Liturgie morgendienst
Thema: wereldvreemd?
Emmen, 7 september 2014
1. Votum 2. Zegengroet Genade voor u en vrede van God onze Vader en van de Heer Jezus Christus. 3. Zingen: LvdK 20:1,2 4. De tien woorden 5. Zingen: Psalm 119:7,12 6. Gebed 7. Schriftlezing: Jeremia 35 8. Zingen: Psalm 131:1-3 9. Preek n.a.v. Jeremia 35:13 10. Zingen: Psalm 25:2,6 11. Dankgebed, voorbede 12. Inzameling van de gaven 13. Slotzang: Gezang 141:1,3 (vers 1 geleerd door groep 1-8) 14. Zegen. De genade van onze Heer Jezus Christus, en de liefde van God en de eenheid met de heilige Geest zij met u allen.
Wereldvreemd?
Preek n.a.v. Jeremia 35:13, door Jan Haveman, Emmen 7 september 2014
1
Preek n.a.v. Jeremia 35:13
Wereldvreemd?
Emmen, 7 september 2014
Volk van God, geliefde broers en zussen van Jezus Christus, br/zr jong of ouder, welkome gast, luisteraar/kijker thuis, Hoe wereldvreemd [dia1] bent u/jij? Wereldvreemd? Dat wil je juist niet wezen! Je wilt juist een beetje bij de tijd/van deze tijd zijn! Je gaat toch zeker niet in kleren van 20 jaar terug lopen – ze zien je aankomen. Nee, liefst niet al te apart zijn, niet al te opvallend anders dan anderen. Leven zonder mobiel en internet kun je je niet meer voorstellen, en ook je huis is van alle gemakken voorzien. Je leeft immers niet in een openluchtmuseum... [dia2] We zingen dan wel 'ik ben een gast en vreemdeling op aarde', en lezen over Abraham die leefde in het besef dat 'ie slechts voorbijganger was op doorreis naar een beter, hemels Vaderland, maar veel langer dan drie weken hou je het in een caravan of tentje echt niet uit. En we hebben te doen met al die mensen op de vlucht voor oorlogsgeweld of vanwege hun geloof in eindeloze tentenkampen. Dan is een beetje comfort toch wel prettig. Als het erop aankomt zijn we best gehecht aan al onze spulletjes... Gast? Vreemdeling? Nou liever toch maar niet wereldvreemd. [dia3] Ondertussen kan je respect hebben, iets van bewondering voelen, voor mensen die wel echt al hun tijd, geld en spullen opofferen om bijvoorbeeld elders in de wereld te gaan helpen. Zij doen het dan toch maar! Datzelfde kun je hebben bij Jehova's Getuigen die deur aan deur gaan, bij mensen van de ´zwartekousenkerken´ die geen televisie hebben en consequent zwart pak of lange rok met hoedje dragen, of evangelischen die radicaal tegen alcohol en roken zijn. Zij doen het dan toch maar! Je zou het zelf natuurlijk nooit zo doen (beetje wereldvreemd/apart/niet van deze tijd), maar dat ergens voor staan en gaan, dat heeft ook wel weer wat... Moet je alleen opletten dat je niet doorschiet, en radicaal extremistisch wordt – daar zie je momenteel ook genoeg vreselijke voorbeelden van. Dan toch liever een beetje gematigd, niet al te gek, niet al te raar, niet wereldvreemd... [dia4] Toch zou je de Rechabieten wel wereldvreemd kunnen noemen. En ja... zij worden in de Bijbel tot voorbeeld gegeven aan Gods volk. Wie zijn dat eigenlijk, [dia5] die Rechabieten? Het lijkt er op alsof ze opeens uit de lucht komen vallen. We lezen iets over [dia6] ´onze voorvader Jonadab, de zoon van Rechab´. Een keer eerder in de Bijbel komen we een ´Jonadab de zoon van Rechab´ tegen, [dia7] in 2 Koningen 10. Daar gaat het over Jehu die een eind maakt aan de goddeloosheid in het land, en daarbij hulp en steun krijgt van Jonadab de zoon van Rechab. Ga met mij mee, zegt Jehu dan tegen Jonadab, dan kunt u zien hoe ik me voor de HERE beijver. Verder worden de Rechabieten alleen nog genoemd [dia8] in 1 Kronieken 2:55, in één adem met de Kenieten, dat zijn afstammelingen van Jetro, de schoonvader van Mozes. Via Mozes zouden de Rechabieten dan nog verre familieleden van de Israëlieten kunnen zijn. Het is trouwens de vraag of Rechab een [dia9] persoon is geweest. Het kan ook best dat het een plaats is, en dat ´zoon van Rechab´ dus betekent dat iemand uit het dorp Rechab komt. Wat is er zo speciaal aan die [dia10] Rechabieten? Apart is dat ze niet in huizen wonen maar in tenten. Wereldvreemd?
Preek n.a.v. Jeremia 35:13, door Jan Haveman, Emmen 7 september 2014
2
Maar dat is toch helemaal niet zo bijzonder, zul je zeggen? Abraham woonde immers ook in tenten? En in die omgeving heb je sowieso veel bedoeien? Zeker, maar wat de Rechabieten anders maakt, is dat ze het als principe hebben om niet in een huis te wonen. Ze kennen vijf geboden: [dia11] geen wijn drinken, geen huizen bezitten, geen wijngaarden hebben, geen akkers inzaaien, altijd in tenten wonen. Echt wel apart dus. En waarom zijn ze dat, wat is de reden ervan? Het is niet helemaal met zekerheid te zeggen, maar waarschijnlijk komt het door een diepe afkeer van de Baalcultus. Baal [dia12] is de afgod van de drank, de wijn- en landbouw. Jonadab, de grondlegger van de Rechabieten, was niet voor niets een steun voor Jehu in zijn ijver voor de HERE en tegen iedere vorm van afgoderij! Als je ergens een huis bouwt, betekent het dat je je daar voor een tijd gaat vestigen. Daarmee bind je je aan een bepaalde plaats. En dat betekent weer dat je ook het land moet gaan bewerken, omdat je toch wel eten en drinken moet hebben… Dus alles hangt met alles samen! De Rechabieten willen zich niet binden. Ze willen niet het risico lopen onder invloed van een landbouwgod te komen. Heel opvallend is, dat Jeremia hen moet uitnodigen om in [dia13] de tempel van de Here te komen. God heeft namelijk wel een huis! Dat huis is zelfs een heel complex aan gebouwen. Rond het tempelplein was een gebouw met meerdere verdiepingen waarin naast woningen voor de priesters en tempeldienaars ook ruimtes waren voor ontmoeting, gesprek en onderwijs. God heeft een huis, en dat huis is een leerhuis... En opvallend: in dat leerhuis krijgen de Rechabieten [dia14] wijn aangeboden. Dat is voor hen een beproeving, en misschien zelfs wel een verzoeking. Want: dat mogen ze immers niet drinken… De spannende vraag is dat: wat gaan ze doen? Een beetje water bij de wijn? Voor deze ene keer… Nee! Ze houden vast aan hun principe en weigeren te drinken. Ze zijn daar open en eerlijk in: [dia15] Wij drinken geen wijn. Onze voorvader Jonadab, de zoon van Rechab, heeft ons dat verboden. ,,Jullie mogen nooit of te nimmer wijn drinken'', heeft hij gezegd, ,,en jullie kinderen evenmin''. Knap hoor! Moedig om aan je principe's vast te houden. Kun je inderdaad het beste direct vanaf het begin duidelijk aangeven. Want al zullen ze het misschien een beetje achterlijk, bekrompen of wereldvreemd vinden, mensen hebben er vaak best respect voor. Maar nu de Rechabieten – het volk van de Here moet een voorbeeld nemen aan hen. Namens de Here zegt Jeremia: [dia16] Nu kunnen jullie leren wat het betekent om naar mijn woorden te luisteren (…) Zij hebben het gebod van hun voorvader nageleefd en tot op de dag van vandaag geen wijn gedronken. Maar tot jullie heb Ik telkens weer gesproken, en jullie hebben naar Mij niet geluisterd. Voel je de pijn bij de Here? Het steekt God dat zijn eigen volk aan zijn woorden voorbij gaat, terwijl een ander volk zo trouw is aan wat hen is voorgehouden. Het is wel belangrijk stil te staan bij waar het hier om draait. Waarin zijn de Rechabieten een voorbeeld? [dia17] In hun gehoorzaamheid en trouw. Zij hadden zo hun principes. En ze werden uitgedaagd die principes los te laten. Maar dat weigerden ze. Zij wilden blijven bij wat hen overgeleverd was. Zij wilden trouw zijn aan wat hun Wereldvreemd?
Preek n.a.v. Jeremia 35:13, door Jan Haveman, Emmen 7 september 2014
3
voorvader had bevolen. Op dát punt zijn ze een voorbeeld: je hebt principes. Leef daar ook naar. Handel daaruit. Sta voor waar je van overtuigd bent. En dát wil de Here ook zegenen (vers 18,19): Jullie hebben alle geboden van je voorvader Jonadab nageleefd, jullie zijn hem in alles gehoorzaam geweest. Daarom zullen er altijd nakomelingen van Jonadab zijn die Mij dienen – zegt de HEER van de hemelse machten, de God van Israël. Het is belangrijk te onthouden, dat het hier trouw/gehoorzaamheid gaat. De Here zegt niet: die principes van de Rechabieten, die vijf geboden van Jonadab, die moeten jullie overnemen! Gelukkig niet zeg! Want het is misschien best leuk om een paar week in een tent of caravan ergens op een camping te staan, maar je moet er niet aan denken dat zoiets een heel jaar zou moeten, en al helemaal niet een heel leven lang… En je hoeft geen drankorgel te zijn om zo nu en dan een glaasje wijn lekker te vinden. Waar je hier tegenaan loopt, is het verschil tussen [dia18] godsdienst en traditie. Godsdienst zou je kunnen omschrijven als [dia19] luisteren naar de Here, Hem eren en dienen in heel je leven. Traditie is meer [dia20] luisteren naar familie of groep, naar de ´overlevering van hen die voor je geleefd hebben´, doen 'wat we altijd gewend zijn te doen'. Ik denk dat godsdienst niet zonder traditie kan. Maar tegelijk gaat godsdienst niet in traditie op, ze staan zeker niet op één lijn. Bij godsdienst hoort bijvoorbeeld [dia21] bidden, dat is essentieel. Je kan je geen dienen van de Here voorstellen zonder gebed. Dat zegt de Here immers zelf: Hij wil gebeden zijn. Tegelijk is de manier waarop je bidt vaak door traditie bepaald. Heel gauw sluit je aan bij wat je van je ouders geleerd hebt, bij wat je gewend bent. Bijvoorbeeld voor en na het eten, en voor het slapen gaan. En met je handen gevouwen en je ogen dicht. Dat is traditie. Daar is niks mis mee – doe dat vooral, houd dat vol en wees daar radicaal in, ook op momenten en op plekken waar het misschien lastig is en je je door je bidden bekeken en wereldvreemd voelt. Blijf dan trouw aan het principe dat je bidt. Alleen: ga de manier waarop je bidt niet tot norm verheffen. In Afrika bidden ze heel anders – maar dat is daarom nog niet fout! Je kunt ook aan de kerkdienst denken. [dia22] Het bij elkaar komen als kinderen van de Here om Hem te eren en te danken en naar Hem te luisteren dat kan je niet missen. God wil dat wij bij elkaar komen, het is een onderdeel van de dienst aan de Here, de godsdienst. Maar de manier waarop we dat bij elkaar komen vorm en inhoud geven is vrij. En natuurlijk, omdat we niet pas in 2014 begonnen zijn met kerkdiensten, is het logisch dat je aansluit bij wat je meekrijgt van je voorouders (traditie). Maar dat wil niet zeggen dat het absoluut zo moet en niet anders mag. Perse in een gebouw waar iedereen keurig in rijen op stoelen zit. Perse met een orgel. Perse in zwart pak vanaf een hoge kansel. Goed begrijpen: dat is niet fout. Maar wel traditie. [dia23] Godsdienst en traditie – het is goed die beide uit elkaar te houden. Want het gevaar, het risico bestaat, dat je ze beide door mekaar haalt. Of dat je van traditie zelfs godsdienst maakt. Dat is gevaarlijk, omdat je dan in de buurt komt van [dia24] heidendom. Dan doe je alsof bepaalde vormen heilig zijn. En als je je dan maar aan die vorm houdt (je dingetje doet), dan is het wel goed… Wereldvreemd?
Preek n.a.v. Jeremia 35:13, door Jan Haveman, Emmen 7 september 2014
4
Nee, zo werkt het niet. En het is onze Heer Jezus zelf die zich verzet tegen allerlei menselijke bepalingen (tradities) die zo langzamerhand belangrijker waren geworden, dan de wet van God. Jezus moet niets hebben van [dia25] Farizeïsme, dat de arme drommel in de goot liet creperen terwijl men vroom op de hoek van de straat stond te bidden… Dat kan niet. Bij woorden horen daden. Heel [dia26] radicaal soms – omdat de Here het vraagt, omdat het klip en klaar in de Bijbel staat. Maar kijk uit: dan is het ook weer niet: precies doen wat in de wet staat, je strikt aan de letter van de wet houden. Houd altijd in de gaten wat [dia27] de geest van de wet is. Want je kan je juist door je keurig aan de regeltjes te houden precies tegen wat de wet wil ingaan (extremisme). [dia28] Bij godsdienst denk je aan eerbied voor de Here, toewijding, gehoorzaamheid – het verlangen om de wil van God te doen, omdat je weet dat dat goed is (de lijn naar boven). Bij [dia29] godsdienst denk je aan liefde, bewogenheid, zelfverloochening, eensgezindheid en nog veel meer vrucht van de Geest (de lijn naar binnen en naar buiten). En inderdaad: dan is godsdienst echt radicaal, dan vraagt de Here van je: sta ervoor, voor wat je gelooft. Leef erin, ermee, erdoor. Leef met Mij – je God die JHWH is – er altijd bij! Het is geen activisme, het is niet van 'dat doen we wel even', het is niet om iets terug te doen of iets te verdienen. Deze radicaliteit is het gevolg van genade. Het diepe besef dat Jezus, Gods Zoon, [dia30] zijn leven gaf voor jou (en als je het over radicaal hebt – dan is dit radicaal)! [dia31] Genade: Hij ging voor jou – ga jij nu voor Hem! En godsdienst die het gevolg is van deze genade sprankelt, brengt energie, beweging, dynamiek. Die zoekt het goede te doen, heel praktisch, heel concreet. Alleen... het kan best zijn dat mensen je dan toch echt wel wereldvreemd vinden, apart, niet van deze tijd... Jij vloekt niet, hoe boos je ook bent? Je geeft echt al die spullen, al dat geld, al je tijd weg om te helpen? Je bent eerlijk ook al snij je je er zelf mee in de vingers? Jullie gaan echt niet met mekaar naar bed voor je getrouwd bent? Het is waar: de keus om iets vanwege je geloof niet te doen, of juist wel – mensen snappen dat niet meer, vinden het misschien dom, ouderwets, of belachelijk... Loop daar niet voor weg. Geef wat wezenlijk is voor je niet op. Vergeet niet dat wat Jezus deed voor de Joden aanstootgevend was en voor de Grieken dwaas. Maar het 'dwaze' van God is wijzer dan mensen... Wees daarom sterk in de kracht van je Heer, en bid om de hulp van zijn Heilige Geest, om de Here gehoorzaam te zijn en trouw aan wat Hij van je vraagt. Laten we de Rechabieten niet perse nadoen in hun tradities, maar wel leren van hun radicaliteit. Want het gaat om wat wezenlijk is, wat er echt toe doet, wat de Here van je vraagt vanuit zijn woord. Niet om wat mensen vinden, wat traditie is, gewoonte, vorm. Laten we als kinderen sterk zijn in de Heer en staan voor ons geloof en gaan met God! Omdat we ten diepste vreemdelingen en gasten zijn op doorreis naar een hemels Vaderland. En in dat opzicht dus toch wereldvreemd... Amen [dia32]
Wereldvreemd?
Preek n.a.v. Jeremia 35:13, door Jan Haveman, Emmen 7 september 2014
5
