Colofon Kollum, een wereldplaats Een mondiale speurtocht door Kollum voor de hoogste groepen van het basisonderwijs. Dit project bestaat uit: • een handleiding voor docenten, • verdiepingsopdrachten voor op school • dit werkboekje voor onderweg
Kollum, een wereldplaats! Een mondiale speurtocht door Kollum
Tekst: Oosterhoff & Wijnsma educatieve projecten Aanpassingen ten behoeve van Kollum: Pyke Kroes / Anje Groen Tekeningen: Ronald Derkzen Voorblad: Vera Damhuis Idee: Alice O, educatie in wereldperspectief Amsterdam Vormgeving: Argiope Projectleiding en Organisatie: Pyke Kroes Supervisie: Marjolein Staal De mondiale speurtocht is uitgegeven door: NME-Centrum De Klyster Trekwei 8b 9104 AB Damwâld Eerste uitgave juni 2011
© 2011 tekst en tekeningen: Oosterhoff & Wijnsma educatieve projecten, Raerd
Speurtochtboekje
Belangrijke aanwijzingen vooraf
!
··
Blijf bij elkaar en let op het verkeer.
··
Neem je pen mee en zet je naam op het boekje.
··
Werk zoveel mogelijk samen. Ieder vult zijn eigen boekje in, vaak zijn meerdere antwoorden mogelijk. Kom je er niet uit dan sla je de vraag over.
··
Achter elke opdracht staat (binnen) of (buiten). Als er binnen staat kan je met je groepje naar binnen. Als er buiten staat blijf je buiten en beantwoord daar de vragen die bij het werkblad horen.
··
Als er achter een werkblad binnen staat en de winkel is gesloten doe je de opdracht buiten.
··
Als er al een groepje binnen is, wacht je tot dat groepje klaar is voordat jullie naar binnen gaan. Er zijn dus nooit twee groepjes tegelijk in een winkel.
··
Sla eventueel een werkblad over als je verwacht dat het te lang gaat duren voordat jullie aan de beurt zijn.
··
Als het druk is in de winkel, ga dan niet allemaal naar binnen, maar stuur twee leerlingen naar binnen om de vragen te beantwoorden.
··
2
Maak geen lawaai en kom nergens aan als dat niet nodig is.
3 Met een wapen wil een stad iets van zichzelf laten zien.
Met een Friese vlag wil de provincie Friesland iets van zich zelf laten zien. Wat is nog meer typisch Fries? Denk eens aan eten, taal en sport.
.........................................................
.........................................................
.........................................................
verder door de ‘Voorstraat’. Je komt weer bij het e Loop gemeentehuis. Wanneer je met je groepje begonnen bent met werkblad 2, dan ben je nu klaar met de wandeltocht! Ben je bij een ander werkblad begonnen, dan ga je nu naar werkopdracht 2. 35
Boven de deur van het oude gemeentehuis zie je 1 het wapen van Kollumerland.
Kruis aan wat waar is. o Ik vind het een mooi wapen. o Ik vind het geen mooi wapen.
o Ik kende het wapen van Kollumerland c.a. al. o Ik wist niet dat het wapen er zo uit ziet.
werkblad 15
Het wapen van KOLLUM (buiten)
•
je moet lopen kun je lezen in de tekst na het e Hoe pijltje.
•
Als je de weg niet meer weet kun je ook nog op de plattegrond kijken (in het midden van het boekje).
•
Neem dit boekje na de wandeling weer mee naar school. Je hebt het nog nodig!
Ook ieder land heeft zijn eigen wapen. 2 o In het Nederlandse wapen staat een leeuw.
34
o In het Nederlandse wapen staat een koe.
3
Vooraf Deze tocht laat zien hoeveel de inwoners van Dokkum, dus ook jullie zelf, te maken hebben met de rest van de wereld. Jullie gaan in Dokkum een mondiale speurtocht lopen. Het woord mondiaal komt uit het Frans: le monde en betekent: de wereld.
3 Welke producten in de snackbar komen uit het
buitenland?
Soms is het gemakkelijk, omdat het product een buitenlandse naam heeft. Soms moet je er langer over nadenken, omdat alleen de ingrediënten waar het product van gemaakt is uit het buitenland komen.
Het grootste deel van de wereld noemen wij de Derde Wereld. Wat is dat eigenlijk ‘de Derde Wereld’ ? Meer dan veertig jaar geleden heeft iemand die term bedacht. Hij zei: De Eerste Wereld, dat zijn wij, de rijke westerse landen. De Tweede Wereld, dat zijn de socialistische landen (China, de Sovjet-Unie en Oost Europa). De Derde Wereld, dat zijn de arme landen. De verschillen tussen de arme landen zijn veel groter geworden. Sommige arme landen zijn rijker geworden, andere armer. Ook binnen arme landen zijn soms grote verschillen: in zo’n land zijn sommige mensen behoorlijk rijk geworden, maar een groot deel van de mensen is nog erg arm. De Derde Wereld bestaat dus eigenlijk ook niet meer. 4
Product:
Land:
Buitenlands omdat:
1. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
door de ‘Eyso de Wendtstraat’ terug naar de e Loop ‘Voorstraat’. Ga daar links. Stop daar voor het oude gemeentehuis. 33
1 Kruis aan wat waar is.
o Ik koop wel eens een patatje. o Ik eet graag patat met:
werkblad 14
Cafetaria, lunchroom De Pruttelpot (binnen)
Bovendien klinkt het een beetje of het de uitslagen van een wedstrijd zijn. Maar omdat iedereen daaraan gewend is gebruiken we de term Derde Wereld nog steeds. Ook in de opdrachten die horen bij deze tocht.
.........................................
2 Mijn twee lievelingsgerechten in het eethuisje zijn:
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . en . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
We spreken af dat we onder de Derde Wereld verstaan: de landen waarin veel mensen wonen die arm zijn. Het zijn ongeveer de werelddelen Afrika, Azië en het zuiden van Amerika. Lees voor je gaat wandelen de aanwijzingen op bladzijde 2 en 3 goed door!
32
5
Je bent te gast in het gemeentehuis van Kollum. Welkom! Wat gebeurt er eigenlijk allemaal in het gemeentehuis?
1
werkblad 1
Het Gemeentehuis (binnen)
Kruis aan wat waar is: o Je kunt hier informatie halen over allerlei dingen. o Iedereen die in de gemeente Kollumerland c.a. geboren wordt staat hier ingeschreven. o Je kunt hier een paspoort halen. o Je kunt hier gezellig een kaartje leggen. o Ambtenaren hebben in het gemeentehuis hun werkplek.
In het gemeentehuis drinken ze koffie en thee. Theeplanten groeien ondermeer in China en India. Koffie wordt gemaakt van de koffieboon, die groeit in de Derde Wereldlanden.
3 Kruis aan wat waar is.
o Nederlandse koeien eten veel gras en hooi uit
Nederland o Nederlandse koeien eten veel krachtvoer uit het buitenland, zoals soja.
o Deze slager slacht de dieren zelf. o De dieren worden in een slachterij geslacht. o Deze slager verkoopt ook biologisch (EKO) vlees.
o Een o Een o Een o Een
karbonade is afkomstig van een varken. karbonade is afkomstig van een koe. biefstuk is afkomstig van een varken. biefstuk is afkomstig van een koe.
aan wat waar is: 2 Kruis o Thee wordt gemaakt van theebonen.
o Thee wordt gemaakt van theeblaadjes. o Theeblaadjes groeien in ons land. o Theeblaadjes groeien niet in ons land. o Theeblaadjes worden vooral
geplukt door meisjes en vrouwen. o Theeblaadjes worden vooral geplukt door jongens en mannen. o Ik lust graag thee.
e 6
Als je het Gemeentehuis verlaat, steek je de ‘van Limburg Stirumweg’ over en loop je naar de ‘Voorstraat’.
verder langs de ‘Voorstraat’. Je komt links de e Loop ‘Eyso de Wendtstraat’ tegen. Ga die straat in. Aan de rechterkant zie je een snackbar. 31
Slagerij
2 De slager verkoopt:
30
o paardenvlees o schapenvlees o struisvogelvlees
o koeienvlees o geitenvlees o konijnenvlees
reisbureau VakantieXperts (buiten) Kijk in de etalage of op het bord buiten naar de 1 aanbiedingen van dit reisbureau.
werkblad 2
1
Kruis aan wat waar is. o Ik ben gek op vlees. o Ik lust geen vlees. o Ik ben vegetariër.
werkblad 13
Jan en Geertje van der Bijl (binnen)
Kruis aan wat waar is. o Ik zie reizen naar landen waar ik wel eens geweest ben. o Ik zie reizen naar landen waar ik nooit ben geweest. o Ik ben nog nooit in een ander land geweest. o Ik zie landen waar ik wel naar toe zou willen
o Ik heb wel eens in een vliegtuig gezeten. o Ik heb wel eens op zee gevaren. o Ik heb wel eens een lange reis met de auto gemaakt. o Ik ben wel eens met de fiets op vakantie geweest. o Ik ben wel eens met de trein op vakantie geweest.
7
2 Schrijf 3 landen op waar je het liefst naar toe zou willen.
Kijk of er een aquarium staat met gekleurde vissen.Voel 4 voorzichtig aan de buitenkant van dit aquarium.
Vul in: Ik zou het liefst op vakantie gaan in de volgende drie landen:
Wat voel je? Waarom is dat denk je?
Dit aquarium voelt: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
1. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . aan.
2 ...................................................
Ik denk dat dat is omdat: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
...........................................................
3. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
naar binnen, ga rechtdoor, dan kom je bij de e Loop Rabobank.
8
de winkel uit. Ga links. Stop voor het raam van de e Loop slager.
29
o slangen o honden o katten o knaagdieren o hagedissen o vogels o vissen
Rabobank (binnen) Tip: Als je de bank binnen loopt, loop dan direct naar rechts, je komt dan bij de kluis. Daar bewaart deze bank het geld.
werkblad 3
In deze winkel verkopen ze: 1 Kruis aan wat waar is.
werkblad 12
Dierenspeciaalzaak Numan (binnen)
Alle landen die met de euro betalen, kunnen gemakkelijk 1 met elkaar handelen. Dit komt omdat er niet meer
gewisseld hoeft te worden en er geen moeilijke rekensommen gemaakt hoeven worden.
Kruis aan wat waar is. 2 o De dieren uit deze winkel zijn in andere landen gevangen. o De dieren uit deze winkel zijn in Nederland gefokt. o In Nederland komen deze dieren ook in het wild voor. Vul in. 3 Ik zou graag een
28
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . als huisdier willen.
Wat denk je? Dit dier leeft in het wild in: o Europa o Afrika o Amerika o Azië o Australië o Dit dier is een echt huisdier en leeft niet in het wild.
Kruis aan wat waar is. o Als je op vakantie gaat naar Oostenrijk dan kun je met de euro betalen. o Als je op vakantie gaat naar Denemarken dan kun je met de euro betalen.
o Duitsland en België hebben de euro. o Landen in de Derde Wereld hebben geen Euro. o Engeland en Zweden hebben wel de Euro 9
2 Aan een euromunt kun je zien in welk land het muntstuk
gemaakt is.Vraag je begeleider of die muntgeld bij zich heeft en vraag of je een muntje mag bekijken. Bekijk het muntje. Kan jij ontdekken in welk land deze euro gemaakt is?
Het muntstuk dat ik heb bekeken is gemaakt in: .................................................
Tegenover de gevangeniscel zit een luikje in de muur. De 2 gevangenen werden met een gevangenisboot naar deze gevangenis gebracht, en kwamen door het luikje naar binnen. Kruis aan wat waar is. o Gevangenen worden nu ook per boot vervoerd. o Gevangenen worden nu met een speciaal busje vervoerd.
3 Wie denk je dat het beter hebben?
Kruis aan wat waar is. o Gevangenen van toen hadden het beter. o Gevangen van nu hebben het beter. o Het is gelijk.
Kijk rond in de oude gevangenis. Als je goed kijkt zie je 4 zelfs een schedel staan.
e 10
Als je het gebouw uitloopt ga je links. De eerste straat links is de ‘Kerkstraat’. Loop die straat in.
terug door de aquariumkelder, met de trap naar e Loop boven. Je staat nu in de dierenspeciaalzaak. Daar moet je zijn voor de volgende vragen.
27
1 Kijk naar binnen in de gevangeniscel.Wat zie je?
Kruis aan wat waar is. o Tralies o Stenen bed o Lekker zacht bed o Gevangene o Wc o Bal met ketting aan voet
Gevangenen zijn beperkt in hun vrijheid.
Kruis aan wat waar is. o Vroeger werden gevangenen opgesloten en kregen ze een kogelketting aan hun been o Nu worden kogelkettingen nooit meer gebruikt in Nederland o Nu worden er af en toe elektronische enkelbanden gebruikt.
26
chinees restaurant (buiten) Bij een chinees restaurant maken ze Chinese 1 gerechten. Je kunt deze gerechten meenemen naar huis, maar ook opeten in het restaurant. Kruis aan wat waar is. o Ik heb wel eens in een Chinees restaurant gegeten. o Ik heb wel eens thuis Chinees gegeten dat we opgehaald hebben. o Er zijn Chinese gerechten die ik erg lekker vind. o Er zijn Chinese gerechten die ik niet lust.
werkblad 4
Je staat hier in het oude Rechthuis van Kollum. In de kelder van het Rechthuis zat een gevangenis. Eén gevangeniscel uit 1610 is gemaakt zoals die toen was.
werkblad 11
Oude gevangeniscel (binnen)
o Chinese producten kan je kopen in iedere super markt. o Als je Chinees wilt koken moet je boodschappen doen in een speciale winkel. o Meestal kun je aan de eigenaars van een Chinees restaurant zien dat ze oorspronkelijk uit China komen. o Je kan aan de buitenkant van dit restaurant zien dat het Chinees is. Vul in. 2 Twee Chinese gerechten zijn:
1. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
11
Ken je nog meer buitenlandse restaurants in Kollum? 3
Een ander buitenlands restaurant in Kollum is:
.................................................
3 Computer is oorspronkelijk een Engels woord, maar
wordt ook in de Nederlandse taal gebruikt.
Kruis aan wat waar is: o Wij gebruiken veel woorden die uit het buitenland komen. o Alleen in Nederland wordt Nederlands gesproken. o Engels is een wereldtaal, het wordt in veel landen gesproken o Er spreken meer mensen Chinees dan Engels.
4 Weet je nog meer woorden die uit een andere taal komen
maar die in het Nederlands gebruikt worden?
Vul in:
Woord:
Taal:
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
.............................
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
.............................
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
.............................
terug door de ‘Kerkstraat’ naar de ‘Voorstraat’. e Loop Ga daar links naar de Kerk.
12
door. Blijf even staan op de brug, links voor je zie je e Loop het oude rechthuis van Kollum. Ga naar binnen in de dierenspeciaalzaak. Loop er doorheen, en ga met de trap naar beneden. Loop door de aquariumkelder, je komt nu bij de vroegere gevangenis.
25
Computerwinkel Ge Po Systems
Kruis aan wat waar is. o Wij hebben thuis ook een computer. o Ik vind het leuk om achter de computer te zitten. o Ik vind computers niks aan.
2 Via Internet:
o MSN je net zo makkelijk met je buurjongen als met
een vriend in Australië. o worden ideeën snel wereldwijd verspreid. o is alle informatie die je vindt waar. o is alle informatie die je vindt gratis. o kan je enorm opgelicht worden!
Kerk (buiten)
1
Bekijk het gebouw.
Kruis aan wat waar is: o Ik vind dit een mooi gebouw. o Ik vind dit geen mooi gebouw. o Ik ben wel eens in deze kerk geweest.
o Ik geloof in God. o Ik geloof in Allah. o Ik geloof niet in een god.
o In Nederland mag iedereen zelf kiezen waarin hij
werkblad 5
1
Ze verkopen in deze winkel computers en computeronderdelen.
werkblad 10
(buiten)
gelooft. o Ik ben blij dat iedereen hier zelf mag kiezen waarin hij gelooft. Er bestaan veel verschillende 2 geloven. Kun jij er drie noemen?
................................
................................
................................
door in dezelfde richting, aan de linker kant staat e Loop een groentewinkel. Ga daar naar binnen. 24
13
Ga de winkel binnen en kijk welke verse groenten 1 en fruitsoorten er te koop zijn.
Kruis aan wat waar is. o Ik zie dingen die ik heerlijk vind. o Ik zie dingen die ik niet lust.
Ik zie groente of fruit dat: o in Nederland buiten op het land wordt verbouwd. o in Nederland in kassen wordt geteeld. o in andere landen wordt geteeld.
werkblad 6
groente en fruit winkel (binnen)
De buitenband van een fiets is gemaakt van: 2 (tip: de band bestaat uit meer dan één grondstof )
o hout o rubber o katoen o leer o staaldraad o karton
o Rubber komt van de rubberboom. o De rubberboom groeit in Nederland.
Bij de groenten en fruit die hier uitgestald zijn staat soms 2 geschreven uit welk land het komt (zo niet, vraag een
medewerker).
Schrijf van 3 producten op wat het is en waar het vandaan komt.
Vul in. Ik zie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
uit
Ik zie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
uit
Ik zie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
uit 14
.........................................
.........................................
.........................................
nu terug langs de andere kant van de ‘Voorstraat’. e Loop Blijf staan voor de computerwinkel. 23
1 Kruis aan wat waar is:
o Ik heb zelf ook een fiets. o Ik fiets (bijna) elke dag. o Wij gaan meestal met de auto. o Ik loop liever.
werkblad 9
Luinstra’s FIETSEN (buiten)
o Met de auto naar de winkel gaan is handiger dan op de fiets, want dan kun je zware boodschappen in de auto leggen. o In de auto heb je minder last van slecht weer. o In smalle straatjes kun je gemakkelijker komen met de fiets. o Ik vind het vaak gevaarlijk op de weg met al die auto’s. o Als er minder auto’s zouden rijden, zou er meer ruimte zijn om te spelen. o Als er minder auto’s zouden rijden, zou de lucht schoner zijn. o Ik zou best zonder auto kunnen leven. o Bewegen is gezond, en daarom is fietsen gezonder dan autorijden.
3 Zie je ook groente of fruit die je nog nooit gegeten hebt? o Alle groente en fruit die ik zie, hebben wij thuis wel eens gegeten. o . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . heb ik nog nooit gegeten. Er is fruit dat alleen in de zomer in de winkel te vinden is. 4 Kijk om je heen. Zie je nu ook fruit in de winkel liggen die
je in de winter hier niet kunt kopen?
..............................................
kan je in de winter niet kopen.
je de winkel uit komt ga je links. Je loopt verder langs e Als de ‘Voorstraat’. Je komt langs ‘De Wereldwinkel’. Ga naar binnen.
22
15
1
Ga de winkel binnen. Kijk goed wat je hier allemaal kunt kopen
Kruis aan wat waar is: Ik zie: o koffie o chocola o kleding o aardewerk o thee o speelgoed o boeken o sierraden
De dingen die je hier kunt kopen kun je ook in andere winkels kopen. o ja o nee o Ik vind dit een leuke winkel. o Ik vind dit geen leuke winkel.
werkblad 7
wereldwinkel (binnen)
3 Kaas wordt gebruikt om op brood te doen. Kaas wordt
ook gebruikt in andere gerechten.
Vul in. Kaas wordt ook gebruikt bij:
1. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Het mooiste in deze winkel vind ik:
.....................
.....................
Het kost:
Het is gemaakt in:
16
.....................
door langs de ‘Voorstraat’. Rechts zie je een fietsene Loop winkel. Steek de straat over (uitkijken!). 21
De inloop, ’t kaashoekje
1
Kijk door het raam naar binnen. Wat kan je hier allemaal kopen?
Kruis aan wat waar is. Ik zie: o Kaas o Koeienvlees o Varkensvlees o Kippenvlees o Vlees van andere vogels o Vis
2 Kijk naar het gedeelte waar de kaas ligt.
Kruis aan wat waar is. o Ik lust graag kaas. o Er bestaan verschillende soorten kaas.
o Vroeger werd er in Kollum kaas gemaakt. o In Kollum wordt nog steeds kaas gemaakt.
o Kaas was vroeger een belangrijk export product. o Kaas is nog steeds een belangrijk export product.
werkblad 8
annex poelier (buiten)
Kruis aan wat waar is: 2 De spullen die hier worden verkocht
o komen uit ons land. o komen uit andere landen. o komen vaak uit Derde Wereldlanden. o zijn meestal duurder dan in de ‘gewone’ winkel. o zijn meestal goedkoper dan in een ‘gewone’ winkel.
o Als je hier iets koopt weet je zeker dat de mensen die het product gemaakt hebben, er ook genoeg aan verdienen. o Bij veel andere winkels weet je dat niet zeker. o De verkopers in de Wereldwinkel werken hier vrijwillig. Voor je de winkel uit gaat krijgt je groepje een doosje met 3 6 reepjes chocola.
Je hebt straks op school het doosje van de chocola nodig, bewaar dit dus. De chocola kan je eerlijk verdelen en opeten.
de winkel uit en ga links. Loop verder langs de e Loop “Voorstraat’ tot je bij de Poelier bent. Kijk door het raam naar binnen.
20
17
1. 2. 3. 4. 5.
Gemeentehuis Reisbureau VakantieXperts Rabobank Chinees restaurant Kerk
6. Groentewinkel 7. Wereldwinkel 8. De inloop, ‘t kaashoekje annex poelier 9. Luinstra’s fietsen 10. Computerwinkel Ge Po Systems
11. 12. 13. 14. 15.
Oude gevangenis Dierenspeciaalzaak Numan Slagerij Jan en Geertje van der Bijl Cafetaria lunchroom ‘De Pruttelpot’ Wapen van Kollum
