Kwaliteitsjaarverslag 2002
Jaarverslag 2002
Apotheek Tholen
blz. 1 van 25
Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand of openbaar worden gemaakt in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen of enige andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van Apotheek Tholen. De enige uitzondering die hierop bestaat is dat de materialen mogen worden opgeslagen op een computersysteem, zolang deze voor privé-doeleinden worden gebruikt en niet bestemd zijn voor reproductie of publicatie.
Jaarverslag 2002
Apotheek Tholen
blz. 2 van 25
INHOUDSOPGAVE
BLZ.
1 2 3
Inleiding............................................................................................................................... 4 Visie van Apotheek Tholen ............................................................................................... 5 Organisatie........................................................................................................................... 6 3.1 Gegevens apotheek ........................................................................................................ 6 3.2 Praktijkvorm en lidmaatschap ..................................................................................... 6 3.3 Apparatuur en gebouw ................................................................................................. 6 3.4 Personeel.......................................................................................................................... 6 3.5 Nascholingen .................................................................................................................. 6 3.6 Betrokkenheid medewerkers........................................................................................ 7 4 Samenwerkingsvormen..................................................................................................... 8 4.1 Artsen............................................................................................................................... 8 4.2 Apotheken ....................................................................................................................... 8 4.3 Farmaceutische thuiszorg ............................................................................................. 8 4.4 Regionaal Apotheek Laboratorium ............................................................................. 8 5 Basisgegevens praktijk..................................................................................................... 10 5.1 Praktijkopbouw ............................................................................................................ 10 5.2 Bijzondere kenmerken ................................................................................................. 10 6 Terugroepen producten................................................................................................... 11 7 Instellingen ........................................................................................................................ 12 8 Farmaco-economische Kengetallen................................................................................ 13 8.1 Opbouw geneesmiddelkosten.................................................................................... 13 8.2 Consumptieprofiel ....................................................................................................... 13 8.3 Voorschriften naar geslacht en leeftijd ...................................................................... 14 9 Verleende zorg .................................................................................................................. 15 9.1 Medicatiebewaking geactiveerd................................................................................. 15 9.2 EPD®.............................................................................................................................. 16 9.3 (Afgeleide) Contra Indicaties (CI).............................................................................. 16 9.4 Medicatiebewakingsignalen (MB) ............................................................................. 16 9.5 Eerste uitgifte met informatiefolder .......................................................................... 16 9.6 Instructie........................................................................................................................ 16 9.7 LAREB............................................................................................................................ 16 9.8 Servicegraad.................................................................................................................. 16 10 Zorgprojecten in 2002....................................................................................................... 17 10.1 Therapietrouw bevorderen en bewaken bij alle afgeleverde geneesmiddelen. .. 17 10.2 Substitutie...................................................................................................................... 18 10.3 Optimalisatie van de apotheekorganisatie ............................................................... 19 11 Jaarplan 2003 ..................................................................................................................... 20 11.1 Overmatig gebruik van kortwerkende ß2-sympathicomimetica bij astma en COPD.................................................................................................................................. 21 11.2 Vastlegging van zorg in de openbare apotheek....................................................... 22 11.3 Het gebruik van cholesterolverlagende geneesmiddelen bij ouderen ................. 23 11.4 Doseringsgebruik op het recept ................................................................................. 24 11.5 Tijdspad ......................................................................................................................... 25
Jaarverslag 2002
Apotheek Tholen
blz. 3 van 25
1
INLEIDING
Voor u ligt het Kwaliteitsjaarverslag 2002 van Apotheek Tholen in Tholen. Het verslag geeft inzicht in onze activiteiten op het gebied van de farmaceutische zorg en de stappen die wij nemen om de kwaliteit daarvan te bewaken en verbeteren. De apotheek voldoet hiermee aan de Kwaliteitswet Zorginstellingen, de onderdelen die genoemd zijn in deze wet zijn in dit verslag opgenomen. Indien u voor het eerst een kwaliteitsjaarverslag van onze Apotheek voor u heeft, maakt u met behulp van de organisatie beschrijving in grote lijnen kennis met onze Apotheek en onze manier van zorgverlening. In onze visie op verantwoorde farmaceutische zorg leest u wat wij als onze persoonlijke uitdagingen in het farmaceutisch zorgverlenerschap zien, wat de toegevoegde waarde van onze Apotheek is en wat wij als team op langere termijn willen bereiken. Wij streven naar ontwikkeling van de Apotheek op verschillende gebieden. Zo besteden we aandacht aan farmaceutische patiëntenzorg, doelmatig geneesmiddelgebruik en aan de interne organisatie van de Apotheek. Vanuit deze verschillende invalshoeken maken wij elk jaar nieuwe plannen. In het kwaliteitsjaarplan hebben wij voor elk van deze drie invalshoeken een plan gekozen. Deze leggen wij kort uit, beschrijven de manier van uitvoering en de verwachte uitkomsten, zowel voor ons als voor u. Aan de basis van het verslag ligt de visie van Apotheek Tholen.
Jaarverslag 2002
Apotheek Tholen
blz. 4 van 25
2
VISIE VAN APOTHEEK THOLEN
Farmaceutische Zorg De medewerkers van Apotheek Tholen willen farmaceutische zorg leveren in een prettige omgeving, zowel voor de klanten als de medewerkers. Farmaceutische zorg is naar onze mening meer dan alleen de distributie van geneesmiddelen. Het team streeft
ernaar om farmaceutische patiëntenzorg in de dagelijkse werkzaamheden te integreren om zo de therapietrouw, de omgang met het ziektebeeld, de gezondheid en de levenskwaliteit van de patiënten te verbeteren. Ook besteden wij veel aandacht aan het voorkomen en signaleren van bijwerkingen. Tevreden Klanten Het is onze taak de patiënten te laten zien dat een goede begeleiding bij en informatie over de geleverde medicijnen bijdraagt tot een betere kwaliteit van leven, bij ziekte of ongemak. De klanten moeten daarbij goed en prettig worden geholpen. Zij zullen de meerwaarde van onze apotheek en de daar geboden zorg dan inzien, ook als zij in de toekomst hun geneesmiddelen bij een andere aanbieder zouden kunnen betrekken. Deze toegevoegde waarde van onze apotheek communiceren wij aan al onze relaties. Het aanbieden van kwalitatief goede zorg en daardoor klanten tevreden maken en tevreden houden, is een overlevingsstrategie, de apotheek, ons werk en daarmee de door onze geboden zorg blijft bestaan. Wij streven ernaar om iedere patiënt als persoon
met individuele behoeften te bejegenen en om nauw samen te werken met andere zorgverleners, patiëntenverenigingen en zorgverzekeraars. In deze samenwerking neemt de patiënt met zijn belangen de centrale plek in. Wij zijn ons bewust van het spanningsveld tussen goede zorgverlening en de daaraan gerelateerde kosten. De Apotheek draagt actief bij aan de bevordering van doelmatig geneesmiddelgebruik, bijvoorbeeld door het begeleiden van patiënten bij hun geneesmiddelgebruik en het adviseren van de huisartsen bij het voorschrijven. Teamgeest Het gezamenlijk belang zorgt voor een goede teamgeest in Apotheek Tholen. We streven naar een goede werksfeer. Het succes van de apotheek is een gezamenlijk succes, het gehele team helpt hier aan mee. De apotheker betrekt eenieder in de ontwikkelingen en stimuleert de medewerkers om hun mening te laten horen. Iedereen in de apotheek is meer gemotiveerd en heeft meer plezier in het werk als bekend is waarom er op een bepaalde manier wordt gewerkt in de apotheek. De apotheker informeert daarom alle medewerkers goed. Delegeren De apotheker delegeert een groot deel van de werkzaamheden aan de rest van het team. De medewerkers worden hierdoor uitgedaagd zich te ontwikkelen en kunnen de klant goed van dienst zijn. Iedereen voelt zich meer betrokken bij het functioneren van de apotheek. De medewerkers zijn beter in staat om zelfstandig te werken en kunnen eventuele problemen oplossen bij het leveren van farmaceutische zorg. Apotheek Tholen wordt zo een zelflerende organisatie.
Jaarverslag 2002
Apotheek Tholen
blz. 5 van 25
3
ORGANISATIE
3.1 Gegevens apotheek Apotheek Tholen is op 28 december 2000 gevestigd aan de Hoogstraat 28 te Tholen. De apotheek is gevestigd na overname van het apotheek deel van drie apotheekhoudende huisartsen in Tholen. De beherend apotheker is mevrouw drs. S.E.B. WerkmanLemmens. De tweede apotheker is de heer drs. A.J. Werkman. De apotheek is een eenmanszaak.
Het verzorgingsgebied van de Apotheek omvat de stad Tholen. Door de oudere patiënten wordt het zeer gewaardeerd dat wij hun geneesmiddelen aan huis bezorgen. Onze vaste bezorger komt dus bij veel mensen thuis. 3.2 Praktijkvorm en lidmaatschap De apothekers zijn lid van de beroepsvereniging KNMP en lid van het Departement West-Brabant van de KNMP. Verder zijn zij lid van de kwaliteitskring I van het departement. Deze kring omvat Bergen op Zoom, Halsteren, Hoogerheide, Ossendrecht, Steenbergen, Tholen en Wouw. 3.3 Apparatuur en gebouw Daar wij in december 2000 in een nieuw verbouwd pand zijn gestart is er in het verslagjaar geen noodzaak geweest aan de gebouwen iets te wijzigen. De apotheek is geautomatiseerd met het Pharmacom Apotheek Informatie Systeem. In 2002 is het Electronisch Patienten Dosier ingevoerd. Hiermee zijn wij in staat patientgegevens te administreren, die niet binnen het kader van de recept historie zijn bij te houden. Hierdoor is Apotheek Tholen nog beter in staat de patient zorg op maat te leveren. Nadat in 2001 de Apotheek was getroffen door enkele stroomstoringen, waardoor de dienstverlening onder druk kwam te staan, hebben wij in 2002 de stroomvoorziening en de elektrische indeling zodanig gewijzigd, dat bij eventuele stroomuitval de automatisering en andere elektronische apparatuur middels een backup systeem kan blijven doorfunktioneren. Hiermee kunnen wij bij stroomuitval de patient normaal blijven helpen. 3.4 Personeel In Apotheek Tholen werken 3.8 (fulltime) apothekersassistentes en twee part-time schoonmaakhulpen. Binnen het team zijn geen specialisten aangewezen. Ieder teamlid werkt op basis van gelijkwaardigheid en moet in staat zijn alle taken uit te voeren. Wel kan elk teamlid zich naar eigen interesse en kunde op deelgebieden extra ontplooien. 3.5 Nascholingen De medewerkers nemen deel aan diverse vormen van nascholing, zoals de reguliere nascholing verzorgd door de SBA, het Dep. West-Brabant der KNMP en de incidentele nascholingen door de kwaliteitskring georganiseerd. De nascholing van de kwaliteitskring heeft een verplicht karakter, de andere nascholingen worden naar behoefte gevolgd. De apothekers laten zich op verschillende manieren met geaccrediteerde cursussen nascholen.
Jaarverslag 2002
Apotheek Tholen
blz. 6 van 25
3.6 Betrokkenheid medewerkers In het verslagjaar zijn er twee werkbesprekingen gehouden, buiten de reguliere openingstijden van de apotheek. Tevoren werd een agenda opgesteld en er is een besluitenlijst gemaakt van elke bespreking. In de werkbesprekingen worden beleidsvoornemens door de apotheker met de medewerkers besproken. De voortgang van verbeteracties en plannen wordt besproken. Verder hechten de apothekers er aan voortdurend direct met en binnen het team te funktioneren, zodat operationele zaken kunnen worden besproken binnen het dagelijks funktioneren. Een belangrijk aspect om de betrokkenheid bij de apotheek te vergroten is dat dagelijks gezamenlijk koffie en thee wordt gedronken. Ter verbetering van de onderlinge samenwerking zijn in het verslagjaar regelmatig activiteiten met het gehele team ondernomen, zoals gezamenlijk dineren.
Jaarverslag 2002
Apotheek Tholen
blz. 7 van 25
4
SAMENWERKINGSVORMEN
4.1 Artsen Op het eiland Tholen wordt regelmatig Farmacotherapeutisch Overleg (FTO) gevoerd tussen alle (apotheekhoudende) huisartsen en de apothekers. In het verslagjaar is vier maal een FTO gehouden met de volgende onderwerpen: - Angststoornissen; - Irritable bowel syndrome; - Teken en de ziekte van Lyme; - Omgaan met informatie van de farmaceutische industrie over nieuwe middelen. Het FTO wordt door een huisarts en een apotheker gezamenlijk voorbereid. Van het FTO wordt een verslag en een besluitenlijst gemaakt. Verder is er met de direct betrokken huisartsen van de stad Tholen iedere eerste vrijdag van de maand een lunch overleg. Hierin worden dagelijkse en operationele zaken besproken. Verder staat “nieuwe geneesmiddelen” als vast onderwerp op de agenda. Met de plaatselijke huisartsen bestaat de afspraak, dat de apotheek de voorgeschreven medicatie maximaal substitueert. Middels een computer koppeling kunnen de recepten door de huisartsen electronisch worden doorgegeven. Op deze EDIFACT recepten worden geneesmiddelen op generiek niveau voorgeschreven. Met enkele apotheekhoudende huisartsen van het eiland Tholen heeft de apotheek een overeenkomst tot levering van magistrale bereidingen. 4.2 Apotheken De apotheek neemt deel aan het Farmaceutisch Steunpunt in Ziekenhuis Lievensberg om op die manier de service aan de patient bij ontslag uit het ziekenhuis te verhogen. Het ontslagrecept wordt direct aan de apotheek doorgegeven, zodat de apotheek deze medicatie tijdig gereed kan maken en eventueel thuis kan bezorgen. Tevens worden bij opname medicatie gegevens met het Steunpunt gecommuniceerd. De kwaliteitskring I, een samenwerkingsverband tussen de apotheken van Bergen op Zoom, Halsteren, Hoogerheide, Ossendrecht, Steenbergen, Tholen en Wouw, komt maandelijks bijeen. Tijdens deze bijeenkomsten wordt naast organisatorische zaken, zorginhoudelijke problematiek besproken. Met de groep apotheken, die deelnemen aan de kwaliteitskring is een dienstwaarnemingsregeling afgesproken, die goed aansluit bij de dienstwaarneming van de huisartsen in de Huisartsenpost Bergen op Zoom. 4.3 Farmaceutische thuiszorg De apotheek is aangesloten bij de Stichting Farmaceutische Thuiszorg West-Brabant van het departement West-Brabant der KNMP. 4.4 Regionaal Apotheek Laboratorium De apotheek is aangesloten bij het Regionale Apotheek Laboratorium te Oosterhout. Wij maken nog veel geneesmiddelen zelf. Zo kunnen wij maatwerk leveren als de
Jaarverslag 2002
Apotheek Tholen
blz. 8 van 25
farmaceutische zorg daar om vraagt. Verschillende producten werden tijdens het verslagjaar gecontroleerd. Geen van de bereidingen is afgekeurd.
Jaarverslag 2002
Apotheek Tholen
blz. 9 van 25
5
BASISGEGEVENS PRAKTIJK
5.1
Praktijkopbouw
De Apotheek verzorgt met 7100 patiënten iets minder dan het landelijk gemiddelde per apotheek. De werkdruk met 11.000 afgeleverde receptregels per fulltime assistente per jaar ligt rond het gemiddelde en is voor een plattelandsapotheek vrij normaal. Meer dan 95% van de recepten zijn afkomstig van de drie huisartsenpraktijken in Tholen. De leeftijdsverdeling was als volgt: Apotheek Tholen Man Vrouw 13.8 13.4 18.9 18.4 11.6 11.5 3.9 4.6 1.5 2.5 49.6 50.4
Leeftijd 0-19 20-44 45-64 65-79 80++ Totaal
CBS Man Vrouw 12.4 11.9 19.3 18.8 12.1 11.9 4.5 5.8 0.9 2.2 49.4 50.6
5.2 Bijzondere kenmerken Het aantal personen ouder dan 65 jaar bedraagt 12.5% van de populatie, dit is 0.9% lager dan het landelijk gemiddelde.
Jaarverslag 2002
Apotheek Tholen
blz. 10 van 25
6
TERUGROEPEN PRODUCTEN
In het verslagjaar zijn drie maal producten door de industrie terug geroepen, vanwege kwaliteitsproblemen. In één geval zijn producten door ons uit de voorraad genomen. Het betrof gevallen van fabricagefouten. Van de in de apotheek geproduceerde geneesmiddelen behoefden in het verslagjaar geen producten te worden terug geroepen.
Jaarverslag 2002
Apotheek Tholen
blz. 11 van 25
7
INSTELLINGEN
In Tholen is 1 bejaardenhuis gevestigd. Dit huis bestaat uit een intra-muraal en een extra-muraal gedeeldte. Voor het extra-murale deel verzorgt de apotheek de medicatie. Binnen het door de apotheek verzorgde deel van het huis beheert een deel van de patienten zelfstandig zijn medicatie, terwijl de verzorging van het tehuis voor een ander deel van de patienten de medicatie beheert. De medicatie wordt centraal aangevraagd bij de huisarts. De uitgeschreven recepten worden door de apotheek standaard bezorgd bij het tehuis. Verder verzorgt de apotheek de medicatie van patienten van de stichting beschermd wonen te Tholen. Ook deze medicatie wordt aan huis bezorgd. Ook verzorgt de apotheek van in totaal 10 bewoners de medicatie middels het zogenaamde Pharmatray systeem. Middels dit systeem wordt de medicatie per dag en per inname tijdstip verdeeld in weekdozen aan de patient aangeleverd. De apotheek verzorgt hiermee de medicatie voor deze patienten compleet tot het moment van inname. Voor deze vorm van medicatie komen patienten in aanmerking, die verantwoorde mantelzorg missen, zeer gecompliceerde farmacotherapie krijgen voorgeschreven of waarbij om andere redenen verantwoorde farmacotherapie niet mogelijk is. De beslissing om patienten middels dit systeem van hun geneesmiddelen te voorzien, wordt altijd genomen door de huisarts in nauw overleg met en instemming van de patient.
Jaarverslag 2002
Apotheek Tholen
blz. 12 van 25
8
FARMACO-ECONOMISCHE KENGETALLEN
8.1 Opbouw geneesmiddelkosten In onderstaande tabel worden de geneesmiddelenkosten (WTG) in de diverse componenten uitgesplitst. Hierbij wordt een vergelijking gemaakt tussen de cijfers van Apotheek Tholen, de gemiddelden van de provincie Zeeland en de landelijke gemiddelde waarden. Opbouw kosten (WTG)
Totaal kosten per verzekerde Kostenontwikkeling per verzekerde (%) Voorschriften per verzekerde Aandeel 65+ in de voorschriften Totaal kosten per voorschrift Kostenontwikkeling per voorschrift (%)
Tholen 2002 154.09 3.2 6.68 41 23.08 0.8
Zeeland 2002 186.22 12.7 4.78 7.68 41 44 22.90 24.25 5.0
2001 149.32
Nederland 2002 161.15 7.8 5.27 6.53 45 40 23.09 24.68 3.8
2001 165.30
2001 149.55 4.61 40 23.77
Bron: SFK De getallen 2001 zijn gebaseerd op het tweede halfjaar 2001
We zien hier, dat in Zeeland de kostenontwikkeling per verzekerde en per voorschift de landelijke ontwikkeling overstijgt. In Apotheek Tholen daarentegen liggen zowel de absolute kosten als de kostenontwikkeling per verzekerde en per voorschrift gunstiger dan het landelijke gemiddelde. 8.2 Consumptieprofiel In onderstaande tabel is het consumptie patroon weergegeven naar voorgeschreven geneesmiddelgroep. De gegevens zijn uitgezet tegen een verwachtingspatroon van de zorgverzekeraar. Bij veel groepen overstijgen de kosten het verwachtingspatroon van het VGZ. Dit gegeven lijkt in strijd met de voorgaande cijfers van het SFK, waarin Apotheek Tholen vergeleken met het Zeeuwse en Nederlandse patroon zeer gunstige cijfers laat zien. Wij zullen het komende jaar bij het VGZ nader informeren op welke cijfers hun verwachtingspatroon is gebaseerd en of dit verwachtingspatroon op basis van de SFK cijfers geen bijstelling behoeft.
Consumptieprofiel 2002 apotheek populatie Bron:VGZ Migraine middelen Bloeddrukverlagers Calcium antagonisten Slaap/kalmeringsmiddelen Antibiotica Ontstekingsremmers Cholesterol verlagers Maagzuurremmers Antidepressiva Middelen bij CARA Insulines
2002 Werkelijk per verz per voorschaantal voor 2.00 62.91 0.032 23.65 17.76 1.332 7.48 39.93 0.187 3.52 3.09 1.141 2.77 18.22 0.152 5.17 10.90 0.474 25.11 76.15 0.330 35.18 89.37 0.394 11.77 24.63 0.478 15.43 30.80 0.501 5.37 73.25 0.073
Verwacht per verz per voorschaantal voor 3.37 89.00 0.038 23.07 19.01 1.213 5.60 39.85 0.140 2.71 3.22 0.839 1.74 20.76 0.084 5.84 10.83 0.539 21.41 89.92 0.238 24.68 71.55 0.345 11.31 30.65 0.369 11.11 36.19 0.307 6.65 86.63 0.077
Percentage per verz per voorschaantal voor 59.3 70.7 84.2 102.5 93.4 109.8 133.6 100.2 133.6 129.9 96.0 136.0 159.2 87.8 181.0 88.5 100.6 87.9 117.3 84.7 138.7 142.5 124.9 114.2 104.1 80.4 129.5 138.9 85.1 163.2 80.8 84.6 94.8
Hoewel de kosten per voorschrift in vrijwel alle groepen onder het verwachtingprofiel blijven zorgt het aantal voorschriften voor een overstijging van het verwachtingsprofiel van de kosten per verzekerde. De meest in het oog springende afwijkingen in deze cijfers betreft de antibiotica en de middelen bij CARA, waarbij het aantal voorschriften ruim 1.5 keer het verwachtingsprofiel overstijgt. Deze groepen verdienen vanuit de
Jaarverslag 2002
Apotheek Tholen
blz. 13 van 25
apotheek nadere aandacht. De groep van antibiotica willen wij in een toekomstig overleg met de voorschrijvende huisartsen nader aan de orde stellen. Een project rond de CARA middelen stellen wij in het jaarplan 2003 verder aan de orde. 8.3 Voorschriften naar geslacht en leeftijd Het voorschriften profiel naar geslacht en leeftijd van de apotheek wordt getoond in de bijgevoegde grafiek. We zien dat het aantal voorschriften voor man en vrouw vanaf de geboorte eerst afneemt en vervolgens bij de man na het 30-ste levensjaar begint te stijgen. Bij de vrouw start deze stijging reeds in de groep van 15-19 jaar als gevolg van startend pilgebruik bij de vrouw rond deze leeftijd. Opvallend is wel in deze grafiek een voorschriften piek tussen het 50-ste en 60-ste levensjaar. Mogelijk is dit te verklaren doordat het hier absolute aantallen voorschriften betreft, dat niet is gecorrigeerd voor het aantal personen in elke leeftijdscategorie. Dit aantal personen neemt in de leeftijdsopbouw na het 65-ste jaar af. Voorschiften naar geslacht en leeftijd 4500
4000
3500
Aantal voorschiften
3000
2500 M V 2000
1500
1000
500
0 0-4
5-9
10-14 15-19 20-24 25-29 30-34 35-39 40-44 45-49 50-54 55-59 60-64 65-69 70-74 75-79 80-84
85+
Leeftijdsgroep
Jaarverslag 2002
Apotheek Tholen
blz. 14 van 25
9
VERLEENDE ZORG
9.1 Medicatiebewaking geactiveerd Alle mogelijke parameters uit het medicatiebewakingssysteem van de apotheek zijn geactiveerd in het apotheekautomatiseringssysteem (AIS). Dit betekent dat alle medicijnen bij uitgifte worden bewaakt op: - Eerste uitgifte Als een medicijn voor de eerste maal wordt uitgegeven wordt dit gesignaleerd. Bij de uitgifte wordt extra mondelinge en schriftelijke informatie gegeven. De overgedragen informatie wordt electronisch vastgelegd middels het Eerste uitgifte/Tweede uitgifte systeem van het AIS. - Afwijkend Daggebruik Als een medicijn wordt herhaald, wordt het gebruik vergeleken met eerdere uitgiften. Als het gebruik afwijkt, zonder dat de patiënt hiervan op de hoogte is, wordt contact opgenomen met de voorschrijvend arts. - Aansluitend Gebruik Van verschillende medicijnen voor chronisch gebruik wordt gecontroleerd of ze dagelijks worden ingenomen. Dit betreft medicijnen waarbij het regelmatig onderbreken van het gebruik schade voor de gezondheid van de patiënt kan opleveren. Als de medicijnen niet regelmatig worden ingenomen, is dit een reden voor overleg met de patiënt - Dagdosering Van de medicijnen wordt gecontroleerd of zij in de juiste dosering worden gebruikt. Als de dosering hoger of lager is dan de normdosering wordt contact opgenomen met de voorschrijvend arts. - Dubbel Medicatie Sommige medicijnen hebben een gelijke werking, als zij onbedoeld gelijktijdig worden gebruikt zou dit tot overdoseringen kunnen leiden. Dit wordt gecontroleerd en zo nodig wordt contact opgenomen met de voorschrijvend arts. - Interacties Sommige medicijnen kunnen elkaars werking nadelig beïnvloeden In 2002 werd de medicatie op 246 verschillende interacties bewaakt door het Pharmacom systeem. Afhankelijk van het soort interactie wordt actie genomen in de apotheek. Dit kan variëren tussen het niet afleveren en informeren van de patiënt - Contra Indicaties Aandoeningen of de conditie van een patiënt kunnen aanleiding zijn om een medicijn niet te gebruiken, zoals bijvoorbeeld diabetes of zwangerschap. Afhankelijk van het soort Contra Indicatie wordt actie genomen in de apotheek. - Intoleranties Als de patiënt of zijn arts meldt dat iemand overgevoelig is voor een stof kan dit in het bewakingssysteem worden opgenomen. Als dit medicijn dan later toch wordt voorgeschreven wordt contact opgenomen met de arts.
Jaarverslag 2002
Apotheek Tholen
blz. 15 van 25
9.2 EPD® Alle relevante gesprekken met patiënten worden vastgelegd in het Elektronisch Pharmaceutisch Dossier (EPD) van die patiënt. In dit dossier worden ook elektronisch afspraken vastgelegd. Deze worden gebruikt om op de afgesproken datum contact met de patiënt op te nemen, zodat het vervolg van de gemaakte afspraken kan worden besproken. Van 312 patiënten van de apotheek was in 2002 een dossier in het systeem aanwezig. 9.3 (Afgeleide) Contra Indicaties (CI) Contra Indicaties kunnen door arts of patiënt aan de apotheek worden gemeld of door de apotheker uit de gebruikte medicijnen worden afgeleid. De aard van de gebruikte medicijnen bepaalt of door de apotheker een Contra Indicatie (CI) in het systeem wordt ingevoerd. Bij een Afgeleide Contra Indicatie bestaat er, aan de hand van de medicatie, een vermoeden dat er een bepaalde ziekte bestaat. Als dit door de arts of patiënt wordt bevestigd, wordt dit omgezet in een Contra Indicatie. In het verslagjaar was bij 24% van de patiënten van de apotheek een contra-indicatie ingevuld. 9.4 Medicatiebewakingsignalen (MB) In het verslagjaar zijn er 86850 medicatiebewakingsignalen vastgelegd. De afhandeling van interacties wordt vastgelegd in het Medicatie Bewaking Journaal (MBJ). Het staken van de medicatie of het wijzigen van de dosering wordt vastgelegd in het Elektronisch Patiënten Dossier (EPD). 9.5 Eerste uitgifte met informatiefolder Bij eerste uitgifte van een medicijn aan een patiënt wordt daar in de apotheek meer dan normale aandacht aan besteed, met name op het gebied van de voorlichting. Voor de patiënt wordt bijvoorbeeld een persoonlijke bijsluiter gemaakt, waarop naam en dosering van die patiënt vermeld staan. 9.6 Instructie Bij alle eerste uitgiften van inhalatiemiddelen wordt aan de patiënt een instructie gegeven. 9.7 LAREB Door de arts of de patiënt gemelde bijwerkingen zijn gemeld aan het bureau voor Landelijke Registratie en Evaluatie Bijwerkingen (LAREB). 9.8 Servicegraad De voorraad van de apotheek wordt ieder kwartaal geanalyseerd door het AIS. Wij streven ernaar om de patient altijd (een gedeelte van) zijn geneesmiddel bij eerste komst naar de apotheek te verstrekken. Door electronische koppeling van de huisarts systemen aan de apotheek, hebben wij het grootste deel van de per dag voorgeschreven receptuur reeds in de apotheek als de bestelling bij de groothandel wordt geplaatst. Deze situatie leidt ertoe, dat mensen slechts zeer sporadisch voor hun geneesmiddel hoeven terug te komen. Defecturen worden vooral veroorzaakt door bijzondere middelen of produktieproblemen bij de fabrikant.
Jaarverslag 2002
Apotheek Tholen
blz. 16 van 25
10
ZORGPROJECTEN IN 2002
10.1 Therapietrouw bevorderen en bewaken bij alle afgeleverde geneesmiddelen.
Onderzoek heeft aangetoond dat de apotheek een belangrijke rol kan spelen in het bevorderen van de therapietrouw. Dit jaar hebben wij in de vorm van een Farmaceutisch Patienten Zorgproject extra aandacht besteed aan de bewaking en bevordering van de therapietrouw van alle afgeleverde geneesmiddelen. Ons apotheek automatiseringssysteem geeft aan wanneer een recept te vroeg of te laat herhaald wordt. De grens van dit signaal is in de apotheek ingesteld op 10 dagen. Dit betekent dat als een recept voor chronische medicatie meer dan 10 dagen te laat wordt herhaald, de medicatiebewaking hier een melding van geeft. Ook wanneer iemand meer dan 10 dagen te vroeg zijn herhaalmedicatie komt halen meldt de medicatiebewaking dit. Als een bewakingssignaal te vroeg of te laat herhalen van de medicatie signaleerde, hebben wij de patient mondeling de belangen van een goede therapietrouw toegelicht. Middels een speciale patienten informatiefolder over dit afwijkend aansluitend daggebruik gaven wij de informatie ook schriftelijk mee. Bij aflevering aan de patient is geinformeerd naar het gebruik van het geneesmiddel. Wordt dezelfde hoeveelheid per dag gebruikt als vermeld op het recept? Zo ja, wat is dan de reden dat de client de geneesmiddelen te vroeg of te laat komt halen? Wordt er af en toe een dosering extra of te weinig genomen en wat is daarvan de oorzaak? Het belang van niet afwijken van de voorgeschreven dosering wordt uitgelegd en client wordt gemotiveerd om zich te houden aan het doseringsvoorschrift. Resultaten Hoewel therapietrouw moeilijk is te meten met eenduidige parameters, hebben wij wel een duidelijk effect gemerkt van onze aandacht omtrent aansluitend gebruik. In gesprek met de patienten constateerden wij een duidelijke bewustwording bij de patient omtrent het belang van therapietrouw. Waar de mensen in het begin van het projekt nog uitsluitend aandachtig de gegeven informatie opnamen, werd de reactie gedurende het project assertiever. De patienten kwamen reeds voor wij het onderwerp zelf aansneden met verklaringen voor een eventueel geconstateerd afwijkend aansluitend gebruik. Ook constateerden wij, dat lopende het projekt de redenen, die werden opgegeven als verklaring voor geconstateerde afwijkingen, verschoven van echte therapie-ontrouw (vergeten/ bewust niet innemen) naar meer praktische verklaringen, zoals te vroeg komen wegens vakantie, het gebruik is anders, dan in ons AIS is vermeld. Hoewel rekening gehouden moet worden met het fenomeen van het willen geven van gewenste antwoorden , illustreert dit de toegenomen bewustwording bij onze patienten op het gebied van de therapie-trouw. Onze clienten ervaarden het als zeer prettig te merken, dat hun geneesmiddelgebruik goed in de gaten werd gehouden. Wij wilden meten hoeveel signalen over een niet aansluitend daggebruik voorkwamen en of er aan het eind van het jaar na de speciale aandacht voor de therapietrouw minder signalen aansluitend daggebruik zouden voorkomen. Hoewel aansluitend daggebruik in ons AIS wel wordt gesignaleerd, worden deze signalen niet gearchiveerd. Hierdoor was het niet mogelijk dit projekt met cijfer materiaal te onderbouwen.
Jaarverslag 2002
Apotheek Tholen
blz. 17 van 25
Samenvattend kunnen wij stellen, dat wij onze doelstelling hebben gehaald, om het publiek bewuster te maken van een goede therapietrouw. Hoewel wij de projektmatige aanpak van dit onderwerp hebben afgesloten, blijven wij in de dagelijkse praktijkvoering aandacht besteden aan het onderwerp therapietrouw als onderdeel van een goede medicatie begeleiding door de apotheek. 10.2 Substitutie Wij hebben in het verslagjaar extra aandacht besteed aan substitutie maximalisatie. Aan startende gebruikers van geneesmiddelen hebben wij indien mogelijk generiek afgeleverd. Ook de bestaande gebruikers van geneesmiddelen hebben wij geprobeerd over te zetten op generiek. Vanuit de voorschrijvende artsen wordt dit beleid maximaal ondersteund door hun afspraak met de apotheek dat wij vrij kunnen substitueren. Ook schrijven de artsen zelf voor op generiek niveau. Substitutie 60
50
Percentage
40
Apotheek Tholen
30
Landelijk
20
10
0 Kw3 2001
Kw4
Kw1 2002
Kw2
Kw3
Kw4
Periode
Bovenstaande grafiek geeft het substitutieniveau van Apotheek Tholen afgezet tegen het landelijke cijfer. De gegevens zijn afkomstig van SFK terugrapportage. Hierin is landelijk een stijgende trend waar te nemen van het substitutieniveau. De cijfers van Apotheek Tholen zijn over de gehele meetperiode gunstiger dan het landelijke gemiddelde. Verder is in het trendmatige verloop duidelijk een grote stijging in substitutiegraad te zien bij de Thoolse cijfers in 2002. Landelijk steeg het substitutieniveau 5,8%, de Thoolse stijging bedroeg 12.9%. Hiermee kunnen wij concluderen, dat onze doelstelling om het substitutie niveau te verhogen is geslaagd. Wel laten de cijfers over 2002 zien, dat per kwartaal het substitutieniveau langzaam weer terugloopt. Hoewel deze trend landelijk ook is te zien, treedt deze daar pas in het tweede half jaar van 2002 op. Dit leert ons, dat het belangrijk blijft aandacht te besteden aan het handhaven van een goed substitutie niveau.
Jaarverslag 2002
Apotheek Tholen
blz. 18 van 25
10.3 Optimalisatie van de apotheekorganisatie Aangezien Apotheek Tholen en nieuw gevestigde apotheek is, heeft optimalisatie van de organisatie nog steeds onze aandacht. Het personeel is inmiddels goed vertrouwd met het apotheek automatiseringssysteem. Ook het nieuwe personeelslid is in 2002 goed ingewerkt en funktioneert nu volwaardig in de organisatie. Voor de Arbo-wet is een Risico Inventarisatie en Evaluatie gemaakt. Het plan van aanpak is gemaakt en naar de ARBO-dienst gecommuniceerd. Twee personeelsleden zijn naar een BHV-cursus geweest, zodat er nu altijd een BHV-er in de apotheek aanwezig is. Het aantal voorraadbereidingsprotocollen is sterk uitgebreid en inmiddels volledig geintegreerd in het MB-weeg programma. Alle bereidingen komen eerst in quarantaine, waarna ze door de apotheker worden gecontroleerd. Na goedkeuring vindt vrijgifte plaats. Continuiteitswaarborging In het eerste kwartaal van 2000 heeft de apotheek tot 3 keer toe hinder ondervonden van een stroomstoring van meer dan 8 uur. Tijdens deze storingen is ons gebleken hoe kwetsbaar de huidige apotheekvoering is voor dit soort incidenten. Bij bijna alle werkzaamheden in de apotheek wordt gebruik gemaakt van apparatuur, die afhankelijk is van electriciteit, zoals computersysteem en balansen. Zonder electriciteit is het niet mogelijk conform de NAN-norm praktijk te voeren. Gezien de huidige liberalisering van de electriciteitsmarkt, kan worden verwacht, dat de kwaliteit van stroomleverantie in de toekomst eerder slechter dan beter zal worden.
Om continuiteitsproblemen als gevolge van stroomonderbrekingen in de toekomst het hoofd te kunnen bieden hebben wij in 2002 de apotheek voorzien van een continue stroom voorziening. Het electriciteitsnet van de apotheek is gesplitst in een onbeveiligd en een beveiligd deel. Alle kritische apparatuur, zoals computer en balansen is aangesloten op het beveiligde deel. Indien de stroomlevering van de electriciteits maatschappij wordt onderbroken, neemt een accu gevoed systeem de stroomleverantie ononderbroken over. Bij korte onderbrekingen tot 1 a 2 uur is de accu capaciteit voldoende. Wordt een langere onderbreking verwacht, dan kan het noodsysteem worden gevoed vanuit een electriciteitsgenerator. Dit maakt het mogelijk praktisch zonder tijdsbeperking bij stroomuitval de apotheek zonder beperkingen te laten funktioneren. Dit systeem garandeert ons, dat ook bij stroomstoringen, de apotheek altijd op een hoog NANconform niveau kan blijven funktioneren, wat de patiëntenzorg ten goede komt.
Jaarverslag 2002
Apotheek Tholen
blz. 19 van 25
11 JAARPLAN 2003
Jaarverslag 2002
Apotheek Tholen
blz. 20 van 25
11.1 Overmatig gebruik van kortwerkende ß2-sympathicomimetica bij astma en COPD Inleiding ß-sympathicomimetica zijn potente luchtwegverwijders veelvuldig gebruikt bij acute benauwdheid. Uit een recent onderzoek, gepubliceerd in de British Medical Journal, blijkt dat overmatig gebruik van deze luchtwegverwijders kan leiden tot een hoger risico op plotse dood. Uit dit onderzoek bleek, dat dit verhoogde risico met name optrad bij gebruikers die geen inhalatiecorticoseroiden gebruikten bij hun luchtwegverwijder. Daarnaast is bekend, dat een overdosering van ß-mimetica, leidt tot hartritmestoornissen. Uit cijfermateriaal van de zorgverzekeraar bleek, dat de kosten van CARA-middelen uitstijgt boven de verwachte kosten van deze middelen. De kosten per voorschrift liggen onder het verwachte niveau. Het kostenniveau wordt geheel veroorzaakt doordat het aantal voorschriften 1.6 keer hoger ligt dan het verwachtingspatroon. Doel van het onderzoek Het doel is het doelmatiger gebruik van ß-mimetica. Door het toevoegen van inhalatiecorticosteroiden aan bestaand teveel gebruik van ß-mimetica moet een vermindering van het aantal voorschriften ß–mimetica mogelijk zijn. Methode De apotheker selekteert die mensen, die meer dan 3 voorschriften voor ß-mimetica (ATC R03AC) per jaar krijgen en nog geen inhalatiecorticosteroid (ATC R03BA) gebruiken. Vanuit het apotheeksysteem wordt er per huisarts een lijst gemaakt van de mogelijke probleem gevallen. De apotheker treedt na screening met de betreffende huisarts in overleg om de therapie met inhalatie corticoseroiden te gaan ondersteunen. Dit zal leiden tot doelmatiger gebruik voor ß-mimetica. Nulmeting Van de geselekteerde patienten wordt het aantal voorschriften ß–mimetica over het tweede halfjaar 2002 gemeten. Planning In juni 2003 zal aan de huisartsen worden voorgesteld inhalatiecorticosteroiden voor deze mensen te gaan voorschrijven. Na meting van het aantal voorschriften ß– mimetica over het tweede half-jaar van 2003 zal worden beoordeeld of het aantal voorschiften van deze middelen is verminderd. De eerste resultaten zullen in het eerste kwartaal van 2004 worden verwacht. In het jaarverslag over 2003/2004 zal hierover nader worden gerapporteerd.
Jaarverslag 2002
Apotheek Tholen
blz. 21 van 25
Opmerking:
11.2 Vastlegging van zorg in de openbare apotheek Inleiding Zorg voor de individuele patiënt is het centrale thema van de farmaceutische patiëntenzorg (FPZ). Continue zorg gericht op preventie, onderschepping en oplossing van geneesmiddel gerelateerde problemen (GGP) vereist nauwkeurige vastlegging van allerlei gegevens per patiënt. Documentatie is noodzakelijk om enerzijds GGP te voorkomen, zoals contra-indicaties, intoleranties etc., anderzijds om de zorg een vervolg te geven nadat een probleem is onderschept en een handeling daaruit is voortgevloeid. Dit laatste zal niet altijd nodig zijn, maar documentatie schept in ieder geval voorwaarden om vervolgzorg te geven. In de huisartsgeneeskunde wordt al heel lang met de patiëntenkaart gewerkt. Doel van het onderzoek Het doel van dit onderzoek is om inzicht te krijgen in de aard en omvang van een belangrijke randvoorwaarde van FPZ, namelijk de vastlegging van gegevens ten behoeve van zorg voor de individuele patiënt. Met deze vastlegging kan continuïteit in de zorg van de patiënt gegarandeerd worden. Methode Dit onderzoek zal deel uit maken van een groter onderzoek gecoördineerd door de SIR institute for pharmacy practice research in Leiden. Van een willekeurig geselecteerde groep patiënten op een vastgestelde dag, worden gegevens over het geneesmiddelgebruik verzameld. Een mogelijk ingevuld EPD (electronisch patiënten dossier) wordt uitgedraaid en alle vastgelegde zorggegevens worden verzameld. Al deze gegevens worden op een centrale plaats verzameld en verwerkt. Planning Het onderzoek valt uiteen in twee delen. Er wordt op twee manieren onderzoek gedaan naar het fenomeen vastlegging van gegevens ten behoeve van de individuele patiënt (FPZ), namelijk op het niveua van de patiënt en op het niveau van de apotheek. Het eerste deel zal plaatsvinden in mei 2003, het andere deel hopen we in juni 2003 uit te voeren. Na de zomervakantie worden de eerste resultaten verwacht.
Jaarverslag 2002
Apotheek Tholen
blz. 22 van 25
11.3 Het gebruik van cholesterolverlagende geneesmiddelen bij ouderen Inleiding Een zeer groot aantal patiënten gebruikt cholesterolverlagende middelen. Deze middelen zijn zonder meer geïndiceerd bij diabeten en of patienten met een cardiale anamnese die dergelijke middelen gebruiken als secundaire preventie. Van het starten van cholesterolverlagende middelen bij patienten van 75 jaar en ouder is bewezen dat dit geen effect heeft. Wellicht is er een groep patiënten die 75 jaar of ouder zijn die wellicht ten onrechte cholestrolverlagende middelen gebruiken en waarbij de medicatie de afgelopen jaren gecontinueerd is zonder dat er metingen van het cholestrol gehalte hebben plaats gevonden. Het is overigens niet bewezen dat het stoppen van cholesterolverlagende medicatie geen nadelige gevolgen heeft. Doel van het onderzoek Het doel van het onderzoek is het opsporen van patiënten die mogelijk onnodig cholestrolverlagende middelen gebruiken. Het zou wellicht een kostenbesparing kunnen geven als bij enige van deze patienten medicatie gestopt kan worden. Methode Het patientenbestand wordt gescreend op patiënten van 75 jaar en ouder die voldoen aan de volgende criteria - gebruikt cholestolverlagende middelen - geen diabeet c.q. de patient gebruikt geen medicatie uit de ATC-groep A10 - geen secundaire preventie na een cardiaal event c.q. gebruikt geen ontstolling en spironolacton Van de overgebleven patienten wordt de medicatiehistorie van de afgelopen 12 maanden uitgedraaid en voorgelegd aan de huisarts. De huisarts dient te beoordelen in hoeverre de patiënt voldoet aan bovengenoemde criteria en of de patiënt zou kunnen stoppen met cholesterolverlagende geneesmiddelen. Na een half jaar wordt gekeken in hoeverre bij de geselecteerde groep de prescriptie van cholesterol verlagende middelen is gewijzigd. Nulmeting Kosten per verzekerde Kosten per voorschrift Voorschriften per verzekerde
Apotheek Kwaliteitskring Nederland 25.11 23.93 21.62 76.15 58.69 77.33 0.33 0.408 0.28
Bovenstaande tabel geeft de farmaco-economische parameters van de cholesterol verlagende middelen voor apotheek Tholen. In het patientenbestand zijn 90 patienten geselekteerd, die aan de genoemde criteria voldoen. Uitgaande van 1 voorschrift per kwartaal en EUR 76.15 per voorschrift, gebruikt deze groep EUR 27.000,00 aan deze middelen. Planning De resultaten worden begin 2004 verwacht.
Jaarverslag 2002
Apotheek Tholen
blz. 23 van 25
11.4 Doseringsgebruik op het recept Inleiding Volgens de NAN-normen dient de apotheek een geneesmiddel altijd af te leveren met de juiste informatie en aanwijzingen voor gebruik. De juiste informatie draagt bij tot een goed gebruik van een geneesmiddel en een goede therapietrouw. Doel van het onderzoek Het doel van het onderzoek is het opsporen van en terugdringen van onvoldoende aanwijzingen voor het gebruik van het geneesmiddelen op het etiket. Het streven is om in 2003 minder recepten af te leveren met de aanduiding “Gebruik bekend” op het etiket. Methode De afgeleverde recepten worden geanalyseerd op het aanwezig zijn van eenduidige doseringsaanwijzingen op het recept en op het etiket. Alle recepten met “Gebruik bekend”, “UC”, “Volgens schema” worden opgespoord en geanalyseerd. Enerzijds worden de instructies in de apotheek met betreking tot het gebruik van bovengenoemde doseringsaanwijzingen aangescherpt, anderzijds worden de geanalyseerde gegevens voorgelegd aan de voorschrijvende huisartsen, om hen te bewegen doseringen explicieter op het recept te vermelden. Nulmeting In onderstaande tabel is een overzicht gegeven van de aantallen keren, dat “Gebruik bekend”, “Gebruik volgens schema” op een aflevering is vermeld in 2002.
Vermelding "GB" op het etiket GB BA ME KA Rest Totaal
GS 806 1208 1576 610 4200
25 51 50 100 226
geen/ vrije tekst 604 762 774 1113 3253
Planning Begin 2004 worden de receptgegevens over het jaar 2003 geanalyseerd en vergeleken met de gegevens uit 2002.
Jaarverslag 2002
Apotheek Tholen
blz. 24 van 25
11.5 Tijdspad
In het hier volgende tijdspad is aangegeven hoe wij de uitvoering van de plannen over het jaar verdeeld hebben.
Sympaticomimeti ca bij Astma en CPOD Vastleggen zorg
Mei Jun 2003 X
Cholesterol verlagende middelen Dosering gebruik
Jaarverslag 2002
Jul
Aug Sep
Okt
Nov Dec
X
X
Jan Feb 2004 X X
X
Apotheek Tholen
X
Apr
X X
X
Mrt
X
X
blz. 25 van 25
