Kort verslag conferentie “Durf jij kleur te bekennen” over identiteitsontwikkeling op de PCOU-scholen voor primair onderwijs op 6 februari 2008 Openingswoord Marja Blom In haar openingswoord refereert Marja Blom aan de breed gedragen opvatting na de Tweede Wereldoorlog dat Nederland voor deze oorlog een verdeelde natie was geweest en dat deze verdeeldheid oorzaak was gewest van een gebrek aan weerstandsvermogen in die oorlog. Na deze oorlog groeide er een streven naar een nieuwe eenheid. Dit leidde bijvoorbeeld tot het ontstaan van de partij van de Arbeid. Deze “doorbraakpartij”verenigde allerlei groeperingen die elkaar voorheen niet kenden. Dat viel overigens niet mee: veel onbegrip, wantrouwen en beleving van eigen identiteit zorgden ervoor dat ondanks de collectieve ervaringen van WOII het vele jaren duurde, voordat allerlei scheidslijnen waren doorbroken. Marja heeft van haar studie naar deze verschijnselen geleerd dat integratie van verschillende identiteiten een taaie materie is en net als toen lijkt de noodzaak in onze tijd ervan erg overtuigend. Maar ook nu zal dit een zaak zijn van lange adem. In sommige opzichten is het nu nog moeilijker. De verschillen tussen de groepen leerlingen die onze scholen bezoeken zijn in een aantal opzichten veel groter dan die toen tussen protestanten, katholieken en humanisten halverwege de vorige eeuw. Inmiddels hebben we te maken met ontwikkelingen als: ontkerkelijking, afbraak van hiërarchische structuren, individualisering, ontplooiing van een eigen jeugdcultuur, een explosie van communicatiemogelijkheden en een snelle en massale komst van groepen immigranten uit andere culturen. Er is sprake van globalisering en mondialisering van de moderne wereld. Dit alles maakt dat de samenleving heel snel verandert en die veranderingen door cultuurverschillen, welvaartsgroei, consumptiedrift krijgen de leerkrachten op de scholen op hun bordje. Spanningen en soms geweldsdreiging spelen op scholen en in de samenleving een niet te onderschatten rol.
Hoe staat de bijzondere school, hoe staan de scholen van de PCOU in dit geheel? Welke rol speelt de traditionele christelijke identiteit in dit krachtenveld? Wat blijft ervan over? In welke richting gaat het zich ontwikkelen? We realiseren ons dat het hele bouwwerk van het bijzonder onderwijs is gebouwd op identiteitsvragen en identiteitsopvattingen en het gaat in deze thematiek dus om hele existentiële vragen, aldus Marja Blom. Marja prijst het initiatief van de identiteitscommissie om het thema “Durf jij kleur te bekennen?”centaal te stellen in deze conferentie.
Vervolgens refereert Marja aan de enquête “Identiteit en identiteitsontwikkeling van de PCOUscholen in een multiculturele maatschappij”, die in het najaar van 2007 onder de 30 scholen van primair onderwijs van de PCOU is gehouden. Een paar zaken vallen haar op: Nergens blijkt dat er sprake is van een krampachtig vasthouden aan traditionele vormen en opvattingen. Dit is van groot belang, want dan pas kunnen we zonder de kern van identiteit van de school op te geven met zelfvertrouwen zoeken naar nieuwe vormen en nieuwe accenten. Ook viel haar op dat er sprake is van vele praktische invalshoeken: op een aantal scholen werd gezocht naar het in ontmoeting vieren van het kerstfeest en het offerfeest die dit jaar samenvielen. Het gaat ook vaak over de betrokkenheid van ouders, het scheppen van een veilige atmosfeer, om huisbezoek, om leerlingenzorg, om denken en doen als school als de dood plotseling toeslaat. Marja prijst dit zoeken in het praktische, in het alledaagse met allerlei nieuwe problemen. De maakbaarheid van de samenleving is vaak weerbarstig. Toch zijn we die nieuwe samenleving aan het maken. Marja benadrukt dat wat de leerkrachten in de dagelijkse praktijk op de scholen vorm geven er wezenlijk toe doet voor onze kinderen en voor onze samenleving. In dat proces worden steeds identiteiten langzaam maar zeker aangepast en opnieuw aangepast. Het hoort bij onze onvervreemdbare identiteit te hopen dat er zegen rust op onze pogingen, aldus Marja. Zij wenst vervolgens de aanwezigen veel inspiratie, veel nieuwe ideeën en veel genoegen. Workshops Vervolgens werden in twee rondes in een vijftal workshop gediscussieerd rond een vijftal thema’s die in het schooljaar 2007 bij verschillende voorbereidende besprekingen werden gezien als belangrijke vragen die op dit moment spelen op de scholen. Vragen die te maken hebben met het maken van keuzes, vragen die voor de leerkrachten ook af en toe voor dilemma’s stellen. De workshops werden steeds ingeleid door leerkrachten van verschillende basisscholen d.m.v. een verhaal of probleemstelling uit de dagelijkse praktijk. Hier en daar werd zelfs een scène uitgespeeld. Workshop 1, begeleiding van Cocky Fortuin-Van der Spek van CPS Dagopeningen en (on)zichtbare identiteit: hoe doe je dat? Er werd tijdens deze workshop toneel gespeeld, er vond bezinning plaats, informatie en suggesties voor werkvormen werden uitgewisseld en beproefd. Gehoorde opmerkingen: “Veel enthousiasme en bevlogenheid.” “Fijne werkvormen met een open sfeer. Had wel veel langer mogen duren. Ook prettige medeworkshoppers.”
Workshop 2, begeleiding Bas van de Berg van Resonans (Marnix Pabo) en Ton Kroon van Kwintessens Kernwaarden van de christelijke traditie en praktisch handelen op school: mijnenveld of uitdaging? Gehoorde opmerkingen: “De opvattingen zijn de laatste 30 jaar flink veranderd veranderd. De schoolbevolking is steeds minder homogeen, het godsbeeld is veranderd, vaste overtuigingen zijn minder vast geworden”. “Mensen geloven alle kanten op. Als team moet je met elkaar in gesprek gaan. Ouders vinden het veelal niet onprettig als de school een duidelijk standpunt inneemt.” “Bij waardenontwikkeling kun je het niet alle ouders naar hun zin maken. Ruimte bieden kent zijn grenzen.” “Ontmoeten als kernwaarde betekent niet alles gelijk schakelen, maar wel zoeken naar nieuwe rituelen.”
Workshop 3, begeleiding Cok Bakker van Rijks Universiteit van Utrecht Godsdienst: zaak van innerlijk en uiterlijk? Gehoorde opmerkingen: “Het aantal moslimkinderen dat een hoofddoek draagt neemt toe. Is er sprake van collectieve druk?“ “Het is ook eigen aan moslims dat zij zelf hun eigen keuzes maken als het gaat om het dragen van een hoofddoek.” “Kinderen moeten de ruimte hebben om hier mee te experimenteren.” “Vormgeving van identiteit kan niet centraal worden opgelegd.” “Schoolteams moeten hun eigen identiteit opbouwen. Een project als ‘De vreedzame school’ kan daarbij ook richting geven.” “Ik had graag een duidelijker positiebepaling gezien.”
Workshop 4, begeleiding Jacqueline Jongenburger van Arkade-Cilon Vieringen en de multiculturele leerlingenpopulatie: recht doen aan diversiteit
Gehoorde opmerkingen: “Inspirerende workshop: Vertellingen / verhalen in een aanschouwelijke sfeer kunnen bij vele vieringen gebruikt worden. Dit hoeven geen “traditionele”verhalen te zijn, maar ook andere (sprookjes, legendes, verhalen uit andere religies werken net zo goed en dat is misschien ook wel verfrissend). Erg leuk en goed gedaan.” “Inspirerend, beeldend, hartverwarmend, kracht van het verhaal, meeslepend, materialen ter ondersteuning, verwondering bewerkstelligen bij kinderen, direct bruikbaar in de praktijk, kracht van schaduwverhalen.”
Workshop 5, begeleiding Ger Roos en Leo Pauw van Eduniek Eilanden van hoop; de spanning tussen omgaan met elkaar in de school én weerbaarheid in de huidige maatschappij. Gehoorde opmerkingen”: “Als volwassenen moet je kinderen leren waar de grenzen zijn van goed gedrag onder elkaar. Vooral het helpen verwoorden van gedrag is belangrijk.” “Kinderen leren hun problemen zelf op te lossen is prima, maar er zijn situaties waarin je als leerkracht krachtdadig moet optreden en straf moet durven uitdelen.
Muzikaal werden de diverse gesproken woorden afgewisseld met zang door Ted Koffeman zichzelf begeleidde op de piano of de gitaar. Samen zongen de aanwezigen o.a. de inspirerende woorden: “This little light of mine I’m gonna let it shine”. Inspirerend voor iedere werknemer bij de PCOU om hier dagelijks gebruik van te maken.
Nawoord door Bas van de Berg Bas dankte de aanwezigen voor hun enthousiaste bijdragen en deed een beroep o[ de aanwezigen om nieuwe leden voor de commissie identiteit voor te dragen. Wat er verder nog gebeurde - Er werd heel wat bijgepraat door de deelnemers - Wiebe van ’t Zet en René Kil werden door Marja Blom namens het bestuur bedankt voor hun werk in de commissie identiteit. Beiden blijven in functie tot 1 augustus. - Voor iedere school / locatie was een exemplaar beschikbaar van “Koran en Bijbel in verhalen” over “Overeenkomsten tussen de heilige boeken” van Unieboek BV
en “Sprekende woorden” van NZVuitgevers
Er werd zeker ook lekker gegeten tijdens de afsluitende multiculturele maaltijd. René Kil 13-04-08.
