MAGAZINE ILSE DELANGE: IK BEN RUSTIGER SPELEN MET PIJN GROOT TABOE CLASSICAL CONVENTION THEO SIEBEN: MEEBEWEGEN MET WAT ER KOMT

MAGAZINE

ILSE DELANGE: ‘IK BEN RUSTIGER’ SPELEN MET PIJN GROOT TABOE CLASSICAL CONVENTION THEO SIEBEN: ‘MEEBEWEGEN MET WAT ER KOMT’

MAGAZINE VOOR UITVOERENDE KUNSTENAARS | NOVEMBER 2014 | NR.4 | JAARGANG 14

2

3

VAN DE REDACTIE

PIJNPUNTEN & POSITIVISME Komend weekend staat TivoliVredenburg in het teken van de door Sena gesponsorde Buma Classical Convention. Met een interactief programma, heel veel muziek, elevator pitches en showcases pakken de organisatoren het onconventioneel aan. Weg van het intellectuele stigma van klassiek, op zoek naar een veel bredere doelgroep. Nieuw publiek werven is een kunst, en vaak een noodzaak. Een kwestie van uitproberen, promoten en vooral dóórgaan. Dat wordt in dit nummer nog eens bevestigd door Jules Buckley, de nieuwe dirigent van het Metropole Orkest, dat bijna ter ziele leek na de dreun van het eerste kabinet-Rutte. Maar het kwam op het nippertje goed, ze pootten aan, en het Metropole staat weer. Het repertoire wordt in rap tempo uitgebreid, evenals de plekken waar ze optreden. Zo speelden ze deze zomer als eerste niet-Brits orkest tijdens een Late Night Prom in de Royal Albert Hall; de volgende missie is Amerika.

‘EEN KWESTIE VAN UITPROBEREN, PROMOTEN EN VOORAL DÓÓRGAAN.’

ILSE DELANGE

THE SHOW MUST GO ON

HOE DOET IE HET?

Een terugblik op haar carrière en het afgelopen jaar, waarin ze toegejuicht en verguisd werd. Zelf blijft ze opvallend stabiel.

Pijn in nek, schouders en rug, RSI, tinnitus of permanente podiumangst: veel muzikanten hebben het, maar praten er liever niet over.

Singer-songwriter Theo Sieben over dromen, muziek maken, TNT, zelfgeknipte cd-hoesjes en zijn grootste uitspatting dit jaar.

4

6

8

PERFORMERS MAGAZINE

CLASSICAL CONVENTION

PODIUM

De overheid trekt 100 miljoen euro uit om schijnzelfstandigheid te bestrijden. Schone schijn?

Komend weekend staat het gloednieuwe TivoliVredenburg in Utrecht in het teken van een al even nieuw klassiek evenement.

Thirza Lourens stoort zich aan de manier waarop het theater met artiesten afrekent. Wie betaalt dat pauzedrankje nou eigenlijk?

14

16

18

REFLECTIES

is een uitgave van de sectie Sena Performers en is bestemd voor rechthebbende uitvoerende kunstenaars en andere geïnteresseerden. Aan de inhoud kunnen geen rechten worden

We besteden ook aandacht aan de verborgen pijnpunten van orkestmuzikanten. Dat popartiesten niet direct een gezond leven lijden is geen geheim, maar ook klassieke musici kampen met veel gezondheidsklachten: pijn in nek, schouders en rug, RSI, tinnitus of permanente podiumangst zijn veelvoorkomende beroepsziekten. Erover praten blijkt een groot taboe, uit angst om je plek in het orkest te verliezen. Jasper van Vugt sprak uitgebreid met Marc Stotijn, hoboïst en expert in blessurepreventie en behandeling van muzikanten.

ontleend. © 2014 Sena HOOFDREDACTEUR:

Verheggen en Mascha Felix (fotoredactie) EINDREDACTIE:

Willemijn de Jonge

COVERFOTO: The Common Linnets

We openen als altijd opgewekt, met een popicoon om trots op te zijn: Ilse DeLange maakte ondanks een overvolle agenda tijd voor een goed gesprek met Rianne van der Molen. Over het Songfestival, hoe het allemaal begon en wat ze doet om het hoofd koel te houden. Als dingen even mislopen, sluit ze zich op en gaat ze muziek maken – om iets negatiefs om te zetten in iets positiefs.

Willemijn de Jonge

REDACTIE: Erwin Angad-Gaur, Anita

Foto: Paul Bellaart

VORMGEVING: Fellows DRUK: Interform OPLAGE: 15.500 AUTEURS: Rianne van der Molen, Jasper van Vugt, Erik Thijssen, Anita Verheggen, Erwin Angad-Gaur,

INHOUD

Mascha Felix, Jowi Schmitz,

Guido van Oorschot, Willemijn



de Jonge en Henk Westbroek

REDACTIEADRES:

Catharina van Renneslaan 20,



Postbus 113, 1200 AC Hilversum

Telefoon: (035) 625 17 00

2 VAN DE REDACTIE 10 SCHIKKING THUISKOPIEVERGOEDINGEN

E-mail: [email protected] Website: www.sena.nl

11 KORT NIEUWS

12 GOUDEN NOTEKRAKER 19 DE WAARDE VAN MUZIEK 20 METROPOLE ORKEST: HILVERSUMSE SWING

22 EVEN VOORSTELLEN: MASCHA FELIX 23 HENK WESTBROEK

Foto: Paul Bellaart

4

Ze werd toegejuicht en verguisd; het was nogal een jaar voor Ilse DeLange. Zelf bleef ze opvallend stabiel. ‘Muziek is voor mij het allerbelangrijkste, dat pakt niemand van me af.’ Door Rianne van der Molen ‘Het voelt nog steeds alsof ik droom. Zelfs maanden na het songfestival blijft de aandacht vanuit het buitenland komen. Dat had ik nooit voorzien en daarom geniet ik er extra van.’ Ilse DeLange is nog altijd ontzettend trots op de tweede plek die ze met The Common Linnets haalde op het Eurovisiesongfestival in Kopenhagen. Ze is niet vergeten dat het gros van Nederland in eerste instantie een blamage leek te verwachten. Al reageerde ze amper op de kritiek die toen over hen heen kwam. Ze bleef het volste vertrouwen hebben in het gekozen nummer Calm After The Storm en trok zich met een clubje vertrouwelingen terug in de Wisseloord Studios. Om de act minutieus uit te denken. ‘We wilden expres van tevoren niet te veel prijs geven,’ reageert Ilse opgewekt. ‘Als je met een wedstrijd meedoet is het mooi om op te bouwen naar dat moment. We wisten al dat het contrast tussen onze inzending en de andere liedjes enorm zou zijn. Daarom was het belangrijk om de act goed uit te denken. Om een smaakvolle setting neer te zetten waarin het liedje centraal stond. Samen met regisseur Hans Pannekoek hebben we ongeveer iedere seconde doorgenomen. De kritiek konden we vrij goed naast ons neerleggen. Maar pas toen we het terugzagen bij de generale repetitie in Kopenhagen vielen we zelf echt van onze stoel. Het zag er spectaculair mooi uit. Dat kon weleens wat worden, dacht ik toen.’

‘IK WAS ZO GROEN ALS GRAS’ BEGINNERSDEAL Als nuchtere Twentse lijkt ze niet zo snel van de leg te zijn. In haar lange carrière is ze door schade en schande wijs geworden. Ze weet inmiddels hoe belangrijk het is om te blijven geloven in jezelf. Amper 21 was ze, toen het grote Warner haar een platendeal aanbood in Nashville, het Mekka van

POPICONEN

ILSE DELANGE

5

de country. Ze maakte het album World of Hurt, dat uiteindelijk bekroond werd met vijfmaal platina. Uiteindelijk werden het titelnummer en I’m Not So Tough evergreens. ‘Ik was toen zo groen als gras,’ zegt ze terugkijkend. ‘Opeens moest ik een advocaat inhuren. Die doet het dan vast wel goed voor mij, dacht ik. Heel naïef. Het werd een echte beginnersdeal, waar ik niet veel aan over heb gehouden. Maar voor mij was het platform veel belangrijker.’ Dat moeten beginnende muzikanten goed onthouden. ‘Zakelijk zijn is goed, maar bij je eerste contract kun je geen hoge eisen stellen. Een platenmaatschappij neemt immers een enorm risico met je.’

OP DE KOFFIE Door de jaren heen heeft ze zich verdiept in de zakelijke kant van het muzikantenvak. Ze kwam een aantal keer ‘flink op de koffie’ bij vertrouwelingen, zoals Ilse dat noemt. Namen en rugnummers noemt ze niet. Bewust lijkt ze iedere vorm van vuilspuiterij over anderen te voorkomen. ‘Ik ben een aantal keer teleurgesteld in mensen,’ zegt ze, zorgvuldig haar woorden kiezend. ‘Dan dacht ik dat iemand het beste met me voor had en bleek dat niet zo te zijn. Dat is vervelend en soms verdrietig. Maar het hoort helaas bij het vak.’ Ze vindt het verstandig dat muziekscholen en popacademies ook de zakelijke kant van het muzikant-zijn belichten. ‘Je moet jezelf een beetje onderwijzen op dat vlak. Het is belangrijk om te weten hoe het werkt met royalty’s en wat eerlijke afspraken zijn. Ik dring er altijd bij andere muzikanten op aan om uit te zoeken hoe alles in elkaar zit. Dat kan een hoop ellende voorkomen.’

RIMPELINGEN Natuurlijk weet zij dat de gemiddelde muzikant liever bezig is met het creatieve proces. ‘Het liefste ben ik alleen maar met muziek bezig, maar dat kan nu eenmaal niet,’ meldt ze serieus. ‘Er is niemand die zo goed voor je carrière kan zorgen als jij zelf. Een manager/accountant/advocaat heeft altijd meerdere artiesten nodig om een boterham te kunnen verdienen. En dus altijd meer belangen. Het is verstandig om je dat te realiseren. Uiteindelijk ben jij de enige die echt verantwoordelijk is.’ Hoewel de zakelijke kant haar weleens hoofdpijn bezorgde, probeert ze zich zo

min mogelijk door dat soort ellende te laten raken. Het kwijtraken van haar contract bij Warner Music (die in 2004 al haar Nederlandse acts op straat zet) en het failliet van The Entertainment Group (haar oude management) in 2009 lijken slechts rimpelingen te zijn geweest in haar succesvolle carrière. Haar albums bereikten 18 keer platina, ze kreeg vier Edisons en talloze andere prijzen. ‘Wat ik heb meegemaakt valt erg mee,’ zegt ze opgewekt. ‘Bovendien ben ik een positief ingesteld persoon. Als het misgaat, neem ik de financiële consequentie. Dat is vervelend, maar ik heb altijd mijn muziek nog. Dan sluit ik me op en ga ik muziek maken. Om iets negatiefs om te zetten in iets positiefs. Muziek is voor mij het allerbelangrijkste, dat pakt niemand me af.’

‘ER IS NIEMAND DIE ZO GOED VOOR JE CARRIÈRE KAN ZORGEN ALS JIJ ZELF’ WAYLON Ook het gedoe rond Waylon’s vertrek bij The Common Linnets heeft ze overleefd. Over dat conflict is ze kort. The Common Linnets is vanaf het begin haar project geweest. Samen met JB Meijers vormt ze de kern, de rest van de muzikanten is daaromheen verzameld. Het succes dat ze nu heeft met de band – met JB Meijers, Jake Etheridge, Matthew Crosby en Rob Crosby – voelt voor Ilse als een vette bonus. Ze heeft in Nederland de status van A-ster, is jurylid van de succesformule The Voice of Holland en heeft al bereikt wat ze wilde. ‘Vroeger was het mijn ultieme droom om het te maken in het buitenland. Nu ben ik rustiger, zie ik het als een mooie extra. Ik vind het fantastisch dat ik juist nu de overstap naar het buitenland kan maken. Over een tijdje sta ik in de Bush Hall in Londen. Daar passen 350 man in en het is nog maar afwachten of de tent vol komt. In die spanning heb ik wel weer zin. Te gek dat ik dat nu mag meemaken. Ik heb veel ervaring en ook een soort rust in mijn lijf. En hoewel ik graag doorbreek in al die landen, hoeft het niet meer per se. Ik ben ook heel tevreden met het succes dat ik in Nederland al heb.’

6

7

MEERDERHEID MUZIKANTEN SPEELT MET PIJN

Professionele oordoppen die gehoorschade voorkomen zonder het totaalgeluid aan te tasten zijn heel duur. Soms worden er oordoppen van schuim gebruikt, om toch maar aan de Arbowet te voldoen en zo een schadeclaim te voorkomen.’

THE SHOW MUST GO ON

BÈTABLOKKERS Wat voor de arbeidsinspectie lastiger is te controleren dan de hoeveelheid decibellen, is de fysieke en geestelijke gesteldheid van de muzikanten. Stotijn: ‘Er is veel stil leed. De meeste muzikanten spelen door tot ze omvallen.’ Omdat onderzoek geld kost en weinig muzikanten vertellen dat ze met pijn spelen, is het lastig om exacte cijfers boven tafel te krijgen. De grootte van het probleem blijft verborgen. ‘De meeste muzikanten hoor je er niet over,’ weet Stotijn. ‘Als bekend is dat ze een blessure hebben of hadden, worden ze gezien als een zwakke schakel in het geheel. Dat moet je voorkomen als je je plek in het orkest wilt behouden. Zeker als freelancer is dat van belang; zonder werk heb je geen inkomen.’

Seks, drugs en rock & roll. Dat popartiesten niet direct een gezond leven lijden is geen geheim. Maar ook klassieke muzikanten kampen met veel gezondheidsklachten: pijn in nek, schouders en rug, RSI, tinnitus of permanente podiumangst zijn veel voorkomende beroepsziekten. Erover praten blijkt een groot taboe. Door Jasper van Vugt

Hoe groot het probleem is, blijkt uit een onderzoek van Marc Stotijn, hoboïst en expert in blessurepreventie en behandeling van muzikanten. In 2007 publiceerde hij het rapport Gevaarlijk Spel: Risico’s op het Podium, waarin hij aan de hand van literatuuronderzoek keek naar gezondheidsproblemen en risico’s bij klassieke musici. Uit zijn onderzoek kwam naar voren dat maar liefst 66 procent van de musici regelmatig met pijn speelt. Stotijn: ‘De meest voorkomende klachten zijn RSI, en pijn in de arm, nek of schouder. Ook gehoorschade, slaapstoornissen, angstaanvallen en depressies komen veel voor. En podiumangst blijft een enorm probleem.’ Om geblesseerde muzikanten te helpen, heeft hij de site muziekenzorg.nl opgericht. Naast informatie over blessures en preventie, kunnen podiumkunstenaars hier gespecialiseerde behandelaars vinden voor specifieke klachten.

STIGMA

Ook violiste Simone Vierstra van Fit2Play houdt zich bezig met blessurepreventie bij muzikanten. Zelf speelde ze twintig jaar in het Metropole Orkest, maar ze moest het orkest vaarwel zeggen wegens een aanhoudende blessure. Dankzij ergonomische vioolsteunen, de Alexandertechniek (een bewegingstechniek) en regelmatig sporten kan ze weer spelen. Nu geeft ze vioolles en training in blessurepreventie en houdingsadvies. Voor ergonomische vioolsteunen op maat verwijst ze leerlingen door naar Criss Taylor van het Utrecht Alexander Technique Institute for Musicians. Vierstra: ‘Veel musici zijn eigenwijs. Als ze in een lekkere houding spelen, willen ze zo blijven zitten, en dat vijf of zes uur achter elkaar. Ook als het geen goede houding is. Ze gaan door, ondanks de pijn. The show must go on.’

gebeld om te vragen hoe het met je is,’ weet Vierstra. Daardoor verzwijgen veel muzikanten dat ze ziek zijn, een blessure hebben of met pijn spelen. Dat maakt de situatie op de langere termijn alleen maar erger.

STIL LEED De overheid heeft via de Arbowet wetten opgesteld die de gezondheid van musici in orkesten moet bewaken. De Arbeidsinspectie controleert de orkesten op fysieke belasting, algemene veiligheid, machineveiligheid en schadelijk geluid. Toch is dat niet genoeg, vinden Stotijn en Vierstra. Uit het meest recente eindverslag (2008) van de Arbeidsinspectie blijkt dat bij de helft van de inspecties bij orkesten sprake is van één of meer overtredingen. Overtredingen met schadelijk geluid gebeuren het vaakst. Volgens Stotijn heeft de helft van alle muzikanten last van hun oren; ook in de klassieke muziek wordt standaard boven de wettelijke geluidsnorm van 80 decibel gewerkt. Stotijn: ‘Bij een uitvoering zal er niet snel een scherm tussen de musici worden neergezet. Dat is in het verleden nooit gedaan, en het ziet er ook niet uit.

Dat muzikanten er niet over willen praten, blijkt ook als we eens rondvragen. De enige muzikanten die hun blessure of pijn bij het spelen niet verborgen houden, zijn muzikanten van een dusdanige status dat ze het zich kunnen veroorloven om geblesseerd te zijn of die een blessure hebben die niet te verbergen valt. Dirigent Jaap van Zweden moest meerdere keren concerten afzeggen vanwege een gescheurde pees in zijn schouder, maar hoefde na zijn herstel niet te vrezen voor zijn positie. Zangeres Caro Emerald vond geen andere vocaliste op haar plaats nadat ze in 2011 hersteld was van een operatie aan haar stembanden. En toen topvioliste Janine Jansen in 2010 een burnout opliep, kon ze het zich dankzij haar status permitteren om een periode te herstellen. Voor de meeste muzikanten geldt dat echter niet; wie ziek of geblesseerd is kan niet spelen, en loopt dus werk mis. ‘De mensen die vervangen worden, krijgen een stigma. Je wordt minder snel teruggevraagd, en wordt niet eens

Uit het onderzoek van Stotijn komt naar voren dat de blessures niet alleen voortkomen uit het spelen zelf, maar ook door de psychosociale druk van het vak. Een hoge dosis aanhoudende stress zorgt voor een hogere spierspanning, grotere vatbaarheid en grotere problemen voor pezen, banden, spieren en gewrichten. In een tijd van bezuinigingen en toegenomen concurrentie neemt de beroepsonzekerheid toe, evenals de druk om te presteren. Met de geestelijke gezondheid van veel muzikanten is het dan ook niet best gesteld, zo valt te lezen in het rapport Literatuuroverzicht over de psychosociale aspecten van een podiumkunstenaar: preventieve aanpak op een belasting en belastbaarheid uit 2009 van Paul Heirman, bedrijfsarts bij Achmea Vitale. Bij belangrijke concerten voelen veel muzikanten een enorme druk.

Spanning is normaal, maar de druk is soms zo groot dat er naar bètablokkers, tranquillizers of alcohol wordt gegrepen om de zenuwen de baas te zijn. Stotijn: ‘Als jij een foute noot speelt, klinkt dat door in de totaalklank van het stuk. Dat straalt af op het hele orkest. Jij wilt niet degene zijn die een fout maakt.’ Langzaam komt er meer aandacht voor de pijnpunten. Zo is in het Leids Universitair Medisch Centrum een muziekpoli geopend voor podiumkunstenaars die last hebben van psychische klachten. Vierstra leert muzikanten oefeningen om de spieren te trainen die worden gebruikt bij het vioolspelen. Stotijn heeft de Stichting Performer Care opgericht, dat onder andere een preventieprogramma wil ontwikkelen om conservatoriumstudenten te leren hoe om te gaan met stress, en gehoorschade en blessures te voorkomen. ‘Preventie zou een integraal onderdeel moeten zijn van muziekopleidingen, vanaf het prille begin, om later problemen te voorkomen.’

WWW.MUZIEKENZORG.NL ← WWW.FIT2PLAY.NL ←

GEZONDHEIDSTIPS DIE JE DIRECT KUNT TOEPASSEN 1. Vraag om een ergonomisch goede stoel 2. Stap naar de huis- of bedrijfsarts bij beginnende klachten 3. Probeer een ergonomisch hulpstuk 4. Blijf niet te lang in één houding zitten door tussendoor te bewegen 5. Maak de spieren sterk door middel van sport 6. Kijk op muziekenzorg.nl als je een klacht hebt

9

8

JE DEED HET CONSERVATORIUM IN MAASTRICHT, WAT WAS JE JEUGDDROOM? ‘Ik droomde niet van roem en meisjes als je dat bedoelt. De muzikanten die ik kende reden in oude auto’s en zaten op versleten bankstellen. Ik zag daar de romantiek wel van in. De meisjes kwamen na een tijdje vanzelf, maar roem heeft me eigenlijk nooit geïnteresseerd.’

WAT GING JE NA HET CONSERVATORIUM DOEN? ‘Ik heb altijd bandjes gehad, maar moest op een gegeven moment wel wat meer geld gaan verdienen. Toen ben ik in “de bak” beland: ik ging bij musicals spelen, in de orkestbak. Daarna heb ik veel andere dingen gedaan. Ik werkte bij Orkater, het Nationale Toneel, componeerde voor theater en dans. Later ook voor tv en film. Ik kreeg steeds meer leuke sessieklussen.’

HOE DOET IE HET? THEO SIEBEN (49), GITARIST, COMPONIST, SINGER-SONGWRITER

HEB JE ALTIJD VAN DE MUZIEK GELEEFD? ‘Op één periode na: toen ik een blessure had aan mijn pink. Omdat ik geen uitkering wilde heb ik bij TNT gesolliciteerd en daar twee jaar als koerier gewerkt. Ik weet nog dat ik in de file naar Schiphol stond toen ik werd gebeld. Het was iemand van VandenEnde Theaterproducties, of ik weer wilde beginnen. Ik had wel genoeg van die files dus ik zei ja!’

HOOGSTE MAANDINKOMEN ‘€ 9.000. Als ik bijvoorbeeld werd betaald voor een muziektheaterproductie en daarnaast die maand ook wat optredens en sessies had.’ LAAGSTE MAANDINKOMEN ‘€ 0. De gaten tussen langlopende klussen in en dan nèt even geen sessies of andere kortstondige betaalde projecten.’

ER WAS NIETS VERANDERD? ‘Ik had de tijd gehad om over mijn eigen muziek na te denken en ben me daar toen meer op gaan richten. Dat was ergens in 2000. Het werkte. Ik ging steeds meer optreden en gaf mijn eigen cd uit. Mijn eigen whitelabel cd’s met zelf geknipte hoesjes.’

MUZIKANTENKOSTEN ‘Ongeveer € 4.000 per jaar aan gitaren, snaren, snoeren, dat soort dingen.’ GROOTSTE UITSPATTING DIT JAAR ‘Een National resonator gitaar van € 2.500

WAAROM NIET VIA EEN PLATENMAATSCHAPPIJ? ‘De reacties waren altijd, “ik vind het wel mooi, maar het is niet verkoopbaar”. Dat snap ik dan wel weer. Het was een hele rustige, minimalistische mix van psychedelische droompop en Americana. Ik ben later muziek gaan maken die wat toegankelijker is. Ik kan tegenwoordig wat beter communiceren met het publiek, denk ik. Ik bedien niet meer alleen mezelf.’

HEB JE IETS AAN SENA EN DE NABURIGE RECHTEN? ‘Omdat dit soort muziek niet enorm veel gedraaid wordt op de radio krijg ik niet heel veel geld, maar het is prima dat het bestaat.’

TOEKOMSTPLANNEN? ‘In 2009 kwam ik Maarten Tap tegen die mijn plaat wilde uitbrengen. Dus tien jaar na het whitelabel kwam er een officieel album uit. Er volgde nog een tweede cd en allebei werden ze zeer goed ontvangen. Begin volgend jaar komt mijn derde eraan. Ik hoop dat ik daar internationaal iets verder mee kom. Opnemen in een te gekke studio als Tracking Room Amsterdam helpt. Ik hoef niet de wereld te veroveren, af en toe in Duitsland spelen zou al fijn zijn. Americana is toch een niche en er zijn daar liefhebbers, daar zou ik graag erkenning van krijgen. Verder ga ik net als altijd meebewegen met wat er komt, filmmuziek, muziektheater, bands. Pensioen interesseert me niet. Wat ik wel merk: ik ben wat bekender. Ik krijg meer werk dankzij de dingen die ik gedaan heb en waar ik trots op ben.‘

voor de huidige cd.’

Door Jowi Schmitz Foto: Paul Tolenaar

MUZIEK VAN THEO SIEBEN Begin 2015 komt Theo’s nieuwe cd Delphinidin uit. Hij speelt ook in de band Paulusma, die net Pulling Weeds heeft uitgebracht. In januari komt de film Gluck Auf uit; Theo heeft gitaar, banjo en mandoline gespeeld op de soundtrack. Voorproefjes op Theosieben.com.

10

11

SCHIKKING MET DE STAAT OVER THUISKOPIEVERGOEDINGEN

Sena Stakeholdersonderzoek Recent heeft Sena haar tweede Stakeholder Tevredenheidsonderzoek (STO) gehouden. Ruim 23.500 relaties van Sena, waaronder uitvoerende kunstenaars, producenten, internationale relaties en diverse typen

De staat en rechtenorganisatie NORMA hebben hun jarenlange geschil over de thuiskopieheffingen in 2012 beëindigd. Het Rijk betaalt 10 miljoen euro om de schade die uitvoerend kunstenaars hebben geleden te compenseren. Sena is inmiddels namens NORMA begonnen met de verdeling van de gelden voor muziekproducties. NORMA zelf start later dit jaar met de doorbetaling voor audiovisuele werken. Door Erik Thijssen In 2008 is NORMA samen met muziekvakbonden Ntb, FNV KIEM en enkele individuele musici en acteurs (Carel Kraayenhof, Peter Blok, Caroline De Bruijn en Ricky Koole) een bodemprocedure tegen de Nederlandse staat gestart. Aanleiding waren de vijf opeenvolgende besluiten van de ministers van Justitie om vanaf 1 mei 2007 de thuiskopievergoeding te bevriezen. Als gevolg daarvan was er geen thuiskopievergoeding voor mp3spelers en harddiskrecorders, terwijl de wet en de Europese Richtlijn dat volgens NORMA en de bonden wel voorschreef. De opbrengst van de thuiskopievergoeding nam jaar na jaar af.

VEROORDELING In maart 2012 oordeelde het Gerechtshof Den Haag dat de minister van Justitie het besluit tot bevriezing van het thuiskopiestelsel nooit had mogen nemen. De staat werd veroordeeld tot het vergoeden van de schade die musici en acteurs hierdoor hebben geleden. Tussen Stichting de Thuiskopie en de staat lopen de rechtszaken over deze kwestie voorlopig door. Vaststelling van de schade voor onder meer muziekauteurs en scenarioschrijvers laat dus nog op zich wachten. Ntb-secretaris Erwin Angad-Gaur: ‘We hebben hard moeten vechten voor een nieuw stelsel en voor een eerlijke vergoeding over het verleden. Het is prettig dat het uitzicht op nog jarenlang voortgaande procedures om de schade over het verleden te bepalen nu verdwenen is, in ieder geval voor uitvoerend kunstenaars.

‘HET RECHT VAN MUSICI BEVECHTEN IS EEN LANGE WEG’

over Sena. In het onderzoek,

MySena usability test

dat een vervolg is op het

In samenwerking met onderzoeksbureau Valsplat voert

in 2012 gehouden klant-

Sena een usability test uit voor MySena. Dit is een

tevredenheidsonderzoek,

gebruikerstest waarbij wordt gekeken naar de werking

zijn vragen gesteld over

van verschillende functionaliteiten. Wat werkt goed, en

thema’s als klantgericht-

waar is ruimte voor verbetering? Vijf producenten en

heid, professionaliteit,

vijf muzikanten zijn uitgebreid geïnterviewd over de

bereikbaarheid en commu-

portal voor aangeslotenen, terwijl ze deze voor zich

nicatie. De resultaten en

hadden. De uitkomsten worden meegenomen in de

conclusies worden binnen-

aanpassingen die Sena in 2015 doorvoert om MySena

kort bekend gemaakt.

nog gebruiksvriendelijker te maken.

Evaluatie repartitieregels

Nieuw fonds voor sessiemuzikanten

In de CBO Keurmerkcriteria is bepaald dat het repartitie-

De beschermingsduur van de Wet Naburige Rechten

reglement van een rechtenorganisatie iedere drie jaar

is verlengd van 50 naar 70 jaar; muzikanten hebben 20

moet worden geëvalueerd. Die evaluatie is nu gaande.

jaar langer recht op een vergoeding. Dat geldt ook voor

De vaststelling van het (deel)repartitiereglement is

muzikanten die hun rechten in eerste instantie hebben

binnen Sena een verantwoordelijkheid van (de secties

laten afkopen door hun platenmaatschappij.

gebruikers van muziek, is gevraagd naar hun mening

Het is jammer dat vertegenwoordigers van met name Stemra en van producenten in het verleden niet met onze rechtszaak hebben willen meedoen, waardoor auteurs en producenten nu achterlopen als het om vergoedingen over het verleden gaat.’

AANVULLENDE UITKERING ‘Evengoed heeft het winnen van onze procedure ook voor auteurs en producenten een nieuw thuiskopiestelsel opgeleverd,’ aldus Angad-Gaur. ‘Ik hoop dat deze schikking een snel vervolg krijgt voor de andere groepen rechthebbenden, met name voor de ook door Ntb en door VCTN vertegenwoordigde muziekauteurs. Voor artiesten kan het verleden nu in ieder geval worden afgesloten. Muzikanten en acteurs die de afgelopen jaren steeds lagere thuiskopievergoedingen kregen uitbetaald kunnen eindelijk een aanvullende uitkering verwachten.’ De procedure heeft jaren inspanning en geld gekost, wat Angad-Gaur betreurt: ‘In zekere zin is dat verloren geld, waar alleen advocaten blij van zijn geworden. Maar het resultaat toont aan dat het toch de moeite waard was. Ook in de toekomst. Gezamenlijk het recht van musici en andere makers bevechten is een lange weg, maar levert uiteindelijk ook resultaten op.’

binnen) de Raad van Aangeslotenen. De Repartitiecommissie, waarin ook rechthebbenden buiten de Raad

Meestal zijn dit sessiemuzikanten, maar in het verleden

van Aangeslotenen kunnen meepraten, fungeert daarbij

zijn ook rechten van hoofdmuzikanten afgekocht. Er is

als klankbord en adviesorgaan voor de Raad van Aan-

nu een fonds opgericht dat deze artiesten de komende

geslotenen. De Raad van Aangeslotenen kijkt periodiek

20 jaar alsnog laat meedelen in de extra opbrengsten uit

ook breder naar het repartitieproces. In dit brede kader

onder meer verkoop. Dit geldt voor alle ‘fonogrammen’

bestaat het voornemen de verdeling van sessiemusici

waarvan de oorspronkelijke beschermingstermijn van

te herzien omdat het puntensysteem niet als eerlijk

50 jaar in 2014 zou aflopen.

wordt ervaren. Ook de status van tunes en jingles wordt onder de loep genomen; in hoeverre zijn dat commer-

Vanaf 1 januari 2015 moeten producenten opgave van de

ciële fonogrammen en voor welke verdeling komen die

inkomsten over deze titels doen en 20 procent van deze

in aanmerking? Vertegenwoordigers van beide groepen

inkomsten afdragen aan het nieuwe fonds. In 2015 gaat

worden in aanloop naar besluitvorming door de Raad

het om de inkomsten uit 2014 over opnamen die in 1963

van Aangeslotenen geraadpleegd. Naar verwachting

zijn uitgebracht. De jaren erna zal telkens een extra

worden de uitkomsten van de evaluaties begin volgend

jaar in de regeling vallen. Dus in 2016 gaat het over

jaar bekend gemaakt.

1963+1964, 2017 over 1963+1964+1965, etc.

Foto’s: Richard Tas

12

MUSICI VINDEN WOUTER HAMEL DE BESTE

13

Gouden Notekraker viert dit jaar 40 jarig bestaan

POP- EN JAZZ-ZANGER WOUTER HAMEL EN ACTEUR DAAN SCHUURMANS ZIJN DIT JAAR DE WINNAARS VAN DE GOUDEN NOTEKRAKERS. DE TWEE NAMEN HUN PRIJS EIND SEPTEMBER IN ONTVANGST IN PARADISO. Door Mascha Felix

Shirma Rouse opent de avond

Op de foto met je eigen winnaars

Winnaar Wouter Hamel werd door de nominatiecommissie geprezen voor ‘zijn heldere geluid, perfecte timing en prachtige eigen sound’

De Gouden Notekraker is sinds 1974 de prijs van uitvoerend kunstenaars voor uitvoerend kunstenaars. Wouter Hamel liet genomineerden Mr. Probz en Tim Knol in de categorie Muziek achter zich. In de categorie Televisie won Daan Schuurmans van Rifka Lodeizen en Maarten Heijmans.

HANS KOSTERMAN PRIJS UITGEREIKT Vanwege zijn grote verdiensten voor het verbeteren van de rechtspositie van uitvoerende kunstenaars is door de nominatiecommissie een bijzondere prijs toegekend aan Hans Kosterman: een ‘Platina Notekraker’, die in ontvangst werd genomen door Nicola Rozemeijer, de partner van Hans Kosterman. Door de gevolgen van een hersenbloeding heeft Hans Kosterman zijn werkzaamheden medio 2013 abrupt moeten beëindigen. Als eerbetoon blijft deze prijs in de toekomst de naam ‘Hans Kosterman Prijs’ dragen. De prijs zal worden toegekend aan personen die zich op onderscheidende wijze hebben ingezet voor de bescherming van het naburige recht.

NPO 3FM dj Annemieke Schollaardt presenteert uitreiking Gouden Notekraker

Frederik de Groot overhandigt Platina Notekraker aan Nicola Rozemeijer

Paradiso

Genomineerde Mr. Probz met nieuwste hit ‘Nothing Really Matters’

Genomineerde Tim Knol zingt liedje ‘Sam’

Daan Schuurmans wint in de categorie Televisie

14

15

REFLECTIES

SCHONE SCHIJN In de Miljoenennota van dit jaar kondigt het kabinet aan dat de overheid 100 miljoen euro uittrekt ter bestrijding van schijnzelfstandigheid. Misschien zou het kabinet er vooral goed aan doen gemeenten en andere overheden zelf aan te spreken op hun bijdrage aan het probleem. Door Erwin Angad-Gaur

‘Schijnzelfstandigheid’. Dat het woord de afgelopen jaren nooit op het nominatielijstje voor woord van het jaar is terechtgekomen is op zichzelf al een kleine beschouwing waard. Wikipedia definieert het verschijnsel als: ‘Een vorm van sociale fraude. Het gaat om werknemers die het statuut van zelfstandige hebben, maar in werkelijkheid een beroepsactiviteit uitoefenen onder het gezag van de werkgever. Dat betekent dat zij normaal gezien in loondienst zouden moeten zijn, en dat de werkgever dus sociale bijdragen zou moeten betalen. Het is daarmee een verdoken arbeidsovereenkomst.’

GEDWONGEN ZELFSTANDIG

Mijn exemplaar van de Van Dale uit 1988 – het beperktere Handwoordenboek Hedendaags Nederlands weliswaar – kent het woord nog niet. In nieuwere exemplaren zal het ongetwijfeld tussen ‘schijnwerper’ en ‘schijnzwanger’ te vinden zijn. Encyclo.nl definieert de term als ‘een persoon die ten onrechte bij de socialezekerheidsadministratie aangemeld is als zelfstandige (…). ook: pseudo-zelfstandige, valse zelfstandige’. Tot zover de semantiek.

Moeilijk ook omdat de verleiding groot is de schijnzelfstandige aan te pakken, daar waar het over het algemeen gedwongen zelfstandigheid betreft. Het is over het algemeen de opdrachtgever, al te vaak de voormalige werkgever, die de schijnzelfstandige tot zijn positie dwingt. Pijnlijk is daarbij vooral dat de overheid zelf bepaald niet schuldeloos is aan het ontstaan en bestaan van deze praktijk. De overheid zou zelf een relatief eenvoudige bijdrage aan

In de bouw, in de gezondheidszorg, maar ook binnen de wereld van kunst en cultuur lijkt het verschijnsel inmiddels schering en inslag geworden: een eenvoudige manier tot bezuinigen en ontduiking van collectieve arbeidsvoorwaarden. Een politiek probleem ook. Moeilijk oplosbaar omdat daadwerkelijke zelfstandigen vaak weinig prijs stellen op voorgestelde oplossingen die ook voor hen zouden gelden. Grootste tegenstander van dergelijke voorstellen is vaak ZZP Nederland: laat de zelfstandige met rust, wij hebben er zelf voor gekozen.

de oplossing kunnen leveren door als werkgever, opdrachtgever en subsidiegever het goede voorbeeld te geven.

SCHIJN VAN HYPOCRISIE SOCIAL DUMPING Een goed voorbeeld is het kunstonderwijs. De Stichting Overleg Arbeidsvoorwaarden Kunsteducatie (OAK) luidde eerder dit jaar de noodklok vanwege de groeiende problemen rond de inzet van zzp’ers bij de centra voor de kunsten in Nederland. Als gevolg van bezuinigingen vervangen deze centra – vaak op onjuiste wijze – hun werknemers massaal door zzp’ers. Tanja Schrijver (KIEM) meldt in het persbericht, te vinden op onder meer de websites van Ntb, KIEM en het OAK: ‘Zelfs kunstencentra in gemeenten waar geen grote bezuinigingen plaats hoeven te vinden, vragen zich af of ze geen geld laten liggen door niet over te stappen op zzp-constructies.’ Hans Stap (Ntb) vult aan:

‘TIJD VOOR EEN STRENGERE BLIK OP HET EIGEN HANDELEN’

‘Een zzp’er in de kunsteducatie moet vaak met een lager uurtarief genoegen nemen dan een bruto uurloon inclusief sociale verzekeringen. Als iemand dat niet accepteert, raakt hij werkloos, en alles beter dan dat.’ Dat deze praktijk gestuurd wordt door wethouders en gemeenteraden met samenstellingen die variëren door het gehele politieke spectrum mag extra zorgelijk genoemd worden. De Advocaat Generaal bij het Europese Hof van Justitie typeerde deze praktijk als ‘social dumping’ in een advies aan het Hof. Dat ging over een door FNV KIEM aangespannen procedure betreffende het verbod op collectieve afspraken voor orkestremplaçanten. De Advocaat Generaal adviseert hierin collectieve onderhandelingen toe te staan, daar waar de praktijk louter ontduiking van arbeidsvoorwaarden en gedwongen zzpschap dreigt op te leveren. De procedure loopt nog; de uitspraak van het Hof wordt uiterlijk begin volgend jaar verwacht.

De zorg van overheid en politiek over het lot van schijnzelfstandigen draagt zo – en ik formuleer voorzichtig – iets van een schijn van hypocrisie met zich mee. Of misschien is het beter te spreken van een selectieve blindheid: de linkerhand en de rechterhand van de overheid willen wel vaker met elkaar in tegenspraak handelen. What the government giveth, the government taketh away. De overheid die (terecht en in navolging van de landen om ons heen) de positie van auteurs en artiesten wil verbeteren met strengere wetgeving (het auteurscontractenrecht), is tevens een grote opdrachtgever die van veel auteurs volledige overdracht van hun auteursrechten eist. De overheid is de subsidiegever van de Publieke Omroep, de organisatie die muziekauteurs dwingt te tekenen in een door de opdrachtgever aangewezen muziekuitgeverij. En niet zelden ook nog tot het afstaan van een ‘kickback’: het terugbetalen aan de omroep van het van Buma/Stemra ontvangen auteursaandeel op een muziekstuk.

Het is de overheid die poppodia subsidieert zonder oog voor de positie van de optredende musici. Directies en technici krijgen betaald volgens de cao, musici middels een onkostenvergoeding. Dezelfde overheid die inmiddels zelfs toestaat dat gesubsidieerde podia hun programmering verrichten in het kroegje om de hoek, omdat het met belastinggeld betaalde podium zelf te veel geld kost om op te stoken. Veelal zijn het verschillende overheden, afdelingen of departementen die tegen elkaar in handelen. Van bewuste onoprechtheid van de politiek is (in ieder geval landelijk) zelden sprake. Maar is onoplettendheid niet even erg? Tijd wellicht voor meer coördinatie en een strengere blik op het eigen handelen. Ook waar dat ingaat tegen het heilige huisje van de decentralisatie. De organisatie van de overheid mag nooit ten koste gaan van haar belangrijkste functie: het beschermen van de burger. De overheid als voorbeeld op de markt; het blijft een nobel streven.

16

17

Classical Convention doorbreekt klassieke conventies

Op 28 en 29 november staat het gloednieuwe TivoliVredenburg in Utrecht in het teken van een al even nieuw klassiek evenement. Met een conferentie vol pitches en showcases, verrassende programmaonderdelen en heel veel mooie muziek wil de Classical Convention een nieuw publiek aanboren. Door Anita Verheggen

Geselecteerde musici voor de Sena Talent Stage op de Classical Convention. Van links naar rechts: Ebonit Quartet, Dudok Kwartet, Konstantyn Napolov, Florieke Beelen

Gratis kaartje voor Sena-leden Leden van Sena kunnen een gratis toegangskaartje bestellen voor de Edison Philharmonic Jukebox op 29 november in TivoliVredenburg. Daar bouwt het Radio Filharmonisch Orkest samen met chefdirigent Markus Stenz, internationale Edison-winnaars en het publiek een knalfeest met de allermooiste en grootste klassieke nummers. Het publiek bepaalt daarbij wat er gespeeld wordt. Gratis kaartjes via: [email protected]

De pracht en kracht van de klassieke muziekindustrie versterken. Dat is wat producent Kik Eveleens voor ogen heeft met de Classical Convention. Het programma van de conventie biedt voor elk wat wils: musici en andere professionals kunnen er contacten leggen, bijpraten of bijgepraat worden over het vak. En het publiek zal vooral komen voor de reeks bijzondere concerten en showcases van grote Nederlandse talenten. Volgens Eveleens, die al tijdens zijn studie Sociologie de mediawereld inrolde en sinds acht jaar muziekevenementen organiseert, is de klassieke sector toe aan een eigen business-to-business evenement. ‘Ik krijg alleen maar positieve reacties. Mensen uit de sector vinden het tijd om de koppen bij elkaar te steken en elkaar te inspireren. Bovendien willen we de Nederlandse klassieke muziekindustrie internationaal promoten.’ De conventie is meteen groot opgezet en heeft solide partners gevonden om

de ambities waar te maken zoals Buma Cultuur, Sena, de NTR, de Edison Stichting en het Radio Filharmonisch Orkest. Initiatiefnemers zijn de stichting Buiten.Gewoon.Klassiek en Lustr bv, die ook het Festival Classique in Den Haag produceren. Investeringsmaatschappij De Amerborgh (verantwoordelijk voor de theaterhit ‘Soldaat van Oranje’) hielp om het evenement financieel van de grond te tillen en er zo veel mogelijk relevante partijen bij te betrekken. Hartveroverend Met in het oog springende programmaonderdelen hoopt Eveleens op landelijke media-aandacht voor de Nederlandse klassieke muziek. Zo wordt er een ‘Componist des Vaderlands’ bekend gemaakt (nu nog een streng bewaard geheim) en zullen in de nacht van vrijdag op zaterdag overal in het centrum van Utrecht musici opduiken om een concert te verzorgen in diverse uitgaansgelegenheden. De uitreiking van de Edison Klassiek aan het Radio

Filharmonisch Orkest krijgt een speciaal tintje met de Edison Philharmonic Jukebox, het slotconcert van de Convention. Het publiek mag ter plekke kiezen welk stuk er door het orkest zal worden uitgevoerd. ‘We moeten nieuwe vormen bedenken om nieuw publiek voor de klassieke muziek te winnen,’ stelt Eveleens. ‘De klassieke sector is heel intelligent en zit vol met hoog opgeleide, slimme mensen die al hun kennis in het vak steken. Maar dat kan tegelijkertijd een zwakte zijn omdat die intellectuele kenmerken ook gebruikt worden om het publiek te bereiken terwijl dat niet altijd de juiste weg is. Je kunt als sector vast komen te zitten in je eigen intellectualisme. Dat is een bedreiging. Het is belangrijk om daarvan los te komen en nieuwe wegen te zoeken. Concerten op ongewone plekken te organiseren of klassieke muziek door ongewone mensen te laten uitvoeren. Gisteren was ik bij de Top 24 aller tijden van 24 Classics in Paradiso.

Daar worden alle oude regels losgelaten en staat Tim Knol opeens op het podium waarna Erbarme dich wordt gespeeld door topmusici met veel liefde en hart voor de muziek. Dat gebeurt op een hele losse, toegankelijke en warme manier, en met veel plezier. Dan bereik je de harten van de mensen. Hopelijk kunnen we dat met de Classical Convention ook voor elkaar krijgen.’ Nieuw klassiek Dat nieuwe publiek is er volgens Eveleens wel degelijk. ‘Nieuw publiek heeft over het algemeen weinig kennis van klassieke muziek en dus ook weinig ballast. Kijk bijvoorbeeld naar Spotify waar nu snel een nieuw publiek ontstaat dat zonder enige ballast dingen mooi of niet mooi vindt. Dat lukt niet via de reguliere kanalen. De sector moet dat publiek vastpakken en die aandacht proberen te verzilveren, dat is de grote uitdaging.’ Dit komt ook aan de orde tijdens de conferentie die onderdeel uitmaakt van de Classical Convention.

‘Publiek werven is ingewikkelder dan je zou denken. Dat heeft ook te maken met muziekeducatie, want jong geleerd is oud gedaan. Het is zorgelijk dat steeds minder mensen muziek beoefenen. Educatie is de humuslaag waar alles op gebouwd is. Dat is zeker een onderwerp voor de conventie, net als de familieprogrammering. Hoe krijg je hele jonge mensen naar de concerten? Je moet goed kijken naar de randvoorwaarden op basis waarvan mensen muziek beluisteren. Dat is een grote uitdaging voor de zalen. Misschien wordt klassieke muziek straks wel op nieuwe plekken gespeeld. Dat gebeurt nu al.’ Voor culturele omnivoren Een van die nieuwe locaties is het Lowlands festival waar steevast ook een klassiek concert wordt geprogrammeerd. Eveleens: ‘Er is geen klassiek festival dat volgens dezelfde formule werkt als De Parade, Lowlands of Best Kept Secret. Dat zijn festivals voor de culturele omnivoor. Die wil alles beleven:

het gaat niet alleen over muziek maar ook over sociale identificatie en over wat je eet. In de klassieke muziek bestaan dit soort festivals niet. Het zijn bijna altijd reeksen concerten. Maar als je een nieuwe doelgroep wilt bereiken, is zo’n festival belangrijk. Tijdens de conferentie willen wij dat bespreken, want waarom is zo’n festival er niet?’ Eveleens ziet groeimogelijkheden: ‘Via dit evenement proberen we veel energie los te maken, mensen bij elkaar te brengen die geconcentreerd een paar dagen samen discussiëren en elkaar inspireren. Dat geeft je weer een boost om met je vak aan de slag te gaan. Volgend jaar willen we de conventie uitbreiden naar vier dagen. We willen een internationaal relevant evenement neerzetten en meer optredens organiseren. Op zondag komt er een speciaal programma voor kinderen, want zij vormen het publiek van de toekomst.’

18

19

PODIUM

DE WAARDE VAN MUZIEK

‘We moeten open praten over geld’

ZIN IN VAKANTIE De ANWB-winkels

Thirza Lourens is manager en echtgenote van de bekende bandoneonist Carel Kraayenhof. Na zijn fameuze optreden tijdens de bruiloft van Maxima en Willem Alexander werd hij in één klap een bekende Nederlander. Kraayenhof treedt overal ter wereld op, maar volgens Lourens worden nergens zulke mistige afspraken gemaakt over de afrekening van een optreden als in het Nederlandse theatercircuit. Door Anita Verheggen

HOE WERKT HET IN HET THEATER? ‘Er worden zogenaamde partageafspraken gemaakt: de artiest ontvangt een garantiebedrag van het theater. Als de entreeopbrengsten hoger uitvallen dan dit bedrag verdelen theater en artiest de extra inkomsten volgens een vooraf afgesproken percentage. Maar theaters trekken hier steeds meer kosten van af voordat dit bedrag gedeeld worden met de musici.’

OVER WAT VOOR KOSTEN GAAT DAT? ‘Een goed voorbeeld is het pauzedrankje dat het theater aanbiedt aan het publiek. De kosten hiervoor worden afgetrokken van de recette. Carel moet daar dus indirect aan meebetalen. Tegenwoordig ga ik hierover een gesprek aan met de theaterprogrammeur. Zij trekken bijvoorbeeld drie euro per drankje van de recette af maar is dat inkoopsprijs of verkoopsprijs? En wat gebeurt er als niet alle drankjes worden genuttigd? Moet hij dan toch de volle mep meebetalen? Op deze vragen krijg ik meestal geen duidelijk antwoord. Het publiek vindt zo’n drankje fijn en je kunt best afspraken maken over hoe je de kosten daarvoor verrekent met de musici maar ik vind het gebrek aan transparantie zo erg. Veel theaters hebben de catering uitbesteed en blijkbaar liggen de afspraken over die pauzedrankjes vast. Daar krijg ik geen inzage in. Daartegenover staat dat musici slechts één drankje per concert van het theater ontvangen en al het overige uit eigen zak moeten betalen.

Foto: Minke Faber

We moeten tegenwoordig ook meebetalen aan de vaste technicus van het theater en aan de marketing. We gaan steeds meer toe naar een model waarin de musici het theater huren en zelf opdraaien voor alle kosten. Zo komt er minder ruimte voor de wat minder bekende artiesten omdat de theaters commerciëler moeten programmeren om uit de kosten te komen. En artiesten die in dit circuit een minimum inkomen willen verdienen, krijgen het steeds moeilijker.’

HOE WIL JE DIT PROBLEEM OPLOSSEN? ‘Wij als artiesten en producenten moeten met de theaters overleggen. Willen wij alleen succesnummers programmeren? Of willen we ook nieuw talent een kans geven? We moeten transparantie van elkaar vragen en open praten over geld. Want die openheid over wat je aan elkaar verdient, is nu een taboe. Als beide partijen inzien dat ze baat hebben bij zo’n overleg kunnen we oplossingen vinden. Maar theaters zien het belang hiervan niet in en ik zie bij hen de onmacht. De bezuinigingen en het krappe budget zijn hier mede oorzaak van. Maar ik beschouw dit ook als mijn probleem en ik wil dat samen met de theaters aanpakken.’

‘WE GAAN NAAR EEN MODEL WAARIN MUSICI OPDRAAIEN VOOR ALLE KOSTEN’

Elke winkel heeft een eigen publiek en een eigen sfeer, die wordt bepaald door het product, het interieur, de mensen die er werken, en ook door de muziek. Performers Magazine praat met Tim van Lingen, als formule-ontwikkelaar belast met de inrichting en sfeer van de winkels van de ANWB. Door Jasper van Vugt ‘Het eerste servicekantoor van de ANWB opende zijn deuren in 1954. We stippelden routes uit voor leden, vertelden waar ze konden overnachten en welke toeristische routes de moeite waard waren. In de loop der jaren groeide het aantal kantoren en werd de functie uitgebreid. Zo gingen we ook handige artikelen verkopen en werden de kantoren veranderd in winkels. Over de klantvraag, de beleving in de winkel en de customerjourney werd echter nauwelijks nagedacht. Daarom zijn we in 2011 begonnen met de ontwikkeling van een nieuwe formule voor de winkels, van het assortiment tot de look and feel. De nieuwe winkels sluiten beter aan bij ons doel; in elk seizoen mensen goed voorbereid op pad helpen, of dat nu naar hun werk, een weekendje weg of op vakantie is. Er zijn inmiddels 82 filialen, er komen er nog 18 bij. We willen graag lokaal en dicht bij onze leden zijn. De winkels richten zich hoofdzakelijk op gezinnen met opgroeiende kinderen en empty-nesters, de vijftigplussers wier kinderen de deur uit zijn en die nu tijd hebben om lekker samen op stap te gaan. In de winkel moeten mensen zin krijgen Foto’s: Paul Tolenaar

om op pad te gaan en vakantievoorpret hebben. Om dat te bereiken, is elk filiaal onderverdeeld in vier werelden. Op het centrale actieplein, dat in het teken staat van het huidige seizoen, komen al die werelden samen. De eerste wereld, Heel Handig, is waar de ANWB om bekend staat; wereldstekkers, rugzakken, en handige dingen voor op de fiets of in de auto. In de tweede wereld draait het om Goed Voorbereid op pad te gaan. Daar vind je wegenkaarten, reisgidsen en reisdocumenten. Lekker Buiten is de derde wereld. Daar draait het om actief zijn in je vrije tijd en vind je fietskleding en wandelschoenen. De laatste wereld heet Zonder Zorgen en biedt verzekeringen en services aan, zoals de Wegenwacht. Muziek is een wezenlijk onderdeel van de formule. We hopen dat klanten mede dankzij de muziek langer en prettiger winkelen en dat onze medewerkers met nog meer plezier in de winkel staan. Met de introductie van de nieuwe winkelformule waren we overgestapt op rechtenvrije muziek. Dat scheelde al snel zo’n € 17.000 euro per jaar. Er kwamen echter negatieve reacties, van

zowel klanten als personeel. In de nieuwe formule past singer-songwritermuziek met gitaren, zoals John Mayer en Jack Johnson, maar dat pakte anders uit met de keuze voor rechtenvrij. Als ik ’s morgens de winkel binnen kwam, klonk er yogamuziek. Het volgende nummer was een soort Jack Johnson maar dan net niet, en het derde nummer een uptempo house track. Na een klein jaar en verschillende aanpassingen zijn we toch overgestapt op rechtendragende muziek. Nu draaien we herkenbare muziek van de laatste 40 jaar die beide doelgroepen aanspreekt. Daar zit altijd Nederlandstalige muziek bij, zoals Jan Smit en Nick & Simon. In de zomer hoor je ook Franse, Italiaanse en Spaanse liedjes, voor de vakantiesfeer. Ook Dire Straits, Paul Simon, Phil Collins, Tina Turner, Michael Jackson en meer moderne artiesten als Adele en Robbie Williams komen voorbij. Het is muziek die ik zelf ook prettig vind, en met mij de medewerkers. Ik krijg nu berichten als “jippie bedankt” en “we staan te swingen in de winkel”.’ WWW.ANWB.NL ←

20

KLASSIEK

HILVERSUMSE SWING

21

Het Metropole Orkest leek ten dode opgeschreven. Nu maakt het met z’n nieuwe chef Jules Buckley een doorstart op de mondiale markt van pop en jazz. Door Guido van Oorschot Horen we het ook eens van een ander. Jules Buckley, de Britse componist, dirigent en arrangeur die uitmunt in eigentijdse pop en jazz, wil het wel van de daken schreeuwen. ‘Het Metropole Orkest is uniek! Vraag maar om je heen. Nederland heeft het enige symfonische orkest ter wereld met een grote, vaste bezetting dat niet-klassieke muziek speelt.’ Toegegeven, Jules Buckley (34) heeft een belang. In 2013 volgde hij Vince Mendoza op als chef-dirigent van de band die zichzelf omschrijft als The World’s Leading Pop & Jazz Orchestra. Dat klinkt trots, maar toen Buckley begon kon hij de musici oprapen. Groggy hingen ze in de touwen, nadat het vorige kabinetRutte een dreun had uitgedeeld aan het Muziekcentrum van de Omroep. Ook het Metropole Orkest zou verdwijnen – tot de Tweede Kamer op het laatste nippertje een paar miljoen euro vrijmaakte. Daarmee mochten de musici proberen op eigen benen te staan. Inmiddels zijn de eerste succesvolle stappen gezet. Afgelopen zomer vierde het Metropole Orkest met singer-songwriter Laura Mvula een triomf in de Londense Royal Albert Hall, als eerste niet-Britse orkest in de Late Night Proms. Met de fusion band Snarky Puppy nam het een dvd op. En in februari 2015, tijdens het Cross-Linx Festival, delen de musici het podium met de grunger Mark Lanegan en de techno artist Squarepusher.

WEELDE Wie bij het Metropole Orkest nog denkt aan bandleiders als Dolf van der Linden, Rogier van Otterloo en Dick Bakker loopt dus eeuwen achter. Toch praat

Jules Buckley met groot respect over zijn voorgangers. ‘Ze hebben vanaf 1945 gebouwd aan een briljante traditie. Nu vinden we die muziek nostalgisch, maar in hun tijd speelden ze nieuw repertoire voor een breed publiek. Die ambitie hebben wij ook. Naast jazz oriënteren we ons op de hedendaagse, vooruitstrevende pop.’

‘Een bigband om je vingers bij af te likken’ Toen hij in 2008 voor het eerst als gastdirigent naar het Metropole Orkest reisde, kende Buckley de groep van beroemde jazzalbums uit de jaren ’80 en ’90, met artiesten als Ella Fitzgerald en Herbie Hancock. Toch was hij niet voorbereid op de weelde die hij in de studio’s aan de Hilversumse Heuvellaan aantrof. ‘Een bigband om je vingers bij af te likken. Een sensationele ritmesectie. Plus strijkers die kunnen spelen in elke gewenste stijl, van Europees tot latin en Afrikaans. Laat een traditioneel symfonieorkest jazz spelen, and it ain’t gonna swing. Onze strijkers swingen wel. En dat verzin ík niet, dat zegt zo’n beetje elke jazzgigant.’

CASH Voor de Metropole-musici is het een spannende tijd. Soms moeten ze aanpoten, soms oogt de agenda angstwekkend leeg. Over vijf jaar hoopt Jules Buckley met zijn orkest ‘financieel veilig’ te zitten. Hij wil kunnen terugkijken op ‘een paar fantastische releases’. Hoog op het verlanglijstje staat ook een tournee naar Amerika, waar het Grammy-winnende orkest slechts één keer live heeft opgetreden. ‘En verder staan we natuurlijk open voor iedere weldoener with a big bag of cash.’

Op 28 november staat het Metropole Orkest met Laura Mvula in Paradiso. Kijk voor meer optredens op www.mo.nl Foto: Hans van den Woerd

22

Foto: Paul Tolenaar

23

Foto: Paul Tolenaar

EVEN VOORSTELLEN

COLUMN HENK WESTBROEK

MASCHA FELIX

IN DE BAN VAN DIGITAAL DELEGEREN

Marketeer voor muzikanten

Performers Magazine heeft een nieuwe beeldredacteur: Mascha Felix, sinds deze zomer medewerker Communicatie bij Sena. Achter de schermen werkt zij aan de marketing van muziek via ‘Muziek Werkt’ en het vergroten van Sena’s naamsbekendheid bij gesubsidieerde events. Door Willemijn de Jonge ‘Met het platform Muziek Werkt worden ondernemers geïnformeerd en geïnspireerd over de toegevoegde waarde van muziek,’ vertelt Mascha Felix, die zich bezighoudt met de communicatie rond dit project. Op dit moment loopt er een onderzoek binnen kledingwinkels. Mascha: ‘Na een algemeen verkennend onderzoek zijn we nu bezig met een effectonderzoek bij La Ligna in Maastricht. Dat gaat wat meer de diepte in. Natuurlijk ga je in de eerste plaats niet naar een kledingwinkel om naar de muziek te luisteren of te dansen, maar

de vraag is of muziek een positief effect kan hebben op de verkoopcijfers.

‘IK WIL SENA BETER ZICHTBAAR MAKEN’ EFFECTMETING We hebben door een onafhankelijk bureau een nulmeting laten doen naar de huidige situatie bij La Ligna, waarin de winkelmedewerker naar eigen smaak iets opzet. En nu zijn we aan het meten of een vooraf samengestelde playlist die qua stijl en volume is afgestemd op de doelgroep een ander effect heeft. Blijven mensen dan langer in de winkel? Beleven ze hun winkelbezoek anders? Heeft het effect op de omzet? Op basis van het verkennende onderzoek verwachten we daar een positief antwoord op te krijgen; ik ben benieuwd naar de uiteindelijke resultaten die binnenkort beschikbaar zijn. Ik hoop daarmee de Muziek Werkt-campagne nog beter op de

kaart te kunnen zetten onder kledingwinkelondernemers. We willen hen er natuurlijk graag van overtuigen dat muziek draaien in de winkel veel meer oplevert dan het kost.’

NAAMSBEKENDHEID Een ander project op Mascha’s agenda is het vergroten van de naamsbekendheid van Sena bij de evenementen, festivals, muziekwedstrijden en masterclasses die Sena sponsort. ‘We willen graag laten zien wat we doen met de SoCu-gelden om de positie van artiesten te versterken. Veel mensen weten niet dat vanuit de sectie Uitvoerende Kunstenaars jaarlijks meer dan vijftig projecten worden gesteund. Dat we Noorderslag ondersteunen weet waarschijnlijk iedereen, maar er is zoveel meer: van de Sena Masterclass Muzikaal Ondernemerschap tot Rotterdam Beats, de Talent Stages op de Bevrijdingsfestivals of de Muzikantendag on Tour. Ik wil Sena op dat soort evenementen beter zichtbaar maken.’

Ik heb wel eens last van spellingstwijfel. Dankzij het internet weet ik dan toch binnen een paar seconden dat tussen Beneden en Leeuwen een streepje hoort te staan. Ook als ik het telefoonnummer van het Rabobank-filiaal in BovenLeeuwen wil traceren, brengt het internet uitkomst. Dankzij dat internet, slimme computers en ronduit briljant computerprogramma’s kunnen organisaties tegenwoordig een groot deel hun arbeid onbetaald door mij laten uitvoeren. Neem het betalingsverkeer. Nog niet zo heel lang geleden kreeg je rekeningen via de post en werd je geacht een kant-enklaar ingevuld overschrijvingsformulier van een handtekening te voorzien. Die overschrijvingsformulieren kon je dankzij de gepatenteerde papierbehandeling simpel van de rekening losscheuren. Om ze daarna achteloos op een stapel te mieteren. Eens in de zoveel weken ondertekende je alles terwijl je naar een baggerliedje op de radio luisterde. Het aan de lopende band ondertekenen van bankoverschrijvingsformulieren deed je binnen vier minuten, mits het er minder dan vijftig waren. Je stopte die dingen vervolgens in een gratis enveloppe en die enveloppe stopte je in je broekzak. Liep je dan een keer toevallig langs een brievenbus dan hup op de post die brief en klaar was je. Nu moet je via een minicomputer met je bankpas én een geheime pincode een nog geheimere inlogcode genereren. Na wat geklooi met inloggen – het moet altijd twee

keer opnieuw –kun je gaan betalen waarvoor alle details van elke begunstigde moeten worden ingevuld of uit het computergeheugen tevoorschijn getoverd. Vaak moet er ook een betalingskenmerk van vier keer vier cijfers ingevoerd worden en als je dan een keer in plaats van een 6 een 9 intikt, slaat het systeem op hol. Na een uurtje is het vaak zo dat de Rabobank internetsite er de brui aan geeft omdat in de regio Groot- Leeuwen de stroom stoorde waardoor in de hele Benelux het betalingsverkeer ter bescherming van de privacy gestopt wordt. Als je gewoon een keer mazzel hebt, kun je met behulp van het codemachientje na het opnieuw invullen van je pincode en het intikken van een paar gegenereerde controlegetallen alle de betalingen verrichten. Voor dit klantvriendelijke betalingsgemak brengt de bank een bedragje per maand in rekening. Logisch! Sena heeft ook een eigen computerregistratiesysteem. Met behulp van je lidmaatschapsnummer kun je een wachtwoord genereren, waarmee je op de site muziekwerken kunt registreren. Dat had ik al drie jaar niet gedaan omdat elke keer als ik probeerde op die site terecht te komen de computer weigerde me een vers wachtwoord te sturen. Of mijn computer wilde dat niet in ontvangst nemen, wie zal het zeggen. Ik belde Sena en legde mijn probleem voor. Omdat het etenspauze was moest ik later terugbellen. Dat deed ik braaf en een

WANT DAT WERKT NOU EENMAAL ‘SNELLER, EFFICIËNTER EN NAUWKEURIGER’

ontzettend vriendelijke dame had van de eerste mevrouw al exact gehoord wat mijn probleem was en bood direct een oplossing aan. ‘Ik stuur je registratieformulieren op. Met de hand invullen, terugsturen en alles is opgelost!’ De volgende dag ontving ik inderdaad een ‘Persoonlijk Opname Registratieblok’ met een vriendelijk handgeschreven briefje. Ik vulde alles in en stuurde alles op. Een week later ontving ik weer een brief, van weer een andere dame. ‘Geachte Heer Westbroek, op 24 september heeft Sena uw repertoire met een persoonlijk opnameregistratieformulier van u ontvangen, waarvoor hartelijk dank.’ Na nog een paar beleefde zinnen schreef zij: ‘Wij kunnen de toegezonden repertoiredocumenten niet in behandeling nemen.’ Waarom dat niet kon? Omdat aanmelden van repertoire uitsluitend digitaal kan plaatsvinden, want dat werkt nou eenmaal ‘sneller, efficiënter en nauwkeuriger’.

BUMA CLASSICAL CONVENTION

HOUSE IN HARMONY

EUROSONIC NOORDERSLAG

28 – 29 NOVEMBER Utrecht

29 NOVEMBER Leeuwarden

14 – 17 JANUARI Groningen

POPRONDE SPECIAL

DE IJSSEL STROOMT OVER

CHARIVARI WERELDMUZIEK FESTIVAL

29 NOVEMBER Amsterdam

27 DECEMBER 2014 Hengelo

23 - 25 JANUARI Arnhem

Tears on the highway Water in my eyes This rain ain’t gonna change us What’s the use to cry I could say I’m sorry But I don’t wanna lie I just wanna know if staying Is better than goodbye THE COMMON LINNETS, CALM AFTER THE STORM (2014) TEKST: ILSE DELANGE, JB MEIJERS, JAKE ETHERIDGE, ROB CROSBY, MATTHEW CROSBY