KUNSTLETTER[s] IN DIT NUMMER. Gesprekken met kunstenaars Blikvangers Letter[s] van de wet Expeditie KUNSTWERK[t] Kunst na 45

erkenningsnummer : P209149

KUNSTLETTER[s] Tijdschrift | Verschijnt 5x per jaar in jan-mrt–jun–sep-nov | Afgiftekantoor 9000 Gent X | Jaargang 8 | januari 2009

IN DIT NUMMER Gesprekken met kunstenaars Blikvangers Letter[s] van de wet

Nieuwe tentoonstellingen Mag ik een kunstwerk kopiëren

Expeditie KUNSTWERK[t] Kunst na ‘45

Tinka Pittoors

ModeMuseum Kunst en Feminisme

Inhoud

Keramiek vandaag down to earth Gesprekken met kunstenaars Tinka pittoors Blikvangers Letter[s] van de wet expeditie kunstwerk[t] Moma oproep bastart zoekt je! Nieuwe Sokkels expo Schilderen op zijde Atelierbezoek Stéphanie Leblon Koor van het jaar kunst na ‘45 wedstrijden zoekertjes agenda

03 04 08 11 12 15 15 16 20 21 21 22 27 28 30

Jaargang 8 / Januari 2009 Beeld cover: N.a.v. expositie “Down to earth”: Asger Jorn prepareert een kleipaneel voor Aarhus, Denemarken 1959. Foto: Ceramiche San Giorgio Archive, Albisola, Italië.

BINNENKORT BIJ KUNSTWERK[t]: Atelierbezoeken Stéphanie Leblon Gent, 22 maart 2009 Nick Ervinck Kortemark , 26 april 2009 Infobeurs voor de beeldende kunstenaar Oostkamp, 29 maart 09 Eendaagse workshop: Fotografeer je eigen kunstwerk Gent, 8 februari 2009 | Antwerpen, 29 maart 2009 Tweedaagse workshop: digitale portfolio Mechelen, 21 en 28 februari | Hasselt, 9 en 16 mei

KUNSTWERK[t] is de organisatie ter ondersteuning van de beeldende kunsten, erkend op het decreet amateurkunsten (22 december 2000).

2

KL[s] januari 2009

KUNSTLETTER[s] is een uitgave van KUNSTWERK[t] vzw, organisatie voor beeldende kunsten in Vlaanderen.

Wie is wie

Algemeen beleid: Bea Vansteelandt 09/235.22.77 / [email protected] Projecten, expocircuit, lessenpakketten: Annemie Vingerhoets 09/235.22.73 / [email protected] Uitleendienst, documentatiecentrum: Chantal Steenhaut 09/235.22.71 / [email protected] Vorming: Petja Gekiere 09/235.22.74 / [email protected] Pers, promotie en administratie: Katrien Boogaerts 09/235.22.75 / [email protected] Redactie: Ward Desloovere 09/235.22.72 / [email protected] Raad van Beheer Hilde De Leeuw, Luc Verbeke, Roger De Moerloose, Marcel Quintijn, Alain Delmotte, Peggy Saey, Philippe Vanderschaeghe, Raf Suetens, Marleen D’Joos, Bob Vanden Eynde, Stefaan Gunst, Sophie Martens.

Abonneren?

Een abonnement kost e 10 voor 5 nummers. Daarnaast bestaat er een groepsabonnement: e 30. Meer info: KUNSTWERK[t], tel. 09/235.22.70 [email protected] of op www.kunstwerkt.be Ons rekeningnummer: 001-3538770-92 Als u NU abonneert ontvangt u kunstletter[s] t.e.m. januari 2010

Redactiesecretariaat KUNSTWERK[t], Bijlokekaai 7c, B-9000 Gent. e-mail: [email protected]

Werkten mee aan dit nummer André De Nys, Claude Blondeel, Willem Elias, Hilde Van Canneyt. Hoofdredactie Ward Desloovere

Vormgeving [email protected] Oplage 3700 ex. Periodiciteit verschijnt 5 maal per jaar

Verantwoordelijke uitgever Hilde De Leeuw, Bijlokekaai 7c, B-9000 Gent.

KERAMIEK VANDAAG DOWN TO EARTH 27 februari – 5 april 2009

Pottenbakken en draaischijven? Misschien ook, maar hedendaags keramiek heeft nog meer te bieden. Wat dat zoal kan inhouden, kun je zien in “Down to earth”, een bijzonder keramiekproject in het cultuurcentrum Strombeek.

Asger Jorn prepareert een kleipaneel voor Aarhus, Denemarken 1959. Foto: Ceramiche San Giorgio Archive, Albisola, Italië

“Down to earth” werd opgezet door curator Luk Lambrecht en Hugo Meert, keramisch designer en docent keramiek. “We willen tonen dat er heel wat boeiends rond keramiek gebeurt”, vertelt Hugo Meert. “Dit project biedt, naast een historisch gedeelte, vooral een blik op hedendaags keramiek. Zo is er een expositie met toonaangevend hedendaags keramisch werk van o.a. Ron Nagle, Marti Guixé, Anders Ruhwald en enkele Belgen waaronder Jos Devriendt, Jeremy Cammaerts en Anne Marie Laureys.” Het opmerkelijkste luik van “Down to earth” wordt wellicht gevormd door de stukken die speciaal voor dit project werden gecreëerd. Enkele gerenommeerde kunstenaars ontwierpen een originele keramische creatie: Ann Veronica Janssens, Jan Lauwers, Lawrence Weiner, Heimo Zobernig, Atelier Van Lieshout (AVL) en Kurt Ryslavy. “Belangrijk daarbij is dat het om kunstenaars gaat die nog nooit of heel weinig rond klei of keramiek hebben gewerkt”, aldus Hugo. “Daardoor hadden ze een heel ander uitgangspunt als keramisten. Ze konden niet van hun kennis van de materie vertrekken. Het idee stond daardoor centraal. Met als consequentie dat niet elke creatief idee zomaar in klei om te zetten viel. Sommige kunstenaars werkten hun idee uit in klei, anderen stuurden me een schets of werktekening door, die ik dan technisch uitwerkte. Boeiend. En ook wel tijdrovend.” Down to Earth bevat ook een historisch Een schets voor de creatie van Atelier van Lieshout. luik, waarin je keramische stukken van klinkende namen als Matisse, Sottsass en Henry Van den Velde te zien krijgt. En heroïsche foto’s van “moderne” kunstenaars zoals Asger Jorn en Pablo Picasso. En dan is er ook nog: “The Porcelain Project”, een voorstelling van Grace Ellen Barkey & Needcompany met broos porselein in de hoofdrol. Op 19 maart in het Cultuurcentrum Strombeek. Davy Grosemans en Guido Ooms, Milkmaid. Op 24 maart: een lezing door Lot Lemm, kostuum- en decorontwerper bij Needcompany en keramiste die het porselein voor deze voorstelling maakte. [WDS] ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ Down to earth Cultuurcentrum Strombeek, Gemeenteplein, 1853 Grimbergen (Strombeek Bever) 27 februari – 5 april 2009, Opening vrijdag 27 februari vanaf 20 uur www.ccstrombeek.be ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ KL[s] januari 2009

3

In deze reeks spreekt Hilde Van Canneyt met hedendaagse Belgische kunstenaars. De kunstenaar vertelt ons over zijn tentoonstellingen en drijfveren, gunt ons een blik in zijn atelier én laat ons kennismaken met de mens achter de kunstenaar. Meer interviews vind je op www.hildevancanneyt.blogspot.com

G E S P R E K K E N

M E T

K U N S T E N A A R S

TINKA PITTOORS Beeldend kunstenares Tinka Pittoors (°1977) ontvangt me in haar atelier in Gent. Tussen een kluwen aan materialen en ondefinieerbare rommelobjecten kan je af en toe een klein sculpturaal pareltje aantreffen. Hoog tijd om deze jonge moedige kunstenares eens aan de tand te voelen! Je hebt er een lange academische carrière van wel tien studiejaren opzitten. Zocht je die vertrouwde omgeving van leraars en schoolgebouwen bewust op? Pittoors: Ik ben gestart met regentaat plastische kunsten, tot ik besefte dat lesgeven niks voor mij was, kunst wel. Daarna volgde ik vier jaar schilderkunst, maar besefte dat verf niet echt mijn medium was. Het ‘gevecht met de verf’ was niet mijn gevecht. Ik ben daar dan ook afgestudeerd met een tekenproject. Ik had een constante drang om met andere materialen dan met tekenpotloden te werken, zoals met hout en stof tekenen en mijn tekeningen 4

KL[s] januari 2009

zo naar het driedimensionale om te buigen. Alsof ik daar altijd een object in wou steken dat de tweedimensionale wereld tastbaar maakt. Ik wilde als het ware sculpturen tekenen, al wil dat niet zeggen dat ik al mijn sculpturen uitteken. Soms geeft een sculptuur aanleiding om te tekenen of een tekening aanleiding om een sculptuur te maken. Nadien ben ik mixed media begonnen en dat was een echte revelatie! Vooral qua denken. In de schilderkunst lag de nadruk op een nogal afgevlakt denken, het oude romantische denken. In de mixed media lag de focus op het naar buiten kijken, terwijl in de schilderkunst de focus naar

binnen gericht was. Hier ben ik ook voor de eerste maal sculpturen en objecten beginnen maken. Ik ben constant op zoek naar materialen die aansluiting vinden bij de realiteit en dat heb je bij schilderkunst niet. Canvas en verf staan eigenlijk ver van de dagdagelijkse materialen. Het visuele is voor jou erg belangrijk. Kleur, vorm en materie vormen één geheel, met vormonderzoek als basis. Pittoors: Als je naar mijn werk kijkt, zie je goed die herkenbare basismaterialen. Ik voel daar een soort kwetsbaarheid in. Het werken vanuit die materialen noem ik ‘plastisch neologisme’:

Elementary Domination

zoals je bij een neologisme in taal herkenbaarheid creëert, kan je dat ook doen door verschillende materialen uit de realiteit te combineren. Naast de realiteit organiseer ik een vrijplaats voor beeldend denken, die geënt is op de bestaande realiteit en voor mij daarom leesbaar. De evidenties en logica van het dagdagelijkse sluimeren daarin door maar krijgen een nieuwe betekenis of toevoeging. Ik wil een toevoeging maken op de werkelijkheid en die daardoor opentrekken, verrijken. Ik hou van de vertraging in kijken dat dit teweegbrengt. Was je in de schilderkunst al bezig met dezelfde inhoudelijke draad als nu? Ik heb het dan over communicatie en netwerking versus identiteit. Pittoors: Een werk is sowieso communicatie. Op het einde van mijn schilderkunstopleiding was ik bezig met de huid als communicatiemembraan. De afscheiding tussen mij en de buitenwereld: de vraag of de constructies die we

om ons heen bouwen, afschermen of beschermen. Of het nu een huid, een huis, een stad of een landschap is, die vraag is toepasbaar op al mijn werk. Een netwerk is vooral belangrijk in die communicatie want het refereert aan de steeds verschuivende verbanden en bewegingen binnen ieders omgeving. Een gigantische puzzel met een onnoemelijk aantal oplossingen. Je maakt sprookjesachtige, surrealistische mini-Tinka-universumpjes. Hoe belangrijk is dat voor jou door de ‘grote’ wereld begrepen te worden? Pittoors: Zoals ik al zei: kunst is communicatie. Dus vind ik het belangrijk dat die dingen gelezen worden. De uitkomst van die lezing vind ik minder belangrijk. Eens de kijker je werk gelezen heeft, moet hij voor zichzelf dus gaan uitmaken wat hij ermee doet? Pittoors: Hij moet daar inderdaad zelf een weg in vinden, het zichzelf toe-

eigenen, dit is het engagement van de toeschouwer. Ik wil niet pamfletair zijn, geen lineair verhaal vertellen, niet op narratieve wijze iets verkondigen. Zeker geen waarheid of groot verhaal doen. Mijn werk sluit meer aan bij de kleine hoekjes van de wereld dan bij de grote golven die er doorheen gaan. In je zelfgeschreven tekstfragmenten – denkoefeningen op papier - haalde je een citaat aan van Rauschenberg: ‘My paintings are an invitation to look someplace else’. Pittoors: De ruimte die wij rondom onszelf hebben geconstrueerd - het ‘bonzai-culturalisme’ - is een zeer beperkte fysieke en mentale ruimte. Dit kader oefent desalniettemin een enorme invloed uit op het vervolg van onze gedachten en handelingen. Het publiek dan uitnodigen om verder – elders - te kijken vind ik een prachtig uitgangspunt.

KL[s] januari 2009

5

Environmental Behaviourism

Je vindt dus dat we verder moeten kijken dan ons huisjetuintje? Of kan je begrijpen dat iedereen die bescherming rond zich bouwt? Pittoors: Ik begrijp die drang naar bescherming, daar betrap ik mezelf op. Ik wil de functie van al die daden begrijpen, of die wel effectief noodzakelijk zijn. Van huid naar huis. Je bouwt een huis enerzijds ter bescherming, maar anderzijds houdt je dat ook gevangen. Ik hou van die wisselwerking, dat tweesnijdende zwaard. Het huis is op dat moment puur een metafoor, hoe wij echt onszelf en onze omgeving vormgeven. Is het beschermend of negatief afschermend? Protectionistisch of xenofoob? Dat gaat verder dan die letterlijkheid van die huid maar bevraagt het totaal van waarde- en normsystemen. We zien in je tekeningen veel wortels, takken en verbindingen. Wat is de oorsprong daarvan? Pittoors: Ik vind die takstructuur enorm belangrijk. Die structuur komt vaak terug op verschillende niveaus: bloedvaten, zenuwbanen, netwerkstructuren via internet…. Deze structuur is organisch en natuurlijk, maar wij gebruiken hem ook in een gecultiveerde versie. Computers zijn zo opgebouwd, taal, artificiële intelligentie, alsook mijn eigen denkstructuren waarbinnen ik mijn werk probeer te kaderen. Blikvanger van de expo in Antwerpen waar je onlangs tentoonstelde was je monumentaal werk ‘Environmental behaviourism’. Deze sculptuur is opgebouwd uit grote houten balken die met scharnieren zijn bevestigd en zich als het ware vanuit de kern ontvouwen. Wat wil je ons daarmee vertellen? Pittoors: Deze sculptuur is ontstaan vanuit het idee om beweging in beeld om te zetten, als reflectie op een mogelijke interactie tussen een danser en een sculptuur. De sculptuur nodigt dan wel uit tot manipulatie, maar die is door de zwaarte van het werk onmogelijk. Tijdens de tweede 6

KL[s] januari 2009

opstelling is de sculptuur beginnen leven en omgevormd tot een beweeglijk landschap, onder andere door de toevoeging van groene vlakken. Momenteel is de titel ‘Environmental behaviorism’ als grafisch beeldelement erbij gekomen in de vorm van oranje houten letters. Je neemt ook deel aan de G58-G59 MASS-AKKER-expo in de Verbeke Foundation. Wat toon je op die tentoonstelling? Pittoors: Het werk heet ‘Elementary domination’ en is opgebouwd uit schijven in legerpatroon. Het is belangrijk voor mij dat die zwevende sculptuur is geflankeerd door vier sterke spots op statief. De belichting is de afbakening van die organisch gestructureerde vorm. Ik vind een verwijzing naar landschap ook hier heel belangrijk. Alsook het gevoel van mobiliteit en lichtheid, de fluïditeit van de vorm in tegenstelling tot de eerder dreigende connotatie van dat legerpatroon. Vind je het belangrijk om op zoveel plaatsen tentoon te stellen? Pittoors: Ja, het is een zelfopgelegde reflectie. Naar aanleiding van expo’s ontwikkelt mijn werk zich. Ook de kijker geeft veel feedback. Je stelt jezelf telkens scherp. Vanwaar je werkethos? Kan je je voorstellen dat je ooit iets anders zou doen? Pittoors: Nee! Je zoekt een eindje en dan vind je wat je wilt doen en ik heb het gevonden! Steek je een structuur in je dagdagelijks ‘kunst’ maken? Pittoors: Sommige dagen is dat superduidelijk, vooral als ik aan grote sculpturen bezig ben. Het rode knopje op de wekker is daar ideaal voor...als de wekker afgaat en ik lig te snoezen maak ik een constructie van wat ik die dag zal doen. Ik wil iedere dag wel produceren, die regelmaat hebben en minstens een zestal uur per dag ermee bezig zijn, maar dat kan evengoed ook lezen zijn. Ik heb wel een zekere traagheid

Elementary Domination (drawing)

in mij. Ik ben nu in een superinteressant boek bezig: ‘Landschap en herinnering’ van Simon Schama: hoe landschap in de loop der tijd veranderd is en hoe dit, variërend van land tot land voor een andere filosofie staat. Hoe zie je jezelf evolueren in je kunst? Pittoors: Dat is moeilijk te beantwoorden omdat ik dat vrijhoud. Ik ben momenteel bezig met een paar grotere installaties uit te werken. Monumentaal werken blijft een droom. Vroeger bleef het bij simulaties met Photoshop. Het heeft natuurlijk ook te maken met budget en mogelijkheden die je via tentoonstellingen krijgt. Sommige installaties krijgen een andere impact door de schaal te wijzigen, dat kan de hele ervaring van een werk bepalen. Het is ook altijd spannend naar de juiste materialen op zoek te gaan om die uitvergrotingen te doen.

+++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ Meer info: www.tinkapittoors.com Tentoonstelling met werk van Tinka Pittoors: G58-G59 MASS-AKKER Verbeke Foundation Van 29/11/08 tot 24/05/09 www.verbekefoundation.com +++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ Meer info over deze tentoonstelling vind je in de rubriek “Blikvangers” op blz. 8 Meer info over het werk van Tinka Pittoors vind je ook in de rubriek “Kunst na 45” op blz. 22 +++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++

Hoe zie je jezelf binnen de scène van het hedendaags kunstveld? Wil je ook internationaal iets betekenen? Pittoors: Dat is natuurlijk de droom! Je wilt op een bepaald moment je werken kunnen achterna reizen. Ik denk dat een tendens binnen de hedendaagse kunst terug naar sculpturaliteit grijpt. Ik situeer mijn werken op de scheidingslijn van abstract en figuratief denken. Niet enkel het concept is belangrijk, ook het zichtbare resultaat, de visuele impact en fysieke relatie met de toeschouwer, het kijken, het ervaren op zich. Ik hou van fouten in producten, die op een menselijkheid wijzen, geen strak afgewerkt resultaat. In details blijf je de menselijke handeling herkennen, blijf je de mens achter het werk voelen. Bedankt voor het fijne gesprek! [Hilde Van Canneyt]

KL[s] januari 2009

7

T I P S

BLIKVANGERS DEKADENCE BOHEMIAN LANDS, 1880-1914

Een heftige ontmoeting, intiem en aangrijpend; een selectie van 300 werken uit de grote Tsjechische musea en privécollecties: schilderijen, tekeningen, sculpturen en foto’s met indrukwekkende uitstraling. Dit is een relevante omschrijving van de dubbeltentoonstelling die naar België komt ter gelegenheid van het voorzitterschap van Tsjechië bij de Europese Unie. In het Bohemen aan het einde van de 19de eeuw geven vele kunstenaars, voor het hoofd gestoten door een maatschappij die ze als te materialistisch ervaren, zich over aan hun diepste dromen en nachtmerries. Ze zoeken hun inspiratie in apocalyptische waanvoorstellingen en ze identificeren zich makkelijk met het sombere lot van tragische figuren als Jezus, Judas of Hamlet. Dit fin-de-siècle onbehagen wordt het thema van de tentoonstelling in het Stadhuis van Brussel, terwijl het innemend en angstwekkend erotisch macabere aspect te zien is in het Félicien Rops Museum in Namen. Karel Hlavacek, Frantisek Kupka, Alfons Mucha, Jan Preisler en heel wat anderen nemen de bezoeker mee door twee uitzonderlijke trajecten waar plezier en het in vraag stellen wedijveren met opwinding en afschuw.

Joostens, E.L.T. Mesens, Gust Gils, ea. worden terug in de kijker geplaatst. Maar de nieuwe opstelling in Kemzeke wil meer zijn dan een retrospectieve van de G58-G59. Het basisidee van toen werd getransponeerd naar 2009. Hoe engageren kunstenaars zich vandaag in groep en hoe maken nieuwe collectieven zich kenbaar? De bezoeker krijgt verschillende kleine presentaties te zien met meer dan honderd hedendaagse kunstenaars. Hieruit blijkt hoe moeilijk het is voor jong aanstormend talent om opgepikt en geselecteerd te worden door instellingen en curatoren. Factoren als netwerk en naambekendheid spelen in vele gevallen een doorslaggevende rol voor tentoonstellingsmakers. Nieuwe onbekende namen vormen een risico en dat wordt liefst vermeden! Kleine groepjes kunstenaars werken daarom samen en bieden musea en galeries een kant en klaar tento-platform aan.

Josef Váchal, De opiumroker, 1910. Olie op doek, Praag, 38 x 46,5cm

Van 1 februari tot 10 mei 2009 Dinsdag tot zondag: 10u – 18u Stadhuis – Grote Markt – Brussel www.brussel.be Félicien Rops Museum - Rue Fumal - Namen www.ciger.be/rops +++++++++++++++++++++++++++++++++++++++

G58-G59 MASS-AKKER

Het kunstenaarscollectief G58 manifesteerde zich vijftig jaar geleden voor het eerst in het Antwerpse Hessenhuis. “Samen sterk” was hun leuze. Met een hele reeks tentoonstellingen, jazzoptredens, debatten en zelfs balletvoorstellingen heeft de groep een internationaal netwerk op gang gebracht. Baanbrekend werk was het ongetwijfeld, temeer omdat er zoveel disciplines bij betrokken waren. Eén van de voortrekkers van de G58 was Paul Van Hoeydonck. Hij is vandaag nog steeds een historisch referentiefiguur voor vele kunstenaars en hij krijgt bij Verbeke dan ook een solo-expositie in de centrale hall. Verder werden een aantal belangrijke werken van de G58-kunstenaars uit privécollecties samengebracht (Vic Gentils, Pol Mara, Jan Dries, Dan Van Severen en vele anderen). In de zalen waar normaal collages te zien zijn, komt een terugblik naar de G59-kunstenaars. De groep CIAFMA ( = internationaal centrum voor fantastische en magische actualiteit) bracht eveneens in het Hessenhuis in 1959 een tentoonstelling waarbij extra aandacht werd besteed aan het knip- en plakwerk. Paul 8

KL[s] januari 2009

Kate Mayne, The sultan’s dagger.

Verbeke Foundation, Westakker, 9190 Kemzeke (Stekene) E34 – afrit Hulst / Kemzeke. Tot 24 mei 2009 Donderdag t.e.m. zondag : 11u tot 18 u. www.verbekefoundation.com +++++++++++++++++++++++++++++++++++++++

MAN RAY

In 1921 verhuist Man Ray (1890 – 1976) van New York naar Parijs. Fotografie is dan nog niet aan de orde en hij concentreert zich op tekenen en schilderen. Man Ray vindt veel inspiratie bij zijn vriend Marcel Duchamp en het ligt voor de hand dat hij ook ready-mades gaat maken. Maar in tegenstelling tot zijn vriend brengt Man Ray meerdere elementen samen zodat het geheel een nieuwe betekenis krijgt. Man Ray begrijpt echter al snel dat hij van schilderijen en installaties niet kan leven en hij beslist alleen nog voor zijn plezier kunst te maken. Vanaf dan verschaft hij zich een inkomen door middel van (commerciële) fotografie. Het experiment blijft hem echter boeien en Man Ray zal vooral bekend worden voor zijn baanbrekend werk met betrekking tot fotografische technieken. In zijn gelatine-zilver afdrukken speelt hij met licht en schaduw. Op die manier wordt niet het afgebeelde object, maar de fotoafdruk zélf het kunstwerk. Hij ontwikkelde ook de solarisatie, een techniek die mysterieuze donkere randen rond de figuren legt. Er ontstaan als het ware aura’s die de omtrek van de

modellen benadrukken. Een perfecte samensmelting van fotografie en tekenkunst. Man Ray (her)ontdekt ook de rayografie, een fotografie waar geen camera aan te pas komt. Zijn objecten plaatst hij op een lichtgevoelig fotopapier en dit “stilleven” wordt belicht vanuit verschillende hoeken. De contouren van de voorwerpen worden hierdoor goed zichtbaar. Man Ray schildert niet langer met verf, maar met licht! Schilderijen, tekeningen en foto’s worden in de tentoonstelling in Den Haag verbonden met persoonlijke objecten, beelden en documenten uit de nalatenschap van de kunstenaar. Aan de hand van meer dan driehonderd artefacten krijgt de bezoeker een inzicht in de Freudiaanse verbeelding van een gepassioneerd pre-surrealist.

Man Ray (1890-1976), Noire et Blanche, 1926. © Man Ray Trust c/o Pictoright Amsterdam

JUSTINE FRANK

Justine Frank is het vrouwelijke alter ego van de Joodse kunstenaar Roee Rosen (Israël, 1963). In vijf jaar tijd creëerde het fictieve personage van Rosen een surrealistisch oeuvre. Ze schreef een pornografische roman en meer dan honderd schilderijen en tekeningen dragen haar signatuur. De joodse kunst in het algemeen put haar inspiratie uit het onuitsprekelijke mysterie dat achter de zichtbare werkelijkheid schuilgaat. De emotionele betrokkenheid met de eigen culturele traditie is dan ook een dwingend issue voor elke joodse kunstenaar. De menora’s en de chassidische hoeden worden dan ook rijkelijk rondgestrooid in de schilderijen van Justine Frank. De vrouwelijke erotische verbeelding in haar werk mag gezien worden als een kritische kanttekening bij de joodse traditie. Tenslotte komt de lesbische Frank in haar vooroorlogse fictieve leven pas op latere leeftijd in Israël terecht. Ze is een outsider die haar religieuze achtergrond volledig is ontgroeid. In 2005 voegde Rosen nog een film toe aan het project: “Two women and a man”. Hierin is hij zelf als vrouw te zien in de rol van een wetenschapper die vertelt over Justine Frank. In de film levert Rosen ook kritiek op zichzelf, omdat hij het werk van Justine Frank zou hebben geplagieerd. In de retrospectieve tentoonstelling in Extra City zullen voor het eerst alle onderdelen van het Justine Frank project bij elkaar worden gebracht. (Tip: een reeks schilderijen van Justine Frank zijn ook te vinden op You Tube.) Justine Frank Extra City Tulpstraat 79 – Antwerpen Tot 8 maart 2009 Woensdag tot zondag : 14u – 19 u www.extracity.org

Man Ray, Poire d’Erik Satie, 1969. © Man Ray Trust c/o Pictoright Amsterdam

“Zorgeloos, maar niet onverschillig” Fotomuseum - Stadhouderslaan 43 – Den Haag Tot 19 april 2009 Dinsdag tot zondag: 12u -18 u. www.fotomuseumdenhaag.nl +++++++++++++++++++++++++++++++++++++++

Justine Frank, uit de serie The Stained Portfolio. Tekeningen en gouaches op papier, 33X38 cm, 1927 –1928. Courtesy: Rosenfeld Gallery, Tel Aviv

+++++++++++++++++++++++++++++++++++++++

KL[s] januari 2009

9

DE NIEUWE KINDERSTRIP

In twintig jaar tijd is het Belgisch Centrum van het Beeldverhaal uitgegroeid tot een echte tempel van de Negende Kunst. Elk jaar opnieuw geraken meer dan een kwart miljoen bezoekers in de ban van zowel de architecturale pracht van het art-nouveau-gebouw als van de communicatieve kracht van het stripverhaal. Op meer dan vierduizend vierkante meter brengt het Centrum alles samen wat te maken heeft met het Europese stripverhaal, van de prestigieuze beginselen tot de meest recente ontwikkelingen. De lopende tentoonstelling “De nieuwe kinderstrip” maakt deel uit van het programma van het museum voor 2009, het jaar waarin men hulde wil brengen aan alles wat er veranderd is in het beeldverhaal sinds de opening van het museum op 6 oktober 1989. De laatste jaren lijkt het wel of de comic de kinderwereld ontgroeid is. De graphic novel – de getekende roman voor volwassenen- is aan een echte opmars bezig. Raar maar waar, het zijn tegenwoordig de ouders die hun kinderen warm moeten maken voor de strip. In elk geval, ze zijn er nog: de getekende albums voor de jeugd ! Met de heruitgevonden grafische codes, overgewaaid vanuit Frankrijk, neemt de Belgische stripgolf heel bewust afstand van de slogan die het weekblad Kuifje ooit zo dierbaar was: “voor lezers van 7 tot 77 jaar”. Voortaan vormen de 7- tot 12-jarigen een volwaardige doelgroep op zich, die de exclusiviteit van speciaal voor hen bestemde albums ruimschoots verdienen. Het stripmuseum in Brussel plaatst tweeëntwintig originele tekenaars in de schijnwerpers die representatief zijn voor de vernieuwing van de kinderstrip. Verrassend en grappig als ze zijn, zullen ze jong en oud in vervoering brengen. Want – zeg het hen maar liever niet – wij lezen ze ook, de strips van onze kinderen… Genieten verzekerd!

PRIVAAT

Rita McBride, Metric Flower and Windows

Rita McBride (USA 1960) en Koenraad Dedobbeleer (België 1975) hebben nog nooit eerder samengewerkt. Ze halen beiden hun inspiratie uit architecturale elementen en ze komen in deze tentoonstelling tot een boeiende dialoog. Het aftasten van de mogelijkheden van architectuur en design vormt de fundering voor hun onconventionele installaties. Soms is het eindresultaat functioneel, dan weer louter esthetisch, maar steeds gaat het om structuren die de ruimte organiseren. Kunst wil soms alles tegelijk: een sterke beeldvorming, een geruststellende ruimtelijke werking en daar bovenop nog een perfecte symbiose tussen het artificiële en de werkelijkheid. Maar als de utopie te groot wordt, komt het kunstwerk vaak terecht in een hermetische en onleesbare iconografie. “Privaat” gaat op zoek naar het compromis : driedimensionale vormgeving die troost en schoonheid brengt. De bezoeker wordt ondergedompeld in een vervreemdende en tegelijkertijd vertrouwde ruimtelijkheid. Privaat Kunstmuseum aan zee Romestraat 11 - Oostende Tot 1 maart 2009 Dinsdag tot zondag: 10u – 18u. www.pmmk.be +++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ [André De Nys]

Colonel Moutarde, Grenadine et Mentalo: Haut les mains, peau de pingouin! (Milan, 2006)

Belgisch Centrum van het Beeldverhaal Zandstraat 20 - Brussel Tot 8 maart 2009 Dinsdag tot zondag: 10u – 18u www.stripmuseum.be +++++++++++++++++++++++++++++++++++++++

10

KL[s] januari 2009

L E T T E R [ s ]

van

de

wet

MAG IK EEN KUNSTWERK KOPIËREN? Opmerkelijk bericht in de kranten: Damien Hirst, gerenommeerd kunstenaar en multimiljonair eist schadevergoeding van een 16-jarige straatartiest. Die had foto’s van kunstwerken van Hirst in zijn collages verwerkt. Een overtreding van de wet op de auteursrechten, zo blijkt. De straatartiest moet nu de gewraakte kunstwerken aan Hirst overdragen, met een schadevergoeding er bovenop.

Bij KUNSTWERK[t] krijgen we regelmatig vragen over reproduceren of het gebruiken van foto’s van andere kunstenaars in eigen werk. Tijd dus om een paar zaken op een rijtje te zetten. Dat doen we hier heel beknopt! Dus: gebruik je werk van andere kunstenaars, dan ga je best even langs op www. kunstenloket.be: daar vind je een mooi overzicht met uitgebreide informatie. IK ZOU GRAAG EEN WERK GEBRUIKEN. WAT MOET IK DOEN? ° Eerst en vooral moet je nagaan of het werk auteursrechtelijk beschermd is of tot het publiek domein behoort. Wanneer het makkelijk is om de auteur te identificeren, kan je best met hem contact opnemen of eventueel met de uitgeverij, muziekproducent of filmproducent die in de meeste gevallen de rechten heeft verkregen van de auteur. ° Beheersvennootschappen (bvb. SABAM) kunnen je ook een eind verder helpen. Een eenvoudig telefoontje volstaat meestal om aan te geven of de auteur lid is en in welke gevallen de beheersvennootschap voor hem kan optreden. (Het is in elk geval aangeraden om een schriftelijk contract op te stellen met de auteur.) MAG IK EEN KUNSTWERK KOPIËREN? Principe: toestemming vragen In principe is de toestemming vereist van de rechthebbenden om een kunstwerk te kopiëren. Een kopie of een reproductie van een werk behoort tot het exclusief recht van de auteur en zijn rechthebbenden. Uitzondering: geen toestemming vragen Voorwaarden Onder bepaalde voorwaarden kan men een kopie van een kunstwerk op een grafische drager maken zonder toestemming van de auteur. Je kan je dan beroepen op de uitzondering van de reprografie. Om onder de uitzondering te vallen, moet één van deze voorwaarden zijn vervuld: > het moet gaan om een fragment uit een werk. > voor privé-gebruik > ter illustratie bij onderwijs of voor wetenschappelijk onderzoek > verantwoord zijn door de nagestreefde niet-winstgevende doelstelling > geen afbreuk doen aan de normale exploitatie van het werk

Vergoeding aan Reprobel In ruil voor deze uitzondering betaal je een vergoeding aan Reprobel, die deze vergoeding dan doorstort aan de rechthebbende auteurs en uitgevers. Analoge kopie Deze regeling geldt momenteel enkel voor de analoge kopie. Dit betekent concreet dat de digitale kopie voor privé-gebruik nog steeds onder het exclusieve recht van de rechthebbenden valt en dat hiervoor aan laatstgenoemden de toestemming moet worden gevraagd. Digitale kopie Voor onderwijs en wetenschappelijk onderzoek geldt er wel een uitzondering voor het digitaal gebruik. De voorwaarden van deze uitzondering zijn : > het moet gaan om de gedeeltelijke of integrale reproductie van artikelen of van werken van beeldende kunst, of van korte fragmenten op eender welke drager andere dan papier (digitale dragers) > de reproductie wordt verricht ter illustratie bij onderwijs of voor wetenschappelijk onderzoek > de reproductie is verantwoord door de nagestreefde nietwinstgevende doelstelling > er wordt geen afbreuk gedaan aan de normale exploitatie van het werk > en de naam van de auteur en de bron moeten worden vermeld tenzij dit niet mogelijk blijkt In ruil voor dit gebruik moet ook een vergoeding worden betaald maar deze is nog steeds niet geregeld. [Met dank aan het Kunstenloket]

KL[s] januari 2009

11

MODEMUSEUM ANTWERPEN

K U N S T W E R K [ t ] E X P E D I T I E

Een magische plek in een museum, een kunstenaarsatelier dat uitzonderlijk wordt opengesteld of een parel van een renovatie? Onze KUNSTWERK[t]speurneus trekt er op uit en legt verborgen schatten bloot. Aan u om op ontdekking te gaan.

KL[s] september 2008

12

KL[s] januari 2009

Weet je waarom en wanneer de beha werd uitgevonden? En waarom Chanel als eerste, de vrouwenhandtas van binnen beklede met rode voering? Heb je al eens een herenkostuum in papier gezien? Op deze en talloze andere vragen krijg je een antwoord in het Modemuseum Antwerpen.

1

2

3

Historiek van het Modemuseum Het modemuseum van Antwerpen is te vinden vlak bij de Groenplaats, tussen de boetieks van de intussen wereldberoemde modeontwerpers Van Beirendonck, Van Noten en vele anderen. Het monumentale hoekpand tussen de Nationalestraat en de Drukkerijstraat werd gebouwd in 1910 om er burelen in te vestigen van de Antwerpse Gasmaatschappij. Architecturaal werden er in de loop der jaren grondige aanpassingen doorgevoerd. In de golden sixties werd er een beschutte werkplaats in ondergebracht, met alle gevolgen van dien. Muren werden bijgebouwd, er kwamen tussenvloeren, de glazen koepel in het dak werd weggehaald, er kwam zelfs een smeerput voor autoreparaties. Het gebouw kreeg zeven jaar geleden een volledige facelift en werd ontdaan van alle overbodige elementen, zodat enkel de originele basisstructuur overbleef. Op 21 september 2002 opende het ModeMuseum ( = MoMu ) Antwerpen zijn deuren. Centraal in het gebouw vinden we vandaag een indrukwekkende traphal in merbauhout, uitnodigend breed onderaan, maar steeds smaller naar boven toe, zodat de bezoekers als het ware via het atrium naar boven worden “gezogen”. Doordat ook de glazen koepel opnieuw in ere werd hersteld krijg je het gevoel dat je recht naar de hemel klimt. Het is een indrukwekkend ruimtelijk geheel waar verschillende platforms op uitgeven. Het modemuseum bevindt zich op de eerste verdieping en de basiscollectie is afkomstig uit het voormalig textiel- en kostuummuseum Vrieselhof. Deze gigantische verzameling, die overgebracht werd vanuit Oelegem, geeft een overzicht van wat er de laatste vijfhonderd jaar zoal in onze kleerkast heeft gehangen. Het interieur van het museum wordt bepaald door het ritme van de kolommen en de vensteropeningen van de twee lange gevelwanden. Het imposante lokaal op de kop is in haar oorspronkelijke toestand hersteld. Het MoMu is vandaag uitgegroeid tot een dynamisch studiecentrum, 1 Foto: Jacques Sonck 2 Inkomhal MoMu - Foto: Jacques Sonck 3 Depot MoMu - Foto: Jacques Sonck

waar geïnteresseerden elkaar vinden in debatten, lezingen en allerhande workshops. Per jaar worden er twee grote thematentoonstellingen gepresenteerd, waarbij niet zelden raakvlakken worden gezocht naar andere kunstdisciplines zoals fotografie, design, en andere. Op het gelijkvloers in de Galerij van het MoMu zijn er geregeld kleine tentoonstellingsprojecten, die steeds vrij toegankelijk zijn. Het platform op de tweede verdieping geeft toegang tot vier functies. Vooreerst de wetenschappelijke bibliotheek met het daarbij horende archief en de publieke leeszaal. Daarnaast de kantoren voor de administratie van het MoMu en een landschapskantoor voor de administratie van het Flanders Fashion Institute. Via een zijpassage kom je tot de gemeenschapsruimte van alle medewerkers binnen het complex, een plaats die wordt omschreven als “agora”. Het laatste en hoogste platform in het atrium geeft toegang tot de Mode-Academie. De wanden van de lokalen zijn plafondhoge parallelle schermen. Via de trap in de academie-agora wordt het gemeenschappelijke atelier bereikt, een soort penthouse met een noord-oriëntatie en met een wijds uitzicht op de stad.

PAPER FASHION Het gebruik van papier in de mode vinden we terug in diverse culturen en historische periodes, maar is een nauwelijks bekend en bestudeerd fenomeen. Met de tentoonstelling “PAPER FASHION” onthult het ModeMuseum dit uitzonderlijk stukje modegeschiedenis voor het grote publiek. In het oude China en Japan leeft al zeer lang een traditie van papierbewerking in toepassingen voor kleding. In het Westen duikt papier als substituut voor textiel pas op in de eerste helft van de 20ste eeuw. In periodes van economische crisis en oorlog werd toen gezocht naar alternatieven voor textiel, en papier was daarbij koploper.

DE GELEGENHEIDSTENTOONSTELLINGEN MARGIELA Naar aanleiding van twintig jaar ”Maison Margiela” is er tot 8 februari 2009 een presentatie van dit Parijse modehuis te bekijken. Ontwerper Martin Margiela kreeg zijn opleiding in de modeafdeling van de Antwerpse Academie. Hij werd bekend om zijn voorliefde voor recyclagemateriaal en zijn defilés op ongebruikelijke locaties. Het MoMu brengt geen klassieke overzichtstentoonstelling, maar men gaat dieper in op de thema’s die Margiela gedurende 20 jaar naar buiten bracht. Er is aandacht voor zijn “street casting” ( voor alle leeftijden), zijn minimalisme en zijn opvallend gebruik van het volledige gamma aan witte tinten; witte labels zonder opschrift in de kleding, witte showrooms … enz. 1

2 Maison Martin Margiela ‘20’ - MoMu - Foto: Ronald Stoops

KL[s] september 2008 KL[s] januari 2009

13

3

In 1966 verspreidde het Amerikaans papierbedrijf Scott Paper Company voor het eerst een papieren wegwerpjurk bij het brede publiek als reclamestunt voor hun eigen producten. In geen tijd ontpopte deze trend zich tot een ware hype die de VS en Europa gedurende enkele jaren in haar ban hield. Papieren kleding met opvallende en veelkleurige bedrukkingen diende als promotiemateriaal voor de meest uiteenlopende doeleinden: van pop art tot politieke verkiezingslogans, alles was mogelijk. De kwetsbaarheid van papier stimuleerde de textielindustrie op zoek te gaan naar alternatieve materialen die eruitzagen als papier, maar meer mogelijkheden boden. Uiteindelijk is Tyvek het enige materiaal dat tot op vandaag gebruikt wordt in de textielindustrie. Het gebruik van papieren kledij en accessoires is echter – met uitzondering van de late jaren 1960 - steeds op de achtergrond gebleven. Tal van vooraanstaande modehuizen en ontwerpers experimenteerden wel met papier of papiergelijkend materiaal, maar van een commercialisering van papieren kleding is sinds 1968 geen sprake meer. Toch blijft papier tot de verbeelding spreken als alternatief materiaal voor kleding. Diverse hedendaagse ontwerpers blijven zoeken naar manieren om papiergelijkend materiaal op een originele manier te verwerken in hun collectie. PAPER FASHION brengt de meest opvallende creaties bijeen. Zo wordt er naast de historische objecten, ook recent werk getoond van ontwerpers zoals Hussein Chalayan, A.F. Vandevorst, John Galliano, Walter Van Beirendonck, Dirk Van Saene, Issey Miyake en vele anderen.

4

+++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ PAPER FASHION Momu – Nationalestraat 28 - Antwerpen Van 5 maart tot 16 augustus 2009. Dinsdag tot zondag : 10 u – 18 u. www.momu.be +++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ [André De Nys] 1 Promotional paper dress of Universal Studios with “pop” portraits of the Studios popular stars. USA 1968. Photo: Panos Davios. © ATOPOS 2 Harry Gordon, Poster Dress, USA 1968. ATOPOS Collection, Athens. Photo: Panos Davios. © ATOPOS 3 Gehaakte Papieren Vest, Japan, Late Edo-periode ©ATOPOS Collectie, Athene. Foto: Leonidas Kourgiantakis 4 Advertentie voor papieren jurk ©ATOPOS Collectie, Athene. Foto: Panos Davios 5 Hussein Chalayan, Airmail Dress, 1999. Private Collection ©ATOPOS Collectie, Athene. Foto: Panos Davios

5

14

KL[s] januari 2009

O P R O E P

BASTART ZOEKT JE! Bastart, een initiatief van cultuurwerkplaats Villa Basta, is een tentoonstellingsplatform voor jonge kunstenaars. Zegt het je wel iets om het kunstenlanschap onveilig te maken als culturele nomade onder het Bastart-label? Waar wacht je op… Bastart wil jonge kunstenaars een nieuw soort tentoonstellingsplatform aan te bieden, enerzijds door de ontwikkeling van een permanente galerij anderzijds door de virtuele galerij op de website www.bastart.be. Op die site is ook een kunstenaarsdatabase aangelegd onder het BASTART label, zodat je via deze database gerekruteerd kan worden door culturele organisaties.

NIEUWE SOKKELS Het loopt storm voor de nieuwe sokkels. Reeds meer dan 1000 sokkels zijn er verkocht. Tegen de scherpe prijs van € 2 per stuk kun je nog steeds bij ons terecht voor sokkels uit hoogwaardig karton. Die kunnen door hun vormgeving (in dit geval dankzij de kruisversteviging) tot 100 kilo dragen, vervormen niet en zijn veilig voor fragiel werk.

Ondertussen heeft de meerderheid van de ‘jongekunsthonden’ die reeds gestart zijn met een tentoonstelling in het mijngebouw, een reizende tentoonstelling doorheen het Belgische culturele landschap, weten te versieren. Het project wint steeds meer aan interesse en de deelnemersaantallen groeien opmerkelijk. Bovendien is er een BASTART catalogus uitgebracht. Deze tweejaarlijkse catalogus fungeert als prospectiemiddel in het landschap en biedt voor jou ook meteen een mooie aanvulling op je portfolio. +++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ Hoe deelnemen? Ben je tussen de 18 en 35 jaar? Vind jij je terug in het profiel van BASTART, jonge kunsthonden? Op www.bastart.be vind je het kunstenaarsformulier. Bezorg het terug aan Villa Basta vóór 27 februari 2009 samen met je portfolio en CV. De scouting, coaching en selectie van de jonge kunstenaars gebeurt door een groep van professionele mensen met een hart voor jonge kunst. Het BASTART label staat dus garant voor kwaliteit en uitstraling. Dus vind jij je terug in het profiel van ‘jongekunsthond’? Twijfel niet en grijp je kans! En culturele organisaties die graag jonge kunstenaars willen laten exposeren, promoten of recruteren voor kunstprojecten, zijn bij BASTART aan het juiste adres! Zij kunnen zich het hele jaar door aanmelden via het contactformulier op www.bastart.be. +++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ Alle info over BASTART: www.bastart.be, alle info over de organisatie Villa Basta: www.villabasta.be, Villa Basta, Centrum Zuid 1111, 3530 Houthalen-Helchteren, 011/72 77 77 en e-mail: [email protected] +++++++++++++++++++++++++++++++++++++++

De sokkels kun je zelf in elkaar vouwen. Dit zorgt voor gemakkelijk transport en eenvoudig opstellen van je tentoonstelling. De sokkels zijn van hoogwaardig karton. Dit zorgt ervoor dat ze zeer licht zijn en dus gemakkelijk verplaatsbaar zonder hulp van anderen. Je kan de sokkel zelf naar eigen behoefte en smaak aanpassen aan uw werk. Je kan combinaties maken: door sokkels op hun zijkant te leggen, bekom je lage niveaus waar lichte gewichten op tentoongesteld kunnen worden. Zo kan je dus volumes naar keuze maken, wat je in staat stelt je werk optimaal te tonen. Door een kruisversteviging in het midden kan de sokkel een maximumgewicht van 100 kg. dragen. De sokkel is recycleerbaar en duurzaam voor het milieu. +++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ Sokkels: € 2 / stuk Interesse? Bel 09/235 22 70 of mail: [email protected] +++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++

KL[s] januari 2009

15

C laude

B londeel

EXPO

In deze rubriek maakt VRT-journalist Claude Blondeel je warm voor opmerkelijke exposities in binnen- of buitenland. Je kunt zijn bijdragen ook beluisteren in het programma “Mezzo” op Radio 1 en in “Ramblas” op Klara.

DIANA & ACTAEON: DER VERBOTENE BLICK AUF DIE NACKTHEIT In het Museum Kunst Palast loopt er de schitterende tentoonstelling: “De verboden blik op het naakte lichaam”. Vertrekkende van een vertelling uit de “MEtamorfosen” van Ovidius wordt er via kunstwerken van in de oudheid tot vandaag, gepeild naar het effect van het naakte lichaam op de toeschouwer. HET BEGINT ALLEMAAL BIJ OVIDIUS In de “Metamorfosen” vertelt Ovidius het verhaal van Diana en Actaeon. Zonder hij het wil, betrapt de jager Actaeon de naakte Diana, de godin van de jacht, die met haar dienstmaagden aan het baden is. Diana is verbolgen, “Nu mag je gaan vertellen dat je mij zonder sluier hebt gezien, als je dat tenminste nog zal kunnen”. Zij verandert Actaeon in een hert. Metamorfose! Het hert / Actaeon vlucht weg, maar wordt door zijn eigen honden achtervolgd en doodgebeten. Het is niet zomaar het verhaal van een dame die in haar blootje betrapt wordt, het is bovendien het naakte lichaam van een godin dat door de blik van een gewone sterveling gedesacraliseerd wordt. Dus gaat het hier niet alleen over de transgressie van een erotisch taboe, maar ook over een ontheiliging, zie heiligschennis. Deze metamorfose wordt in de tentoonstelling als metafoor gebruikt om te gaan grasduinen in de iconografie van de blik, de kijklust, de erotiek. Het is een thema dat de hele kunstgeschiedenis doorkruist: de oudheid, de renaissance, de barok, het classicisme, de moderne en de hedendaagse kunst. Want taferelen uit mythologie en de bijbel waren de ideale alibi’s om het vrouwelijk naakt af te beelden. Deze metamorfose, die een welgekomen argument is om het naakte vrouwelijke lichaam te tonen, vinden wij voor het eerst op Griekse vazen uit circa 350 voor Christus. De klemtoon in deze expositie ligt echter vooral op het naakte lichaam van de jager Actaeon (een soort latente homo-erotiek, zoals wij die later zullen aantreffen bij de vele afbeeldingen van Sint–Sebastiaan). Alle oude meesters wagen zich aan dit pikante onderwerp: Titiaan, Paolo Veronese, Jan Brueghel, Rubens en Rembrandt. De twintigste eeuw Ook in de twintigste eeuw vinden we de metamorfose van Diana en Actaeon terug, zij het met een andere invulling. Veel kunstenaars gebruiken het onderwerp, maar de grote ommekeer in de interpretatie van de mythe kwam

16

KL[s] januari 2009

met de Franse kunstenaar, filosoof en schrijver Pierre Klossowski (19052001). In 1965 publiceert hij “Het bad van Diana” en poneert hierin volgende thesis: misschien gaat het niet zozeer om een erotisch / sacrale transgressie dan wel om een wederkerig begeren van het goddelijke en het menselijke: want als godin is Diana alwetend en almachtig. Dus: als zij niet door een sterveling in haar naaktheid gezien mag worden, waarom laat zij dan toe dat Actaeon in haar privé-domein binnendringt en haar met zijn blik bevlekt? Volgens Klossowski gaat het in dit tafereel om het wederkerig begeren van het goddelijke en het menselijke en geniet Diana ervan dat zij betast wordt door de blik van Actaeon. Klossowski maakt tekeningen en later een levensgroot, hyperrealistisch beeldhouwwerk van dit tafereel. Een uitgesproken erotisch tafereel: Diana is naakt, heeft een koket hoedje, hoge hakken en een ragfijn keurslijfje. Actaeon is helemaal in hert veranderd maar draagt wél een rood jagersjasje. Hij probeert Diana ruggelings te omstrengelen, Diana draait zich om en gunt hem een schalkse blik die zowel afwijzend als instemmend kan geïnterpreteerd worden. Klossowski karakteriseert de verhouding van Diana en Actaeon als een ambivalente relatie, die balanceert tussen de polen van Eros en geweld, aantrekken en afstoten, lust en kuisheid. En met deze interpretatie is het hek van de dam en de hedendaagse kunstenaar zal zijn wildste erotische fantasieën projecteren in deze mythe. De tentoonstelling: enkele thema’s De modernen “Femme nue” van Paul Cézanne: een naakte vrouw ligt ongegeneerd op een sofa. Zij voelt zich niet betrapt door de toeschouwer, maar lacht hem welwillend toe. In “Nu Bleu” van Pierre Bonnard kijkt de vrouw de schilder/ toeschouwer recht in de ogen. “Femme Accroupie” van Auguste Rodin toont een neerhurkende, naakte vrouw, onverbloemd, met alles erop en eraan. Het erotische feest kent haar hoogtepunt in Picasso’s “Offrande” : ondanks

de geometrische, kubistische vormen is er op het doek heel duidelijk een copulatie te zien.

1

Het geëxposeerde geslacht Met “L’origine du Monde” (1866) drukt Courbet de toeschouwer de neus op de feiten. Schandaal alom: het heeft 130 jaar geduurd eer het schilderij in het openbaar vertoond mocht worden. De Zwitserse fotograaf Balthasar Burkhard gaat de “origine” van Courbet omzetten in de fotografie, hetgeen het beeld nog “cru-er” maakt. De Duitse schilders Thomas Ruff en Gehrard Richter vertrekken van ordinair pornomateriaal dat zij idealiseren in sublieme schilderijen. De blik van de voyeur Elk kunstwerk vraagt om bekeken te worden. Sommige kunstwerken nemen de verboden blik als thema en maken van de toeschouwer een voyeur. Dit is het heimelijke, nieuwsgierige kijken, het gluren. Hier bespeelt de kunstenaar de drempel van openlijk en privé, toelaten en verbieden, maar altijd is er de prikkelende aantrekkingskracht aanwezig. Een prachtig voorbeeld is het gekende schilderij “Bad Boy” van de Amerikaan Eric Fischl: een rijpe naakte vrouw ligt op haar bed in het schemerlicht van de slaapkamer. Een jongen is de kamer binnengeslopen, en terwijl hij naar de vrouw staart, steelt hij stilletjes geld uit haar openstaande (!) handtas, die naast een fruitschaal met bananen staat. Op het eerste zicht zijn er geen seksuele connotaties, maar de banaan en de handtas zijn wel een mooie insteek voor de jongen en de rijpe vrouw.

2

Tonen en taboe In de hedendaagse westerse maatschappij is het naakt al lang geen taboe meer. Reclame, videoclips en internet hebben het gevulgariseerd en gebanaliseerd. Wél heerst er een groot taboe op alles wat met kinderporno te maken zou kunnen hebben. Zo werd de Amerikaanse fotografe van kinderporno beschuldigd, terwijl zij haarfijne, prachtige zwart wit foto’s van haar eigen jonge dochters maakte. In “Venus na school” parafraseert Sally Mann Titiaans “Venus van Urbino”, haar veertienjarige dochter meet zich de wulps provocerende houding van een courtisane aan.

3

“Der verbotene Blick auf die Nacktheit”, is niet zomaar een tentoonstelling. Het is één groot feest met werk van Ludwig Kirhner, Francis Bacon, Egon Schiele, Max Beckman, Emil Nolde, Kees van Dongen, Marlene Dumas, Helmut Newton, Robert Mapplethorpe, Berlinde De Bruyckere (Aanéén Genaaid), Lucas Cranach, Man Ray, Marcel Duchamp, Yves Klein, Louise Bourgeois, Cindy Sherman, Andy Warhol, Marina Abramovic, Nikki de Saint Phalle en- of course- Nobuyshi Araki… Een expo die goesting geeft!

4

+++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ Meer info: www.derverboteneblick.de Museum Kunst Palast Düsseldorf Tot 15 februari 2009 +++++++++++++++++++++++++++++++++++++++

1 2 3

4 5

Marlene Dumas, Caressing the Pole, 2000, Öl auf Leinwand, 200 x 62 cm, Olbricht Collection. Jan Brueghel d. Ä.und Jacob De Backer, Diana und Actaeon, um 1595, Öl auf Kupfer, 26,6 x 36,2 cm,Johnny van Haeften Ltd., London. lbrecht Dürer, Zeichner der liegenden nackten Frau, 1538, Holzschnitt auf Papier, 7,5 x 21,4 cm, Erlangen, Graphische Sammlung der Universität. Eric Fischl, Bad Boy, 1981, Öl auf Leinwand, 167,5 x 244 cm, Privatsammlung, Courtesy Thomas Ammann Fine Art, Zürich. Pierre Klossowski, Roberte et Gulliver II, 1980, Buntstift auf Papier, 129 x 150 cm, Sammlung Speck, Köln, © VG Bild-Kunst, Bonn 2008.

5

KL[s] januari 2009

17

SERGE POLIAKOFF In het vernieuwde Musée des Beaux Arts van Mons loopt er een indrukwekkende retrospectieve van een meester van de abstractie: Serge Poliakoff. Moskou Serge Poliakoff is één van de belangrijkste vertegenwoordigers van de “Ecole de Paris”. Het was een groep kunstenaars die ontstond na het einde van W.O.II , die zich in Parijs vestigde en die vooral aangetrokken was door de abstracte schilderkunst. Poliakoff wordt geboren in Rusland op 8 januari 1900, als dertiende in een gezin van veertien kinderen. Zijn vader is paardenfokker voor de tsaar, zijn moeder is artistiek aangelegd en zij initieert haar kinderen in de muziek. Serge leert gitaar. De moeder is zeer godsdienstig, neemt de kinderen mee naar de kerk. De jonge Serge is gefascineerd door de iconen. Via zijn broer leert hij de opera kennen. Zijn zuster Vera heeft een geprezen literair salon in Sint-Petersburg en introduceert haar jongere broer bij de belangrijke dichters en de schrijvers. Serge Poliakoff is veertien als hij tijdens een vakantie in de Kaukasus zijn eerste landschappen schildert. De Russische revolutie maakt een einde aan het mooie leven. De familie Poliakoff die zeer conservatief is, heeft geen andere keuze dan uit Moskou te vluchten en duikt onder in Kiev. Na de Eerste Wereldoorlog vlucht Serge naar Sofia, Belgrado, Wenen en uiteindelijk Berlijn, waar hij twee jaar verblijft.

1

Parijs In 1923 bereikt hij uiteindelijk Parijs, waar hij de rest van zijn leven zal blijven. “Het was alsof ik thuis kwam”, zal hij later aan André Malraux vertellen. Om in zijn onderhoud te voorzien speelt hij gitaar in de vele Russische restaurants en cabarets. In 1929 volgt hij les aan verschillende Parijse academies. In 1931 stelt hij voor het eerst tentoon in de Galerie Drouant en een jaar later neemt hij deel aan het “Salon des Artistes Français”. Hij trouwt, reist naar Londen waar hij in het British Museum de Egyptische sarcofagen én de Italiaanse schilders Cimabue en Giotto bestudeert, die hem aan de Russische iconen doen denken. Nadien volgen Velazquez, Cézanne, Gauguin en Seurat, maar dé ontdekking is de Brit Walter Sickert. Kandinsky In 1937 keert Poliakoff terug naar Parijs waar hij de belangrijkste ontmoeting van zijn leven heeft: met Wassily Kandinsky. Deze vecht voor de internationale erkenning van de abstracte kunst, maar moet opboksen tegen de conservatieve Franse mentaliteit die maar niet los wil komen van het impressionisme. Gelukkig is er het

2

18

KL[s] januari 2009

echtpaar Sonia en Robert Dalaunay, die eveneens gebeten zijn door de abstracte kunst. In 1945 neemt Poliakoff deel aan het “Salon des réalités nouvelles”, samen met Kandinsky en Hartung. In 1947 ontvangt hij de Kandinsky-Prijs en het Museum van Grenoble koopt werk van hem. Vanaf 1955 is Poliakoff een gevierd schilder, hij koopt een koerspaard en een Rolls Royce (in occasie). In 1962 neemt hij de Franse nationaliteit aan en participeert aan de Biënnale van Venetië, waar een heel paviljoen aan hem is gewijd. Polikoff sterft in 1970, tijdens de voorbereiding van zijn retrospectieve in het Musée d’Art Moderne in Parijs. Het begin van een schildersbestaan De retrospectieve begint met een portret van Poliakoff, geschilderd in 1952 door de Belgische kunstenaar Serge Vandercam. Vervolgens zijn er zijn eerste schilderijen, die nog heel figuratief ogen, zoals “Le Sacré Coeur”. In “Russische Dans” en “Zigeunerdans” is de Russische ziel nog heel sterk aanwezig, nadien volgt de invloed van Cézanne en Matisse.

3

Naar de abstractie én het succes Een allereerst abstract werk is een “Bande colorée”, (1937) gemaakt in het atelier van Robert en Sonia Delaunay. In 1952 tekent Poliakoff een contract bij de befaamde Galerie Bing en een jaar later wacht hem in België een warm onthaal met tentoonstellingen in Luik en Brussel. Zijn composities verwijzen nooit naar een externe realiteit. Men zal bij Poliakoff tevergeefs zoeken naar herinneringen aan de figuratieve kunst, zoals landschappen, personages of stillevens. Hij verplicht de toeschouwer zich volledig te concentreren op datgene wat wordt voorgesteld op het doek. Niets meer, niets minder. Polyptieken In de jaren 60 ontstaan de werken in verschillende delen, die zowel technisch als vormelijk van grote betekenis zijn voor de verdere evolutie van Poliakoff. Door het ruimtelijke veld te vergroten, bewijst hij dat de grenzen van zijn doeken willekeurig zijn en kan de mogelijkheid tot variatie zich oneindig ontwikkelen.

4

De laatste jaren. Wanneer je je onderdompelt in het werk van Poliakoff, word je als toeschouwer uitgenodigd je in een oneindige ruimte te projecteren. De werken van de laatste jaren worden gekenmerkt door soberheid en zuiverheid. De ultieme abstractie is bereikt. +++++++++++++++++++++++++++++++++++++ Meer info: www.mons.be Beaux Arts Mons (BAM), 8, Rue Neuve, Mons Tot 8 februari 2009. +++++++++++++++++++++++++++++++++++++ [Claude Blondeel] 1

2 3 4

5

Serge Poliakoff dans son atelier, rue de Seine à Paris, 1957, Photographie sur papier baryté, 40 x 40 cm. Collection Klewan. © Franz Hubmann, Vienne Serge Poliakoff, Composition abstracte, 1968, gouache sur papier, 63 x 47,5 cm. Collection privée. © VG Bild-Kunst, Bonn 2006 Serge Poliakoff, Composition polychrome, 1946, huile sur toile, 50 x 61 cm. Collection privée. © VG Bild-Kunst, Bonn 2006 Serge Poliakoff, Espace orange et rouge, , 1952, huile sur toile, 89 x 130 cm. Donation Maurice Duvivier, propriété de la Communauté française de Belgique, œuvre en dépôt au BAM. © Vincent Everarts et L’Atelier de l’Imagier. Serge Poliakoff, Composition, 1964, huile sur toile, 116 x 89 cm. Collection privée. © VG Bild-Kunst, Bonn 2006

5

KL[s] januari 2009

19

SCHILDEREN OP ZIJDE Schilderen op zijde is aan een revival bezig. Daar heeft de experimenteerdrift van de beoefenaars van deze kunstdiscipline en het gebruik van nieuwe materialen zeker mee te maken. Kunstvereniging Habotai trekt zijdeschilders uit heel Vlaanderen en zelfs heel Europa aan. Habotai wil schilderen op zijde als volwaardige kunstdiscipline promoten en doet dat onder meer met een groots opgezette Zijdehappening. Eind jaren ’80 was schilderen op zijde helemaal “in”. Heel wat mensen raakten in de ban van de sprankelende stof en de boeiende kleuren. Zo werd in 1990 in Wilrijk Habotai opgericht, een vereniging voor zijdeschilders. “De eerste leden werden gerekruteerd onder enkele hobbyisten, die echter zo fel door de microbe gebeten werden dat ze een stapje verder wilden gaan”, vertelt Habotai-voorzitster Gerry De Laet. “Ze wilden elkaar regelmatig ontmoeten om samen nieuwe technieken te ontdekken, inspiratie op te doen, een boompje over hun hobby te zetten...” Maar het verging het zijdeschilderen niet anders dan andere modeverschijnselen. In de loop van de jaren ’90 waaide de hype over. Toch bleef Habotai overeind en groeide zelfs aan. “Voor heel wat mensen groeide de hobby uit tot een passie en ook tot een kunst van hoog niveau”, aldus Ann Boel, penningmeester bij Habotai. “De praktijkoefeningen tijdens de maandelijkse bijeenkomsten, de experimenten in de eigen ateliers van de leden en in speciale workshops van de groep, de uitdaging van de jaarlijkse tentoonstelling, zorgden voor een grote stimulans.” Anno 2008 (2009-2010) is het schilderen op zijde aan een revival toe, meent Ann. En dat is een internationaal fenomeen. “Er is heel wat geëxperimenteerd, onder andere met nieuwe materialen in combinatie met zijde”, vertelt ze. “Uit contacten met zijdeschilders wereldwijd blijkt zich overal een zelfde evolutie voor te doen: zijdeschilders overtreffen zichzelf in het bedenken van nieuwe methoden om hun werken sprekender en eigentijdser te maken.” Maar tezelfdertijd zit schilderen op zijde met een imagoprobleem: de discipline wordt niet meteen geassocieerd met “grote Kunst”. Een gedachtegang die bij Habotai uiteraard op weinig begrip kan rekenen. “Waarom zou zijdeschilderkunst van een ander kaliber zijn als andere kunstdisciplines?”, vragen Gerry en Ann zich af. “Toch niet omwille van het doek waarop men schildert? Zijde is zeker geen minderwaardig materiaal. Integendeel, zijde is een levendige stof, die alle kleuren nog meer tot hun recht laten komen. Ook moderne kunstenaars waagden zich aan het gebruik van zijde als drager, denken we b.v. maar aan de Antwerpenaar Pol Mara en vele anderen. Ook argumenten omtrent de thema’s of techniek snijden volgens Habotai geen hout. “Zijdeschilderen is niet eenvoudig: het is een hele kunst om de zeer vloeibare zijdeverf juist daar te krijgen waar je ze wil hebben en niet verder. Fouten zijn onherstelbaar, niets is weg te wissen of te bedekken met een andere laag. Zijdekunstschilders worden door dezelfde elementen geboeid als andere kunstenaars en elk op hun eigen manier vertalen zij deze emoties in hun werk, de ene figuratief, de andere realistisch, de ene ingetogen, de andere uitbundig.” Tijd om positieve actie te ondernemen vonden ze bij Habotai: “We pakken in februari en maart 2009 uit met een Zijdehappening”, vertelt Gerry. “Dat feest omvat zowel een tentoonstelling en opendeurweekend als een heuse modeshow en zijderoute. Zo willen we het publiek uitgebreid kennis laten maken met schilderen op zijde als volwaardige kunstdiscipline.”

20

KL[s] januari 2009

1

3

2

4

+++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ HABOTAI GROTE ZIJDEHAPPENING 2009 in Kunstencentrum Kaleidoscoop, Molenstraat 50, 2640 Mortsel (bij Antwerpen) op 14 en 15 februari 2009, van 11 tot 17u. ° Open Deur Week-End : doorlopend demonstraties van schilderen op zijde, al dan niet in combinatie met andere materialen (b.v. wol, vilt, kant, ...), o.a. door Bea Demmers, Gil De Vlo, Harm Harms, Caroline Lermytte en Chantal Siebens, Krista Moerman, ... Met stands van handelaren/ organisaties in het domein van zijdeschilderkunst. Modeshow van draagbare kunst op zijde op zondag om 14 u. ° De tentoonstelling “Kunst Op Zijde” is ook te bezichtigen op dinsdagen 17 februari, 3 en 10 maart 2009, telkens van 14 tot 17 u, donderdag 19 februari vanaf 20 u zondag 1 maart 2009 van 14 tot 17 u. ° Zijderoute van 14 februari tot 10 maart 2009 in de Statielei te Mortsel: geïnspireerd door de historische Zijderoute, de handelskaravaan die de zijde uit het Oosten tot bij ons bracht, gidst Habotai de wandelaars langsheen de etalages van de lokale handelaren, die daarin een kunstwerk op zijde van haar leden installeren. Meer info: www.habotai.be +++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ 1 2 3 4

H. Van Roey, Inside the Silk DNA Habotai groepswerk, Cocooning C. Maneskiöld, Australian Sailing Gerry De Laet, Ontsporing

A T E L I E R B E Z O E K

STÉPHANIE LEBLON Gent, 22 maart 2009

In haar schilderijen speelt Stéphanie Leblon graag met de suggestie van ruimte en beweging. Het creëren van illusie en de flirt met wat niet aanwezig is, zijn dan ook belangrijke elementen in het werk van deze Gentse kunstenares. In haar recente werk laat ze zich inspireren door carnaval, religieuze processies en door paranormale experimenten. Deze verschijnselen hebben volgens haar 1 gemeenschappelijk kenmerk: de aanwezige personages zijn op zoek naar nieuwe werkelijkheden, naar andere identiteiten. Stéphanie Leblon leidt ons rond in haar atelier en geeft een woordje uitleg bij haar werk en werkwijze.

wedstrijd

KOOR VAN HET JAAR

Meer info: www.leblon.be ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++ Wanneer: zondag 22 maart 2009 Tijdstip: keuze uit bezoek om 11u00 of om 14u00 Waar: Atelier Stéphanie Leblon, Gent Prijs: € 8 ++++++++++++++++++++++++++++++++++++++++

Op zaterdag 29 november werd de wedstrijd “Koor van het jaar” afgesloten met een schitterende finale in Studio 4 van Flagey. Ook dit jaar werd bij een publieksprijs toegekend, onder de vorm van een kunstwerk. Hiervoor werkte Koor&Stem voor de tweede maal samen met KUNSTWERK[t], die een wedstrijd voor beeldhouwers en keramisten uitschreef om een geschikt kunstwerk te ontwerpen. Daarbij kwam Erwin Van Bosstraeten als winnaar uit de bus. De trofee is een figuratief hedendaags kunstwerk, vervaardigd uit hedendaagse materialen. “Het is een dynamisch, eenvoudig beeld, met een theatrale compositie”, vertelt de winnende kunstenaar. “Vanuit de opdracht om rond vocale muziek en koren te werken ben ik op zoek gegaan naar een origineel ontwerp waar mensen centraal staan.” Erwin Van Bosstraeten is geboren in 1962 en woont in Lier. Hij legt zich vooral toe op het maken van schilderijen, beelden & objecten. Hij omschrijft zijn werk als “hedendaags figuratief” en wil daarbij de kijker een beeld bezorgen, dat een onvermoede invalshoek aanreikt om anders naar de wereld te kijken.

KL[s] januari 2009

21

Hedendaagse kunst is gemakkelijk. Niet om te maken, maar om te begrijpen. Met deze verrassende stelling pakt Willem Elias (hoogleraar Agogiek aan de V.U.B.) uit in zijn boek “Aspecten van de Belgische Kunst na 1945”, dat inmiddels aan zijn tweede DEEL toe is.

R E E K S

KUNST NA ‘45

KUNST EN FEMINISME Wat mannen vrouwen hebben aangedaan doorheen de geschiedenis en dan nog in verschillende culturele systemen aanvaard is, daar zijn geen woorden voor. Dit verhaal is nog niet geschreven. De ‘his-story’ is nog niet omgezet in een ‘her-story’, noemen de feministen dit. Meer dan een aantal signalen zijn nog niet gegeven. Dat deze al eens de vorm aangenomen hebben van karikaturen van het feminisme is zeer begrijpelijk. Kreten zijn niet altijd kunst. Ik bedoel hier niet het zeer gruwelijke gebruik om verkrachting als oorlogswapen aan te wenden. Evenmin alle andere vormen van geweld die het vrouwelijke lichaam overkomen is. Ik heb het over de beknotting van de vrouwelijke creativiteit in al haar facetten. De eerste protesten tegen deze miskenning dateren van het begin van vorige eeuw. Het feminisme ontstond al aan het einde van de negentiende eeuw, maar had eerst andere katten te geselen dan de kunst. Er bestaan vele mogelijke omschrijvingen van feminisme maar de volgende lijkt me nogal verhelderend: “Feminisme is de overtuiging dat ‘gender’ een fundamentele categorie is geweest, en dat blijft zijn, voor de organisatie van de cultuur. Meer nog, het patroon van de organisatie bevoordeelt gewoonlijk mannen eerder dan vrouwen.” De kunstgeschiedenis heeft haar klassiek geworden voorbeelden van talentrijke vrouwen die toch in de schaduw van mannen zijn blijven werken. Berthe Morisot voor schilderkunst en Camille Claudel voor de beeldhouwkunst. Het was wachten tot 1946 vooraleer Georgia O’Keeffe (1887-1986) de eerste vrouw was om een retrospectieve te krijgen in het Museum of Modern Art in New York. De emancipatiestrijd van de vrouw als kunstenaar brak maar echt los vanaf de jaren zestig van vorige eeuw. Exemplarisch voor de mannelijke overheersing in de kunst zijn wel de ‘Anthropometrische’ happenings die Yves Klein vanaf 1958 bracht. Hij drukte blauw geschilderde naakte vrouwenlichamen af op papier en gebruikte de vrouw dus als penseel of als een drukmachine. Lik op stuk kreeg hij van Shigeko Kubota die op een Fluxusfestival in New York (1965) een kwast aan haar slipje vastmaakte en aldus een Vagina Painting realiseerde. Het was er Kubota niet enkel om te doen Yves Klein te parodiëren. Het was ook een reactie op de te ejaculatieve techniek van de drippings van Jackson Pollocks action painting. Hoewel de Fluxusbeweging met de happenings en de performances vooral een mannenaangelegenheid was, zijn toch een aantal vrouwen in het begin van de jaren zestig op die kar gesprongen. Deze kunstvorm houdt immers de mogelijkheid in van zowel zeer persoonlijk te zijn als er een politieke dimensie aan toe te voegen. Op zoek naar de eigenheid van de vrouw, belandt men al vlug bij haar vagina. Dit deel van de lichamelijkheid is dan ook vaak voorwerp van het artistieke gebeuren waarin de beeldende kunst een theatrale uitbreiding krijgt. Naast de intieme demonstraties wordt de aandacht gevestigd op de onderdrukking door de man in tal van socioculturele sferen en de eraan verbonden politieke gevolgen. Behalve de reeds vermelde Kubota, zijn bekende kunstenaars Niki de Saint Phalle (1930-2002) met haar veelkleurige liggende vrouwen die men tussen de benen wandelend kan bezoeken en de

22

KL[s] januari 2009

Poolse Magdalena Abakanowicz (1930) met haar textiele sculpturen. Textiele kunst wordt sowieso met vrouwen in verband gebracht. De kracht zit er hem in om dusdanig werk te maken zodat dit oude medium geherwaardeerd wordt. Maar het boegbeeld is Louise Bourgeois (1911) die als adept van het surrealisme reeds vanaf 1947 sensuele objecten maakt met een symboliek waarin zowel mannelijke als vrouwelijke erotiek versmolten zitten. Deze combinatie van vrouwelijke ervaringen met politieke bedoelingen, namelijk het openen van de ogen van de mannelijke blik op de wereld zet zich voort aan het begin van de jaren zeventig. Nieuw zijn de tentoonstellingen met enkel kunstenaressen (de regel om enkel mannelijke soortnamen te gebruiken was nog niet ingevoerd). Twee beroemde feministen, Judy Chicago en Miriam Schapiro organiseren zelfs een Feminist Art Program aan het California Institute for the Arts met klassen enkel voor vrouwen. Judy Chicago formuleert een kunsttheorie die gebaseerd is op de ontwikkeling van de verbeelding omtrent wat ze haar centrale kern noemt: “my vagina, that which made me a woman”. Haar Red

1

2

Flag (1971), een fotolitho waarop te zien is dat ze een gebruikte tampon wegneemt, is er een ophefmakend voorbeeld van. Deze vrouwelijke realiteit wordt aldus in de mannelijke openbaarheid gebracht. Wat sommige mannelijke critici niet belet heeft dit met Freud in het achterhoofd een beeld van castratie te noemen. Een dergelijke vaginale esthetica heeft ook Carolee Schneemann (1939) geïnspireerd. Haar werk Interior Scroll (1975) is een happening waarbij ze naakt en beschilderd op een tafel een tekst voorleest van een papierrol die in haar vagina verborgen was. Het bevat een kritiek van een mannelijke filmmaker op haar werk, die het als te weinig rationeel afdoet. In een performance Rhythm O (1974) laat Marina Abramovic (1946) zich door toeschouwers naar hartenlust bepotelen. Er mag ook gebruik gemaakt worden van tweeënzeventig objecten waarvan de meeste pijn kunnen doen (zaag, vork, naalden, scheermesjes,…). Ze komt er niet alleen met kleerscheuren vanaf, maar wordt ook echt gepijnigd en verwond. De bedoeling van de act is verwezenlijkt: de mens is een agressief wezen. Ook in de jaren zeventig ontstaan belangrijke theoretische teksten. Vrouwelijke kunstenaars zijn zeldzaam in de geschiedenis, vrouwelijke filosofen zo goed als afwezig. Ze waren welkom in de tuin van Epicurus, maar daar is het zowat bij gebleven. Simone De Beauvoir (1908-1986) is dan ook een welkome verschijning. In ‘Le deuxième sexe’ (1949) formuleert ze de beroemd geworden gedachte dat men niet als vrouw geboren is, maar dat men vrouw wordt als levensproject. In de jaren zeventig krijgt ze versterking van twee vrouwen, Luce Irigaray (1930) en Julia Kristeva (1941). Beide dames vertegenwoordigen het zogenaamde differentiedenken dat naar het einde van het decennium alsmaar meer opgang maakt, ook binnen het feminisme. De seksuele eigenheid wordt niet meer bekeken als een biologische bepaling maar als een culturele constructie. Ook de psychoanalyse gaat meer aan invloed winnen, vooral via de herdenking van Freud door Jacques Lacan. Deze Franse structuralist hecht veel belang aan de ‘andere’. Beeldende kunstenaars spelen in op dit concept. De feministische kunst geeft minder en minder een positief beeld van de vrouw, maar formuleert een kritiek op het mannelijke autoritaire systeem. De clichés waarin we de vrouwen gedwongen hebben, worden zichtbaar gemaakt. De foto’s en filmstills van Cindy Sherman (1954), waarin ze zelf optreedt in de verschillende vrouwenrollen, illustreren dit buitengewoon goed. Tevens is het een stevige ondermijning van de opvatting dat er vaste identiteiten bestaan. Barbara Kruger (1945) van haar kant valt het fallocratische machtssysteem aan met de middelen die het zelf gebruikt: slogans in autoritaire typografie, versterkt met sterk ideologisch geladen beeldmateriaal ter ondersteuning. De boodschap is echter kritisch geladen. Deze trend zet zich verder in de jaren tachtig. Een aantal feministische kunstenaars breekt internationaal door. Maar er komt een probleem bij. Een aantal zwarte vrouwen wijst erop dat het feminisme een blanke aangelegenheid is. Ze vertrekken vanuit een protest tegen een dubbele onderdrukking, deze van vrouw, maar ook deze van sociale minderheid. Hierdoor wordt het feminisme solidair met andere groepen die slachtoffer zijn van maatschappelijke achterstelling. Het begin van de AIDS-epidemie werpt een schaduw op de seksuele bevrijding van de vrouw. Hierdoor wordt het een frequent thema. Zo bijvoorbeeld in de foto’s van Nan Goldin (1953). We zitten ondertussen in de periode die men het postmodernisme noemt. Een van de aspecten ervan is het opheffen van het onderscheid tussen kunst en populaire cultuur en zelfs gewoon de levenservaring als middelen om zich uit te drukken. Het feminisme heeft hierop ingespeeld. De Guerrilla Girls bijvoorbeeld gebruiken eind de jaren

3

4

tachtig gewoon een poster om hun boodschap te verkondigen. De bekendste actie van deze anonieme groep vrouwen, gemaskerd met een gorillakap, is de slogan: “Do women have to be naked to get into the Met. Museum?” Ondersteund met de informatie: “Less than 5% of the artists in the Modern Arts sections are women, but 85% of the nudes are female.” Het feminiene Begin de jaren negentig verschuift de interesse van de feministische kunstenaars naar de lijfelijkheid. De vrouwen onderzoeken dit fenomeen bij zichzelf in al zijn verscheidenheid en zijn niet langer begaan met de mannenblik die hun lichaam fetisjeert. In de jaren tachtig werd er veel beroep gedaan op de media taal en fotografie. De jaren negentig kende een terugkeer naar de traditionele schilder- en beeldhouwkunst. De schilderijen van Marlene Dumas (1953) blijven in dit verband zeker in het geheugen hangen. Als communicatiemiddel werd er eerder beroep gedaan op objecten dan op woorden. De kunst wordt ook speelser, al eens met zin voor humor, maar vooral ook een onder de

KL[s] januari 2009

23

loupe nemen van het sentimentele en de evocatie van het kinderlijke. Er wordt vaak met machogedrag gelachen. Het lichaam kent zijn lusten, maar ook pijn, ziekte en aftakeling komen aan de orde. De eeuwwisseling is de voorspelbare periode om even terug te blikken en de onderdrukking en de hierbij opgelopen schade te herdenken en terug in vraag te stellen. Het genderfenomeen wordt op zijn grenzen bekeken, ook op de mate van de overschrijdbaarheid ervan. Soms wordt het stereotiepe en het banale van het dagelijkse leven opgeroepen. Qua materiaal wordt vaak beroep gedaan op het weven en het breien, van oudsher vrouwentechnieken. Hier zit een groot verschil tussen het feminisme dat de gelijkheid opvordert en het feminisme dat het verschil beklemtoont. Het eerste verwerpt het gebruik van de typische materialen waarmee de vrouw pleegt te werken, als zijnde teveel verbonden aan huisstijl. Het tweede wil juist een eerherstel van die materialen en betwist de mannelijke hiërarchie die in dat materiaalgebruik ingevoerd werd. Borduur- en haakwerk worden dus in ere hersteld als zijnde specifieke feminiene vrouwentaal. Het is duidelijk dat de invulling van het feminisme doorheen de tijd evolueert. Hierboven heb ik geschetst hoe dat ook zichtbaar is in verschillende artistieke uitingen. De oudst gekende daad die het startsein is geworden van het denken over de vrouw in de kunst en haar geschiedenis is van vandalistische aard. Gevangenis riskeren voor een wel bijzondere vorm van cultuurparticipatie, toont de ernst van de maatschappelijke relevantie van de kunst. Op 11 maart 1914 beschadigde Mary Richardson in de Londense National Gallery het schilderij Het toilet van Venus van Velázquez (1599-1660). Ze deed dit met een bijl. Bedoeling was de aandacht te vestigen op de wijze waarop vrouwen als lustobject werden gebruikt in een artistiek genre dat door mannen voor mannen werd ontwikkeld. Wie niet horen wil moet voelen. Wie de verantwoordelijkheid draagt is niet duidelijk. Mary of de mannenmaatschappij? Spijtig is dat het slachtoffer een goed kunstwerk was. Vanaf de tweede golf van het feminisme gebruiken kunstenaars eerder de kunst om hun protest te tonen dan haar te vernietigen. Samengevat kan men stellen dat pas in de jaren zestig de vrouw een plaats kreeg op de kunstscène. Ze moest hiervoor, ondersteund door de tweede golf van feminisme heel hard vechten. De happenings leenden zich hier uitstekend voor. In de jaren zeventig ging deze strijd verder en zochten 24

KL[s] januari 2009

kunstenaressen, die dan nog zo genoemd werden, naar de ‘eigenheid’ van de vrouw. Vanaf de jaren tachtig had men het minder over dat specifieke van de vrouw en begon men meer nadruk op het verschil te leggen. Men legde ook in de kunstwereld meer en meer de machtsstructuren van de overheersing van de man bloot. Vandaag zijn er meer dan ooit vrouwelijke kunstenaars die vanuit hun vrouw-zijn hun eigen ervaringen als thema nemen om zeer interessante kunstwerken te maken. Dit zou ik het ‘feminiene’ willen noemen. Misschien niet te begrijpen door mannen, maar wel toonbaar om het met een gedachte van Wittgenstein uit te drukken. Marianne Berenhaut (1934) Marianne Berenhaut heeft al in de jaren zestig die sfeer van wat Freud de ‘Unheimlichkeit’ genoemd heeft in haar werk tot uitdrukking gebracht. Dit woord wordt doorgaans niet vertaald in het Nederlands omdat dan de etymologische diepte verloren gaat van ‘weg van huis’. ‘Ontheemd’ komt in de buurt, maar heeft dan weer die betekenis niet van: akelig, eng, griezelig, luguber, onheilspellend’. Voor Freud treedt dat ongemakkelijke gevoel van angst op wanneer iemand iets dat via de fantasie vertrouwd is, in het echt tegenkomt, bijvoorbeeld: een dubbelganger, het déjà vu of realiseringen van het verdrongene. Het gaat vaak over de relatie met de dood. Via poppen, kledingstukken, oude meubels en speelgoed, die allen ongetwijfeld hun tijd op een mansardekamer doorgebracht hebben, maakt ze installaties die een dergelijke, ongemakkelijke sfeer oproepen. Haar trauma, om in de taal van Freud te blijven, is dat haar ouders en haar oudste broer in 1942 naar AuschwitzBirkenau weggevoerd zijn, en dat het zoals voor zovelen een enkele rit was. Als kind en zus is zij met die afwezigheid achtergebleven, samen met een schuldgevoel. Dit bracht haar o.a. tot een werk met een kinderkoets op een ladder, die het beeld van een treinspoor oproept. Maar de ladder wordt onderaan wijder, zodat de koets ontspoort. Adorno heeft tijdens zijn leven zelf ingezien dat zijn gevleugelde woorden, nl. dat er na Auschwitz geen poëzie meer mogelijk was, geen steek hielden. Wanneer men het oeuvre van Marianne Berenhaut ziet, beseft men hoe de kunst precies een uitweg is voor dergelijke traumatische ervaringen. Een uitweg en een protest. Ulrike Bolenz (1958) De Duitse kunstenaar, Ulrike Bolenz, die sinds lang in België leeft, past ook

5

6

7

goed in deze idee van het positief tonen van het feminiene zonder het mysterie van het finaal onkenbare andere prijs te geven. Ze vertrekt van foto’s die afkomstig zijn van videostills zodat ze het geschikte beeld goed kan bepalen. Het fotografische confronteert ze vaak met het tegengestelde, de wild gekrabbelde schets waardoor er een boeiend contrast ontstaat. Het zijn zelden vrolijke foto’s. Ze heeft immers vooral oog voor de verscheurdheid van de wereld, voor de tragiek die eruit bestaat dat de mooie kant van het leven onvermijdelijk gepaard gaat met de lelijke. Het vliegen geeft risico op vallen. Dat weten we sinds het Icarus verhaal. Overigens een terugkerend thema in haar werk. De vlucht, de toekomst; de val, de dood en tussenin de overmoed. Maar er zijn veel voorbeelden van concepten die na een kleine verschuiving een grote verandering teweegbrengen en in een nadeel doen omdraaien. De kracht, de vrijheid; de macht, de beroving ervan en tussenin het misbruik. Deze problematiek toont ze via de voorstelling van mannenlichamen die deze dubbelzinnigheid uitdrukken. In scherp contrast hiermee staan haar vrouwelijke naakten. Hier geen machtsvertoon, maar ingetogenheid. De vrouw transplanteert haar psyche, haar ziel, op de huid. Behalve zichtbaar wordt die innerlijke wereld aldus ook strafbaar. Althans zo lijkt het. Deze betekenis van de intimiteit wordt nog brozer doordat tevens de gedachte aan de vergankelijkheid opgeroepen wordt. Hier lijken de vleugels minder het vliegen dan wel de kwetsbaarheid te suggereren.

8

Gudny Rosa Ingimarsdottir (1969) Gudny Rosa Ingimarsdottir is een IJslandse kunstenares die zich in België gevestigd heeft. Drie artistieke praktijken vallen op in haar werk: textiel, tekeningen en geschreven uitspraken. Telkens voelt men als een soort navelstreng de link met haar persoonlijke gevoelswereld. Nu kan men allicht van veel kunstenaars zeggen dat er een band is met hun gevoel, maar dan is het kunstwerk doorgaans de expressie van dat gevoel. Door een vervorming drukt een kunstenaar dan uit dat hij een gevoelsmatige relatie heeft met iets uit de werkelijkheid. Dit is afwezig bij Rosa. Haar werken zijn dus letterlijk verlengstukken van haar gevoelsleven. Haar teksten brengt ze aan op plaatsen waar doorgaans zinnen geschreven worden. Slogans vragen ook naar autoritaire plaatsen. Propaganda voor een ideologie is familie van de reclame voor koopwaar. Beide worden op onvermijdelijke plaatsen aangebracht. Dat doet Rosa precies niet. Ze zoekt onverwachte plaatsen of verdoezelt de tekst door druk behangpapier. Hierdoor krijgt de boodschap iets van een intiem toevertrouwsel. In Me too, I would like to save the World maakt het ‘ik ook’ dat haar betrokkenheid oprecht klinkt maar niet de holle slogan is van een wereldverbeteraar. Haar tekeningen zijn vooral experimenten met patronen zonder dat het duidelijk is waarvan het modellen zijn. Haar tekeningen zijn een soort borduren met potlood of pen. Hier ligt ook de band met textiel werk. Het is duidelijk dat ze dit medium in eer herstelt en het geen vorm van vrouwelijke huisvlijt is. Textiel heeft een warmte. Het is weefbaar dus kunnen er structuren mee gemaakt worden. Precies in uitgerafelde toestand staat wol dicht bij de chaotische ervaring van de vele prikkels uit de buitenwereld.

9

Tinka Pittoors (1977) Een vrouwelijke analyse – wat dat ook moge wezen – van haar omgeving, maakt ook Tinka Pittoors. Haar werk vertrekt van het huis als een binnen dat een buiten buiten

10

KL[s] januari 2009

25

houdt. Maar ze is ook geïnteresseerd in dat buiten, nl. in de stad als structuur van het dagelijkse leven. Haar bekommernis over de toekomst van de wereld is vooral van ecologische aard. De stad als temmer van de natuur. Het groen is te kunstmatig aanwezig. In dat maatschappelijke engagement neemt ze geen sloganeske maar een vrij concrete houding aan. Een mooie term die voorkomt in een van haar werken is ‘symboolmoeheid’. Onze omgeving wordt vergiftigd door de symbolen die overal te zien zijn. Symbolen vervangen de rechtstreekse ervaring met de wereld rondom ons. Ze maakt sculpturen en tekeningen die vanuit haar lichaam schijnen te komen. Er wordt niet gekapt in haar beeldhouwkunst. Het is eerder een sprokkeling van objecten uit haar leefwereld. Vooral de ordening van die gevonden of samengestelde voorwerpen is belangrijk. Ze plaatst ze minutieus zodat er een spel van relaties zichtbaar wordt. Haar sculpturen die geen sculpturen zijn, zijn als woorden. Samen vormen ze ineens een tekst, een rebus weliswaar. De toeschouwer kan van start gaan met het zoeken naar een oplossing. Meerdere rode of anders gekleurde draden zijn mogelijk. Er is geen begin en geen einde. Ook in haar tekeningen heeft ze een zeer sensuele verhouding met de wereld. Het potlood is een verlengstuk van haar hand. Of zoals ze het zelf mooi formuleert: “Tekenen is kwetsen en helen door dezelfde hand; een handeling waarbij door het oppervlak gebroken wordt om het daarna weer te sluiten; een handeling die sporen nalaat. Tekenen is gans je lichaam open gooien om door elke porie de wereld van een andere kant te bekijken op het blad voor je neus.” Chantal Grard (1970) Chantal Grard, de dochter van twee beeldhouwers, Francine Van Mieghem (1930) en George Grard (1901-1984) had twee mogelijkheden in haar leven: beeldhouwer worden of de kunst haten. Ze heeft voor de eerste optie gekozen. Enerzijds is het evident. Het beeldhouwen en alles wat er komt bij kijken is als het ware de biotoop van Chantal. Ongetwijfeld mocht ze als kind met gips en klei spelen. Het metier is haar met de paplepel ingegeven. Anderzijds is het ontzettend moeilijk om zich in de schaduw van succesrijke ouders-kunstenaars te ontwikkelen met een eigen vormgeving. De voorbeelden van dat soort mislukkingen zijn genoeg gekend en hebben soms tot familiedrama’s geleid. Chantal blijkt zich echter goed uit de slag te slaan. Vrij en vrolijk zoekt en vindt ze haar eigen weg zonder complexen. Misschien geeft de titel van een werk uit 1997, Metamorfosen, een sleutel die ons toegang verschaft. Het zijn inderdaad gedaanteverwisselingen. Het zijn vormen in beweging. De metamorfosen die ze maakt zijn enerzijds amorf, ‘vormloos’, in de betekenis die de informele schilderkunst daaraan verleend heeft. Anderzijds zijn ze polymorf, ‘veelvormigheid van hetzelfde’, d.w.z. dat haar vormen zo gemaakt worden dat ze noodzakelijkerwijze reeds in de kiem polyinterpretabel zijn. De werken suggereren wat ik een kantelbaarheid van de betekenis zou willen noemen. Is het een fallus? Is het een foetus? Of is het zomaar een organisch gewas? Het doet er niet toe. Belangrijk in dit alles is dat haar abstracties niet abstract zijn maar abstraheringen die steeds van een reëel gegeven vertrekken. Schrik dan ook niet wanneer je plots een realistisch weergegeven geitje ziet, of een hond of een menselijke figuur. Ze heeft die terugkeer nodig als voedingsbodem voor haar abstraheringswerk. Ze heeft veel belangstelling voor de binnen-buitenrelatie van de sculpturen, waarin ze de nodige spanning weet te bekrachtigen. [Willem Elias, ingekort door red.]

26

KL[s] januari 2009

11

12

1

Marina Abramovic, In-Between, 1996. Videostills. Sean Kelly Gallery, New York. 2 Niki de Saint-Phalle, Hon (She), 1966. Stockholm, Moderna Museet. © ADAGP, Paris and DACS, London 2000. Photo : Stockholm, Moderna Museet. 3 Shigeko Kubota, Vagina Painting, 1965. Courtesy Gilbert and Lila Silverman Fluxus Collection, Detroit. Photo: George Maciunas. 4 Barbara Kruger, Zonder titel (Not ugly enough), 1997. Monika Sprüth Galerie, Keulen. Foto : Zindman / Fremont 5 Marlene Dumas, Josephine, 1997. © Marlene Dumas 6 Carolee Schneemann, Eye Body: 36 Transformative Actions for Camera, 1963. Photo Erro. Collection the artist. © ARS, NY and DACS, London 2004. 7 Cindy Sherman, Zonder titel, 2000. Monika Sprüth Galerie, Keulen. 8 Marianne Berenhaut, Pumps op balatum, 1991. 9 Ulrike Bolenz, Mit Flügeln, 2008. Coll. Art Point Gallery International, Mol. 10 Guony Rosa Ingimarsdóttir, 375-10 januari (detail), 2007. Sudsudvestur, Keflavik, Ijsland. Courtesy : Koraalberg, Antwerpen. 11 Tinka Pittoors, Jungle, 2008. 12 Chantal Grard, Metamorphoses, 1996.

in

de

prij z en

WEDSTRIJDEN TALENT SEEKERS

TALENTSEEKERS INTERNATIONAL AWARDS is een wedstrijd georiënteerd om artiesten te ontdekken, die bij het publiek onbekend zijn. Gevestigde en invloedrijke beroepskunstenaars zoals schrijvers, musici, docenten of met een ander creatief beroep kunnen daarom niet deelnemen aan de “artiesten” categorie. Het doel is om aan 100 artiesten per jaar aandacht te schenken in de hierna genoemde categorieën: Fotografie / Schilderen, tekenen, graveren. / Digitale kunst, kunst op het net. / Film, video, animatie. / Beeldhouwen. / Muziek. / Literatuur, journalistiek, filosofie. / Installatie, toneelkunst / Webdesign, grafische vormgeving. / Vrije categorie. De verkiezingen starten op 1 januari en eindigen op 31 december 2009 De prijzen De 1000 artiesten die door het publiek zijn gekozen, worden in een chronologische volgorde op de website gepresenteerd, verdeeld in 10 categorieën van elk 100 artiesten (één per categorie). Deze ruimte zal langdurig tussen de gebruikers worden gepromoot. De uitgereikte prijzen zullen ook met een uitgebreide online campagne vergezeld gaan. De artiesten Iedere artiest die tot één van de 10 genoemde categorieën behoort, kan aan de wedstrijd deelnemen. Hij/zij hoeft slechts een formulier in te vullen. Op dit formulier moet u een persoonlijke afbeelding plaatsen (bijvoorbeeld een foto van uzelf, of uw groep,) en het adres van een website waarop uw werk te zien is. Al het werk van iedere artiest dat op de website te zien is wordt beoordeeld. Dit betekent dat al het werk van de artiest beoordeeld wordt en niet slechts één bepaald werkstuk. Alle artiesten die aan deze editie van “TALENT SEEKERS INTERNATIONAL AWARDS” deelnemen, blijven automatisch ingeschreven om aan de volgende editie deel te nemen, een aanvraagformulier hoeft hij/zij dan niet in te vullen. Iedere artiest kan zich voor deelname terugtrekken. Meer info: www.talentseekers.net

VIERJAARLIJKSE PRIJS VOOR KUNSTAMBACHTEN

In 2009 schrijft de Provincie West-Vlaanderen voor de derde maal de Vierjaarlijkse Prijs voor Kunstambachten uit. De Prijs is bestemd voor alle hedendaagse uitdrukkingsvormen binnen de kunstambachten: keramiek, glas, textiel, papier… Typerend voor kunstambachten is dat het gaat om eenmalige creaties, niet gecreëerd om als serieproduct te worden vermenigvuldigd / voor industriële productie. De wedstrijd staat open voor West-Vlamingen van geboorte of door domicilie (op 1 januari 2009 moet men minstens 5 jaar wettig gedomicilieerd zijn in de Provincie West-Vlaanderen). De wedstrijd is niet themagebonden maar specifiek bedoeld voor realisaties uit de jongste vier jaar. De Prijs zelf bedraagt 2.500 EUR, aanvullend kunnen nog premies worden toegekend. Deadline: Om geldig deel te nemen, moet het deelnemingsformulier op uiterlijk 27 maart 2009 teruggestuurd worden. Meer info: www.west-vlaanderen.be/kunstambachten

KUNSTPRIJS M.J. MOORTGAT-KEUKELINCK 2009

Beeldhouwkunst en installaties Het stadsbestuur van Nieuwpoort, dienst cultuur, organiseert in 2009 een kunstprijs voor beeldhouwwerken en installaties. + De wedstrijd staat open voor zowel beeldhouwwerken als voor installaties. Schilderijen, tekeningen, foto’s, video, bouwwerken, enz. komen niet in aanmerking. + De wedstrijd loopt van 1 januari 2009 t/m 26 oktober 2009. De tentoonstelling loopt van 31 oktober t/m 22 november 2009 in Centrum Ysara, dienstweg havengeul, 8620 Nieuwpoort. + Het thema van de kunstprijs 2009 is ‘dromen’. De deelnemer maakt een kunstwerk rond dat thema of de conceptnota (in pdf). + De wedstrijd staat open voor iedereen vanaf de leeftijd van 12 jaar, met uitzondering van het personeel van de stad Nieuwpoort, de leden van de jury en hun verwanten. + De totale prijzenpot bedraagt 1.300 euro. + De belangrijkste criteria voor de beoordeling van werken zijn: respect voor het thema, de maatschappelijke relevantie, de artistieke kwaliteit, de originaliteit en creativiteit, techniek en materiaalkeuze. Werken die geen betrekking hebben op het thema worden niet weerhouden. + Enkel nieuw werk wordt toegelaten. Het ingezonden werk moet speciaal voor deze wedstrijd worden gemaakt. + Elke deelnemer mag slechts één werk indienen. + Inschrijven gebeurt via een inschrijvingsformulier. De uiterste inschrijvingsdatum is 1 maart 2009. + Inschrijvingsformulieren kunnen worden bekomen bij, worden afgeleverd aan of gestuurd naar: dienst cultuur Nieuwpoort, W. De Roolaan 90, 8620 Nieuwpoort, T 058 22 44 26, [email protected]

BEELDHOUWWEDSTRIJD (Koninklijke Piet Staut Kring Beveren-Waas)

De Koninklijke Piet Staut Kring Beveren-Waas organiseert met de Duitse vereniging “Naturparkverein Fläming e.V.” een kunstwedstrijd. Het gaat om een kunstproject voor de regio Hoher Fläming in het kader van “Kunstland Hoher Fläming”. Deze vereniging heeft reeds een wandelroute georganiseerd waarop twaalf kunstwerken werden geïnstalleerd. Nu wenst zij een zuidelijke route uit te bouwen met twaalf kunstwerken. In het kader van de viering van 850 jaar inwijking van Zuid-Nederlanders naar deze streek hebben ze beslist dat zes van de twaalf op te richten kunstwerken door Vlamingen zouden worden gerealiseerd. De KPSK heeft haar medewerking toegezegd om dit project te realiseren. Hiervoor zal o.m. een wedstrijd worden gerealiseerd waarbij een onafhankelijke jury (mede bestaande uit Duitse juryleden) de winnaars zal selecteren. Het volledige wedstrijdreglement en de prijzenpot zullen weldra bekend gemaakt worden op www.KPSK.net

KL[s] januari 2009

27

wie z oektdievindt

zoekertjes GEZOCHT: KUNSTENAAR VOOR GOUDEN MEEUW Ben je creatief en wil je eens een literair kunstwerk maken? Creatief Schrijven is op zoek naar een kunstenaarstalent dat uit stoffen zoals plaaster, hout, plastiek, e.d. een Gouden Meeuw wil vervaardigen. Op 28 maart 2009 organiseren wij de Schrijfdag. De auteurs die deelnemen aan de Schrijfdag en een exemplaar van hun boek meebrengen, kunnen kans maken op de Gouden Meeuw. Meer info: [email protected]

GEZOCHT: CREATIEVE THUISBLIJFMOEDERS VTM maakt een nieuw televisieprogramma over thuisblijfmoeders tussen 30 en 50 jaar. Heb jij als vrouw je bloeiende carrière opgezegd om voor hun kinderen te zorgen maar hou je er toch een creatieve hobby op na? Dan ben jij misschien dé geschikte moeder die VTM zoekt! Zin om te vertellen wat je doet op het podium, met je muziekinstrument, achter de schildersezel of dj tafel? Stuur dan je contactgegevens door naar: [email protected] en wie weet zien we je binnenkort op tv! GEZOCHT: KUNSTENAARS Op 30 juli en 1, 2 augustus 2009 is er voor de negende keer het kunstevenement “Comt in mynen hof” in Wambeek (Ternat). De rode draad dit jaar is bloemen en organische vormen. Kunstenaars die hun kandidatuur stellen moeten wel iets creëren dat aansluit bij het thema. De tentoonstelling heeft plaats in twee tuinen. Zoals elk jaar kiezen we een goed doel. Als je wordt geselecteerd vragen we een bescheiden bijdrage in de onkosten (€ 20). Meer info: [email protected] of marthe vanhoutte 0497 51 89 98 GEZOCHT: BEGINNEND KUNSTENAARSTALENT Ik ben stagiaire sociaal-cultureel werk. Als stageproject zet ik een tentoonstellingsruimte in het gemeenschapscentrum van Vorst. Het is de bedoeling in deze ruimte beginnende kunstenaars van alle leeftijden de kans te geven hun werk professioneel (en misschien zelfs voor de eerste keer) tentoon te stellen. Ik ben nog op zoek naar beginnende kunstenaars. Meer info: [email protected] GEZOCHT: KUNSTENAARS (Brussel) Ons kunstatelier in leuke buurt van Brussel-Marollen zoekt nog enkele deelnemers voor een expositie. Contact: lara. [email protected] | 0477/238209 GEZOCHT: WORKSHOP NIET-TOXISCHE GRAFIEK Graag wil ik mij verdiepen in de niet-toxische grafiek, meer bepaald in het niet-toxisch etsen + fotografisch etsen. Ik studeerde in 1995 af als meester in de grafiek, maar ben enkel vertrouwd met de traditionele technieken. Waar kan ik hiervoor een workshop volgen (liefst in Vlaams-Brabant)? Contact: [email protected] | 0494/34 90 68

28

KL[s] januari 2009

GEZOCHT: VROUWELIJK NAAKTMODEL Kunstenaar zoekt vrouwelijk naaktmodel, 18 tot +/- 40 jaar, slank tot licht mollig. Zich heel goed stil kunnen houden is een vereiste. In een eerste fase zullen anatomische studies en schetsen worden gemaakt, nadien volgen er kunstzinnigere uitgewerkte tekeningen en schilderijen.U kunt contact opnemen via: [email protected] GEZOCHT: KUNSTENAARS OM SAMEN TE EXPOSEREN Hallo, mijn naam is Evelien Sniekers. Ik schilder abstracte schilderijen op doek en ben op zoek naar keramisten/sieradenontwerpers, beeldhouders, glaskunstenaars, ... om samen te exposeren. Als je interesse hebt, stuur dan een mailtje naar [email protected] BRONS Mijn atelier is volledig uitgerust om bronzen beelden op te werken. Ook kan van een bestaand exemplaar; in gelijk welk materiaal; een bronzen vorm getrokken worden; dit via moulage (silicone, epopast) en wasmodel. Ik laat de stukken gieten en doe zelf de montage en eindafwerking. Indien gewenst ook patine en plaatsing. Iedere (artistieke) uitdaging eveneens welkom. Meer info: Bertold (0476/322837 | [email protected] ) GEZOCHT: INFORMATIE OVER AIRBRUSH Graag had ik meer info over airbrushen op scooters; welke verf (acryl)en vernis ik het beste gebruik. Tips voor het vooraf opschuren en ontvetten. Gebruik ik dezelfde verf en vernis voor auto’s? Contact: 0496/659888 | E: [email protected] GEZOCHT: KUNSTENAARS (Wommelgem) Het Kunstatelier Wommelgem organiseert zondag 26 april van 10 tot 17u het evenement “Kunst op het plein”. Hiervoor zoeken ze nog kunstenaars: o.a. karikatuur, keramiek, beeldhouwen, schilderen. Je kan kiezen om ter plaatse te werken of om je werk tentoon te stellen. Meer info: [email protected] GEZOCHT: WERKTAFEL Ik zoek een werktafel om zilverjuwelen te maken, met eventueel vijlpen. Meer info: 0497/854854 | E: [email protected] MANNELIJK NAAKTMODEL Wil poseren overdag tot 17 uur (Groot Antwerpen) tegen vergoeding. Contact: [email protected]

GEZOCHT: SCHILDERsEZELS Tracé Cultuurstation Ekeren is op zoek naar 5 ezels ten behoeve van zijn cursisten “Schilderen naar levend model”. Wij zoeken geen super de luxe modellen maar eenvoudige doch stevige ezels genoeg om grote kartons of schetsplaten te kunnen bewerken. Contact: 03/6054023 | E: [email protected] GEZOCHT: DEELNEMENDE KUNSTENAARS Wij organiseren een expositie in Arboretum Kalmthout (12 ha) genaamd ‘Verscholen beelden’. Daartoe nodigen wij zowel Belgische als Nederlandse (of zelfs wat verder weg) kunstenaars uit om mee te doen aan deze expositie. Deelnameformulier op www.kunst-en-design.be (Accommodatie / Download Verscholen Beelden). GEZOCHT: KUNSTENAARS (Dadizele) We zoeken kunstenaars die een weekend of week willen tentoonstellen te Dadizele tijdens de maanden mei en september 2009. Het thema is lekker eten. (Keramiek, schilderijen..). De ruimte is 5,40 m breed en 7,20 m lang. en is gelegen in mooi park in het centrum van Dadizele. Meer info: Cauwelier Chris: 056/50 91 00 | E: [email protected] MODEL Zoekt u een naaktmodel om te tekenen, schilderen, beeldhouwen, fotograferen of boetseren in regio PoperingeIeper-Heuvelland-Veurne-Kortrijk? Enkel artistiek. Neem gerust contact op: [email protected] VROUWELIJK MODEL Lange, slanke vrouw, 42 jaar zoekt werk als model liefst in de omgeving Antwerpen. Beschikbaar overdag en ‘s avonds. Contacteer [email protected] BEGINNENDE TATOEËERDER ZOEKT VRIJWILLIGERS Ik heb mezelf al vaak getatoeëerd, maar om ervaring op te doen zoek ik mensen die zich willen laten tatoeëren. Jij kiest zelf het ontwerp. Dit is voor mij de enige manier om het juist te leren en ervaring op te doen. Niet voor perfectionisten dus!!!! Graag zou ik ook in contact komen met een ervaren tattoo-artist die me in de leer neemt. Contact: 0485/42 57 92 | E: [email protected]

ATELIERRUIMTES / TENTOONSTELLINGS RUIMTES

TE HUUR: ATELIER (Antwerpen) Te delen atelier, +/- 30m2 (te gebruiken), Lange Winkelstraat 46, 2000 Antwerpen (Ossemarkt/Academie) 150 euro/maand. Meer info: 0497/576643 | E: [email protected] GEZOCHT: MEDEKUNSTENAARS Ik ben op zoek naar mensen/kunstenaars die samen een atelier willen huren in het Antwerpse, liefst in het centrum. Geef een seintje als je geïnteresseerd bent, dan kan onze zoektocht beginnen naar een leuke plek om onze ideeën uit te wisselen, plezier te maken en vooral kunst! Meer info: 0499/294184 | E: [email protected] GEZOCHT: ATELIER-WOONST (Antwerpen) Ik ben op zoek naar een atelier met bijhorende woonmogelijkheid in Antwerpen of omgeving. Of enkel atelierruimte zonder woonst. Contact: 0484/10 71 89 | E: [email protected] GEZOCHT: TENTOONSTELLINGSRUIMTE (Leuven) Ik zoek een tentoonstellingsruimte in de omgeving van Leuven tegen november 2009. Met een aantal kunstenaars (verschillende disciplines) bereiden we een tento voor. Contact: [email protected] TE HUUR: ATELIER/TENTOONSTELLINGSRUIMTE (Merksem) Op jaarbasis: ruime en lichte atelier/tentoonstellingsruimte 50m² ingericht als kunstgalerie (verlichting, ophangsysteem, enz.) met ruime etalage, berging en sanitair. Mogelijkheid uitbaten kunstgalerie of atelier. Prijs € 500/maand (excl. nutsvoorzieningen). Meer info: 0495/28.01.42 | E: [email protected] SCHILDER ZOEKT ATELIER (omgeving Antwerpen) Ik ben net afgestudeerd en ben nu op zoek naar een atelierruimte. Contact: 0479/239780 | E: [email protected] GEZOCHT: ATELIERRUIMTE (Antwerpen) Sinds enige tijd ontwerp ik sieraden. Daarom zoek ik een atelierruimte om samen te delen. Wie heeft er ruimte beschikbaar in de omgeving van Antwerpen? Contact: [email protected]

TE HUUR: TENTOONSTELLINGSRUIMTE (Leke-Diksmuide) Historisch kunstatelier “Moeders huisje” te Leke-Diksmuide. Rustig en rustiek kader en omgeving. Beschikbaar 80 m² voor kunstactiviteiten. Belichting en ophangsysteem voorzien. Huurbaar per week of 14 daags. Geen commissieloon op verkoop, verzekering kunstwerken niet inbegrepen. Meer info: Rita Vergote 051/501505 of [email protected] TE HUUR: GALERIJ Zeedijk 685 te Knokke. Op maandbasis. Meer info: www.arte685

KL[s] januari 2009

29

rende z - vous

OOST-VLAANDEREN

KONDIG UW ACTIVITEITEN TIJDIG AAN!!!

Eigenwijs modern surrealisme: schilderijen-glas en loodglas in hout-collages van Pol D’Haese. Van 13 maart tot en met 12 mei 2009 in Knaptandstraat 204 te Sint-Niklaas. Open: ma-vr: 8u30-12u en 13u-16u45. Meer info: 0486/112437 | E: [email protected]

AGENDA

Een tentoonstelling, kunstenroute of andere evenement gepland? We kondigen het graag aan in KUNSTLETTER[s] en op onze website www.kunstwerkt.be. Gelieve voor uw aankondigingen gebruik te maken van het online-formulier op www.kunstwerkt.be (onder “Agenda”). Uiterste inzenddatum voor de volgende editie van KUNSTLETTER[s]: 13 februari 2009

EXPOSITIES / EVENEMENTEN ANTWERPEN Tentoonstelling van jonge kunstenaars Sarah De Vos (schilderijen) en Pieter De Decker (lichtbeelden over het Waasland) in ‘t Brantijser, St. Jacobsmarkt 13 te Antwerpen. Van 5 februari tot 21 april 2009. Meer info:www.pieterdedecker.com en www.sarahdevos.be HABOTAI Grote Zijdehappening 2009 in Kunstencentrum Kaleidoscoop, Molenstraat 50, 2640 Mortsel (bij Antwerpen) op 14 en 15 februari 2009, van 11 tot 17u. ° Open Deur Week-End : doorlopend demonstraties van schilderen op zijde, al dan niet in combinatie met andere materialen (b.v. wol, vilt, kant, ...), o.a. door Bea Demmers, Gil De Vlo, Harm Harms, Caroline Lermytte en Chantal Siebens, Krista Moerman, ... Met stands van handelaren/ organisaties in het domein van zijdeschilderkunst. Modeshow van draagbare kunst op zijde op zondag om 14 u. ° De tentoonstelling “Kunst Op Zijde” is ook te bezichtigen op dinsdagen 17 februari, 3 en 10 maart 2009, telkens van 14 tot 17 u, donderdag 19 februari vanaf 20 u, zondag 1 maart 2009 van 14 tot 17 u. ° Zijderoute van 14 februari tot 10 maart 2009 in de Statielei te Mortsel. Meer info: www.habotai.be Tijdens de productievan de CD ‘Emocratie’ schilderde Hans de Booij een aantal doeken met als titel ‘EMocratie in Verf’. Reinhilde Van Grieken toont klei als een fascinerende grondstof. T.e.m. 15 februari in Galerie ES te Nijlen. Open: za en zo: 13u30 tot 17u30 en op afspraak. Meer info: www.galerie-es.be

VLAAMS BRABANT / BRUSSEL De mens zoals hij zich laat zien: tekeningen en schilderijen van Jeannine Dehoucke. Tot 7 februari 2009 in UZ Gasthuisberg, Herestraat 49 te Leuven. Meer info: 016/22 35 37 | E: [email protected] Kunst in de Etalage in Londerzeel: werken van 40 kunstenaars van de Kunstkring van Meise bij 100 Londerzeelse handelaars. Van 7 februari tot en met 8 maart. Meer info: [email protected]

30

KL[s] januari 2009

WEST-VLAANDEREN Herbert Flack en de streling van een olifant: tentoonstelling van werk van Christine Van Poucke, een kunstenares met een verstandelijke beperking. In De galerie, Beeklaan 79A te Kortrijk. Van 29 januari tot 26 februari. Vernissage: 29 januari. Open: weekdagen 10u-16u en op zaterdag 31 jan 14u-17u. Meer info: 056/239896 | E: [email protected] Tentoonstelling van Rebecca Carron in Ten Dauwe, een restaurant met een ziel voor kunst (Vaartlaan 42) te Aalter. Tot 29 februari 2009. Alle dagen te bezichtigen, behalve op dins- en woensdag. Meer info: www.tendauwecatering.be of mail naar rebecca. [email protected] Expo van Edith Mahieu (juwelen, sculpturen, schilderijen) tot februari 2009 in Arte 685, Zeedijk 685 te Knokke. Meer info: 055/31.44.94 Git Gervais stelt glas in lood en voor het eerst schilderijen tentoon in Bistro Entrepot, Louisastraat te Oostende. Van 1 t.e.m. 30 maart 2009. Vernissage: 28 februari. Open: elke dag, behalve di. Meer info: [email protected] KOESTER KUNST: Kunsttentoonstelling in oude kerk Vichte ten voordele van het kinderkankerfonds Koester van UZGent. Kunstenaars: Marc de Bel (digitale schilderkunst), Mie Buur (keramiek), Jacqueline Callens (schilderkunst), Evelyne Verheyen (zilverklei), Luc Decock (schilderkunst), Gilbert Vangampelaere (schilderkunst). Op 1-2-3-9 en 10 mei 2009. Meer info: http://www.vangampelaere.be/koesterkunst Tentoonstelling van tekeningen en aquarellen van Mia Ketels in tearoom Monte-Leone, Grote Markt te Blankenberge, verlengd tot november 2009. Tijdens de openingsuren van de tearoom. Gesloten op donderdag. Meer info: 050/41 34 91 Email : [email protected]

WORKSHOPS / CURSUSSEN Samen inspiratie opdoen en werken aan kunstwerken op doek of het maken van beelden in powertex of sculpturen in speksteen. Van 5 jan tot 28 feb van 9u30 tot 18u in Oostende. Meer info:: 059/706007 | E: [email protected]

Keramiek en beeldhouwen in steen en hout Vanaf 7 januari 2009 in Djai-Art kunstatelier (Izegem): Opbouw- en decoratietechnieken; maken van mallen; beeldhouwen en afwerkingtechnieken; papier maché. Elke woe, ma en /of zat. Professionele begeleiding door Didier Gesqueire. Meer info en inschrijvingen: www.djai-art.be Cursussen bij Ideefiks vzw, Tolstraat 73, Antwerpen: ° Zilverklei + kunsthars, met of zonder ingieten van kleine voorwerpjes: op 7 maart. ° Een introductie tot diverse zijdeschildertechnieken: vanaf 4 maart. Alle info: http://users.telenet.be/ideefiks Workshops zeefdruk: op 4 april 2009 workshop nr. 2 ‘textielzeefdruk’ en op 27 juni en 4 juli 2009 workshop nr. 3. Workshop 2 & 3 zijn voor gevorderden, cursisten van de eerste workshop kunnen zonder problemen aansluiten bij de deze workshops. Er wordt kennis gemaakt met het medium zeefdruk, via diverse technieken en diverse inkten op verschillende dragers. Locatie: Koeistraat 14, 9971 Lembeke. Meer info: 09/378 07 62 | E: [email protected] Textiel shibori: 6-daagse textielcursus in kunstenaarsdorpje Eski Datçi (Turkije): Ontdekken van Turkse textieltradities, genieten van de rust en pracht van de omgeving van Datça, ontdekkingsreis door de Turkse keuken. Van 15 mei tot en met 23 mei 2009. Inschrijven vóór 20 december 2008. Meer info: 03/658.18.06 | www.gerdvandeven.be

Kunstschilderen: voor mensen uit Gent en randgemeenten die willen (leren) schilderen. Elke vrijdag van 14 tot 17u. Met waterverdunbare olieverf of acryl. Vrije keuze van onderwerp, individuele begeleiding. Meer info: : [email protected] La Vie en Roze: kunstatelier voor beginners en gevorderden: schilderen in Bali (mei), Ardennen, Frankrijk. Workshops rond diverse thema’s. Meer info: [email protected] - www.amie-artist.be 0496/864 969 Nieuwe reeks pottenbakken en boetseren bij kunstpottenbakker Terry Van Hoecke, Molenstraat 72, Zulte. Nog enkele plaatsen vrij op maandagvoormiddag en donderdagavond. Zowel voor beginners als voor gevorderden. Start januari 2009: reeks van 10 lessen. Meer info: 0477 56 62 18 | E: [email protected] Eendaagse textiele workshops in Leuven. Maandelijks op een donderdag van 10 tot 16 uur uur in ‘t Stichelke , Kerkstraat 2 A , 3360 Lovenjoel. Op het programma in 2009: o.a. Basic printing / Zeefdrukramen en rubbing plates zelf maken / Zeefdrukken / Gelatin printing / Namaak batik en omgekeerde batik / Zeefdrukken met wateroplosbare pastels / Inlijsten Meer info: www.moniquegilbert.be Meer cursussen en workshops vind je op www.kunstwerkt.be

ZONDER DATUM Via Naturae: een nieuw kunstatelier met expositieruimte, +- 100 m2 in Christinastraat 99 te Oostende. Vanaf 1 januari op wo, do, zat en zon van 15 t.e.m. 18u. Meer info: www.ramontpatrick.be

Adverteren in KUNSTLETTER[s]? Het kan! En tegen aantrekkelijke voorwaarden. Interesse? Neem contact op met KUNSTWERK[t]: 09/235.22.75 of [email protected]

KL[s] januari 2009

31

Bijlokekaai 7C B-9000 GENT T +32 [0]9 235 22 70 F +32 [0]9 233 07 09 www.kunstwerkt.be [email protected]