Lokale inbedding van zorgboerderijen

Lokale inbedding van zorgboerderijen Een inspiratiegids voor zorgboeren, zorgvoorzieningen en lokale besturen

STEU N PU NT

BRAET Mieke (red.)

Groene Zorg vzw

vzw

Groene Zorg

STEU N PU NT

‘

Zorgboerderijen bevinden zich niet op een eiland. Zij functioneren pas optimaal wanneer zij kunnen rekenen op inbedding in de eigen lokale gemeenschap.

’

INHOUD

Lokale inbedding van zorgboerderijen Een inspiratiegids voor zorgboeren, zorgvoorzieningen en lokale besturen Inhoud 1.

ZORGBOERDERIJEN EN DE LOKALE GEMEENSCHAP 6

1.1. Wederkerige beïnvloeding tussen zorgboerderij en lokale gemeenschap 6

1.2. Waarom investeren in meer contact met de lokale gemeenschap?

7

7

1.2.1. Meer kansen tot inclusie voor de doelgroep

1.2.2. Meer ontwikkelingskansen voor zorgboerderijen

8

1.2.3. Meer welzijn in de lokale gemeenschap

9

1.2.4. Positieve beeldvorming ten aanzien van landbouw

10

1.2.5. Kansen tot plattelandsontwikkeling

10

1.2.6. Aandachtspunten

10

1.3. Begrippen in klare taal

2.

14

1.3.1. Community Supported Agriculture, CSA-boerderijen

14

1.3.2. Community Support

15

1.3.3. Community Care

16

1.3.4. Vermaatschappelijking van zorg

16

ZORGBOERDERIJEN IN DE LOKALE GEMEENSCHAP: PRAKTISCHE TIPS

17

2.1. Naamsbekendheid in de lokale gemeenschap

17

2.2. Opendeurdag op de zorgboerderij

20

2.3. Duurzame samenwerkingsverbanden

24

2.4. Zorgboerderijen en lokale overheden

28

2.5. Sponsoring uit de lokale gemeenschap

30

3. CONCLUSIES

32

4.

33

BRONNEN EN REFERENTIES

5. COLOFON

34

STEU N PU NT

Groene Zorg vzw

3

voorwoord

Voorwoord Zorgboerderijen bevinden zich niet op een eiland. Zij functioneren pas optimaal wanneer zij kunnen rekenen op inbedding in de eigen lokale gemeenschap. Hoe kan je als zorgboerderij betere bekendheid krijgen in de eigen buurt? Hoe kan je het sociale kapitaal mobiliseren door samenwerkingen aan te gaan met verenigingen? Zorgvragers en zorgvoorzieningen zoeken naar meer mogelijkheden om hun doelstelling van ‘inclusie’ te realiseren, door de lokale gemeenschap aan te spreken en over de drempels te halen. Het project STRO (Samen TeRug de bOer Op) bood kansen om op deze vragen via concrete acties antwoorden te vinden. Dankzij de financiële steun van Interreg IV-a en de cofinanciering vanuit de betrokken provincies worden de bevindingen en methodieken in deze brochure ter beschikking gesteld. Interessant voor zorgboerderijen in Vlaanderen en Nederland die inspiratie zoeken om hun lokale inbedding te versterken, maar ook voor zorgvoorzieningen die lokale samenwerkingen zoeken, en voor gemeentebesturen die in het kader van het lokaal sociaal beleid tegemoet willen komen aan lokale welzijnsnoden. Daarbij is er aandacht voor de grote diversiteit aan zorgboerderijen: zowel zorgboerderijen die nauw gelinkt zijn aan zorgvoorzieningen, als zorgboerderijen op particuliere land- of tuinbouwbedrijven. In het overkoepelende begrip ‘Groene Zorg’ zitten beide types vervat, namelijk alle mogelijke vormen van samenwerking tussen zorg en landbouw in een groene omgeving.

4

STEU N PU NT

Groene Zorg vzw

VOORWOORD

Zorgboerderij Meander, Kapellen, onderdeel van de zorgvoorziening Rotonde vzw, is het resultaat van een procesmatige omschakeling van een gesloten naar een open zorgboerderij. Via het opzetten van samenwerkingsverbanden met verenigingen, stakeholders en buurtbewoners ontstonden vele nieuwe kansen voor doelgroepen, voor verenigingen en stakeholders, voor de zorgboerderij. Het verhaal van Meander illustreert de dynamiek van een dergelijk transformatieproces.

Ook al onderscheiden zorgboerderijen in Vlaanderen en Nederland zich duidelijk van elkaar, omwille van de verschillende context waarbinnen ze functioneren (meer hierover in de brochure: ‘aandachtagenda voor Vlaamse en Nederlandse zorgboerderijen’), de dynamische relatie met de lokale gemeenschap is aan beide zijden van de grens even relevant. In deze brochure wordt een beeld gegeven van de resultaten van deze acties. De betrokken projectpartners voor dit luik van het STRO-project zijn: Stad Brugge met Hoeve Hangerijn, Rotonde vzw met zorgboerderij Meander, Steunpunt Welzijn vzw met het project Groene Zorg Oost-Vlaanderen, Steunpunt Groene Zorg en ZLTO (Zuid-Nederlandse Land- en tuinbouworganisatie). Hoeve Hangerijn, Brugge, is een ontmoetings- en belevingshoeve waar mensen met en zonder beperking samen kunnen (be)leven, werken en ontspannen. De hoeve heeft een belangrijke sociaal-maatschappelijke functie. Dit unieke project is het resultaat van een samenwerking tussen Stad Brugge, verschillende voorzieningen voor personen met een beperking, buurtverenigingen en -scholen. Er vinden ook allerlei activiteiten en evenementen plaats die de verwevenheid met de lokale gemeenschap benadrukken. Dit is een nieuw project dat van in het begin de kaart getrokken heeft van lokale verwevenheid.

Groene Zorg Oost-Vlaanderen, een partnerschap tussen Steunpunt Welzijn, Steunpunt Groene Zorg en Landelijke Gilden, heeft tot doel de samenwerking tussen landbouw en zorg te ondersteunen met sensibiliseringsacties, dienstverlening en vorming aan zorgvoorzieningen en zorgboeren. In de regio Aalst, provincie Oost-Vlaanderen, liep tijdens de STRO-projectperiode een pilootinitiatief om de ‘community support’ duidelijker aan te spreken. Het initiatief werd FA-Sleutels gedoopt. ‘FA’ - verwijzend naar 4 landelijke deelgemeenten van Aalst (Herdersem, Moorsel, Baardegem en Meldert vormen samen ‘de Faluintjes’), en ‘Sleutels’ - doelend op het openen van deuren… die anders misschien gesloten zouden blijven. Eén van de grote sleutels is precies de mogelijkheid tot kruisbestuiving die ontstaat dankzij samenwerking tussen heel verschillende lokale verenigingen. Elke vereniging heeft immers z’n eigen methodieken, tradities, verankering, communicatiekanalen. Maar samen, wordt één plus één drie. Hierdoor ontstaan nieuwe kansen voor zorgboerderijen, zorgvoorzieningen en zorgvragers. In Nederland worden steeds meer zorgtaken doorgeschoven naar het niveau van de gemeenten. Voor Nederlandse zorgboerderijen betekent dit nieuwe uitdagingen, maar ook nieuwe kansen. Bij de aanvang van het STROproject was ‘inbedding in de lokale gemeenschap’ eerder iets wat toevallig vorm kreeg. Met de grotere focus op de matching tussen het aanbod van zorgboerderijen en de zorgnoden in de gemeente, wordt de lokale inbedding brandend actueel, iets waar men zich best ook doelmatig mee bezighoudt. Zorgboerderij Binnenste Buiten en zorgboerderij Akkerwinde uit Zeeland tonen hoe je als zorgboerderij kunt bouwen aan betere naamsbekendheid en lokale samenwerkingsverbanden. Deze brochure biedt inspirerende voorbeelden voor zorgboerderijen, zorgvoorzieningen, verenigingen en gemeenten om krachten te bundelen: zo krijgen zorggasten extra kansen tot inclusie, ontstaan er voor zorgboerderijen extra ontwikkelingskansen, en ontstaan er meer welzijnskansen in de eigen lokale gemeenschap.

STEU N PU NT

Groene Zorg vzw

5

ZORGBOERDERIJEN EN DE LOKALE GEMEENSCHAP

1. ZORGBOERDERIJEN EN DE LOKALE GEMEENSCHAP 1.1. Wederkerige beïnvloeding tussen zorgboerderij en lokale gemeenschap Zorgboerderijen zijn een relatief jonge tak in welzijn en zorg, maar ze raken steeds beter bekend. De kleinschaligheid, laagdrempeligheid, de informele, persoonlijke en familiale sfeer spreekt velen aan. Zorgvoorzieningen uit verschillende sectoren zoeken samenwerkingen met zorgboerderijen: het is voor zorggasten immers een grote meerwaarde om in de buurt waar men leeft tot een ruimer netwerk te behoren. De zorgboerderij wordt hiermee opgenomen in het netwerk van de zorggast en in het netwerk van de voorziening: de zorgboer wordt bijvoorbeeld uitgenodigd op

6

STEU N PU NT

Groene Zorg vzw

een opendeur van de voorziening, de zorgboer komt ook naar de familiedag voor de zorggast. Dat netwerk op en rond de zorgboerderij ontstaat haast van nature: boer, boerin, hun kinderen/familieleden, maar ook: buren, klanten en leveranciers, een plaatselijke vereniging die eens op bezoek wil komen, een plaatselijke journalist die een artikel wil schrijven… En zo gaat de bal aan het rollen: een opendeurdag, een dorpsfeest, een fietstocht, een officiële receptie op het gemeentehuis… Zo worden zorgboerderijen levende gemeenschappen, in een voortdurende wisselwerking met de ruimere lokale gemeenschap. Levende gemeenschappen groeien en bloeien organisch. Doordat je ontmoet, doordat je samen iets concreets doet, ontstaan netwerkverbindingen die leiden tot kruisbestuivingen, met soms verrassende resultaten.


1.2. Waarom investeren in meer contact met de lokale gemeenschap? 1.2.1. Meer kansen tot inclusie voor de doelgroep Op de zorgboerderij komen mensen uit kwetsbare groepen aan hun trekken via dagelijkse activiteiten in een ongedwongen omgeving. Voor sommige voorzieningen is dit een voldoende reden om zelf een zorgboerderij op te zetten. Andere voorzieningen realiseren deze welzijnsdoelstelling via samenwerking met externe zorgboerderijen. Ook actieve landen tuinbouwers die naast de productieactiviteiten zorgboer willen worden, geven de kans tot inclusie als beweegreden op.

“De zorggasten hier hebben één op één begeleiding nodig. Klanten bedienen is voor hen te hoog gegrepen. Aardappelen dragen tot aan de auto van een klant lukt prima: en ze krijgen er ook nog eens waardering voor. Dat is wat alle hulpboeren hier hard nodig hebben.” Annick Van Caester, Valleihoeve, melkvee met thuisverwerking en zorgboerderij, www.valleihoeve.be

“ Wij willen kansen geven aan mensen die anders aan de zijlijn blijven staan.” Antoine De Paepe, biodynamisch tuinbouwer en zorgboer, www.dekollebloem.be

Naast de zorgboerderij woont een buurman die nog een klein stukje weiland heeft waarvan hij het gras niet meer gemaaid krijgt: of enkele dieren van de zorgboerderij hierop kunnen komen grazen? De zorgboer komt samen met een zorggast de dieren verzorgen: de buurman biedt hen spontaan een warme kop chocolademelk aan. Door dit contact leert de buurman veel over ‘omgaan met kansengroepen’. Hij begrijpt nu beter wat er op de zorgboerderij gebeurt. Deze buurman zit in het bestuur van een plaatselijke vereniging die jaarlijks een fietstocht organiseert en doet een voorstel om op de zorgboerderij een stopplaats te voorzien. Er verschijnt een foto in de pers, op internet, in de sociale media.

STEU N PU NT

Groene Zorg vzw

7


“Onze jongeren verblijven al lang in instellingen, de klassieke hulpverlening brengt hen geen stap verder want ze zijn dat allemaal beu. Door op een boerderij te zijn, samen te leven met het gezin van de boer en door samen te werken, kijken ze anders tegen het leven aan. Ze krijgen een nieuwe kans, niemand vraagt naar hun verleden.” Kwaliteitsgids Steunpunt Groene Zorg 2007

1.2.2. Meer ontwikkelingskansen voor zorgboerderijen Zorgboerderijen die hun zorgtak willen uitbreiden, hebben meer kans op succes als ze lokaal over een stevig netwerk beschikken. Vlaamse landen tuinbouwers die een groter zorgaanbod willen ontwikkelen, kunnen immers slechts in beperkte mate beroep doen op financiële hefbomen. Wie als particulier een zorgboerderij wil uitbouwen zonder een actief landbouwbedrijf te zijn, heeft in Vlaanderen helemaal geen structureel financieringskader. Vanuit een sterke persoonlijke gedrevenheid, ondanks de financiële beperkingen, zoeken veel Vlaamse zorgboerderijen naar creatieve manieren om kwaliteitsvolle zorg te kunnen aanbieden: bijvoorbeeld via andere verbredingsactiviteiten die inkomsten genereren, via de uitbouw van een ondersteunend netwerk, via samenwerkingsverbanden.

“Voor onze verbredingsactiviteiten konden wij beroep doen op VLIFinvesteringssteun1: deze accommodatie komt nu ook goed van pas voor de scholen en de jongeren die hier komen.” Annick Van Caester, Valleihoeve, melkvee met thuisverwerking en zorgboerderij, www.valleihoeve.be 1 VLIF : Vlaams Landbouwinvesteringsfonds voor landen tuinbouwers. Meer informatie over deze steunmaatregel kan u terugvinden op de website lv.vlaanderen.be (subsidies/VLIF-investeringssteun).

“De gebruikers hebben nu meer keuzemogelijkheden: taken in de moestuin, meehelpen bij de vrijwilligers van het vogelopvangcentrum, bezoekers rondleiden op het terrein, het terrein onderhouden. Vroeger kwamen hier enkel cliënten uit onze eigen voorziening, nu komen er ook andere gebruikers: jongeren, mensen uit de psychiatrie, en ook gewone mensen uit de buurt. De mix van doelgroepen biedt nieuwe integratiekansen voor iedereen.” Goran Van Dijck, verantwoordelijke zorgboerderij Meander (Rotonde vzw), www.rotonde.eu

8

STEU N PU NT

Groene Zorg vzw


“Om onze werking structureel te kunnen onderbouwen, is een vaste inkomensstroom onontbeerlijk. Daarom richten wij nu de ‘Vrienden van de Kruiskenshoeve’ op.” Robert Accoe, Kruiskenshoeve, www.kruiskenshoeve.be

Voor Nederlandse zorgboerderijen speelt een sterke economische motivatie in de toegenomen interesse voor gemeentelijke samenwerkingsverbanden. In Nederland zijn er meer financieringsmogelijkheden om een volwaardige zorgtak uit te bouwen, maar er was in de periode 2013-2014 wel een grote verschuiving van de beschikbare budgetten: de financiering van de zorg wordt overgeheveld naar het niveau van de gemeenten. Dit vereist dat zorgboerderijen meer oog hebben voor samenwerking op gemeentelijk niveau.

oordelen onderuit haalt: het accent ligt immers op wat iemand kan, en niet op wat iemand niet (meer) kan. Door de combinatie van al die factoren, wordt het grote publiek aangesproken op de waarde van ‘zorg dragen’ en het belang van ‘samen leven’. Bewustwording van deze waarden, motiveert mensen om anders te gaan kijken naar mensen die op de één of andere manier minder kansen hebben. Dit kan er toe leiden dat men zelf, of samen met de vereniging waarvan men lid is, maatschappelijk engagement wil opnemen. Een vereniging zal er eens bij stil staan hoe ze mensen die anders zijn, ook kan laten participeren aan hun activiteiten.

“Echte inclusie komt van twee kanten” Joke Roels, Huize Tordaele: www.torhout.be/buurtvervlechting

“Ik investeer in de uitbouw van een lokaal netwerk omdat het helpt bij onderhandelingen met voorzieningen en met de gemeente.” Jan-Kees van Gaalen, zorgboerderij Binnenste Buiten, www.binnestebuiten.eu Bovendien staat de zorgboerderij voor een zorgvorm dicht bij de mensen. De zorgboer is iemand ‘van bij ons’. En de zorgvorm heeft een informele kwaliteit: de zorgboer is hierdoor gemakkelijk aanspreekbaar. Mensen uit de buurt die met hun zorgnoden niet naar een professionele zorgverstrekker durven stappen, spreken soms gemakkelijker de zorgboerin aan.

“Nu ze mij kennen als zorgboerin, spreken mensen uit het dorp mij spontaan aan om raad te vragen voor hun problemen.”

1.2.3. Meer welzijn in de lokale gemeenschap

Nadia Sucaet, kippenbedrijf en zorgboerderij, www.hoftermotte.be

Zorgboerderijen die goed verweven zijn in het lokale gemeenschapsleven, kunnen functioneren als echte katalysatoren van ‘sociaal kapitaal’. De hoevewinkel, de verbruikszaal, het hoeveterras, het erf kunnen uitgroeien tot echte ontmoetingsplekken voor verenigingen en particulieren. De zorgboerderij is ook vlot toegankelijk: je loopt er gemakkelijk binnen op het erf of je koopt iets in de hoevewinkel. Mensen uit de buurt komen er in contact met een vorm van zorgverlening die alle voor-

STEU N PU NT

Groene Zorg vzw

9


1.2.4. Positieve beeldvorming ten aanzien van landbouw Voor actieve landen tuinbouwbedrijven is het gunstig effect op het imago van de landbouwsector een bijkomend motief om te investeren in gemeenschapsgerichte activiteiten. Een actief landbouwbedrijf dat ervoor kiest om ook te functioneren als zorgboerderij, ziet dit als een middel om te werken aan een breder bewustzijn van wat landbouw is.

1.2.6. aandachtspunten Gemeenschapsgerichte activiteiten zijn behoorlijk tijdsintensief en vragen heel wat vaardigheden: mensen onthalen, uitleg geven, een open deur organiseren, een eigen website maken en onderhouden … Kan je dit wel combineren met de productieactiviteiten en de zorgactiviteiten? Heb je wel de nodige vaardigheden? Je moet het dus met hart en ziel doen.

Op de ’Dag van de Landbouw’ stellen landen tuinbouwbedrijven hun boerderij open voor het grote publiek. In het ruime aanbod van te bezoeken landbouwbedrijven, is er altijd wel de mogelijkheid om ook een zorgboerderij te bezichtigen. De inzet voor de lokale gemeenschap kan tot veel persoonlijke voldoening leiden: de zorgboer krijgt immers erkenning van mensen uit de regio, hij krijgt een groter regionaal netwerk, via een positief verhaal verkrijgt hij veel goodwill binnen de lokale gemeenschap. www.dagvandelandbouw.be

“Het bedrijf heeft naast een ecologisch engagement, ook een sociaal engagement.” Nico Vandevannet, biologisch groenteteeltbedrijf en zorgboerderij ‘De Levende Aarde’, www.schoonboeren.be, www.delevendeaarde.be

“Mijn man doet vooral het landbouwwerk, ik doe – samen met de dochters – de hoevewinkel, het terras en de verbruikszaal. De zorgboerderij doen we samen.” Annick Van Caester, Valleihoeve, melkvee met thuisverwerking en zorgboerderij, www.valleihoeve.be

1.2.5. Kansen tot plattelandsontwikkeling Naarmate de zorgboerderij steviger ingebed is in het lokale netwerk, zal deze meer deel gaan uitmaken van de kern van het sociaal leven van een dorp. De zorgboerderij kan vanuit dit netwerk van plattelandsactoren een rol spelen in innovatieve plattelandsprojecten. Het Vlaams Ruraal Netwerk is motor van een groepsdynamiek voor een platteland in beweging en is ondergebracht bij het Departement Landbouw en Visserij. (Meer info: www.ruraalnetwerk.be.)

Ook al investeer je in de uitbouw van een goed regionaal netwerk, verwacht niet dat de activiteit als zorgboerderij jou een onmiddellijke financiële meerwaarde zal opleveren. Jouw zorgaanbod is immers een zaak van ‘social profit’: je doet iets voor de samenleving, mensen uit de kwetsbaarste groepen van die samenleving voelen er zich een stuk beter door. En dat kan ook jou een goed gevoel geven. Maar dat wil nog niet zeggen dat je er financieel op vooruit gaat. Het komt erop aan op langere termijn aan de weg te timmeren, een goed regionaal netwerk uit te bouwen, een kwaliteitsvolle dienst te verlenen en daar een correcte vergoeding tegenover te plaatsen.

10

STEU N PU NT

Groene Zorg vzw


“Verenigingen, scholen en organisaties zijn zeker geïnteresseerd om naar de zorgboerderij te komen. Maar als het geld kost, blijkt de interesse toch al minder. Alsof het bij de boer gratis moet zijn, ‘voor een appel en een ei’. Ik vraag een eerlijke bijdrage, maar ik ga er niet van uit dat ik elk uur kan verzilveren.” Jan-Kees van Gaalen, zorgboerderij Binnenste Buiten, www.binnestebuiten.eu Het regionale netwerk is vaak klein. Je bereikt een beperkte groep klanten in de lokale gemeenschap: scholen, verenigingen, instellingen, organisaties, andere landbouwers, bedrijven en particulieren. Toch kan een zorgboerderij via de uitbating van een hoevewinkel, het aanbod van landbouweducatie of de verhuur van een zaal, haar netwerk vanuit die kleine groep verder uitbouwen. Klantgerichtheid is daarbij het sleutelwoord. Een tevreden klant maakt goede reclame, een mistevreden klant maakt negatieve reclame. Niet enkel wat je zegt, ook wat je doet, hoe je bedrijf er uit ziet en nog zovele andere factoren bepalen of jouw klant tevreden terugkeert. (Meer weten over lokale afzetstrategieën en recreatie als nevenactiviteit: Landbouw in de stad(srand): kansen en of knelpunten, publicatie van Inagro, 2013.)

Bij gemeenschapsactiviteiten moet je als zorgboer waken over een respectvolle houding tegenover de zorggasten. Hulpboeren moeten niet als ‘curiosum’ bekeken worden. De inclusiegedachte moet je goed doordacht in realiteit brengen. Zo kan je als zorgboer er over waken dat de zorggasten taakjes krijgen die ze aankunnen én graag doen. Aan de bezoekers geef je best wat uitleg over de zorgboerderijactiviteiten.

“De dorpswinkel kent onze gasten en onze werking” Robert Accoe, De Kruiskenshoeve, www.kruiskenshoeve.be

“Ons kent ons geldt in positieve zin, maar ook in negatieve zin.” Jan-Kees van Gaalen, zorgboerderij Binnenste Buiten, www.binnestebuiten.eu

STEU N PU NT

Groene Zorg 11 vzw


12

Let erop dat de lokale gemeenschap jou niet voor de kar spant. Stel dat een vereniging jou vraagt om knutselwerkjes te maken voor verkoop tijdens de kerstmarkt. Weeg dan af of dat knutselen voldoende gelinkt is aan het boerderijleven en of de zorggasten dit leuk vinden. Wie weet doen ze al gelijkaardige activiteiten in de voorziening?

Als er veel bezoekers komen op de boerderij, moet je de communicatie goed verzorgen. Mensen mogen op het erf rondlopen, zien van alles gebeuren, spreken zorgvragers aan. Zorg ervoor dat ze een juist beeld krijgen door een duidelijke uitleg te voorzien. Goede afspraken maken is belangrijk: zowel met de zorggasten, als met stagiairs, medewerkers, en uiteraard ook met bezoekers.

“Kerststukjes voor de dorpsraad maken, is niet echt een boerderijactiviteit. Maar sommige zorggasten doen het wel graag, en in de winter is het soms goed om een activiteit binnen te doen.”

“Jongeren sturen veel informatie door via de sociale media en die gaan snel: in positieve zin, maar ook in negatieve zin. Ik maak steeds goede afspraken met de jongeren die hier komen.”

Jan-Kees van Gaalen, zorgboerderij Binnenste Buiten, www.binnestebuiten.eu

Mieke Strobbe, paardenmelkerij ’t Kattenheye en zorgboerderij, www.domein-kattenheye.be

STEU N PU NT

Groene Zorg vzw


Als zorgboerderij kan je heel wat krediet krijgen door aantrekkelijke producten of diensten aan te bieden aan de buurt. Dit kan in de eigen hoevewinkel. Ook andere formules zijn mogelijk in samenwerking met andere landbouwbedrijven, organisaties of buurtverenigingen. Hieronder staan enkele ideeën. Surf ook eens naar websites van andere zorgboerderijen. Je vindt er wellicht nog meer inspiratie: • Hoeveproducten: fruitpakketten, groentepakketten, zuivelproducten • Decoratieartikelen: gemaakt van pompoenen/ bieten voor Halloween, kerststukjes, bloemstukjes, paasstukjes • Vetbollen voor de vogels in de winter, voederplankjes, vogelkastjes • Aanmaakhout • Huifkartocht, tractorrit • Spelactiviteiten, educatieve activiteiten rond het thema boerderij, waarbij één van de zorggasten rondleiding geeft samen met de zorgboer(in). • De zorgboer kan samen met een zorggast helpen bij het onderhouden van het landschap: bv. bladeren opvegen, meehelpen bij het knotten van de knotwilgen, een wandelpad proper houden, bordjes knutselen voor het wandelpad, snoeihout opruimen, sneeuw ruimen voor de buurtbewoners… • Verhuur van een zaal. Het is een meerwaarde als ook de zorgvragers hierbij een taak kunnen vervullen: klanten onthalen, helpen met stoelen klaarzetten, koffie serveren… • Let wel op als je eraan denkt om bereide voedingswaren aan te bieden. Dit valt onder de

wettelijke HACCP-normen: zorgvragers mogen niet helpen om bereide voedingswaren te maken. Sommige producten of diensten vragen specifieke vaardigheden, tijd, middelen en organisatie: bepaal zelf of dit op jouw zorgboerderij haalbaar is. Heb je concrete plannen, en wil je die toetsen op hun haalbaarheid, dan kan je beroep doen op professionele ondersteuning: het innovatiesteunpunt ondersteunt actieve landen tuinbouwers bij het uitwerken van hun plannen. www.innovatiesteunpunt.be.

Zoek je meer informatie over het organiseren van bezoeken aan de boerderij voor kinderen, jongeren, ouderen, dan kan je best ook kijken op gespecialiseerde websites. Je vindt er een overzicht van boerderijen die bezoeken aanbieden en een beeld van mogelijke activiteiten: www.plattelandsklassen.be www.onthaalopdeboerderij.be www.kijkboerderijen.be www.pierlepein.be www.melk4kids.be

STEU N PU NT

Groene Zorg 13 vzw


1.3. Begrippen in klare taal Wie op zoek gaat naar publicaties over het verband tussen ‘gemeenschap’, ‘zorg’ en ‘landbouw’, zal vaststellen dat er nogal wat Engelstalige termen gebruikt worden, en dat deze vaak sterk op elkaar lijken. Een duiding van de belangrijkste begrippen en de relevantie voor zorgboerderijen kan helpen voor wie zich in deze literatuur wil verdiepen. Vanuit landbouwhoek is er een toenemende aandacht voor ‘community supported agriculture’. Vanuit zorg is er veel aandacht voor ‘vermaatschappelijking van zorg’. In die context worden soms ook de begrippen ‘community support’ en ‘community care’ gebruikt.

1.3.1. Community Supported Agriculture, CSA-boerderijen CSA staat voor Community Shared/Supported Agriculture. In de landbouwsector is er toenemende aandacht voor ‘Landbouw gedragen door de gemeenschap’. Het is een sociaal en economisch systeem waarbij lokale burgers en

Rotonde vzw is een zorgvoorziening die een dagcentrum runt met tuinbouwactiviteiten, op het domein van zorgboerderij Meander. Dankzij de steun van ‘aandeelhouders’ slaagt Rotonde erin om dit zorgboerderijaanbod financieel gezond te houden. www.rotonde.eu

14

STEU N PU NT

Groene Zorg vzw

landbouwers elkaar ondersteunen. Om de productiekosten van de boerderij te kunnen dekken betalen burgers jaarlijks lidgeld waardoor ze lid worden van een coöperatieve. Ze worden ‘aandeelhouders’. In ruil ontvangen de leden een wekelijks oogstaandeel gedurende het lokale teeltseizoen. Oogsten wordt ofwel door de leden gedaan in de vorm van ‘zelfpluk’ of ‘zelfoogst’, ofwel in de vorm van pakketten. Een CSA-bedrijf kenmerkt zich door een aantal afspraken tussen boer en leden over de productie, te weten: gezamenlijk delen van de oogst (risicodeling), gezamenlijk delen van de kosten, wederzijdse zorg, openheid (transparante prijsvorming, boekhouding, leden zijn betrokken bij het beleid van de boerderij en worden geïnformeerd). Community Support Agriculture verwijst dus in de eerste plaats naar een economisch systeem, gebouwd op een sociaal denkkader. Een CSAbedrijf zal hierdoor misschien sneller dan een klassiek landen tuinbouwbedrijf overwegen om zorgboerderij te worden. Omgekeerd zijn zorgvoorzieningen of particulieren die zorgboerderijactiviteiten willen uitbouwen, vaak geïnteresseerd in de CSA-methodieken in functie van een gezond financieel beleid. (meer info : www.csa-netwerk.be)

Kristine De Brabandere runt in Sint-Katelijne-Waver De Doederij. Er zijn ongeveer 200 leden die groentepakketten afnemen. De Doederij functioneert ook als zorgboerderij. http://doederij.be


1.3.2. Community Support Dit begrip is breed en overkoepelend, en verwijst naar het maatschappelijk draagvlak voor een inclusieve samenleving. In Nederland staat het begrip ‘participatiemaatschappij’ hoog op de politieke agenda. In Vlaanderen wordt eerder gesproken over de ‘inclusieve samenleving’. Al deze begrippen verwijzen naar hetzelfde. Om aan mensen met beperkingen de kans te geven om zo normaal mogelijk te leven, moet de gemeenschap hen echte kansen bieden. Maatschappelijke participatie en inclusie voor kansengroepen is afhankelijk van de mate waarin hiervoor een breed maatschappelijk draagvlak is. Een breed maatschappelijk draagvlak creëren, heeft veel te maken met beeldvorming. Vooroordelen over mensen die anders zijn omvormen tot respect en waardering voor de eigenheid van mensen, is een werk van lange adem. Zorgboerderijen spelen een zeer belangrijke rol op vlak van beeldvorming ten aanzien van personen met een beperking.

Groene Zorg Oost-Vlaanderen, een partnerschap tussen Steunpunt Welzijn, Steunpunt Groene Zorg en Landelijke Gilden, heeft tot doel de samenwerking tussen landbouw en zorg te faciliteren door middel van sensibiliseringsacties, dienstverlening en vorming aan zorgvoorzieningen en zorgboeren. Eén concrete sensibiliseringsactie is de jaarlijkse Huldiging van het Oost-Vlaamse zorgboergezin. Het gehuldigde zorgboergezin krijgt erkenning voor het maatschappelijk engagement dat zij opnemen. De lokale gemeenschap wordt actief bij de viering betrokken: buren, collega’s landbouwers, lokale beleidsmensen komen op een persoonlijke manier in contact met de mogelijkheden die zorgboerderijen bieden. Via de bijhorende persactie wordt de maatschappelijke waarde van zorgboerderijen in het algemeen in de schijnwerpers geplaatst. http://groenezorg-ovl.welzijn.net

“De uitzending over de zorgboerderij in ‘Boer zoekt vrouw’ werd door 700 000 mensen bekeken: qua beeldvorming kan dit tellen, en dit terwijl de focus helemaal niet lag op de personen met een handicap.” Prof. Geert Van Hove, vakgroep orthopedagogiek Universiteit Gent

STEU N PU NT

Groene Zorg 15 vzw


1.3.3. Community Care Dit begrip verwijst naar meer én betere zorg dankzij het inzetten van alle mogelijke vormen van zorg die het netwerk rond een zorgvrager kan bieden: zowel formele als informele zorgverleners bieden zorg. Het besef groeit dat niet-professionele zorgvormen buiten het instellingsverband onvermoede ontwikkelingskansen bieden. Dagbesteding bij een land- of tuinbouwer die zijn bedrijf als zorgboerderij openstelt, is een mooi voorbeeld van community care: de dagbesteding gebeurt in een normale werkcontext, in een normale familiale context, binnen de normale leefomgeving van de persoon. Veel landen tuinbouwers die zorgboer(in) worden, benadrukken dat de hulpboer op het bedrijf vooral kan tonen wat hij/zij wel kan terwijl de beperkingen en de voorgeschiedenis weinig belang hebben. De zorggast, wordt als ‘hulpboer’ gerespecteerd en gewaardeerd, en wordt een volwaardige deelnemer van het bedrijf en van de familie. De zorgboer biedt dus meer dan louter dagbesteding, maar ook sociale en emotionele steun, en praktische hulp bij alledaagse problemen.

“Wij ondersteunen onze hulpboer zoals een familielid: toen zijn brommer kapot was, hebben wij geholpen om die te herstellen.” Nicole Van Haver, melkveebedrijf met thuisverwerking en zorgboerin

1.3.4. Vermaatschappelijking van zorg Hiermee wordt verwezen naar de verschuiving binnen de zorg waarbij ernaar gestreefd wordt om mensen met beperkingen (lichamelijk, verstandelijk of psychisch), chronisch zieken, kwetsbare ouderen, jongeren met gedrags- en emotionele problemen, mensen die in armoede leven… met al hun mogelijkheden en kwetsbaarheden een eigen zinvolle plek in de samenleving te laten innemen en de zorg zoveel mogelijk geïntegreerd in de gemeenschap te laten verlopen. Vermaatschappelijking van zorg maakt mensen weer onderdeel van de samenleving. Het veronderstelt een streven naar een ‘zo gewoon’ mogelijk leven, op maat van de mogelijkheden en de noden van elke persoon. De eigenheid van mensen wordt gerespecteerd. Bron: Beleidsbrief Minister Vandeurzen 2012-2013.

16

STEU N PU NT

Groene Zorg vzw

Zorgboerin Mia over Marijke: “Marijke, jij was het die me voor het eerst zorgboerin maakte. Je doorbrak mijn vooroordelen over mensen met een opvallende haarsnit en opvallende piercings. Je leerde mijn kinderen nadenken over “wat is een gelukkig gezin?” Je deed me in al mijn drukte oog hebben voor die mooie bloem op onze hoeve, die ik dagelijks passeer en nog nooit had gezien. Jij maakte me zoveel keer gelukkig om je “gemeende dankbaarheid voor zoveel gewone kleine dingen”. Jij, een gebroken mens, maar je had ons zoveel te bieden. Kwaliteitsgids Steunpunt Groene Zorg 2007

“Vermaatschappelijking van de zorg vergt een inbreng van de lokale samenleving in de ondersteuning van de zorgvrager en de mantelzorger.” Jo Vandeurzen, Vlaams minister van Welzijn, Volksgezondheid en Gezin, toespraak conferentie eerstelijnszorg, december 2010.


2. ZORGBOERDERIJEN IN DE LOKALE GEMEENSCHAP: PRAKTISCHE TIPS 2.1. Naamsbekendheid in de lokale gemeenschap “‘Het onbekend is onbemind’-principe doorbreken, is de eerste stap.” Eric Avonts, algemeen directeur Rotonde vzw, www.rotonde.eu Mensen die niet vertrouwd zijn met het begrip ‘groene zorg’ of ‘zorgboerderij’ hebben er vaak verkeerde opvattingen over. Daarom kan je als zorgboerderij best oog hebben voor ‘public relations’. Dit kan vanuit verschillende doelstellingen: de verstandhouding met de omgeving bevorderen, de naambekendheid of het imago van de zorgboerderij vergroten, je netwerk uitbreiden, nieuwe klanten werven…

 Tip

• Ontwikkel een eigen visie over je bedrijf/zorgboerderij. Waar sta je voor? Waar wil je naartoe? Wat zijn de normen en waarden die je belangrijk acht? Gebruik je eigen bestaande netwerk. Een eigen netwerk is de basis van alles. Durf zeker gebruik te maken van je relaties: “Hoe kan een ander je helpen zodat je er beiden beter van wordt?” Naamkeuze is belangrijk in functie van bekendmaking. Wil je als zorgboerderij beter bekend worden, dan is het een goed idee om de hoeve een naam te geven in plaats van de naam van de zorgboer te gebruiken. De naam moet goed klinken en roept best ook positieve associaties op. De naam kan misschien verwijzen naar een historische hoeve waar onmiddellijk een verhaal mee samenhangt. Kies je een compleet nieuwe naam, dan kan je ook ‘een verhaal’ vertellen, namelijk via de symbolische betekenis verbonden aan die naam.

“Wij kozen voor de naam ‘Ons Dagelijks Groen’. Dat doet denken aan ‘ons dagelijks brood’ en drukt uit hoe broodnodig landbouw is”. Luc De Neef, preibedrijf met verbredingsactiviteiten en zorgboerderij, www.odgroen.be

Bekendmaking begint best binnen je eigen netwerk. Vooral bij de Vlaamse actieve landen tuinbouwbedrijven zijn er nog heel wat bedrijven die functioneren als zorgboerderij, maar een zekere schroom voelen om dit kenbaar te maken. Eenmaal deze drempel overwonnen is, blijkt dat de omgeving er heel positief op reageert.

STEU N PU NT

Groene Zorg 17 vzw

ZORGBOERDERIJEN IN DE LOKALE GEMEENSCHAP: PRAKTaISCHE TIPS

Een zorgboerin hield een presentatie voor de plaatselijke afdeling van de Landelijke Gilden : “Ik was vooraf wel zenuwachtig, maar ik had me goed voorbereid. Ik heb een filmpje laten zien, en een PowerPoint presentatie met mooie foto’s. Een naturel verhaal – uit het leven gegrepen - spreekt mensen meer aan dan een saaie uiteenzetting. De aanwezigen waren echt geïnteresseerd in wat er gebeurt op een zorgboerderij. Ik heb nadien veel positieve reacties gekregen. Door de presentatie en mijn positief verhaal kon ik vooroordelen over jongeren met problemen wegnemen. Bovendien werd het filmpje op de website van de vereniging geplaatst”. Chris De Vlieger en Sabine Verheecke, varkensbedrijf en zorgboerderij

Het netwerk rond de zorgboerderij: • Persoonlijk netwerk van vrienden, kennissen, collega’s, cliënten • Leveranciers van de boerderij en klanten die de producten afnemen • Socio-culturele verenigingen in uw buurt • Lagere scholen en kinderdagverblijven uit de buurt • Zorgvoorzieningen uit de buurt voor ouderen, personen met een handicap, psychisch zieken, bijzondere jeugdzorg, enz. • Jeugdverenigingen en seniorenorganisaties uit de omgeving • Buurtcomités die evenementen voor buurtbewoners organiseren • Natuurverenigingen, fiets- of wandelverenigingen die activiteiten op en rond de zorgboerderij kunnen organiseren

18

STEU N PU NT

Groene Zorg vzw

• Kermissen, jaarmarkten en andere lokale evenementen waarop je producten kan verkopen zijn ideale gelegenheden om te netwerken met lokale organisaties • Opleidingsinstellingen voor maatschappelijk werkers, opvoeders, leerkrachten die stagiairs (en op langere termijn) personeel en/of vrijwilligers kunnen leveren • Serviceclubs, bedrijven, parochies of kerkgemeenschappen die sociale projecten steunen. • Hobbyclubs en andere vrijetijdsorganisaties die een locatie zoeken voor hun activiteiten of cliënten ondersteunen bij creatieve activiteiten

“Ik kreeg zoveel positieve reacties van mensen uit het dorp.” Nicole Van Haver, melkveehoudster en zorgboerin, na de huldiging als ‘zorgboergezin van het jaar 2010’.


Een presentatie geven voor een vereniging: • Zorg dat je vooraf een juist beeld krijgt van de vereniging en hun leden of publiek. • Informeer vooraf hoeveel tijd je krijgt, hoeveel mensen verwacht worden en wat er in de zaal voorhanden is om de presentatie te verzorgen. • Bepaal vooraf welke boodschap je wil overbrengen: hou het helder en overzichtelijk. Je kunt onmogelijk alles vertellen. • Voorzie beeldmateriaal: een filmpje, foto’s zeggen soms meer dan woorden. • Een persoonlijk verhaal boeit de luisteraars: bijvoorbeeld de motivatie om te starten met een zorgboerderij, hoe ziet een dag op de zorgboerderij er uit. • Voorzie achtergrondinformatie: bijvoorbeeld folders • Voorzie een blad waarop geïnteresseerden hun naam en contactgegevens kunnen noteren. Deze mensen kunnen dan bijvoorbeeld uitgenodigd worden op de opendeurdag.

“Wij hebben een website laten maken door een kennis van de gemeente. Er is vooral veel interesse vanuit scholen, voor de groepsbezoeken en voor verjaardagsfeestjes” Nadia Sucaet, kippenbedrijf met verbredingsactiviteiten en zorgboerderij, www.hoftermotte.be

 Tip

• Zorg voor een korte nieuwsbrief die uitnodigt om door te klikken naar de website waarop men dan interessante informatie en foto’s kan bekijken.

 Tip

• Benut landelijke sensibiliseringsacties: vrouwelijk talent op het platteland, www.talentophetplatteland.be dag van de landbouw, www.dagvandelandbouw.be. Een eigen website? Vlaamse landen tuinbouwbedrijven die verbredingsactiviteiten aanbieden hebben soms een eigen website om potentiële klanten te bereiken. De zorgactiviteiten worden vaak in de marge vermeld. Zorgboerderijen die gelinkt zijn aan zorgvoorzieningen hebben meestal wel een website die de zorgboerderij zelf op het voorplan plaatst. Een eigen website is als een toegangsdeur, en geeft dus een eerste indruk aan de bezoeker: zorg dus dat het verzorgd, duidelijk en actueel is. Een eigen website kan echter nooit ter vervanging dienen van een breed lokaal netwerk: mensen persoonlijk kennen heeft een unieke meerwaarde.

Persaandacht kan een grote rol spelen in je bekendmakingsstrategieën. Je bereikt er immers heel wat mensen mee. Toch kan je best vooraf eens nadenken over wat en wie je wil bereiken. Is het je bedoeling om vooral meer klanten te krijgen? Of ben je op zoek naar meer zorggasten? Hoe wil je in beeld gebracht worden: welk beeld en welke boodschap wil je overbrengen?

“De vakvereniging contacteerde mij om te getuigen op de jaarlijkse trefdag: de Nederlandse verantwoordelijke had het persartikel gevonden op internet.” Nicole Van Haver, melkveebedrijf met thuisverwerking en zorgboerin

 Tip

• Zorgvragers op de zorgboerderij herkenbaar in beeld brengen kan enkel mits hun schriftelijke toestemming. Als de zorgvrager (verlengd) minderjarig is, moet de toestemming gegeven worden door de ouders/vertegenwoordiger.

STEU N PU NT

Groene Zorg 19 vzw


2.2. Opendeurdag op de zorgboerderij Een opendeurdag is een dag van ontmoeting en uitwisseling. Het kan beperkt blijven tot een klassieke rondleiding, de bezoekers een hapje en een drankje aanbieden en als afsluiter een relatiegeschenk meegeven. Maar je kunt er ook net iets meer van maken als je echt wilt investeren in het ontwikkelen van een breed en dragend netwerk. Zeker als je het jaarlijks wilt organiseren, kan je best kiezen voor een doordachte en structurele aanpak. In het begin komt er heel wat denken organisatiewerk bij kijken, maar eenmaal je een goed draaiboek hebt, loopt de organisatie al een stuk gemakkelijker. Tijdens het project ‘Samen TeRug de bOer op’ hebben verschillende projectpartners vanuit deze verdergaande doelstelling, gemeenschapsgerichte activiteiten georganiseerd.

“Samen feesten, is een weerkerend ritueel met een grote symbolische en verbindende waarde” Professor Geert Van Hove, vakgroep Orthopedagogiek Universiteit Gent, op de Huldiging van het OostVlaamse zorgboergezin van het jaar 2009 Een opendeurdag hoeft niet altijd voor het grote publiek te zijn. Soms is het beter om te kiezen voor een opendeur formule waarbij je extra aandacht geeft aan een welbepaald publiek. Rotonde vzw organiseerde op het terrein van zorgboerderij Meander een feest voor gebruikers en hun familieleden, vrijwilligers en medewerkers, samen met hun partners en kinderen, stakeholders en hun achterban (leden, vrijwilligers). Zoiets legt het accent op de betrokkenheid en verbondenheid van al wie direct en indirect betrokken is.

Luc De Neef en Sonja Moens uit Aalst, ontvangen dagelijks zorggasten op het actieve preibedrijf: “Door de huldiging en de opendeurdag, hebben wij heel wat positieve reacties gekregen voor ons verbredingsaanbod: we kregen vragen voor de zorgboerderij, over de producten in de hoevewinkel, en over ons educatief aanbod. Veel mensen wisten niet wat hier allemaal gebeurde.” Ons Dagelijks Groen, preibedrijf met verbredingsactiviteiten en zorgboerderij, www.odgroen.be Een geslaagde opendeurdag organiseren? Onbekend maakt onbemind. Dat geldt ook voor een zorgboerderij. Pas wanneer mensen weten wat een zorgboerderij doet, begrijpen ze wat haar nut kan zijn voor de maatschappij. Een opendeurdag kan daar de ideale gelegenheid toe bieden. • Zorg ervoor dat de bezoekers de kans krijgen om het bedrijf in werking te zien. Een demonstratie van het productieproces is zowel voor kinderen als voor volwassenen een zeer interessante activiteit. Laat tussendoor iemand een woordje uitleg geven bij de demonstratie. Infoborden worden over het algemeen niet snel gelezen, beter is een enthousiaste uitleg, gegeven door een deskundige. Voor de hulpboeren kan het voldoening geven wanneer zij aan anderen kunnen tonen wat ze op het bedrijf doen. Zo zet je hen ook even in de belangstelling en toon je waardering voor het werk dat zij leveren. • Denk eraan om de omwonenden te betrekken. Zorg ervoor dat ze geïnformeerd worden over de opendeurdag. Laat ook hen kennis maken met het bedrijf en met de zorgboerderij.

20

STEU N PU NT

Groene Zorg vzw


• Denk aan de veiligheid van jouw bezoekers en vraag na bij jouw verzekeraar of een extra polis voor die dag wenselijk is. • Ga na bij de gemeentelijke diensten welke ondersteuning zij kunnen bieden. Je kan er wellicht terecht voor het ontlenen van materiaal zoals tafels, stoelen, verlichting,… Maar wie weet willen zij jou ook op een andere manier een duwtje in de rug geven? • Zorg ervoor dat elke bezoeker een kort persoonlijk onthaal krijgt. De bezoekers voelen zich zo direct welkom op het bedrijf en weten ook bij wie ze terecht kunnen met vragen. Bij een persoonlijk onthaal kan je ook navragen of ze op de hoogte willen blijven van nieuwtjes over de zorgboerderij. • Promotie en communicatie zijn twee zeer belangrijke onderdelen bij de voorbereiding. Je kan veel werk en tijd spenderen aan het opzetten van leuke activiteiten en demonstraties maar als er geen bezoekers komen is dit natuurlijk verloren moeite. Begin daarom tijdig aan een goede promocampagne. • Koppel jouw opendeurdag aan een grootschalig initiatief zoals de jaarlijkse Dag van de Landbouw. Zo geniet je mee van de ruime bekendmaking die daaraan gegeven wordt.

“Wij nemen deel aan de Dag van de Landbouw.” Hendrik Verstappen en Riet De Schrijver,’t Stappeshof, gemengd landbouwbedrijf met verbredingsactiviteiten en zorgboerderij. Een aantal zaken die mensen als positief ervaren bij een opendeurdag: • Zelf dingen kunnen uitproberen • Uitleg door personeel: beter dan uitleg op infoborden • Een film of een fotoreportage over de zorgboerderij projecteren • Een ludieke vragenlijst of quiz invullen • Demonstraties, tonen van het productieproces • Duidelijke bewegwijzering, ofwel een plannetje • Standje met eten en drank, eventueel proevertjes van het bedrijf • Animatie • Een persoonlijke ontvangst • Leuke attentie • Vlotte doorstroming in een goed uitgestippeld parcours Wat zijn valkuilen bij de organisatie van een opendeurdag? • Weinig te beleven op het bedrijf • Lange wachttijden voor de bezoekers • Geen uitleg of rondleidingen • Mensen die de weg niet vinden naar en op het bedrijf • De opendeurdag opvatten als enkel een commerciële activiteit • Geen parkeerplaats • Een technische, onverstaanbare uitleg • Slordig bedrijf www.dagvandelandbouw.be.

STEU N PU NT

Groene Zorg 21 vzw


Een goede promocampagne voeren voor een opendeurdag: • Een persoonlijke uitnodiging met brief of kaart wordt meestal gelezen. • Met een uitnodiging per e-mail kan je op een snelle en eenvoudige manier veel volk bereiken. Hou er echter rekening mee dat veel mensen overspoeld worden met e-mails en deze niet altijd lezen. Stuur daarom een herinnering. • Een mooie folder over het bedrijf met een aankondiging van de opendeurdag kan altijd de aandacht van mensen trekken. Je kan er voor kiezen om deze folders deur aan deur te bedelen of om ze op een aantal plaatsen in je gemeente te verdelen (bv. bij de slager, bakker, frituur,…). Zorg ervoor dat de belangrijkste gegevens duidelijk op de flyer vermeld staan (o.a. aanvangstijd, locatie, programma,…). Geef ook duidelijk een aantal praktische zaken mee, zoals bijvoorbeeld de mogelijkheid tot parkeren. • Een aantrekkelijke website over je bedrijf/ zorgboerderij is zeker een voordeel. Mensen gebruiken het internet almaar vaker wanneer ze informatie zoeken. Via je website kan je een wedstrijd koppelen aan een opendeurdag. Bezoekers krijgen op de opendeurdag een vraag voorgeschoteld over het bedrijf. Dit antwoord kunnen ze dan op de website invullen en een prachtige prijs winnen (bv. een leuke attentie, producten van het bedrijf, …) Zo zorg je er ook voor dat er nieuwe bezoekers naar je website komen: een digitale nieuwsbrief met hierin de laatste nieuwtjes en aankondigingen naar vaste klanten, sympathisanten, leveranciers, partners, sponsors kan hierbij helpen.

Anja De Greve nam in haar rolstoel deel aan een inclusieve fietstocht met tussenstop op een zorgboerderij: “In overleg met de boerderij en de organisatoren werd een bescheiden tussenstop gehouden, zodat er van de boerderij geen extra tijd of engagement nodig was. De hele actie kreeg wel ruime persbelangstelling, waardoor er heel wat mensen voor het eerst gehoord hebben over het bestaan van zorgboerderijen in hun eigen buurt. Het zijn soms kleine zaadjes die na verloop van tijd organisch tot ontwikkeling kunnen komen.”

22

STEU N PU NT

Groene Zorg vzw

“Voor onze jaarlijkse opendeurdag, spreken we Groene Zorg aan om een promostand op te zetten.” Zorgboerin Marleen Marchant, Buckwalhoeve, ponyclub en geitenbedrijf met thuisverwerking, www.buckwalhoeve.be

“Zorg ervoor dat je op de dag zelf, de handen vrij hebt voor netwerking. Daarvoor is taakverdeling en delegeren noodzakelijk. Je mag op de dag zelf niet benomen worden door allerlei praktische en organisatorische bekommernissen.” Jan-Kees van Gaalen, zorgboerderij Binnenste Buiten, www.binnestebuiten.eu Je kunt als zorgboerderij ervoor kiezen om te participeren aan een groter evenement in de streek, zonder dat je zelf al te veel werk op de schouders neemt, terwijl je wel de doelstelling van ruimere bekendheid bereikt. Voorwaarde is wel dat je ingebed bent in het lokale verenigingsleven, en voeling hebt met wat er lokaal leeft.


Deelname aan een jaarmarkt is voor veel zorgboerderijen een haalbare activiteit. Van de zorgboerderij wordt enkel deelname gevraagd: bijvoorbeeld een promostand met presentatiemateriaal en producten van de boerderij. Zorg ervoor dat de plaatselijke persfotograaf ook bij de promostand van de zorgboerderij komt: hiervoor kan een ludieke publiekstrekker ingezet worden. Je kunt een promostand interactief maken door een tombola of een prijsvraag te organiseren: dan heb je eveneens adresgegevens van mensen die graag meer informatie willen ontvangen.

Tips voor randactiviteiten • Een vliegende reporter, met opnameapparatuur, kan langs de verschillende groepjes lopen en met z’n vragen reacties losweken. Als die zich laat vergezellen door een fotograaf/cameraman dan verzamel je mooi beeldmateriaal dat je kan gebruiken in een nieuwsbrief of op de website. • Een babbelbox waar mensen hun impressies kwijt kunnen, kan een goede randactiviteit worden op voorwaarde dat je het goed omkadert: op een goed gekozen plaats, met een cameraman die technisch onderlegd is, met een persoon die mensen wat begeleidt om ernaar toe te komen en iets te vertellen. Bereid de openingsvraag goed voor. Nadien is het heel leuk om de filmpjes op de website te herbekijken. Bekijk ter inspiratie leuke babbelboxfilmpjes over zorgboerderijen: www.groenezorg.be, www.groenezorg-ovl.welzijn.net. • Activiteiten waaraan bezoekers - jong en oud samen kunnen deelnemen: gezelschapsspelen in het thema van de boerderij, een knutselactiviteit met de kinderen, een ploegenwedstrijd (kruiwagenrace, touwtrekken, zaklopen, ringwerpen…), workshops, tombola, prijsvraag, ballonwedstrijd.

“Geef de kinderen een zakje met dingetjes van de boerderij. Bv. papieren zakje met appel, ballon, kleurplaat, een foldertje met dieren van de boerderij. Zorg ook voor een folder die door volwassenen gelezen kan worden. Via deze contacten kan ‘via-via’ het netwerk rond de zorgboerderij steeds een beetje groter worden.” Jan-Kees van Gaalen, zorgboerderij Binnenste Buiten, www.binnestebuiten.eu

STEU N PU NT

Groene Zorg 23 vzw


2.3. Duurzame samenwerkingsverbanden Naar buiten treden als zorgboerderij, mensen uit de buurt op de boerderij uitnodigen, een netwerk uitbouwen van partnerorganisaties en verenigingen: betere bekendheid in de lokale gemeenschap doet vanzelf opportuniteiten ontstaan. De zorgboerderij krijgt nieuwe vragen vanuit het opgebouwde netwerk. Er ontstaan nieuwe dienstverleningen, nieuwe producten, een nieuw aanbod. Hoe houd je het dan beheersbaar? En hoe waak je erover dat de samenwerking stand houdt?

Bouwen aan duurzame samenwerkingsverbanden, is een goede investering. Hieronder vind je enkele voorbeelden van dergelijke initiatieven. Merk hierbij op dat het initiatief kan uitgaan van overheden (voorbeeld Hangerijn), van voorzieningen (voorbeeld Meander en Hangerijn), van middenveldorganisaties/verenigingen (voorbeeld Steunpunt Welzijn) of van particulieren (voorbeeld De Kollebloem).

“Opportuniteiten ontstaan, dynamieken kan je faciliteren. Pas in tweede instantie moet je sturen.” Eric Avonts, algemeen directeur Rotonde vzw, www.rotonde.eu

Het biodynamisch bedrijf De Kollebloem uit Herzele is een coöperatieve (CBVA), en sterk betrokken op de lokale gemeenschap: coöperanten zijn aandeelhouders van het bedrijf, er is een distributienetwerk voor de groentepakketten in samenwerking met verschillende verenigingen en bioboerderijen, er worden vrijwilligersdagen georganiseerd, er is een zorgproject voor ex-drugsverslaafden. Zij dragen zelfbewust een positief verhaal uit met een belangrijke sociale dimensie. Vzw Papaver is gegroeid uit het maatschappelijk engagement van De Kollebloem: met de doelstelling om meerdere maatschappijgerichte activiteiten te organiseren op de boerderij. Op die manier wordt een kader geboden voor de sociale activiteiten op de boerderij. Ook wordt het dan mogelijk om subsidiedossiers in te dienen om deze maatschappelijke projecten te realiseren.

Zij namen deel aan de projectoproep ‘Boerenburenplan’ van Cera, en werden laureaat: Vzw Papaver uit Sint-LievensEsse kreeg 2.500 euro van de Cera Coöperatie voor een educatief proefproject waarbij een school uit Sint-LievensEsse en de plaatselijke bioboerderij De Kollebloem samenwerkten. ‘Boerenburenplan’ beloont ideeën van boeren en hun buren om de onderlinge verstandhouding te verbeteren. ‘Boerenburenplan’ mikt op lokale verenigingen, sociale organisaties, jeugdbewegingen, scholen ... én de boeren uit hun buurt. Ze versterken elkaar omdat ze over het muurtje kijken, elkaar aanspreken en samen nadenken over wat ze voor elkaar en voor de omgeving kunnen betekenen. (info: www.cera.be, www.kollebloem.be)

24

STEU N PU NT

Groene Zorg vzw


Rotonde, een bestaande instellingsboerderij werd een open zorgen buurtboerderij : Rotonde vzw uit Brasschaat, een grote zorgvoorziening voor mensen met een beperking, beschikte al 30 jaar over een instellingsboerderij/dagcentrum ‘Sterhoeve’. Wat er geproduceerd werd, verbruikte die instelling grotendeels zelf. Maar ook zo’n instellingsboerderij moet voldoen aan de wettelijke landbouwnormen. Daardoor bleken heel wat investeringen onvermijdelijk. De situatie dwong tot een volledig herdenken van de boerderij. Verlieslatende activiteiten werden afgebouwd, en er kwamen nieuwe in de plaats. Dit bracht een hele dynamiek met zich mee: de voorheen afgesloten boerderij, transformeerde stap voor stap tot een open zorgen buurtboerderij, met een nieuwe naam: zorgboerderij Meander. Dit verliep geheel in de lijn van de evoluties in de zorgsector Het parcours voor deze omschakeling werd met kleine stapjes afgelegd en kende verschillende hindernissen. De toenmalige instellingsboerderij was helemaal op zichzelf gericht: het was zelfs ten strengste verboden voor onbevoegden om het terrein te betreden. Ook de gemeenschap rondom was gesloten en gericht op de eigen kring. De eerste stap was het doorbreken van het ‘onbekend is onbemind’-principe. Daardoor ontstonden geleidelijk aan kansen en gingen deuren open. Samenwerken met externe partners bleek pas mogelijk eens die potentiële partners de win voor hun organisatie/vereniging zagen. Zo werd het vogelopvangcentrum (VOC) een partner. Het VOC had bijkomende ruimte nodig en die was voorhanden op het terrein van zorgboerderij Meander. De zorggasten werden als vrijwilliger ingeschakeld bij de activiteiten van het VOC. Via het VOC kwamen op de zorgboerderij nieuwe vrijwilligers. De samenwerking is bij aanvang organisch tot stand gekomen. Gaandeweg werd het noodzakelijk om de samenwerking meer structuur te geven : de partners werden bijeen gebracht in een stuurgroep waardoor de ‘aandeelhouders’ van Meander zich meer op het beleid betrokken voelden. En er werd een juridische samenwerking afgesloten. Meer weten, een model van samenwerkingsovereenkomst opvragen : www.rotonde.eu

“Door de samenwerking met het vogelopvangcentrum, vonden we nieuwe vrijwilligers” Goran Van Dijck, verantwoordelijke zorgboerderij Meander

STEU N PU NT

Groene Zorg 25 vzw


Hoeve Hangerijn was een volledig nieuw initiatief, en had bijgevolg geen hinder van bestaande structuren. Zorgvoorzieningen uit de regio Brugge hadden nood aan meer dagbestedingsmogelijkheden voor de zwakkere doelgroepen. Stad Brugge zag mogelijkheden om de site van de historische hoeve Hangerijn een nieuwe bestemming te geven. Van bij de aanvang werd de kaart getrokken van duurzame samenwerkingsverbanden: de partners (welzijns- en zorgvoorzieningen, buurtscholen en buurtwerking) werden betrokken in een stuurgroep. Onder leiding van de coördinator (gefinancierd door de Stad Brugge) kwam de stuurgroep het eerste jaar elke 6 weken bijeen. De informatieverstrekking en promotie, de algemene werking en de structuur van Hoeve Hangerijn werden er uitgewerkt en geëvalueerd. Bovendien was er elke 6 à 8 weken een werkgroepvergadering (= vertegenwoordiging van voorzieningen en vrijwilligers) voor de uitwerking van de activiteiten . Hoeve Hangerijn is een bijzondere situatie want Stad Brugge is initiatiefnemende partner, een sterke partner met grote autoriteit! Dat helpt natuurlijk om draagvlak te creëren.

26

STEU N PU NT

Groene Zorg vzw


“Het openingsfeest van hoeve Hangerijn werd opgevat als een echt ‘inclusiefeest’ en ‘buurtfeest’.” Saskia Dobbelaere, Hoeve Hangerijn, Stad Brugge, www.brugge.be/hoeve-hangerijn-2

Steunpunt Welzijn vzw is een organisatie die ijvert voor meer solidariteit en minder achterstelling. Hiertoe worden vernieuwende initiatieven voor meer welzijn in de samenleving gecreëerd. Binnen het project Samen TeRug de bOer op (STRO) organiseerde Steunpunt Welzijn een infoavond voor alle potentieel geïnteresseerde verenigingen in de Faluintjesregio (een landelijk gebied in Aalst, Oost-Vlaanderen). Een 15-tal lokale socio-culturele verenigingen was aanwezig. Een medewerker van de zorgvoorziening Levensvreugde Verblijven gaf er uitleg over de noden van hun bewoners om nog meer te kunnen participeren aan het lokale gemeenschapsleven. Het resultaat van de presentatie was verbluffend. Er was veel meer samenwerking mogelijk dan aanvankelijk gedacht: er was een nieuwe werkplek voor een begeleid werker in het dorpshuis, verenigingen stelden vrijetijdsactiviteiten open voor de doelgroep, een vereniging bood een huifkar aan met chauffeur, er werden begeleiders gevonden voor een fietstocht met de doelgroep, er boden zich nieuwe potentiële vrijwilligers aan, het aanbod van zorgboerderijen kreeg meer bekendheid. Na de infosessie werd een werkgroep opgericht om enkele samenwerkingsmogelijkheden verdere uitwerking te geven, onder andere: de organisatie van een fietstocht die toegankelijk is voor mensen met een beperking, en de uitwerking van een beursvloer.

STEU N PU NT

Groene Zorg 27 vzw


“Onze deelnemers vonden de fietstocht fantastisch: op plaatsen komen waar ze anders nooit kunnen komen, op straat fietsen zoals iedereen, op de zorgboerderij zien waar hun huisgenoot gaat werken.” Annemie Saeys, sociale dienst, Levensvreugde Verblijven vzw - Aalst, www.levensvreugde-verblijven.be

 Tip

• voor voorzieningen die streven naar duurzame samenwerking met zorgboerderijen: Nodig de zorgboerderijen uit waarmee je samenwerkt, bijvoorbeeld naar aanleiding van een opendeurdag, een barbecue, een nieuwjaarsreceptie, een beurs, een studiedag... Zorgboeren waarderen het persoonlijk contact, en leren graag bij over de werking van de voorziening.

28

STEU N PU NT

Groene Zorg vzw

2.4. Zorgboerderijen en lokale overheden De lokale overheden kunnen een belangrijke faciliterende rol vervullen om de samenwerking tussen landbouw en zorg nog meer kansen te geven. Bij lokale besturen is er trouwens een toenemende belangstelling voor de zorgmogelijkheden van de zorgboerderijen in hun regio. In Nederland worden steeds meer zorgtaken doorgeschoven naar het niveau van de gemeenten. Voor Nederlandse zorgboerderijen betekent dit nieuwe uitdagingen, maar ook nieuwe kansen. Ook in Vlaanderen neemt de interesse vanuit de gemeenten toe. (Info voor Vlaanderen: www.groenezorg.be, [email protected], info voor Nederland: www.zlto.nl, www.landbouwzorg.nl) “Lokeren heeft heel wat zorgvoorzieningen en scholen op zijn grondgebied. Voor de jongeren die schoolmoe zijn, is een time-out op de zorgboerderij een manier om schooluitval te voorkomen. Lokeren heeft de zorgboeren nodig. Er zijn reeds heel wat zorgboerderijen op ons grondgebied, en wij hopen dat het aanbod verder uitbreidt dankzij de positieve aandacht vanuit de stad en vanuit de landbouwraad. Wij organiseerden o.a. een ontmoetingsavond met getuigenissen door zorgboeren.” Nina Van Der Sypt, Stad Lokeren, schepen van landbouw en schepen van onderwijs


“Toen er een infosessie was over het project CADO (=Collectieve Autonome Dagopvang), heb ik mij ingeschreven. De thuiszorgdienst heeft samen met ons een dossier voorbereid, dat hopelijk in 2014 goedgekeurd wordt. De bedoeling zou zijn dat ouderen en andere zorgbehoevende volwassenen een dagopvangmogelijkheid krijgen in groepsverband, in hun eigen gemeente.” (info over CADO: www.weliswaar.be) Nadia Sucaet, kippenbedrijf met verbredingsactiviteiten en zorgboerderij, www.hoftermotte.be

In Beveren-aan-de-IJzer speelde de provincie West-Vlaanderen, een cruciale rol in de ontwikkeling van de seniorenhoeve Carpe Diem : Een hoevegebouw werd omgebouwd tot een groepswoning voor senioren met vier kamers en een gemeenschappelijke living, keuken en tuin. Landbouwer Sabine Vandenbusche-Rouseré beschikte over een hoevegebouw, op wandelafstand van de dorpskom van Beveren-aan-de-IJzer. Dankzij de gunstige ligging (in woongebied en niet, zoals de meeste landbouwbedrijven, in agrarisch gebied) én de steun vanuit de provincie, kon de gemeente een stedenbouwkundige vergunning voor het creëren van extra woongelegenheid toekennen. De hoeve is nog actief met een zeventigtal runderen. De landbouwer woont zelf niet op de boerderij, maar is wel dagelijks aanwezig, en biedt ondersteuning waar nodig. De landbouwer onderhoudt de tuin samen met de bewoners en zorgt ook voor het onderhoud van de binnenplaats. De bewoners worden door de poetsdienst van OCMW Alveringem en Familiehulp West-Vlaanderen ondersteund in het onderhoud van de eigen kamer en de gemeenschappelijke delen, het bereiden van de warme maaltijd, wassen en strijken en ander huishoudelijk werk. Voor zorg kan beroep worden gedaan op de thuisverplegingsdienst van het woonzorgcentrum O.L.V. Gasthuis uit Poperinge. Wanneer de bewoners te zorgbehoevend worden zal het woon- en zorgcentrum met de bewoner en zijn familie een gepaste oplossing zoeken. De sociale dienst van het OCMW ondersteunt de bewoners in het samenleven o.a. via de begeleiding van een bewonersraad. De provincie organiseert het overleg tussen de partners die het project uitvoeren, evalueert jaarlijks het project samen met de partners en staat in voor de communicatie over het project. Op aanvraag is de folder ‘Carpe Diem – groepswonen voor senioren’ verkrijgbaar bij de gebiedswerker Westhoek: [email protected]. Meer info: www.west-vlaanderen.be.

“Wij hebben onze schepen van landbouw aangesproken om onze aanvraag bij De Lijn te ondersteunen om de bushalte te verplaatsen. Dankzij haar ondersteuning is het ook gelukt.” Chris De Vlieger en Sabine Verheecke, varkensbedrijf en zorgboerderij.

STEU N PU NT

Groene Zorg 29 vzw


Hoe kan een lokaal bestuur zorgboerderijen ondersteunen? Gemeenten met veel zorgboerderijen voelen zich terecht trots op hun bedrijven! Sommige gemeenten zoeken wegen om de zorgboerderijen en het gebruik daarvan op hun grondgebied daadwerkelijk te ondersteunen. Hoe kan een gemeentebestuur dit aanpakken? Hieronder een aantal maatregelen die een lokaal bestuur kan nemen, om Groene Zorg een duwtje in de rug te geven: • Ondersteunen aanvraag (bel)bushaltes vlakbij de zorgboerderij. Boerderijen zijn vaak niet zo goed bereikbaar. Een (bel)bushalte kan al snel een oplossing bieden. Als het gemeente- of stadsbestuur deze vraag mee ondersteunt, komt de realisatie er vaak vlugger. • Tussenkomst in het vervoer met de mindermobielencentrale naar de zorgboerderij. Zorgvragers zijn vaak niet zo mobiel of zijn beperkt in hun mogelijkheden om het openbaar vervoer te gebruiken (overstappen, oriëntatie, …). Een mindermobielencentrale (als die bestaat) kan daar een passend antwoord op bieden. De kostprijs voor het gebruik van de mindermobielencentrale is voor sommige zorgvragers nog te hoog. Een financiële tussenkomst hierin voor de zorgvragers op de zorgboerderijen in de gemeente kan een oplossing bieden. Een onkostenvergoeding voor zorgboeren die zelf de zorgvrager halen en brengen is een variant hierop. Het gemeentebestuur van Essen heeft een dergelijk gemeentelijk reglement ingevoerd. • Informatie over zorgboerderijen via de infokrant van de gemeente of met een brief die specifiek gericht is naar de landbouwers. • Een informatievergadering over zorgboerderijen organiseren voor alle landbouwers en geïnteresseerden van de gemeente. Hiervoor kan best met Steunpunt Groene Zorg samengewerkt worden. • Een opstartpremie geven aan de zorgboerderij. Vooraleer een zorgboerderij kan starten is er al heel wat voorbereidend werk gebeurd. Een eenmalige onkostenforfait die de tijdsinvestering en eventuele extra kosten kan compenseren is een welgekomen duw in de rug. Gemeentebesturen die advies zoeken bij de opmaak van een reglement voor de toekenning van een opstartpremie kunnen contact nemen met Steunpunt Groene Zorg. • Een welzijnsbeurs organiseren in het kader van het lokaal sociaal beleid: en hierbij zowel formele zorgverstrekkers als mogelijke informele zorgverstrekkers met elkaar in contact brengen: socio-culturele verenigingen en zorgboerderijen maken ook deel uit van een lokaal zorgnetwerk.

2.5. Sponsoring uit de lokale gemeenschap Zorgboerderijen die zich verder willen ontwikkelen en extra middelen zoeken voor specifieke investeringen die ten goede komen aan de zorggasten op de zorgboerderij, kunnen overwegen om beroep te doen op giften vanuit de gemeenschap. Lokale handelaars, leveranciers, verenigingen en organisaties waarmee men samenwerkt, kunnen aangesproken worden om te sponsoren. Hoe sterker je netwerk, hoe meer kans dat het lukt om sponsoring los te krijgen. Bijvoorbeeld: de melkerij geeft kaas om te presenteren op de receptie, een vereniging leent gratis de koffiemachine en kopjes uit, een bank sponsort de onkosten voor de randanimatie, een lokale handelaar sponsort door extra werkmateriaal voor de hulpboeren te schenken. Serviceclubs sponsoren graag concrete initiatieven: een huifkar, een aangepaste schommel, aangepast werkmateriaal.

30

STEU N PU NT

Groene Zorg vzw

Zorgboerderijen in een vzw-structuur en die aan een hele reeks voorwaarden voldoen, kunnen een aanvraag indienen om erkend te worden als instelling die fiscaal vrijstelbare giften kan ontvangen. Een landbouwbedrijf komt hiervoor niet in aanmerking. Dankzij de mogelijkheden van de sociale media overwegen ook almaar meer zorgboerderijen om beroep te doen op crowdfunding (info: www.socrowd.be). Naarmate er meer beroep gedaan wordt op giften, zullen goede afspraken omtrent het beheer en de besteding ervan noodzakelijk zijn. Zorgboerderijen die dit willen uitbouwen, richten vaak een vereniging op (meestal vzw-structuur) ‘vrienden van de zorgboerderij’.


“Een verzorgd fotoboekje over de zorgboerderij zegt meer dan een saaie presentatie.” Jan-Kees van Gaalen, zorgboerderij Binnenste Buiten, www.binnestebuiten.eu

“Je moet ervoor zorgen dat je aan de donateurs een uitstraling naar buiten toe kunt bieden.” Marjo Booman-Geijs, zorgboerderij Akkerwinde, www.de-akkerwinde.nl

Wij hebben ervoor gekozen om naast de zelfstandige zaak, een stichting op te richten: nl. ‘vrienden van zorgboerderij Binnenste Buiten’. Deze stichting zoekt potentiële sponsors, beheert de giften, en vrijwilligers krijgen een vrijwilligersovereenkomst vanuit de stichting. De zorgboer is voorzitter van de stichting, een ouder is penningmeester. De besteding van giften gebeurt in overleg met de beheerder van de zorgboerderij. De stichting doet af en toe een schenking voor een concreet doel: bijvoorbeeld inrichting van de keuken, meubilair, hokken voor kippen- en konijnen. Jan-Kees van Gaalen, zorgboerderij Binnenste Buiten, www.binnestebuiten.eu

 Tip

• Houd bijzondere media-acties in de gaten. Verschillende zorgboerderijen participeerden als goed doel aan ‘Music for Life 2013’ van Studio Brussel.

STEU N PU NT

Groene Zorg 31 vzw

CONCLUSIES

3. CONCLUSIES Streven naar lokale inbedding van de zorgboerderij is een werk van lange adem. Het gaat immers over een organische en dynamische wisselwerking tussen de zorgboerderij en de lokale stakeholders. Een lokaal netwerk opbouwen, inspelen op de dynamiek en dit constructief aanwenden, vergt heel wat motivatie én vaardigheden van de zorgboer(in). Een open en doelgerichte visie ontwikkelen met betrekking tot lokale verankering, is onontbeerlijk. Ook initiatieven die uitgaan van de lokale gemeenschap kunnen hun steentje bijdragen : de zorgboerderij in uw gemeente kan immers een interessante partner zijn. Lokale inwoners en lokale organisaties zijn vragende partij om via samenwerking extra welzijnsmogelijkheden te creëren.

32

STEU N PU NT

Groene Zorg vzw

De vele inspirerende voorbeelden in deze brochure kunnen helpen om de dynamische wisselwerking op gang te brengen: zowel actieve landen tuinbouwers met een gerichtheid op verbredingsactiviteiten, als zorgvoorzieningen, verenigingen en lokale beleidsmedewerkers kunnen via dergelijke kruisbestuivingen een meerwaarde voor mekaar gaan betekenen. In dit proces worden zorgboerderijen, zorgvoorzieningen, verenigingen, lokale beleidsmedewerkers én buurtbewoners uitgedaagd om inwoners die anders aan de zijlijn blijven staan, in waardigheid te laten participeren.

BRONNEN EN REFERENTIES

4. BRONNEN EN REFERENTIES Literatuur • ‘Boeren met buren’, Innovatiesteunpunt, 2013. • ‘Communiceren met uw omgeving – werkboek voor plattelandsondernemers’, Taskforce Multifunctionele Landbouw, 2011. • ‘Landbouw in de stad(srand) : kansen of knelpunten’, Inagro, red. Leen De Haeck, 2013 • ‘CSA – Pergola Conferentie 2010, verslag 8 december 2010’ – Antwerpen • ‘Schoon boeren – Duurzame landbouw in eigen streek’, Inagro, 2013 • ‘Handvat voor aanpak zorgboerderijen richting gemeenten’, ZLTO, 2013 • ‘Thuis in zorgboerderijen’, grensoverschrijdend magazine voor zorgboeren, ZLTO, 2013 • ‘Van fan naar ambassadeur’: tips & tricks, interne nota, Communicatiedienst ONS, 2013 • ‘Zorgvernieuwing in de praktijk’, deel 2 ‘buurtvervlechting in Torhout’, in: Handblad, Vlaams Agentschap voor Personen met een Handicap, 2011 • ‘Beleidsbrief Welzijn, Volksgezondheid en Gezin 2012-2013, Vlaams minister Jo Vandeurzen, 2012 • ‘Het woonzorgdecreet in de praktijk. De zorgende kracht van een rijhuis’, Weliswaar.be , juni-juli 2009 • ‘Een dagverzorgingscentrum voor senioren in elke gemeente’, Nico Krols op 24/06/12, op Weliswaar.be • Jaarverslag 2012, Rotonde • Jaarverslag 2012, Hoeve Hangerijn • jaarverslag 2012, Steunpunt Welzijn • jaarverslag 2012, Steunpunt Groene Zorg • Kwaliteitsgids Steunpunt Groene Zorg 2007

Websites Zorgboerderijen en organisaties betrokken in het interregproject STRO • www.brugge.be/hoeve-hangerijn-2 • www.rotonde.eu • www.de-akkerwinde.nl • www.binnestebuiten.eu • www.steunpuntwelzijn.net

• • • • •

www.groenezorg.be [email protected] www.zlto.nl www.desprongvzw.be www.uniek.org

Begrippen en concepten • www.communitysupport.nl • www.gripvzw.be/begrippenlijst • www.jovandeurzen.be/sites/jvandeurzen/files/ Beleidsbrief_0.pdf • www.socialecohesie.be • www.oudersvoorinclusie.be • www.csa-netwerk.be • www.weliswaar.be • www4wvg.vlaanderen.be • http://lv.vlaanderen.be • www.landbouwzorg.nl • www.zlto.nl Informatie over landbouwinnovatie, multifunctionele landbouw, landbouwverbreding, communicatie tussen boeren en hun buren • www.plattelandsklassen.be • www.onthaalopdeboerderij.be • www.kijkboerderijen.be • www.pierlepein.be • www.melk4kids.be • www.inagro.be • www.schoonboeren.be • www.innovatiesteunpunt.be • www.cera.be • http://multifunctionelelandbouw.net • www.talentophetplatteland.be • www.dagvandelandbouw.be • www.ruraalnetwerk.be. websites van Vlaamse en Zeelandse zorgboerderijen die geciteerd werden: • www.dekollebloem.be • www.delevendeaarde.be • www.valleihoeve.be • www.kruiskenshoeve.be • www.binnestebuiten.eu • www.domein-kattenheye.be • www.buckwalhoeve.be • www.hoftermotte.be • http://doederij.be • www.de-akkerwinde.nl • www.brugge.be/hoeve-hangerijn-2

STEU N PU NT

Groene Zorg 33 vzw

COLOFON

5. COLOFON Deze uitgave kwam tot stand binnen het project ‘Samen TeRug de bOer op’, STRO, een project in het kader van Interreg IVa Vlaanderen-Nederland, met Vlaamse en Nederlandse projectpartners. Deze brochure is beschikbaar via de partners (zie hieronder). De brochure ‘lokale inbedding van zorgboerderijen’ is een uitgave van : Steunpunt Welzijn Steunpunt Groene Zorg Stad Brugge Rotonde ZLTO Redactie : Mieke Braet, Steunpunt Welzijn, Groene Zorg Oost-Vlaanderen Mathias Van der Borght, Steunpunt Welzijn, Groene Zorg Oost-Vlaanderen, project FA-Sleutels Anja De Greve, Steunpunt Welzijn Willem Rombaut, Steunpunt Groene Zorg Eric Avonts, Rotonde Cristel Claes, Rotonde Eveline Buyck, Stad Brugge, Europese Cel Saskia Dobbelaere, Stad Brugge, Hoeve Hangerijn Kathelijne de Wit-Joosten, ZLTO Laura van Overbeek – van Heesch, ZLTO Jan-Kees van Gaalen, zorgboerderij Binnenste Buiten Coördinatie en eindredactie : Mieke Braet Willem Rombaut

34

STEU N PU NT

Groene Zorg vzw

Fotografie : Databank ZLTO Databank Steunpunt Groene Zorg Databank Steunpunt Welzijn Databank Rotonde Databank Stad Brugge, Hoeve Hangerijn Een algemene dank aan: - Alain Meessen, Guido Dobbelaere, fotografen Stad Brugge. - Gaby Desmyter, Filip De Mey, Kris Nijs, fotografen Steunpunt Welzijn - fotografen Rotonde - Willem Rombaut, Steunpunt Groene Zorg - alle zorgboerderijen die fotomateriaal en getuigenissen ter beschikking stelden Vormgeving, realisatie, drukwerk : Vanden Broele Productions

Uitgave : Maart 2014 Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd en/ of openbaar gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm of welke andere wijze dan ook, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de auteurs. Informatie uit deze brochure mag worden overgenomen mits bronvermelding.

Coördinaten Algemeen Steunpunt Groene Zorg vzw Remylaan 4b 3018 Wijgmaal-Leuven [email protected] www.groenezorg.be

Europese Unie

Europees Fonds voor Regionale Ontwikkeling

Steunpunt Groene Zorg vzw, een initiatief van Boerenbond, Ons en Cera.

Lokale inbedding van zorgboerderijen

Recommend Documents