Identiteit, professionals bekennen kleur

Conferentie 30 november en 1 december 2012

Identiteit, professionals bekennen kleur www.psynip.nl/identiteit2012

in het Cultureel Educatief Centrum, Bijlmerdreef 1289, 1103 Amsterdam- Zuidoost.

Ieder mens zoekt zekerheid en houvast. Het is een verlangen iemand te zijn die zich positief onderscheidt en tegelijkertijd een verlangen verbonden te zijn met anderen en te worden erkend en gewaardeerd. Daarin wordt bepaald wie je bent, wie je zegt te zijn en wie je kunt worden. Deze zoektocht naar identiteit is niet alleen een zaak van (persoonlijke) keuzen, maar krijgt ook invulling in een context van sociale, culturele, economische, politieke en maatschappelijke verhoudingen. Identiteit en identiteitsbeleving zijn sleutelbegrippen voor mensen en sociale relaties in de huidige pluriforme en globaliserende samenleving waarin informatiestromen en het verkeer van personen steeds omvattender en intensiever worden. Deze begrippen komen dan ook steeds vaker aan de orde in de praktijk van professionals op het terrein van geestelijke gezondheidszorg, onderwijs, jeugdzorg, en arbeid en organisatie. Werken met mensen in minderheidsposities van wie de identiteit en identiteitsontwikkeling mede wordt bepaald door maatschappelijke uitsluiting, vormt een uitdaging en een verantwoordelijkheid voor de professional, met name om verandering te brengen in de negatieve gevolgen van uitsluiting voor sociale participatie en burgerschap, voor gezondheid en voor kansen en mogelijkheden op werk en scholing. De conferentie “Identiteit: professionals bekennen kleur” bouwt voort op het congres “Frantz Fanon Actueel, Uitsluiting maakt ziek” in december 20091. Doel van dit congres is om de processen van uitsluiting en de gevolgen daarvan op identiteit en identiteitsontwikkeling, gedrag, sociale participatie en gezondheid te verduidelijken. Het programma is niet alleen gericht op beschrijving en herkenning van deze fenomenen, maar ook op de rol en de verantwoordelijkheid van professionals voor het verhogen van de weerbaarheid van de mensen met wie zij in hun praktijk te maken krijgen en op het nemen van sociale verantwoordelijkheid om de omstandigheden waaronder ze opgroeien, leven en werken, te verbeteren. Het programma is opgebouwd vanuit de vragen: 1. Welke invloed heeft maatschappelijke ongelijkheid, zoals armoede en ongelijkwaardige sociale posities, met name etnische en gender relaties, op identiteit en identiteitsontwikkeling? 2. Wat valt er te zeggen over identiteit als beschermende factor? 1

1

Het boekje met lezingen is te bestellen via [email protected]

3. Welke invloed heeft een toegeschreven identiteit op gedrag, gezondheid, onderwijskansen en werk ? 4. Wat kunnen professionals: o.a. psychologen, psychiaters, pedagogen, HR managers en beleidsmakers bijdragen aan het behouden en versterken van een positief zelfbeeld en het voorkomen van uitsluiting van personen en groepen, ook buiten de spreekkamer? De conferentie beoogt 1. Inzicht te geven in de betekenis van identiteit in professionele interventies. 2. Handreikingen te doen voor het versterken van de weerbaarheid van de cliënt of cliëntengroep. 3. Bij te dragen aan ethisch en competent handelen van de professional. 4. Een dialoog tot stand te brengen tussen beleid en professionals in de GGZ, arbeid en onderwijs/jeugdzorg. De conferentie wil dit realiseren door een platform te bieden voor presentatie van wetenschappelijke kennis, verhalen van “ervaringsdeskundigen”, en uitwisseling van gedachten tussen deelnemers uit wetenschap, GGZ, Jeugd, Onderwijs en Arbeid. De eerste dag staat in het teken van de invloeden van processen van in- en uitsluiting op identiteit van mensen. Tijdens de tweede dag ligt de focus op het versterken van weerbaarheid en het bevorderen van voorwaarden voor een positieve identiteitsontwikkeling. Het programma omvat lezingen, symposia,workshops, poster bijdragen en discussies. De symposia/workshops zijn verdeeld over de velden: Arbeid, GGZ, C&B (Competenties en Beleid) en Jeugd. Organisatie: de sectie Interculturalisatie van het Nederlands Instituut voor Psychologen (NIP) en de afdeling Transculturele Psychiatrie van de Nederlands Vereniging voor Psychiatrie (NVvP). PROGRAMMA Dagvoorzitters: Hubert Fermina en Robert Sordam Vrijdag 30 november 2012 09.30 uur

Ontvangst en registratie

10.00 uur

Welkom door de dagvoorzitter

10.10 uur

Opening van de conferentie door Andrée van Es, wethouder van Amsterdam voor Diversiteit en Burgerschap

10.30 uur

Identiteit, uitsluiten of verbinden, State-of-the-art lezing door Maykel Verkuyten is hoogleraar Algemene Sociale Wetenschappen i.h.b. relaties tussen culturen en groepen, aan de faculteit sociale wetenschappen van de universiteit Utrecht. Tevens is hij academisch directeur van de European Research Centre on Migration and Ethnic Relations (ERCOMER) aan dezelfde universiteit. In zijn onderzoek houdt hij zich bezig met vraagstukken van etnische identiteit, diversiteit en interetnische relaties. Identiteit is een veelzijdig en verwarrend begrip. Het wordt te pas en te onpas gebruikt zonder dat vaak duidelijk is wat er precies mee wordt bedoeld. In het eerste deel van de lezing zal ik kort een drietal hoofdbetekenissen van het begrip bespreken en daarbij aangeven waarom het belangrijk is om die betekenissen uit elkaar te houden. In het tweede deel ga ik vervolgens nader in op de achtergronden en implicaties van sociale of groepsidentiteiten. Ik richt mij daarbij op de psychologische betekenis van dergelijke identiteiten en op de consequenties voor processen van inen uitsluiting.

11.10 uur

Pauze

2

11.25 uur

"Innocence Unltd.", over Nederlandse habitussen met betrekking tot gender en "ras"/ etniciteit, keynote lezing door Gloria Wekker, emerita hoogleraar Gender en Etniciteit, Universiteit Utrecht In mijn lezing neem ik dominante manieren van (niet) omgaan met gender en met "ras"/ etniciteit in de Nederlandse samenleving onder de loupe, aan de hand van allerlei voorbeelden uit het dagelijks leven. Gender en "ras"/ etniciteit zijn belangrijke maatschappelijke en symbolische "grammatica's van verschil", die op verschillende manieren werkzaam zijn, bv. in identiteitstoeschrijving en - beleving, voor leden van dominante groepen en minderheidsgroepen. Hoe kunnen professionals deze processen leren (h)erkennen en er op een doorbrekende manier mee om leren gaan?

12.05 uur

Verhalen van jongeren, Amori Oeschwani, Mine Özalp-Durmaz en Malik Jamal, met medewerking van Said Bensellam

12.55 uur

Lunch en poster presentaties

13.55 uur

Identiteit van kinderen en jeugdigen in minderheidsposities, keynote lezing door Fernanda Sampaio de Carvalho, klinisch psycholoog, psychotherapeut, Infant Mental Health Specialist en kinderpsychoanalytica in opleiding, werkzaam bij het Nederlands Psychoanalytisch Instituut (NPI), als staflid voor het Infant Mental Health Centrum (04 jarigen). Hiernaast heeft ze een kleine eigen praktijk. Veel kinderen die in de grote steden bij de GGZ-jeugd aangemeld worden, hebben een familieachtergrond van migratie. Hun ouders zijn eerste, tweede of verdere generatie migranten en vormen soms een zogeheten ‘transnationaal of intercultureel huwelijk’. Deze ouders verschillen onderling in etnisch-culturele achtergrond en/of in migratiegeschiedenissen. Kinderen met een achtergrond van migratie kunnen zowel binnen de beslotenheid van het gezin en de familie, als daarbuiten tegenstrijdige verwachtingen ervaren omtrent o.a. opvoeding, gender, waarden en normen en gebruiken. Sommige kinderen leven binnen een context van drie of meer talen, die symbool kunnen staan voor de verschillende werelden waarin ze opgroeien. Binnen deze versnippering proberen kinderen een gevoel van eigenheid en continuïteit te ontwikkelen. Besproken wordt in deze lezing hoe de psychotherapeutische relatie hierbij als vehikel kan dienen.

14.35 uur

Reactie op de lezingen met aanbevelingen voor de praktijk Joan Ferrier, orthopedagoog (Arbeid) Frank Kortmann, psychiater (GGZ) Moenja Bouaoud, GZ psycholoog bij de Bascule (Jeugd) Seyfi Özgüzel, voormalig Rijksinspecteur voor het onderwijs, Akdeniz Universiteit van Antalya

(Beleid)

Discussie met de zaal o.l.v. de dagvoorzitter 15.30 uur

Pauze

15.45 uur

Symposia/workshops, parallel 1 – 4 Accent op jeugd S1 Arbeid : Identiteit op de werkvloer (symposium) Symposiumvoorzitter: John Goring, ‘The Human Factor Werving & Selectie’, met Astrid Elburg, adviseur en trainer/coach regie- en leiderschapsvraagstukken voor hoger management, bestuur en toezicht. Auteur van: Gunnen!, de kracht van vernieuwend leiderschap en

3

Henny Mulders, A&O-psycholoog en adviseur Inclusieve Arbeidsorganisatie UWV en Paul Abell, adviseur bij Leeuwendaal Advies en voorzitter Adviesraad Diversiteit en Integratie Gemeente Amsterdam. In de workshop gaan we niet zozeer in op de invloed van uitsluiting op identiteitsbeleving, maar keren we het om: wat is de invloed van sociale /culturele identiteit, van identiteitstoeschrijving en -beleving op processen van exclusie en inclusie op de werkvloer? Wat betekent het om als migrant, homo, vrouw of als iemand met een beperking in een arbeidsorganisatie te willen werken of werkzaam te zijn? Moet je je identiteit ontkennen, of juist benadrukken? In de workshop gaan we op deze vragen in. S2 : De incidentie van psychische stoornissen onder migranten: tussen waan en werkelijkheid. - Tekleh Zandi, psychiater GGZ-Centraal, bestuurslid afdeling transculturele psychiatrie NVvP, en - Fatouch Chanaat en Rachida Ibrahimi, respectievelijk projectleider ‘jeugd en opvoeding’ en coördinator ‘Tussen In’, ondersteuning risico- en multiproblem gezinnen bij Al Amal, zelforganisatie van Marokkaanse vrouwen in Utrecht Kanaleneiland, en - Hassan Bahara (1978), journalist bij de Groene Amsterdammer en schrijver van de roman ‘Een verhaal uit de stad Damsko’ en de bundel ‘Ik Driss’ (samen met Asis Aynan). Moderator, Huub Beijers, Medisch antropoloog, Steunpunt GGZ Utrecht, bestuurslid afdeling transculturele psychiatrie NVvP. Onderzoek van de Utrechtse psychiater Jean Paul Selten c.s. laat zien dat psychotische stoornissen vaker voorkomen onder Marokkaanse en Surinaamse Nederlanders, met name van de tweede generatie. De verschillen worden toegeschreven aan sociale factoren zoals discriminatie en langdurige armoede die deze ziekte triggeren. Deze zogenaamde ‘social defeat – hypothese’, wordt steeds meer omarmd. Door links en rechts. Sommigen zien er een bevestiging in van de sociale grondslag van psychisch lijden. De cijfers werden bijvoorbeeld gebruikt om Wilders’ uitspraken als ziekmakend aan te klagen. Selten spreekt van een ‘epidemie van psychotische stoornissen’ onder sommige migrantenpopulaties en spreekt de overheid aan op zijn verantwoordelijkheid die te stuiten. Er zijn echter ook psychiaters en wetenschappers die de cijfers nuanceren. De Amersfoortse psychiater Tekleh Zandi wijst op de etnocentrische manier van kijken naar migrantenpopulaties. Met een meer cultureel sensitieve diagnostische blik verbleken de verschillen: de door Selten onderzochte populaties blijken dan niet ‘psychotischer’, maar hebben wel meer problemen. Dat betoog wordt ondersteund door de Utrechtse hoogleraar interculturele psychologie David Ingleby, ook hij werpt op dat er sprake is van een bevooroordeelde blik waarmee er naar migranten wordt gekeken. Vanuit Marokkaanse zelforganisaties zoals het Utrechtse Al Amal wordt gewezen op het verborgen leed in de Marokkaanse gemeenschap (armoede, ziekte, isolement) en de verwaarlozing van de gezinnen die dit treft door de hulpverlening. Deze gemeenschappen zijn niet zieker, maar worden meer verwaarloosd, en jongeren kampen met ontwikkelingsproblemen. “Waar ik me ook bevond, ik voelde me nooit geaccepteerd. Wat ik ook deed?”, aldus Fatouch Chanaat, een van de betrokkenen. Over het algemeen lijkt het dat de Nederlandse Marokkanen in het debat over de epidemie van psychotische stoornissen zelf onvoldoende aan het woord komen. Hoogleraren Haleh Gorashi (VU) en Fons van de Vijver (UvT) stellen een morele vraag: zij zien een ‘dikke notie van Nederlanderschap’ die ertoe leidt dat eenieder die zich niet conformeert aan de daaronder liggende (autochtone) norm, nooit volledig zal inburgeren. Het eerdere congres ‘Uitsluiting maakt ziek’ (over Frantz Fanon)

4

stelde de vraag of het migranten ooit zal lukken om de veroordeling tot het eeuwige ‘de-ander-zijn’ volledig af te werpen; hoe goed ze het ook doen tegenover de dominante samenleving. Gorashi en Van de Vijver zetten zich af tegen het categorale denken en stellen dat verklaringen voor achterstand van migranten niet in beelden van cultuur en etniciteit moet worden gegoten, maar eerder in de context van ingebakken machtsverschillen. Dat roept de vraag op of het label ‘vaker schizofreen’ van migranten niet vooral de ‘afwijking’ van de dominante norm vastlegt en dat de constatering van een ‘epidemie van psychosen’ vooral stigmatiserend is. De zieke allochtoon is het product van de dominante autochtone gemeenschap. In deze workshop willen we deze vragen verkennen. Daartoe zijn drie perspectieven aan tafel gevraagd: de expert, de vertegenwoordigers van het leefwereldperspectief en de betrokken toeschouwer. Zij zullen hun eigen visie geven en met elkaar en met de zaal in dialoog gaan. In een uitdijende gesprekscirkel. S3 C&B : De lange schaduw van een koloniaal verleden; hoe koloniale politiek identiteit vormt. (workshop) Leo Balai, schrijver ‘Het slavenschip Leusden’ en Ralph du Long, internationaal trainer/consultant discriminatie vraagstukken. ‘Op 1 januari 1738 verging voor de monding van de Marowijnerivier in Suriname het slavenschip Leusden van de West-Indische Compagnie (WIC). Van de 716 in Afrika ingescheepte gevangenen overleefden er slechts 16 de ramp. Hoewel het ongetwijfeld de grootste tragedie is uit de Nederlandse scheepvaarthistorie, is deze ramp vrijwel onbekend.’ Wat voor sporen laat een verleden als koloniale macht en slavernijhandelaren na in de nationale en persoonlijke identiteit. Leo Balai en Ralph du Long, twee nazaten van dat Nederlandse koloniale verleden gaan met de deelnemers op zoek. S4 Jeugd : Identiteit en onderwijs; de invloed van ervaringen met discriminatie op de identiteitsvorming van Vlaamse migrantenjongeren Siham Chaoui is laatstejaarsstudent maatschappelijk werk aan de Artesis Hogeschool Antwerpen en medeverantwoordelijke voor het Al Qalam Onderwijsproject. Ze start de workshop met haar persoonlijke ervaringen met discriminatie tijdens haar onderwijsloopbaan en heeft aan hoe dit haar identiteitsvorming heeft beïnvloed. en Marc Laquière is historicus van opleiding en thans pedagogisch raadgever van De Federatie van Marokkaanse verenigingen in Antwerpen. Hij publiceerde over de situatie van leerlingen met een migratieachtergrond, het gelijke onderwijskansenbeleid, ouderparticipatie … Hij is co-ontwerper van het onderwijsproject IQRA-Vlaanderen en maakt deel uit van de pedagogische werkgroep die thans de IQRA-school voorbereidt. We gaan van start met te stellen dat het Vlaams ‘Gelijke onderwijskansenbeleid’ niet meteen synoniem is voor gelijke onderwijskansen in het Vlaams onderwijs. Vlaanderen is weliswaar wereldkampioen in wiskunde, maar het is tegelijk ongeveer de slechtste leerling van de klas wanneer het gaat over sociale ongelijkheid in het onderwijs. De achterstand van leerlingen met een migratieachtergrond is nog steeds zeer groot. Cijfergegevens onderstrepen deze bewering. Het etnisch-cultureel middenveld krijgt onvoldoende kansen om hier een bijdrage te leveren en verandering te brengen. Vervolgens gaan we in op hoe een degelijke klachtenbehandeling en juridisering van het onderwijs in Vlaanderen het vertrouwen in het onderwijs kunnen verhogen. Waarbij we het achtereenvolgens hebben over discriminatie aan de schoolpoort en in de school, de organisatie van de klachtenbehandeling, waarbij leerlingen en ouders door het bos de bomen niet meer zien. We houden een pleidooi voor een onafhankelijke, netoverschrijdende klachtencommissie. Het is uiteraard niet allemaal kommer en kwel. Heel veel scholen zetten zich in voor de kwaliteit van en

5

de diversiteit in het Vlaams onderwijs. Bij wijze van voorbeeld gaan we in op een het project IQRA-Vlaanderen en de plannen van FMV voor het opstarten van een IQRAschool in het hartje van hartje Borgerhout waarrond heel wat controverse ontstond. en Karen Phalet (Hoogleraar Sociale en Culturele Psychologie aan de Universiteit Leuven) zal kort ingaan op sociaal-psychologisch onderzoek naar identiteit en onderwijs vanuit het concept van een 'identiteitsveilige leer/schoolomgeving'. Deze benadering zal zij illustreren aan de hand van enkele recente bevindingen voor Vlaanderen uit twee grootschalige Europese projecten rond onderwijskansen van minderheden: het TIES onderzoek ('The Integration of the European Second generation') en het YES onderzoek ('Youth in Europe Study'). De bevindingen tonen aan dat sociaalrelationele aspecten van de schoolomgeving het verschil kunnen maken in gemotiveerd leren en voortstuderen voor minderheidsleerlingen. Het gaat hierbij met name om een samenspel tussen gesitueerde identiteitsstrategieën van minderheden enerzijds en identiteitsbedreigende en/of -ondersteunende signalen vanuit de schoolomgeving anderzijds. 17.00 uur

Pauze

17.15 uur

Muziektheater van Bright O Richards ‘As I Left my Father’s House’ Deze gebeurtenis vat in 75 minuten de kern samen van de pijn en van de kracht van vluchtelingen, en het belang van verbondenheid. Verbondenheid met de eigen geschiedenis, hoe pijnlijk ook, verbondenheid met het goede van “daar en toen”, met de moeder, de aarde, de geuren met de mens die zomaar hielp. Verbonden met de kinderen en de pijn hen onvoldoende te kunnen beschermen, toen en nu. Verbondenheid ook, met het spirituele, waaruit tijdens het stuk wordt geput voor de troost, voor zich omvat voelen te midden van de leegte van de traumatische situatie, voor besef van de noodzaak om vol te houden, de weg niet kwijt te raken, voor alle bronnen van kracht. Verbondenheid die ook nodig is om hier en nu iemand te kunnen zijn (identiteit in onze termen). Dit stuk is een sterke aanrader voor iedereen die werkt met vluchtelingen of met mensen die op een andere manier met existentiële pijn moeten dóórleven. Deze voorstelling is tevens toegankelijk voor de deelnemers van (alleen) de zaterdag. Met dank aan Vluchtelingenwerk Nederland.

Gevolgd door informeel samenzijn met drankjes en hapjes 19.30 uur

Sluiting

Zaterdag 1 december 2012 Dagvoorzitters: Hubert Fermina en Robert Sordam 09.00 uur

Ontvangst en registratie koffie/thee

09.30 uur

Collective identity: A double edged sword for poverty alleviation and social inclusion in rural India? keynote lecture by Ramacharan Tripathi, former Director of G.B.Pant Social Science Institute at Allahabad and earlier Professor in Psychology at The University of Allahabad. Professor Tripathi has also been active with a large number of civil society organizations. It is generally accepted that poverty and social exclusion are intertwined in most societies. Societies, however, differ in terms of their social and political

6

structures, and, also, in terms of their cultures and histories. The terms ‘poverty’ and ‘social exclusion’ do not cover the same semantic space in different cultures. The nature of social exclusion and poverty is quite different in a country like India where multiple cultural categories like caste and tribe have served as the bases for social exclusion and poverty for ages. The stigmatized identities which Dalits, Tribal and some backward caste people in India carry today is attributed to an ancient Hindu text, “Manusmriti’. The response of the Indian state to rectify this unacceptable situation has been in the form of its policy of protective discrimination. The Indian constitution provides for reservation for such people in government jobs and, also, through reservations of seats in the parliament and various political bodies. The ostensible purpose is to empower them and also help them to develop positive identities. The Indian state has also developed welfare programmes which are earmarked for these groups. Various civil society groups too have been involved in organizing such groups of people through formation of SHG’s to help them beat the poverty trap and social exclusion. Such attempts have resulted in the conscientization of these groups, a la Freire, but kept them firmly trapped in the stigmatized categories even after 64 years of India’s independence. In our view, such exercises for building collective identity of these groups have operated as a double-edged sword. They have, no doubt, raised the self and group esteem of the disadvantaged people, but, in the process, they have also created conditions of competition with high caste groups which now actively oppose them on grounds of distributive justice. Another unintended consequence of this policy has been that such categorizations have resulted in the emergence of identity politics. Political parties have found them functional in advancing their own political agenda but have little interest in the emancipation of the oppressed people, lest they lose their support base. Social policies of affirmative actions or positive discrimination also have ended up in creating more categories within the socially excluded groups and eroded their solidarity. More groups within the society have now emerged which seek to be categorized under these categories so that they too may reap the benefits of job reservation and also under other schemes. Psychologists need to rethink their responsibilities in the light of the above and ask how they can contribute in making the poor and the socially excluded truly free and also in helping them to come out of the traps of ‘identity politics’ and ‘politics of dissent’ in which they are presently placed. 10.15 uur

Symposia, parallel 5 – 9 Accent op sociale rechtvaardigheid S5 Arbeid : Diversiteit in communicatie (workshop) Maha de Kok- Abu Awad, trainer en coach op het gebied van communicatie en culturele diversiteit, eigenaar van bureau Marady Training. Hoe ga je om met culturele verschillen? Hoe overbrug je culturele dilemma’s Hoe zorg je voor minder culturele botsingen? Wat gebeurt er in een organisatie als medewerkers zich buitengesloten voelen? S6 GGZ : Identiteitsvorming bij jonge generatie immigranten; nieuwe tijden, nieuwe dynamieken Zeynel Erkut (Dr.), kinder-, jeugd- en volwassenenpsychiater, De ontwikkeling van identiteit is een voortdurend proces van interactie tussen de genetisch bepaalde eigenschappen en de omgevingsfactoren. Deze interactie vormt de basis van het ontwikkelen van de copingsystemen, de persoonlijkheid en vervolgens de identiteit van het individu.

7

De inhoud, vorm en impact van de externe factoren die een rol spelen in het ontwikkelen van identiteit veranderen de laatste twee decennia in een snel tempo. Vooral bij de jonge generaties van immigranten families is de verandering voelbaar. Het beeld van homeland is niet meer beperkt tot de statische herinneringen opgeslagen in het familiegeheugen of tot de meegenomen foto’s. Families volgen nu dagelijks wat er in hun homeland gebeurt. De betrokkenheid met de achtergelatenen is levendig en updated. De nieuwe generatie voelt zich minder gevangen tussen het overleven door integratie / assimilatie en de transgenerationele overdracht. De zoektochten naar o.a. de culturele- en politieke- en autonome identiteit kunnen prima samen lopen. De omgeving van de immigrant in het hostland is niet meer beperkt tot de fysieke omgeving zoals dat wij het kennen van 50 jaar geleden. Het is meer virtueel, breder, multi-dimensionaal en dynamisch als de digitale wereld zelf is. Een adolescent van een geïmmigreerde familie van een niet-westers land kan tegenwoordig op dezelfde dag video-chatten met zijn neefje in homeland, online gamen met zijn gamemates van overal het wereld, zijn sociaal netwerk uitbereiden en zelfs daten via Facebook, zijn examenuitslag tweeten in een seconde naar honderden volgers, en dan tweeten met de minister van onderwijs over de langstudeerboete. Hij kan kiezen om verschillende digitale profielen te maken voor de sociaal media, en elke keer een andere kant van zichzelf te laten zien aan verschillende mensen en groepen. Het wordt voor hem misschien steeds ingewikkelder om een eigen identiteit te ontwikkelen in deze wereld van eindeloze mogelijkheden. Dit vormt echter niet per se een nadeel voor de zoektocht naar het “zelf”. Het sociale isolement wordt minder en de kansen voor het zoeken zijn immens. De nieuwe dynamieken van de nieuwe tijden kunnen zoals negatief als positief een rol spelen in het vormen van identiteit. Hoe kunnen wij, de hulpverleners, deze nieuwe factoren van de moderne tijden gebruiken om de jonge generaties te helpen? Zijn we welkom in de grenzenloze maar toch goed beschermde wereld van de nieuwe generaties? Wij moeten onze kennis en capaciteiten steeds aanpassen om hen in een digitale wereld bij te benen. S7 C&B : Poverty, ethnicity and youth; moderator Erik Snel, assistant professor dept. of sociology, Erasmus University Rotterdam, met Trees Pels is psycholoog en als senior-onderzoeker werkzaam bij het Verwey-Jonker Instituur in Utrecht. Daarnaast is als bijzonder hoogleraar ‘Opvoeden in de multietnische stad’ verbonden aan de Vrije Universiteit te Amsterdam. Parenting in the context of partner violence. In recent years, the focus on partner violence has increased. There is still little knowledge about the consequences of violence between mothers and fathers for the care and upbringing of children, and about the needs of support of parents and children in the context of violence. The research Parenting after partner violence, conducted in 2010-2011 in families of diverse ethnic origin in the Netherlands, aimed to fill this gap by means of probing interviews with 100 mothers and 84 adolescents, victims and witnesses of domestic violence. Not only during the period in which the violence occurs, but also afterwards the impact on mothers and children turns out to be large. The mothers are often so shattered by their experiences that they can barely muster the care and rearing of their children. This is all the more risky since the children, because of their traumatic experiences as a witness and sometimes victim, just need extra love and attention. The mothers and youth both judge negatively about the role of the fathers, the perpetrators of the violence. In my presentation I will elaborate on the findings, on some differences between the ethnic groups and on key recommendations for (parenting) support for mothers, fathers and adolescents. en Fred Reelick is psycholoog en als senior-onderzoeker verbonden aan de Sociaalwetenschappelijke Afdeling (SWA) van de Rotterdamse Sociale Dienst. Reelick heeft onderzoek gedaan over opvoedingsgedrag van moeders in bijstandsgezinnen,

8

o.m. over de vraag of langdurige armoede gepaard gaat met minder gunstig opvoedingsgedrag (wat niet het geval blijkt). In zijn presentatie ‘Parenting Quality in Mothers Depending on Social Assistance’ betoogt Reelick dat de kwaliteit van opvoeding in bijstandsgezinnen mede afhangt van de psychologische gesteldheid (copinggedrag) van de betreffende ouders. en Jan Dirk de Jong, criminoloog en werkzaam als zelfstandig onderzoeker en adviseur voor het bureau Rebond (www.rebond.nl ). De Jong doet veel onderzoek naar groepsprocessen (structuur, cultuur en groepsdruk) in als deviant bestempelde gemeenschappen, in het bijzonder binnen delinquente jeugdgroepen. De Jong is gepromoveerd op een kwalitatief onderzoek over de straatcultuur van jonge mannen uit Amsterdam-West (Kapot moeilijk. Een etnografisch onderzoek naar opvallend delinquent groepsgedrag van ‘Marokkaanse’ jongens. Amsterdam: Aksant 2007), waarvoor hij in 2009 SMVP-publicatieprijs ontving. In zijn presentatie, getiteld 'Street culture, socialization and ethnicity', gaat hij ook in op de uitdaging van straatcultuur voor ouders en professionele opvoedende instanties. This symposium will be presented in English S8 Jeugd : Digitale Identiteit; 'Whatsapp? In gesprek met de digitale generatie' Sanne Limburg, SPV bij Rivierduinen Hoe communiceer je als hulpverlener met jongeren uit de digitale generatie over hun internetcultuur? De belangrijkste feiten over de invloed en risico’s van mediagebruik op de jongeren van nu. Tot slot: Tien vragen voor de sociale anamnese. S9 Thema : Identificatie in multicultureel Nederland: een dynamische benadering van identiteitsvorming (workshop) Cor Hoffer, Sociaal-wetenschappelijk onderzoeker senior en trainer interculturele communicatie Parnassia Bavo Groep In deze workshop wordt hulpverleners antropologisch inzicht gegeven in de manier waarop allochtone Nederlandse jongeren identiteit beleven en vorm geven. Tevens wordt de samenhang daarvan met sociale en psychische problemen besproken en tips voor de GGZ-praktijk gegeven. 11.30 uur

Pauze

11.45 uur

Identiteit als bron van welbevinden, keynote lezing door Fons van de Vijver, hoogleraar crossculturele psychologie aan de Universiteit van Tilburg en bijzonder hoogleraar aan North-West University, Zuid-Afrika en University of Queensland, Australië In de lezing zal ik ingaan op de relatie tussen identiteit en welbevinden en op manieren waarop identiteit als bron van welbevinden kan functioneren. Aspecten als etniciteit, religiositeit, gezin, werk worden besproken vanuit hun belang voor onze sociale identiteit. Ik zal vooral ingaan op weerbaarheid en wat we uit crosscultureel onderzoek weten over wat weerbaarheid is en hoe het bevorderd kan worden. Verder zal ik ingaan op diversiteitsmanagement en de vraag hoe dit kan bijdragen aan de vorming van een positieve, inclusieve identiteit voor zowel de autochtone als de allochtone werknemer.

12.25 uur

Lunch en poster presentaties

13.25 uur

Leentiteit of identiteit(en)?, Job Cohen, oud-burgemeester van Amsterdam en auteur van ‘Binden’ Reactie op de lezingen met aanbevelingen voor de praktijk

9

Mieke Janssen, Macori Consult, directeur van Artikel 1 Midden Nederland, werkt rond diversiteitsmanagement, gelijke kansen op de werkvloer en het voorkomen van uitsluiting (Arbeid) Kees Laban, psychiater bij de Evenaar, Centrum voor transculturele psychiatrie (GGZ) Job Cohen, oud-burgemeester en oud-fractievoorzitter van de PvdA in de Tweede Kamer (Beleid) Gjaanchand Mungra, opgegroeid in een gezin met 17 kinderen (en een vader en moeder), persoonlijk bekend met poverty culture, 24 jaar doorgebracht in een joint family (zowel voor als na het huwelijk), multilinguaal (Sranan Tongo, Hindi en Nederlands; Identiteit: beperkt in een joint family, pater familias bepaalt dat grotendeels. (Jeugd) Discussie met de zaal o.l.v. de dagvoorzitter 14.25 uur

Symposia, parallel 10-13 Accent op het verhogen van veerkracht en weerbaarheid S10 Arbeid : De rol van identiteit in de begeleiding van hoger opgeleide vluchtelingen richting de arbeidsmarkt (workshop) Job Support, UAF met Stannie Maessen, Senior Consulent UAF Job Support en Jutta König, psycholoog en loopbaan coach bij van Ede en Partners Theorie over identiteit wordt gekoppeld aan ervaringen uit de alledaagse praktijk. S11 GGZ : ”You are my strength when I am weak”, van kwetsbaarheid naar veerkracht, Zohra Acherrat, psychiater (workshop) In deze workshop gaan we aan de hand van muziek, film, literatuur en wetenschappelijke inzichten op interactieve wijze stilstaan bij het begrip veerkracht. Ook bespreken we casuïstiek uit o.a. mijn eigen behandelpraktijk, bijv. vrouwen en meiden die met mensenhandel, eergerelateerd geweld en/of seksueel geweld te maken hebben gehad. Het belang van veerkracht in diagnostiek en behandeling zal besproken worden. Veerkracht hangt sterk samen met gevoelens van verbondenheid met zichzelf, de ander en de omgeving. Strekking van de workshop is dat veerkracht niet alleen een individuele eigenschap is, maar ook door culturele en maatschappelijke factoren bepaald wordt. De samenleving als geheel kan -in gemeentelijk beleid, onderwijs, zorg etc.- een belangrijke bijdrage leveren aan de veerkracht van het individu. S12 C&B : Uitsluiting, de verantwoordelijkheid van de professional (symposium) Uitsluiting beïnvloedt de Identiteit van mensen en vermindert de kans op goede (geestelijke) gezondheid, werk en onderwijs. Waar ligt de verantwoordelijkheid van de professional, bij de individuele persoon of ook bij het ‘systeem’ waar de persoon zich in bevindt? Frank Kortmann, emeritus hoogleraar transculturele psychiatrie RU: Allochtonen in TBS. Slachtoffers van discriminatie? De kans op een paranoïde psychotische desintegratie neemt toe wanneer mensen in een cultureel isolement leven en veel discriminatie ervaren. Allochtone TBSpatiënten vormen in deze waarschijnlijk een risicogroep omdat ze vaak een eenling zijn en in een westers cultureel klimaat veel discriminatie ervaren. Deze hypothese wordt geïllustreerd aan twee casussen. en Ido Abram, directeur van Stichting Leren, was onderwijsonderzoeker (Kohnstamm Instituut UvA), educatief adviseur (APS Utrecht), bijzonder hoogleraar ‘Opvoeding na Auschwitz’ (UvA). Drie thema’s hebben zijn speciale belangstelling: (Joodse) identiteit, 'opvoeding na Auschwitz' en (intercultureel) leren. De professional en de vele vormen van Joods-zijn. Wat houdt de Joden bijeen? Is het God? Zijn het de feesten en de gebruiken? Is het Israël? Is het antisemitisme?

10

Hebben seculiere Joden eigenlijk wel een échte Joodse identiteit? Of is dat bij hen iets vaags, dat hen nauwelijks van niet-Joden onderscheidt? Hoe moet de professional met de vele vormen van Joods-zijn en Joodse (over)gevoeligheid omgaan bij bijvoorbeeld 4 mei herdenkingen, beveiliging van synagogen en Joodse scholen, koosjer slachten, besnijdenis? en Sinan Çankaya, cultureel antropoloog (PhD), tussen 2007 en 2011 werkte hij als onderzoeker voor de politie Amsterdam-Amstelland: ‘Staartbijters en daderslachtoffers’, Etnische minderheden binnen de Nederlandse politie. Agenten van etnische minderheidsgroepen zijn externe ordehandhavers en interne ordeverstoorders. Buiten op straat handhaven ze de orde. Binnen in de organisatie wijken ze af van de normale gang van zaken en verstoren ze de bestaande orde. Dit leidt tot spanningen. Bedoeld of onbedoeld, de gevolgen zijn groot. Sommige agenten uit etnische minderheidsgroepen voelen zich daardoor buiten op straat veiliger dan binnen op het bureau. Vanaf de jaren tachtig werkt de politieorganisatie hard aan zowel het binnenhalen als het binnenhouden van politieagenten uit etnische minderheidsgroepen. Ondanks talloze beleidsinitiatieven blijven de resultaten achter bij de gestelde doelen. Leden van etnische minderheden hebben vaak een negatieve werkbeleving en verlaten dikwijls de organisatie. In deze lezing kijk ik naar de wijze waarop Turks-, Marokkaans- en SurinaamsNederlandse politieagenten reageren op processen van in- en uitsluiting. Professionals zijn handelingsbekwaam, omdat ze kunnen reflecteren op alledaagse ontmoetingen met anderen. Daarbij kunnen ze bepaalde omgangsvormen bestendigen, maar ook doorbreken. Sommige handelingsstrategieën pakken echter verkeerd uit, waardoor individuen bijdragen aan hun eigen uitsluitingsproces. Moderator: Polli Hagenaars, voorzitter sectie Interculturalisatie NIP. S13 Jeugd : Smash it Up: jongeren aan het woord (workshop); De afdeling Smash It Up van Riagg Rijnmond biedt laagdrempelige ambulante hulp aan risicojongeren van 16 t/m 26 jaar. Deze jongeren zijn op uiteenlopende levensgebieden (scholing, financiën, arbeid, huisvesting, relaties) vastgelopen. Smash it up biedt individuele begeleiding door mentoren maar ook activiteiten in groepsverband zoals sport, theater, muziek, dans en eat & meet (samen koken). De theatergroep van Smash it Up staat onder leiding van regisseur en coach Karlo Severdija. In hun voorstellingen vertellen de jongeren over hun eigen leven, improviserend, rappen, dansend, aangrijpend en steeds met humor. Vier jongeren spelen in deze workshop scènes over identiteit uit hun laatste voorstelling ‘Occupie’. Severdija zal in vervolgens de werkwijze van Smash it Up toelichten en er is gelegenheid om met de jongeren in gesprek te gaan over identiteit, wat dat voor hen betekent en wat hen daarin beweegt. 15.40 uur

Pauze

15.50 uur

Identiteit: professionals bekennen kleur, conclusies voor wetenschap, beleid en praktijk van de professional, lezing door Glenn Helberg, kinder- en jeugdpsychiater, werkzaam bij de Riagg Rijnmond Rotterdam en in zijn privé praktijk Introspect, Praktijk voor Psychiatrie en Psychotherapie in Amsterdam

16.30 uur

Afsluiting door de dagvoorzitter

Wetenschappelijke begeleidingscommissie: Prof. dr. F. A. M. Kortmann (RU Nijmegen), Prof dr. F. J. R. Van de Vijver (UvT), Prof dr. M. J. A. M. Verkuyten (RUU), Prof dr. Y. H. Poortinga (UvT) (coördinator) Organisatie comité:

11

NIP/sectie Interculturalisatie en NVvP/afdeling Transculturele Psychiatrie: Paul Abell, Huub Beijers, Maryanne Breijer, Yvette de Bruyn, Hubert Fermina, John Goring, Polli Hagenaars, Annechien Limburg-Okken, Cootje Logger, Ellen Minkenberg, Ype Poortinga, Linde Smits, Robert Sordam en Sita Somers

12