IN DIT NUMMER. Begeleide bezoeken Blikvangers extra Kunst na 45 Alternatieve route Letters van de wet. Kunstletter[s]

erkenningsnummer : P209149

IN DIT NUMMER Begeleide bezoeken Blikvangers extra Kunst na ‘45 Alternatieve route Letters van de wet

Glasatelier IKA Echt of vals? Surrealisme Sven Vanderstichelen Je kunst verkopen

Kunstletter[s] Tijdschrift | Verschijnt 5x per jaar in jan-mrt–jun–sep-nov | Afgiftekantoor 9000 Gent X | Jaargang 5 | november 2006

WIN

10 x 2 tickets voor Lineart (zie blz. 15)

Jaargang 5 | november 2006

KUNSTLETTER[s] Inhoud

Begeleide bezoeken Glasatelier van het IKA Wedstrijden Vorming Verslag Masterclass Johan Tahon Documentatiecentrum Vorming Inzicht tot abstractie Favoriet Uit de praktijk Glas Letters van de wet Een kunstwerk verkopen Blikvangers Actualiteit Lineart 2006 Blikvangers Extra Echt of vals? Alternatieve Route Sven Vanderstichelen Kunst na ‘45 Surrealisme Agenda Zoekertjes

03 04 04 05 06 07 08 11 14 15 16 18 20 25 27

Wie is wie

Algemeen beleid: Bea Vansteelandt 09/235.22.77 / [email protected] Projecten, expocircuit, lessenpakketten: Annemie Vingerhoets 09/235.22.73 / [email protected] Tentoonstellingsaanbod, documentatiecentrum: Chantal Steenhaut 09/235.22.71 / [email protected] Vorming: Petja Gekiere 09/235.22.74 / [email protected] Administratie: Katrien Boogaerts 09/235.22.75 / [email protected] Redactie: Ward Desloovere 09/235.22.72 / [email protected] Raad van Beheer Hilde De Leeuw, Luc Verbeke, Roger De Moerloose, Marcel Quintijn, Alain Delmotte, Peggy Saey, Philippe Vanderschaeghe, Raf Suetens, Marleen D’Joos, Bob Vanden Eynde, Stefaan Gunst, Sophie Martens.

LID WORDEN

We werken met een systeem van lidmaatschap voor groepen (€ 30 per jaar) en individuele kunstenaars (€ 10 per jaar). Meer info: KUNSTWERK[t], tel. 09/235.2270 / info@ kunstwerkt.be of op www.kunstwerkt.be Ons rekeningnummer: 001-3538770-92

Beeld cover: Masterclass in het atelier van Johan Tahon, Gent, oktober 2006.

02

KUNSTWERK[t] is de organisatie ter ondersteuning van de beeldende kunsten, erkend op het decreet amateurkunsten (22 december 2000). KUNSTLETTER[s] is een uitgave van KUNSTWERK[t] vzw, organisatie voor beeldende kunsten in Vlaanderen. Redactiesecretariaat KUNSTWERK[t], Bijlokekaai 7c, B-9000 Gent. e-mail: [email protected] Werkten mee aan dit nummer André De Nys, Willem Elias, Petja Gekiere, Greet Souvereyns, Ward Desloovere. Vormgeving [email protected] Oplage 3700 ex. Periodiciteit verschijnt 5 maal per jaar Verantwoordelijke uitgever Hilde De Leeuw, Bijlokekaai 7c, B-9000 Gent. Met de steun van het Ministerie van de Vlaamse Gemeenschap Afdeling Volksontwikkeling en Bibliotheekwerk

BEGELEIDE BEZOEKEN BEZOEK AAN HET GLASATELIER VAN HET IKA (MECHELEN)

Vrijdag 1 december en zaterdag 2 december

KUNSTWERK[t] organiseert een bezoek aan het glasatelier van het IKA (Instituut voor Kunst en Ambacht) te Mechelen. Dit atelier neemt in België een heel bijzondere plaats in: het is de enige plaats waar je alle facetten van de driedimensionele glasbewerking (zoals glasblazen en glasgieten) kan aanleren. In het IKA kan je zowel terecht voor het beoefenen van klassieke kunstambachten als voor actuele disciplines. Het instituut heeft een sterke reputatie, trekt ook buitenlandse studenten aan en IKA-studenten worden heel geregeld gevraagd voor exposities in binnen- en buitenland. In 1985 startte het IKA met een glasatelier. Dit glasatelier en de uitgebreide, multi-technische infrastructuur die er aanwezig is, zijn uniek in België. Een rondleiding in dit atelier biedt een bijzondere kijk op de verschillende mogelijkheden die glas biedt. Een expert op het vlak van glasbewerking zal het atelier uitgebreid voorstellen. Daarbij wordt aandacht besteed aan werken met koude technieken (zoals graveren, slijpen en zandstralen). Ook de technieken waarbij de oven gebruikt wordt, worden voorgesteld. Het gaat daarbij onder meer om het verbuigen van glas en vorm smelten (“pate-verre”). Bovendien staat ook een demonstratie glasblazen en gieten op het programma. Afspraak: vrijdag 1 december om 13u of zaterdag 2 december om 10u in het IKA. (Veemarkt 39 te Mechelen (015/20.14.44) Duur van het bezoek: 2 uur Prijs: € 8 leden / € 10 niet-leden Interesse voor dit bezoek? Neem contact op met KUNSTWERK[t], Bijlokekaai 7C, 9000 Gent, tel 09/235.22.74 of mail naar [email protected]

Meer informatie over glas als kunstvorm en glastechnieken vind je op blz. 8

03

WEDSTRIJDEN VORMING JONG CREATIEF GEWELD (-26 JAAR) (JETTE) Heb je een artistiek ei dat je wilt tonen aan een groter publiek? Jonge beeldhouwers, schilders, fotografen, tekenaars, ontwerpers,... die deelnemen, maken kans op een mooie prijs. Ieder ingestuurd werk (maximum drie per deelnemer) wordt getoond tijdens een groepstentoonstelling tijdens de tweede editie van het Jetse Artiestenparcours op 24 en 25 maart 2007. Een jury van Jetse kunstenaars kiest één werk waarvan de maker een mooie prijs ontvangt. Er wordt ook een extra publieksprijs uitgereikt. Geïnteresseerd? Stuur dan een korte biografie plus een representatieve foto en beschrijving van uw werk naar de dienst Vlaamse Gemeenschap van de gemeente Jette, Wemmelsesteenweg 100 in 1090 Jette of naar het Gemeenschapscentrum Essegem, Leopold I-straat 329 in 1090 Jette. Meer inlichtingen op tel. 02/423.13.73 of via [email protected].

GAVERPRIJS 2007 De kunstenaars moeten geboren of woonachtig zijn in Nederlandstalig gebied. Maximumleeftijd: 40 jaar. Reglement en inschrijvingsformulier : te bekomen bij Cultuurcentrum De Schakel, Schakelstraat 8, 8790 Waregem, tel. 056/62 13 40, [email protected] Deadline : eind november 2006 Organisatie:Cultuurcentrum De Schakel, Cultuurraad en Stadsbestuur Waregem

04

VERSLAG

We organiseerden in september en oktober een masterclass met Johan Tahon. Acht KUNSTWERK[t]-leden gingen samen met hem aan de slag in zijn atelier te Gent. Sven Verhaeghe, één van de deelnemers aan de masterclass bezorgde ons deze getuigenis: “Ontmoetingen die de rest van je leven blijven nagalmen, daar wordt niet kwistig mee gestrooid. Je kunt ze evenmin forceren, vandaar vermoedelijk ook de samentrekking ont - moeten. Maar soms heeft een mens niet één maal geluk, maar gelijk twee keer na een. Mijn eerste keer was het binnentreden van het museum van de heer Tahon; hij noemt het zelf zijn werkstudio, maar het ís een museum, zeker weten. Of neen, het is een kerk waar het geloof onbestemd in het ijle draalt, als wilde trekvogels over die witte ruwe ijssculpturen. Ze smelten nooit. En dan middenin die ijszee, mijn tweede ontmoeting: de handen van dit alles. Johan Tahon is alles wat zijn beelden zijn. Hij dwingt zijn visie met zachte aaitjes, lacht gestolde tranen weg, droomt hardop met zo’n getemde nuchterheid dat je stil vanbuiten, maar schreeuwerig enthousiast vanbinnen wordt. Tahon is poëzie én proza. (Is het toeval dat hij en Peter Verhelst vrienden zijn?) Kortom: de masterclass bij Johan Tahon door KUNSTWERK[t] georganiseerd was in alle opzichten een voltreffer. Een schot in de witplaasteren roos.” [Sven Verhaeghe]

DOCUMENTATIECENTRUM PRAKTIJKBOEK TENTOONSTELLEN

Hoe je exposeren praktisch aanpakt, kun je lezen in het nagelnieuwe “Praktijkboek voor tentoonstellers”, uitgegeven door KUNSTWERK[t]. Dat boek biedt vier hoofdstukken lang heel wat praktische duiding en tal van tips over het selecteren van werk, het kiezen van de juiste tentoonstellingsruimtes, het transport en presentatiemogelijkheden, zoals o.a. belichting en gebruik van sokkels. Dit alles wordt doorspekt met enkele verhalen uit de praktijk van het tentoonstellen. We vroegen een curator uit, hengelden naar tips bij een professionele tentoonstellingsbouwer en geven uitleg bij het verzekeren van kunstwerken. Prijs: leden € 10 / niet-leden € 12, 50 (verzendingskosten niet inbegrepen). Het praktijkboek kun je bestellen bij KUNSTWERK[t], Bijlokekaai 7c, B-9000 Gent, telefonisch via 09/235.22.70 of via mail: [email protected]

DESTINATION ART In “Destination Art. Een reis rond de wereld in 200 kunstwerken” neemt de Britse kunsthistorica Amy Dempsey je mee naar 200 spraakmakende, monumentale kunstwerken, gebouwen en landsculpturen, verspreid over de wereld. De meest uiteenlopende kunstwerken passeren de revue. Eén eigenschap hebben ze gemeen: je zult ze niet aantreffen in een museum of galerij. Ze zijn enkel ter plekke te bewonderen. Verbluft bladerden we door dit schitterend boek vol prachtige Land Art, architecturale buitenissigheden en beeldenparken van over zowat de hele wereld. Het boek doet het verhaal van de bloei van de Destination Art en de pogingen van kunstenaars om kunst uit musea en galerieën te halen en ze op te stellen in een alledaagse omgeving. De aandacht van kunstenaars voor de context waarin een kunstwerk werd gebracht heeft geleid tot een belangrijke verschuiving in visie: openbare kunst hoeft niet herleid te worden tot een monument, maar kan dienen om een ruimte om te toveren tot een betekenisvolle plaats. Ook Land Art komt uitgebreid aan bod. Die kunststrekking verkent de mogelijkheden van landschap en omgeving als materiaal en plek voor kunst. Elke bladzijde die je omslaat, houdt een verrassing in. Je vindt werken van Gaudí, Tinguely of Brancusi. Maar lang niet alleen kunstenaars zijn verantwoordelijk voor de werken die je in het boek aantreft. Echt verrassend zijn de hyperpersoonlijke werken van fanatieke postbodes, architecten en predikanten die aan bod komen. Zo krijg je een mooie mix van introverte privé-initiatieven en groots uitgevoerde resultaten van een openbare opdracht. Sommige werken beslaan vele hectaren, andere nemen amper enkele meters in beslag. Je treft de immense presidentenkoppen van Mount Rushmore in Zuid-Dakota aan, maar ook de wonderlijke Watts Towers die een Italiaanse immigrant eigenhandig in zijn tuin bouwde, de Indische beeldentuin waar ene Neh Chand na zijn dagtaak als bezeten aan verder knutselde en “Le palais idéal” door een postbode opgetrokken in het Franse Hauterives. Kortom, maak je klaar voor een ontdekkingstocht door woestijnen en wouden, in stadscentra en door kerkhoven, op bouwland en in de bergen. En heb je bij het bekijken van het boek zin om de werken écht te gaan bekijken, dan kan je achterin het boek terecht voor alle praktische info en routebeschrijvingen.

Destination Art is the registered trade mark of Amy Dempsey. All right reserved.

Amy Dempsey, ‘Destination Art’, uitg. Ludion, 272 blz., 403 illustraties, € 39,90. www.ludion.be.

05

VORMING Inzicht tot abstractie Gent, 6, 7 en 8 december

Abstractie kwam er na een lange evolutie in de kunst. Kunstenaars als Kandinsky, Mondriaan, De Kooning, Rothko wilden samen met vele anderen afstappen van het maken van schilderijen naar werkelijkheid. Ze wilden creëren met de basiselementen van de schilderkunst: kleur, lijn, vlakken. Na een lang zoekproces vond elk van hen een eigen wereld, een eigen taal op doek. Tijdens deze workshop willen we dieper ingaan op het maken van een abstract schilderij. Hoe ontstaat een abstract werk. Je kan vertrekken van de werkelijkheid. Dit kan je helpen om je schilderij te componeren, om kleuren te schikken. Je kan ook zien hoe vorm, kleur, composities een eigen leven gaan leiden. Je zoekt, je kijkt tot je schilderij goed zit. Een andere mogelijkheid is vertrekken vanuit de herinnering, vanuit een toevallige vlek, de muziek of vanuit je geur of tastzin. Samen met kunstenares-docente Sylvie Duhamel komen we aan de hand van diverse opdrachten tot het maken van een abstract werk. Lesgever: Sylvie Duhamel Wanneer: 6, 7 en 8 december (telkens van 9u30 tot 16u30) Prijs: € 70 voor leden/ € 75 voor niet-leden Waar: Van Crombrugghe Gebouw, Godshuishammeke 20 in Gent Hoe inschrijven? Alle inschrijvingen gebeuren via KUNSTWERK[t]. We bevestigen uw inschrijving per brief met bijhorend overschrijvingsformulier. Tien dagen voor aanvang van de cursus ontvangt u een brief van ons waarin alle praktische gegevens vermeld staan: adres van de cursusplaats met routebeschrijving, materialen [indien nodig) door de cursist mee te brengen. U kan inschrijven: - via e-mail: [email protected] - telefonisch: 09/235.22.70 - per post: KUNSTWERK[t], Bijlokekaai 7c, 9000 Gent. Voor praktische of inhoudelijke vragen omtrent vorming kunt u terecht bij Petja: 09/235.22.74

06

Kunstwerken hebben het vermogen ons diep te raken, ons arsenaal aan ideeën over hoe de wereld in elkaar zit door elkaar te schudden of ons een niet te evenaren artistiek genot te schenken. In deze nieuwe reeks polsen we bij KUNSTWERK[t]-leden naar hún geliefkoosd beeldend werk. Schilderijen, sculpturen of andere kunstwerken die hen inspireren, uitdagen, uitbundig of stil maken.

FAVORIET Gilbert Swiggers

Monika Macken

woonplaats

woonplaats

Aartselaar

Meise

artistieke creaties

artistieke creaties

Olieverfschilderijen

Kleurrijk werk in mixed media

Wat wil je creatief nog presteren

De cultuur van de Maya’s en Azteken uit Mexico vormen de basis voor mijn werk.

Wat wil je creatief nog presteren

Ik wil altijd nieuwe dingen ontdekken en uitproberen

Levensmotto

Levensmotto

“Schrijven is iets anders dan beschrijven. Schilderen iets anders dan afbeelden.” (G. Braque)

“If it has a face I don’t eat it.”

DAVID NASH

GIANCARLO MONTUSCHI

De mens vindt altijd wel een goede reden om bomen te kappen! Al meer dan dertig jaar vormen die “veroordeelde“ bomen de basis voor de sculpturen van David Nash. We noemen het misschien best recycling art , want Nash recupereert alles. Hij zaagt, kerft en verschroeid de massieve houten volumes tot suggestieve vormen. En de kleinere takken worden verwerkt tot houtskool voor zijn ontwerpschetsen. De bal, de kubus en de piramide staan centraal in het oeuvre van deze beeldhouwer. De piramide is energie, de bol staat voor de oneindige beweging, en de kubus symboliseert standvastigheid. Nash bouwde met deze drie universele vormen een internationale reputatie uit. Zijn meetkundige figuren zijn voor hem de perfecte symbiose van natuur en kunst, van kracht en eenvoud. Het hout wordt vaak gecarboniseerd. Dit zorgt voor een gevoel van broosheid. In 1978 rolde de beeldhouwer een immens grote houten bol in de rivier, vlak bij zijn atelier in Noord-Wales. Via zijn video-opnamen kan men vandaag getuige zijn van de reis van zijn kunstwerk in het water, tot het in 2004 in zee terechtkwam. Wat de natuur toekomt, wordt aan de natuur teruggeschonken. En onderweg tijdens dit proces is de mens en zijn kunst slechts een minuscuul klein schakeltje. Ook Nash geeft slechts de aanzet, de natuurelementen zorgen voor de afwerking. Een universele gedachte die veel meer zou moeten gekoesterd worden.

De schilderijen van de Italiaanse schilder Giancarlo Montuschi (geboren in Faenza) maken me blij : ik hoef er maar naar te kijken en ik zie de wereld onmiddellijk door een veelkleurige bril. Hij schildert steeds wonderlijke magische dieren en mensen als zachtaardige tovenaars zonder aangezicht, die de dieren knuffelen, zelfs de vissen... In een interview dat ik met hem had voor mijn tijdschrift ‘Indig’o!’ vertelde hij dat hij de échte wereld schildert, maar dat de meeste mensen er niet in slagen deze te zien, omdat ze alleen kijken naar wat ze belangrijk vinden. Voor hem heeft alles wat mooi is met kleur te maken en grijs bestaat niet voor Montuschi. Zwart en wit gebruikt hij alleen om de andere kleuren nog meer glans te geven. Hij is een kunstenaar naar mijn hart, ik ben helemaal weg van zijn werk. Ik zou een jaar van mijn leven willen geven om te schilderen zoals hij... Giancarlo Montuschi, Ricca pesca, 2002. © Giancarlo Montuschi

David Nash, Pyramid, Sphere & Cube, 1997-98. © David Nash.

WIE IS UW FAVORIET? Wil je de lezers van KUNSTLETTER[s] laten kennismaken met jouw lievelingskunstwerk? Laat het ons weten! Neem contact op met KUNSTWERK[t], redactie KUNSTLETTER[s], Bijlokekaai 7c, 9000 Gent. Nog gemakkelijker: bel 09/235.22.72 of mail [email protected]

07

UIT DE PRAKTIJK GLAS

Naar aanleiding van het bezoek dat KUNSTWERK[t] op 1 en 2 december organiseert aan het glasatelier van het IKA te Mechelen, hadden we een gesprek met Sandra Declercq. Zij is de artistiek coördinator van dit atelier. Over de lange geschiedenis en de revival van glas en de meest gangbare technieken. Het IKA is in 1958 opgericht en kent afdelingen voor edelsmeden, boekkunst, keramiek, glas, fotografie, film en video. De afdeling glas is de jongste loot aan de IKA-boom en is opgericht in 1985. In België werd tot 1985 enkel aandacht geschonken aan het maken van glas-in-lood. Voor het maken van ruimtelijke objecten bestond er geen opleiding. Eenentwintig jaar geleden startte de Tsjechische designer Miloslava Svobodova in België met een eigen glasatelier. De eerste stukken werden vervaardigd met behulp van een klein gasoventje. Koen van der Stukken, een gerenommeerd glaskunstenaar was één van de eerste leerlingen van Miloslava. In het begin was het knokken en heel hard werken om het IKA op de plaats te krijgen die het nu nationaal en internationaal heeft verworven. In het IKA komen alle glastechnieken aan bod (glasblazen, gieten, fusen, vormsmelten, zandstralen enz…) met uitzondering van het glas-in-lood. In de meeste scholen wordt enkel het ambacht geleerd. In het IKA wordt echter gestreefd naar een opleiding waar het technische maar ook het artistieke sterk aan bod komt.

Amphoriskos, 5e – 4e eeuw B.C. © Manetti Collection.

Het goud dat vloeit … Een stukje geschiedenis

De verschillende technieken van de glaskunst zijn pas in de 2e helft van de 20ste eeuw herontdekt. Vreemd als je weet dat glas eigenlijk zo oud is als de mensheid zelf. Daar waar extreme warmte en zand elkaar vinden ontstaat er glas. Het eerste glas was lavaglas. Men gebruikte het o.a. om artefacten mee te vervaardigen. In Egypte en Mesopotamië ( 2500 v. Chr.) werden de eerste siervoorwerpen gemaakt uit glas. Men gebruikte de techniek van de pâte-de-verre en het fusen. Met de middelen die men toen had was het een bijzonder arbeidsintensief proces. Sommige stukken namen maanden in beslag. Vandaar dat deze zo duur (duurder dan goud) waren en men glas het “goud dat vloeide” noemde. Glas was dan ook enkel bestemd voor farao’s en extreem rijken.

Toiletfles, 79 AD, Opgraving te Oplontis. © Magazzino Archaeologico.

08

De Romeinen ontwikkelden het glasblazen. Het glasblazen bood immers meer voordelen: het was makkelijker in productie en de objecten konden een inhoud bevatten. De arbeidsintensieve techniek van de pâte-de-verre geraakte uit de gratie en ging verloren. Eeuwenlang wist men zelfs van het bestaan van de techniek “pâte-de-verre” niets af.

Eind 19e eeuw kwam er door archeologisch onderzoek een hernieuwde interesse in Egypte. De ArtNouveau kunstenaars (hoofdzakelijk keramisten) onderzochten de oude objecten. Ze ontdekten de oude techniek van de pâte-de-verre en realiseerden hiermee sommige van hun vazen. De kunstenaars bleven echter heel geheimzinnig over hun manier van werken. Na hun dood raakte hun kennis van de techniek in de vergetelheid. Tijdens de jaren ’60 werd het glasblazen uit de fabriek gehaald. Kunstenaars als Erwin Eisch (Duitsland), Harvey Littleton (VS) en de Libensky’s (Tsjechië) pasten het glasblazen toe in hun studio. De Studio Glass Movement zag het daglicht en er werd niet langer gewerkt in opdracht. Het was een heel sociale beweging. Er werd veel heen en weer gereisd en gediscussieerd hoe men de techniek kon verbeteren. In Engeland waren Diana Hobson en Tessa Clagg de pioniers van de pâte-de-verre. Veel van hun eerste glasstukken gingen kapot. Zij moesten dan ook een complete techniek (waar niets van op papier stond) heruitvinden. Enkel Le Pelliers (Frankrijk), kleinzonen van Décorchemont, een Franse Art Nouveau-kunstenaar, hadden nog notities teruggevonden. Dankzij experiment en samenwerking ontwikkelde de glaskunst snel. Er kwamen ook nieuwe technische hulpmiddelen: bvb. voorgeperst glas (vroeger moest men eerst glas kapot slaan om het dan te smelten), glassoorten die compatibel zijn en nieuwe industriële materialen worden gebruikt om moules steviger te maken.

1.

2. 1. Vaas, Frankrijk, F.E. Décorchemont, ca. 1919. Gent, Museum voor Sierkunst, Cat. 152. © Claerhout, Gent. 2. Stanislav Libenský & Jaroslava Brychtová, Diagonaal, 1989. Gesmolten in een vorm, gesneden. 3.

3. Densaburo Oku, Fish.

09

WARME TECHNIEKEN

Een voorbeeld van in de vorm gesmolten glas. Myriam Somers, 10³, 2004-2005. Onderdeel van een installatie van 20 kubussen op metalen sokkels. © Myriam Somers.

Glasblazen Glas dat voorgeperst is, wordt verwarmd tot 1250°C en laat men een ganse nacht smelten. Nadien kan je ermee werken aan een werktemperatuur van 1150°C. Je start met het blazen van een bel. Glas in zijn vloeibare vorm kan je vergelijken met honing die van een lepel loopt. De pijp wordt in het glas gedraaid. De eerste bel wordt geblazen. Je zet er nog verschillende lagen glas bij, tot je genoeg hebt om je vorm te blazen. Je vorm wordt nu op een andere pijp gezet (de punctie). De eerste pijp sla je eraf. Waar je aan het blazen was, is een gaatje. Dit kan je d.m.v. warmte verder open maken. Hiervoor wordt een jack (een groot pincet) gebruikt. Het is een mythe dat je voor glasblazen veel adem nodig hebt. Want lucht zet uit door hitte. Daarna moet het stuk afkoelen. De afkoeltemperatuur van glas draait rond 540°C. Het glas moet een lange tijd op deze temperatuur blijven staan totdat de moleculen een stevig raster gevormd hebben. (Goedkope) glazen die soms zonder reden kapot springen, hebben geen stabiliteit omdat de afkoeltijd te kort was. Sommige grote stukken moet men zelfs tot een jaar laten koelen. Pâte-de-verre Dit is de oudste techniek die al in 2500 B.C. werd toegepast in Egypte en Mesopotamië. Kleine stukjes glas in de vorm van suiker worden in een moule gelegd. Dit alles wordt zeer langzaam opgewarmd. Het glas wordt het eerst warm aan de buitenkant en gaat smelten. Kleine gekleurde stukjes worden allemaal apart gemaakt met de pâte-de-verre. De stukjes worden daarna terug opgewarmd en in elkaar gesmolten (fusen). De pâte-de-verre is een bijzonder moeilijke techniek. Zodra je een vreemd element aanbrengt in je glas (vb. kleur of oxides) verandert de samenstelling van het glas. Het kan gebeuren dat de stukken onderling dan niet meer compatibel zijn met elkaar. In de Oudheid kende men alle geheimen van het glas (welke kleur past bij welke kleur, op welke temperatuur). De stukken die toen werden gemaakt, zijn dan ook van een uitzonderlijk niveau. De glasstukken uit de Oudheid zijn meestal opaak (ondoorzichtig). Dit heeft opnieuw te maken met de techniek. Als je een groot stuk glas smelt, krijg je transparantie. Hoe kleiner de stukken, hoe minder transparantie.

Pâte-de-verre. Sandra De Clerck, Continuity, 2006. © Michiel De Jaeger.

Slumpen Bij het slumpen laat je het glas opwarmen tot 650°C. Dan gaat het doorbuigen en kan een nieuwe vorm worden gemaakt. Vormsmelten In klei of was wordt een beeld gemaakt met bijhorende moule. De kleine stukjes voorgeperst glas worden in de moule gelegd. Dan worden de stukjes opgewarmd tot het glas smelt. Aan de hand van de verloren-was-techniek (cfr. bronsgieten) wordt je stuk dan gerealiseerd.

KOUDE TECHNIEKEN

De glaskunst omvat ook een aantal koude technieken, die ons beter gekend zijn als zandstralen, slijpen, zagen, graveren, diepgraven en verlijmen. Ingrid Rosschaert, Only the lonely, 2003. © Pieter Van Snick. Geslumpt, geverfd en vormgesmolten.

Tot slot: een weetje

Vroeger kon men enkel groen glas produceren. Men ontdekte dat door het toevoegen van lood het glas doorzichtig werd. Dit was kristalglas. Dankzij deze toevoeging is het kristalglas veel zachter en kan je het beter slijpen. Het heeft dus met kristal weinig te maken. Het vervaardigen was trouwens heel gevaarlijk. Veel glazeniers stierven vroeger aan loodvergiftiging.

[Petja Gekiere] Meer weten over glas en glastechnieken? We organiseren op 1 en 2 december een bezoek aan het glasatelier van het IKA te Mechelen. Meer info vind je op blz. 3 Glasblazen, IKA, Mechelen, 2003.

10

LETTERS VAN DE WET EEN KUNSTWERK VERKOPEN? HOE PAK JE HET AAN?

Je bent in je vrije tijd vaak bezig met beeldhouwen, schilderen,… Op een bepaalde dag merk je dat er meer en meer interesse is voor jouw werken. Iemand zou graag een werk van je kopen. Een galerij vraagt je om jouw werken tentoon te stellen. De tentoonstelling is een succes en er worden verschillende werken verkocht. Een andere persoon vraagt je om tegen betaling een portret van hem te maken. Hoe pak je dit aan? Veel kunstenaars worstelen in deze situaties met volgende vragen: 1. Moet ik deze inkomsten op mijn belastingbrief invullen? Moet ik op deze inkomsten belastingen betalen? 2. Moet ik op deze inkomsten sociale bijdragen betalen? 3. Moet ik BTW aanrekenen? Op deze vragen biedt dit artikel een antwoord. Opgelet! Als je een sociale zekerheidsuitkering ontvangt, bijv. een werkloosheidsuitkering, een pensioen of een ziekte-uitkering, zijn er bijkomende regels van toepassing. Raadpleeg hiervoor de website van het Kunstenloket (www.kunstenloket.be, juridische aspecten, werkloosheid en andere uitkeringen). Onkostenvergoeding of vergoeding voor je prestatie/werk De eerste vraag die je moet stellen om te weten of de inkomsten uit een verkoop al dan niet vrijgesteld zijn van belastingen en sociale bijdragen, is de vraag of deze inkomsten kunnen worden beschouwd als een onkostenvergoeding. 1. Onkostenvergoeding Een onkostenvergoeding is vrijgesteld van belastingen en sociale bijdragen. Je hebt twee soorten onkostenvergoedingen: • de reële onkostenvergoeding • de forfaitaire onkostenvergoeding De reële onkostenvergoeding is een échte onkostenvergoeding. Bij deze wijze van vergoeden ga je moeten aantonen dat de vergoeding die je hebt ontvangen voor de verkoop van een schilderij of beeldhouwwerk enkel en alleen bestaat uit kosten (bijv. aan de hand van facturen, aankoopbewijzen,…). Bijvoorbeeld: je verkoopt een tekening voor 200 euro. Je moet dan kunnen aantonen dat deze 200 euro volledig gedekt worden door kosten, die gemaakt zijn voor het maken van deze tekening. Dit is niet altijd gemakkelijk. Vandaar is er ook een forfaitaire onkostenvergoeding. Het voordeel van deze onkostenvergoeding is dat je jouw kosten niet moet kun-

nen aantonen. De keerzijde van deze regeling is dat er enkele voorwaarden aan deze forfaitaire vergoeding zijn verbonden. Je hebt twee soorten forfaitaire onkostenvergoedingen: • de vrijwilligersvergoeding • de kleine vergoedingsregeling voor kunstenaars (kortweg: KVR) De vrijwilligersvergoeding bedraagt maximum € 27,92 per dag en maximum € 1.116,71 per jaar. Deze vergoeding wordt meestal gebruikt voor niet-artistieke prestaties (bijv. het geven van een workshop ‘beeldhouwen’). Vermits het in dit artikel gaat over inkomsten uit de verkoop van kunstwerken, wordt hierop niet verder ingegaan. Wil je over deze regeling meer weten, neem dan een kijkje op de website van het Kunstenloket (www.kunstenloket.be, juridische aspecten, sociale zekerheid, onkostenvergoeding, wat is een forfaitaire onkostenvergoeding?, wat is een vrijwilligersvergoeding?). De KVR wordt toegepast bij artistieke prestaties. De KVR is gebonden aan volgende voorwaarden: • maximum € 103,72 per dag per opdrachtgever • maximum € 2.074,33 per jaar • maximum 30 dagen per jaar • maximum 7 opeenvolgende dagen bij dezelfde opdrachtgever Voorbeeld: je verkoopt een schets voor € 200. Je hebt aan deze schets 2 dagen gewerkt. Je kan deze vergoeding opsplitsen in 2 dagen (elke dag € 100). Alle voorwaarden zijn voldaan, indien je nog geen € 2.074,33 hebt ontvangen met de KVR en nog geen 30 dagen een beroep hebt gedaan op de KVR in hetzelfde jaar. Bij de voorwaarden van de KVR is er eigenlijk nog een vijfde voorwaarde: het invullen van de kunstenaarskaart. Deze kaart bestaat echter nog niet. Voorlopig dien je te werken met een verklaring op eer. Deze verklaring is zeer gemakkelijk in te vullen. Je vindt een voorbeeld van een verklaring op eer op de website van het Kunstenloket (www.kunstenloket.be, download documenten, KVR, verklaring op eer).

11

Het voordeel van bovenstaande onkostenvergoedingen is dat je op deze vergoedingen geen belastingen en sociale bijdragen moet betalen. Er moet echter een voorbehoud gemaakt worden voor de KVR. We wachten nog altijd op de wettelijke regeling die de KVR vrijstelt van belastingen. In afwachting van de invoering van deze wettelijke regeling, is het dus belangrijk om voorlopig je bewijzen van werkelijke kosten bij te houden. Hopelijk wordt deze regeling voor het eind van het jaar nog ingevoerd. Als het zover is, zal je hierover informatie vinden in KUNSTLETTER[s] of in de nieuwsbrief van het Kunstenloket. Voordeel van onkostenvergoedingen: geen belastingen (behoudens KVR) en sociale bijdragen betalen. Nadeel van onkostenvergoedingen: geen opbouw van sociale bescherming. 2. Vergoeding voor een prestatie/werk Als je een werk verkoopt en de inkomsten reiken verder dan een loutere terugbetaling van kosten én je kan niet aantonen dat bovenstaande voorwaarden van de KVR worden nageleefd, is er sprake van een vergoeding voor een prestatie/werk. Op deze vergoeding moet je wel belastingen en eventueel ook sociale bijdragen betalen. Om te weten in welke rubriek je deze inkomsten moet invullen op je belastingbrief en of je sociale bijdragen moet betalen, moet je jezelf de vraag stellen of je het werk al dan niet in opdracht hebt gemaakt. (Voorbeeld van opdrachtwerk: een persoon vraagt om een portret te maken, een restaurant vraagt je om een muurschildering te maken voor de zaak,…) (Voorbeeld van geen opdrachtwerk: je werkt in je atelier, een voorbijganger vindt jouw werk mooi en wil het kopen.)

Artistiek opdrachtwerk Het statuut van de kunstenaar stelt dat éénieder die: een artistieke prestatie levert en/of artistiek werk produceert in opdracht van een natuurlijke persoon of rechtspersoon tegen betaling van een loon wordt gelijkgesteld met een werknemer. Diegene die je betaalt, is de werkgever. Deze werkgever houdt de sociale bijdragen (werkgevers- en werknemersbijdragen) en bedrijfsvoorheffing (voorschot op de belastingen) in op jouw loon. De inkomsten worden op je belastingbrief ingevuld bij wedden en lonen (dit zijn beroepsinkomsten, belastingtarief van 25 à 50 %). In dit geval bouw je sociale bescherming op, maar hou er rekening mee dat de helft van de verkoopprijs van je werk dient om belastingen en sociale bijdragen te betalen. Toch heb je ook de mogelijkheid om te kiezen voor het zelfstandigenstatuut, indien je kan aantonen dat jij werkt als een ‘echte’ zelfstandige (bijv. verschillende opdrachtgevers, inkomsten uit een ander beroep,…). Je kan je vestigen als zelfstandige in hoofdberoep of zelfstandige in bijberoep. In drie gevallen kan je werken als een zelfstandige in bijberoep. Je vindt hierover meer uitleg op de website van het Kunstenloket (www.kunstenloket. be, juridische aspecten, sociale zekerheid, vergoeding voor een prestatie en/of werk, welk sociaal statuut is van toepassing wanneer ik word vergoed voor een artistieke prestatie en/of werk in opdracht?, wanneer kan ik kiezen voor het zelfstandigenstatuut?, welke voorwaarden moet ik vervullen voor het statuut van zelfstandige in bijberoep?). Als zelfstandige moet je aansluiten bij een sociaal verzekeringsfonds voor zelfstandigen. Zij innen de sociale bijdragen. Bovendien moet je bij de BTW-administratie een BTW-nummer aanvragen. Wil je meer weten over

12

BTW, kijk dan op www.kunstenloket.be, juridische aspecten, BTW. Op je belastingbrief moet je deze inkomsten invullen bij winsten en baten (dit zijn beroepsinkomsten, belastingtarief van 25 à 50 %). Als je zelfstandige kunstenaar bent, vraag je best een zelfstandigheidsverklaring aan. Je vindt meer uitleg over deze verklaring bij www.kunstenloket.be, juridische aspecten, sociale zekerheid, vergoeding voor een prestatie en/of werk, welk sociaal statuut is van toepassing wanneer ik word vergoed voor een artistieke prestatie en/of werk in opdracht?, wanneer kan ik kiezen voor het zelfstandigenstatuut?, Wat is een zelfstandigheidsverklaring?). De regels van het sociaal statuut van de kunstenaar zijn altijd van toepassing, indien de drie bovenstaande voorwaarden vervuld zijn. Het statuut maakt geen onderscheid tussen amateur-kunstenaars of professionele kunstenaars. Ook maakt het statuut geen onderscheid tussen kunstenaars die hun eerste werk verkopen of regelmatig verkopen. Stel: iemand vraagt je een portret te maken. Deze persoon betaalt je hiervoor € 2.500. Indien je niet kan aantonen dat deze vergoeding volledig gedekt wordt door kosten, val je onder het toepassingsgebied van het statuut van de kunstenaar. Deze persoon wordt dus je werkgever en zal alle werkgeversverplichtingen moeten vervullen, wanneer je niet hebt gekozen voor het zelfstandigenstatuut. Als deze persoon een particulier is, zal hij niet vertrouwd zijn met tewerkstelling van werknemers. In deze gevallen wordt vaak een beroep gedaan op Sociale Bureaus voor Kunstenaars (SBK’s). Een SBK is een uitzendkantoor met ervaring in de artistieke sector. Zij zal optreden als de werkgever en alle werkgeversverplichtingen vervullen (betalen van sociale bijdragen, arbeidsongevallenverzekering sluiten,…). Hierover vind je meer uitleg bij www.kunstenloket.be, juridische aspecten, sociale zekerheid, vergoeding voor een prestatie en/of werk, welk sociaal statuut is van toepassing wanneer ik word vergoed voor een artistieke prestatie en/of werk in opdracht?, wat is een sociaal bureau voor kunstenaars?). Voordeel van het statuut van de kunstenaar: opbouw van sociale bescherming. Nadeel van het statuut van de kunstenaar: betalen van belastingen en sociale bijdragen.

Artistiek werk, maar niet in opdracht De gewone regels inzake sociale zekerheid en belastingen zijn van toepassing. Als er geen sprake is van een gezagsrelatie en je behaalt slechts af en toe inkomsten uit het verkopen van werken buiten de uitoefening van je eigenlijke beroepsactiviteit, kan je deze inkomsten op je belastingbrief invullen bij diverse inkomsten. Je betaalt enkel belastingen (belastingtarief van 33 %), geen sociale bijdragen. Als er sprake is van een beroepsactiviteit (een minimum aan regelmaat en continuïteit is vereist), zijn deze inkomsten belastbaar als winsten en baten (dit zijn beroepsinkomsten, belastingtarief tussen 25 en 50 %). Je moet in dit geval ook sociale bijdragen betalen als zelfstandige (al dan niet in bijberoep) en een BTW-nummer aanvragen. Dezelfde regels van zelfstandigen bij ‘artistiek opdrachtwerk’ zijn van toepassing.

Vragenlijst

Het is soms moeilijk om bovenstaande tekst op je eigen situatie toe te passen. Daarom hebben we zelf een vragenlijst opgesteld. Als je de vragen correct beantwoordt, weet je welke regeling op jouw situatie van toepassing is. Stel je ontvangt een vergoeding voor de verkoop van je werk.

Vraag 1: Kan ik bewijzen dat de inkomsten uit de verkoop volledig gedekt worden door de kosten die ik gemaakt heb om het werk te maken? Ja, het is een reële onkostenvergoeding. Nee, ga naar vraag 2.

Vraag 2: Voldoen de inkomsten uit de verkoop aan de voorwaarden van de KVR?

Ja, ik pas de KVR toe en vul een verklaring op eer in. Nee, ga naar vraag 3.

Vraag 3: Is het werk dat ik heb gemaakt geen opdrachtwerk en

zijn de inkomsten die ik behaal met de verkoop van mijn werken occasioneel? Ja, ik vul de inkomsten in bij diverse inkomsten (deel II van de belastingaangifte). Nee, ga naar vraag 4.

Vraag 4: Is het werk dat ik heb gemaakt geen opdrachtwerk en zijn de inkomsten die ik behaal met de verkoop van mijn werken regelmatig?

Ja, ik vul de inkomsten in bij beroepsinkomsten (winsten en baten, deel II van de belastingaangifte) en ik moet me vestigen als zelfstandige (al dan niet in bijberoep) en eventueel een BTW-nummer aanvragen. Nee, ga naar vraag 5.

Vraag 5: Is het werk dat ik gemaakt heb opdrachtwerk? Ja, het sociaal statuut van de kunstenaar is van toepassing. Als ik geen zelfstandige (al dan niet in bijberoep) ben, moet ik tewerkgesteld worden als werknemer (al dan niet met tussenkomst van een SBK).

Advies

Als je na het lezen van het artikel vragen hebt en je vindt de antwoorden niet terug op de website van het Kunstenloket, dan kan je maandag- en donderdagnamiddag bellen naar het Kunstenloket op het nummer 03/222.40.10 voor gratis advies. Als je veel vragen hebt, is het ook steeds mogelijk een afspraak te maken met één van de juristen. Dit kan in Antwerpen, Gent en in Brussel. (Met veel dank aan Erica Wouters, jurist bij het Kunstenloket VZW, voor het nalezen en de commentaar op de tekst.) [Greet Souvereyns, jurist bij het Kunstenloket VZW]

13

BLIKVANGERS SPLILLIAERT … anders !

De weduwe van Léon Spilliaert verkocht vijftig jaar geleden uit geldnood 150 tekeningen van haar man aan de Koninklijke Bibliotheek van België. Veel verdiende ze er niet aan. De erkenning en het grote succes van de kunstenaar kwam immers pas jaren later, toen de Antwerpse galerie Campo zijn werk begon te promoten. Samen met talrijke voorontwerpen voor boekillustraties, worden de tekeningen nu voor het eerst aan het brede publiek getoond. Het betreft vooral kleine potloodtekeningen en schetsen in Oost-Indische inkt. Het is een nooit geziene Spilliaert-verzameling uit zijn vroege jaren, waarbij de artistieke kracht van zijn diepe zwart-tonen centraal staat.

Léon Spilliaert, een vrije geest Tot 3 februari 2007 Open : dinsdag tot en met zaterdag : 10u – 17 u ( op vrijdag open tot 21 u) Koninklijk Museum voor Schone Kunsten Regentschapsstraat 3 - Brussel www.expo-spilliaert.be

Léon Spilliaert , in de verzamelingen van de Kon. Bibliotheek van België Tot 3 februari 2007 Open : maandag t.e.m.zaterdag : 10u - 16u50 Koninklijke Bibliotheek van België - zaal Naster Keizerslaan 4 - Brussel www.kbr.be Een grote overzichtstentoonstelling met het meer gekende werk van Spilliaert is gedurende dezelfde periode te bekijken in het Museum Schone Kunsten. Hier ligt de nadruk op zijn zelfportretten, de interieurs en de zeelandschappen.

14

Meesters van de Precolumbiaanse kunst Van 15 september 2006 tot 29 april 2007 Open : alle dagen, behalve maandag: 10u - 17u Jubelpark - Brussel www.kmkg.be

GIUSEPPE PENONE

Léon Spilliaert, Vrouwenhoofd, 1903, 24x19. © 2006 Koninklijke Bibliotheek van België

Léon Spilliaert, Schaduwbeeld van een vrouw met hoed met brede boorden, 1901, 29x4. © 2006 Koninklijke Bibliotheek van België

bovennatuurlijke zijn in deze unieke tentoonstelling nooit ver weg.

Penone (°Italië - 1947) behoort tot de Arte Povera strekking, een kunstbeweging die op zoek gaat naar de wortels van onze cultuur, naar de essentie, naar de bronnen van onze energie, naar energie als oerkracht. Penone stelt wel als enige uit die groep de natuur centraal in zijn oeuvre. Al tientallen jaren vindt zijn kunst inspiratie in de groeiprocessen en de jaarringen van de bomen, in de aders van een steen, in de golfbeweging in een waterpartij of de geur van laurierblaadjes. Elk werk van Penone is poëzie in superlatieven. Van 23 november 2006 tot 25 maart 2007 Open : alle dagen, behalve maandag: 9u30 - 17u Forum+ - Concertgebouw Brugge. www.brugge.be

Kop van een koning van Palenque (Mexico), Maya-beschaving, LaatKlassiek, 600-800 na Chr. , 32 x 20 cm.

MEESTERS VAN DE PRECOLUMBIAANSE KUNST

Farmaceuticafabrikant Paul Janssen en zijn vrouw Dora verzamelden veertig jaar lang kunstvoorwerpen onder de gemeenschappelijke noemer “3000 jaar beschaving in Zuid- en Midden-Amerika.” Mysterie en verbondenheid met de natuur zijn de belangrijkste aspecten die hun collectie kenmerken. Gepolijste natuurstenen maskers van de Olmeken, bloemenvazen en jade van de Maya’s, edelsmeedkunst en merkwaardige pluimenkunstwerken van de Inca’s, kleurrijk aardewerk van de Azteken … enz. De wereld van de sjamaan en zijn transformatierituelen naar het

Giuseppe Penone, Bomen en marmer in confrontatie met water en wind in de duinen, een kunstwerk van Penone te zien in Beaufort 2006 te Wenduine.

LEE LOZANO

Lee Lozano was een spraakmakend kunstenares, actief in New York in “the golden sixties“. Ze begon haar korte carrière met figuratieve schilderijen waarbij ze op een humoristische wijze gereedschappen (boormachines en dergelijke) associeerde

ACTUALITEIT met erotische connotaties. Later worden de gereedschappen meer minimalistisch en abstract uitgewerkt. Haar verbeelding is grenzeloos. Ze documenteert haar tableaus met schetsen, dagboekfragmenten en losse notities. Leven en kunst zijn voor haar immers één onafscheidelijk geheel. Maar ook deze gedachte houdt niet lang stand. In 1971 verbreekt ze alle contacten met galeries en kunstvrienden. Lee Lozano is dan 41. Tien jaar kunstenaarschap behoort tot het verleden. Voorgoed. Omdat ze vindt dat vrouwelijke kunstenaars onvoldoende erkenning krijgen in de kunstwereld, lanceert ze haar ultieme en meest radicale statement: vanaf dan spreekt ze nooit meer met vrouwen. Het Van Abbemuseum toont een honderdtal tekeningen en schilderijen van Lozano, naast een grote selectie handgeschreven instructies en bespiegelingen. Een fascinerende presentatie voor ruimdenkende kunstliefhebbers. Lee Lozano Tot 7 januari 2007 Open : dinsdag tot en met zondag : 11u - 17u Van Abbemuseum Bilderdijklaan 10 Eindhoven – NL www.vanabbemuseum.nl

LINEART 2006

Lineart 2006, de internationale kunstbeurs die reeds vijfentwintig jaar een overzicht brengt van moderne, hedendaagse en recent ook etnografische kunst, vindt dit jaar plaats van 1 tot en met 5 december in de hoofdhal van Flanders Expo te Gent. Het evenement biedt een forum aan een select gezelschap van 125 handelaars en galeristen uit 15 verschillende landen, die samen met een dertigtal musea, instituten, verenigingen en organisaties een staalkaart bieden van de kunst vanaf het midden van de negentiende eeuw tot en met de meest actuele tendensen binnen de hedendaagse kunst. Het eerste deel van de hal wordt gereserveerd voor de kunsthandel. Hier vindt u een aanbod vanaf de 1ste Latemse School tot en met Pop Art en dit in dialoog met een beperkt aantal handelaars in etnografische kunst. In het tweede deel van de hal situeert zich ‘The Art Fair’, een site voor hedendaagse kunst. Hierin treffen we een twintigtal galerijen die de meest actuele tendensen binnen de hedendaagse kunst vertegenwoordigen. Daarnaast bieden de zone ‘Lineart Playground’, de groepstentoonstelling “HISK@Lineart” en “The Fortis Young Ones Award” een podium aan een dertigtal jonge en internationale kunstenaars. Eén van de blikvangers in “The Art Fair” is het ‘Museumquarter’. In dit deel van de beurs zijn alle belangrijke musea uit het land opnieuw aanwezig met de presentatie van een individuele tentoonstelling. Je ontdekt er exposities en artistieke interventies van o.a. Vaast Colson, Carl De Keyzer, Kati Heck, Roger Raveel en Kristof Van Gestel. Een ander hoogtepunt is de groepstentoonstelling ‘Politics of Eros’, een selectie van topwerken uit Belgische privé-collecties met werk van o.a. Balthasar Burkhard, Anton Corbijn, Kendell Geers, Jan Van Imschoot, Robert Mapplethorpe, Larry Sultan en Hellen Van Meene. Ook de nieuwe ‘Lecture Lounge’, met voor de allereerste keer een dagelijks programma van lezingen, panelgesprekken en debatten, plaatst de beurs voortaan in een breder perspectief. (Ook KUNSTWERK[t] zal aanwezig zijn op Lineart. Zin om een bezoekje te brengen? Je vindt ons aan stand M7.) Lineart Van 1 tot en met 5 december 2006. Flanders Expo, Gent Meer info: www.lineart.be

Lee Lozano, A Boring Drawing, 1963. © Elisabeth Cunnink & Peter Freeman, New York.

GRATIS NAAR LINEART? [André De Nys]

We geven 10 x 2 tickets weg voor deze kunstbeurs. Stuur vóór 27 november een briefje naar KUNSTWERK[t], redactie KUNSTLETTER[s], Bijlokekaai 7c, 9000 Gent of mail naar: [email protected]. Met vermelding “Lineart”.

Meer over HISK@Lineart lees je in de rubriek “Alternatieve route” op blz. 18

15

BLIKVANGERS EXTRA ECHT OF VALS ?

Geert Jan Jansen

Alles wat waarde heeft, wordt vervalst! Juwelen, merkkledij, dure horloges en uiteraard ook kunst! Sommige experten uit de kunstwereld beweren dat meer dan veertig procent van de verhandelde kunst vandaag vals is. Galerie De Markgraaf in Kalmthout toont tot 20 december 2006 werken van meestervervalser Geert Jan Jansen.

16

Begin jaren zestig was Geert Jan Jansen (1944) een gepassioneerd kunstverzamelaar. Regelmatig kocht hij interessante schilderijtjes van gerenommeerde kunstenaars die hij vond op zijn wandelingen langs rommelmarkten in Amsterdam. Zijn verzameling groeide en om ze naar een hoger niveau te brengen moest hij soms wegens geldgebrek minder kwalitatief werk terug verkopen. Een kunstgalerie zou handig zijn om zijn waren aan de man te brengen, dacht Jansen, maar al snel bleek dit initiatief niet erg succesvol. De deurwaarders waren zijn beste klanten! Onze verzamelaar had echter een scherp opmerkingsvermogen. Hij constateerde dat het er bij zijn collega-galeriehouders niet altijd even gezond aan toe ging. Terwijl hij zelf elke aanbieding uit zijn etalage uitermate goed kon verantwoorden als investering, werden bij de concurrentie uiterst slordig ingekleurde etsen van Chagall te koop aangeboden. Jansen

had kunstgeschiedenis gestudeerd en hij kende de inkleurtechniek van Chagall. Volgens hem kon dit niet het werk zijn van de grootmeester, niettegenstaande de verkoopprijs duidelijk in die richting wees. Hij trok zijn conclusies en enkele maanden later werd “Kinderen in de sneeuw” aangeboden op een veiling, een gouache geschilderd door Jansen, geïnspireerd op het werk van de succesvolle Karel Appel en gesigneerd met de naam van de grootmeester. De bal was aan het rollen. Jansen kopieerde geen schilderijen, maar creëerde nieuwe composities, nieuwe kunstwerken die evengoed het werk zouden kunnen zijn van de “gekraakte“ meesters, wiens naam hij op de schilderijen vermeldde. Dit was werk van een groot kunstenaar en een perfectionist. Karel Appel, Picasso … ze poseerden meerdere keren vóór een schilderij van Geert Jan Jansen, terwijl ze ervan overtuigd waren dat ze bij een eigen creatie stonden.

In zijn indrukwekkende bibliotheek verdiepte hij zich jarenlang in de technieken, het materiaalgebruik en de levensfilosofie van andere kunstenaars. Vanuit die background maakte hij eigen creaties. Het assortiment kunstenaars dat hij leverde, werd steeds groter. Hij maakte echter steeds weer dezelfde cruciale fout zijn eigen creativiteit te signeren met de naam van anderen. Geen enkele kunstexpert heeft hem ooit op grond van technische argumenten kunnen beschuldigen. Maar het ligt voor de hand dat Nederland al snel te klein werd voor zo’n grootschalige zwendelpraktijk. In 1988 werd Frankrijk zijn nieuwe thuisbasis. De fout gesigneerde doeken, litho’s en etsen werden met succes ingebracht bij veilinghuizen over heel de wereld. Op 6 mei 1994 stopten er echter vijf politiewagens voor zijn kasteeltje nabij Poitiers. Jansen had er toen twaalf ateliers in gebruik. Elke kamer ademde de sfeer uit van één

van zijn grote inspirators: Picasso, Appel, Matisse, Chagall, Miro, Andy Warhol, Corneille, Kandinsky, Botero … enz. De Franse justitie vond in het kasteeltje zo’n 1600 schilderijen. Nooit eerder werd in één woning zoveel waardevolle kunst van zoveel grote meesters aangetroffen. Alle kunstwerken werden in beslag genomen. Jansen en zijn vriendin verdwenen voor zes maanden in de gevangenis, maar moesten bij gebrek aan bewijzen vrijgelaten worden. Bij vonnis werd bepaald dat alle kunstwerken moesten vernietigd worden. Jansen ging te rade bij Rudi Fuchs en samen tekenden ze beroep aan. Talrijke waardevolle, authentieke kunstwerken uit de privé-verzameling van de kunstenaar dreigden immers mee geliquideerd te worden. In 1996 kwam Jansen terug naar Nederland, maar het juridisch steekspel in Frankrijk was nog lang niet ten einde. De strafzaak bleef nog bijna tien jaar lang een hoofdpijndossier. In april 2005 kreeg Jansen uiteindelijk een groot deel van zijn omvangrijke kunstverzameling terug. Geen enkele kunstkoper bleek immers bereid te zijn om een klacht

Karel Appel, maar dan in de versie van Geert Jan Jansen.

in te dienen. Was het uit vrees dat hun eigen artistieke eruditie op de helling zou komen te staan? Of zou het iets te maken gehad hebben met de mogelijke waardevermindering van hun investering? Tijdens de zes lange maanden in de cel schreef Jansen zijn verhaal neer in boekvorm. ”Magenta” werd een openhartig verslag van zijn werkzaamheden en tegelijkertijd ook een felle aanval op de bestaande commerciële kunstcircuits, die volgens de auteur niets liever doen dan meewerken aan de zwendel. Er valt op dit vlak immers grof geld te rapen. Het boek van Jansen is intussen al toe aan zijn vierde druk. Na zijn Frans avontuur schilderde Jansen nog steeds geïnspireerd op zijn grote voorbeelden, maar met het verschil dat hij de handtekening liet voorafgaan door de letter N (wat staat voor NAAR). Een andere keer vermeldde de speelvogel een jaar, waarin de grote kunstenaar al lang dood is. Bij deze is elke kunstverzamelaar gewaarschuwd! De lopende tentoonstelling in Kalmthout met werk van Geert Jan Jansen zou je ironie in het kwadraat kunnen

noemen. Zijn drijfveer om te schilderen was nooit gericht tegen Appel of tegen Picasso, maar veel eerder tegen de commerciële kunstcircuits. In dezelfde kunstwereld toont Jansen nu een lichtvoetig en kleurrijk spel van stijlen. Omdat weinigen in de kunstwereld nog geassocieerd willen worden met Jansen, is dit een unieke kans om kennis te maken met het werk van dit uiterst groot artistiek talent. Vandaag signeert hij gelukkig met zijn eigen naam. Misschien moet hij maar eens nadenken over een pseudoniem. Tenslotte, what’s in a name? De tentoonstelling: Galerie De Markgraaf Kastanjedreef 59 te Kalmthout www.demarkgraaf.be Tot 20 december 2006. Open op woensdag, zaterdag en zondag : 14 u - 18u Het boek: Magenta. Bij Uitgeverij Prometheus ISBN 90 5333 638 9 [André De Nys]

Geert Jan Jansen in een echte Rietveldstoel in Het Museum voor Valse Kunst in Vledder. De stoel ernaast is een vervalsing.

EEN MUSEUM VOOR VALSE KUNST Het is vaak niet gemakkelijk om het verschil te zien tussen een authentiek kunstwerk een namaakwerk. Je moet al een onderlegd kunstkenner zijn om te weten waar je juist op moet letten. In het Museum voor Valse Kunst in Vledder (Nederland) krijgt elke bezoeker gratis een deskundige rondleiding, een onmisbare hulp die je op het juiste pad zet om “echt” te onderscheiden van “vals”. Tijdens zo’n lichtvoetige en relativerende ontdekkingstocht komt de bezoeker te weten met welke trukendozen sommige “plagiaatkunstenaars” de aandachtige toeschouwer naar de waarheid leiden. Hoe herken je een echte Rietveld-stoel van een kopie? Steunt de rechterelleboog van de denker van Rodin op z’n rechtse of z’n linkse bovenbeen? Waarom was Han Van Meegeren zo’n groot vervalser?

Een Vledderse Botero en Mona Lisa.

In Vledder krijg je tegelijkertijd drie musea onder één dak. Op de bovenverdieping vind je de valse kunst, het enige museum ter wereld in zijn soort. Beneden zijn er wisselende tentoonstellingen met hedendaagse grafiek. En in een aparte ruimte confronteren de beste Nederlandse glaskunstenaars hun werk met dat van hun collega’s uit heel Europa. Museum Valse Kunst Brink 1 - Vledder ( Drenthe – Nederland ) www.museums-vledder.nl Woensdag tot en met zondag : 11u – 16u.

17

De gekende paden verlaten, geijkte formules laten voor wat ze zijn en naar andere mogelijkheden op zoek gaan: in deze reeks portretteren we mensen die benieuwd zijn naar nieuwe tentoonstellingssituaties, locaties en concepten. En daarmee een ander spoor volgen, een alternatieve route.

ALTERNATIEVE ROUTE SVEN VANDERSTICHELEN Eén van de blikvangers op de kunstbeurs Lineart wordt wellicht [email protected], een tentoonstelling met werk van kunstenaars, verbonden aan het Hoger Instituut voor Schone Kunsten. Een expositie met een eigenzinnig karakter, net als Sven Vanderstichelen (32), de curator ervan. Hij legt zich toe op projecten die hedendaagse kunst een ruimere sociale context wil geven en laat zich daarbij vaak leiden naar verrassende tentoonstellingsmogelijkheden en -plekken. promotionele functie heeft, kunnen we het ons veroorloven om het over een andere boeg te gooien. De keuze voor een videotentoonstelling heeft te maken met de bijzondere positie die video als medium nog inneemt. Wie ooit de prijs gevraagd heeft van een video van bijvoorbeeld Matthew Barney zal er wellicht anders over denken, maar videokunst is niet commercieel en wordt weinig getoond op beurzen. We wilden afstappen van het idee van kunst als een verzameling objecten. Dat kan door de virtuele toer op te gaan.

1.

HISK@Lineart wordt aangekondigd als een virtuele tentoonstelling. Waaraan kun je je als toeschouwer verwachten? Vorig jaar selecteerden Willem Elias en ik 16 kunstenaars verbonden aan het HISK. Het Hoger Instituut voor Schone Kunsten biedt een dertigtal jonge kunstenaars uit binnenen buitenland gedurende twee jaar een eigen atelier aan. Voor deze expositie heb ik gewerkt met inzendingen. Er wordt dus niet geselecteerd. Iedere HISK-er die ooit video gebruikt heeft in zijn werk kan een inzending insturen. Op die manier krijg je geen kunstkritische selectie, maar een overzicht van video in ruime zin. Het opzet is daarmee eerder educatief en toont de speelruimte van het medium. De inzending kan een documentaire zijn, een digitale impressie van een schilderij, een installatie, noem maar op. Een ruim assortiment van mogelijkheden met video, dus. Ligt dat in de lijn van het kunsteducatieve doel dat je als coördinator van de VKE voor ogen hebt? VKE heeft als voornaamste doelstelling onderzoek te doen naar kunst- en beeldeducatie. Concreet betekent dat onder meer dat we, samen met dharts, de kunsten cultuureducatieve dienst van het Vormingscentrum Destelheide een infocentrum rond kunsteducatie hebben opgezet. Als freelance curator probeer ik hedendaagse kunst een sociale functie mee te geven. Kunst moet meer zijn dan een wetenschap, die alleen kan begrepen worden als je ze in de juiste context kan plaatsen. Door kennis van het verleden, bijvoorbeeld. Ik vind het interessanter om kunst aan een ruimer publiek voor te stellen. Dat veronderstelt dat je de drempel verlaagt. Hoe komt dat in HISK@Lineart tot uiting? Met een kunstbeurs creëer je een context waarin een kunstwerk nog meer als elders een functie als koopwaar krijgt. Doordat de VKE geen commerciële, maar enkel een

18

De expositie is opgevat als een salon. Om te bekomen van je bezoek aan de kunstbeurs? Wel, op een beurs als Lineart wordt de toeschouwer onvermijdelijk overstelpt door indrukken. Door een ruimte in een ruimte te creëren hoop ik de bezoeker even rust te gunnen. Video leent zich daar goed toe. We bouwen dus een salon met een aantal éénzit-zetels met hoofdtelefoon rond een opstelling van 4 videowalls. In dit geval is het dus de vorm, de manier waarop je kunst presenteert die het geheel toegankelijker maakt. Soms bestaat de inhoud zélf eruit mensen op een andere manier bij kunst te betrekken. Het project “Lookout” met kunstenaar Peter Weidenbaum, bijvoorbeeld. Daarmee wilden we jongeren actief betrekken bij een creatief proces. Leerlingen van het 5e jaar Hout maakten samen met de kunstenaar een jachtkansel en konden zich op een andere manier vragen stellen over kunst en cultuurbeleving. Je projecten vallen bijna altijd buiten het reguliere tentoonstellingscircuit. Zie je dat als een andere manier om de drempel naar hedendaagse kunst te verlagen? Ja, een recent voorbeeld is ‘Lignes d’air’ dat ik met kunstenaar Dominique Leroy heb georganiseerd. Dat kunstproject bestond uit vijf geluidsconsoles die aan een zitbank waren geplaatst. De stadsgeluiden die in die capsules te horen waren, werden gemoduleerd door verschillen in een aantal omgevingsfactoren. Temperatuur, wind of de beweging van de wolken, bijvoorbeeld. We hadden er ook een informatieplan bijgemaakt, dat de bedoeling van die installaties toelichtte. Door een dergelijk werk bij een stadsbank te plaatsen, betrek je ook die mensen die niet de stap zouden zetten naar een museum of galerij bij hedendaagse kunst. Dat is ook het opzet van een volgend project dat ik aan het uitwerken ben en dat de naam MOBAC heeft meekregen. MOBAC staat voor “thé Mobile Art Center” en is opgevat als een mobiel kunstencentrum. De bedoeling is dat kunstenaars in een autobus een opstelling maken en dat die bus naar Brusselse wijken trekt waar niet meteen een kunstencentrum te vinden is.

1. Sven Vanderstichelen (links) 2. Nadia Naveau, Finding Neverland / Lineart 2005. 3. Merlin Spie, Do not feed / Lineart 2005 4. Tentoonstellingsruimte HOT / 2003 5. Dominique Leroy, geluidsinstallatie Lignes d’air / Lignes d’air 2005 6. Jo Voets, Cops & Robbers / Heartbeats 2005T 7. Tentoonstellingsruimte Heartbeats 2005

2.

3.

4.

Hoe selecteer je kunstenaars voor een dergelijk project? Je zoekt mensen die passen bij een project en probeert daar een mooie mix mee te creëren. Het is de bedoeling een deelnemersgroep samen te stellen die het opzet van je project goed uit de verf laat komen. Maar kunst is ook een politieke en economische wereld. Het helpt uiteraard als je met een bekende naam kunt uitpakken. Wim Vandekeybus is bijvoorbeeld geïnteresseerd om zijn dans-DVD in het MOBAC voor te stellen, wat meteen meer deuren opent. Waardoor ik ook minder bekende namen aan bod kan laten komen. Het is wat schipperen dus, zonder dat je toegevingen moet doen aan waar je met je project naar toe wil. Krijg je je andere initiatieven gemakkelijk financieel rond? MOBAC maak ik in samenwerking met de Gemeente Elsene. In mijn ervaring is het moeilijk om, als je uit een educatief luik vertrekt, binnen de commissies van cultuur een duidelijke respons te krijgen. Er wordt nogal in vakjes gedacht en dan loop je snel het risico dat je daar de inhoud van je project moet aan aanpassen. Ik werk dan ook liever met privé-sponsoring. Dat kan bijvoorbeeld over materiële sponsoring gaan. Bij de tentoonstelling “HOT”, die ik in de gebouwen van

Tours en Taxis heb gehouden, moest ik vanuit elementaire voorzieningen starten. In dat gebouw waren toen nog geen faciliteiten voorhanden: geen licht en geen elektriciteit bijvoorbeeld. Met een mini-startbudget hebben we toen zelf elektriciteit gelegd en verlichting aangebracht. We hebben toen de grote hal van die ruimte omgebouwd tot discotheek en hebben met 500 man al feestend onze financiële middelen binnengehaald. Met als bijkomend voordeel dat veel mensen je tentoonstelling hebben bezocht. Hecht je daar veel belang aan? Ja, ik vind dat je project daarmee een ruimer sociaal draagvlak krijgt. Bovendien leg je zo toch op de een of andere manier verantwoording af tegenover iedereen die in je project investeert. Succes met alles wat je onderneemt en tot op Lineart! [W.D.S.] Hisk@Lineart Lineart Van 1 tot en met 5 december 2006. Flanders Expo, Gent Meer info: www.lineart.be

Maak kans op een vrijkaart voor Lineart: op blz. 15

5.

6.

7.

19

Hedendaagse kunst is gemakkelijk. Niet om te maken, maar om te begrijpen. Met deze verrassende stelling pakt Willem Elias (hoogleraar Agogiek aan de V.U.B.) uit in zijn boek “Aspecten van de Belgische Kunst na 1945”, dat vorig jaar verscheen en inmiddels aan zijn tweede druk toe is. Vijf samengevatte afleveringen uit een nog te verschijnen nieuw deel van deze reeks stellen we u in deze jaargang van KUNSTLETTER[s] aan u voor.

KUNST NA ’45 SURREALISME Zoals het kubisme extreem was in het openen van onze blik op de objecten rondom ons, zo is het surrealisme het verst gegaan in het kijken in eigen boezem, tot in de diepten van het onbewuste. Het eigene leren kennen via het andere was de boodschap. André Breton (1896-1966), de paus van deze stroming, beschouwde het surrealisme als een “dialoog” met het “andere”. Hieronder verstond hij de dingen die je tegenkomt via de dromen, door samenloop van omstandigheden en door onverwachte overeenkomsten. Men vindt het ook in de wereld van het wonderbaarlijke, die ons al dan niet onbehaaglijk maakt. Kortom, het andere ontmoet men door de wederzijdse uitwisseling wanneer het onbewuste en de bewuste gedachte met elkaar verbonden worden. De wereld wordt verrijkt doorheen andere werelden. Het surrealisme is nauw verbonden met de dada-beweging. Deels is het er uit voortgekomen, deels kende het een parallelle ontwikkeling. Groot verschil is wel de houding tegen over het oude. Het dadaïsme van Tristan Tzara (1896-1963) wou radicaal breken met de esthetische waarden van het verleden. Creativiteit was verantwoorde destructie. Het surrealisme van André Breton was ook een reactie tegen de burgerlijkheid, maar dan positief als een reeks van mogelijke alternatieven die niet per se realiseerbaar waren. Het andere als waarde op zich. Er zijn ook veel verwantschappen. Zo is er de argwaan tegenover de wetenschap ten voordele van het spontane, begrepen als het “uitlaten” van ons zelf zonder inmenging van het verstand. Dus met een grote nieuwsgierigheid naar de onbewuste activiteit van de geest. Zowel dada als het surrealisme gaan uit van het standpunt dat de waarde van het creatief bezig zijn eerder gelegen is in het handelen en het maakproces, dan in de esthetische betekenis van het resultaat. Een gemeenschappelijk punt is ook het ernstig nemen van het spel. Tevens is er een voorliefde voor onvaste vormen, bv. vlekken die van inhouden voorzien worden die ze normaal niet krijgen. Of de “frottage”, een techniek om tekeningen mysterieus te laten uitschijnen door het papier ribbelig te maken nadat men het over oneffen ondergronden gestreken heeft. Hetzelfde effect verkrijgt men bij schilderijen op doek met de “grattage”, een schraptechniek. Niet alles “is” wat het lijkt te zijn. Het gewone verbergt het ongewone. Andere indelingen zijn mogelijk. WOI heeft een rol gespeeld in de samenhang binnen de groep surrealisten vanuit een afkeer voor de gruwel. WOII daarentegen heeft als gevolg van de vele vluchtenden bijgedragen tot het uiteenvallen van de beweging, en dit zo wat vanaf 1947. Maar reeds in 1938 was de betekenis van het surrealisme als avant-garde beëindigd. Dit neemt echter niet weg dat de officiële surrealistische beweging wordt doorgezet doorheen de jaren vijftig tot het midden van de jaren zestig om in 1968 in verschillende groepen uiteen te vallen. Daardoor verdween een hardnekkig artistiek initiatief dat officieel begonnen was in 1924, met het verschijnen van het surrealistisch manifest. Men moet echter teruggaan tot de Franse dichter Apollinaire in 1917 voor de oorsprong van de naam. Hij gebruikte de term “sur-réalisme” om een uitdrukkingsvorm te benoemen die het realisme overstijgt. Dit bijvoorbeeld door dingen gelijkwaardig naast elkaar te plaatsen waar men het niet verwacht, zoals in de droomervaring. We mogen ook niet vergeten dat aan de oorsprong het surrealisme een literaire beweging is. Het is dit ook steeds gebleven. Zelfs in zijn huidige verschijningsvormen

20

1.

blijft het verhalend. Dit neemt uiteraard niet weg dat het een grote invloed gehad heeft op de beeldende kunst met alweer Picasso als een van de hintgevers. In de klassiek geworden definitie uit het eerste manifest van het surrealisme worden de aanzetten enkel bevestigd: “een psychisch automatisme in zijn zuivere toestand, waarbij iemand – verbaal, door middel van het geschreven woord of op om ’t even welke andere manier – voorstellen doet om de actuele werking van het denken uit te drukken. En dit door zich te laten leiden door de gedachte in afwezigheid van enige controle uitgeoefend door het verstand en vrij van elke esthetische of ethische bekommernis.” Dit wantrouwen in het rationalisme, ten voordele van een vrije verbeelding, die haar wortels zou vinden in het onbewuste, is inderdaad de kern van het surrealisme. De toenemende bekendwording van de geschriften van Freud is hier voor de hand liggend als verklaring. Toch is die relatie niet zo eenduidig. Freud zelf heeft zelfs nooit een verband willen zien. Breton kwam echter ook op andere wijzen in contact met de psychiatrie. Als student geneeskunde kreeg hij foto’s te zien van vrouwen waarvan de diagnose was dat ze aan hysterie zouden lijden. Tijdens de oorlog deed hij dienst in de psychiatrische afdeling van het hospitaal waar soldaten, die gek geworden waren van het oorlogsgeweld, verzorgd werden. Men kan dus eerder spreken van een ongeveer gelijktijdige interesse voor het onbewuste en de droom waar het huishoudt. De surrealisten waren daarenboven ontgoocheld over de visie van Freud aangaande de relatie tussen het onbewuste en de werkelijkheid. Voor hen is de verbeelding reëler dan de realiteit en is de werkelijkheid zonder verbeelding een

1. Salvador Dali, De duurzaamheid van de herkenning, 1931. The Museum of Modern Art, New York. Anonieme schenking. 2. Magritte, Het menselijk tekort (La Condition Humaine),1933. National Gallery of Art, Washington, geschonken door het Collectors Committee. 3. Magritte, Het gordijnenpaleis III (Le Palais de rideaux III), 1929-1929. The Museum of Modern Art, New York.

het surrealisme gemeen. Erotiek is overigens een belangrijk aspect van het surrealisme. De band tussen de driften en het onbewuste is immers de kern van de freudiaanse theorie. Daarnaast is het vermoedelijk zo dat de erotiek, als cultivering van de natuurlijke seksualiteit of m.a.w. als de vermenselijking van het dierlijke, bij uitstek een surrealistisch thema is waarin geldt dat de verbeelding reëler is dan de werkelijkheid. Deze sluit vaak aan bij de bekendste zin van de surrealisten: “zo mooi als de toevallige ontmoeting van een naaimachine en een paraplu op een operatietafel” ontleend aan een voorloper, de Franse schrijver Lautréamont. De bijdrage van Bataille aan het surrealisme beperkte zich echter niet tot zijn theorie over geweld en verlangen. Hij ontketende een afsplitsing van de groep van Breton en schaarde een aantal surrealisten rond zich met een eigen tijdschrift “Documents” (1929-1930). Daar waar Breton er een esthetische opvatting op nahield, gebaseerd op het streven naar de eenheid van de tegenstellingen, verkoos Bataille de ontbinding ervan. Vooral zijn concept van “het vormloze” (“informe”) bracht dit tot uiting. Hiermee wou hij het gehele systeem ontdoen van betekenis. Elk systeem is een vorm van klasseren. Elk klasseren vooronderstelt dat men de dingen kan scheiden, vertrekkende van een ideaal model. Dit is niet zo, volgens Bataille. Voor hem is het universum vormloos. Zoals het surrealisme dat gebaseerd is op het “automatisch schrijven” en de psychoanalyse op de “vrije associatie”, ontwikkelde Bataille een “etnografisch surrealisme”. Bij het bestuderen van culturen wilden ze niets uitsluiten. Zowel de

2.

verarming. Meer dan Freud zijn twee andere theoretici ondersteunend geweest. Gaston Bachelard (1884-1962) was een wetenschapsfilosoof die natuurfenomenen, zoals water en vuur, bestudeerde. Naast de feitelijke analyse benaderde hij deze ook via zijn verbeelding. Een wetenschapper kan immers niet voorbijgaan aan het feit dat vlammen verleidelijk zijn om bij te gaan dagdromen en aanleiding geven tot poëzie. Bachelard ontwikkelde in 1934 een nieuw begrip in de wetenschapsfilosofie, nl. “surrationalisme”. Dit is een open rationalisme waarbij de geest nooit stilstaat maar steeds terug in vraag stelt wat hij juist ontdekt heeft. In plaats van wetenschap en poëzie als tegenstrijdig te beschouwen, vindt Bachelard dat het complementair moet zijn. Het wetenschappelijke en het intuïtieve moeten evenwichtig samenleven als twee interessante benaderingen die elkaar niet uitsluiten. Daar waar Bachelard dag en nacht wat met elkaar wou verbinden, heeft Bataille zich volledig op de duistere kant van de mens geworpen. Georges Bataille schreef in 1928 “l’Histoire de l’oeil”, een vies boekje dat des te harder overkwam omdat het geen pornoverhaaltje was. De thematiek van Bataille is precies de dierlijkheid van de mens als deel van zijn gecultiveerd lichaam. Hij denkt na over de overdaad; over de gruwelijke dimensies die het leven kan aannemen, het lijden tot in de dood; over het sacrale en de eraan verbonden mogelijkheid van de desacralisering, bv. onder de vorm van godslastering. Maar hij heeft het ook over het genot dat tot diverse extasen kan leiden. Hij onderzoekt m.a.w. het ongedachte in het westerse denken. Dat heeft hij met

3.

hoogste als de laagste uitingen moeten aandacht krijgen, zelfs de meest vormloze vormen. Het vlekmatige werk van Joan Miró (1893-1983) is hiervan de beste illustratie en ook de vervormingen, bv. het uurwerk van Salvator Dalí (19041989). Het sluit ook aan bij de algemene waardering vanwege de surrealisten voor de niet-Europese cultuurvormen. Gezien hun kritische ingesteldheid was het evident dat ze anti-kolonialist waren. Verbonden aan die etnografische benadering ontwikkelden de surrealisten ook een aparte kijk op het object. Duchamp met zijn ready-made en de dadaïsten hadden het gebruiksvoorwerp binnen de kunst gebracht bij wijze van onttroning van de traditionele kunsttechnieken, beeldhouwen en schilderen. Het surrealisme sacraliseert de objecten door

21

4. Magritte, Een buitenkans (La Bonne Fortune), 1945. Koninklijke Musea voor Schone Kunsten van België, Brussel. 5. Magritte, Oneindige erkentelijkheid (La Reconaissance infinie), 1963. Verzameling Leslee & David Rogath. 6. Camille D’Havé, Visage de la souffrance humaine. 7. Camille D’Havé, La transition. er mysterieuze krachten aan toe te kennen. Via de etnografie had men de fetisj leren kennen als een voorwerp met sacrale betekenis. Er is echter een tweede fetisjering van het object waarop Karl Marx gewezen heeft, nl. het warenfetisjisme. Gebruiksvoorwerpen krijgen door hun economische functie een waarde die eraan toegekend wordt maar die er toch niet in zit. Door objecten in de kunst op te nemen, wordt dit des te duidelijker. Kunst geeft kritiek op het kapitalisme, maar is er zelf een deel van. De relatie tussen economie en kunst is dus zeer dubbelzinnig. Kunst geeft kritiek op de warenmaatschappij en tegelijk op zichzelf. Het surrealisme heeft vaak kritiek gegeven op de relatie tussen geld en kunst. Surrealistisch werk verkoopt goed en duur. Vele prijzen van kunstwerken zijn overigens surrealistisch. Het begrip “fetisj” is ook in de psychoanalyse binnengedrongen met een seksueel geladen invulling. De surrealistische objecten stralen die drie vormen van fetisjisme uit, het magische naast het economische, naast het erotische. Precies die gelijkschakeling is een surrealistische denkwijze.

4.

René Magritte (1898-1967) René Magritte is ongetwijfeld de internationaal meest bekende kunstenaar van België. Hoewel dit vooral gebaseerd is op werken van voor ‘45, is zijn naam onmisbaar in deze reeks. Hij schilderde immers tot aan zijn dood en om zijn buitenlands succes te beleven moest hij wachten tot de jaren vijftig. Men zou zelfs kunnen zeggen dat Magritte het schoolvoorbeeld is van het surrealisme. Niet dat hij het uitgevonden heeft, maar hij heeft het ontwikkeld tot op een zeer hoog niveau met een niet aflatende zucht naar consequentie. Vandaar dat hij schilderen ook vervelend vond. Schilderen is immers realiteit. Eenmaal in zijn leven heeft Magritte wel gebroken met zijn minutieuze beredeneerde manier van schilderen. In 1948 wordt hij uitgenodigd door de galerij Faubourg om zijn eerste eenmanstentoonstelling te houden in Parijs, toen nog steeds de enige hoofdstad van de kunst. Zijn literaire spitsbroeder, Louis Scutenaire vertelde hem dat hij niet mocht vergeten dat de Parisiens de Belgen beschouwen als een lomp boerenvolk met een taaltje dat nauwelijks Frans genoemd kan worden. Geïnspireerd door de woorden van zijn surrealisti-

22

5.

sche vriend, maakte Magritte in vijf weken 17 olieverfschilderijen en 22 gouaches. Allemaal om te “lelijker”. Vandaar de naam “période vache”. Het zijn los uit de pols geschilderde taferelen die niets betekenen. Daar waar Magritte in zijn oeuvre vragen stelt naar de zinvolheid van vastgelegde betekenissen, geeft hij hier antwoorden die idioot zinloos zijn. In Parijs kreeg hij echt geen applaus. Er werd niets verkocht en de plaatselijke surrealisten waren kwaad omdat ze vonden dat er met hen gelachen werd. Meteen wisten ze ook wat een boertige lach is. In zijn beginperiode was Magritte vooral geïnspireerd door het futurisme, de stroming die beweging suggereerde om de technische vooruitgangsgedachte te verheerlijken. Het is vooral de Pittura Metafysica die hem en overigens ook de anderen tot het surrealisme bracht. Een schilderkunst die bevreemdende personages en voorwerpen in een ruimte vol leegte voorstelde. Meer bepaald het werk “Le Chant d’Amour” (1914) van Giorgio de Chirico heeft veel invloed gehad. Ook de populaire cultuur was een inspiratiebron. Voor wat de Belgische kunst betreft valt de naam Félicien Rops (1833-1898) die zeer symbolisch op een realistisch geschilderde wijze eigenaardige combinaties maakte. Magritte zelf verkoos de bewering dat hij niet beïnvloed was. Magritte’s werk begrijpen is eenvoudig. Het valt niet te begrijpen. Daarom is het ook surrealisme. Was het begrijpbaar dan zou het “symbolisme” heten, nl. tekens die verwijzen naar cultureel afgesproken betekenissen. Magritte drijft in zijn werk de willekeurigheid ten top. Het duidelijkst is dit in de schilderijen waarin hij ook woorden gebruikt. In “La Clef des songes” ziet men een ei met het woord “acacia” onder geschreven; bij een vrouwenschoen staat “maan” en onder de bolhoed de “sneeuw”. Magritte speelt met ons verlangen om duidelijke betekenissen te vinden. Hij brengt verwarring aan. Betreffend schilderij verheerlijkt de niet-betekenis, vanuit het surrealistische standpunt dat betekenissen niet zo evident zijn als we wel menen. Magritte schildert beeldspraken, maar ze zwijgen. Daardoor zijn ze mysterieus. Men spreekt met betrekking tot zijn werken vaak over rebussen. Zijn werk is inderdaad raadselachtig. Men kan echter niet niet-betekenen. Aan elke vorm wordt een betekenis gegeven als hij opgenomen wordt in een cultuur. Er wordt dus enkel gebroken met de evidentie van de betekenis. Zijn raadsels

6.

staan open voor alle mogelijke invullingen afhankelijk van de toeschouwer. Niet alle theoretici zijn het met deze openheid eens. De psychoanalytici hebben vlug fallussymbolen gevonden in zijn werk. En de zelfdoding van zijn moeder door verdrinking in de Samber, is koren op de molen van dit soort interpretaties. Magritte heeft er zich vaak tegen verzet. Er zijn natuurlijk de steeds weerkerende vormen die typisch Magritte zijn. De boom die hemel en aarde verbindt. De zuiltjes die menselijke vormen aannemen. De naakte vrouw – waarvoor zijn echtgenote Georgette poseerde – als modelmens. De venster die geen blik op een landschappelijk vergezicht geeft, maar de buitenwereld als een vlak binnenbrengt. “Meneer Iedereen” met de zwarte bolhoed. De wolken die eerder als op behang aangebracht zijn dan te verwijzen naar het klimaat. De vogel die het beeld van de vrijheid van denken oproept. Toch mag men op geen enkele van deze symbool geworden beelden van Magritte een vaste betekenis pinnen zonder hem onrecht aan te doen. Zinzoekers moeten duimzuigen. Het oeuvre van Magritte heeft veel invloed gehad. De reclame steelt zijn beelden. De pop-art hield van zijn onpersoonlijke benadering van de wereld, in tegenstelling tot het expressionisme. Ook heeft hij de lijn van het dadaïsme naar de conceptuele kunst sterk ondersteund. Het allicht meest beroemde werk “La Trahison des images” (1929), beter bekend als “Ceci n’est pas une pipe” is hiervan het duidelijkste voorbeeld. De invraagstelling van het gebruik van het woord “zijn”, enerzijds, en van afbeeldingen als voorstelling van de werkelijkheid, anderzijds, is een belangrijk thema van de conceptuele kunst. Surrealisme in België Magritte is de Belgische surrealist met wereldfaam. Toch staat hij niet alleen. Het surrealisme is belangrijk in België. Vooral voor het Franstalige landsgedeelte waar het een plaats ingenomen heeft vergelijkbaar met wat het expressionisme voor Vlaanderen betekent. Belangrijke namen zijn E.L.T. Mesens (1903-1971), die met zijn experimenten nauw aansloot bij de dadaïsten en Paul Delvaux (1897-1994) die vooral vrouwelijke naakten schilderde waarvan men droomt ze al eens in een treinstation te ontmoeten. Dan is er ook Marcel Mariën (1920-1993), de jongste surrealist uit de omgeving van Magritte. Dat het hoogtij van het surrealisme gevierd werd in het Franstalige landsgedeelte, betekent niet

dat er geen Vlaamse vertegenwoordigers zijn. Zo bv. Maxime Van de Woestijne, die nauw aansluit bij de Franse invulling van het surrealisme. Naast het cerebrale spelen met beelden van het Franse surrealisme is er ook een meer Vlaamse invulling die eerder linken legt met de volkscultuur. Verwijzingen naar Bruegel en Bosch zijn hier gebruikelijk. Een miskend voorbeeld hiervan is Camille D’Havé (1926-1980). Hij was geen estheet die “mooie” schilderijen wilde maken. Hij probeerde er wel kracht in te leggen. en toont ons een vrij bizarre wereld met een aantal vaak weerkomende beelden, zonder zeer duidelijke betekenis. D’Havé schets ons in zijn werk volgend wereldbeeld. De mens is een mislukt, dus belachelijk, en tot ondergang gedoemd wezen (de val, het puin, …). In zijn onstuitbare pogingen om zijn idealen (vogels, windmolen, …) te realiseren, mislukt hij voortdurend, omdat zijn idealen steeds maar illusies blijken te zijn (papieren vogels, één-april-vissen,…). Toch wordt de mens niet wijzer uit zijn mislukkingen. De ondertoon in gans het oeuvre van D’Havé is de ironie. De ironie is bij D’Havé een bittere lach die gans het menselijk gebeuren in een tragicomisch licht stelt. In het spoor van zijn leermeester 7. en geestelijke vader, Jos Verdegem, heeft hij met relatief eenvoudige beelden een aantal aspecten van de mens blootgelegd, met bijtende ironie, maar ook met tedere empathie. [Willem Elias, ingekort door red.] Voici Magritte. Gouaches, collages, tekeningen, studies, schilderijen In een groots opgezette tentoonstelling presenteert het Museum Boijmans Van Beuningen voor het eerst een aantal belangrijkste schilderijen samen met een royale keuze uit zijn werken op papier. Nog tot en met 3 december 2006. Museum Boijmans Van Beuningen Museumpark 18 – 20 - 3015 CX Rotterdam Meer info: +31 (0)10 4419400 | W: www.boijmans.nl

(Het volledige artikel en de reeks waar het deel van uitmaakt, verschijnt in AAA (Arts-Antiques-Auctions), een maandblad voor de kunstliefhebber met informatie over kunst- en antiekbeurzen, tentoonstellingen en veilingresultaten. Meer info vindt u op www.aaauctions.be)

23

KONDIG UW ACTIVITEITEN TIJDIG AAN!!!

Een tentoonstelling, kunstenroute of ander evenement gepland? We kondigen het graag aan in KUNSTLETTER[s] en op onze website www.kunstwerkt.be. Uiterste inzenddatum voor de volgende editie van KUNSTLETTER[s]: 15 december 2006.

AGENDA Art-Event Antwerpen

Een kunstbeurs op maat Van 24 t/m 26 november vindt de vijfde editie plaats van Art-Event in Antwerp Expo. Wat Art-Event onderscheidt van andere kunstbeurzen, is vooral het feit dat de kunstenaars op ArtEvent zelf exposeren. Dit maakt het voor het publiek mogelijk rechtstreeks met de kunstenaar zelf te onderhandelen en bijvoorbeeld zelfs werken op maat te bestellen zonder tussenkomst van derden. Op deze vijfde editie verwacht de organisatie zo’n 400 kunstenaars. Voor het eerst wordt er dit jaar ook een prijs uitgereikt voor het beste kunstwerk. Door zowel publiek als een vakjury zullen de wer-

EXPOSITIES / EVENEMENTEN ANTWERPEN Schilderijen van Olga Gouskova in Lord Eastleigh Contemporary Art Center (Wolstraat 14) te Antwerpen. T.e.m. 29 november 2006 (wo tot zo van 14 tot 19u). Meer info: 0498/102 163 | E: [email protected] | W: www.olga-gouskova.be Tentoonstelling met werk van Helena Olewicz (schilderijen), Anmie Geeraerts (juwelen), Rosita Allinckx (beeldhouwwerken). In De Kapel (Sasplein 19) te Klein-Willebroek. Nog op 25-26 november 2006 (telkens van 14 tot 18u). Meer info: 0478/732 110 | E: [email protected] Midwintertentoonstelling van Kunstkring De Geelhand te Hove (Kostershuisje) van 24 tot 26 november 2006, vr : opening om 20 u, za/zo van 14 tot 18 u. Meer info: : 03/457-79-58 | E: [email protected] Beelden, schilderijen in olieverf en acryl, juweeltjes van aquarellen en pastels door Horizon, vereniging van actieve kunstliefhebbers. In het Kasteel van Schoten, op 25 en 26 november en 2 en 3 december 2006 (telkens van 11 tot 18u). Jeanine Schaille stelt aquarel, grafieke en olieverf tentoon in de Sint-Jozefskapel (Augustijnslei 76) te Brasschaat. Op 25 & 26 november en 1 t.e.m. 3 december 2006. (telkens van 10u30 tot 18u). Vernissage op 24 november. Meer info: 03/383.19.56 Glaskunst van Git Gervais (glas-in-lood in hedendaagse composities). Van 1 december 2006 tot 12 januari 2007 (enkel op werkdagen van 10 tot 17u) in het Pastoraal Centrum (Varkensstraat 6) te Mechelen. Meer info: 015/331410 | E: [email protected]

24

ken worden beoordeeld met als finale de uitreiking van de Art-Event prijs op zaterdag 25 november omstreeks 20u. Meer info: www.art-event.be Praktisch: Antwerp Expo Jan Van Rijswijcklaan 191 te Antwerpen. Openingsuren: Vrijdag 25/11 van 17 tot 22 uur Zaterdag 26/11 van 11 tot 22 uur Zondag 27/11 van 11 tot 18 uur

Myriam Swaegers stelt haar keramiekatelier (Guldensporenlei 58) te Turnhout open. Van 2 tot 17 december 2006 (14-18u). Meer info: 0475/69 24 66 | E: [email protected] Het Maandagatelier, samen met ARTE Plus en KAPPA stellen tentoon: “WESTRIKA magie en mythe uit West- en MiddenAfrika bekeken door een Westerse bril.” Van 2 tot 10 december 2006 in ‘t Oud Gemeentehuis - Antwerpsesteenweg 2 – Kapellen (op zat en zon telkens van 13 tot 17u).Finissage op zondag 10 december, van 17 tot 18 u. OK2000 (Olense Kunstkring voor creatieve mensen) stelt werk van leden tentoon. In Parochiecentrum Boekelheem in OnzeLieve-Vrouw Olen. Opening: 1 dec. om 20u. Ook op 2 dec. (14 – 20u) en 3 dec. (10 - 18u). Meer info: 014/21 68 03 Tentoonstelling met werk van Jeannine Laenen (schilderijen en grafiek), Luc De Busser (keramiek), Lea Vanhove (keramiek). Locatie: Stationsstraat 175 2440 Geel. T.e.m. 16 december 2006. Meer info: [email protected] Schilderijen van Ruth Schenker en Denise Van den Bogaerd. In het kasteel van Schoten (Kasteeldreef 61, 2900 Schoten) op 16 en 17 december van 10 tot 18 u. Jeannine Laenen stelt tentoon in Residentie Lindenhof (Zilverlindendreef 21) te Kapellen. Tot 31 december 2006 (14 – 18u). Meer info: [email protected] Solo-tentoonstelling van Patty Wouters: vooral keramische wandpanelen. In de St-Josefkapel, Augustijnslei 76 te Brasschaat. Van 13 t/m 18 januari 2007 (elke zat, zon en woe van 14 tot 18 en op afspraak). Meer info: www.pattywouters.be | 0474/62.10.95

LIMBURG Aquamix: Daniëlle Vandermeulen (aquarellen en keramiek) en Magina Sioulants (mixed media) stellen hun werken tentoon in de St-Ursulakapel, Begijnhof Tongeren. Op zat 25 nov. en 2 dec. van 14 tot 18u en op zon 26 nov. en 3 dec. van 10 tot18u. Vernissage op 26 nov. Meer info: 012/233747 | E: [email protected] Animalier-kunstenaar Erwin Peeters geeft realistische momentopnamen (strijd, rust, spel enz...) van dieren weer in brons. Herman Vandelaer maakt prachtige tekeningen & grafiek met figuren. In GC “De Markthallen”, Markt 2 te Herkde-Stad. Van 19 nov. t/m 17 dec. 2006 (open: ma. di. wo. 14-17 u / zo. 14-18 u / Gesloten vr. & za.) Vernissage : zondag 19 november om 15 uur. Meer info: 013/35 99 56 | E: [email protected] Sehnsucht Inc is een uitwisselingsproject met beeldend werk van het Berlijnse kunstenaarscollectief Kolonie Wedding en 8 kunstenaars uit de streek rond Bilzen; rond het thema “verlangen”. In Landcommanderij Alden Biesen (Kasteelstraat 6) te Bilzen. Tot 10 december (ma gesloten / tot 01/12: 10 tot 18u en vanaf 01/12: tot 17.00u) Meer info: 089/51 93 51 | E: [email protected]

OOST-VLAANDEREN Kant in Lingerie - Lingerie in Kant: door Kantatelier Rosemarijn in C.C. Plomblom (Graanmarkt 12) in Ninove. T.e.m. 30 november 2006 (di tot vrij van 9 tot 12u en 13 tot 17u / zat van 13 tot 17u / gesloten op ma en op 1, 2, 11 en 15 nov). Meer info: 053/785048 | E: [email protected] Schilderijen van Patrik Vermeulen in WGK (huis Vanden Bavière) Groentenmarkt 10 te Lokeren: werken die reflecteren op de leefsituatie van de chronisch zieke medemens thuis en/of in een thuisvervangend milieu. Op za 18 en zo 19 november 2006: 14-18 u. Meer info: 0478/578.437 | E: [email protected] Wonderland - Fluxus en het Spel: Absurd, speels, ongrijpbaar, onzinnig, irrationeel, ongecompliceerd, ... In ‘Wonderland’ komt Fluxus tot leven met performances, films, documenten, lezingen, kunstwerken en concerten. In de Zebrastraat 32 te Gent. Van 18/11/06 t.e.m. 18/02/07 (open van woe-zo tussen 14 en 18u). Meer info: 0473/37.27.29 | E: [email protected] Open Atelierdag ism Kunst In Huis: Rigole-Art: schilderkunst & installaties voor uitleen. Op zon. 19 november 2006 14-18u. Locatie: Grote Reukens 2 te Destelbergen (Heusden). Meer info: 09/2301972 | E: [email protected] | W: www.rigole-art.be

Contrast: tentoonstelling met grafisch werk van An Van den Berghe. Bij Daniëlle Van Geert in de Zeeldraaierstraat 7 te 9300 Aalst. Van 2 tot en met 17 december 2006 (op za en zo van 15 tot 18 uur of op afspraak). Meer info: 0476/26 87 18 | E: [email protected] Internationaal symposium “Making sense in the city”, een interactief gebeuren met academici, kunstenaars, middenveld, studenten en uiteraard met het publiek: de vraag naar identiteit, zingeving, cultuur en samenleving in een moderne stedelijke omgeving. Van 17 t.e.m. 20 december in Gent.

VLAAMS-BRABANT / BRUSSEL Zes vrouwen in alle staten, tentoonstelling van glas-, schilder-, beeldhouwkunst en keramiek. In Den Rooden Leeuw (Molenstraat) te Keerbergen. Van 1 tot 6 december 2006 (zat en zon van 10-18u / ma en di van 16-20u). Vernissage: vrijdag 1 december van 20 tot 22u. Meer info: [email protected] Tentoonstelling “Tell me”: een confrontatie van fragiele sculpturen van Katrien De Meurichy met nieuw grafisch werk van Ronald Ceuppens. In galerie budA, Buda 14/16 te Asse. T.e.m. 7 januari 2007 (op vrij, zat en zon van 14 tot 18u en op afspraak). Meer info: 02/306 50 95 | E: [email protected] Email en grafisch werk van Hedwig Luykx. In Executive Centre, Metropole Hotel, De Broukèreplein 31 te Brussel. Tot eind november, elke weekdag van 9 uur tot 17 uur. Meer info: 0497571975 | W: www.original-luykx.be

WEST-VLAANDEREN Tentoonstelling van collages op en achter glas door Leo Gommé. In Medisch Centrum (Doorniksestw. 32) te Avelgem. Tot 24 november (weekdagen 8u30 – 12u / 14 - 18 u) Meer info: 0495/215.880 | E: [email protected] Lut Lambrecht (schilderijen, aquarellen en ikonen) en Jef Van Acker (ijzersculpturen) stellen hun werken tentoon in CC Oude Kerk (Kerkdreef) te Vichte. Tot 26 november 2006 (iedere dag van 14 tot 18 u). Meer info: [email protected] Kunst en Kersthappening bij Studio Brikat i.s.m. “Het Tweede Leven” VZW. In de Houthulststraat 132 te Staden. De eindejaarstentoonstelling met werken van de respectievelijke kunstenaars loopt nog verder tot 10 december (dagelijks open behalve ma) van 14 tot 18u.) Vrijdag 24/11 van 14 tot 20u, zaterdag 25/11 van 10 tot 20u en zondag 26/11 van 10 tot 20u. “dubbel-zinnig”: recente schilderijen en tekeningen van Werner Watty bij Pick’s Art gallery, Christinastraat 99 te Oostende. T.e.m. 3 december 2006 (op do en vrij van 16u30 tot 18u30 en op zat en zon van 14u30 tot 18u30). Meer info: 0473/551871 | E: [email protected]

25

plaats je AANKondiging via www.kunstwerkt.be snel en gemakkelijk!

AGENDA Lettersteen en verf kleuren het leven: Trees Pintelon stelt aquarellen ten toon. Lily Viaene stelt stenen tentoon waarin teksten (kaligrafie) zijn gekapt. In Sedia, Stationsstraat 41 te Oostkamp. Van 9 december 2006 tot 25 januari 2007. Meer info: 050/351621 | E: [email protected] Groepstentoonstelling van de Roeselaarse kunstkring ’t Paletje. In het Museum A.Blomme te Roeselare van 15 t.e.m.26 dec 2006 (weekdagen: 14 tot 18u. / zat van 10 tot 19u, zon van 14 tot 18u.) Meer info: Marc Santens 0475/61 00 47 Tentoonstelling van Marc Mortelé (schilderijen en mixed media). In het Gemeentehuis (Dorpsstraat 7) te Adinkerke. Op 16 en 17 dec. van 9 tot 20u. Olieverfschilderijen van Martine Keirsebilck in landgoed Di Coylde (St.Jorisstraat, 82) te Beernem. Tot en met 7 jan 2007. (elke dag van 16 tot 19u / gesloten op zatmiddag, zonavond en ma.) Meer info: 050/781818 | W: www.dicoylde.be

WORKSHOPS / CURSUSSEN Masterclass Aquarelschilderen met Cao Bei-An, meester in het aquarelschilderen. Op 15 en 16 december (10u-17u), Edw Verheyestraat 16 te Knokke-Heist. Vooraf inschrijven, aantal deelnemers is beperkt. Organisatie: vzw Vrij Atelier. Meer info: : 050/630810 (Katrien Theeren) Cursussen bij Kunstkring Millennium (Retie) ° Modeltekenen: op zaterdag om de 14 dagen van 10 tot 13u. O.l.v. Geert Stul. Sessie van 10 lessen start op 18 november. Van 18/11/2007 t.e.m. 21/04/2007. ° Portrettekenen: op zaterdag om de 14 dagen van 10 tot 13u. O.l.v. Annie Van Hoorickx. Sessie van 10 lessen start op 28 oktober. Van 28/10/2006 t.e.m. 31/03/2007. ° Aquarelschilderen: op maandag van 13 tot 16u30. O.l.v. Frieda Decap. Sessie van steeds 10 lessen start op 6 november tot 22 januari 2007. Locatie: Galerij De Stal, Veldenstraat 14 te Retie. Meer info bij kunstkring Millennium: 014/38.81.91 | E: [email protected] Cursussen dit najaar bij Iscrat vzw (Gent) Een greep uit het aanbod: Inschilderen van was in gips of siliconemal / juwelen maken in pmc – zilverklei / boetseren in was naar levend model / glasparels maken / porselein inschilderen / werken met oxyden en pigmenten. Meer info: 09/226.28.26 | W: www.colpaert-ceramic.be

26

Cursussen klos- en naaldkant in Kantatelier Rosemarijn (Aalst) Traditionele kanten (Stropkant – naaldkant – Duchesse) / Hedendaagse technieken (Naaldkant – wilde gronden - ontwerpen en uitwerken van tassen in kant / Zelf een blokkenkussen makens - garens verven in de microgolf / Ontwerpen stropkant omzetten in cirkels / Kantsoorten herkennen. Meer info: 053/785048 | E: [email protected] Tekenen, schilderen naar levend model (Roeselare) Elke 14 dagen, op dinsdag van 14 tot 16u in een ruim vrij atelier te Roeselare. Vrij van techniek, maar wel onder begeleiding. Meer info: 0475/ 61 00 47 | E: [email protected] Vrij atelier modeltekenen: elke vrijdagmorgen van 9.30 u. tot 12 u. (behalve feestdagen en schoolvakanties) in de jeugdlokalen, Kievitlaan te Ranst. Meer info: Bieke Claessens: 03/475 03 28 | E: [email protected] Cultuurcentrum Strombeek-Bever organiseert lezingen en workshops rond hedendaagse schilderkunst (P. Van Snick en G. Van Bossche) en keramiek (G. Steegmans en R. Delrue): Phillippe Van Snick: lezing 17/10, workshop 24/10, telkens om 20u, symposium 16/12 om 16u Gerda Steegmans: lezing 16/11 om 19.30u Rik Delrue: lezing /3/07 om 19.30u Guy Van Bossche: lezing 2/5/07, workshop 9/5/07, telkens om 20u. Info en inschrijvingen: www.ccstrombeek.be of telefonisch 02/2630343. Voor specifieke vragen: Hugo Meert (mob. 0486 693012) of Evi Van Humbeeck (02 2630348). Workshops creativiteit (Antwerpen) Ontmoet jezelf in klei, verf, houtskool, krijt, beweging, meditatiemomenten... Wat je maakt ben je zelf! Een weldadig proces van zelfontdekking, inzicht, zachte verandering, rustige groei via kunstzinnige werkvormen. Geen kunstzinnige ervaring nodig! Tweedaagse workshops, apart te volgen, telkens van 10 tot 17 uur. Data: 28-28 januari, 10-11 maart, 12-13 mei 2007. Meer Info: folder op aanvraag |T: 0478/448068.| E: [email protected] Leren tekenen of vervolmaken en olieverfschilderen voor beginners (Schilde) O.l.v. regentes Plastische Kunsten, Maggy Jacqmin (ma van 9.30 u tot 12.30u: tekenles / ma of di van 19.00 u tot 22.00u: olieverfschilderen). Meer info: 03/297.52.53 of 0498/12.00.90 | E: [email protected]

ZOEKERTJES GEZOCHT: KUNSTENAARS VOOR FEESTTAFEL (Wambeek) Van 13/12 tot 22/12 stellen we een kunstfeesttafel op in de nieuwe galerij “r-i-art” in Wambeek. Thema : zwart/wit. We zoeken kunstenaars die werken met glas, keramiek etc... en werken hebben in zwart of wit. Meer info: 0497/51 89 98 | E: [email protected] GEZOCHT: BEGELEIDER ATELIER TEKENPRET (LEOPOLDSBURG) Cultureel Centrum Leopoldsburg organiseert verschillende creatieve ateliers o.a. aquarel en tekenen. We zijn dringend op zoek naar een lesgever tekenpret, ons creatief atelier voor kinderen tot 12 jaar dat plaats vindt op maandagavond van 18u tot 19u30. Bent een creatieve duizendpoot, die ‘s avonds de tekenkriebels krijgt? Geeft u graag les aan kinderen? Bent u zelfstandige in bijberoep of is het geen probleem om dit aan te vragen? Dan zijn wij misschien op zoek naar u! Meer info: Leen Vd Wouwer | T: 011/34 65 48 | E: [email protected] GEZOCHT: KUNSTENAARS EN KUNSTLIEFHEBBERS (JETTE) Op 24 en 25 maart 2007 vindt het tweede Artiestenparcours van Jette plaats. Daarvoor zoekt men artiesten die in hun huis of atelier hun werk willen tentoonstellen (alle genres zijn welkom: schilderijen, beeldhouwwerken, keramiek, foto’s...). Kunstliefhebbers die hun woning willen openstellen voor een tijdelijke tentoonstelling zijn ook welkom. Meer info: 02/423.13.73 | E: [email protected] GEZOCHT: JONGE ALLOCHTONE KUNSTENAARS (VICHTE) Vzw Bertha zoekt jonge, allochtone kunstenaars voor een multidisciplinair kunstproject voor kleuters. Dringend! Alle inzendingen en informatieaanvragen worden beantwoord. Meer info: 0472/97 51 46 (Tine Mortier) | E: vzwbertha@telenet. be GEZOCHT: DOCENT(E) SUMI-E Atelier zoekt een ervaren lera(a)r/es sumi-e, met grondige technische kennis. Contact: [email protected] GEZOCHT: INZENDINGEN ARTBOTS, THE ROBOT TALENT SHOW ArtBots Gent: The Robot Talent Show, an art exhibition for robotic art and art-making robots will take place in Gent, Belgium on December 2-3, 2006. Creators of talented robots are invited to submit their work for possible inclusion in the show. Proposals and works-in-progress are welcome, provided a detailed production timeline and samples of previous work are included in the application. The deadline for entries is October 15. Info: http://www.artbots.org

GEZOCHT: JONGE AFGESTUDEERDE KUNSTENAARS Galerij Arthill is een nieuwe galerij die start op 1 januari 2007. Voor de openingstentoonstelling zijn we op zoek naar jonge afgestudeerde kunstenaars in de diciplines ets, keramiek/ beeldhouwkunst, schilderkunst : acryl, olieverf, aquarel, mixed media. Selectie voor een tentoonstelling in het voorjaar 2007. Van elke dicipline zal er één kunstenaar vertegenwoordigd zijn. Meer info: [email protected] GEZOCHT: NAAKTMODELLEN Zaterdag van 10 tot 13u (om de 14 dagen) voor cursus naaktmodeltekenen in galerij De Stal, Veldenstraat 14 te Retie. Zeer correcte behandeling. Leraar aanwezig met een tiental cursisten. Meer info bij kunstkring Millennium: 014/38.81.91 | E: [email protected] TE KOOP: DRUKPERS opp : 50 x 70 cm, op ijzeren onderstel (goede hoogte voor mensen met rugproblemen), met vilten, platen, en ander toebehoren. Vraagprijs: €1000 (oorspr. nieuw : het dubbele) Meer info:, 03/664 88 37 (Rosa Soeters) GEZOCHT: EXTRA CURSISTEN REALISTISCH OLIEVERFSCHILDEREN Elke ma van 19u30 tot 22u in galerij De Stal, Veldenstraat 14 te Retie. Momenteel met 6 cursisten reeds bezig o.l.v. Peter Van Ben Borne. Zouden echter graag aan 8 personen geraken. Meer info bij kunstkring Millennium: 014/38.81.91 | E: [email protected] GEZOCHT: MODEL ”Ik ben op zoek naar een vrouwelijk naaktmodel -volslank geen probleem- voor sessies van 2u (korte poses max. 10 min.) (op weekdagen). Ik zoek ook vrouwelijke frivole lingerie en kousen. Die worden verwerkt in schilderijen en collages, enkel met een picturale bedoeling.” Meer info: Léon Leenders: www.leon-art.be AANBOD: RESTAURATIE SCHILDERIJEN Vierdejaarsstudente conservatie/restauratie in de schilderkunst aan de Hoge Academie te Antwerpen, zoekt werk in deze branche. Heeft u te restaureren schilderijen met of zonder lijst? Meer info: Dorien Smet: 014/418283 | E: [email protected] TE HUUR: KUNSTGALERIE (Oostende) Ook voor korte periodes. Contact: www.kunstfabriek.be

27

I I I I I I

Bijlokekaai 7C B-9000 GENT T +32 [0]9 235 22 70 F +32 [0]9 233 07 09 www.kunstwerkt.be [email protected]

24