Ingekomen stuk D17 (PA 29 mei 2013)
Maatschappelijke Ontwikkeling Beleidsrealisatie & verantwoording
Korte Nieuwstraat 6 6511 PP Nijmegen
Openbare besluitenlijst 18 december 2007 Collegevergadering no 47
Aan de gemeenteraad van Nijmegen
Aanwezig: Voorzitter Wethouders Gemeentesecretaris Communicatie Datum Verslag 14 mei 2013
Telefoon
14024
Telefax
(024) 323 59 92
E-mail
[email protected]
Postbus 9105
Th. de Graaf 6500 HG Nijmegen P. Depla, H. van Hooft sr., L. Scholten, H. Kunst, P. Lucassen, J. van der Meer P. Eringa A. Kuil Ons kenmerk Contactpersoon M. Sofovic MO20/13.0002694 Kristine Mourits
Onderwerp
Datum uw brief
Doorkiesnummer
Vaststellen uitgangspunten regionaal alcoholbeleid regio Nijmegen
(024) 3292537
Geachte leden van de raad,
Aldus vastgesteld in de vergadering van: Per 1 januari 2013 is de gemeente verantwoordelijk voor de Drank en Horecawet en daarmee ook het handhaven van de leeftijdsgrens voor het verstrekken van alcohol. Wij willen u informeren over de intentie van de gemeenten in de regio Nijmegen om de invoering van deze wet gezamenlijk op te pakken en een verbinding te maken met de regionale aanpak alcoholmatiging onder jongeren in het kader van het gezondheidsbeleid.
De voorzitter,
De secretaris,
Preventie alcohol Onder de noemer Alcohol Durf Nu! werken de gemeenten in de regio Nijmegen sinds 2009 samen om het alcoholgebruik onder jongeren te verminderen. De inzet is gericht op een brede en integrale aanpak gericht op bewustwording, voorlichting, regels en handhaving. Het alcoholgebruik is de afgelopen jaren gedaald van 47% naar 35% onder jongeren. Het is daarentegen nog steeds relatief makkelijk om alcohol te kopen als jongere onder de 16 jaar (correcte naleving steeg van 13% naar 16% de afgelopen twee jaar). Om het gebruik verder te verlagen en structurele verandering te realiseren continueren wij deze regionale aanpak. Wijzigingen Drank en Horecawet (DHW) Met de nieuwe DHW wordt het toezicht op leeftijdsgrenzen overgeheveld van de Voedsel en Warenautoriteit naar gemeenten. Tegelijkertijd wordt het bestuursorgaan burgemeester het bevoegd gezag waar het gaat om vergunningen, toezicht en handhaving van de DHW. De DHW schrijft voor, dat elke gemeente voor 1 januari 2014 een verordening maakt ten aanzien van para commerciële horeca. Daarnaast is het mogelijk om als gemeente een tweede verordening vast te stellen waarin bepalingen kunnen worden opgenomen over prijsacties, happy hours en het koppelen van een toegangsleeftijd aan sluitingstijden. Preventie-Handhaving een effectieve en efficiënte aanpak Ervaringen in het land op het gebied van gezondheidsbevordering en specifiek alcoholmatiging laten zien dat een aanpak van preventie activiteiten (bewustwording, voorlichting, stellen van regels) effectief is als er ook gecontroleerd wordt op naleving van de regels.
www.nijmegen.nl
DEF Brief raad over alcoholbeleid regio Nijmegen.docx
1
Gemeente Nijmegen Maatschappelijke Ontwikkeling Beleidsrealisatie & verantwoording
Vervolgvel
1
Nu de gemeenten, naast preventie ook verantwoordelijk zijn voor de DHW biedt dit de mogelijkheid tot een gebundelde aanpak. Uitvoering van de DHW is een specifieke taak van de handhaving en vergt specifieke kennis en organisatie. Dit is niet voor elke gemeente, met name kleinere gemeenten eenvoudig te realiseren. Inzetten op regionale uitvoering van de DHW biedt voor alle gemeenten continuïteit en efficiëntie. Daarnaast versterkt een regionale uitvoering ook de regionale aanpak rondom preventie. Gezamenlijke uitgangspunten en aanpak Om preventie en handhaving gezamenlijk op te pakken zijn gezamenlijke uitgangspunten opgesteld, welke zijn opgenomen in het document regionaal alcoholbeleid regio Nijmegen (bijgevoegd). Deze uitgangspunten zijn leidend bij de verdere uitwerking van de regionale aanpak en de invulling van de wettelijke verantwoordelijkheden die met de nieuwe DHW bij de gemeente is belegd, namelijk het opstellen van een verordening en het organiseren van de handhaving. De gedachte achter de uitgangspunten is dat hoe minder alcohol er gedronken wordt des te beter dit is voor de volksgezondheid en de sociale veiligheid in de regio. Wij willen dit met elkaar op zo’n effectieve, efficiënte, maar vooral maatschappelijke acceptabele manier bereiken. Vervolgproces Op een bestuurlijke werkconferentie op 22 maart jongsleden zijn de uitgangspunten vastgesteld door alle burgmeesters en wethouders volksgezondheid in de regio Nijmegen. De uitwerking van de aanpak zal plaatsvinden in opdracht van een stuurgroep. Namens de gemeente Nijmegen neemt Burgemeester Bruls deel. U zal geïnformeerd worden over het vervolg met name over de invulling van de verordening en de organisatie van de handhaving. Verwachting is dat in november 2013 aan u de verordening DHW zal worden voorgelegd. Wij hopen u hiermee op dit moment voldoende op de hoogte gebracht te hebben over de ontwikkelingen aangaande de Drank- en Horecawet en het alcoholbeleid.
Hoogachtend, college van Burgemeester en Wethouders van Nijmegen, De Burgemeester,
De Gemeentesecretaris,
drs. H.M.F. Bruls
drs. B. van der Ploeg
www.nijmegen.nl
DEF Brief raad over alcoholbeleid regio Nijmegen.docx
Visienota alcoholbeleid regio Nijmegen
Datum Van
27 november 2012 Martijn Planken (GGD), Tamara Baert (IrisZorg), Gerard Molleman (GGD) Afdeling GB&E Doorkiesnummer 024 - 329 71 06 E-mail
[email protected]
GGD Regio Nijmegen postadres postbus 1120 6501 BC Nijmegen bezoekadres Groenewoudseweg 275 6524 TV Nijmegen telefoon: (024) 329 72 97 fax: (024) 322 69 80
[email protected] www.ggd-nijmegen.nl
Alcohol Alcohol is een legaal genotmiddel dat in Nederland door meer dan 90% van de bevolking in meer of mindere mate wordt gebruikt. Het kan zorgen voor een prettig gevoel, het maakt de tongriem wat losser en zorgt dat je makkelijker in de omgang wordt naar anderen toe. Toch is het gebruik van alcohol niet alleen positief. Schadelijk gebruik kan leiden tot problemen op zowel individueel als maatschappelijk niveau. Naast risico’s op somatische aandoeningen als kanker, cardiovasculaire ziekten, levercirrose en lichamelijk letsel beperkt schadelijk alcoholgebruik de ontplooiingskansen van zowel volwassenen als jongeren. Op maatschappelijk niveau heeft schadelijk alcoholgebruik een grote invloed op de (sociale) veiligheid, arbeidsproductiviteit en verkeersveiligheid.
Aanleiding De burgemeesters en de wethouders Volksgezondheid van de gemeenten in de regio Nijmegen signaleren een fors gebruik van alcohol, ook door jongeren. Om dit forse gebruik van alcohol tegen te gaan is een gezamenlijke regionale aanpak op het terrein van preventie en handhaving nodig. Het beëindigen van de eerste fase in het regionaal alcoholmatigingsproject en de invoering van de nieuwe Drank- en Horecawet vormen de aanleiding om vanaf 2013 vanuit een gezamenlijke visie het alcoholgebruik aan te pakken.
Visie en ambitie De visie achter het alcoholbeleid is dat hoe minder alcohol er gedronken wordt des te beter dit is voor de volksgezondheid en de sociale veiligheid in de regio1. Concreet 2 betekent dit dat jongeren jonger dan de geldende leeftijdsgrens uit de Drank- en Horecawet beter geen alcohol kunnen drinken. Volwassenen vanaf 18 jaar houden zich aan het landelijk advies voor aanvaardbaar alcoholgebruik3 Het is de ambitie om dit op een effectieve, efficiënte, maar vooral maatschappelijk acceptabele manier te bereiken. Speerpunt is om vooral volwassenen aan te spreken op hun verantwoordelijkheid; ze te motiveren om vorm en inhoud te geven aan de gestelde regels en normen: -
1 2
Ouders te motiveren om met hun kinderen in gesprek te gaan, duidelijke grenzen te stellen, deze ook te handhaven en gezond gedrag ‘voor te leven’. Niet alleen in hun ouderlijke rol thuis, maar ook in hun rol als opvoeder van andere jongeren in
Framework for alcohol policy in the WHO European Region. (2006). Kopenhagen: World Health Organisation. Vooralsnog is deze leeftijd vastgesteld op 16 jaar, maar er ligt op dit moment een motie van dhr. Voordewind, waarin wordt
voorgesteld om deze leeftijd op te trekken naar 18 jaar. Gezien er zich een Kamermeerderheid voor deze motie aftekent, wordt er in deze visienota rekening gehouden met de voorgestelde nieuwe leeftijdsgrens voor het gebruik en verkoop van alcoholhoudende dranken. 3 http://www.alcoholinfo.nl/index.cfm?act=esite.tonen&pagina=15 Geraadpleegd op 30-11-12
1
de maatschappij (als vrijwilliger bij de sportvereniging, bij de uitvoering van hun werk, als leraar, verstrekker tijdens een feestje of evenement etc) -
Verstrekkers te gemotiveren om zelf een sluitend systeem te ontwikkelen als het gaat om de naleving van de Drank- en Horecawet en de gemeentelijke verordeningen, nu de regels uit de Drank- en Horecawet strenger gecontroleerd worden.
Doelgroep De gecombineerde aanpak moet zich richten op jongeren onder de 16 en jongeren tussen 16 en 18 jaar en hun ouders en de verstrekkers van alcoholhoudende drank. Ouders en opvoeders hebben grote invloed op het gedrag van hun kinderen. Door het stellen van duidelijke regels in de opvoeding enerzijds en het handhaven en voorleven van deze regels anderzijds leveren ze een essentiële bijdrage aan het alcoholmatigingsbeleid. Daarnaast hebben ouders in de maatschappij bijv. als leraar of vrijwilliger in de sport verschillende rollen waarin ze niet alleen te maken krijgen met hun eigen kinderen, maar ook de verantwoordelijkheid dragen over kinderen in hun directe omgeving. Ook in deze maatschappelijke rol is het van belang dat opvoeders regels blijven stellen en het gewenste gedrag voorleven.
Uitgangspunten voor een effectieve aanpak in de regio Nijmegen Draagvlak, regels en controle: preventie én handhaving. De beschreven ambitie willen we met een effectieve en efficiënte aanpak realiseren. De nadruk zal daarom ook liggen op: - het vaststellen van de juiste regels die nodig zijn om de gestelde ambitie te realiseren; - het vergroten van het draagvlak voor deze regels - en een systematische controle op de naleving van de vastgestelde gestelde regels. Uitgangspunt is ook dat alleen een combinatie van alcoholpreventie en handhaving zicht geeft op een effectieve aanpak van het alcoholgebruik.
Lokaal, regionaal en integraal Het beïnvloeden van mensen en het veranderen van de manier waarop de maatschappij aankijkt tegen alcohol vergt ook een lokale aanpak, die recht doet aan de lokale cultuur. Het maakt het mogelijk om mensen echt aan te spreken op hun verantwoordelijkheid. Die moet niet ophouden bij de eigen gemeentegrenzen, maar de hele regio bestrijken. In regionaal verband is het noodzakelijk om te verbinden en is het mogelijk om een efficiëntieslag te maken. Handhaving, onderzoek, aanpak van het onderwijs en grote evenementen als carnaval en de Vierdaagse, hebben baat bij een regionale aanpak. Het veranderen van de wijze waarop de samenleving aankijkt tegen en omgaat met alcohol vereist dat alle partijen gezamenlijk en dus integraal werken aan dezelfde doelen. Alleen dan kan er daadwerkelijk iets veranderen als het gaat om alcohol in de regio Nijmegen.
Zelfredzaamheid en controle Er dient een brede beweging en coalitie te ontstaan die de ambitie van deze aanpak ondersteunt en verder brengt. De preventieve aanpak van alcoholmatiging heeft als perspectief het structureel en duurzaam veranderen van gedrag met als doel gezondheidswinst. Dit dient zowel van bovenaf (overheid), als van onderaf (burgers) te gebeuren. Als alleen van bovenaf regels worden opgelegd, gaan mensen op zoek gaat naar de mazen in de wet, of op zoek naar de grenzen van het toelaatbare. Het is de uitdaging om als overheid kaders te scheppen waarbinnen burgers en instellingen zelf regels en systemen bedenken die passen binnen deze beleidskaders én binnen de setting waar de 2
regels op van toepassing zijn. Zo kunnen burgers, die zelf iets willen veranderen aan het alcoholgebruik van jongeren, vanuit eigen verantwoordelijkheid actief worden. Bijvoorbeeld door in de lokale situatie als vrijwilligers of direct betrokkenen en opvoeders in sportverenigingen, horeca, scholen en supermarkten zelf systemen in te stellen om het drankgebruik onder jongeren te beteugelen. Het bevorderen van de zelfredzaamheid van de maatschappij staat hierbij voorop, maar is geen vrijbrief voor vrijblijvendheid. Een strikte controle op de naleving is nodig als een stok achter de deur voor die diegene die niet intrinsiek gemotiveerd zijn om aan de slag te gaan met de regionale ambitie. Er wordt een bijdrage verwacht van een ieder die zich bezighoudt met jongeren, alcohol of een combinatie van deze twee.
Doelstellingen 1.
2. 3.
Draagvlak:
Het realiseren van draagvlak voor de visie van het regionaal alcoholbeleid: Het realiseren van bewustwording bij ouders/opvoeders en het bevorderen van een effectieve opvoedstrategie om zo gedragsverandering te realiseren bij jongeren (zowel onder de 16 als bij jongeren onder de 18) Regelgeving: Vaststellen van een gezamenlijke DHW-verordening m.i.v. 2014 Handhaving: Het regionaal organiseren van de handhaving van de Drank- en Horecawet. Het bundelen van expertise maakt dat het geld (en de inzet) op een efficiënte wijze besteed wordt.
We richten on daarbij op de volgende settings om deze doelstelling te realiseren.
Opvoedingsondersteuning door ouders Een van de doelen is het bevorderen van een effectieve opvoedstrategie. Dit betekent dat ouders strenge en duidelijke regels moeten stellen binnen de opvoeding en deze ook moeten handhaven. Vaak willen ouders en opvoeders het alcoholgebruik bij hun eigen kind wel voorkomen, maar missen de ruggensteun in de maatschappij om hier in de opvoeding adequaat mee om te gaan. Deze integrale en regionale aanpak moet voor ouders een ruggensteun zijn om de aanpak van alcohol zelf ter hand te nemen.
Evenementen/ horeca Tijdens evenementen (als carnaval, Vierdaagsefeesten) en in het uitgaansleven is het ingewikkeld om toe te zien op de naleving van de Drank- en Horecawet. Er is in het project voldoende ervaring opgedaan om op een sluitende manier leeftijdsbandjes in te zetten. Hiermee kunnen de regels van de Drank- en Horecawet worden uitgedragen, maar kan ook effectiever en efficiënter worden gecontroleerd op de leeftijdsgrenzen aan de bar en in het geval van de Vierdaagsefeesten ook aan de kassa’s van de supermarkten in de binnenstad.
Scholen Het is de ambitie om scholen in zijn geheel als alcoholvrije omgeving voor jongeren in te richten. Zeker wanneer de leeftijdsgrens wordt opgetrokken naar 18 jaar zijn buitenschoolse activiteiten als schoolfeesten en excursies de aangewezen gelegenheid om ervaringen op te doen met alcoholvrij uitgaan. Deze vorm van learning by doing sterkt jongeren in het beeld dat het ook zonder alcohol gezellig kan zijn.
Supermarkten In Nederland vindt ongeveer 80% van de alcoholverstrekking plaats via supermarkten. Een belangrijke plek om het alcoholbeleid vorm en inhoud te geven. Het inrichten van systemen die de handhaving vergemakkelijken zijn hierbij het speerpunt. De toezichthouders moeten voornamelijk toezien op het functioneren van deze systemen.
3
(Sport)verenigingen Het verenigingsleven is een belangrijke vindplaats voor zowel jongeren als ouders en bij uitstek een plek waar ruimte is voor het aanleren van gezond gedrag ten aanzien van alcohol. De Drank- en Horecawet voorziet in een verplichte verordening voor deze sector en het is de uitdaging om samen met verenigingen van met name grote teamsporten (en hun regionale overkoepelende organisaties) toe te werken naar een gedragen beleid, wat niet alleen wordt ondersteund, maar ook daadwerkelijk wordt uitgevoerd en gecontroleerd door de leden en het bestuur van de vereniging. Alleen wanneer het beleid echt wordt gedragen is er kans op een geslaagde invoering van een nieuwe paracommerciële verordening. Die trekt niet alleen een grens daar waar de vereniging in concurrentie gaat met de reguliere horeca, maar levert ook een bijdrage aan het tegengaan van alcoholgebruik door jongeren en aan een verantwoorde verstrekking aan zowel jongeren als volwassenen.
Literatuur 1. Framework for alcohol policy in the WHO European Region. (2006). Kopenhagen: World Health Organisation 2. Babor T, Caetano R, Casswell S. (2010). Alcohol: No ordinary Commodity. Oxford: Oxford University Press: Research and Public Policy. 3. Handreiking Gezonde Gemeente. (2010). Bilthoven: RIVM: Centrum Gezond Leven. 4. Mulder J, Dalen van W, Moll M. Creating local alcohol policy. Utrecht: Nederlands Instituut voor Alcoholbeleid. 5. Daemen C, Vorst van der H, Engels R. (2006). Opvoedingsstijlen, ouderlijk alcoholgebruik en alcoholgebruik van adolescenten: een longitudinale studie. Pedagogiek, 26, 192-208. 6. Richtlijnen goede voeding. (2006). Den Haag: Gezondheidsraad.
4
