v.u. Piet Spanhove, Huidvettersstraat 165, 1000 Brussel – vormgeving: Roel Thoné-SAKADO en Die Keure Educatieve uitgaven
nav
ber 2013 vrijdag 4 okto van de leerkracht
Internationale dag
voor het secundair onderwijs
l e s s u g g e s t ie s
1
Beste leerkracht, Beste directeur, Leerlingen zijn soms opgelucht als ze de schoolbel horen. En voor leerkrachten geldt dit ook wel eens. Ze kennen het saved-by-the-bell-gevoel wel. Maar voor miljoenen kinderen en jongeren gaat de schoolbel vandaag niet, al zouden ze het zelf anders willen. Voor hen hebben de woorden ‘Saved by the bell’ een andere invulling. In 2000 engageerden de leiders van 191 landen zich om o.a. goed basisonderwijs voor iedereen mogelijk te maken tegen 2015. Ze bundelden hun voornemens in 8 Millenniumdoelstellingen. We zijn ondertussen bijna 15 jaren verder en er is verbetering vast te stellen. Maar er is nog een hele weg te gaan. Studio Globo is er erg van overtuigd dat onderwijs een hefboom is voor de ontwikkeling. Een goede ontwikkeling geeft perspectieven voor de toekomst. Maar het omgekeerde is ook vaak waar: mensen zonder scholing blijven vaak hangen in ongezonde en slecht betaalde jobs die dan weer een hypotheek leggen op de toekomst van de volgende generatie omdat degelijk onderwijs in veel landen niet gratis is. Daarom willen we op 4 oktober, naar aanleiding van de door Unesco uitgeroepen Dag van de Leerkracht, het belang van goede leerkrachten en goed onderwijs wereldwijd, in de verf zetten. We roepen alle scholen op om deel te nemen aan onze symbolische actie ‘Saved by the bell’ door de bel te laten horen. Hierdoor geeft je school aan • het werk van haar leerkrachten te waarderen • het werk van leerkrachten in het Zuiden te waarderen • dat ze vindt dat alle kinderen wereldwijd recht hebben op goed onderwijs. Om het belmoment voor te bereiden bieden we deze lessuggesties aan. Ook de bijlagen zijn vrij te downloaden op www.savedbythebell.be. Mogen we vragen je school ook te registreren op dezelfde website. Scholen die registreren vóór 30 september krijgen gratis affiches en folders toegestuurd om de actie zichtbaar te maken op school. Wacht niet met de registratie tot de laatste dag. Ook al zijn de acties op jullie school niet helemaal duidelijk, aanpassingen kunnen na de registratie nog gebeuren. Door de plannen van jullie school door te geven bij de registratie, kan je andere leerkrachten inspireren. Overtuig je collega’s om deel te nemen aan deze actie en maak er een feestelijk schoolgebeuren van!
Lessuggesties secundair onderwijs 2013
vooraf Deze lessen zijn uitgewerkt door Studio Globo (zie www.studioglobo.be). Wij dragen bepaalde waarden uit en nemen specifieke standpunten in rond mondiale thema’s. Belangrijk is te vermelden dat uw leerlingen het zeker niet eens hoeven te zijn met deze waarden of standpunten. Geef uw leerlingen de kans om hun gevoelens en ideeën te uiten. Deze lessen gaan over basisbehoeften. Tijdens de les kunnen er een aantal zaken aan bod komen waar we vandaag niet dieper op in willen gaan. • Zaken als vrede, rechtszekerheid, e.d. zijn noodzakelijke voorwaarden voor het vervullen van basisbehoeften. Deze zaken moeten aanwezig zijn voor we van een menswaardig leven kunnen spreken, maar we beschouwen ze niet als basisbehoeften op zich. • Er zijn ook een aantal gevolgen van extreme armoede en kansarmoede die vaak opvallen, maar even vaak niet begrepen worden: agressie, alcohol, uitbuiting … Armoede is meer dan geen eten en geen drinken hebben, het heeft een enorme impact op je hele wezen omdat je uit zowat alle sectoren van de maatschappij uitgesloten geraakt. Vaak glijden mensen af naar situaties van bijvoorbeeld alcohol of andere drugs als vlucht. Het is de bedoeling dat u het voorgaande niet spontaan ter sprake brengt. Als de leerlingen toch iets zouden opmerken over deze thema’s, dan kan u er uiteraard wel even op ingaan.
3
inhoud
4
Les 1ste graad
5
Les 2de graad
8
Les 3de graad
11
Het belmoment
14
De tijd loopt
18
Colofon
19
Lessuggesties secundair onderwijs 2013
3de GRAAD Les in vogelvlucht Instap
Film ‘Onderwijs overal en voor iedereen’
Kern
Brainstorm Schrijfopdracht Verwerking schrijfopdracht Film ‘Educatie is alles’
Slot
Belmoment
Doelen • Met concrete voorbeelden aantonen dat onderwijs geen evidentie is. • Het belang van onderwijs in armoedebestrijding aantonen. • Bereid zijn deel te nemen aan het belmoment. • De 8 Millenniumdoelstellingen kennen.
Materiaal • Filmfragment ‘Onderwijs overal en voor iedereen’ • PowerPoint presentatie foto’s, tekst en Millenniumdoelstellingen 3de graad • Filmfragment ‘Educatie is alles’ • Bijlage 1: lijst Millenniumdoelstellingen • Bijlage 2: tekst korte versie ‘Educatie en armoede’ • Poster Saved by the bell • Achtergrondinformatie leerkracht: bloemlezing ‘Poverty and Education’
Achtergrondinformatie In de bloemlezing uit het rapport ‘Poverty and Education’ van Servaas van der Berg vind je heel wat achtergrondinformatie. Deze bloemlezing vind je op de website van Saved by the bell.
Lesverloop
Inleiding Toon de leerlingen het filmfragment ‘Onderwijs overal en voor iedereen’. Het is een collage van beeldfragmenten waarin kinderen, jongeren en leerkrachten van over de hele wereld hun ervaringen met het onderwijs, hun verwachtingen in het onderwijs, de mooie en minder mooie kanten van onderwijs … verwoorden. Het filmfragment is gratis te downloaden op www.savedbythebell.be. Op 5 oktober is het de Internationale dag van de Leerkracht. Leerkrachten –en het onderwijs in zijn geheelmogen één keer per jaar wel eens in de bloemetjes gezet worden. Voor onze jongeren is naar school gaan een vanzelfsprekendheid. Soms zien ze er meer tegenop dan het een geschenk te vinden. Dat is echter niet over de hele wereld zo. Jongeren in het Zuiden hebben vaak niet dezelfde kansen om naar school te gaan. Laat staan om kwalitatief onderwijs te krijgen. Nochtans is onderwijs een voorwaarde voor een waardig leven. Daarom besteden we vandaag een les aan het belang van het onderwijs. Breng Millenniumdoelstelling 2: basisonderwijs voor alle jongens en meisjes, ter sprake. De Millenniumdoelstellingen zijn acht doelstellingen die de Verenigde Naties in 2000 opstelden. 191 deelnemende landen beloofden deze doelstellingen te realiseren tegen 2015.
11
Geef elke groep een lijst met alle Millenniumdoelstellingen (bijlage 1). Op de website vind je een document met alle doelstellingen in hoge resolutie. De 8 Millenniumdoelstellingen zijn ook apart in hoge resolutie te downloaden.
Met Millenniumdoelstelling 2 wil men tegen 2015 bereiken dat alle kinderen, jongens zowel als meisjes, het volledige traject van basisonderwijs kunnen volgen. Hierin is aanzienlijke vooruitgang geboekt. In 1990 ging 80 procent van de kinderen in de basisschoolleeftijd naar school, in 2010 was dat al gestegen tot 90 procent. Deze stijging zien we overal in de ontwikkelingslanden. Vooral Zuid-Azië heeft grote stappen vooruit gezet. In deze regio is het percentage kinderen dat naar de basisschool gaat gestegen van 72 procent in 1990 naar 93 procent in 2010. In subSaharaans Afrika steeg het percentage kinderen dat naar school gaat tussen 1999 en 2010 spectaculair van 58 procent naar 76 procent. Sub-Saharaans Afrika is wereldwijd de sterkste stijger. Ondanks die grote stijging, gaan er in deze regio nog steeds 33 miljoen kinderen niet naar school. Ter vergelijking: in alle ontwikkelingslanden samen moeten 61 miljoen kinderen het stellen zonder onderwijs. Deze Millenniumdoelstelling 2: toegang tot basison-
Doelstelling 2 gaat specifiek over onderwijs. Het is een doelstelling die echter met vele andere doelstellingen linken heeft. Onderwijs heeft een positieve invloed op de gelijke rechten tussen man en vrouw, op een duurzaam leefmilieu, op gezondheidszorg … Vaak zie je dat wie kwalitatief onderwijs krijgt, de vicieuze cirkel van armoede kan doorbreken.
derwijs voor alle kinderen, zal slechts met veel moeite gehaald worden. Uit het rapport blijkt dat vooral meisjes die in armoede leven of in conflictgebied wonen, onderwijs mislopen. Aan die gelijkheid tussen jongens en meisjes kan nog veel gedaan worden. Voor het secundair onderwijs liggen de cijfers minder rooskleurig. Slechts 54 procent van de kinderen geniet in ontwikkelingslanden voortgezet onderwijs, in SubSahara Afrika is dat nog geen kwart van de kinderen. Hoewel het natuurlijk positief is dat steeds meer kinderen naar school gaan, moet er nog veel worden gedaan aan de verbetering van de kwaliteit van het onderwijs. Zo zijn er in veel landen onvoldoende docenten waardoor klassen uitpuilen en is er te weinig schoolmeubilair. Ook verlaten veel leerlingen zonder diploma de school, waardoor ze later minder kans hebben uit de armoede te komen. (bron : www.detijdloopt.be, MDG-report 2012 en www.mo.be/artikel/de-tijd-loopt-maar-de-mdgs-vorderen-traag)
Kern Brainstorm Houd een brainstorm rond het thema ‘onderwijs’. Er zijn drie vragen. ‘Stel dat de school morgen stopt, hoe zou je leven er dan uitzien?’ ‘Wat zijn de kansen die jij krijgt dankzij het onderwijs?’ ‘Hoe zou de wereld eruitzien als iedereen naar school kan gaan?’ Vermijd dat leerlingen op de korte termijn focussen; iedereen wil wel een paar weken vakantie. Laat hen de kansen en gevolgen op middellange en lange termijn onderzoeken.
12
Lessuggesties secundair onderwijs 2013
Noteer alle suggesties op de rechterkant van het bord. Het is niet nodig de suggesties nu al te bespreken. Je komt er in deel vier met de klas op terug. Houd er rekening mee dat de suggesties tijdens deel vier, in een woordenveld zullen worden ingepast. Schrijfopdracht Laat je leerlingen als inleiding op de schrijfopdracht het verhaal van Mouna zien en lezen. Er is een PowerPoint presentatie met telkens een foto, een stuk tekst en alle mogelijke gekoppelde Millenniumdoelstellingen.
Het verhaal eindigt met de woorden ‘wordt vervolgd…’. Leerlingen schrijven in kleine groepjes een vervolg van een halve tot een volledige pagina waarin de levensloop van (één van) de kinderen van Mouna wordt beschreven. Er zijn drie mogelijke uitgangspunten. • Het kind/de kinderen kon(den) helemaal niet naar school gaan. • Het kind/de kinderen volgde(n) minderwaardig staatsonderwijs. • Het kind/de kinderen kon(den) door een gelukje naar kwalitatief hoogstaand privé-onderwijs. De leerlingen moeten minstens drie Millenniumdoelstellingen in hun verhaal laten voorkomen. Een lijst met alle Millenniumdoelstellingen kregen ze in het begin van de les.
Verwerking schrijfopdracht Deel de tekst ‘Educatie en armoede’ uit aan uw leerlingen (bijlage 2). Laat ze de tekst lezen en vergelijken met wat ze zelf schreven. De thema’s die ze zelf vonden worden links op het bord genoteerd. De thema’s die ze uit ‘Educatie en armoede’ haalden, noteer je in het midden. Overloop met je leerlingen wat ze zelf al wisten en wat ze bijleerden in de loop van de les.
Filmfragment ‘Educatie is alles’ Studio Globo trok met 8 Belgen naar een internationaal kamp in Praag. Daar werkten 60 jongeren uit 7 landen een hele week rond de Millenniumdoelstellingen. Een aantal leerlingen maakte een filmfragment rond het belang van onderwijs. Zij vroegen zich af hoe mensen het zouden stellen als ze geen onderwijs hadden genoten, wat de kansen zijn die onderwijs biedt en hoe de wereld eruit zou zien als iedereen naar school kon gaan. Als slot van deze les toont u een selectie uit de antwoorden die ze verzamelden.
Slot Belmoment Met de actie Saved by the bell benadrukken we het belang van goed onderwijs (nog maar eens). Daarom luiden we, samen met heel wat andere scholen over de hele wereld, op 4 oktober, naar aanleiding van de Dag van de Leerkracht, de bel. We zetten er alle leerkrachten mee in de bloemen, maar we pleiten ook voor het recht op onderwijs voor iedereen in de wereld. Het belmoment is een oproep aan alle politici om hun beloftes na te komen en ervoor te zorgen dat alle kinderen in 2015 naar school kunnen gaan.
Bijlagen Deze bijlagen zijn als gratis download beschikbaar op www.savedbythebell.be. • Filmfragment ‘Onderwijs overal en voor iedereen’ • PowerPoint presentatie foto’s, tekst en Millenniumdoelstellingen 3de graad • Filmfragment ‘Educatie is alles’ • Bijlage 1: lijst Millenniumdoelstellingen • Bijlage 2: tekst korte versie ‘Educatie en armoede’ • Poster Saved by the bell • Achtergrondinformatie leerkracht: bloemlezing ‘Poverty and Education’ • De Millenniumdoelstellingen in hoge resolutie
13
het belmoment Het belmoment is bij voorkeur een schoolgebeuren waarbij alle leerkrachten in de bloemetjes worden gezet. Maar ook één of enkele klassen kunnen een belmoment organiseren. Daarbij is er zeker aandacht voor het feit dat kinderen van over heel de wereld recht hebben op (goed) onderwijs.
Geen vast tijdstip voor het belmoment Je kan het actiemoment organiseren wanneer het best past tijdens de schooldag. Velen doen het ‘s morgens, bij het begin van de dag. Het kan ook aansluiten op een speeltijd of vlak voor het einde van de dag. Er is dus geen vast tijdstip voor een belmoment in alle scholen. Het is vooral belangrijk dat we op 4 oktober zo lang en zo luid mogelijk bellen op zoveel mogelijk plaatsen.
Tips voor het inkleden van het belmoment We hebben ook heel wat tips verzameld. Deze zijn gebaseerd op wat basis- én secundaire scholen de vorige jaren hebben gedaan en de vele reacties die we toegestuurd kregen. We willen jullie deze leuke ideeën zeker meegeven, want ze kunnen dienen als inspiratie om iets meer te doen met Saved by the bell.
Activiteiten bij het belmoment Meerdere keren bellen Gedurende de lesdag kan je meerdere belmomenten houden op school; op de meest onverwachte momenten laat je de schoolbel horen. Zo blijft Saved by the bell de hele dag in de aandacht.
Krijttekening Je kan het belmoment koppelen aan het maken van een grote krijttekening op de speelplaats. Vraag alle leerlingen om rond de tekening te staan en maak een prachtige foto vanuit de hoogte.
Belwave Doe een grote belwave met de verschillende klassen. Hiervoor moeten alle leerlingen wel een bel-instrument meebrengen.
Muziekinstrumentjes maken De leerlingen kunnen muziekinstrumenten maken en ze dan gebruiken bij het zingen van een lied of bij de belwave.
Trek de straat op! Laat de kinderen toeters en bellen meebrengen en trek door de hele school. Je kan de bellen ook laten rinkelen tijdens een optocht op het kerkplein; op die manier trek je de aandacht van de dorpsbewoners. Verzamel op een centrale plaats waar je eventueel nog leerlingen van andere afdelingen en/of scholen kan ontmoeten. Een belleman kan samen met de kinderen een yell roepen.
14
Lessuggesties secundair onderwijs 2013
Aangroeiconcert Verzamel met alle leerlingen van de school op de speelplaats. Alle leerlingen met nummer 1 in de klas beginnen na een afgesproken signaal met het luiden van de bel. Daarna volgen alle nummers 2 van iedere klas. Laat dan alle volgende nummers aangroeien zodat het belgeluid steeds sterker en luider wordt.
Millenniumdoelstellingen. Laat de leerlingen zo’n video bekijken en hou een korte nabespreking in de klas.
Fairtrade-ontbijt Voor het belmoment kan je een fairtrade-ontbijt organiseren. Op de onderleggers op de ontbijttafel beschrijf je kort de actie Saved by the bell.
Uitdaging Aan het belmoment kan ook een uitdaging gekoppeld worden: met alle mogelijke bellen (koebellen, wekkers, oude schoolbellen ... én met oordopjes) moet je meer decibels produceren dan de schoolbel.
Bellen blazen Maak er een echt belmoment van door de leerlingen bellen te laten blazen die de boodschap verder uitdragen over het dorp of de stad. Iedere leerling kan met zijn (zelfgemaakte) bellenblazer een wens naar het Zuiden blazen!
Stilte Je kan zelfs 1 minuut stilstaan als de bel gaat; letterlijk stilstaan bij het thema van onderwijs overal en voor iedereen.
Activiteiten bij het thema onderwijs voor iedereen
Tekening maken Laat de leerlingen mooie tekeningen maken over het onderwerp Iedereen kan naar school gaan. Je kan natuurlijk ook een ander onderwerp geven, passend bij Saved by the bell. Hang de tekeningen op verschillende plaatsen in de school zodat iedereen ze kan bewonderen. De tekeningen kunnen ook de aanleiding zijn voor een klasgesprek over het thema. Wat heb je getekend? Waarom heb je dat zo uitgebeeld? …
Tentoonstelling In de inkomhal, de gangen en de refter kan je foto’s hangen van kinderen die les volgen in andere of verre landen. Leerlingen van de hogere klassen kunnen een tentoonstelling met foto’s en afbeeldingen over het thema onderwijs organiseren voor de leerlingen van de lagere graden.
Oude schoolbel en -bord Je kan een oude schoolbel bovenhalen en een mobiel schoolbord naar de speelplaats rollen. De kinderen krijgen, net zoals vele straatkinderen, zittend op de grond les van hun meester of juf.
Videofilm Via de website www.savedbythebell.be kan je een heleboel interessante videofilmpjes vinden die passen bij de onderwerpen Onderwijs en de
Ontwikkelingsproject Het belmoment kan je koppelen aan extra aandacht voor de ontwikkelingsprojecten die je
15
school steunt. Leg bv. een groot munttapijt in de vorm van een bel en schenk de opbrengst aan je partnerschool.
Wissel
Getuigenis
Opdrachtjes en geschenkjes
Nodig iemand uit die over het onderwerp in een bepaald land in het Zuiden kan vertellen. Hou de getuigenis kort en illustreer met foto- en/of filmmateriaal.
Tijdens een spel mogen de leerlingen een kleine opdracht geven aan de leerkracht. Als de juf of meester slaagt in de opdracht, dan geven de leerlingen een klein geschenkje.
Debat
Krantje
De leerlingen kunnen zelf de actie duiden door bv. een discussiemoment: eerstejaars vertellen over wat minder leuk is aan school terwijl de zesdejaars getuigen over hoe belangrijk onderwijs is.
Je kan een krantje over de Dag van de Leerkracht en het thema van Saved by the bell maken.
Je kan eens een dagje verwisselen van klas en/ of functie.
En nog een laatste tip: de pers Activiteiten voor de dag van de leerkracht Verrassing met de rode loper Als directie kan je de leerkrachten op de Dag van de Leerkracht verrassen met een geschenk. Dit jaar kan dat op vrijdag 4 oktober. Je kan de leerkrachten vragen om feestelijk uitgedost naar de school te komen; je kan voor hen de rode loper uitrollen en hen laten defileren onder het gejuich en applaus van de leerlingen en de ouders.
Vrijstelling van taken De leerkrachten kan je laten genieten van een zalige middagpauze terwijl vrijwilligers van het oudercomité het toezicht op de speelplaats overnemen. Je stelt de leerkrachten vrij van extra taken.
16
Lessuggesties secundair onderwijs 2013
Nodig de lokale pers uit om de actie uit te breiden naar een breder publiek. Soms kan je hen zelf een artikel of een foto bezorgen om je doel te bereiken. Ook de website van je school kan een middel zijn om de actie te delen. Je kan ons de resultaten bezorgen. Wij zullen ze dan via www.savedbythebell.be verspreiden. Zo kan iedereen zien hoe we overal bellen voor meer en beter onderwijs in de hele wereld.
duiding saved by the bell We bieden leerkrachten en directies een tekst aan met een verduidelijking waarom we de actie Saved by the bell organiseren en waarom we bellen voor meer en beter onderwijs overal en voor iedereen. Vandaag hoor je de schoolbel luider / meerdere keren rinkelen. Dat doen we voor de actie Saved by the bell. Hier in onze school hebben we goede leerkrachten die kunnen lesgeven in goed uitgeruste klassen. Morgen is het de Internationale dag van de Leerkracht en daarom verdienen onze leerkrachten een super luid applaus! Maar overal in de wereld zijn er leerkrachten die moeten lesgeven in klassen die niet zo goed zijn uitgerust. Er is bijvoorbeeld geen bord; of er zijn geen banken of stoelen in de klas. Soms is er zelfs geen schoolgebouw. Op heel wat plaatsen in de wereld kunnen kinderen om allerlei redenen niet naar school. Heel veel presidenten en ministers uit de hele wereld hebben beloofd om daar iets aan te doen tegen 2015. Dat is al binnen 2 jaar! Dan moeten alle jongens en meisjes overal ter wereld naar school kunnen gaan. Wij vinden ook dat er iets moet gebeuren! Dus bellen we zo luid we kunnen. Dan kan iedereen horen dat wij ook willen dat alle kinderen naar school kunnen gaan en dat alle leerkrachten kunnen lesgeven in goed uitgeruste klassen.
17
de tijd loopt door … 2015 Nog iets meer dan 800 dagen te gaan … en er is nog veel werk aan de winkel! Je herinnert je waarschijnlijk nog: in september 2000 beloofden bijna alle landen van de wereld mee te willen werken aan de bestrijding van armoede in de wereld, honger te bannen, lager onderwijs voor iedereen mogelijk maken, drinkwater voor iedereen bereikbaar maken en nog meer van die voornemens. We zijn ondertussen bijna 15 jaar verder. Er werd al heel wat vooruitgang geboekt … maar er is nog een erg lange weg te gaan. Wil je meer weten over de Millenniumdoelstellingen, kijk dan op www.detijdloopt.be. Meer informatie over allerhande campagnes en ondersteunend educatief materiaal is onder meer te vinden bij de verschillende partners van coalitie 2015 de tijd loopt.
11.11.11 Bevrijde Wereld Broederlijk Delen Caritas International Djapo fos-socialistisiche solidariteit Geneeskunde voor de Derde Wereld Globelink ICRH KBA Foncaba Memisa Oxfam Solidariteit Oxfam Wereldwinkels Phos Plan België Protos Sensoa SOS Kinderdorpen Studio Globo Trias UCOS Unicef België VIA Don Bosco Vredeseilanden Wereldsolidariteit
www.11.be/11 www.bevrijdewereld.be www.broederlijkdelen.be www.caritas-int.be www.djapo.be www.fos-socsol.be www.g3w.be www.globelink.be www.icrh.org www.kba-foncaba.be www.memisa.be www.oxfamsol.be www.oww.be www.phos.be www.planbelgie.be www.protos.be www.sensoa.be www.sos-kinderdorpen.be www.studioglobo.be www.trias.be www.ucos.be www.unicef.be www.viadonbosco.org www.vredeseilanden.be www.wereldsolidariteit.be
Verder kan je ook bij Kleur Bekennen (www.kleurbekennen.be) terecht in jouw provincie.
18
Lessuggesties secundair onderwijs 2012
Colofon Redactie Jan Dessein Eindredactie Johan Symons Foto’s Studio Globo Lay-out Roel Thoné - SAKADO en Die Keure educatieve uitgaven Met dank aan alle leerkrachten en contactpersonen die hebben meegewerkt aan het realiseren van deze lessuggestie. Ook dank aan alle organisaties en Klasse die meehelpen deze actie te verspreiden. De werking van Studio Globo is mogelijk dankzij de steun van Belgische ontwikkelingssamenwerking, via DGD (Directie generaal Ontwikkelingssamenwerking), de Vlaamse Gemeenschap, de provinciebesturen van Antwerpen, Limburg, Oost-Vlaanderen, Vlaams-Brabant en West-Vlaanderen, de Vlaamse Gemeenschapscommissie in Brussel, de stichting Evens, Broederlijk Delen en de Europese Unie. VU: Piet Spanhove, Huidevettersstraat 165, 1000 Brussel.
