Liturgie morgendienst -C Thema: geen geloof zonder daden
Emmen, 3 november 2013
1. Votum 2. Zegengroet Genade voor u en vrede, van God onze Vader en van de Heer Jezus Christus. [amen] 3. Openingslied: Psalm 46:1,4 4. Schuldbelijdenis zingen: Gezang 157 5. Genadeverkondiging voorlezen, daarna zingen Psalm 130:2 6. Gebed 7. Schriftlezing: Jakobus 2:14-26 8. kidsmoment: Maarten Luther 9. Zingen: Gezang 142:1 10. Preek n.a.v. Jakobus 2:26 10. Amenlied: LvdK 78:1,2 11. Dankgebed, voorbede 12. Wet van de liefde, gevolgd door Jakobus 1:19-27 13. Zingen: Gezang 105:1,2,7,8,9 14. Inzameling van de gaven 15. Slotzang: LvdK 305:1,2 16. Zegen
De genade van de Heer Jezus Christus en de liefde van God en de eenheid met de heilige Geest zij met u allen. (Amen)
Geen geloof zonder daden - preek n.a.v. Jakobus 2:26, door Jan Haveman, Emmen 3 november 2013
1
Preek n.a.v. Jakobus 2:26
Geen geloof zonder daden
Emmen, 3 november 2013
Vooraf: kidsmoment over Maarten Luther [dia1-3] Volk van God, geliefde broers en zussen van Jezus Christus, Er moet me allereerst iets van het hart over de catechisatie van afgelopen woensdag. Ik laat nu even de foto's zien van de jongelui die erg lastig waren woensdag.... (...) [dia4] ;-) Wat had je gedacht? Dat jij nou levensgroot op de beamer stond? Tuurlijk niet! Zo gaan we toch niet met elkaar om? Nee, wees niet bang. Welnee, als je op catechisatie een lastige vraag stelt – dat is prima, hoe meer hoe beter! Toch wil ik wel even wat uit de les van woensdag vertellen. Het ging er nl om dat Jezus je [dia5] Pleitbezorger is. Dat Hij aan de rechterhand van God de Vader in de hemel druk voor ons bezig is om steeds een goed woordje voor ons te doen. Als je iets verkeerds doet dan treedt Jezus op als je advocaat. Dan zegt Hij zeg maar zoiets als: Vader, het is dom wat ... gedaan heeft, het is slecht, het is zondig, maar wil het vergeven. En de vraag die ik toen aan de jongelui stelde was: welke redenen zou Jezus nou kunnen aanvoeren om je te verdedigen? Wat kan Jezus tegenover dat verkeerde van ons, dat slechte van je, zetten? (wat zou u daarop zeggen trouwens?) Het is misschien heel verleidelijk (en dat gebeurde dus ook) om dan wat dingen te noemen als 'nou ja, ik heb wel veel verkeerds gedaan, maar er was toch ook wel goeds: ik ben naar de kerk geweest, naar catechisatie en vereniging, ik bid en lees zo nu en dan wat in de bijbel, en je probeert toch een beetje netjes te leven enzo, naar de geboden van God... Toen zei ik: alles wat je doet, het meest mooie en geweldige, is nog bevlekt/vuil, daar kan Jezus echt niet mee aankomen bij de Vader. Voor jouw verdediging is het allemaal waardeloos. Toen was er meteen iemand die zei: ja maar wat voor zin heeft het dan nog om naar de kerk te gaan en te bidden en bijbel te lezen en goede dingen te doen – als dat allemaal toch waardeloos is... dan kun je er net zo goed maar op los leven! Wat zou jij daarop zeggen? Nog een andere gebeurtenis. Uit de gemeentebrede cursus. De eerste avond, het ging over de vrijheid van een christen. Over iets wat Maarten Luther een keer heeft gezegd/geschreven: [dia6] ,,Als christen zijn we totaal vrij, en slaaf van niets of niemand, want we zijn van Christus. Daarom kunnen we ieders slaaf zijn en ons totaal opofferen ten dienste van de ander – niet omdat het moet, maar omdat we ons totaal kunnen geven.'' In de bespreking focusten we vooral op dat vrij zijn in/door Jezus Christus: je bent echt vrij. Je moet niks, je hoeft niks – het is goed zo! Toen was er ook gelijk de reactie: ja maar ho even, hoezo moet je als christen niks? Je moet je toch aan Gods geboden houden? De Here vraagt toch van je dat je goed doet en vecht tegen het kwaad? Wat zou u daarop antwoorden? [dia7] Van de week was het Hervormingsdag. Bijna 500 jaar geleden alweer spijkerde Maarten Luther zijn 95 stellingen tegen de gang van zaken in de toenmalige kerk op de kerkdeur in Wittenberg. Het was het begin van de reformatie van de kerk. Een van de speerpunten was: [dia8] sola gratia – alleen genade. En er is wel 's gezegd dat je niet goed over genade spreekt, als mensen niet gelijk reageren met 'ja maar...'. Geen geloof zonder daden - preek n.a.v. Jakobus 2:26, door Jan Haveman, Emmen 3 november 2013
2
Genade - dat gaat zo tegen je gevoel in: alleen maar je hand ophouden?! Wordt het daarmee niet al te makkelijk?! Tegelijk vind ik het opvallend dat juist mensen uit de kerken die dit sola gratia zo hoog in het vaandel hebben nog zo vaak gebukt lijken te gaan onder het juk van het zoveel te moeten... Vraag jezelf 's af: ben ik wel echt door de winst van de Reformatie gekropen? Kan ik echt alleen van genade leven? Een ander speerpunt was: [dia9] sola fide – alleen geloof. Vooral gericht tegen de goedewerkenleer van de kerk van toen, de idee dat je door het doen van goede werken toch weer wat krediet kan opbouwen bij God, in zekere zin toch weer een (klein beetje) wat terugverdienen. Maarten Luther ging daaronder gebukt. Het was een kwelling voor hem. Want wanneer doe je genoeg? Wanneer is het goed? Wanneer kan het door Gods beugel? God is immers zo streng! Een toornende wreker van ongerechtigheid! Wie zou niet vrezen... En daarom kroop Luther met blote knieen de vele trappen naar de Sint Pieter in Rome op, en bracht hij wakend nachten lang door, biddend, zichzelf pijnigend... Vreselijk, zo'n geloof met zo'n (letterlijk of figuurlijk!) zweepje... Het was dan ook een hemelse verademing voor hem toen hij al bijbellezend ontdekte wat Paulus schrijft in Romeinen 3. Lezen Romeinen 3:21-31. [dia10-13] [dia14] Het was een eye-opener voor Luther: gered door geloof alleen! Niks geen werken der wet. Je mag geloven dat alleen het werk van Jezus Christus voor eeuwig en altijd goed en genoeg is geweest. Door genade behouden! Wat een verademing als je daaruit leven en geloven mag! Wat HEERlijk, letterlijk! Wat geeft je dat een ruimte, wat haalt dat een klem en druk om je weg – inderdaad: ik ben van Christus en dat is genoeg, verder hoef en moet ik he-le-maal niets meer! Vrij is ook echt en volkomen vrij! Geniet ervan! Geniet van dit leven – ja zelfs van dit leven! [dia15] Doordat Luther ontdekt had dat je zelf nog geen milimeter bij kan dragen aan je eigen zaligheid en dat het ook niet hoeft, omdat Jezus Christus voor jou de weg naar God de Vader is, was hij om zo te zeggen allergisch geworden voor de idee van goede werken. En daarom kon Luther niet zo goed uit de voeten met de brief van Jakobus, vanwege het tekstgedeelte van deze zondag: dat geloof zonder werken dood is. He, nou komen toch die verdraaide werken waar ie net van bevrijd was toch weer om de hoek kijken! Luther noemde Jakobus denigrerend [dia16] Jaapje en zijn brief een strooien brief. En hij is niet de enige die van mening is dat de bijbel op dit punt een dubbele boodschap uitzendt, ja zelfs tegenstrijdig is. Kijk maar: Paulus zegt: [dia17] iemand wordt rechtvaardig verklaard omdat hij gelooft, en niet om wat hij doet. Jakobus zegt: [dia18] iemand wordt rechtvaardig verklaard om wat hij doet, en niet alleen om zijn geloof. Duidelijk dus een punt waarop de bijbel niet klopt! Altijd al gedacht dat je de bijbel niet kan vertrouwen... Maar een van de belangrijke leesregels van de bijbel is voor mensen van de Reformatie ook altijd dat je [dia19] een tekst moet lezen in zijn context. Met het plakken van losse teksten onder elkaar kun je de bijbel laten buikspreken en mensen manipuleren. Zo staat ergens in de bijbel: [dia20] Judas ging heen en hing zich op. En ergens anders: [dia21] ga gij heen en doe evenzo. Nu begrijpt iedereen wel dat dit onzin is. Het slaat nergens op. Dit is niet de bijbelse boodschap! Geen geloof zonder daden - preek n.a.v. Jakobus 2:26, door Jan Haveman, Emmen 3 november 2013
3
Maar waarom denk je daar dan niet als eerste aan als het gaat om die ogenschijnlijke tegenstrijdigheid tussen Jakobus en Paulus?! Ok, dat vraagt inderdaad dat je er even goed voor gaat zitten, dat je er eens goed 'induikt', goed leest wat er staat, waar het over gaat, tegen wie wat gezegd wordt en met welke bedoeling, etc Zo schrijft Paulus zijn brief aan mensen die hem tegenwerken en er een totaal [dia22] andere visie op hoe je gered wordt op nahouden. Dat waren Joden (Judaisten) die koste wat kost vast wilden houden aan de gedachte dat je je door je streng aan de wet te houden toch iets aan je eigen behoud kon bijdragen. En dan moet Paulus het even heel scherp stellen: het is uitgesloten dat je gered wordt doordat je je aan de wet houdt. [dia23] Forget it! Het komt alleen aan op geloof in Jezus Christus en niks anders. Jakobus schrijft aan zijn oud-gemeenteleden die verstrooit over een groot gebied wonen in een niet-christelijke en misschien zelfs wel anti-christelijke omgeving. Het gevaar bestaat dan, dat je het maar niet te nauw neemt. Tuurlijk, je gelooft wel, [dia24] maar vooral op zondag en thuis. Door de week, op je werk en op school, is het lastig om vanuit je geloof te leven, dat wordt niet begrepen, of dat wordt belachelijk gemaakt, of je wordt er door genegeerd. En dan moet Jakobus het even heel scherp zeggen: het is uitgesloten dat je wel zegt te geloven, maar dat het verder nergens aan te zien is. [dia25] Forget it! Geloof zonder daden is dood geloof. Beide is waar, de benadering van Paulus gericht aan mensen die denken dat ze er zelf wat voor moeten/kunnen doen, en de benadering van Jakobus gericht aan mensen die denken dat geloven zonder dat je er iets van merkt mogelijk is. De bijbel is dus niet tegenstrijdig, maar richt zich naar alle kanten. Je ontdekt dan ook dat als het gaat om 'werken' je het over twee verschillende soorten werk en benadering kan hebben. Bij Paulus gaat het in Romeinen [dia26.1] om wetswerken, je houden aan de wet om de wet. Als je niet uitkijkt wordt dat zomaar een [dia26.2] regeltjesgeloof, je doet de dingen die moeten, maar dan ook echt [dia26.3] omdat het moet, en niet omdat je er zelf van overtuigt bent dat het goed is, niet omdat je het zelf ook wilt. Dan is er ook [dia26.4] weinig passie, weinig liefde, weinig bewogenheid. Je doet je dingetje en daarmee klaar. Het is vooral heel vermoeiend, die plicht... Als het erop aankomt is het ook [dia26.5] zelfgericht, omdat je je dingetje in de eerste plaats doet om zelf gered te worden. Het is terecht dat mensen die aan deze kant zitten nadenken over wat ze nu eigenlijk geloven. Of ze wel [dia26.6]echt geloven dat alleen Jezus Christus hun ziel en zaligheid is? Sola gratia... Bij Jakobus gaat het om [dia27.1] werken die voortvloeien uit het geloof, als [dia27.2] vrucht van de Geest (en schrijft juist iemand als Paulus daarover niet geweldig mooie dingen, bijvoorbeeld in zijn brief aan de Galaten! Dus er is ook helemaal geen sprake van verschil in visie tussen Paulus en Jakobus!) [dia27.3] Het kan niet anders, zegt de Heidelbergse Catechismus, of ieder die door waar geloof in Christus ingeplant is, brengt vruchten van dankbaarheid voort. Dat kan niet anders. Het is iets wat onvermijdelijk voortvloeit uit het geloven dat je gered bent door Christus. Overweldigd [dia27.5] door zijn liefde voor jou, kun je vervolgens anderen liefhebben en liefde bewijzen. Verwonderd over dat Jezus met zijn eigen leven voor jouw schuld wilde betalen, stroomt je hart telkens weer over van dankbaarheid. Geen geloof zonder daden - preek n.a.v. Jakobus 2:26, door Jan Haveman, Emmen 3 november 2013
4
En het is terecht dat je telkens weer nadenkt over die geweldig belangrijke en basale vraag: [dia27.6]wie is Jezus voor mij? Wat betekent Hij voor mij? Wat heb ik met Hem? Leeft Hij voor mij? [dia28]Geloofsdaden, niet als voorwaarde om gered te worden, maar als gevolg van het gered zijn. Jakobus is er heel helder in: mensen, jullie houden jezelf voor de gek als je denkt dat geloven alleen iets is voor op zondag of voor achter de voordeur. Als je geloof niet wat doet, niet wat uitwerkt, als het niet te horen/zien/merken is dat je gelooft, vraag je dan af of je wel gelooft. Of je wel een levend geloof hebt. Want: het kan niet anders... En het is mooi te zien dat christenen iets betekenen niet alleen voor zichzelf maar ook voor anderen, voor de samenleving. Zo stond van de week in de krant [dia29]dat de kerken in Nederland omgerekend zo'n 53 miljoen euro geven om mensen die het nodig hebben te helpen. Dan zie je echt de diaconale liefde, voortvloeiend uit de liefde van Christus. (Als het maar niet bedoeld is om in de krant te komen...) Het is algemeen bekend dat christenen vaak gulle gevers zijn aan goede doelen, en organisaties van algemeen nut weten dat christenen niet gauw nee zeggen als je hen vraagt om met de collectebus langs de huizen te gaan... Mooi, die vrijwillige inzet [dia30]door christenen voor de zorg aan stervenden (Hof van Heden) of aan asielzoekers en vluchtelingen. Kijk zo ook steeds om jezelf heen om te zien voor wie jij een naaste kan worden. Als bijvoorbeeld iemand gepest wordt, wat doe je dan? Pest je mee, kijk je de andere kant op, of kom je op voor de gepeste? Wat zou Jezus doen denk je? Zet je geloof dus niet uit als je op school bent of met je werk bezig bent. Wees niet bang, schaam je er niet voor, te laten merken dat jij van Christus bent, en dat je op grond daarvan keuzes maakt in je leven, misschien wel keuzes die not done zijn, die tegen het algemeen gevoel in gaan, die geld kosten, maar die keuzes zijn die voortvloeien uit je geloof. Ik weet best dat het niet altijd makkelijk is, zeg maar gewoon dat het soms heel moeilijk is. Maar realiseer je: het hoort erbij. Het hoort bij het geloof in Christus. Sterker nog: het hoort bij Christus. Want was zijn leven en werken gemakkelijk?! En daarbij: elke daad die voortkomt uit liefde en bewogenheid, die gevolg is van de liefde van Christus - zou die uiteindelijk niet goed zijn? Wie goed doet goed ontmoet, immers?! Als – en dat kan ik niet genoeg benadrukken – [dia31]als het inderdaad maar geen verplicht nummertje wordt, geen moeten, geen sleur, automatisme, loden last, geen voorwaarde... Ga dan eerst weer terug naar de basis, naar het geloof, naar Christus. Dan komt het daarna vanzelf wel weer – dat kan niet anders! Zoals te zien is dat je leeft – laat zo ook te zien zijn dat je geloof leeft! Amen
Geen geloof zonder daden - preek n.a.v. Jakobus 2:26, door Jan Haveman, Emmen 3 november 2013
5
