbyist Jan Eisenga Jan Eisenga – net 65 jaar geworden – is het voorbeeld van iemand op wie de tijd geen grip lijkt te hebben. In 2003 nam hij afscheid als lobbyist voor Noord-Nederland. Eisenga begon een tweede leven opnieuw als lobbyist. Portret van een man die maar één geheim kent: ‘Ik speel altijd open kaart. Dan heb je geen onnodige spanningen.’ Den Haag staat toch bol van de spanningen en soms zelfs van intriges, dubbele agenda’s en politiek strategische spelletjes met verborgen bananenschillen? Hoe houd je je staande? ‘Sinds 2003, dat voor mij vanwege het afscheid een markant jaar was, mag ik de nieuwe generatie helpen opleiden en wegwijs maken in de wereld die public affairs heet. Ik houd hen altijd voor dat je ervoor moet zorgen nooit “eigenaar” van een dossier te worden. Afstand hou den dus. Je handen vrijhouden. De echte eigenaars zijn je opdrachtgevers, zoals het politiek bestuur van een provincie of gemeente, of de directie van een bedrijf. Die moeten scoren, die moeten de bal inkoppen. Wij bereiden hen slechts de weg daartoe en fluisteren hen in wat de beste aanpak zou kunnen zijn, en waarom. Anders gezegd: lobby is het organiseren van je eigen geluk. Zowel van jezelf als van je opdrachtgevers. Wie van nature – ik overdrijf, voor het beeld – een azijnige zuurpruim of een gortdroge dorknoper is, of zelfs daartoe neigt, hoeft aan dit werk nooit te beginnen.’ Jan Eisenga (‘Nee, meer voorletters zijn er niet, ik heet gewoon Jan’) heeft een rijke loopbaan achter de rug. De basis daarvan ligt in de opleiding Gemeentelijke Admi nistratie, die hij aan een van de toenmalige bestuursacademies deed, en in een aantal aanvullende studies in de sfeer van pro jectorganisaties en (crisis-)management. Hij werkte bij de gemeenten Winscho ten, Veendam, Marum, Sleen en Deventer waar op den duur zijn hoofdtaak telkens Cultuur was. In Sleen was hij zelfs nog ambtenaar van de burgerlijke stand. ‘Ik droeg een baard en lang haar; was de eerste ambtenaar b.s. in Drenthe die er zo


19

bij liep, maar het kon!’ Eind 1978 maakte hij de overstap naar de provincie Friesland waar hij de leiding kreeg over een team van ambtenaren die belast waren met onderwijs en met culturele zaken, zoals de tweetaligheid in Friesland. ‘Daar raakte ik gegrepen door wat het hebben van identiteit eigenlijk precies betekent. Van dit besef maak ik nog dagelijks in mijn werk gebruik. Het is het belangrijkste wat mensen en organisaties kunnen hebben omdat het hen bindt. Wie daaraan in lobby voorbij gaat mist de boot.’

“Je moet onbevangen blijven maar wel zelf de regie houden” Hij deed dat werk veertien jaar en werd toen gevraagd voor Friesland en later voor het Samenwerkingsverband NoordNederland (SNN), de politiek te gaan volgen: belangenbehartiging dus en vooral de bewaking daarvan. Hij bleek er geknipt voor. Als geboren Groninger – Winscho ten, 1942 – maar grotendeels ‘verfriest’ (‘Friezen zeggen dat ik goed Fries spreek’) voelde hij zich met deze functie in de Haagse parlementaire en departementale wandelgangen als een vis in het water. ‘Verpleegsters, politieagenten en onder wijzers waren dé exportartikelen van Friesland in de jaren ’60 en ’70. Dat is veranderd. Het noorden is op de agenda gekomen. Andere regio’s trouwens ook. En natuurlijk is het nog altijd zo dat je niets zomaar in de schoot geworpen krijgt. Maar vanuit een agendapositie opereren is altijd beter dan iets vanuit het niets te moeten opbouwen. Een leidraad voor mij in lobby is dan ook altijd geweest vooral te kijken naar wat bindt en niet naar dat

wat scheidt. Het eerste leidt altijd tot een resultaat; het tweede gaat vroeg of laat tegen je wer ken. In lobby begin ik altijd eerst te zoeken naar mede standers en breng vervolgens het veld van de tegenstan ders in kaart: dan de overlap in beeld brengen. Adviezen formuleren, perspec tieven bedenken: wie-wat-waar-wanneerwaarom.’ Het werk lijkt je gemakkelijk te vergaan, een juiste observatie? ‘Ik zeg wel eens dat ik twee hobby’s heb: betaalde en onbetaalde. Ik houd van mensen en ik geef graag kennis door. In lobby moet je kunnen delen. Nieuwsgierig ben ik ook naar wat er in of bij de bron gebeurt. Ik sta graag vooraan, althans erbij – daar maak ik geen geheim van. In lobby moet je ook humor kunnen beleven, lange adem hebben, kunnen relativeren, incasse ren ook. Je moet onbevangen blijven maar wel zelf de regie houden. Eigenlijk is dit leven. Mijn leven.’ Hans Haerkens [email protected]

EISENGAWINADVIES, Jan Eisenga ◆ a dviseert over de organisatie van belangenbehartiging ◆ traint functionarissen en bestuurders ◆ verzorgt lobbywerk e-mail: [email protected] telefoon: 06-53413843.

VNO-NCW Noo

Nieuwe verenigingsjaar 20

Lee Towers gaf als mysteryguest het galafeest een boost

Bijna duizend gasten, een ongeëvenaard aantal, vulden de zaal van Martiniplaza

Het Noord Nederlands Orkest brachten samen met Floyd weer tot leven.


20

ord Gala 2007

007-2008 daverend geopend

Cabaretier Arno van der Heyden, presentator van de avond, samen met Etty Zandt-van der Veer en André Zandt (Graaf Bernstorff)

Jeroen Meulendijks (directeur GAE) en Gerard Wilbrink in gesprek met landelijk VNO-NCW voorzitter Bernard Wientjes

Het succes van het gala galmde ook na op internet. Nachtwacht Media maakte een videoclip en verspreidde deze online via het populaire videoplatform YouTube. Binnen 2 dagen werd de clip 1500x bekeken. Hierdoor belandde het item de maandag direct na het gala wereldwijd in de top100 best bekeken ‘nieuws & politiek’ items en nationaal in de top-25 van alle video’s. Bekijk het filmpje via www.vno-ncwnoord.nl Antonie Kamerling, Erik Mesie en Bert Heerink Pink


21

Bodem in Aanmelding Bedrijvenregeling Op grond van de Bedrijvenregeling Bodemsanering kunnen ondernemers een financiële bijdrage krijgen voor de sanering van bodemverontreiniging op hun bedrijfsterrein, mits ze voldoen aan een reeks van voorwaarden. De bijdrage voor een sanering kan oplopen tot 70%. Maar dan moet het bedrijf zich wel nog dit jaar aanmelden.

D

e overheid streeft ernaar in 2030 alle ernstige gevallen van bodem verontreiniging gesaneerd of beheerd te hebben. Vervuilde terreinen die een groot risico voor hun directe omgeving vormen, moeten uiterlijk in 2015 aangepakt zijn. Recente verontreini gingen, dat zijn verontreinigingen die na 1987 zijn ontstaan, moeten direct worden opgeruimd. De verplichting tot sanering van een bedrijfsterrein ligt bij de eigenaar of erf pachter. De vraag wie de verontreiniging heeft veroorzaakt, speelt daarbij geen rol. Dat de eigenaar of erfpachter van een bedrijfsterrein verantwoordelijk is voor de sanering, wil echter nog niet zeggen dat hij of zij de sanering ook helemaal moet betalen. De overheid is in beginsel bereid mee te betalen. Hiervoor is een regeling in het leven geroepen die bekend staat als de ‘Bedrijvenregeling’. De Bedrijvenregeling is in werking sinds 1 januari 2006. Vanaf 2002 tot 2006 gold een interim-beleid, maar alle inspanningen van de overheid ten spijt werd maar weinig gebruik gemaakt van de subsidieregeling. Veel ondernemers konden niet voldoen aan de criteria die golden voor subsidië ring. De voorwaarden zijn nu verruimd, waardoor meer bedrijven gebruik kunnen maken van de regeling.

Voor wie en voor welke situaties is de Bedrijvenregeling bedoeld? • Z oals de naam al zegt, is de regeling bedoeld voor bedrijven. De eigenaar (of erfpachter) moet ‘ondernemer’ zijn volgens de Wet op de Inkomstenbelas ting of de Wet op de Vennootschapsbe lasting.


22

Wat is Bodemcentrum? Bodemcentrum is een initiatief van de ondernemingsorganisaties VNO-NCW, MKB-Nederland, Bovag, Netex, Koninklijke Metaalunie en FME-CWM en van Rabobank Nederland. Ondernemers kunnen hun sanering volledig uitbesteden aan Bodemcentrum. Het helpt bij alle aspecten van de sanering zoals het beoordelen van de saneringsnoodzaak en – aanpak, uitvoering van de sanering, de bedrijvenregeling, administratie en overschrijdingen van saneringskosten. Door de collectieve aanpak kunnen de individuele kosten lager uitvallen en worden veel administratieve handelingen overgenomen.

• H et terrein moet al vóór 1 januari 1995 in eigendom of erfpacht zijn van de huidige eigenaar of erfpachter. Er zijn enkele situaties waarbij deze beperking niet geldt. • Als het terrein wordt verkocht gaat het recht op vergoeding, net als de plicht tot sanering, over op de nieuwe eige naar. De oorspronkelijke eigenaar blijft echter, naast de nieuwe eigenaar, hoof delijk aansprakelijk voor de sanering. Hij kan deze aansprakelijkheid afkopen door een financiële zekerheidsstelling of door verzekering van het risico. • Het bedrijfsterrein moet ook ná de sanering minimaal 5 jaar bedrijfsterrein blijven. Saneren en vervolgens heront wikkelen tot woongebied wordt dus niet gesubsidieerd. • De regeling geldt niet voor de land bouwsector. Bedrijven die al gebruik maken van andere financiële regelingen in het kader van de bodemsanering

komen evenmin in aanmerking. • D e verontreiniging moet ‘ernstig’ en ‘spoedeisend’ zijn. Dit zijn begrippen die voortkomen uit de Wet bodem bescherming en samenhangen met de omvang van de verontreiniging, de hoogte van de concentraties en de risi co’s voor de omgeving. Overigens kan de spoedeisendheid ook voortkomen uit ontwikkelingen op het terrein. Als bijvoorbeeld verbouwd gaat worden, kan dat een goed moment zijn om te saneren. • Alleen voor het saneren van ‘oude’ verontreinigingen wordt een bijdrage gegeven. ‘Oud’ betekent in dit verband dat de verontreiniging is ontstaan vóór 1975. De interim-regeling stelde als eis dat tenminste 80 % van de verontreini ging voor 1975 moet zijn ontstaan. Veel bedrijven vielen op grond van deze voor waarde af, simpelweg omdat het bedrijf niet zo oud is of omdat het proces waar door de verontreiniging is ontstaan, pas na 1975 is gestart. Deze voorwaarde is

zicht Bodemsanering stopt per 2008 tussen 15 en 60 procent en voor het midden- en kleinbedrijf tussen 25 en 70 procent van de netto saneringskosten. Het percentage is, naast het tijdstip van ont staan van de verontreiniging, afhankelijk van een aantal factoren: • De grootte van de bijdrage uit de Bedrijvenregeling is in de eerste plaats afhankelijk van de vraag of de eigenaar of erfpachter van het terrein ook de veroorzaker van de verontreiniging is. Een ‘onschuldige’ eigenaar of erfpach ter krijgt een hogere bijdrage. • Is de eigenaar of erfpachter niet de veroorzaker, dan is van belang op welk moment hij eigenaar (of erfpachter) is geworden. Hierbij zijn een aantal tijd vakken van belang: vóór 1975, vanaf 1975 tot 1983, van 1983 tot 1988 en van 1988 tot en met 1994. Hoe vroeger de datum van verwerving, hoe hoger de bijdrage. Ook speelt een rol of de ver ontreiniging bij aankoop bekend was. Wie ná 1 januari 1995 een terrein heeft gekocht, vist achter het net.

Hoe dient u een aanvraag in? De mogelijkheid tot aanmelding voor de Bedrijvenregeling sluit met ingang van 2008! Om uw rechten op een eventuele subsidie te behouden, moet u zich vóór 1 januari 2008 melden bij het bevoegd gezag (de provincie of -in een aantal gevallen- de stad waar uw bedrijf is gevestigd) of bij het Bodemcentrum (www.bodemcentrum. nl ). Veel bedrijven zullen nog niet zo ver zijn dat ze al een concrete subsidieaan vraag kunnen indienen. Dat is ook niet nodig: het is voldoende een melding in te dienen die vergezeld gaat van een bodem onderzoek dat tenminste het niveau heeft van inventariserend onderzoek BSB of een verkennend onderzoek volgens NEN 5740. Door uw aanmelding behoudt u het recht om na 2007 een subsidieaanvraag doen en – als u aan de voorwaarden van de rege ling voldoet – in aanmerking te komen voor een bijdrage van de overheid in de saneringskosten. Voor de cofinancieringsregeling geldt de uiterste inschrijfdatum niet.

De cofinancieringsregeling

nu verruimd: de hoogte van de subsidie wordt vastgesteld naar rato van het deel van de verontreiniging dat voor 1975 is ontstaan. Stel: op grond van de overige voorwaarden uit de Bedrijvenregeling zou u in aanmerking komen voor een bijdrage van 65 % van de saneringskos ten. De verontreiniging is voor de helft ontstaan na 1975. U krijgt dan de helft van 65 %, dus 37,5 %. De verwachting is dat door deze verrui ming van de regeling meer bedrijven in aanmerking komen voor subsidie.

Hoe hoog is de bijdrage? De bijdrage uit de Bedrijvenregeling ligt


23

Voor bedrijven die niet in aanmerking komen voor de Bedrijvenregeling, kan de cofinancieringsregeling in een aan tal gevallen soelaas bieden. Dit betreft vooral bedrijven met een verontreiniging ontstaan na 1975 maar voor 1987. Het Ministerie van VROM wil ook deze sane ringen bevorderen. Daarom heeft VROM Bodemcentrum de mogelijkheid gegeven hiervoor cofinanciering toe te passen. De voorwaarden om in aanmerking te komen voor cofinanciering zijn voor een deel dezelfde als voor de Bedrijvenrege ling. Essentiele voorwaarde is wel dat er een maatschappelijk belang is. Denk aan een grondwaterverontreiniging die zich uitstrekt tot buiten het bedrijfsterrein en daardoor ontwikkelingen in het gebied belemmert. De financiële bijdrage is 25 % (voor het mkb 35%) met een maximum van 200.000 euro.

Voor meer informatie kunt u terecht bij de provincie, de gemeente of het Bodemcen trum (www.bodemcentrum.nl). Een indi catie van uw kans op een bijdrage uit de Bedrijvenregeling kunt u vinden op www. Bedrijvenregeling.nl. Matthijs Wetterauw, ARCADIS Akke Groenewoud [email protected]

VNO-NCW Noord is vertegenwoordigd in het bestuur van de Stichting BSB Drenthe en Groningen. Omdat de financiering van de stichting door de Kamers van Koophandel en de overheden die het bevoegd gezag vormen in Groningen en Drenthe met betrekking tot bodemverontreiniging eindigt, zal deze per 1 januari 2008 opgeheven worden.

Actualiteiten kort

Noordelijke werkloosheid daalt minder snel

SER Noord-Nederland

Het aantal werkzoekenden in Noord-Nederland is in de maand juli minder snel gedaald dan in de rest van Nederland. Dit blijkt uit cijfers van het Centrum voor Werk en Inkomen (CWI). Bij de noordelijke CWI’s namen de inschrijvingen in juli af met 17,7 procent ten opzichte van dezelfde periode vorig jaar. Landelijk was deze afname 18,1 procent. In juni stak Noord-Nederland nog gunstig af ten opzichte van de landelijke ontwikkeling met een daling van 18,7 procent. In de provincie Groningen liep het aantal niet-werkende werkzoekenden terug met 18,3 procent, gevolgd door Drenthe met 17,8 procent en Friesland met 17 procent. Hierbij moet wel aangetekend worden dat Groningen met een werkloosheid van 9,5 procent het hoogste percentage van het land heeft, terwijl Friesland met 7,6 procent het laagste percentage van Noord-Nederland heeft.

In het provinciehuis te Leeuwarden is op 3 juli j.l. De SER Noord-Nederland geïnstalleerd. De SER Noord-Nederland is de opvolger van de Sociaal Economische Adviesraad Noord-Neder land (SEAN) en adviseert gevraagd en ongevraagd over sociale en economische vraagstukken. De werkgevers- en werknemers organisaties vullen elk vijf zetels in de raad. VNO-NCW Noord is met twee zetels vertegenwoordigd. Bovendien heeft de SER Noord-Nederland 5 deskundigenzetels. Deze worden ingevuld door prof. Jepma (internationale economie), prof. Brezet (inno vatie), drs. Smink (ruimtelijke ordening), prof. Van Dijk (scho ling en arbeidsmarkt) en prof. Wever (regionale economie). De adviesraad wil een actieve bijdrage leveren aan de verankering van beleid in de regio en heeft de ambitie het beleid voor NoordNederland actief mede te bepalen.

Vastgoedorganisaties beginnen traineeprogramma

Ondernemersacademie start met 20 studenten

Met het oog op een verwacht tekort aan jonge talentvolle hbo’ers in de vastgoedsector hebben zeven grote vastgoedorganisaties in Groningen een traineeprogramma ontwikkeld. Veel afgestudeer den verlaten de regio na hun studie omdat zij verwachten elders meer carrièremogelijkheden te hebben. De betrokken partijen willen dit patroon met het traineeprogramma doorbreken. Gedu rende drie jaar werken de trainees bij de verschillende vastgoed organisaties waardoor zij zich breed kunnen oriënteren en alle facetten van de branche meemaken. Daarnaast kunnen zij naast de dagelijkse werkzaamheden aanvullende opleidingen volgen. De initiatiefnemers zijn wooncorporaties Nijestee en In, aannemings bedrijven Rottinghuis en Van Wijnen, de Gemeente Groningen en de architectenbureaus Team 4 Architecten en KAW architecten en adviseurs. Het traineeprogramma gaat deze maand van start.

De Noorderpoort Ondernemersacademie in Groningen is van start gegaan met twintig studenten. De academie is een samenwerking van het Noorderpoort College met de Kamer van Koophandel, de Rabobank en ondernemers. Het initiatief is gericht op studenten in het laatste jaar van hun mbo-opleiding die een eigen onderneming willen starten of aan de slag willen als ondernemende werknemer. De deelnemende studenten worden gekoppeld aan een personal coach uit het bedrijfsleven. Door middel van gesprekken met hun coach en het volgen van workshops, krijgen de studenten inzicht in alle aspecten die komen kijken bij het starten van een eigen onderneming. Alle deelnemers die het programma met succes afronden, ontvangen een mbo-ondernemerscertificaat. Bovendien krijgen de vijf meest succesvolle starters een microkrediet van de Rabobank.

Stimuleringsregeling duurzame energie

Pieken in de Delta

Het kabinet heeft een nieuwe stimuleringsregeling voor duurzame energieproductie aangekondigd. De ministerraad heeft ingestemd met een voorstel van minister Van der Hoeven (Economische Zaken) om subsidie te verstrekken aan investeerders in projecten op het gebied van hernieuwbare elektriciteit, hernieuwbaar gas en warmte/kracht-koppeling. Jaarlijks wordt een vast budget vastgesteld voor de verstrekking van nieuwe subsidies. Hierbij kan onderscheid gemaakt worden naar categorieën productieinstallaties waarvoor subsidie wordt verleend. In beginsel wordt meerjarige zekerheid geboden van een vaste opbrengst per gepro duceerde energie-eenheid. De hoogte van het subsidietarief wordt jaarlijks gecorrigeerd voor de energieprijs op de markt, omdat bij een hoge energieprijs bijvoorbeeld minder subsidie nodig is om de vaste opbrengst te realiseren. De subsidieregeling zal begin 2008 in werking treden. Dan zal ook bekend worden gemaakt wat de subsidiehoogte per categorie is en op welke wijze de subsidie toegekend zal worden.

Het kabinet stelt voor 2007 ruim 46 miljoen euro beschikbaar voor de subsidieregeling Pieken in de Delta. Samen met de bij dragen van de regionale overheden komt het totale bedrag van de regeling daarmee op bijna 93 miljoen euro. Het doel van de subsidieregeling is een gebiedsgerichte economische aanpak waarmee kansen benut worden om de Nederlandse economie concurrerend te maken. In elk gebied adviseren programmacom missies, bestaande uit vertegenwoordigers van ondernemersorga nisaties, kennisinstellingen en decentrale overheden, de minister van Economische Zaken over het programma en de rangorde van ingediende projecten. Vervolgens wordt een besluit genomen over de subsidietoekenning volgens de tenderprocedure. Hier kunnen tot en met 31 oktober 2007 projecten voor worden aangemeld. In Noord-Nederland staat het programma vooral in het teken van de schakelfunctie van de regio tussen de Randstad en Noord-Oost Europa.


24

Creatief Voor standaardoplossingen lopen wij niet warm. Wij houden van uitdagingen. Werken aan effectieve en creatieve oplossingen. Niet zweverig. Maar nuchter en effectief. De nodige pit kan ons ook niet ontzegd worden. Wij passen bij onze cliënten,

geloven in hun producten en diensten, zijn sparring partner, zeggen waar het op staat. Dat geeft het beste resultaat. En dat is precies waar ons kantoor naar streeft. Voor middelgrote en grote ondernemingen, overheden en particulieren.

Geene | Doornbosch | De Willigen advocaten en adviseurs

Meesters in hun vak Noorderstaete 20 9402 XB Assen T 0592 345 188 F 0592 372 431 [email protected] www.geene.nl

LiveWIRE helpt innovaties commercieel te maken Het begint vaak met een goed idee of zelfs al een mooi product. Maar hoe breng je dat dan op de markt en hoe gaat het verder wanneer je bedrijf groeit en je een ondernemer moet worden? Om jonge innovatieve ondernemers bij deze vragen te helpen is er het programma LiveWIRE van Syntens, Innovatienetwerk voor ondernemers.

E

en voegmachine die het voegen van muren op moeilijk bereikbare plaatsen gemakkelijk mogelijk maakt zonder fysieke klachten; bolfoto’s met 3-d visualisatietechnieken om bij voorbeeld weerstand tegen een bouwpro ject te verminderen of een metaalspuit systeem op basis van kinetische energie. Drie voorbeelden van innovaties waarbij LiveWIRE heeft geadviseerd over het op de markt brengen. Maar een innovatie is veel breder dan een technische uitvinding, benadrukt Emille Schoonbeek van Syn tens. “Het kan ook een nieuwe combinatie van producten zijn, een nieuwe dienst of een nieuw proces.’’ Shell, bedenker en sponsor van LiveWI RE, wil met het programma technostarters op gang helpen: techneuten die met een slimme innovatie een bedrijf willen begin nen. Het bedrijf vindt dat de technostar ters een enorm potentieel in zich hebben om op termijn veel banen te scheppen. Sinds 1997 bestaat het programma ook in Nederland.

Strategie en visie Goede ideeën stranden vaak in de uit voering. Hoe goed de technostarters ook zijn in de techniek waarmee ze werken, het ontwikkelen van een strategie en een visie, het opbouwen van een bedrijf en het betreden van de markt zijn vakken apart. LiveWIRE ondersteunt de technostarters door advies te geven, door workshops te organiseren en door hen bij bepaalde specifieke onderdelen te helpen, zoals het aanvragen van een octrooi voor hun uitvinding. Deelname is voor de verse ondernemer gratis, maar heeft wel zijn voorwaarden. Zo moet je al gestart zijn met je onderneming en mag je bedrijf niet ouder zijn dan vijf jaar. Voor het Noorden van Nederland heeft LiveWIRE ook nog een extra financiële


26

impuls gekregen van de Noordelijk Aard olie Maatschappij (NAM). Daardoor is het mogelijk om extra workshops te organise ren, een masterclass op te zetten en bij de LiveWIRE-deelnemers externe deskundi gen in te schakelen. Dit jaar organiseert LiveWIRE nog een masterclass en een bijeenkomst, voor volgend jaar staan er ook al twee bijeenkomsten gepland. Kijk voor meer informatie op www.livewire.nl Peter Buurman [email protected]

Emille Schoonbeek (Syntens)

Voorbeeldcase: Metaalspuit-systeem al na half jaar innovatie-nominatie op zak Supersonische snelheden die ervoor zorgen dat kleine metalen deeltjes aan een oppervlak hechten. Dat was de ontdekking, halverwege de jaren tachtig in Rusland, die ten grondslag lag aan het DYMET Cold Spray System. Met deze draagbare apparatuur van het bedrijf Dycomet Europe in Berlikum, kunnen verschillende metalen worden opgespoten. Na vele jaren van onderzoek en de hulp van LiveWIRE is het product nu zover dat de markt er haar voordeel mee kan gaan doen. Waar andere technologieën werken met het ‘smelten-stollen-principe’, maakt het Cold Spray System gebruik van kinetische energie- bewegingsenergie. “Met een snelheid van honderden meters per seconde worden metaalkorreltjes op een oppervlak gespoten”, verduidelijkt Robert van den Berg van Dycomet Europe. Hierdoor blijven negatieve hitte-effecten, zoals bijvoorbeeld spanningen en vervormingen in gietijzer of aluminium werkstukken, achterwege. Het proces is onder andere zeer effectief voor het snel repareren van allerlei kleine schades zoals krassen, scheurtjes, butsen en corrosie aan allerlei metalen onderdelen. ‘De apparatuur is draagbaar en eenvoudig te bedienen. Het maakt gebruik van de gangbare elektriciteits- en persluchtaansluitingen en is door zijn compacte afmetingen en lage gewicht makkelijk in te zetten op locatie’. Het DYMET Cold Metal Spray System is begin dit jaar op de markt gezet. En de interesse begint al goed op gang te komen. “Naast de eerste verkopen gerealiseerd te hebben, hebben we dit jaar verder op twee beurzen gestaan, én zijn we genomineerd voor de Maintenance Innovation Award”, zegt Van den Berg. Om het product goed in de markt te zetten, riep Dycomet Europe de hulp van LiveWIRE en Syntens in. ‘Zo hebben we bijvoorbeeld ondersteuning gekregen bij het opzetten van het businessplan en het in contact brengen met personen, bedrijven of instanties die je verder kunnen helpen op wat voor vlak dan ook. Zo hebben we nu contact met de Noordelijke Aardolie Maatschappij’, vat Van den Berg samen.

In deze rubriek houden we u op de hoogte van de activiteiten van VNO-NCW Noord in de regio

V N O - N C W No o rd i n a c t ie Nieuws uit Groningen

Bestuur Groningen bezoekt ondernemersverenigingen De komende periode zullen de bestuursleden van VNO-NCW Groningen op bezoek gaan bij de lokale ondernemersverenigingen. Zij zullen zich hier presenteren en in discussie gaan met leden en niet leden uit de regio. Het doel hiervan is om nog beter te horen wat er in de regio speelt, de lokale lobby te versterken en om de wederzijdse banden aan te halen.

ideologie, maar een duurzaam, consistent èn transparant overheidsbeleid het noodzake lijke perspectief biedt voor alle gebruikers van de Waddenzee. Economie en ecologie versterken elkaar in plaats van elkaar uit te sluiten. Juist een regio die zich internatio naal laat voorstaan als energy valley krijgt hiermee een geweldige impuls. Dit is goed voor de werkgelegenheid, de investeringen, de technologie-ontwikkeling en de verdere uitbouw van een mondiaal gerespecteerd kenniscluster.

Nieuws uit Drenthe

VNO-NCW Noord blij met afwijzen bezwaren gaswinning Raad van State

werk maken Nu van technasiumonderwijs in Drenthe

De NAM mag van de Raad van State door gaan met het winnen van aardgas uit de Waddenzee. De hoogste rechtsprekende instantie van Nederland heeft alle bezwaren tegen het toestaan van de winning afge wezen. Verschillende natuurorganisaties tekenden bezwaar aan tegen het kabinetsbe sluit vanuit de vrees dat het Waddengebied onherstelbare schade oploopt door eventuele bodemdaling als gevolg van de gaswinning. De Raad van State heeft aangegeven dat de mate van bodemdaling weliswaar niet met zekerheid te voorspellen is, maar dat in voldoende mate vaststaat dat er geen scha delijke gevolgen optreden voor de natuur. Het is niet mogelijk tegen deze uitspraak in beroep te gaan. Daarmee is de laatste horde genomen in deze langlopende emotionele discussie, waarin VNO-NCW Noord zich in de afgelopen 10 jaar regelmatig publiekelijk geroerd heeft. De uitspraak neemt afstand van de politieke kramp die reeds decennia een evenwichtige discussie over de Wad denzee smoort. Keerpunt in de discussie was het advies van de commissie Meijer in 2004 waarin heldere kaders en grenswaarden voor economische activiteiten, met een scherp oog voor de duurzame bescherming en ont wikkeling van de Waddenzee werd bepleit. VNO-NCW Noord is blij dat niet langer

VNO-NCW Drenthe heeft bij het college van Gedeputeerde Staten in Drenthe aan gedrongen op een snelle introductie van het technasium onderwijs in Drenthe. Het technasium is een relatief nieuwe onderwijs stroom voor vwo en havo, waarin leerlingen vanaf klas 1 tot het eindexamen onderricht krijgen in onderzoek en ontwerpen. Het technasium werkt met competenties die zijn geformuleerd vanuit de beroepspraktijk en vervolgopleiding. Een leerling krijgt op het technasium ruim de gelegenheid om kennis te maken met de moderne wereld van bèta en techniek.


27

Het betreft hier een bewezen onderwijsfor mule die scholieren in verbinding brengt met de wereld van de techniek en de prak tijk daar omheen. Scholieren waarderen de blik naar buiten, hetgeen hen stimuleert met meer enthousiasme de theorie eigen te maken. Ook bedrijven reageren enthousiast. In Noord-Nederland wordt momenteel alleen in de provincie Groningen het techna sium aangeboden. Het bestuur van VNONCW Drenthe heeft daarom besloten het provinciebestuur hierop aan te spreken. Na een aanvankelijk aarzelende reactie gaf GS bij monde van Anneke Haarsma aan dat ze het belang onderkennen van deze vorm van

vernieuwend onderwijs. Ook zegde ze toe spoedig te laten weten op welke wijze ze de introductie wil faciliteren.

Nieuws uit Friesland

Inspraak Natura 2000

VNO-NCW Friesland heeft zich in de zomer maanden actief bemoeid met de inspraak procedure rond de aanwijzing van zeven Natura 2000-gebieden in het Waddengebied. Natura 2000 is een initiatief van de EU om een samenhangend netwerk van natuurge bieden in de lidstaten te realiseren. Hiertoe heeft het ministerie van LNV ontwerp-aan wijzingsbesluiten genomen over de selectie, begrenzing en natuurdoelen van deze gebie den. Deze besluiten konden behoorlijke beperkingen voor ondernemers in en rond de natuurgebieden inhouden. Ondernemers die in of vlakbij deze gebieden activiteiten (wil len) uitvoeren die mogelijk (‘significant’) schadelijk zijn voor de natuurwaarden in het Natura 2000-gebied moeten meer dan nu al het geval is een vergunning aanvragen. Denk bijvoorbeeld aan geluid- en lichtproduc tie, verstoring (menselijke activiteiten zoals varen, recreëren en bedrijfsactiviteiten), grondwateronttrekking en waterkwantiteit (vooral verdroging), waterkwaliteit (gebruik van mineralen, gewasbeschermingsmidde len e.d.), uitstoot van stoffen, neerslaan van ammoniak, etc). Het was dus zaak dat belanghebbenden een zienswijze zouden indienen. Zeker omdat alleen belanghebbenden die een zienswij ze hadden ingediend, in een later stadium beroep aan konden tekenen. Daarom hebben wij alle ondernemers in het Waddengebied benaderd om te wijzen op de mogelijke con sequenties van de Natura 2000-maatrege len. Daarnaast hebben wij het indienen van zienswijzen zo goed mogelijk geprobeerd te faciliteren door achtergrondinformatie te verstrekken.

Hier trekken we de lijn!

Verstuur ook een e-card via www.hiertrekkenwedelijn.nl

Personalia

Column

Jaring Feenstra is de nieuwe voorzitter van Bouwend Nederland Regio Noord. Feenstra is lid van de hoofddirectie van de Jorritsmagroep, hoofdvestiging te Bolsward, met personeel en orga nisatie als specifiek aandachtsgebied. Hij kan bogen op een ruime bestuurlijke ervaring, als gemeenteraadslid en wethouder in de gemeente Kollumerland en als Statenlid in de provincie Fryslân. De heer Feenstra zal toetreden tot de Noordelijke Regieraad Bouw.

Drenthe wordt hot

Vrijdag 1 juni jongstleden heeft de installatie plaatsgevonden van de heer Piet van Elswijk tot Lector Economie op Mensenmaat aan de Christelijke Hogeschool Nederland. Het lectoraat Economie hanteert de visie dat wetten en regels zo moeten worden ontworpen dat het economisch aantrekkelijk is om maatschappelijk gewenst te handelen. Alexander Sakkers, oud-Gedeputeerde Economische Zaken in de provincie Groningen, is benoemd tot voorzitter van Transport en Logistiek Nederland (TLN). Sakkers was tot voor kort burgemeester van Eindhoven en voorzitter van de Commissie Stedelijke Distributie. Prof.dr. Geert Sanders nam medio september afscheid als directeur van de Stichting Ubbo Emmius Fonds en als hoogleraar Organisatiekunde aan de Faculteit Bedrijfskunde van de Rijksuniversiteit Groningen. Sedert 1 augustus heeft Jos van Wilsum de functie van site manager Ter Apel kanaal bij AVEBE. Van Wilsum was hiervoor werkzaam als plantmanger bij Leaf Holland B.V. Geert Dales heeft 15 juli afscheid genomen als burgemeester van Leeuwarden. Gerrit Krol neemt als loco-burgemeester zijn taken tijdelijk over. Dales is nu voorzitter van het college van bestuur van Hogeschool InHolland te Den Haag. Hij wordt in Leeuwarden – conform recente berichtgeving – opgevolgd door PvdA-Kamerlid Ferd Crone. Huib Jan van Langevelde is sinds 1 september de nieuwe directeur van JIVE, gevestigd bij ASTRON in Dwingeloo. JIVE is het centrale instituut van het Europese VLBI Netwerk waarin 17 telescopen in 11 landen samenwerken om sterrenkundige waarnemingen te doen. Max van den Berg is per 1 september benoemd als Com missaris der Koningin in Groningen. Van den Berg was sinds 1999 delegatieleider van de PvdA in het Europees Parlement en was eerder wethouder in de stad Groningen en directeur van de ontwikkelingsorganisatie NOVIB. Mr. Hans de Willigen, tot voor kort partner bij Ernst & Young, is per 1 septem ber toegetreden tot de maatschap van Geene c.s. Advocaten in Assen. Rick Brugts is op 10 september toegetreden tot de directie van NCP HRM. Brugts werkte de afgelopen 7 jaar als senior adviseur bij het NCP.

Dienstverlening en toerisme in Drenthe zijn hot, industrie is not. Tenminste, als je de Drentse politici mag geloven. En dat terwijl de economische hoofdstad van Drenthe – Emmen – de grootste industriestad van Noord-Nederland is. Rokende schoorstenen en al helemaal afval passen volgens de politici niet bij het imago van Drenthe. Dat getuigt niet van historisch besef. Het is juist de industrie geweest, met de VAM voorop, die er voor heeft gezorgd dat Drenthe het imago van plaggenhutten en turfwinning kon afschudden. De ondoorzichtige vergunningverlening voor de extra afvalverbrander van Essent Milieu in Wijster illustreert de ambivalente houding van het provinciebestuur jegens de industrie. De partijen buitelden tijdens de verkiezingscampagne over elkaar heen wie het hardst het initiatief van Essent kon afwijzen. Ook al was men er al achter gekomen dat het ruimschoots binnen het bestemmingsplan zou passen. Daarbij is het angstbeeld van vervuilende uitstoot niet op feiten gebaseerd. Meer dan 95% van de dioxines in het neerslaggebied komt uit andere bronnen dan de schoorstenen van Essent Milieu. Als stok om de hond mee te slaan wordt nu de hoeveelheid restwarmte aangevoerd om de vergunning niet te verlenen. Het is natuurlijk wenselijk zo min mogelijk restwarmte over te houden, maar als de provincie dat zo belangrijk vindt zou ze hierin meer mee kunnen denken met Essent. Men gaat voorbij aan het feit dat hiermee een nuttige bestemming gegeven wordt aan het niet recyclebare afval – storten is het alternatief – en dat dit bij energieopwekking tot een enorme besparing op de CO2 uitstoot leidt. Hetzelfde provinciebestuur heeft het afgelopen jaar – terecht – besloten om jaarlijks 1,3 miljoen euro uit te geven aan imagoverbetering van Drenthe. Deze imagocampagne stoelt op drie poten: wonen, werken en toerisme. Het imago van Drenthe op het gebied van werken en ondernemen is volgens de onderzoeken zeer matig, zelfs bij de eigen inwoners. Er valt dus nog een wereld te winnen. Het politieke verzet tegen industriële ontwikkelingen zal dit imago zeker niet verbeteren. De zorg om restwarmte is goed, maar beter is het om na te denken hoe Drenthe hot kan worden. Bert van der Haar voorzitter VNO-NCW Drenthe


29

Noord-Nederland kan Ruimte voor energiek Als ruimtevaarder kijk je letterlijk anders tegen de wereld aan. Tijdens het congres Energiek ondernemen in het Noorden gebruikte Wubbo Ockels dit inzicht om op inspirerende wijze de urgentie van een omslag in denken over energie weer te geven. De toenemende aandacht voor duurzaamheid functioneert hierbij als katalysator. Daarbij gaf hij scherp aan waarom Noord-Nederland hierbij een voortrekkersrol vervult, bijvoorbeeld op het gebied van CO2 opslag.

‘

Meer geld voor innovatie moet naar jonge mensen.’ Met deze prikkelende uitspraak gaf Wubbo Ockels tijdens zijn inleiding op het congres aan dat er nog teveel geld naar de gevestigde orde gaat. In de nota Pieken in de Delta wordt de bijzondere positie van Noord-Nederland op het gebied van energie al gemarkeerd, maar Ockels onderstreepte dat hierbij nog veel meer gebruik gemaakt kan worden van de aanwezige kennisinfrastructuur. Als hoogleraar in Delft kon hij uit eigen ervaring weergeven welke talenten schuil gaan in de huidige generatie studenten en jonge onderzoekers. Bij de verdeling van gelden moeten niet de beste prestaties uit het verleden doorslaggevend zijn, maar het beste idee van nu. Hij pleitte voor een meer wedstrijdachtige opzet waarbij de winnaars hun ideeën gefinancierd zien.

hogere prijs verkocht worden. Bovendien biedt gasopslag een mogelijkheid om fluc tuerende afname op te vangen.

Kwetsbaar en sterk

Foto: Hilbrand Hut

Nog geen anderhalf jaar geleden dreigden de grootverbruikers van energie, met een oververtegenwoordiging in Noord-Neder land, te bezwijken onder de gestegen energieprijzen. Een massale lobby zorgde ervoor dat ook de politiek aandacht kreeg voor de nood. De betrokken bedrijven heb ben met kunst en vliegwerk hun bedrijfs voering grotendeels kunnen redden. Maar de oorzaak van de problemen, een niet goed functionerende energiemarkt, is nog niet weggenomen. Mede door de politieke aandacht lijkt de markt vanaf 2009 verder ontsloten te worden.

Gaslogistiek De unieke positie die Noord-Nederland op het gebied van energie inneemt wordt niet alleen door Wubbo Ockels onderkend. Op steeds meer plaatsen in binnen- en bui tenland begint door te dringen dat Energy Valley een piek van formaat is. Op het gebied van gas heeft iedereen inmiddels al geaccepteerd dat Noord-Nederland het knooppunt is. Niet alleen op het gebied van kennis en bedrijvigheid, maar in de nabije toekomst ook in letterlijke zin. Er is een breed draagvlak voor de gasrotonde Nederland, een knooppunt in het interna tionale gasleidingnetwerk.


30

Ook liggen er zeer goede kansen voor grootschalige ondergrondse gasopslag. Hiermee wordt de logistieke keten gecom pleteerd: handel, distributie en opslag. Een dergelijke vorm van opslag kan om verschillende redenen interessant zijn voor energiebedrijven. Zij kunnen grote hoeveelheden gas opkopen wanneer de prijs relatief laag is en deze gedurende een bepaalde periode opslaan. Vervolgens kan het gas op een andere moment voor een

Paradoxaal genoeg is Noord-Nederland dus aan de ene kant kwetsbaar voor stij gende energieprijzen, anderzijds maakt het ook de weg vrij voor innovaties en nieuwe businessconcepten.

Inzet voor Noord-Nederland EnergyValley is de spin in het web van initiatieven om vanuit Noord-Nederland de energiehuishouding te verduurzamen. Met innovatie als centraal thema zal dit netwerk zonder twijfel leiden tot een stevige economische groei voor NoordNederland. Deze regio kent veel com paratieve voordelen: een reeds bestaand sterk energiecluster, ruimte voor nieuwe

piekbelasting aan ondernemen in het Noorden Energie en duurzaamheid De innige relatie tussen energie en duurzaamheid door niemand meer betwist. Dit kwam ook tijdens de diverse workshops aan het licht tijdens Energiek ondernemen in het Noorden. Het zijn twee zijden van dezelfde medaille.

Inkoop Hoge energieprijzen vragen om een slimme energie inkoop. Iain King is een ervaringsdeskundige die van dichtbij de impact van de marktliberalisering heeft meegemaakt. Als algemeen directeur van FMC Chemicals Netherlands BV zag hij de kostenstructuur sinds de marktvrijgave in 2002 drastisch veranderen. In 2004 was de energierekening nog maar 13% van de totale kosten, terwijl in 2007 bijna een kwart van de totale kosten aan energie kan worden toegeschreven. Deze kostenstijging kan opgevangen worden door prijsdoorberekening, maar bij FMC is ook de productie per werknemer aanzienlijk verhoogd. Momenteel kent het bedrijf een jaarcontract waarin de prijs periodiek kan worden vastgeklikt, maar er zijn ontwikkelingen richting een meerjarig contract. Wat betreft de toekomst denkt King dat energiebesparing en alternatieve brandstoffen (voor productie van waterstof ) de prijzen kunnen drukken, maar dan gaat het om intensieve, langdurige projecten..

Schoon Tankstation Edward Doorten is de bedenker van het Green Planet concept: een tankstation voor een keur van brandstoffen, inclusief een aantal verschillende schone varianten (bio-ethanol, aardgas). Niet alleen de brandstof is duurzaam, het hele station heeft een groene, futuristische duurzame uitstraling. Het plan is inmiddels 4 jaar onderweg. Vanuit die bevlogenheid is Doorten langs de tussenstations van een Innovation Voucher en een in tweede instantie toegekende subsidie Unieke Kansen Regeling, bijna zover dat hij echt aan de slag kan. ‘De prijzen liggen bij de finish’, was zijn adagium. Die finish ligt in dit geval bij de afslag Pesse bij Hoogeveen. Nog een observatie van Doorten: duurzame energie is nu stoer en sexy; maar in Den Haag ontbreekt het nog steeds aan Leiderschap op dit terrein! Co-referent Arno Gielen (directeur TCNN) prees de ondernemer Doorten voor zijn durf en volhardendheid. Hij sloot zich aan bij Doorten over de wat remmende rol van ‘Den Haag’: subsidies worden plots ingetrokken, stapels papier zijn nodig.

Afval heeft waarde In Nederland wordt meer dan 80% van ons afval gerecycled (ter vergelijking: in Groot-Brittannië zo’n 20%, we doen het niet gek). Papier, gips, houtpallets, je kunt het verbranden en de energie die daarbij vrijkomt nuttig gebruiken. De cementindustrie vangt bijvoorbeeld 70 tot 80% van de energiebehoefte op door afvalverbranding in


31

plaats van kolen. Dat is energetisch slim en scheelt ook nog eens CO2-uitstoot. Geert Jan Pastoor is directeur van gelijknamig adviesbureau dat actief betrokken is bij projecten waar verschillende soorten afval alsnog worden benut voor energieproductie. Een groot project waar Pastoor momenteel bij betrokken is, is het plaatsen van een zogeheten roosteroven voor BKB (100% EON dochter) waarmee wordt voorzien in de stoombehoefte (inderdaad, niet stroom, maar stoom) van een viertal industriële partners op het chemiepark Delfzijl. Die installatie zal ca. 275.000 ton afval per jaar verbranden, heeft een rendement van minstens 80% en een vermogen van 120 Mwatt. En het levert een CO2-reductie op van 100.000 ton per jaar. Een totale investering van ruim 130 miljoen euro. Kortom, afval heeft niet alleen financiële maar ook maatschappelijke waarde.

Integraal denken Een omslag in denken betekent ook integraal denken. Een warm pleitbezorger hiervan is Henk Seinen van Seinen Projectbouw. En hij boekt ook resultaten: energieneutrale woningen en CO2-reductie gedurende de bouw. De kerngedachte achter integraal denken is alle partijen zo vroeg mogelijk in het ontwikkelproces betrekken. Dus in de architectfase de elektricien betrekken voor een goede elektrische infrastructuur en de loodgieter voor een goedwerkend afvoersysteem. Seinen Projectbouw hanteert de stelregel dat zij haar klanten wil helpen bij het waarde toevoegen en het helpen besparen. ‘Geld komt vaak weg bij het aantal werkuren en niet bij het bezuinigen op materiaalkosten.’ Slechte materialen leiden vaak weer tot meer en onnodige arbeidsuren. Wanneer in het ontwikkelproces al de juiste keuzes worden gemaakt ten aanzien van de materialen, kan later in het proces veel worden bespaard. Als oplossingen worden onder andere een warmtepompsysteem, gesloten bodemwisselaar, PV zonnepanelen en een gebalanceerd ventilatiesysteem door Seinen toegepast. Dat Seinen Projectbouw succesvol is met hun unieke aanpak, blijkt ook uit het aantal aanmeldingen voor Eco-huizen en renovatieprojecten. Zo zijn laatst een stel moderne woningen opgeleverd in Zwaagwesteinde en Utrecht. De huizen hebben een inhoud van een 450 kubieke meter en grondoppervlak van 250m2. De woonkamer is 10 meter diep en uitbreidbaar met een serre, waarvan de heipalen alvast zijn geheid. De kosten voor een dergelijke woning zijn €150.000, wat neer komt om €440 per maand inclusief energiekosten. De besparing zijn enorm door integraal denken gedurende het ontwikkelproces en de bezuinigingen op de energie-uitgaven.

ontwikkelingen, voldoende milieuruimte, goede kennisinfrastructuur en een groot maatschappelijke draagvlak. Met deze voordelen kan Noord-Nederland voor een meer dan evenredig deel aan de nationale doelstellingen bijdragen. Dat is goed voor Nederland en versterkt de economische structuur van Noord-Nederland. De inno vaties en de spin-offs kunnen ook leiden tot een versteviging van het midden- en kleinbedrijf. Het soort bedrijvigheid dat niet alleen hoger dan gemiddeld vertegen woordigd is in Noord-Nederland maar ook traditioneel als banenmotor fungeert.

CO2 opslag

Deze regio biedt ook goede mogelijkhe den voor CO2-opslag. Dit vraagt echter nog veel nader onderzoek, waarbij een stevige bijdrage van het Rijk nodig is. Duidelijk is wel dat de combinatie van energiecentrales in de Eemshaven met CO2-afvang en -opslagmogelijkheden een duurzame oplossing is. Op termijn is het denkbaar dat Noord-Nederland niet alleen CO2 uit de eigen regio maar ook van elders kan opslaan.

Piekbelasting Een van de bedreigingen voor het succes van Noord-Nederland als energieregio is de capaciteit van het hoogspanningsnet werk. Met het benoemen van deze Piek in de Delta hebben de beleidsmakers zich blijkbaar niet gerealiseerd waartoe dat kan leiden. De structuur van het hoogspan ningsnetwerk in Nederland illustreert hoe men hier tot voor kort over dacht. De Randstad, Oost- en Zuid-Nederland zijn onderdeel van een ringleiding en vanaf Zwolle loopt er een aftakking naar NoordNederland. De ringleiding wordt als het kernnet gezien, bij overbelasting of andere calamiteiten wordt Noord-Nederland als eerste afgeschakeld. Met de zich snel ontwikkelende sleutel positie van Noord-Nederland is dit een achterhaald concept. De aanlanding van de NorNed kabel uit Noorwegen, de bouw van twee energiecentrales in de Eemshaven en de talrijke andere en soms kleinschalige initiatieven leiden er toe dat de transport capaciteit volstrekt ontoereikend is. Door een sterke lobby van Noord-Nederland is er nu aandacht voor deze problema tiek, maar als gevolg van de procedures


32

zal het nog tien (!) jaar duren voordat Noord-Nederland ook onderdeel is van een ringleiding met voldoende capaciteit. Tot die tijd zullen wij het moeten doen met geïmproviseerde oplossingen. Noord-Nederland heeft aangetoond de piekbelasting aan te kunnen. De vraag is of van de beleidsmakers in Den Haag hetzelfde gezegd kan worden. Jan-Willem Lobeek [email protected]

Welkom nieuwe leden De volgende personen zijn lid geworden van de vereniging:

Groningen J. Blaakmeer Rabobank Zuid en Oost Groningen, Stadskanaal B. Bluemink Marko B.V., Veendam ing. M. Boelens Bouwbedrijf Boelens BV, Norg Mw drs. I.L.J. Boer Ernst & Young, Groningen Jac.W. Boeré Aon Risico Management BV, Groningen Mw A. Bos AIESEC, Groningen J.J.G.M. Brunninkhuis Volker Wessels Telecom Infra Noordoost, Zwolle F. Brunsting AIESEC, Groningen S.J.J. Buisman Bij BV, Haren ing. J.W. Coers Bouwend Nederland, afdeling Centraal Groningen, Groningen R.P.F. Dalebout Deloitte, Groningen J.L. Dijkstra RA Nicolai Lourens & Tabak Accountants BV, Groningen Mw S. van Eijkern Content BV, Groningen H.P. Ezinga Beljon + Westerterp B.V., Groningen drs. Fr.C.A. Jaspers Universitair Medisch Centrum Groningen, Groningen drs A. Knops Aon Risico Management BV, Groningen J.J. Kooi BV Bouwbedrijf Kooi, Appingedam O.F. Lijding Start People, Almere Mw D.A. Luppes Samas Office BV, Groningen Mw M. ter Maat Kelly Services Vestiging Groningen, Groningen A. Notebomer Notebomer’s Bouwbedrijf, Lutjegast Mw K.Y. Orsel Management Facilities Groep, Delfzijl Mw drs. I.J. de Ridder-Strating BHA Hanzevast Holding BV parkmanagement, Groningen Mw E. Romp Teijin Twaron, Delfzijl drs. C. de Ruiter Hanzehogeschool Groningen, Groningen ir. M. Schellekens Deerns raadgevende ingenieurs bv, Groningen mr. J.M. Sprangers Yspeert Advocaten, Groningen J. Steenbeek Randstad Noord Nederland, Groningen C. Stubbé AIESEC, Groningen P.J. Varekamp Rabobank Midden-Groningen, Hoogezand J. Venema Venema Bouw B.V., Haren F.G. Visser Fortis Bank, Groningen J. Vogelzang USG Capacity, Groningen ing E.A. Wallinga mcm Management Resultants Noord BV, Groningen W.J.P. Westerbos Mikx B.V., Groningen M. Yedema De Acquisideur/De Netwerkbus, Groningen Friesland R.J. Beuker Van Vuuren Grou B.V., Grou H.J. Bos Volker Wessels Telecom Infra Noordoost, Drachten P.A.M. Bos Friesland College, Leeuwarden D.E. Ganzinga Staalbankiers Private Banking, Zwolle ir. K. Grootherder MBA Sonesto BV, Drachten


33

Mw A. Jorritsma Incassade Oordijk B.V., Leeuwarden Mw A.C. Keizer-Mastenbroek Noordelijke Hogeschool Leeuwarden, Leeuwarden ir. A. van der Lune Ingenieursburo Civielbouw BV, Leeuwarden S. van der Meulen Feikema B.V., Leeuwarden T.J.E. Nijboer Mercer Human Resource Consulting, Amstelveen J. Ploeg PMC v.o.f., De Wilgen K.S. Poelman, Poelman Assurantiën, Drachten Mw mr. L.H. Poortman-de Boer Verwilligen De Wilde De Lange, Drachten mr G.A.J. Rijgwart De Bruin VBO-Makelaar, Zwaagwesteinde drs. B. Roman RA Rabobank Sneek-Zuidwest Friesland, Sneek N. Runia Runikam, Heerenveen M. van der Schoot Landustrie Sneek B.V., Sneek drs H.H. Tameling Het Tij Waddenmedia BV, Leeuwarden T.J. van der Valk Ingenieursbureau Stevens en Van Dijck, Leeuwarden B.W. Voorintholt ABN AMRO Bank N.V., Leeuwarden R. van der Werf Huhtamaki Nederland B.V., Franeker J. van der Werff Geste Corporate Finance vof, Joure Mw T. van Wijk Facta BV, Sneek G.R. Wind Wind Groep bv, Drachten

Drenthe J. Beugeling Bouwbedrijf Plas BV, Assen C.L. Bruinsma Lentis, Zuidlaren A. de Jager Nederlandse Aardolie Maatschappij BV, Assen dr. R.P.W. Kesselmans MBA NORIT Nederland B.V., Klazienaveen W. Koelewijn MBA Rabobank Zuidwest-Drenthe, Hoogeveen R.J. Koopmeinders Hof van Saksen, Nooitgedacht G.J. Leijssenaar Miklon, Hoogeveen G.J. Mannak Dieman Holding, Hoogeveen Mw R.A. Renkema Vedior Personeelsdiensten, Deventer De heer Sprenger ING Bank N.V., Hoogeveen E. van der Wolde FAME Groep, Zuidwolde

A. Bos

F. Brunsting

S. Buisman

F. Jaspers

D. Ganzinga

J. Ploeg

N. Runia

J. van der Werff

Het activiteitenprogramma 2007-2008 Grenzen verleggen Met het Ondernemersgala 2007 in Martiniplaza is het verenigingsjaar 2007-2008 van VNO-NCW Noord daverend van start gegaan. Het komende jaar staat in het teken van ‘Grenzen verleggen’. Daar is met het gala een goed begin mee gemaakt: grootser dan al haar voorgangers. Ook voor het activiteitenprogramma 2007-2008 geldt dat deze uitgebreider en diverser van samenstelling is dan ooit.

H

et thema ‘grenzen verleggen’ komt op verschillende manieren in het programma tot uiting. Zo wordt de grens letterlijk overgestoken tijdens het VNO-NCW Noord Jaar congres op 6 december in de Weser Ems Halle in Oldenburg. Het is voor het eerst dat dit congres buiten Nederland georganiseerd wordt. De landsgrenzen vervagen en ondernemers kijken steeds meer over de vervagende grenzen heen, op zoek naar nieuwe markten, nieuwe partners en nieuwe mogelijkheden. De oprichting van het Verbond van Nederlands-Duitse Ondernemingen (VNDU) op 25 april jongstleden heeft deze ontwikkeling nogmaals gemar keerd. Maar we beperken de blik niet alleen naar het oosten. Rond april 2008 zal een bezoek gebracht worden aan Brussel. Aldaar zal in een stevig programma gesproken worden met europarlementa riër, lobbyisten en andere smaakmakers in Brussel. Naast spannende sprekers en blijvende aandacht voor de aanslui ting tussen onderwijs en bedrijfsleven, energie, ondernemerschap, de zorgeconomie en de ruimtelijke kwaliteit van het noorden, worden ook vele nieuwe accenten gelegd. Onderwerpen als ‘derde wereld in bedrijf’, ‘offensief gemeentelijke herindeling’ en ‘Leiderschap in moeilijke tijden’ zorgen voor een veelzijdig programma. Naast deze nieuwe onderwerpen keren ook een aan tal thema’s terug. Hierbij valt te denken aan ‘Sport & Zaken’, het Zorgcongres, ‘Visite Veenhuizen’ en ‘Energiek Ondernemen in het Noorden’. Ook de succesvolle netwerkontbijten worden dit jaar voortgezet onder de noemer ‘Net wakker, Netwerken’. Boven dien worden additioneel exclusieve bijeenkomsten georganiseerd voor doelgroepen binnen onze achterban, zoals vrouwelijke leden, DGA’s en jonge managers. Het thema ‘grenzen verleggen’ komt niet alleen tot uiting in de vernieuwende bijeenkomsten, onze blik op Noordoost Europa en de samenwerking met onze Duitse collega’s vlak over de grens. Ook de verhuizing in december, naar een nieuw kantoorpand waar we samen met de collega’s van MKB Noord en Bouwend Neder land Noord onze intrek nemen, is grensverleggend. Het nieuwe jaar biedt dus wederom volop gelegenheid aan de leden van VNO-NCW Noord om elkaar te ontmoeten, elkaar te inspireren en met elkaar van gedachten te wisselen. VNO-NCW


34

Noord laat zich op voorspraak van haar betrokken leden, graag voorstaan op haar ondernemende geest, spannende nieuwe per spectieven en behaalde resultaten. U bent opnieuw van harte uitgenodigd! Hans Haerkens [email protected]

2006�2007

Hoe is het een jaar later met… Alice Wösten-Kreeft, directeur van HanzeConnect Wat was je eerste indruk toen je je entree bij HanzeConnect maakte? ‘Dat was toch wel vooral de enorme omvang van de Hanzehogeschool. Daar heb je heel veel mee te maken en dat had ik niet zo ingeschat. Overigens heeft dat ook voordelen. Ik heb bijvoorbeeld weer eens collega’s met een vergelijkbare functie en voor veel zaken is er gespecialiseerde ondersteuning. Verder vond ik het opval lend dat er bij HanzeConnect een heel hoge verwachting ten aanzien van mijn persoon bestond. Een beetje een gevoel van “de nieuwe directeur gaat het nu rege len”. Dat had ik niet verwacht.’

Alice, een jaar geleden ben je benoemd als directeur van HanzeConnect. Hoe gaat het met je? ‘Goed! Ik heb wel heel erg moeten wennen aan de cultuur van de Hanzehogeschool hoor. Dit is toch wel een heel andere orga nisatie dan ik gewend was. Ruim 2200 medewerkers, 25.000 studenten. Bij LTO Noord hadden we ongeveer 300 medewer kers, waarvan bijna 100 bij de Projecten B.V. waar ik directeur was. Dat was een stuk overzichtelijker. HanzeConnect heeft daarnaast ook gewoon een bijzondere posi tie binnen de hogeschool.’ Wat bedoel je daar precies mee? ‘Nou, dat je een commerciële organisatie bent binnen een instelling die door haar omvang automatisch langzamer wendbaar is en bovendien een initiële onderwijs taakstelling heeft. Dat zijn heel verschil lende uitgangspunten. Soms wil je vanuit je bedrijfsvoering snel beslissen. Dat gaat binnen zo’n grote organisatie niet. Het College van Bestuur van de Hanzehoge school heeft de laatste stem. Die had ik bij LTO Noord Projecten vanwege mijn statutaire bevoegdheid zelf. Dat vind ik soms wel eens lastig.’


35

Was dat geen reëel verwachtingspatroon dan? ‘Zakelijk gezien wel als je kijkt naar mijn profiel en ervaring. De organisatie was echter minder ver dan ik had gedacht. Het bleek dat er na een periode van fuseren, verhuizen en revitaliseren toch wel veel losse eindjes waren die opgepakt moesten worden alvorens echt weer kon worden gestart met het bouwen van de organisatie. Inmiddels hebben we die fase wél bereikt. Daar klinkt toch wel een kritische noot door. Past dat bij jou? ‘Ja, ik ben erg kritisch naar mezelf en ook nogal perfectionistisch. Dan betrap ik mezelf bijvoorbeeld op een tijdplan ning gebaseerd op ambitie. En ja, dan moet ik soms wat bijstellen. Wat mij overigens zeerpositief heeft verrast, is het feit dat HanzeConnect in een heel roerige periode drie kwaliteitscertificaten heeft behaald met daarbij de aantekening dat we voor onze open inschrijvingen de hoogste score in Nederland hebben behaald op het gebied van klanttevredenheid. Dat is uitzonderlijk. Het overtuigt me bovendien van een gouden toekomst voor HanzeCon nect. Als je in een moeilijke fase dergelijke kwalificaties kunt behalen, dan zegt dat iets over onze medewerkers en is in de toekomst nog veel meer mogelijk!’ Wat is kijkend naar de toekomst jouw grootste uitdaging? ‘Dat is het uitbouwen van een commerci

Met ingang van 1 oktober 2006 wordt mevrouw Alice Wösten de nieuwe directeur van HanzeConnect, de zakelijke dienstverlener van de Hanzehogeschool Groningen. Mevrouw Wösten is momenteel directeur van LTO Noord Projecten BV. Bron: NoordNieuws nummer 4, 2006.

eel bedrijf, HanzeConnect, onder de para plu van een grote non-profit instelling, de Hanzehogeschool. Mijn persoonlijke ambitie daarbij is vooral dat ik deze orga nisatie wil uitbouwen door mensen, zowel klanten als medewerkers, vertrouwen en duidelijkheid te geven. Ik wil er voor mijn medewerkers zijn, wil dat ze op me kunnen bouwen. Mijn wens is dat ik een mense lijke vorm van bedrijfvoering wil neerzet ten die aansluit bij het zakelijk beleid. HR-beleid op maat. Dat hebben mensen nodig en daarom heeft HanzeConnect dat ook nodig.’ Waar word jij dan blij van? ‘Van tevreden mensen. Van een club mede werkers die trots is op HC, ondanks of mis schien wel vanwege het feit dat ze werken in een succesvolle organisatie die toch de contradictie tussen onderwijs en commer cie in zich heeft.’ Akke Groenewoud [email protected]

Verrassende bedrijven In deze nieuwe rubriek wil VNO-NCW Noord telkens een bedrijf in de etalage zetten. Waarom. Omdat het bedrijf ons oprecht verrast met haar produkt of haar dienstverlening. Omdat het zich beweegt midden in de maatschappij. Omdat het innoveert, waarde creëert en anderen stimuleert mee te doen.

“Ik vind het heel belangrijk

aXtion: Mensen de tools Drie jaar geleden startte Yolanda Marani het ICT-bedrijf aXtion, gericht op het ontwikkelen van webapplicaties met behulp van opensource-toepassingen. Aanvankelijk had ze één medewerker in dienst, maar inmiddels biedt het onlangs feestelijk geopende nieuwe pand in Emmen plaats aan dertien personeelsleden. Deze schaalgrootte maakt het mogelijk enerzijds grote projecten aan te pakken, maar anderzijds de juiste service te bieden. Want uiteindelijk staat bij aXtion de menselijke maat in ICT centraal.

Y

olanda Marani: ´Zoals vrijwel alle ICT-bedrijven zijn wij begonnen met het bouwen van websites, maar ik had al snel in de gaten dat je met internettechnologie veel verder kunt. Een website bouwen, daar is op zich niks span nends aan. Het gaat juist om de vraag: wanneer bouw je iets dat werkt en waar je wat aan hebt. Veel bedrijven hebben nog steeds gewoon een folder op internet. Terwijl je zoveel meer kunt met ICT en het juist heel goed ondersteunend kan werken bij bedrijfsprocessen. De insteek is niet om met automatisering zoveel mogelijk te bezuinigen op personeel. Het gaat er juist om bepaalde taken te automatiseren waar door je meer tijd kunt gaan besteden aan andere dingen. Wij hebben bijvoorbeeld veel klanten in de zorgsector. Daar klaagt iedereen over de papieren rompslomp. Als je daar veel van zou kunnen automatise ren, zou het toch heel mooi zijn dat juist de tijd die daarmee bespaard wordt, weer teruggegeven wordt aan de patiënt.´ Hoe gaat aXtion te werk? Ín eerste instantie gaat het erom bij een opdrachtgever in kaart te brengen welke processen op welke manier geautomati seerd kunnen worden. Dat doen we door veel te praten met mensen op de werk vloer. Ik heb ook een aantal procesana listen in dienst, die kijken hoe het werk verloopt en welke handelingen geautoma tiseerd of gebundeld kunnen worden. Je ziet dat met een relatief kleine investering, veel processen geautomatiseerd kunnen


36

worden in een relatief korte tijd. Dat kunnen wij vervolgens ook begeleiden. Zodoende waarborgen we als bedrijf naar de klant toe dat wat we maken ook op de juiste manier geïmplementeerd wordt. Je moet rekening houden met de verande ringen die het te weeg brengt binnen het bedrijf. Want er is niets moeilijker dan een mens anders te laten werken. Dus we bouwen het op in fasen en we leiden de mensen ook op. We hebben als bedrijf dus niet alleen verstand van ICT, maar ook van begeleiden, overzicht houden en het doorlichten van bedrijfsprocessen.´ Hoe ziet jullie klantenbestand eruit? ´Twee jaar geleden heb ik ervoor geko zen me vooral te richten op overheid en gezondheidszorg, Want ik merkte dat wanneer je heel breed georiënteerd bent, men niet goed weet wat je nu eigenlijk doet. Je staat dan ook je eigen specialisatie in de weg. Dus we hebben onder andere gemeenten, jeugdzorginstellingen en psy chologen als klant. Maar we hebben ook universiteiten als opdrachtgever voor wie we grote kennisdatabases bouwen. Waar veel onderzoek gefragmenteerd in ver schillende databases terecht komt, zijn wij nu één grote database aan het ontwikkelen waar je gegevens in kan stoppen maar ook meteen resultaten uit kan halen. Zodoende kunnen de onderzoeken steeds verfijnder worden. Daar liggen voor ons internatio nale kansen, gezien de interesse vanuit het buitenland voor dit product. Want juist voor kennisinstellingen is dit een geschikt

middel om de krachten te bundelen en grootschalig onderzoek te kunnen doen. Met wie bundelt aXtion zelf de krachten om kansen te scheppen? ‘Een mooi voorbeeld daarvan is het pro ject de Virtuele Brede School, dat speelt in de Drentse gemeente Aa en Hunze. Dat is Europees aanbesteed, waarbij we als aXtion een consortium gevormd hebben met Bureau Stamm CMO, Stichting Aa en Hunze, Stichting De Wolden, Microsoft, Cisco, KPN en MediaMall. Wij hebben die opdracht gegund gekregen. De bedoe ling van dit project is om in gebieden waar steeds meer voorzieningen verdwijnen, met behulp van ICT weer wat voorzienin gen terug te brengen, zoals een virtuele brede school. De stichtingen hebben hier voor onderzoek uitgevoerd, waarbij wij de ICT-ondersteuning hebben verzorgd. In de komende periode gaan we daar digitaal een lokaal tv-kanaal neerzetten. En er komt een internetportal waarop inwoners kunnen inloggen, waardoor vraag en aan bod van voorzieningen op elkaar worden afgestemd. Microsoft heeft hiervoor de nieuwste software ter beschikking gesteld, die nog niet in Nederland verkrijgbaar is, waarmee wij dus een test gaan doen

“Ik wil juist met werkloze jongeren in contact komen en ze een werkplek geven waar ze kunnen leren en begeleid worden”

dat dingen gewoon zonder handleiding gaan werken”

geven om verder te komen aXtion Aantal medewerkers: Nu september 2007 13 medewerkers (10,3 fte) + 2 stagiaires, December 2006 7,2 fte Vestiging: Phileas Foggstraat 52 te Emmen Jaaromzet 2006: € 350.000,00; Prognose 2007: € 650.000,00

in dit project. Dat zijn hele spannende en leuke nieuwe ontwikkelingen. Daarmee kunnen we ons ook profileren als bedrijf: wij kijken naar wat werkt en wat niet. De uitdaging bij zo’n project is om iets neer te zetten waar mensen echt wat aan hebben.’ Komt die insteek voort uit de manier waarop u als ondernemer in de samenleving staat? ‘Ja, ik beschouw mezelf als een maar schappelijk betrokken ondernemer. In de eerste plaats sponsor ik Harron, een jongen met een verstandelijke beperking. Hij is twee jaar geleden begonnen met hardlo pen onder begeleiding van de bekende hardloper Gerrit Voorman. Harron loopt bijna wekelijks wedstrijden, maar niemand wilde hem sponsoren omdat hij geen top sportprestaties neerzet. Maar hij levert wel hele grote persoonlijke prestaties en dat vond ik een honorering waard. We spon soren hem nu al twee jaar en iedereen ziet Harron lopen, dus ziet iedereen ook aXtion voorbij komen. Dus daar knopen we zeker nog wel een jaar aan vast.’


37

En er staat een horecaproject met jongeren op stapel, hoe gaat dat eruit zien? ´Doordat ik veel werk met Jeugdzorg en ook kinderen in de tienerleeftijd heb, zie ik dat de lat voor jongeren heel erg hoog ligt: je moet hoog opgeleid zijn en je hebt vooral aanzien als je geld hebt. Omdat die lat steeds hoger ligt, krijgen mensen soms toch het idee niet goed genoeg te zijn voor de maatschappij en gaat hun eigenwaarde omlaag. In plaats van toe te staan dat veel van die jongeren zonder werk zitten en als hopeloos geval zijn opgegeven, wil ik graag met ze in contact komen en een werkplek geven waar ze heel veel kunnen leren en goed begeleid worden. Dus dacht ik: als we daar nou eens een mooie horeca gelegenheid voor in het leven roepen waar die jongeren kunnen komen werken.´ Waarom juist de horeca? In de horeca komen alle facetten aan bod waar je over moet beschikken om een goede baan te krijgen. Als je een rondje door zoń bedrijf maakt, ben je al heel snel allround en kan je talenten ontdekken.Ik

heb een paar partners gevonden die mijn idee ondersteunen en we zijn voornemens om aan het eind van dit jaar een mooi grand café te openen waar ondernemers elkaar kunnen treffen. Er wordt ook een ‘vrienden van’-club opgericht waar onder nemers lid van kunnen worden en het project financieel kunnen ondersteunen. Ze mogen dan met korting komen eten, maar als tegenprestatie vragen we dat één persoon uit hun eigen organisatie, één keer per jaar komt meewerken en zelf ervaart hoe het is om er een dag te staan tussen de jongeren. Het moet een ontmoetingsplek worden waar je goed kunt eten en goed bediend wordt. Want je mag qua uitstra ling en bediening niet merken dat het een sociaal project is. Al het eten wordt ambachtelijk bereid en alle ingrediënten zijn ecologisch. Juist door de jongeren met de handen te laten werken, dingen zelf te laten maken, zijn ze daar ook echt trots op. Dat geeft een enorme kick. Ik ben me heel goed bewust dat het een moeilijke doel groep is, maar dat is juist de uitdaging! Het is belangrijk niet alles voor een ander te gaan doen, maar je moet mensen wel de kansen bieden om het zelf te doen en trots te zijn.’ Daan Bultje [email protected]

Vind uw talent op Recruiting Noord 2008! Ook midden- en kleinbedrijf kan hoger opgeleiden krijgen Na de eerste editie van Recruiting Noord in november 2006, hét carriére event van Noord Nederland, is het op 5 en 6 maart 2008 tijd voor een nieuwe editie. Dit is de kans bij uitstek om talentvolle hoger opgeleide studenten te ontmoeten die uw vacatures kunnen vervullen

R

ecruiting Noord is een 2-daags carrière-evenement met als hoofd doelstelling studenten stimuleren te kiezen voor een noordelijke werkge ver. Tijdens het event wordt het noorde lijke bedrijfsleven in contact gebracht met afstuderende hoger opgeleiden en young professionals die klaar staan om op korte termijn de arbeidsmarkt te betreden. Het behoud van jong talent voor NoordNederland is van groot belang voor ons midden- en kleinbedrijf en……. ook voor uw bedrijf! Recruiting Noord biedt u een unieke gele genheid om op zeer persoonlijke wijze kennis te maken met uw potentiële mede


38

werkers. Maar daarnaast biedt het evene ment u het volgende: • sollicitatiegesprekken met high-poten tials (die u zelf selecteert voorafgaande aan het event aan de hand van een inter actieve website) • presentatieruimte op de Recruiting Noord website • standruimte voor bedrijfspresentatie op het bedrijvenplein • mogelijkheden om tijdens het event een workshop te verzorgen • vele netwerkmogelijkheden tijdens lun ches, borrels en overige activiteiten Recruiting Noord 2008 verschilt op de volgende (verbeter-)punten van de eerste editie: • Het event vindt deze keer plaats in de grotere Middenhal van Martiniplaza. Meer ruimte betekent meer deelname plaatsen voor de noordelijke bedrijven. • Een groter bedrijvenplein dat is inge deeld per branche. • Er is een geheel nieuwe interactieve website ontwikkeld om de deelname van

uw bedrijf nog beter te ondersteunen • M et de nieuwe website vindt het plannen van de gesprekken tussen uw bedrijf en de door u geselecteerde kandidaten vol ledig geautomatiseerd plaats. • Door inzet van promotieteams in com binatie met een grootscheepse com municatiecampagne verwachten wij een verdubbeling van het aantal kandidaten. • De workshops vinden beperkt plaats gedurende de dag, wat de doorloop van kandidaten op het bedrijvenplein stimuleert. • Het bezoek aan de branchepleinen wordt nog eens extra gestimuleerd door de inzet van hostesses, die kandidaten naar de juiste bedrijven begeleiden. Dit recruiting event mag u als noorde lijke werkgever niet missen! Wilt u meer weten? Vraag dan een informatiepakket aan op www.recruitingnoord.nl . Peter Buurman [email protected]

Agenda

Colofon NoordNieuws, het magazine van VNO-NCW Noord, verschijnt zes maal per jaar en wordt verspreid onder leden in Drenthe, Friesland en Groningen Oplage: 2000 exemplaren Redactie: Peter Buurman, [email protected] Daan Bultje [email protected] Postbus 188, 9750 AD Haren tel.: (050) 534 38 44, fax: (050) 534 61 45

Website: www.vno-ncwnoord.nl Advertentieverkoop Koninklijke Van Gorcum bv, Assen Lilian de Winter 0592-376933 Basisvormgeving Lieuwens Communicatie & Vormgeving, Lemmer Prepress en druk Koninklijke Van Gorcum bv, Assen

meer informatie: www.vno-ncwnoord.nl

dinsdag 25 september 2007 ‘Hoe gaan we om met ruimtelijke kwaliteit op bedrijventerreinen’

Meer verbeeldingskracht bij het ontwikkelen en in stand houden van bedrijfslocaties Plaats: Hof van Saksen / Rolde Ontvangst: 14.30 uur Sprekers: Jan Doorakkers, directeur ETIN Frank van Genne, lector vastgoed Hanzehogeschool Groningen Marc Calon, gedeputeerde provincie Groningen en beoogd voorzitter Noordelijke Regieraad Bouw Prof. dr. Gert de Roo, Department of Planning and Environment RUG De dag wordt afgesloten met de ondertekening van een noordelijk convenant tussen politieke bestuurders en VNO-NCW Noord.

donderdag 27 september 2007 Speciaal voor DGA´s: eenzaam of één grote familie Groei, strategie en samenwerking Plaats: Ventura, Bolsward Ontvangst: 15.30 uur Spreker: Bas de Nooijer DGA bij Ventura Systems BV

donderdag 27 september Ondernemende Staten Groningen Plaats: Ontvangst: Einde:

Wagenborg Reining, Kolham 19.00 uur 22.00 uur

maandag 1 oktober 2007 Ondernemende Staten Drenthe

Fotografie Bas van Mierlo

Plaats: Ontvangst: Einde:

Distributie Albracht, Groningen VNO-NCW Noord vertegenwoordigt in Groningen, Friesland en Drenthe 12.000 bedrijven waarbij ruim 1400 persoonlijke leden de harde kern van de vereniging vormen. Genoemde bedrijven representeren tachtig procent van de werkgelegenheid in de marktsector. Zestig procent van het ledenbestand zijn mkb-bedrijven.

Adverteren in NoordNieuws: ...nog twee nummers te gaan in 2007! Bel, en wij zorgen voor een aantrekkelijk combi-tarief.

!pet Hoogeveen 19.00 uur 22.00 uur

dinsdag 2 oktober 2007 Ondernemende Staten Fryslân Plaats: Ontvangst: Einde:

Vitalis, Drachten 19.00 uur 22.00 uur

donderdag 4 oktober 2007 Voorlichtingsbijeenkomst nieuwe douanewetgeving

Plaats: Ontvangst: Einde:

Golden Tulip Drenthe, Zeegse 15.15 uur 17.45 uur

maandag 22 oktober 2007 Congres Women in Business 2007

Gekoppeld aan dit congres is de Verkiezing van de Zakenvrouw van het Noorden. Plaats: Martiniplaza, Groningen Ontvangst: 19.00 uur Spreker: Marlies Dekkers, ondernemer en zakenvrouw van het jaar 2006 Einde: 22.00 uur

dinsdag 23 oktober 2007 Bedrijfsbezoek Holland Casino Groningen

Ondernemerschap is geen gok Plaats: Holland Casino, Groningen Ontvangst: 8.30 uur (inclusief ontbijtbuffet) Spreker: Roel Woering, directeur Holland Casino Groningen en Leeuwarden Einde: 11.00 uur

dinsdag 30 oktober 2007 Bedrijfsbezoek Biddle bv Klimaatwerk Lilian de Winter: 0592-376933 mail: [email protected] VNO-NCW NoordNieuws september 2007

39

Plaats: Ontvangst: Spreker: Einde:

Biddle bv, Kootstertille 14.45 uur Piet Stoelwinder, technisch directeur 17.00 uur

RECHT√AARDIGHEID in uw debiteurenbeleid

Zuidergrachtswal 19 Postbus 1100 8900 CC Leeuwarden [email protected]

www.afi.nl

incasso | juridische bijstand | kredietinformatie | contracten | handelsvoorwaarden

Magazine van VNO-NCW Noord Jaargang 12 nummer

Recommend Documents