Liturgie morgendienst -C Emmen, 6 december 2015 Thema: mij geschiede naar uw woord (2e zondag van advent)
Votum Zegengroet: Genade voor u en vrede, van God onze Vader en van de Heer Jezus Christus. [amen] Openingslied: Psalm 80:1,8 Verootmoediging/schuldbelijdenis: stilte, dan zingen: Gezang 156 Genadeverkondiging voorlezen, dan zingen Psalm 80:10 Gebed om verlichting met Gods Geest Bijbellezing OT: Jesaja 7:1-17 (gelezen door...) Bijbellezing NT: Lucas 1:26-38 Zingen: LvdK 132:1,2,3 Preek Amenlied: Gezang 47:1,2,3,6 Dankgebed en voorbede Tien woorden in NT-perspectief Zingen: Opwekking 717 (m.m.v. muziekgroep) Inzameling van de gaven (diakenen geholpen door...) Slotzang: Gezang 169:3,4,5 Zegen: De genade van de Here Jezus Christus en de liefde van God en de gemeenschap van heilige Geest zij met u allen.
...mij geschiede naar uw woord... Preek n.a.v. Lucas 1:26-38, door Jan Haveman, Emmen 6 december 2015
1
Preek n.a.v. Lucas 1:26-38 ...mij geschiede naar uw woord 2e zondag van advent, Emmen 6 december 2015 Volk van God, geliefde gemeente van Christus, br/zr jonger of ouder, welkome gast, luisteraar/kijker thuis, Sssttt! Stil 's... Luister! Hoor je 't? Als je stil wordt, dan hoor je zoveel meer. Maar lastig he, stil zijn? Eventjes lukt misschien nog wel, maar 't moet niet te lang duren. Misschien vind je stilte wel eng, beklemmend, drukkend... Maar kom je wel toe aan luisteren? Echt luisteren? O ja, we hebben een heleboel geluid om ons heen, maar vaak hoor je het niet eens; heel veel geluid gaat gedachteloos aan je voorbij – is toch zo?! Luisteren, goed luisteren, is een kunst. Vroeger op school moesten we opschrijven welke instrumenten we hoorden in een orkest – ik vond dat knap lastig, al die geluiden door elkaar! De leraar muziek had er minder moeite mee – hij was erop getraind. En hij legde het uit: luister, hier heb je de violen... en nu de fagot... En ja, dan hoorde je het! Luisteren kun je leren. Oefenen. Luisteren moet je doen. Ga straks thuis maar 's op een rustig plekje zitten om te proberen... Luisteren. Hoe luister je? Nou ja, met je oren natuurlijk. [dia1] Zeker, met je oren vang je signalen op – prachtig wonder van onze Schepper, dat geluid trillingen zijn in de lucht, die je op kan vangen met je oorschelp. Heel bijzonder – alle eer aan God! Alleen, met dat opvangen van die trillingen ben je er nog niet. Je moet ze ook duiden, er betekenis aan geven: o ja, er is iemand aan het praten, en warempel, de woorden die hij zegt kan ik horen, en, he: ik begrijp ze ook. Vaak gaat dat automatisch, vanzelf, daar denk je helemaal niet meer bij na. Maar soms moet je goed opletten: annunciatie. – Huh, wat zegt hij nu? De klank van dat woord ken je niet, en dus kan je er moeilijk betekenis aan geven. Verder is belangrijk hoe iets klinkt: heel zachtjes komt echt anders over dan knoeperhard. Je kunt lief praten, maar ook dreigend en boos. En als iemand aldoor op de zelfde toon praat is dat saai, en val je makkelijk in slaap... En toch... begint luisteren met willen. Luisteren is een houding – wil je luisteren, ben je van plan te luisteren? Ga maar na hoe je hier zelf nu in de kerk zit, of thuis. Ben je welwillend, dan hoor je veel meer, dan wanneer je niet geinteresseerd bent. 'k Vond er niks aan vanmorgen – ok, dat kan idd aan de dominee liggen, maar vergis je niet: het kan ook aan jou liggen... Ik kreeg 'n keer dit stokje, [dia2] een oor en hart, en er staat op: horen met je hart! ...mij geschiede naar uw woord... Preek n.a.v. Lucas 1:26-38, door Jan Haveman, Emmen 6 december 2015
2
Dat is de kunst: horen met je hart. Dat klanken die je opvangt ook iets met je doen, je raken, je bemoedigen, je in beweging zetten – net wat nodig is. Daarom is het zo belangrijk dat we goed luisteren. Daar de rust, de tijd voor nemen. Je open stellen voor signalen van buitenaf. En klanken laten resoneren in je binnenste. [dia3]Ontvankelijk zijn. Ont-van-ke-lijk – wat is dat een prachtig woord! Het is het eerste woord waar ik aan moest denken bij dat verhaal dat we lazen van de engel Gabriël, die op bezoek komt bij Maria. Het is een heel sereen, heilig, intiem gebeuren. [dia4(filmpje)] Uit de hemel, ergens in het oneindig heelal, wordt Gabriël dit keer niet naar de tempel in Jeruzalem gezonden (zoals eerder bij Zacharias), maar naar een plekje waarvan haast niemand ooit heeft gehoord: Nazaret. En dit keer niet naar een belangrijk persoon (zoals de priester Zacharias), maar naar een heel eenvoudig,[dia5] dorps meisje van een jaar of 16, met de alledaagse naam Mirjam (in het Grieks: Maria). Die engel treedt ongevraagd binnen in de privacy van Maria. En wat gebeurt er dan? Wat doet Maria? Sluit ze zich af? Doet ze de deur dicht? Verontwaardigd over de inbreuk in haar prive-leven? Nee: ze is ontvankelijk. Ze ontvangt de engel. Ze schrikt zelfs niet eens. Pas de woorden, en de manier waarop die uitgesproken worden, raken haar. Wat Gabriël zegt is ook wel heel bijzonder. Niet zozeer dat Ave – gegroet Maria, dat is een normale begroeting. Maar wel dat daarna:[dia6] jij bent begenadigd, de Heer is met je. Met eerbied spreekt Gabriël deze woorden uit. Want zo heeft hij nog nooit eerder een vrouw begroet – het is de groet aan een koningin! Dat verwart Maria. Die eerbied... Die heerlijke woorden... Begenadigd zijn...! En nog een keer benadrukt Gabriël dat: God heeft jou zijn gunst geschonken. Wat is dan die gunst? Dat begenadigd zijn? Het is niet de genade die wij allemaal mogen ontvangen van God. U weet misschien dat er [dia7] meerdere handschriften van Bijbelboeken zijn, waarop onze Bijbelvertalingen zijn gebaseerd. Die handschriften komen voor het allegrootste deel overeen, maar soms zijn er kleine verschillen. Dat is hier in Lucas 1 o.a. zo. De meeste handschriften lezen namelijk direct na [dia8]...jij bent begenadigd, de Heer is met je: gezegend ben jij onder de vrouwen. Het is jammer dat de NBV dit niet in een noot onderaan de bladzijde heeft opgenomen. Die begenadiging, die gunst, is dus dat deze grote onbekende, [dia9] dit jonge meisje, uit dat nietszeggende dorpje in die donkere regio, dat zij de gezegende, de uitverkorene is onder alle vrouwen op aarde. Geen vrouw ontving van God hoger eer: uitgerekend zij mag op aarde de moeder worden van Gods Zoon! Zodoende roept Elisabeth later uit, als ze Maria ontmoet: [dia10] De meest gezegende ben jij van ...mij geschiede naar uw woord... Preek n.a.v. Lucas 1:26-38, door Jan Haveman, Emmen 6 december 2015
3
alle vrouwen, en gezegend is de vrucht van je schoot! (:42) En iets later zingt Maria er zelf over:[dia11] iedereen zal mij voortaan gelukkig prijzen! (:48) Maria. Mirjam uit Nazaret in Galilea. Niemand had ooit van haar gehoord. Maar nu, zelfs bijna 2000 jaar later, kent heel de wereld haar. Geen vrouw is vaker afgebeeld dan zij, de meest gezegende. Iedereen prijst haar gelukkig: geen mens heeft Jezus Christus zo intiem mogen kennen als zij – benijdenswaardig. Stel je voor: straks legt ze haar handen op haar dikker wordende buik. En het leven dat ze in zich voelt groeien, het hartje dat ze hoort kloppen, de schopjes tegen haar buikwand... Van ieder kindje dat verwacht wordt is dat al een groot en intens geluk – wat moet het dat dan zijn als dat nieuwe leven NB Gods eigen Zoon is! Dat kun je je toch haast niet indenken!? Wat een genade. Wat een zegen. Maria, de meest gezegende onder de vrouwen. In de Rooms-Katholieke traditie is dat helaas doorgeslagen. [dia12] Daar is Maria op een voetstuk geplaatst, en hangt er een aureool om haar heen. Maria zou altijd maagd zijn gebleven (terwijl in de Bijbel NB broers en zussen van Jezus worden genoemd). Maria zou zelf ook 'onbevlekt' ontvangen zijn. Maria zou zelf ook ten hemel zijn opgenomen. Maria mag je eren en vereren als de eerste van de gelovigen en de verlosten – Ave Maria... In Jeruzalem, op de berg Zion, staat de Dormitionkerk. [dia13] In een van de gewelven onder deze kerk staat een soort praalgraf voor de moeder van Jezus. En aan de wand is [dia14] deze muurschildering aangebracht: Maria Regina – Koningin Maria, die zetelt op de troon te midden van de twaalf apostelen. Maria mag dan de meest gezegende onder alle vrouwen zijn, en iedereen ter wereld zal haar gelukkig prijzen, en protestanten zijn dat misschien wel 's een beetje vergeten en kwijtgeraakt, maar het is nooit de bedoeling geweest dat Maria de plek van Jezus zou innemen. Gabriël geeft daar in zijn boodschap aan Maria ook geen enkele aanleiding voor. [dia15] De Zoon die ze mag baren moet Jezus heten, dat betekent JHWH redt. Die Zoon zal een groot man worden, en Zoon van de Allerhoogste worden genoemd. Die Zoon zal de troon van zijn vader David krijgen, en tot in eeuwigheid koning zijn. Maria heeft een prachtige, een heerlijke taak – ongekend! Maar heel duidelijk gáát het om haar Zoon – Hij is de Redder. Ja, Hij is ook haar eigen Redder! [dia16] Maria heeft goed geluisterd. Ze is ontvankelijk. Ze hoort. Laat de klanken klinken. Weer-klinken. Denkt er over na. Denkt er over door. En heeft... wel een vraag... (Ontvankelijk zijn betekent dus niet dat je geen vragen mag hebben, of geen vragen mag stellen...) Anders dan Zacharias, die vroeg 'Hoe kan ik weten of dat waar is?' (en dus twijfelde aan de waarheid van wat gezegd werd), vraagt Maria: 'Hoe zal dat gebeuren?' Zij weet immers als geen ander dat ze nog nooit gemeenschap heeft gehad met een man. Hoe kun je dan zwanger raken? Dat bedoel ik maar: hoezo privacy? Hoezo intiem? ...mij geschiede naar uw woord... Preek n.a.v. Lucas 1:26-38, door Jan Haveman, Emmen 6 december 2015
4
Maria is maagd – en schaamt zich er niet voor. Het is haar eer. Laten we haar ook daarin prijzen: ze is een meisje – nog niet getrouwd – en maagd. Wel lees je dat ze inmiddels is uitgehuwelijkt. Hier en nu kiezen jongens en meisjes hun eigen levenspartner. Daar en toen (en nu nog vaak trouwens!) regelden ouders dat, inclusief de bruidsschat. Zo is bepaald dat Maria en Jozef voor elkaar zijn bestemd; maar getrouwd zijn ze op dat moment dus niet, en ze gaan dus ook nog niet met elkaar naar bed! In het evangelie beschreven door Matteus is het door de bril van Jozef verteld. En dan zie je dat ook Jozef heel goed weet dat hij in elk geval niet de biologische vader is van het kind dat Maria draagt (Matteus 1:19v) Net als Maria krijgt Jozef te horen dat dit een verwekking is door de Heilige Geest. [dia17] Dat zijn wel woorden waar je even goed naar moet luisteren, en die overwegen in je hart: De heilige Geest zal over je komen en de kracht van de Allerhoogste je als een schaduw bedekken. Daarom zal het Kind dat geboren wordt 'heilig' en 'Zoon van God' worden genoemd. Wat is dit mooi! Hoe bijzonder. En heilig. Goddelijk geheimenis... Hoor je de aanwezigheid van drie-ene God bij je, Maria? Heilige Geest – Allerhoogste – Zoon van God! Hoor je de vervulling van Oud-Testamentische profetie? Daarom zal de HERE zelf u een teken geven: de jonge vrouw is zwanger, zij zal spoedig een zoon baren, en hem Immanuel noemen (Jesaja 7:14). Hoor je de heerlijkheid van JHWH die je omhult, je overschaduwt als een wolk... en je aan onze nieuwsgierige ogen onttrekt tot in een diep mysterie? Voor moslims is het een gruwel, het idee dat God een kind verwekt bij een vrouw. Begrijpelijk. Daarom is het zo belangrijk goed te luisteren wat Gabriël zegt. Er is geen sprake van gemeenschap, geslachtsverkeer tussen God en mens. De kracht van de Allerhoogste is niet het natuurlijk zaad (sperma). Zijn kracht is die van de levenwekkende Geest. Dat is de kracht van de schepping: God sprak en op zijn woord ontstonden... De kracht waarin het Woord vlees/lichaam wordt, body krijgt! Heel mooi wordt dat in oude schilderingen van de aankondiging uitgebeeld [dia18]: de heilige Geest wordt gesymboliseerd door de duif, en die 'verwekt' niet door de vagina, maar door de oren! Door te luisteren. Door te geloven. [dia19][dia20] Dát wordt gevraagd, daar draait het om: horen – luisteren met je hart – en geloven. Geloven dat het onmogelijke mogelijk is. Omdat voor God niets onmogelijk is. Punt! [dia21(zwart)] Hoor je de echo van de stem van JHWH, van wat Hij lang geleden zei tegen Sara? Wil jij ook nog een teken misschien? Ga naar Elisabeth, want zij is zwanger, ondanks haar hoge leeftijd, ondanks dat men dacht ze onvruchtbaar was. Geloof, dat echt niets onmogelijk is voor God. Sssttt – stil! Wat gaat ze zeggen? Wat zal ze doen? Luister... Mirjam van Nazaret – wat is daarop jouw antwoord? [dia22] De Heer wil ik dienen, laat er met mij gebeuren wat U hebt gezegd. Ontroerend. Wat een intens gebeuren van volkomen overgave aan God. ...mij geschiede naar uw woord... Preek n.a.v. Lucas 1:26-38, door Jan Haveman, Emmen 6 december 2015
5
[dia23] Hineni – spreek Heer, uw dienstknecht luistert. Hineni – hier ben ik, Heer, zeg maar wat U wilt dat moet gebeuren. Hineni – trek uw plan maar Heer, dan weet ik, ook als het moeilijk wordt, ook als er een zwaard door mijn ziel gaat, ook als ik er allemaal niets meer van begrijp, dat het goed is. Want ik geloof – HERE – ik geloof in U. Laten we God danken dat Hij zijn Zoon als mens geboren deed worden. Laten we God danken voor Maria als meest begenadigde, dat zij de moeder van onze Redder mocht, maar ook wilde zijn. Be-aam met ontvankelijkheid en overgave, be-aam met geloof – dan zal God het waar maken. [dia24] Gebed na de preek HERE God – geprezen bent U tot in eeuwigheid. We danken U dat U Jezus Christus, uw lieve Zoon, mens hebt doen worden. We eren U voor het grote wonder v d Schepping, dat het woord vlees geworden is. We danken U dat U het Joodse meisje Mirjam hebt uitverkoren om de moeder op aarde van uw Zoon te worden, dat zij Hem in zich mocht dragen, Hem baren mocht. Wij prijzen haar daarom zalig met alle heiligen. Nu bidden wij Heer: maak ook ons ontvankelijk als Maria. Geef ons openheid. Gevoeligheid. Welwillendheid. Help ons te luisteren, echt te luisteren, te horen, te overwegen. En kom dan ook met uw Geest over ons, Heer. Overschaduw ons. Maak ook ons zwanger van uw woord, vol van U, opdat ook wij Christus voortbrengen, en Hem gestalte geven in ons leven. Dank U dat U ook voor ons Immanuel bent – God met ons, God in ons, door uw Geest. Geef ons daarvoor overgave. Dat ook wij Hineni zeggen, telkens opnieuw. Hier ben ik Heer, neem mij in uw dienst, laat gebeuren wat U wilt, wat U hebt gezegd. Hineni – en ook al snap ik er helemaal niks van, en is de weg die U met mij gaat zwaar en moeilijk, al gaat er een zwaard door mijn ziel – ik weet dat het goed is. Want ik geloof – HERE – ik geloof in U. Ik geloof dat niets voor U onmogelijk is. HERE God – maak het onmogelijke mogelijk, ook bij ons. Breng nieuw leven voort, leven vol dankbaarheid, vrucht van de Geest.
...mij geschiede naar uw woord... Preek n.a.v. Lucas 1:26-38, door Jan Haveman, Emmen 6 december 2015
6
