Colofon Damwâld, een wereldplaats Een mondiale speurtocht door Damwâld voor de hoogste groepen van het basisonderwijs. Dit project bestaat uit: • een handleiding voor docenten, • verdiepingsopdrachten voor op school • dit werkboekje voor onderweg
Damwâld, een wereldplaats! Een mondiale speurtocht door Damwâld
Tekst: Oosterhoff en Wijnstra educatieve projecten Aanpassingen ten behoeve van Damwâld: Pyke Kroes / Anje Groen Tekeningen: Ronald Derkzen Voorblad: Vera Damhuis Idee: Alice O, educatie in wereldperspectief Amsterdam Vormgeving: Argiope Projectleiding en Organisatie: Pyke Kroes Supervisie: Marjolein Staal
De mondiale speurtocht is uitgegeven door: NME-Centrum De Klyster Trekwei 8b 9104 AB Damwâld Eerste uitgave juni 2011
© 2011 tekst en tekeningen: Oosterhoff & Wijnsma educatieve projecten, Raerd
Speurtochtboekje
3 Welke producten in het eethuisje komen uit het
buitenland?
Soms is het gemakkelijk, omdat het product een buitenlandse naam heeft. Soms moet je er langer over nadenken, omdat alleen de ingrediënten waar het product van gemaakt is uit het buitenland komen.
Product:
Land:
Buitenlands omdat:
Blijf bij elkaar en let op het verkeer.
··
Neem je pen mee en zet je naam op het boekje.
··
Werk zoveel mogelijk samen. Ieder vult zijn eigen boekje in, vaak zijn meerdere antwoorden mogelijk. Kom je er niet uit dan sla je de vraag over.
··
Achter elke opdracht staat (binnen) of (buiten). Als er binnen staat kan je met je groepje naar binnen. Als er buiten staat blijf je buiten en beantwoord daar de vragen die bij het werkblad horen.
··
Als er achter een werkblad binnen staat en de winkel is gesloten doe je de opdracht buiten.
··
Als er al een groepje binnen is, wacht je tot dat groepje klaar is voordat jullie naar binnen gaan. Er zijn dus nooit twee groepjes tegelijk in een winkel.
··
Sla eventueel een werkblad over als je verwacht dat het te lang gaat duren voordat jullie aan de beurt zijn.
··
Als het druk is in de winkel, ga dan niet allemaal naar binnen, maar stuur twee leerlingen naar binnen om de vragen te beantwoorden.
··
Maak geen lawaai en kom nergens aan als dat niet nodig is.
2. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
verder met werkblad 4.
!
··
1. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
weer terug naar het gemeentehuis. e Loop Als je halverwege de speurtocht begonnen bent, kan je
28
Belangrijke aanwijzingen vooraf
1
•
e
Hoe je moet lopen kun je lezen in de tekst na het pijltje.
Als je de weg niet meer weet kun je ook nog op de plattegrond kijken (in het midden van het boekje).
Eethuisje Het Centrum (buiten)
1 Kruis aan wat waar is.
o Ik koop wel eens een patatje. o Ik eet graag patat met:
•
•
•
2
Neem dit boekje na de speurtocht weer mee naar school. Je hebt het nog nodig! Opdracht 1, 2, en 3 doen jullie met de hele klas. Deze opdrachten worden een eindje buiten het winkelcentrum gedaan. Daarna lopen jullie met zijn allen naar het winkelcentrum van Damwâld, en kunnen jullie de andere opdrachten in groepjes doen. Heb je alle opdrachten gedaan met je groepje, dan ga je met je groepje terug naar het gemeentehuis.
werkblad 13
•
.........................................
2 Mijn twee lievelingsgerechten in het eethuisje zijn:
........................ en ........................
27
3 Welke bloemen in deze winkel vind jij het mooist?
Soort bloem: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Kleur:
....................................
Vooraf Deze tocht laat zien hoeveel de inwoners van Dantumadiel te maken hebben met de rest van de wereld. Jij gaat in Damwâld een mondiale speurtocht lopen. Het woord mondiaal komt uit het Frans: le monde en betekent: de wereld.
Het grootste deel van de wereld noemen wij de Derde Wereld. Wat is dat eigenlijk ‘de Derde Wereld’ ? Meer dan veertig jaar geleden heeft iemand die term bedacht. Hij zei: De Eerste Wereld, dat zijn wij, de rijke westerse landen. De Tweede Wereld, dat zijn de socialistische landen (China, de Sovjet-Unie en Oost Europa). De Derde Wereld, dat zijn de arme landen.
de hoek van dit pleintje zit een eethuisje. Blijf voor het e Op eethuisje staan. 26
De verschillen tussen de arme landen zijn veel groter geworden. Sommige arme landen zijn rijker geworden, andere armer. Ook binnen arme landen zijn soms grote verschillen: in zo’n land zijn sommige mensen behoorlijk rijk geworden, maar een groot deel van de mensen is nog erg arm. De Derde Wereld bestaat dus eigenlijk ook niet meer. 3
Jilderda’s bloemenboetiek (binnen)
1 Bekijk de kamerplanten.
Kruis aan wat waar is. o Ik vind het hier lekker ruiken. o Ik zie planten die wij ook thuis hebben. o Ik zie planten die bij ons buiten groeien. o Ik zie planten die in warme landen buiten groeien. o Ik heb planten op mijn slaapkamer.
werkblad 12
Bovendien klinkt het een beetje of het de uitslagen van een wedstrijd zijn. Maar omdat iedereen daaraan gewend is gebruiken we de term Derde Wereld nog steeds. Ook in de opdrachten die horen bij deze tocht.
2 Bekijk de snijbloemen.
We spreken af dat we onder de Derde Wereld verstaan: de landen waarin veel mensen wonen die arm zijn. Het zijn ongeveer de werelddelen Afrika, Azië en het zuiden van Amerika.
Kruis aan wat waar is. o Er zijn tulpen te koop. o Er zijn rozen te koop. o Tulpen zijn echt Hollandse bloemen. o Wij hebben vaak bloemen in huis. o Wij hebben bijna nooit bloemen in huis. o Ik heb wel eens bloemen gekocht. (Voor wie?
Naam: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . )
Lees voor je gaat wandelen de aanwijzingen op bladzijde 1 en 2 goed door!
4
25
Het Gemeentehuis (binnen)
zie je liggen? Schrijf er 2 op.
Je bent te gast op het Gemeentehuis in Damwâld. Welkom! Wat gebeurt er eigenlijk allemaal in het gemeentehuis?
...............................................
1
...............................................
werkblad 1
Bakkerij Heslinga verkoopt ook typisch Friese producten. 2 Kijk maar eens rond. Welke typische Friese producten
Kruis aan wat waar is: o Je kunt hier informatie halen over allerlei dingen. o Iedereen die in de gemeente Dantumadiel geboren wordt staat hier ingeschreven. o Je kunt hier een paspoort halen. o Je kunt hier gezellig een kaartje leggen. o Ambtenaren hebben in het gemeentehuis hun werkplek. In het gemeentehuis drinken ze koffie en thee. Theeplanten groeien ondermeer in China en India. Koffie wordt gemaakt van de koffieboon, die groeit in de Derde Wereldlanden. aan wat waar is: 2 Kruis o Thee wordt gemaakt van theebonen.
o Thee wordt gemaakt van theeblaadjes. o Theeblaadjes groeien in ons land. o Theeblaadjes groeien niet in ons land. o Theeblaadjes worden vooral
geplukt door meisjes en vrouwen. o Theeblaadjes worden vooral geplukt door jongens en mannen. o Ik lust graag thee. je de bakkerij uitloopt zie je links daarvan een e Wanneer bloemenzaak. Ga daar naar binnen.
24
het stadhuis uit, ga over de ‘Hynsteblom’ straat naar e Loop de ‘Foarwei’. Ga daar links richting de rotonde. Loop naar de kerk. Blijf hier even staan om de vragen op het volgende werkblad te beantwoorden.
5
Bekijk het gebouw.
Kruis aan wat waar is: o Ik vind dit een mooi gebouw. o Ik vind dit geen mooi gebouw. o Ik ben wel eens in deze kerk geweest.
o Ik geloof in God. o Ik geloof in Allah. o Ik geloof niet in een god.
o In Nederland mag iedereen zelf kiezen waarin hij
Bakkerij Heslinga (buiten) Kruis aan wat waar is. 1 o Ik zie veel dingen die ik lekker vind.
werkblad 11
1
werkblad 2
Kerk (buiten)
o Ik zie geen dingen die ik lekker vind.
o Ik snoep graag. o Ik vind chocola heerlijk. o Ik eet vaak iets van chocola. o Ik zou het erg missen als er geen chocola meer was.
gelooft. o Ik ben blij dat iedereen hier zelf mag kiezen waarin hij gelooft.
o Chocola wordt gemaakt van cacao. o Cacao wordt gemaakt van cacaobonen. o Cacaobonen groeien in ons land. o Cacaobonen groeien niet in ons land. o Een banketbakker gebruikt vaak chocola.
Er bestaan veel verschillende 2 geloven. Kun jij er drie noemen?
o Ik vind het hier lekker ruiken. o Ik vind het hier niet lekker ruiken.
................................
o Wij halen wel eens brood bij de bakker. o Wij kopen brood in de supermarkt.
................................
................................
de ‘Bûterblom’ straat in en loop die helemaal uit. Je e Ga komt dan bij de ‘Conradi-Veenlandstrjitte’. Steek die straat over en ga links. Aan de rechterkant zie je dan dierenwinkel Discus.
6
23
Discus (binnen)
o Alle groente en fruit die ik zie, hebben wij thuis wel eens gegeten.
In deze winkel verkopen ze: 1 Kruis aan wat waar is.
o . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
heb ik nog nooit gegeten.
Er is fruit dat alleen in de zomer in de winkel te vinden is. 4 Kijk om je heen. Zie je nu ook fruit in de winkel liggen die
je in de winter hier niet kunt kopen?
..............................................
kan je in de winter niet kopen.
o slangen o honden o katten o knaagdieren o hagedissen o vogels o vissen
Kruis aan wat waar is. 2 o De dieren uit deze winkel zijn in andere landen gevangen. o De dieren uit deze winkel zijn in Nederland gefokt. o In Nederland komen deze dieren ook in het wild voor. Vul in. 3 Ik zou graag een
e Ga links, daar zit de bakkerij op het hoekje. 22
werkblad 3
3 Zie je ook groente of fruit die je nog nooit gegeten hebt?
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . willen.
Wat denk je? Dit dier leeft in het wild in: o Europa o Afrika o Amerika o Azië o Australië o Dit dier is een echt huisdier en leeft niet in het wild. 7
Wat voel je? Waarom is dat denk je?
Dit aquarium voelt: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . aan.
Ik denk dat dat is omdat: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
...........................................................
de straat verder uit. Je komt dan achter het winkele Loop centrum op een parkeerplaats. De volgende vragen gaan over dit deel van de parkeerplaats.
8
De echte groenteman (binnen) Ga de winkel binnen en kijk welke verse groenten 1 en fruitsoorten er te koop zijn.
Kruis aan wat waar is. o Ik zie dingen die ik heerlijk vind. o Ik zie dingen die ik niet lust.
Ik zie groente of fruit dat: o in Nederland buiten op het land wordt verbouwd. o in Nederland in kassen wordt geteeld. o in andere landen wordt geteeld.
werkblad 10
Kijk of er een aquarium staat met gekleurde vissen.Voel 4 voorzichtig aan de buitenkant van dit aquarium.
Bij de groenten en fruit die hier uitgestald zijn staat soms 2 geschreven uit welk land het komt (zo niet, vraag een
medewerker).
Schrijf van 3 producten op wat het is en waar het vandaan komt.
Vul in. Ik zie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
uit
Ik zie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
uit
Ik zie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
uit
.........................................
.........................................
......................................... 21
o Het meeste vlees komt van vee uit ons eigen land. o Het meeste vlees komt uit het buitenland.
o Nederlandse koeien eten veel gras en hooi. o Nederlandse koeien eten veel krachtvoer. o Veel krachvoer voor het vee komt uit het buitenland. o Veel krachtvoer komt uit Nederland zelf.
o Deze slager slacht de dieren zelf. o De dieren worden in een slachterij geslacht. o Deze slager verkoopt ook biologisch (EKO) vlees.
o Een o Een o Een o Een
karbonade is afkomstig van een varken. karbonade is afkomstig van een koe. biefstuk is afkomstig van een varken. biefstuk is afkomstig van een koe.
de winkel uit en ga links de groente en fruit winkel e Ga binnen.
Parkeerterrein (buiten) Hoeveel auto’s passen hier ongeveer op het plein? 1 Kruis aan wat waar is.
Er passen op dit plein ongeveer:
werkblad 4
3 Kruis aan wat waar is.
o 20 auto’s o 50 auto’s o 80 auto’s o 100 auto’s
In een parkeervak waar één auto kan staan, kunnen 2 ongeveer 7 fietsen staan.
Stel je voor dat er hier geen auto’s meer mogen parkeren, alleen nog fietsen. Hoe groot moest de parkeerplaats dan ongeveer zijn?
Kruis aan wat waar is. De parkeerplaats zou: o de helft kleiner kunnen worden. o zeven keer zo klein kunnen worden. o kunnen verdwijnen.
Op de ruimte die overblijft wil ik: o huizen bouwen o een park maken. o winkels bouwen o een speelplaats bouwen o een bewaakte fietsenstalling neerzetten
o iets anders, nl.: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
Kruis aan wat waar is. o Met de auto naar de winkel gaan is handiger dan op de fiets, want dan kun je zware boodschappen in de auto leggen. o In de auto heb je minder last van slecht weer.
20
9
Vul in. Ik zie . . . . . . . . . . . . . . . . . onderdelen van rubber.
Slagerij (binnen)
1
Kruis aan wat waar is. o Ik ben gek op vlees. o Ik lust geen vlees. o Ik ben vegetariër.
2 De slager verkoopt:
werkblad 9
Kijk eens of je onderdelen van rubber ziet in of aan een 3 auto. Hoeveel onderdelen van rubber zie je?
o paardenvlees o schapenvlees o struisvogelvlees
o koeienvlees o geitenvlees o konijnenvlees
terug. Ga het winkelcentrum binnen. Loop langs de e Loop Lidl. Aan de linkerkant zie je de DA winkel. Ga hier naar binnen.
10
19
o tassen o kleding
Kruis aan wat waar is. 2 o Ik zie hier schoenen die ik mooi vind.
o Ik zie hier geen schoenen die ik mooi vind. o Ik heb hier wel eens schoenen gekocht. o Kapotte schoenen gooien we thuis weg. o Kapotte schoenen proberen we thuis zelf te repareren. o Wij brengen kapotte schoenen wel eens naar de schoenmaker. Welke materialen worden gebruikt 3 voor het maken van schoenen?
o leer o kurk o metaal o stof (katoen, linnen) o hout o plastic o rubber o anders: . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
de winkel uit en ga links. e Loop Daar zie je een slagerij. Loop er naar binnen. 18
Drogisterij ‘DA’ (binnen)
werkblad 5
Wat kun je hier allemaal kopen? 1 o schoenen
werkblad 8
Fokkinga line footwear (binnen)
Vroeger werden er in een drogisterij alleen 1 droge waren verkocht.
Kruis aan wat waar is. o Je kon toen gedroogde kruiden en specerijen kopen. o Je kunt hier nog steeds gedroogde kruiden en specerijen kopen. o Deze kruiden en specerijen kwamen vanuit de hele wereld. o Kruiden kunnen een geneeskrachtige werking hebben. o De geneeskrachtige werking van hoestpastilles komt niet door de kruiden. Kruis aan wat waar is. 2 o In de drogisterij verkopen ze ook medicijnen.
o Je kunt tegenwoordig voor de meeste ziektes een
medicijn krijgen. o Er zijn ziektes waarvoor nog geen goed medicijn gevonden is.
In deze DA verkopen ze ook parfum. Zoek de afdeling 3 parfum op. Je mag één geurtje testen (gebruik daarvoor
wel een flesje met ‘tester’ erop!). Ruikt het lekker? Om parfum te maken heb je voor de geur bloemen nodig. Welke bloemen worden gebruikt om parfum van te maken? Noem 3 bloemen.
1. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
2. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
3. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .
de winkel uit. Ga links, loop verder door het winkele Loop centrum tot je bij de C1000 bent. Ga hier naar binnen. 11
1 Ga de winkel binnen. Zoek de afdeling met de koffie.
Zoek een pak Max Havelaar koffie.
werkblad 6
C1000 Supermarkt (binnen)
Kruis aan wat waar is. Max Havelaar betekent: o net zoiets als Unox of Douwe Egberts (een eigen merk dus). o dat de koffie maximale kwaliteit heeft. o dat de koffieboeren extra geld van Nederland krijgen voor hun bedrijf. o dat de koffieboeren in ieder geval zoveel geld voor hun producten krijgen dat ze genoeg verdienen.
Kruis aan wat waar is. o Als je op vakantie gaat naar Oostenrijk dan kun je met de euro betalen. o Als je op vakantie gaat naar Denemarken dan kun je met de euro betalen.
o Duitsland en België hebben de euro. o Landen in de Derde Wereld hebben geen euro. o Engeland en Zweden hebben wel de euro.
3 Aan een euromunt kun je zien in welk land het muntstuk
gemaakt is.Vraag je begeleider of die muntgeld bij zich heeft en vraag of je een muntje mag bekijken. Bekijk het muntje. Kan jij ontdekken in welk land deze euro gemaakt is?
Het muntstuk dat ik heb bekeken is gemaakt in: .................................................
het winkelcentrum weer in. Aan de linkerkant kom e Loop je de schoenenwinkel Fokkinga Line Footwear tegen. Loop hier naar binnen.
12
17
2 Je staat hier bij een Pin automaat.
werkblad 7
Pinautomaat (buiten)
Kruis aan wat waar is: o Ik heb zelf al een pinpas. o Ik heb nog geen pinpas. o Een pinpas kun je alleen in Nederland gebruiken. o Met een pinpas kun je ook in het buitenland geld pinnen. Alle landen die met de euro betalen, kunnen gemakkelijk met elkaar handelen. Dit komt omdat er niet meer gewisseld hoeft te worden en er geen moeilijke reken sommen gemaakt hoeven worden.
2
In deze winkel verkopen ze ook biologische producten, 2 bijvoorbeeld biologische melk.
Kruis aan wat waar is. o Wij kopen nooit biologische producten. o Wij kopen wel eens biologische producten.
Biologische producten zijn: 3 o producten die alleen in het wild groeien. o milieuvriendelijk verbouwd. o vaak gezonder dan gewone producten. o duurder dan gewone producten. o net zo lekker als gewone producten. o lekkerder dan gewone producten.
Hoe kun je zeker weten of een product biologisch is? 4 o Dat kun je ruiken. o Dat kun je proeven. o Dat merk je aan de prijs. o Dan staat er een EKO keurmerk op.
je de C1000 uit loopt ga je links. Je loopt het e Wanneer winkelcentrum uit. Als je buiten staat zie je aan de linkerkant een pinautomaat. Loop er naar toe. Wanneer er mensen staan, houd dan afstand.
16
13
1. 2. 3. 4. 5. 6. 7.
Gemeentehuis Kerk Discus Parkeerplaats DA C1000 Pinautomaat
8. 9. 10. 11. 12. 13.
Follinga Line Footwear Keurslager Talsma De echte groenteman Bakkerij Heslinga Jilderda’s Bloemenboetiek Eethuisje Het Centrum
