LEIDING KENNIS. nummer. MAGAZINE over Kunststof LeidingsystemenAAN. PVC-U rioleringsbuis scoort goed op. LifeCycle Assessment (LCA) vormt het bewijs

najaar 2011

KENNIS MAGAZINE

o v e r Ku n s t stof Leidingsystemen

AAN

LEIDING

Thema nummer

Duur zaam heid DUBOkeuren LifeCycle Assessment (LCA) vormt het bewijs

PVC-U rioleringsbuis scoort goed op duurzaamheid

Duurzame sloop faculteit Diergeneeskunde in Utrecht

inhoud

“

DUBOkeur geldt voor het meest duurzame bouwmateriaal

4

DUBOkeuren LifeCycle Assessment (LCA) vormt het bewijs

8

„

VITO bewijst:

PVC-U rioleringsbuis scoort goed op duurzaamheid 

‘DUBOkeur voor PVC leidingtoepassingen’

‘PVC-U rioleringsbuis scoort over de hele levenscyclus beter dan concurrerende producten als staal en beton’

6

Unica gaat voor groen ‘In het kader van duurzaam bouwen adviseert Unica haar

11 h  et overzicht Alles over kunststof leiding­ systemen en duurzaamheid

opdrachtgevers steeds vaker kunststof leidingen in plaats van staal of koper’

12 Buizen Inzamel Systeem BIS ‘Recyclen met BIS is niet alleen duurzaam, maar ook voordelig’

Colofon AANLeiding is een uitgave van BureauLeiding, informatiebureau kunststof leidingsystemen. Met informatieve interviews en artikelen geeft dit magazine een veelzijdig beeld van de innovatieve wereld van kunststof leiding­ systemen. AanLeiding verschijnt in een ge­ controleerde oplage, voor een brede doelgroep geïnteresseerden bij overheden, bedrijfsleven en wetenschap. Wij zijn uiteraard benieuwd naar uw mening over dit magazine. Heeft u opmerkingen, ­suggesties of wilt u dit magazine ook ­ontvangen? Laat het ons weten via [email protected].

Aan dit magazine werkten mee Concept, vormgeving en realisatie: V1 Communicatie, Ermelo. Eindredactie: BureauLeiding. Foto’s: met dank aan Dusseldorp, NIBE, ­gemeente Purmerend, Unica, Vitens, VITO en BureauLeiding.

14 G ert Rabelink, Vitens: Kunststof leiding is duurzaam, óók door ons recyclingproject ‘Kunststof leidingen passen perfect in het beleid van Vitens om het leefmilieu te verbeteren’

16 D  uurzame sloop faculteit Dier­ geneeskunde in Utrecht ‘Duurzaam slopen rendeert, mede dankzij het Buizen Inzamel Systeem’

© Zonder schriftelijke toestemming van BureauLeiding is gehele of gedeeltelijke overname van teksten, foto’s, illustraties en onderwerpen uitdrukkelijk verboden. Aan de inhoud van deze uitgave kunnen geen rechten worden ontleend.

Kunststof leidingsystemen. Duurzaam besparen. Postbus 152 2260 AD Leidschendam Telefoon: 070 44 40 650 Fax: 070 44 40 661 www.bureauleiding.nl [email protected]

18 Purmerend kiest voor langere levensduur, lagere kosten

‘Dankzij het kunststof recycling-

­­programma is PVC zes tot tien keer opnieuw bruikbaar’

najaar 2011 |

3

Duurzaamheid

Duurzame eigenschappen PVC leidingtoepassingen steeds meer erkend

DUBOkeur vormt het bewijs Tijdens de DuBoDagen in september ontvingen drie PVC leidingtoepassingen het DUBOkeur. Een officiële erkenning van de duurzame eigenschappen van PVC buis. Ook laat uitvoerig onderzoek van het Belgische bureau Vito zien dat kunststof leiding aan belangrijke duurzaamheidscriteria voldoet. We vroegen prof.dr.ir. Michiel Haas van het Nederlands Instituut voor Bouwbiologie en Ecologie (NIBE) naar de waarde van het DUBOkeur. Carolin Spirinckx, onderzoekster en projectmanager bij Vito, geeft uitleg over het belang van de lifecycle gegevens (LCA-data) van kunststof leiding (zie ook pag. 8).

“Een eerlijke vergelijking op duurzaam­ heidaspecten begint met het inzichtelijk maken van de eigenschappen van de verschillende bouwproducten”, vertelt oprichter en directeur Michiel Haas van het NIBE. “Door alle bouwproducten langs dezelfde ‘meetlat’ te leggen, kun je con­ clusies trekken en aangeven welk materi­ aal in een bepaald toepassings­gebied het meest duurzaam is. Het DUBOkeur toont aan dat gecertificeerde PVC l­eidingen voor hemelwaterafvoer, binnenriolering en voor buitenriolering tot de meest milieu­ vriendelijke keuzes behoren.’ 17 beoordelingscriteria Het NIBE beoordeelt als onafhankelijk kennisinstituut de milieubelasting van bouwproducten op basis van maar liefst 17 criteria, variërend van broeikaseffect tot hergebruik en verwerking van het afval. Michiel Haas: “Door het verstrekken van transparante informatie maken we

4

AAN LEIDING

het beslissingsproces eenvoudiger voor de inkoper en bestekschrijvers. Steeds meer overheden en bedrijven hanteren duurzaamheid als speerpunt in hun activiteiten. Dankzij het DUBOkeur zien zij in één oogopslag welk product in een bepaalde categorie de meest verant­ woorde keuze is.’ Vergelijking Voor het DUBOkeur maakt het NIBE gebruik van het TWIN-2011 model. Het onderzoeksinstituut maakt een classifi­ catie en de verschillende bouwmaterialen worden onderling met elkaar vergeleken op basis van hun milieukosten. De bereke­ning van de milieukosten vindt plaats op basis van LevensCyclusAnalyse (LCA): een wetenschappelijk onderbouwde methode om de milieubelasting van een product ‘van wieg tot graf’ te berekenen. In deze analyse worden drie fases onder­ scheiden: productiefase, gebruiks- en

onderhoudsfase en einde levensduur­fase. In al deze fases vinden processen plaats waarbij verschillende milieu­effecten optreden. In het LCA onderzoek worden deze milieueffecten inzichtelijk gemaakt en vertaald naar milieukosten, zodat een objectieve vergelijking mogelijk is. Michiel Haas: “De producten met de minste milieubelasting - omdat ze de laagste milieukosten vergen - krijgen het DUBO­ keur. Onze milieuclassificaties w ­ orden inmiddels door vele ontwerpende en ontwikkelende partijen gebruikt, om een milieubewuste en gezonde productkeuze te maken en daarmee duurzaamheid op materiaalgebied te borgen. Tegelijk stimuleert onze classificering fabrikanten om hun producten nog milieuvriendelijker te produceren, waardoor ze in een betere milieuklasse terecht komen.’ www.dubokeur.nl www.nibe.org/nl i

Prof.dr.ir. Michiel Haas:

‘DUBOkeur geldt voor het meest duurzame bouwmateriaal’ In september 2011 ontvingen drie PVC-leidingtoepassingen het DUBO­ keur: een PVC hemelwaterafvoerbuis van 80 mm, een PVC binnenrioleringbuis van 75 mm en een PVC buitenrioleringbuis van 315 mm. Dit keurmerk wordt toege­ kend door het Nederlands Instituut voor Bouw­biologie en Ecologie (NIBE). Deze ­organisatie wil met het beschikbaar stellen van objectieve informatie het toepassen van duurzame bouw­materialen stimuleren.

Nederlands Instituut voor Bouwbiologie en Ecologie (NIBE) Het Nederlands Instituut voor Bouwbiologie en Ecologie in Bussum onderzoekt, adviseert en ontwerpt op het driehoeks­ vlak van milieu, gezondheid en bouwen/beheren. Eén van de expertisevelden van het NIBE is de beoordeling van milieu- en gezondheidseffecten van bouwproducten. De maatschappelijke belangstelling voor dit onderwerp is in de afgelopen jaren sterk toegenomen. Om op deze vraag te reageren, heeft het NIBE een wetenschappelijk onderbouwde metho­ diek ontwikkeld. Deze maakt de verborgen milieukosten of schaduwkosten van bouwproducten inzichtelijk, zodat een classificatie van bouwproducten mogelijk is.

najaar 2011 |

5

Innovatie

Unica

Wij gaan voor groen De duurzaamste technisch dienstverlener van Nederland zijn en blijven. Dat is de ambitie van Unica. Niet alleen door te streven naar een perfecte interne milieuzorg. Maar ook door veeleisende opdrachtgevers te voorzien van duurzame gebouwgebonden oplossingen. Unica investeert in diepgaande expertise op dit gebied, zodat opdrachtgevers hun milieuprestaties aanzienlijk kunnen verbeteren.

6

AAN LEIDING

“

In het kader van duurzaam bouwen adviseert Unica haar opdrachtgevers steeds vaker kunststof leidingen in plaats van staal of koper

”

Unica heeft niet voor niets de ambitie de duurzaamste technisch dienstverlener van Nederland te zijn. Ronald Velsink, KAM-manager (Kwaliteit Arbeids­ omstandigheden en Milieu), legt uit waarom: “Fossiele brandstoffen raken uitgeput, waardoor energieprijzen stijgen. Terwijl er uitstekende alternatieven voorhanden zijn. Daarom legt Unica zich al jaren toe op duurzame oplossingen. Bijvoorbeeld op het gebied van zonneenergie, windenergie en warmte/koude­ wisselsystemen via de bodem.’ ‘Footprint’ verkleinen

“Ik durf gerust te stellen dat Unica op dit gebied voorop loopt. Vier jaar geleden zijn we als eerste in de branche begonnen met de ISO 14001 certificering. Dit geeft aan dat onze eigen milieuprestaties in­ zichtelijk zijn en we voortdurend werken aan de verbetering hiervan. Onze eigen ecologische ‘footprint’ is zo klein mogelijk. En ook die van onze opdrachtgevers kan aanzienlijk verkleind worden door aan­ passingen te doen aan hun technische installaties. Daar valt nog steeds veel winst te boeken’, aldus Velsink. Optimale oplossingen

1.850 medewerkers 17 vestigingen 9 businessunits jaaromzet 300 miljoen euro Unica levert als landelijk opererende technisch dienstverlener een complete dienstverlening. Veel­ eisende opdrachtgevers worden totaal ontzorgd met innovatieve en duurzame oplossingen op alle deel­terreinen van de installatietech­ niek, ICT en duurzame energie. Inclusief een deskundig technisch advies, van ontwerpfase tot en met exploitatie.

Inmiddels is Unica beslist niet meer de enige technisch dienstverlener die milieu­ zorg serieus neemt. Wel heeft het bedrijf door jarenlange ervaring een voorsprong opgebouwd met het ontwikkelen en reali­ seren van duurzame oplossingen. Velsink: “Als allround technisch dienstverlener heeft Unica vrijwel alle disciplines zelf in huis, zowel op het gebied van installatie­ techniek, ICT voorzieningen als duurzame energie. En voor specifieke zaken als windenergie zoeken we samenwerking met externe deskundigen. We beschik­ ken over een ongeëvenaarde kennis van slimme, geïntegreerde installaties en technieken die minder energie verbrui­ ken en hetzelfde comfort leveren, tegen lagere kosten. En vanuit onze praktische ervaring kunnen we onze klanten opti­ male duurzame oplossingen adviseren.’

Duurzame projecten

Unica werkt dan ook graag actief mee aan ‘groene’ bouwprojecten zoals het bedrijven­park Eeserwold bij Steenwijk. Het duurzame Lake Sourced Cooling­ systeem gebruikt water uit het aangren­ zende Eesermeer om op warme dagen de kantoren te koelen, terwijl de C02-uitstoot wordt beperkt. Ook het revolutionaire kantoorgebouw De Brug van Unilever Foods in Rotterdam is een mooi voor­ beeld. Het zit vol met duurzame oplossin­ gen. Warmte- en koude terug­winning met Maaswater via warmte­pompen, koel­ plafonds en leidingen van gerecycled PVC is een mooi voorbeeld hiervan. Kunststof

In het kader van duurzaam bouwen advi­ seert Unica haar opdrachtgevers steeds vaker kunststof leidingen in plaats van staal of koper. Hierbij spelen verschillende overwegingen een rol, vertelt Velsink: “Aan de winning van staal en koper kleven veel milieutechnische bezwaren. Kunststof is daarentegen heel schoon te produceren. Bovendien is het na een lifecycle prima terug te winnen en te recyclen. Natuur­ lijk spelen ook de hoge metaalprijzen tegenwoordig een zware rol. Er zijn meer voordelen. Want het relatief lage gewicht van kunststof draagt bijvoorbeeld bij aan een veilige en snelle verwerking.’ Levensduur

Toch merkt Unica dat er in de praktijk nog veel onwetendheid heerst over kunststof leidingen. “Er bestaat enig wantrouwen tegenover kunststof, maar dat is onte­ recht. Zo kunnen we ook met kunststof zeer sterke knelverbindingen maken met een levensduur die niet onderdoet voor koper. Knellen gaat bovendien veel snel­ ler dan lassen. En laten we het gezond­ heidsaspect niet vergeten. Persoonlijk drink ik liever water uit kunststof dan uit koper. Daarom kiest Unica eerder voor kunststof.’ i

www.unica.nl

najaar 2011 |

7

Onderzoek

‘Op basis van de uitkomsten en geconstateerde knelpunten kan de industrie haar producten verder verbeteren’

8

AAN LEIDING

Vlaamse Instelling voor Technologisch Onderzoek (VITO) bewijst:

PVC-U rioleringsbuis scoort goed op duurzaamheid De Europese kunststof leidingindustrie heeft het Belgische onderzoeksbureau VITO gevraagd om milieugegevens van de kunststof leiding in diverse toepassingen te verzamelen over de volledige levenscyclus. De Europes kunststof leidingindustrie is verenigd in The European Plastic Pipes and Fittings Associaton (TEPPFA). Eind 2010 publiceerde VITO haar rapport met de resultaten van de Life CycleAssesment (LCA) van diverse PVC buizen. De LCA-data tonen aan dat de PVC drainageen rioleringsbuis met een levensverwachting van minimaal 100 jaar op de belangrijkste criteria beter scoort op duurzaamheid in vergelijking met bijvoorbeeld beton of gresbuis.

“We hebben de milieubelasting van de solid wall en de 3-laags PVC-U riolerings­ buis in kaart gebracht vanaf de primaire inzet van grondstoffen tot en met de referentie eindeleven ‘End of Life’ (EoL)’, vertelt VITO-onderzoekster en -project­ manager Carolin Spirinckx. “Op basis van deze ingezamelde LCA-data werd een ‘Environmental Product Declaration’ (EPD) opgesteld.’ In dit kader zijn de LCAgegevens bijvoorbeeld gebruikt door het Nederlands Instituut voor Bouwbiologie en Ecologie (NIBE) bij het toekennen van het DUBOkeur (zie pag. 4). Duurzaamheid belangrijk thema

Het belang van dergelijk onderzoek is groot. Spirinckx: ‘Op basis van de uit­ komsten en geconstateerde knelpunten kan de industrie haar producten verder

verbeteren. De onderzoeks­gegevens vormen ook een goede basis voor verdere communicatie over de milieuaspecten van het betreffende product. Duurzaam­ heid is een belangrijk thema in Europa. Dat vraagt om heldere informatie en

transparantie over de verschillende bouw­materialen en -producten en hun potentiële milieu impact. VITO heeft verschillende producten onderzocht, met als doel om een objectieve vergelijking mogelijk te maken.’

>>

“

De onderzoeksgegevens vormen een goede basis voor verdere communicatie over de milieuaspecten

” najaar 2011 |

9

Review

Om de onafhankelijkheid van de VITO studie te kunnen waarborgen, zijn de on­ derzoeksgegevens van VITO aangeboden aan het Oostenrijkse onderzoeksinstituut Denkstatt voor een critical review om te toetsen of het onderzoek aan alle vereiste criteria voldoet. i

Technologisch advies voor overheden VITO is een belangrijke onderzoekspartner van lokale en Europese overheden. De onderzoekers leveren beleidsmakers de nodige input voor wetenschappelijk onder­ bouwde beslissingen. VITO werkt nauw samen met universiteiten en internationale onderzoeksinstellingen en is gangmaker van enkele internationale onderzoekspro­ gramma’s, onder meer in de kaderprogramma’s van de Europese unie.

www.vito.be

Het EPD TEPPFA project De European Plastic Pipes and Fittings Association (TEPPFA) stelt veel in het werk om duidelijk te maken dat kunststof leidingsystemen over bijzondere kwaliteiten beschikken voor een duurzame toekomst. Het gaf opdracht voor de studie van VITO om de ecologische voetafdruk te meten van verschillende kunststof leidingsystemen. Een belangrijk doel hierbij was om helderheid te verschaffen over de invloed van kunststof leiding op het milieu. De onderzoeksresultaten onderstrepen het duurzame karakter van kunststof leiding in vergelijking tot alternatieven als staal, beton en koper.

In de eerste fase van de studie werden 4 toepassingsgebieden onderzocht: • Polyethyleen leidingsystemen voor water distributie (PE) • Polymeren voor leidingsystemen voor warm en koud water in gebouwen (PEX) • Polypropyleen afvoerleidingsystemen voor toepassing in gebouwen (PP) • Polyvinylchloridesolid-wall drainage- en rioleringsbuis (PVC) Life-cycle assessment(LCA)

“

LCA-data tonen aan dat de PVC drainage- en rioleringsbuis met een levensverwachting van minimaal 100 jaar op de belangrijkste criteria beter scoort op duurzaamheid in vergelijking met bijvoorbeeld beton of gresbuis

10

AAN LEIDING

„

Life-cycle assessment (LCA) is de algemeen geaccepteerde methode om de milieu impact van producten, processen en systemen te kwantificeren. Het toont de impact van een product gedurende de volledige levenscyclus. Van de winning van grondstoffen, de productie, de toepassing tot en met de inzet aan het einde van de levenscyclus. Environmental Product Declaration (EPD)

Dankzij de Environmental Product Declaration (EPD)kunnen beslissers en gebruikers de uitkomsten van een life-cycle assessment volgens een standaard model beoordelen en vergelijken met alternatieve producten in hetzelfde toe­ passingsgebied. Dit standaard model is ontwikkeld via CEN, de Europese Standaardisatie organisatie.

het overzicht

Kunststof leidingsystemen en Duurzaamheid: Kunststof leidingsystemen gaan lang mee: zeker 100 jaar!

• T NO heeft aangetoond dat PVC druk- en drukloze leidingen zeker 100 jaar kunnen meegaan. Verder is ook vastgesteld dat PVC buizen zeker 7 x gerecycled kunnen worden. • ‘LCA data tonen aan dat de PVC drainage- en rioleringsbuis met een levensverwachting van minimaal 100 jaar relatief beter scoort op duurzaamheid in vergelijking met traditionele materialen’ (zie interview VITO, pag. 8) • “Dankzij het kunststof recycling­ programma is PVC 6 tot 10 keer opnieuw bruikbaar.’ (zie interview Purmerend, p.18)

Kunststof leidingsystemen zijn inert: er migreren geen ongewenste stoffen

Kunststof leidingsystemen corroderen niet Kunststof leidingsystemen zijn uitste­ kend te recyclen en her te gebruiken

• “ Het Buizen Inzamel Systeem is een ideale oplossing: want inzamelen is één, ook het verwerken van het materiaal moet goed geregeld zijn.’ (zie interview Dusseldorp, pag. 16) • “ De 3-laags buis met recyclaat beschikt over hetzelfde KOMO keur­ merk als een buis uit 100% nieuwe grondstof.’ (zie interview Buizen Inzamel Systeem, pag. 12)

 e kunststof leidingindustrie D produceert schoon en veilig en is koploper in het terugdringen van energiegebruik

Kunststof leidingen kennen lage lekverliezen en sparen zo kostbaar drinkwater

• Een Europees onderzoek door de Duitse professor Stein (het zg. SMP onderzoek, Sustainable Municipal Pipes) uit 2007 heeft aangetoond dat kunststof leidingsystemen een lagere milieudruk veroorzaken doordat door beter gedrag in de grond en minder koppelstukken kunststof leidingen minder afvalwater lekken (infiltratie), maar ook minder grondwater water opnemen (exfiltratie). Dat laatste voorkomt overbelasting van de riool­ zuivering. • “Kunststof … voorkomt verspilling van kostbaar water …’ (zie interview VITENS, pag. 14)

Van kunststof leidingsystemen zijn in 2010 op Europees niveau LCA data bijeen gebracht volgens de Europese standaard: de werkelijke milieueffecten kunnen berekend worden en kunststof kan de vergelijking met alle traditionele materialen aan. Deze LCA data waren ook de basis voor DUBOkeur voor 3 PVC buis toepassingen.

• ‘Het DUBOkeur toont aan dat gecertificeerde PVC leidingen voor hemelwaterafvoer, binnenriolering en voor buitenriolering tot de meest milieuvriendelijke keuzes behoren.’ (zie interview DUBOkeur, pag. 4)

najaar 2011 |

11

Recycling

Nog makkelijker leidingafval inzamelen dankzij BIS big bags

Buizen Inzamel Systeem (BIS) Voor kunststof leidingen die niet meer worden gebruikt, bijvoorbeeld na sloop van een pand of renovatie van een woonwijk, is al in 1991 het Buizen Inzamel Systeem (BIS) opgezet. Een duurzaam initiatief van de leden van BureauLeiding. In september is dit inzamelsysteem uitgebreid met BIS big bags. Directeur Roger Loop van BureauLeiding licht het belang van BIS en BIS big bags toe.

“

De BIS big bag maakt inzameling van kunststof leidingafval ook bij kleine projecten aantrekkelijk

”

‘Met het Buizen Inzamel Systeem ­willen we recycling zo eenvoudig mogelijk maken: leidingafval van PVC, PE of PP moet weer terug in de keten, om hiervan nieuwe buizen en andere producten te maken’, vertelt Roger Loop. ‘Daarom zijn er voor grotere afvalvolumes - vanaf 1 ton - via BureauLeiding containers te huur. Het gaat hierbij omgesloten 30m3 containers die door afvalverwerker SITA worden geplaatst en afgehaald. Voor het verwerken van het schone kunststof leidingafval langs deze weg wordt door BureauLeiding een vergoeding per kilo schoon kunststof leidingafval betaalt. Dat is dus iets anders dan betalen voor het afvoeren van afval. Recyclen is duurzaam. Daarnaast is het ook voordelig. Een mooie stimulans!’ BIS big bags

Voor kleinere volumes telt Nederland inmiddels ruim 50 inzamelpunten, waar

12

AAN LEIDING

‘Mede door het BIS voldoen alle kunststof buizen van de leden van BureauLeiding aan de criteria voor Duurzaam Inkopen’

de aannemer of installateur kunststof leiding­afval kan inleveren. ‘Hier hoef je voor het ontdoen van je kunststof leidingafval niet te betalen’, vertelt Roger Loop. Zijn organisatie introduceerde in september 2011 de BIS big bag. ‘Hiermee willen we de inzameling van kunststof leidingafval nog makkelijker maken. In de stevige kunststof BIS big bag kan zo’n 2m3 aan schoon leidingafval worden in­ gezameld. De BIS big bag is makkelijk op te slaan en voor een aantrekkelijke prijs te koop bij de leden van BureauLeiding. Is de BIS big bag vol, dan wordt deze op afroep afgehaald door SITA. Zo stimule­ ren we dat ook kleinere volumes worden ingezameld.’ In de prijs van de BIS big bag is het afha­ len door SITA al verrekend. Zo ziet Roger Loop veel voordelen voor de installateur en aannemer: ‘Juist bij kleinere projecten krijg je meer flexibiliteit. Je kunt makke­

lijk terplekke inzamelen op de bouw- of slooplocatie omdat de BIS big bag weinig ruimte inneemt. En je winst zit met name in het afvoeren van kunststof leiding­ afval. Dat regelt SITA en scheelt dus tijd en afvalkosten.’ Nieuw leven voor kunststof leidingafval

Het ingezamelde PVC, PE of PP leiding­ afval wordt door een aantal partners van BureauLeiding opgewerkt naar nieuwe grondstof. Roger Loop: ‘Het meest tot de verbeelding spreekt het tot poeder malen van het PVC leidingafval. Hierbij ontstaat ‘nieuwe’ grondstof voor de zogenaamde 3-laags buis,waarvan de middelste laag uit recyclaat bestaat. Deze drukloze buis voldoet aan exact dezelfde specificaties als een buis uit 100% nieuwe grondstof en beschikt dan ook over hetzelfde KOMO keurmerk. Een bevestiging van de kwali­ teit van buizen met recyclaat!’

DUBOkeur

‘Gelukkig heeft ons pionierswerk met het Buizen Inzamel Systeem ondertussen ook navolging gekregen’, vervolgt Roger Loop. ‘Er zijn nu meerdere partijen waar een aannemer of installateur zich op duur­ zame wijze van kunststof leiding­afval kan ontdoen. Ook zijn er partijen die eigen sys­ temen opzetten, zoals bijvoorbeeld ­Vitens (zie pag. 15). Wij blijven echter actief met het Buizen Inzamel Systeem. Hiermee staan we garant voor een goed ­werkende kringloop. Belangrijk, want mede door deze garantie voldoen alle kunststof buizen van de leden van Bureau­Leiding aan de criteria voor Duurzaam Inkopen. Onze kunststof leidingsystemen worden dan ook steeds meer erkend als duurzaam bouwmateriaal, met als meest recente bewijs het DUBO­ keur voor enkele PVC leidingtoepassingen (zie pag. 4).’ i

www.bureauleiding.nl

najaar 2011 |

13

Innovatie

Gert Rabelink, Vitens:

Kunststof leiding

‘Kunststof leidingen passen perfect in het beleid van Vitens om het leefmilieu te verbeteren’

Vitens in cijfers

Omzet € 446 mln Aansluitingen 2,4 mln Aantal klanten 5,4 mln Leidingnet 47.500 km Productiebedrijven 100 Wateromzet 349 mln m³ p/jr

is duurzaam, óók door ons recyclingproject Vitens behoort met ruim 5 miljoen klanten tot de grotere waterleidingbedrijven in Nederland. De organisatie wil op duurzame wijze drinkwater produceren en zo een optimale bijdrage leveren aan het verbeteren van het leefmilieu. “Kunststof leidingen passen perfect in dit beleid”, stelt Gert Rabelink, senior projectleider Leidingen. Of zoals hij het zelf noemt: ‘kartrekker’ bij het opstellen van specificaties voor leidingmateriaal.

Waterleidingbedrijf Vitens is actief in het winnen en zuiveren van water. Het bedrijf levert drinkwater van hoge kwaliteit in Friesland, Overijssel, Flevo­ land, Gelderland en Utrecht. Het beschikt hiervoor over een leidingnet met een totale lengte van 47.500 kilo­ meter. Dat is ruim eenmaal rond de aardbol. Kostenbesparend

“Zo’n 70% van ons leidingnet bestaat uit kunststof leiding en dit aandeel wordt steeds groter,” vertelt Gert Rabelink. “Bij nieuwbouw-, reconstruc­ ties- en sanerings­projecten kiezen we vrijwel altijd voor kunststof leiding. PVC voor de hoofd- en transportleidingen en Polyethyleen (PE) voor de zakelijkeen woonhuisaansluitingen. Kunststof biedt verschillende voordelen. Zo is het licht van gewicht en daarmee makkelijk te plaatsen: één man kan probleemloos een buislengte tillen en op z’n plaats leggen. Kunststof is ook flexibel aan te sluiten omdat er een zekere tolerantie geldt in de aansluithoek. En het is met een eenvoudige zaag makkelijk op lengte te brengen. Dat werkt uiteraard kosten­ besparend en biedt tijdwinst ten opzichte van bijvoorbeeld staal. Een belangrijk uitgangspunt bij onze aanbestedings­ trajecten.”

Aandeel kunststof blijft groeien

Vitens is betrokken bij verschillende saneringsprojecten in het buitengebied en oudere woonwijken, waarbij leidingen van asbestcement vervangen worden door kunststof. “Op jaarbasis praat je dan over zo’n 150 kilometer vervanging door nieuwe kunststofleiding. Alleen voor delen in het transportleidingnet met zeer grote diameters - meer dan 630 mm - wordt projectmatig een keuze gemaakt voor Poly­ethyleen (PE), nodulair gietijzer of staal. Inmiddels omvat ons totale net nog maar 21% asbestcement , 8% gietijzer- en 1% aan stalen leidingen.”

“

Bij nieuwbouw-, reconstructies- en saneringsprojecten kiezen we vrijwel altijd voor kunststof leiding Duurzame aspecten

”

Gert Rabelink heeft vanuit zijn stand­ plaats Arnhem zitting in de materialen­ commissie van Vitens. Hier worden bedrijfsbreed de eisen vastgelegd voor

toe te passen producten. “Naast kwaliteit, uniformiteit en het kostenaspect speelt duurzaamheid hier een steeds belangrij­ kere rol. Ook op dit vlak pleiten tal van as­ pecten voor kunststof. Het materiaal kent een lange levensduur, voorkomt verspil­ ling van kostbaar water door lekverliezen en biedt voordelen in de logistiek. Dankzij het lichte gewicht is er bijvoorbeeld bij het transport minder energie nodig.” Recycletraject

Sinds enige tijd kan Vitens hier een nieuw argument aan toevoegen. Het waterleiding­ bedrijf heeft een inzameltraject voor gebruik­ te kunststof leiding opgezet. Gert Rabelink: “Verspreid door ons hele werkgebied hebben we inzamelcontainers geplaatst waar onze monteurs en monteurs van onze aannemers de verwijderde kunststof leidingen kunnen inleveren. Vanuit deze verzamelpunten en projectlocaties wordt het afgevoerd naar de leidingproducenten die het materiaal volledig hergebruiken.” Zo bespaart Vitens niet alleen kosten voor de afvoer naar de vuilstort - zoals voorheen wel gebeurde - maar levert het restmateriaal ook wat op. Gert Rabelink: “De levenscyclus van kunststof kun je zo bijna oneindig oprekken!” i

www.vitens.nl

najaar 2011 |

15

Recycling

Belangrijke rol voor Buizen Inzamel Systeem

Duurzame sloop faculteit Diergeneeskunde in Utrecht Op de Uithof in Utrecht worden enkele gebouwen van de faculteit Diergeneeskunde gesloopt omdat ze niet langer voldoen aan de eisen van deze tijd. Daarbij is bewust gekozen voor duurzaam slopen. Vaak wordt dit beschouwd als erg duur. Dusseldorp Infra, Sloop en Milieu­techniek, de onderneming die dit project uitvoert, bewijst dat dit niet het geval is. “Duurzaam slopen rendeert, mede dankzij het Buizen Inzamel Systeem (BIS)”, stelt Marc Hoogenkamp, werkvoorbereider van Dusseldorp.

De Universiteit Utrecht hanteert voor het sloopproject een aantal stevige eisen. Naast uiteraard de selectie op sloop­ kosten woog bij de aanbesteding ook het duurzame karakter van de sloop mee. Marc Hoogenkamp: “In het bestek werd gevraagd de vrijkomende materialen zo hoogwaardig mogelijk te hergebruiken. Inzetten als biobrandstof is dan niet voldoende. Dat past ook helemaal in de filosofie van ons bedrijf. Materialen als hout en PVC kunnen uitstekend een tweede leven krijgen. Bij het project in Utrecht gold: hoe beter je daarop scoorde, hoe meer punten je kreeg toegekend. Wij hebben de aanbesteding gewonnen door

16

AAN LEIDING

Duurzaamheid vanuit de keten

“

Materialen als hout en PVC kunnen uitstekend een tweede leven krijgen

”

een combinatie van aspecten, waaronder het percentage gegarandeerd hergebruik van materiaal. Slechts enkele afval­ stromen zoals asbest kunnen we niet meer benutten.”

Bij de sloop van de faculteit kwamen ook grote hoeveelheden kunststof leiding vrij. Marc Hoogenkamp: “Dat materiaal hebben we ontdaan van bijvoorbeeld de koperen elektriciteitsdraden en vervolgens apart ingezameld in een speciale containerstraat op het terrein. Via het Buizen Inzamel Systeem is dit materiaal verder afgevoerd. Een ideale oplossing, want inzamelen is één, ook het verwerken van het materiaal moet goed geregeld zijn. Wat dat betreft is het BIS een perfect voorbeeld van een efficiënt werkend inzamelsysteem, dat ook nog eens door de branche zelf is opgezet.”

‘Het Buizen Inzamel Systeem is een ideale oplossing: want inzamelen is één, ook het verwerken van Selectief slopen is voordelig

De voordelen van het BIS zijn voor een bedrijf als Dusseldorp aanzienlijk. “Selec­ tief slopen en inzamelen kost uiteraard meer tijd. Maar dat wordt gecompen­ seerd: we zijn beduidend minder geld kwijt aan stortkosten en we krijgen voor veel materiaal een vergoeding. Ook wat dat betreft is het BIS een enorme stimu­ lans voor een duurzame keten”, stelt Marc Hoogenkamp tevreden vast. “Ik verwacht dat in de toekomst steeds meer ketens op deze wijze gaan functioneren. Ook al omdat opdrachtgevers vaker zullen aandringen op duurzame sloop.” Dusseldorp Infra, Sloop en Milieutechniek maakt deel uit van de

Dusseldorp Groep. Het familiebedrijf met de hoofdvestiging in het Achterhoekse Lich­ tenvoorde, behoort tot de grotere sloop- en asbest­verwijderingbedrijven van Neder­ land. Sinds de oprichting in 1949 maken innovatie en duurzaamheid deel uit van het bedrijfsbeleid. In 1997 is Dusseldorp, als eerste organisatie in Nederland, gecerti­ ficeerd voor sloop volgens de SBC SL007 norm, de huidige SVMS-007. Het gaat hierbij om de beoordelingsrichtlijn veilig en milieukundig slopen. Dusseldorp is actief voor onder andere (semi)overheden, Rijks­ waterstaat, waterschappen, het Ministerie van Defensie, industrieën, projectontwikke­ laars, het bedrijfsleven en particulieren.

het materiaal moet goed geregeld zijn’

i

www.dusseldorp.nl

najaar 2011 |

17

Duurzaamheid

Purmerend kiest voor langere levensduur, lagere kosten Duurzaam inkopen: riool van pvc. Gemeenten zien duurzaam inkopen steeds vaker als een speerpunt. Hiermee onderstrepen zij de ambitie van de Vereniging Nederlandse Gemeenten om in 2015 100% duurzaam in te kopen. Dit leidt onherroepelijk tot de vraag bij gemeenten: wat is duurzaam?

Duurzaam inkopen is sinds januari 2011 ook in Purmerend een speerpunt van het college. De gemeente wil in de toekomst alleen nog maar duurzame producten en diensten inkopen. Van kopieerpapier tot en met een compleet industrieterrein. Bij de meeste producten is meteen duidelijk wat het duurzaamste alternatief is. Maar in sommige situaties ligt de keuze niet direct voor de hand. Bijvoorbeeld als het gaat om de riolering voor afvalwater en hemelwater.

maatschappelijke kosten”, vertelt hij. “Dat vraagt om een integrale benadering en oplossingen waarin we verschillende werkzaamheden zoveel mogelijk com­ bineren. Uiteraard speelt duurzaamheid hierin een belangrijke rol. Bij vervangings­ projecten, maar vooral bij de ontwikke­ ling van nieuwe terreinen. Daar is het natuurlijk veel makkelijker en goedkoper om duurzame oplossingen toe te passen dan in de bestaande stad.” Gres of pvc?

Duurzaam ontwikkelen

Sinds ook grond- en hemelwater tot de taken van de gemeente behoort, hebben burgers en ondernemers één aanspreek­ punt voor alle vragen rondom water. Said Boulakhrif is bij de afdeling Stadsbeheer van de gemeente Purmerend verant­ woordelijk voor beleid en beheer stedelijk water. “Onze uitdaging is voldoen aan de milieuwetgeving tegen zo laag mogelijke

18

AAN LEIDING

Boulakhrif noemt het project Baanstee Noord als voorbeeld. Dit regionale bedrijvenpark wordt momenteel ontwik­ keld ten noordoosten van Purmerend. Daarbij gaat veel aandacht uit naar duurzaamheid. Zo kiest de gemeente voor de aan te leggen infrastructuur voor oplossingen met de kleinste ecologische ‘voetafdruk’. Dit leidt soms tot verras­ sende keuzes. Zo worden de wegen op

Baanstee Noord van beton in plaats van asfalt. En zo leidde de riolering tot verhitte discussies. Wat is duurzamer, gres of kunststof? “Als je zo’n afweging maakt, moet je kijken naar het totale plaatje, over een langere periode. Hoe recyclebaar is het product? En hoe onderhouds­gevoelig? Welk product gaat het langste mee? Daar moet je objectief naar kijken”, vindt Said Boulakhrif.

“

PVC kan vervormen, waardoor het langer meegaat. Belangrijk, zeker in een zettings­gevoelig gebied zoals in Purmerend

”

Goed opnieuw te gebruiken

Bij de keuze baseerde de gemeente Purmerend zich zoveel mogelijk op onaf­ hankelijk wetenschappelijk onderzoek. “Van gres weten we dat het een milieuvriendelijk materiaal is – het is bijvoorbeeld uitstekend recyclebaar – maar er is weinig onderzoek over bekend. Bij kunststof ligt dat anders. Uit een studie van AgentschapNL (voorheen SenterNovem) blijkt dat kunststof voldoet aan de duurzaamheids­eisen van de Neder­ landse overheid.” ­Gebleken is dat PVC zes tot tien keer opnieuw bruikbaar is. Daarmee is het materiaal minstens zo goed als gres of beton. PVC gaat langer mee

Uiteindelijk spitste de discussie zich toe op de vraag welk van beide producten de lang­ ste levensduur heeft. “Uit een onderzoek van TNO blijkt dat PVC zo’n 75 tot 100 jaar meegaat. Voor gres is dit niet onderzocht, maar we weten dat dit materiaal een kortere

levensduur heeft. In tegenstelling tot gres kan PVC vervormen, waardoor het langer meegaat. Belangrijk, zeker in een zettingsge­ voelig gebied zoals in Purmerend. Daar komt bij dat PVC-buizen beter bestand zijn tegen chemische aantasting.” Duurzaam is niet duurder

De recyclebaarheid van PVC en gres staan op gelijke voet. De langere levensduur geeft PVC een voorsprong als het op duur­ zaamheid aankomt, vindt Boulakhrif. En de kosten? “PVC is goedkoper in de aanschaf. Als je vervolgens kijkt naar de totale kos­ ten, dus ook voor onderhoud, vervangen en recyclen, springt PVC er veel beter uit”, concludeert Boulakhrif. “Kunststof riole­ ring is een goed voorbeeld dat duurzaam niet altijd duurder hoeft te zijn.” i

www.purmerend.nl

Industriepark Baanstee Noord” De Baanstee-Noord is een regionaal bedrijvenpark in ontwikkeling. Er is ruimte voor alle soorten bedrijvigheid, met uitzondering van echt milieubelas­ tende bedrijven. Bij de ontwikkeling van dit nieuwe bedrijvenpark is veel aan­ dacht voor architectuur, groenstructuur, parkmanagement en duurzaamheid. Industriepark Baanstee Noord omvat 80 hectare aan uitgeefbare grond voor bedrijven. Verwachte start bouw eerste bedrijfspanden: medio 2012.

najaar 2011 |

19

Postbus 152 2260 AD Leidschendam

Telefoon: 070 44 40 650 Fax: 070 44 40 661

www.bureauleiding.nl [email protected]

Kunststof leidingsystemen. Duurzaam besparen.