Liturgie leerdienst Emmen, 16 augustus 2015 Thema: Apocalypse now
Votum Zegengroet Genade voor u en vrede van God onze Vader in de Heer Jezus Christus. [Amen] Geloofsbelijdenis. Zingen: Gezang 179a Gebed Bijbellezing: Daniël 8 Zingen: Psalm 74:5,6,7 Preek Tussenzang: Psalm 42:3,5 Amenlied: Gezang 105:3-8 Dankzegging en gebed Inzameling van de gaven Slotzang: Opwekking 585 (m.m.v. de muziekgroep) Zegen De Here zegene en behoede u. De Here doe zijn aanschijn over u lichten en zij u genadig. De Here verheffe zijn aangezicht over u en geve u vrede. [Amen]
Apocalypse Now
Leerpreek n.a.v. Daniël 8, door Jan Haveman, Emmen 16 augustus 2015
1
Leerpreek n.a.v. Daniël 8
Apocalypse Now
Emmen, 16 augustus 2015
Volk van God, geliefde gemeente van Jezus Christus, br/zr jonger of ouder, welkome gast, luisteraar/kijker thuis, [dia1] Apocalypse Now is een indrukwekkende film uit de eindjaren 70 van de vorige eeuw. Het gaat over de strijd tussen goed en kwaad in het diepste van ieder mens, en speelt zich af tegen de achtergrond van de Vietnamoorlog. De film begint als een nuchtere en realistische oorlogsfilm, maar gaat geleidelijk over in een surrealistisch verhaal van zelfontdekking. Oorlogen zijn vaker dankbare onderwerpen voor de filmindustrie. [dia2] Heldhaftigheid, moed, kameraadschap, soldaten die hun leven geven voor de vrijheid van anderen – het spreekt tot de verbeelding, en het is ook terecht dat het niet vergeten wordt. Het brengt je bij de vraag: wat zou ik doen in zo'n geval, zou ik mijn leven ook willen opofferen? Tegelijk is er altijd die andere kant: [dia3] de waanzin van de oorlog, het weerzinwekkende en onbegrijpelijke; bloed en vuur en tranen. Het doden van medemensen – ja, en met welke reden, op grond waarvan? Angst. Levenslange trauma's. Ook dat dringt zich aan je op: hoe sta ik daarin, zou ik er aan mee doen? Apocalypse now – op de een of andere manier boeit juist dat vernietigende en verwoestende. Er verschijnen regelmatig boeken en films over de strijd in de eindtijd. Denk aan de trilogie [dia4] Lord of the Rings, of aan nogal wat Science Fiction. Van jongelui hoor ik regelmatig dat ze Openbaring het meest interessante Bijbelboek vinden, juist om dat bijzondere, al die vreemde dingen die er in beschreven worden. [dia5] Apocalyps komt ook van het Griekse woord dat wij vertalen met Openbaring. Het betekent dat een 'tipje van de sluier' wordt opgetild, waardoor je iets te zien krijgt van de toekomst, waardoor bepaalde geheimen worden onthuld. Alleen, de Bijbel doet dat niet om onze nieuwsgierigheid te bevredigen. Als dat zo was, dan had er wel veel meer onthuld kunnen worden – heel veel blijft juist geheim en geheimzinnig. Toekomstvoorspellingen gebeuren in de Bijbel altijd in beelden, symbolen, nooit in heldere 'Jip-en-Janneke-taal'. Daardoor blijft heel veel nog onhelder, vaag, duister. Wat is de bedoeling van apocalyps in de Bijbel dan wel? Je zou kunnen zeggen: [dia6] mensen hoop geven. Uitzicht bieden, perspectief. Zo van: als je kijkt naar hier en nu, naar wat gebeurt, naar wat je meemaakt – mens, wat kan het dan moeilijk en zwaar en hopeloos en uitzichtloos lijken, wat een ellende, wat een drama. Maar door apocalyps krijg je inzicht boven hier en nu, uitzicht boven je eigen vierkante centimeter, ontdek je dat het ergens naar toe gaat, dat er een einde komt, een oordeel, en een nieuwe tijd. Belangrijk aspect is, [dia7] dat die hoop nu al invloed mag hebben en je leven richting geven. Als christen leef je immers niet in de toekomst ('met je hoofd in de wolken') maar in het hier en nu ('met beide benen op de aarde'). Er is wat dat betreft verschil tussen [dia8] hopen en wensen1. Als ik iets hoop, dan wordt mijn leven daar ook door gestempeld: als ik hoop op de toekomst van Gods Koninkrijk en zijn gerechtigheid, dan zal ik beide nu ook al zoeken door me er alvast naar te gedragen. Als ik iets wens of wil (zonder zeker te weten dat ik het ook krijg), dan ben ik veel minder geneigd al zoveel mogelijk te leven naar de situatie waarin het bereikt zal zijn. Belangrijk: [dia9] geloven is hopen, niet wensen! En het eeuwige leven begint daarom ook niet pas later, maar nu. Zoals onze Heer Jezus heeft gezegd: [dia10] Waarachtig Ik verzeker jullie: wie luistert naar wat Ik 1 Ik haal deze vergelijking uit Van den Brink en Van der Kooi, Christelijke Dogmatiek, blz 647 Apocalypse Now
Leerpreek n.a.v. Daniël 8, door Jan Haveman, Emmen 16 augustus 2015
2
zeg en Hem gelooft die Mij gezonden heeft, heeft (nu al!) eeuwig leven; over hem wordt geen oordeel uitgesproken, hij is (nu al!) van de dood overgegaan naar het leven (Johannes 5:24). [dia11] Geloven is hopen, niet wensen. Alleen: wel realistisch, wel met beide benen op de grond, in het besef dat we leven in een gebroken bestaan. Voor optimisme over het hier en nu, en over ons eigen kunnen, en voor een daaruit voortvloeiend activisme, is niet veel reden: deze wereld, onze samenleving en zelfs het Koninkrijk van God zijn [dia12] niet maakbaar – alle grote woorden en idealen ten spijt. De wereld is er de afgelopen honderd jaren, ondanks alle zogenaamde vooruitgang, bepaald niet beter op geworden... Het is goed te beseffen dat wijzelf een betere wereld, en het komende Koninkrijk niet dichterbij brengen – dat doet alleen God: wij geloven en verwachten dat Hij zijn werk met deze wereld zal voltooien. Laat komen Heer uw Rijk – daar bidden we om. Maar van hoop word je dus niet perse passief, lijdzaam, onverschillig, wereldvreemd, of wat dan ook. [dia13] Hoop zet je juist in beweging – alleen: je verwacht het van God, en niet van jezelf of andere mensen. Bewogen, betrokken, liefdevol gebed – van een levende en horende Heer die alle macht heeft in hemel en op aarde mag je veel verwachten! En doe ondertussen wat je hart en hand vinden om te doen, om nu – heel bescheiden, maar toch – met de liefde van Christus en door de kracht van zijn Geest, nu al iets van Gods Koninkrijk te laten zien. Niet alleen apocalypse, ook apocalypse now! Zingen: Psalm 42:3,5 [dia15] Apocalypse now – openbaring heeft een bedoeling, je hebt er wat aan: het wil je hoop geven. Je doet er daarom goed aan om de dromen en visioenen in de Bijbel die iets openbaren over de toekomst [dia16] wel serieus te nemen. Het zijn geen sprookjes, 't is geen Science Fiction... Het mag dan beeldtaal zijn, en met de taal die gebruikt wordt aansluiting zoeken bij datgene wat wij kennen, waar wij ons een beetje iets bij voor kunnen stellen, het zal wel degelijk gebeuren. Ik bedoel: je hoeft niet perse alles letterlijk te nemen om toch te begrijpen welke boodschap het heeft. Denk aan Daniël 7, die vier dieren – uit wat we lezen wordt dan zelf al duidelijk dat het hier niet letterlijk om vier monsters gaat, maar dat die beesten monsterachtige koninkrijken uitbeelden. Het mag er dan sprookjesachtig uit zien, ze beschrijven wel een werkelijkheid die is. Ze laten zien dat God bezig is en blijft de wereldgeschiedenis naar haar einddoel te leiden. En dat het Hem allemaal niet uit de hand loopt – mocht dat zo lijken, mocht je dat zo ervaren. Dan kun je inderdaad als mens, geconfronteerd met ellende en lijden en dood, soms met de mond vol tanden staan en er beter het zwijgen toe doen, je houdt wel hoop, omdat je weet dat in de strijd tussen goed en kwaad God in zijn lieve Zoon Jezus Messias al heeft gewonnen. Zoals bij dat beeld dat Nebukadnessar zag duidelijk werd: [dia17] die steen die losraakt zonder dat er mensenhand aan te pas komt (!) en die al die slechte, verdorven, aardse koninkrijken zal vernietigen – het begin daarvan is er al in Jezus Messias. Of zoals we zagen in dat droomvisioen van Daniël 7, dat de heerschappij gegeven is aan diegene die eruit ziet als mens, en die eeuwig zal heersen – [dia18] wij weten, zeker ook omdat Jezus het heeft betrokken op zichzelf, dat Hij, Jezus Messias, hiermee is aangeduid. En zijn heerschappij is al begonnen. Apocalypse Now
Leerpreek n.a.v. Daniël 8, door Jan Haveman, Emmen 16 augustus 2015
3
Als je dat weet – dan heb je toch hoop?! Dan kun je er toch op vertrouwen dat ook verder alles goed zal komen?! Bovendien – ik zei vorige week al, [dia19] dat kenmerk van echte profetie is, dat het ook uitkomt, vervuld is of wordt. En het visioen dat beschreven wordt in Daniël 8, is voor een deel al uitgekomen. Ook dat vergroot de betrouwbaarheid: als dit waar is, echt gebeurd – waarom zou al het andere dan niet uitkomen?! Nu zal iemand misschien zeggen: maar je zei vorige week toch dat je Bijbelse visioenen niet teveel moet willen invullen – dit is dit en dat is dat ?! Dat klopt, en dat ben ik nog steeds van mening. Alleen: [dia20] dat geldt dan uiteraard vooral als er in de Bijbel zelf geen ingevulde verklaring bij staat. Dan moet je voorzichtig zijn – voor je het weet laat je de Bijbel buikspreken! Maar als de Bijbel zelf het invult, ja dan is het uiteraard geen bezwaar om het zo concreet te zien. Zoals ook nu in Daniël 8. [dia21] Die ram en die geitenbok – je kunt er het geschiedenisboekje naast leggen... Daniël was ongeveer 70 jaar toen hij dit visioen kreeg, [dia22] in het jaar 553 v Christus (het derde regeringsjaar van koning Belsassar van Babel). Hij ziet zich dan zelf staan in de burcht van Susan, de latere hoofdstad van het Perzische Rijk. (Susan kennen we ook van de geschiedenis van Esther en Nehemia.) Wat Daniël voorziet, gebeurt daadwerkelijk 14 jaar later, [dia23] als koning Belsassar in 539 v Christus door de Perzische koning wordt verslagen en gedood. Het machtige Babylonische Rijk (denk aan het gouden hoofd van het beeld dat Nebukadnessar zag) is dus ten einde gekomen. Een 'dubbel rijk' (twee horens) van Meden en Perzen neemt de macht over, waarbij de ene (de Perzen) duidelijk machtiger zijn dan de andere (de Meden – de ene hoorn was is langer dan de andere). Maar nog veel meer bijzonder is wat Daniël daarna voorziet: de ram die onoverwinnelijk leek wordt toch verslagen, in vliegende vaart zelfs. Dat wordt maarliefst 200 jaar daarna, [dia24] in 334 voor Christus, werkelijkheid, als de Griekse koning Alexander de Grote in korte tijd het hele Medisch-Perzische Rijk verslaat. Twaalf jaar daarna, op het toppunt van zijn macht, in 323 sterft Alexander echter heel plotseling op 32-jarige leeftijd. Zijn inmense rijk wordt dan in vier stukken verdeeld (de vier horens). Fascinerend he, dat het allemaal zo heel duidelijk en precies is uitgekomen – Daniëls visioen is ware profetie! Maar dan! Uit een van die horens komt nog weer een andere hoorn voort, die zich heel speciaal richt tegen [dia25] het Sieraadland. Met deze bijzondere omschrijving wordt wel vaker in de Bijbel het land Kanaan bedoeld, het aan Gods volk beloofde land. Over deze hoorn wordt gezegd: (vers 10,11) [dia26] Hij groeide tot aan de hemelmachten en zorgde ervoor dat een deel van het sterrenleger naar de aarde viel, en hij vertrapte het. Hij verhief zich zelfs tegen de vorst van het leger, waardoor de vorst het dagelijks offer werd ontnomen en zijn heiligdom werd neergehaald. En in vers 23 wordt hij een meedogenloze koning genoemd, bedreven in listen. En: zijn kracht zal groot zijn – maar het is niet zijn eigen kracht – en hij zal een ongehoorde verwoesting aanrichten... Alhoewel de naam van deze koning niet genoemd wordt (en je dus voorzichtig moet worden met duiden), past het wel heel goed op een zekere [dia27] Antiochus IV, bijgenaamd Epifanes (=verschenen als god). Het bijzondere is dat over hem in de apocriefe boeken geschreven wordt, in 1 Makkabeeen. Het is wel 's mooi (alhoewel de inhoud dit keer niet zo mooi is!) om uit een van de boeken iets te Apocalypse Now
Leerpreek n.a.v. Daniël 8, door Jan Haveman, Emmen 16 augustus 2015
4
lezen: 1 Makkabeeen 1:20-44 [dia28] t/m [dia30] Ziet u wel hoe precies het allemaal op hem past? [dia31] Deze koning Antiochus IV Epifanes heeft grote schade aangericht aan het Joodse volk, de tempel, de godsdienst, aan stad en land. Vooral de 'gruwel van de verwoesting' wordt hem toegeschreven, dat hij de tempel van de levende God heeft ontwijd en ontheiligt door er beelden van stomme goden in te plaatsen. Uiteindelijk leidde dit tot de opstand van de Joodse priester Matthatias en zijn zonen, die later Makkabeeen (strijdhamers) genoemd worden. Alleen – met deze Antiochus IV Epifanes is deze geschiedenis niet ingevuld en afgesloten! De tekst van het visioen wijst daar zelf al op, wanneer het spreekt over [dia32] de tijd van het einde (vers 17) en het tijdstip van het einde (vers 18). Je kunt zeggen, zeker vanuit Daniël gezien, dat zijn visioen gedeeltelijk al is vervuld. Maar er komt nog meer vervulling. Want ook hier gaat het weer over de [dia33] AntiChrist, de wetteloze mens, de duivelse macht die het de gelovigen van de eindtijd moeilijk en zwaar zal maken. Dat sterrenleger waarover gesproken wordt, daar worden de gelovigen mee bedoeld, het nageslacht van Abraham dat immers ontelbaar zal zijn als de sterren... Vaker worden trouwe gelovigen lichtende sterren genoemd – bijvoorbeeld in Daniël 12:3 – [dia34] De verlichten zullen stralen als het fonkelende hemelgewelf, en degenen die velen tot gerechtigheid hebben gebracht als de sterren, voor eeuwig en altijd. Juist het volk van God zal het zwaar te verduren krijgen! Zo komt de AntiChrist komt in opstand tegen de vorst der vorsten en zal hij grote schade aanrichten. Dit spreekt opnieuw van een vreselijke tijd... [dia35] Gisteren hebben overal in het land kerkklokken geluid om aandacht te vragen voor de vervolging van christenen wereldwijd. Wij zullen straks voor hen bidden om kracht, om geloof, om liefde. Maar laten we niet vergeten dat wij hier in Nederland niet minder vervolgd worden – alleen heel geniepig, op de manier waar Antiochus IV ook zo goed in was: door listigheid. Hij voerde de griekse levenswijze in, en veel mensen, veel Joden, veel gelovigen vonden dat een zeer aantrekkelijke manier van leven. Door deze wereldgelijkvormigheid heeft hij meer gelovigen van het geloof losgetrokken, dan door het brute optreden in de tempel. Wij worden niet minder vervolgd – in Nederland worden kerken massaal gesloten. Want waar groeit de kerk? Waar zij bruut verdrukt wordt... Laten we ons goed realiseren hoeveel aantrekkingskracht tot niet-geloven juist op ons nu wordt uitgeoefend! En ook hoe sterk de AntiChrist in ons leven, in onze wereld is. Heer onferm U over ons / open uwe vaderarmen / laat ons niet verloren gaan... [dia36] Maar het doel van Apocalypse now is dat je de toekomst kunt voorspellen (een gewaarschuwd mens...) en dat je hoop hebt, uitzicht. Dat geeft ook dit visioen dat Daniël krijgt. Ook hier weer wordt een bepaalde tijd genoemd (vers 14): [dia37] 2300 avonden en ochtenden (genoemd naar de offertijden in de tempel), oftewel 1150 dagen, dat is zo'n drie jaar. Dat klopt met de geschiedenis van Antiochus IV – hij stopte het offeren in de tempel, maar na drie jaren werd dat weer door de Makkabeeen hersteld. Voor ons betekent het: de tijd van verdrukking is bepaald, afgegrensd. Zij zal niet altijd duren. En het tweede, wat ook in dit visioen weer benoemd, is (vers 25) [dia38] dat zonder dat er een mensenhand aan te pas komt, de AntiChristelijke macht gebroken zal worden. Daar houden we ons aan vast: wat er ook gebeurt, hoe onbegrijpelijk en vreselijk misschien ook, Apocalypse Now
Leerpreek n.a.v. Daniël 8, door Jan Haveman, Emmen 16 augustus 2015
5
het loopt God niet uit de hand, Jezus Messias regeert, en Hij werkt naar het doel, de voleinding, de komst van zijn Koninkrijk. Laten we daarom, allereerst ieder van ons persoonlijk, heel dichtbij onze Heer blijven, Hem steeds weer zoeken, met Hem leven, Hem gehoorzaam zijn en dienen met hart en ziel. In geloof, met hoop en vol liefde. Apocalypse now! Amen [dia39]
Apocalypse Now
Leerpreek n.a.v. Daniël 8, door Jan Haveman, Emmen 16 augustus 2015
6
