Jaarverslag VluchtelingenWerk Nederland

Jaarverslag 2009 VluchtelingenWerk Nederland

foto Rogier Veldman

Vluchtelingen tellen ook mee Voorwoord Iedereen telt mee is de titel van een verkiezingsprogramma, maar dat geldt vaak niet voor vluchtelingen.

Harry J. van den Bergh

foto Rogier Veldman

Edwin Huizing

In 2009 staat de bescherming van vluchtelingen niet prominent op de maatschappelijke agenda. Wereldwijd zit er weinig schot in de oplossing van vele slepende conflicten. De aantallen vluchtelingen en ontheemden zijn met enkele tientallen miljoenen nog steeds schrikbarend hoog. Op Europees niveau zit er heel weinig schot in de totstandkoming van een gemeenschappelijk asielsysteem. De minimumnorm overheerst en elk land is doodsbenauwd om niet streng genoeg te zijn en zo meer asielzoekers te trekken dan andere landen. In Griekenland worden de rechten van vluchtelingen op flagrante wijze geschonden. Een voorbeeld daarvan is het illegaal terugsturen van vluchtelingen naar Turkije. Maar wat te denken van Nederland, dat asielzoekers terugstuurt naar Griekenland om daar asiel aan te vragen, terwijl de Neder landse overheid weet dat dit zo goed als onmogelijk is. Mensen met recht op bescherming worden zo in de Europese bureaucratie vermalen. In 1849 kreeg Nederland zijn eerste vreemdelingenwet. 160 jaar later, in 2009, besluit een democratische meerderheid in de Tweede Kamer tot aanpassing van de Vreemdelingenwet 2000. De nieuwe wet bevat een paar aanpassingen die tot tevredenheid stemmen, zoals een medisch advies voorafgaand aan de asiel procedure en iets meer ruimte en tijd voor de advocatuur. Maar het gevoel van een gemiste kans op een snelle, maar zorgvuldige procedure overheerst. Nederland begeeft zich op een hellend vlak, waarbij het beheersen van de aantallen asielzoekers het voorlopig wint van de principes van vluchtelingenbescher ming. VluchtelingenWerk Nederland staat in die mening niet alleen. In het afgelopen jaar concludeert de Raad van Europa dat onze asielprocedure te kort is en dat juridische toetsing van asielbesluiten door de rechter te beperkt is. Bescherming is prioriteit nummer één, maar als die geboden wordt, is het de uitdaging om vluchtelingen kansen te bieden zodat zij mee kunnen doen in onze samenleving. VluchtelingenWerk ziet integratie als een tweezijdig proces. De laatste jaren is de verantwoordelijkheid voor integratie echter steeds eenzijdiger op de schouders van de vluchtelingen gelegd. Zij worden geconfronteerd met zware inburgeringseisen en harde retoriek die oproept tot assimilatie. Tegelijkertijd is er sprake van een haperende inburgeringsector met veel aanloopproblemen. De ondersteuning die vluchtelingen geboden wordt, is niet toereikend om een taalniveau te halen dat vereist is om te kunnen werken. En dan hebben we het nog niet over de problemen die vluchtelingen ervaren bij de erkenning van diploma’s en competenties zodat je je oude beroep weer kunt oppakken. Gelukkig zijn er Nederlanders die zich inzetten voor vluchtelingen. En dat doen ze met groot enthousiasme: meer dan 1.600 nieuwe vrijwilligers melden zich in 2009 als taalcoach. Door wekelijks met vluchtelingen te praten verbetert hun Nederlands. Weer andere vrijwilligers stonden samen met onze betaalde krachten aan de basis van het succesvolle Banenoffensief dat in 2009 werd afgesloten. Meer dan 2.300 vluchtelingen zijn aan het werk! En ook nu, in een guur maatschappelijk klimaat, staan de mensen van VluchtelingenWerk klaar voor asiel zoekers en vluchtelingen. Voor ons telt iedereen mee.

Harry J. van den Bergh voorzitter

3 | VluchtelingenWerk Nederland Jaarverslag 2009

Edwin Huizing algemeen directeur

Inhoud Voorwoord

3

Kort en bondig

5

1 2 3 4 5 6 7 8

Asiel: een veilige plek op de wereld Internationaal: kennis over grenzen heen Integratie: werk, taal, huis en gezin Communicatie: vluchtelingen zichtbaar maken Vereniging en organisatie: bruggen bouwen Bestuur en toezicht: verantwoording VluchtelingenWerk in cijfers Financieel jaarverslag 2009 en accountantsverklaring

7 15 19 29 35 41 47 48

- -

Bijlagen Verenigingsraad, bestuur, directie, commissies, samenwerkingsverbanden, lidmaatschappen en overlegpartners Lijst met afkortingen

58 59

Colofon Het Jaarverslag 2009 is een uitgave van VluchtelingenWerk Nederland Tekst VluchtelingenWerk Nederland Redactie & advies Barbara van Male Eindredactie Onno Yska Foto omslag Bert Spoor Basisontwerp Tangerine, Rotterdam Opmaak en druk Het Goede Doel, Heerlen mei 2010, oplage 2.000


Kort en bondig Zes resultaten in 2009 waar we trots op zijn • Al jaren pleit VluchtelingenWerk Nederland er samen met andere organisaties voor dat asielzoekers een medisch advies krijgen vóórdat ze de asielprocedure in gaan. De staatssecretaris van Justitie neemt ons standpunt in oktober 2009 over. Dit medisch advies vooraf is nodig voor een zorgvuldige behandeling van asielverzoeken. • Samen met tien andere organisaties richten we het Platform Duurzame Terugkeer (PDT) op. Doel van deze samenwerking is om asielzoekers die vrijwillig willen terugkeren naar het land van herkomst, te helpen om hun bestaan na terugkeer weer op te bouwen. • Voor de derde keer geven we de IntegratieBarometer uit, hét onderzoek naar de integratie van vluchtelingen. Uniek aan de uitgave in 2009 is dat het CBS speciaal voor de IntegratieBarometer vluchtelingen als aparte groep heeft geanalyseerd. Van 70.000 vluchtelingen zijn gegevens verzameld over demografische kenmerken, verblijfstatus, woonomgeving, verhuisbeweging, arbeidsparticipatie en uitkeringsafhankelijkheid. • Het Banenoffensief Vluchtelingen wordt met een bijeenkomst bij de Sociaal-Economische Raad (SER) succesvol afgesloten. In drie jaar tijd zijn ruim 2.300 vluchtelingen aan het werk geholpen. Op basis van de goede resultaten worden we gevraagd om een vervolgproject te ontwikkelen. Met als belangrijkste doelstelling: gemeenten stimuleren een actieve rol te spelen in de gezamen lijke aanpak om vluchtelingen naar de arbeidsmarkt te begeleiden. De staatssecretaris van Sociale Zaken steunt het plan met een bijdrage van 1 miljoen euro. • In 2009 werven we ruim 1.600 taalcoaches – ruim 1.300 meer dan in 2008. De taal van het land van aankomst beheersen zet de integratie en inburgering van vluchtelingen in een hogere versnelling. Reden voor VluchtelingenWerk Nederland om overal in het land taalcoaches in te zetten. • De campagne Weet u de weg in … ? levert 1.200 potentiële vrijwilligers op. VluchtelingenWerk is door de campagne in alle uithoeken van het land zichtbaar als dé organisatie die zich inzet voor vluchtelingen in Nederland.

Vijf zaken die in 2009 minder goed gingen • Onze lobby en druk verhindert niet dat de staatssecretaris van Justitie asielzoekers blijft terugsturen naar Griekenland. Daar is de bescherming en behandeling van vluchtelingen zeer slecht en mishandeling, opsluiting, te veel mensen in te krappe tenten kampen zijn aan de orde van de dag. De journaalbeelden eind augustus van honderden asielzoekers en hun kinderen in overvolle, smerige gevangenissen spreken voor zich. • We zijn niet tevreden met de nieuwe Vreemdelingenwet. De acht werkdagen om een asielaanvraag af te handelen vinden we te 5 | VluchtelingenWerk Nederland Jaarverslag 2009

kort, maar we slagen er niet in om de Kamer hiervan te overtuigen. Dat geldt ook voor een aantal andere onderdelen van de aangepaste wet, die hoogstwaarschijnlijk in de loop van 2010 van kracht wordt. • Onze doelstelling in het project ‘Van Pardon naar Werk’ om 1.000 pardonners naar een stage, werkplek of vrijwilligerswerk te begeleiden, halen we niet. Verklaringen zijn: de crisis, de regio nale afdelingen zijn nog niet gewend aan dit soort begeleiding en de gemeentelijke bureaucratie die ermee gepaard gaat, is ingewikkelder dan we verwachtten. • De regering evalueert de wetgeving over het inburgeringsexamen in het buitenland en verzwaart de eisen. VluchtelingenWerk Nederland vindt het resultaat van de evaluatie ronduit teleurstel lend, maar het kabinet en Tweede Kamer nemen onze aanbeve lingen nauwelijks over. • We hebben ambitieuze doelstellingen voor ons sponsorbeleid. We slagen er niet in om substantiële bedragen te verwerven. De economische crisis gooit roet in het eten. Bedrijven en burgers houden de hand op de knip.

Wie zijn we en wat doen we? Nederland heeft de plicht vluchtelingen bescherming en een menswaardig bestaan te bieden. Daar maakt VluchtelingenWerk Nederland werk van. Wij komen op voor de rechten van vluchte lingen. Zij hebben recht op een zorgvuldige asielprocedure, toegang tot adequate huisvesting, onderwijs, scholing, gezond heidszorg en werk. Als vluchtelingen in Nederland mogen blijven, helpt VluchtelingenWerk hen een nieuw bestaan op te bouwen. De Universele Verklaring van de Rechten van de Mens en internatio nale mensenrechtenverdragen zijn de basis voor ons werk. VluchtelingenWerk is een onafhankelijke, betrokken en professio nele organisatie. Zo’n 7.000 vrijwilligers en 700 betaalde medewerkers begeleiden vluchtelingen door heel Nederland – met veertien regionale afdelingen zijn we actief in 90 procent van alle gemeenten.

Hoe financieren we ons werk? Fondsen en subsidies maken ons werk mogelijk. Zo ontvangen we subsidies van de ministeries van Wonen, Wijken en Integratie, Justitie en Sociale Zaken en Werkgelegenheid. Ook de Nationale Postcode Loterij draagt bij: in 2009 ontvangt VluchtelingenWerk een bedrag van 10 miljoen euro. Bovendien krijgen we financiële steun van ruim 42.000 donateurs, bijdragen waar we zeer blij mee zijn.

foto Klaas Fopma

Vrijwilligster Fatima El Hakim helpt Besam uit Irak met documenten die nodig zijn om een gezinshereniging aan te vragen. Als alles compleet is, kunnen ze

zijn aanvraag indienen. Zijn vrouw en twee dochters zijn nog in Irak. ‘Het geeft veel stress om er niet voor hen te kunnen zijn.’

1 Asiel: een veilige plek op de wereld Ruim 11 miljoen mannen, vrouwen en kinderen zijn op de vlucht. Meer dan 13 miljoen mensen zijn ontheemd in eigen land. Ruim 700.000 mensen vragen asiel aan in een westers land. Vluchtelingen laten hun eigen land achter omdat ze worden bedreigd, omdat ze bij een minderheid horen, vanwege hun geloof of overtuiging. Ze zoeken elders op de wereld een veilige plek, ook in ons land. Vanaf het moment dat ze asiel aanvragen tot en met hun verblijfsvergunning, integratie of terugkeer: VluchtelingenWerk Nederland staat hen bij. Immers, bescherming bieden aan vluchtelingen is een van onze kerntaken. Dat doen we met persoonlijke steun door vrijwilligers. Met lobby voor een zorgvuldige asielprocedure en een humaan asielbeleid. Met advies aan advocaten, door rapporten, onderzoek en samenwerking met mensenrechtenorganisaties. In 2009 besteden we 10,2 miljoen euro aan ons asielwerk. Precieze regels De eerste vreemdelingenwet in Nederland dateert uit 1849 – toen werd voor het eerst wettelijk onderscheid gemaakt tussen Nederlandse staatsburgers en vreemdelingen. Bedelaars en onrust stokers uit andere landen werden snel de grens overgezet, anderen werd vrij weinig in de weg gelegd. Na 160 jaar is de huidige Vreemdelingenwet (Vw 2000) voor VluchtelingenWerk Nederland geen reden tot feestelijkheid, ook niet nu de wijzigingen die het kabinet in 2008 voorstelde, in precieze regelgeving worden gevat. Regelgeving waar we in 2009 zeer kritisch naar kijken voordat de aangepaste wet hoogstwaarschijnlijk op 1 juli 2010 van kracht wordt. Een formele rol hebben we in het Programma Invoering Verbeterde Asielprocedure (PIVA), de werkgroep van het ministerie van Justitie, waar we er steeds op wijzen dat de uitvoering positief moet uitpakken voor de rechten van asielzoekers. Omdat we in de PIVA niet al onze standpunten kwijt kunnen, blijft onze lobby bij het ministerie van Justitie intensief, houden we stevig contact met Kamerleden en voeren we geregeld gesprekken met de Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND). We richten onze kritische blik vooral op de algemene asielprocedure, het medisch advies en de opvang van asielzoekers. We toetsen de voorstellen voor weten regelgeving op de gevolgen voor asielzoekers: is het humaan, zorgvuldig, effectief en geeft het hen de bescherming die ze nodig hebben? Kortom, we zetten ons in om de wet en uitvoering zo goed mogelijk bij te sturen.

Een juridisch verschil In dit jaarverslag gebruiken we zowel het begrip vluchteling als het begrip asielzoeker. Juridisch is er een verschil: een asielzoeker verzoekt om asiel en is in afwachting van de uitkomst van zijn aanvraag, een vluchteling heeft een tijdelijke of permanente asielverblijfsvergunning gekregen van de Nederlandse overheid.

Acht dagen In de herziene Vreemdelingenwet is wat voorheen de verkorte AC-procedure was, nu de algemene procedure. Dat betekent acht 7 | VluchtelingenWerk Nederland Jaarverslag 2009

werkdagen om een asielaanvraag af te handelen, met om en om een dag voor de IND en de advocatuur. De IND streeft ernaar om 40 procent van de asielverzoeken in deze kortere procedure af te handelen – dat kan een positieve beslissing zijn of een afwijzing. De overige 60 procent van de asielverzoeken verwijst de IND na vier dagen door naar de Verlengde Asielprocedure (VAP) omdat nader onderzoek nodig is. Voor VluchtelingenWerk blijft het een uitge maakte zaak: die acht dagen zijn te kort, vooral voor complexe zaken en kwetsbare groepen, zoals slachtoffers van geweld en alleen staande minderjarigen asielzoekers. Kritiek die we bevestigd krijgen door een rapport van de commissaris van de mensenrechten van de Raad van Europa, Thomas Hammarberg. In maart 2009 publiceert de raad een rapport over de mensenrech tensituatie in Nederland dat scherp verwoordt waar het Nederlandse asielbeleid tekortschiet. Naast de te korte procedure vindt de raad de juridische toetsing van asielbesluiten door de rechter te beperkt en moet de Nederlandse overheid de kritiek van maatschappelijke organisaties beter ter harte nemen. Bovendien bekritiseert de raad de opvang van uitgeprocedeerde asielzoekers, die is te kort om hun vertrek goed voor te bereiden.

Eerder medisch advies Voortaan kunnen asielzoekers een medisch advies krijgen vóórdat ze de asielprocedure in gaan, schrijft de staatssecretaris van Justitie in oktober 2009 aan de Tweede Kamer. Dit advies vooraf, waar VluchtelingenWerk al jaren voor pleit, is nodig voor een zorgvuldige behandeling van asielverzoeken. Immers, asielzoekers met psychi sche problemen kunnen vaak niet volledig en zonder tegenstrijdig heden hun vluchtverhaal vertellen, een eis die de IND wel stelt. De kans is dan groot dat hun asielverzoek ten onrechte wordt afgewezen. Met een medisch advies vooraf kan de IND rekening houden met de psychische gesteldheid van de asielzoeker, en de gehoren op een andere manier doen of tijdelijk uitstellen. Bovendien kunnen asiel zoekers eerder noodzakelijke medicijnen en psychische hulp krijgen. Wel vinden we dat het nog beter kan, en we zijn blij met de voorstellen die de Europese Commissie in oktober doet over de rol van medische rapporten. De commissie vindt dat medische informatie

Foto Goedele Monnens

Kinderen in het asielzoekerscentrum Baexem in Limburg.

een grotere rol kan spelen in de procedure en als steunbewijs kan dienen in asielzaken. Een aanpak waar VluchtelingenWerk zich al jaren voor inzet, en we laten de staatssecretaris weten dat ze de Europese voorstellen zou moeten overnemen.

Wanneer ben je een vluchteling? Volgens het Vluchtelingenverdrag is een vluchteling iemand die in zijn land van herkomst gegronde vrees heeft voor vervolging. Redenen voor vervolging kunnen zijn ras, godsdienst, nationali teit, politieke overtuiging of deel zijn van een sociale groep. De vluchteling kan in eigen land geen bescherming krijgen tegen deze vervolging. In Nederland beslist de Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND) of iemand voldoet aan de voorwaarden van het Vluchtelingenverdrag. De IND valt onder het ministerie van Justitie, de staatssecretaris van Justitie draagt politieke verantwoordelijkheid. Het Vluchtelingenverdrag – officieel het Verdrag betreffende de status van vluchtelingen – is in 1951 opgesteld en was bedoeld voor mensen die waren gevlucht door gebeurtenissen tijdens en direct na de Tweede Wereldoorlog. In 1967 werd het verdrag ook van toepassing op mensen die na die tijd hun land zijn ontvlucht. Inmiddels zijn er meer dan 150 landen bij aangesloten.

Onzinnig systeem van opvang Eerst melden bij een aanmeldcentrum, dan naar een tijdelijke noodvoorziening, weer naar het aanmeldcentrum, naar een oriën tatie- en inburgeringslocatie, bij een negatief besluit naar een terugkeerlocatie, of naar een asielzoekerscentrum dat na een tijdje 8 | VluchtelingenWerk Nederland Jaarverslag 2009

zijn deuren moet sluiten, omdat het contract met de gemeente afloopt, naar een ander asielzoekerscentrum … Kortom, asielzoekers zitten in een onzinnig opvangsysteem. Dat moet drastisch anders en structureel beter, vindt VluchtelingenWerk. Al jaren wijzen wij overheid en politiek op de tekortkomingen in de opvang. We sturen eind juni weer een uitgebreide brief naar de vaste Commissie voor Justitie van de Tweede Kamer in de aanloop naar het algemeen Kameroverleg op 2 juli. Het vele verhuizen is schadelijk voor het welzijn van asielzoekers, vooral voor kinderen die telkens van school, vriendjes en omgeving moeten wisselen – bevindingen die we ook onderstreept zien in het Unicef-rapport Kind in het centrum (juni 2009). Deze VN-kinderorganisatie heeft ook kritiek op het lange verblijf van kinderen in asielzoekerscentra, waardoor hun ontwikkeling en vertrouwen ernstig in de knel raakt. In de centra wonen ongeveer 6.000 kinderen. Bovendien zorgt dat gesleep door het land ervoor dat asielzoekers slecht contact kunnen blijven houden met hun advocaat of zelfs een andere advocaat in de arm moeten nemen, en ze moeten telkens nieuwe banden opbouwen met vrijwilligers van VluchtelingenWerk. Inefficiënt en onzorgvuldig is ons standpunt. Ons voorstel: een asielzoeker blijft tijdens de hele procedure op één locatie van goede kwaliteit. Dat betekent kleinschalige centra in elke provincie, waarbij gemeenten meer verantwoordelijkheid nemen voor de bewoners en de omstandigheden in die centra. Deze visie maken we ook duidelijk in de justitiële werkgroep PIVA. Het ziet ernaar uit dat er in 2010 een einde komt aan de zogeheten fasespecifieke opvang. Asielzoekers hoeven dan niet meer te verhuizen wanneer ze in een andere fase van de asielprocedure terechtkomen. Ook kijkt het COA naar permanente en kwalitatief betere opvangcentra.

Foto Koen Verheijden

Begeleiding door VluchtelingenWerk • aantal mensen in de centrale opvang gehuisvest • bereikt aantal asielzoekers in opvang (absoluut en in percentage) • gemiddeld aantal spreekuurcontacten per dossier • sociaal-maatschappelijke begeleiding: gemiddeld aantal contacten per dossier • sociaal-maatschappelijke begeleiding: gemiddelde duur contacten (in min.)

2008

2009

20.131 32.003 88,1%

20.169 31.170 89,7%

3,9

3,9

3,3

2,1

33

32

Als alle AZC’s vol zijn, ziet het COA geen andere oplossing dan tenten neer te zetten.

Een feestje? Net als in 2008 gaan in 2009 weer veel locaties open of dicht, of wijzigen locaties opeens van bestemming. Het Centraal Orgaan opvang asielzoekers (COA) dat de locaties regelt en beheert, moet een voorzien aantal asielzoekers onder dak brengen. Maar het aantal asielzoekers dat vertrekt uit de centra, naar een eigen woning of naar het land van herkomst, is lager dan gepland. Omdat bestaande contracten voor centra aflopen en niet worden verlengd, ziet het COA geen andere oplossing dan tenten neer te zetten, onder meer in Gilze en Rijen, Oude Pekela en Crailo. ‘We dachten dat er een feestje was’, reageren omwonenden in Gilze en Rijen. VluchtelingenWerk vindt dit echt onacceptabel. De ‘tenten’ bieden onvoldoende privacy, mensen leven dicht op elkaar, de ruimtes zijn klein en de tussenschotjes zijn dun, waardoor het erg gehorig is. Zelfs gevangenissen worden als serieuze opvanglocatie overwogen. De tentenopvang en de veront waardiging daarover komen volop in de media. We roepen het COA en de gemeenten met klem op de opvang beter te regelen en contracten te verlengen.

Asielaanvragen en begeleiding

Asielaanvragen

2008

2009

totaal aantal asielaanvragen • 1e asielaanvragen • 2e of volgende asielaanvragen

15.275 13.399 1.876

16.163 14.905 1.258

(bron cijfers: IND)


Na jarenlange procedures krijgen de afdelingen van VluchtelingenWerk geregeld bedankbriefjes. Dit briefje is in december 2009 bezorgd bij VluchtelingenWerk Noord-Nederland.

Hulp en steun in de asielprocedure Vanaf aanmeldcentrum tot eigen huis: asielzoekers en vluchtelingen kunnen rekenen op de hulp en steun van vrijwilligers en medewerkers van VluchtelingenWerk. Ze geven voorlichting over de procedure, bereiden gesprekken met de IND voor, wijzen op onderdelen in het vluchtverhaal die specifieke aandacht krijgen of beter onderbouwd moeten worden, ze helpen de advocaten met hun dossiers. In de TNV’s en AC’s bereiken we in 2009 100 procent van de asielzoekers met onze voorlichting. Daarnaast helpen vrijwilligers geregeld familieleden die al eerder naar Nederland zijn gekomen, op te sporen. Deze tracing is succesvol: echtparen, broers, zussen, neven of nichten zien elkaar na een zware tijd weer terug. Foto Goedele Monnens

Het totaal aantal asielaanvragen in 2009 is ongeveer gelijk aan dat in 2008 (zie overzicht hieronder). Het aantal asielzoekers dat in de centrale opvang verblijft eind december 2009 is 21.764 en de gemiddelde bezetting in 2009 is 20.720. De hoge bezetting in de opvang komt niet zo zeer door hoge instroom maar doordat er minder mensen met een vergunning naar gewone huisvesting doorstromen. De IND beslist in 2009 over 20.650 aanvragen en willigt daarvan 43 procent in, dat is inclusief beslissingen over ingediende bezwaren.

Dear Sir and Madam, I am a Chinese asylum seeker who was helped by you in 2007. In 2008 the Dutch government issued me the asylum status. And this year 2009 I was arranged to live in Amsterdam. Until today I still remember your kind help, your kind heart. Therefore, at this moment, I would like to send my greetings and gratitude to you. Wish you Merry Christmas and happy New Year.

Asielzoekers en vluchtelingen kunnen rekenen op steun van VluchtelingenWerk.

hoger beroep af. Ondertussen zoekt VluchtelingenWerk naar andere mogelijkheden voor contra-expertises. Voor asieladvocaten hebben we een gedegen en actueel dossier gemaakt op VluchtWeb. Foto Goedele Monnens

Belangrijk hulpmiddel bij dit werk is het VluchtelingenVolgSysteem (VVS), een systeem waarin van elke asielzoeker die we begeleiden een digitaal dossier wordt bijgehouden. In 2009 nemen vrijwel alle regionale afdelingen van VluchtelingenWerk een nieuw onderdeel van VVS in gebruik, dat gericht is op het vastleggen van de dienst verlening in de gemeente. Hiermee kan elke regionale afdeling het systeem vergaand zelf inrichten op basis van producten rappor tageafspraken met gemeenten. De informatie uit de asielprocedure wordt gearchiveerd en kan indien nodig worden opgevraagd, bijvoor beeld als een tijdelijke verblijfsvergunning wordt ingetrokken. Een ander hulpmiddel is VluchtVerhaalAnalyse (VVA). Tijdens gesprekken met de advocatuur en de Raad voor Rechtsbijstand blijkt opnieuw hoezeer advocaten VVA waarderen als ondersteuning in de rechtsbijstand aan asielzoekers. Knelpunt blijven de beperkte beschikbare tijd en geld om VVA’s uit te voeren. Ons voornemen om meer VVA’s uit te voeren mislukt daardoor.

Ruim driehonderd asieladvocaten Een asieladvocaat werkt vaak onder grote tijdsdruk van deadlines en reactietermijnen en moet zich in korte tijd inlezen in de zaak van zijn cliënt. Bij VluchtelingenWerk kunnen asieladvocaten relevante landeninformatie, bronnen ter versterking van het asiel verhaal, jurisprudentie en (Europese) weten regelgeving vinden. We bieden een telefonische helpdesk, de digitale kennisbank VluchtWeb en publicaties als UPdate en de Nieuwsbrief Asiel- en Vluchtelingenrecht. Op de AC’s stellen we documentalisten aan die de advocaten kunnen ondersteunen. Nederland kent naar schatting ruim driehonderd asieladvocaten. Drie dagen van de achtdaagse asielprocedure zijn gereserveerd voor de asieladvocaat, maar het aantal uren dat ze betaald krijgen is veel minder. Asieladvocaten zijn aangesloten bij de Werkgroep Rechtsbijstand in Vreemdelingenzaken. Alleen dan krijgen ze betaald én worden ze ondersteund door VluchtelingenWerk.

Gelijke wapens VluchtelingenWerk en de Vereniging Asieladvocaten en -Juristen Nederland (VAJN) stappen in oktober naar de rechter. We spannen samen een kort geding aan tegen het COA, dat begin 2009 besluit de kosten van contra-expertises tegen de taalanalyses die de IND uitvoert maar deels te vergoeden. Een dergelijk contra-expertise door een onafhankelijke deskundige is erg belangrijk. Asielzoekers moeten namelijk aannemelijk maken wat hun land van herkomst is. Bij twijfel maakt het Bureau Land en Taal van de IND een taalanalyse die weer de doorslag kan geven bij de vraag of iemand wel of geen recht heeft op bescherming. Kun je niet aannemelijk maken waar je vandaan komt, dan is de kans groot dat je asielaanvraag wordt afgewezen. Het COA betaalde dat tegenonder zoek volledig, vanaf 2009 moeten asielzoekers zelf 700 euro bij betalen – geld dat ze meestal niet hebben. Daardoor kunnen de meesten dus geen second opinion aanvragen. VluchtelingenWerk en VAJN vinden dat dit afbreuk doet aan de equality of arms. De voor zieningenrechter wijst op 16 november onze eisen af, we wachten het 10 | VluchtelingenWerk Nederland Jaarverslag 2009

Ook op Schiphol is VluchtelingenWerk actief.

Geen papieren, dus opgesloten Bij binnenkomst op Schiphol worden asielzoekers vaak aangehouden omdat ze op valse documenten reizen. Hiervoor worden ze ook straf rechtelijk vervolgd en op die grond gevangen gezet. VluchtelingenWerk is met vrijwilligers aanwezig in de detentiecentra om asielzoekers te helpen en een brug naar de advocatuur te vormen. Dat is van groot belang omdat een strafrechtelijke veroordeling betekent dat ze geen asielvergunning meer kunnen aanvragen. VluchtelingenWerk brengt dit al jaren onder de aandacht bij de minister van Justitie. Onze kritiek wordt gedeeld door Thomas Hammarberg, commissaris voor de mensenrechten van de Raad van Europa, in maart in een gesprek met VluchtelingenWerk. ‘Vluchtelingen die een land binnenkomen zonder papieren, zouden daarvoor niet gestraft mogen worden’, zegt hij. Toch gebeurt dat in Nederland stelselmatig: asielzoekers die via Schiphol het land binnenkomen zonder geldig paspoort of visum, kunnen gevangen worden gezet in het grenshospitium, een detentiecentrum. Daartussen zitten vluchtelingen die traumatische ervaringen hebben opgedaan, alleenstaande minderjarige vreemdelingen voor wie nog geen opvang beschikbaar is en asielzoekers die worden overgedragen naar een ander land. Bijna honderd dagen opgesloten zitten is geen uitzondering. Alleen onder uitzonderlijke omstandigheden mag iemands bewegingsvrijheid beperkt worden, aldus Hammarberg. ‘Dit

zijn fundamentele principes binnen het vluchtelingenrecht die al bijna zestig jaar bestaan.’ Om verandering in deze praktijk te brengen, ondersteunt VluchtelingenWerk een rechtszaak. In oktober bepaalt de Hoge Raad dat asielrecht voor strafrecht gaat: een asielzoeker met valse reis documenten moet asiel kunnen aanvragen.

Interviews met opgesloten asielzoekers Vanaf januari 2009 zijn we onderdeel van een project dat de kwets baarheid van vreemdelingen in detentie onderzoekt: we zijn een van de 23 deelnemende landen aan het Jesuit Refugee Service (JRS) detentieproject. Per land zullen ongeveer 90 vreemdelingen geïnter viewd worden over de omstandigheden waarin ze opgesloten zitten, hoe ze hun detentie ervaren en hoe hun situatie verbeterd kan worden. Omdat het lang duurt voordat het ministerie van Justitie toestemming geeft voor interviews in detentiecentra en met medewerkers van de Dienst Justitiële Inrichtingen, nemen we slechts 25 interviews af, met asielzoekers, bewakers, advocaten en vrijwilli gers van VluchtelingenWerk. Asielzoekers in detentie zijn positief over de medische zorg en de informatie die zij van Vluchtelingenwerk en de overheid ontvangen. Dat de communicatie met de buitenwereld zo beperkt is – telefoneren kan sporadisch en e-mailen helemaal niet – ervaren ze als erg onaangenaam. Over het algemeen kunnen we nu al concluderen dat asielzoekers fysiek en psychisch behoorlijk last ondervinden van detentie. Ons pleidooi voor locaties die asielzoekers meer bewegingsvrijheid geven – asielzoekers zijn immers geen crimi nelen die moeten worden opgesloten – plus de interviews, onze eigen bevindingen en die uit andere landen verschijnen in een rapport op een internationale conferentie in mei 2010.

‘Return to sender’ Veel vluchtelingen komen in hun zoektocht naar bescherming eerst terecht aan de randen van Europa. Landen waar de asielprocedure en -opvang dikwijls slecht geregeld is en niet voldoen aan EU-beleid – asielzoekers reizen dan vaak ook verder, zoals naar Nederland. Volgens de zogeheten Dublinverordening mag Nederland deze asiel zoekers terugsturen naar het eerste land van binnenkomst – die verordening verplicht dat overigens niet, maar de Nederlandse overheid doet het grif. Naar Griekenland bijvoorbeeld, een land dat de bescherming en behandeling van vluchtelingen niet aan kan, waar mishandeling, opsluiting, te veel mensen in te krappe tentenkampen aan de orde van de dag zijn. De journaalbeelden eind augustus van honderden asielzoekers en hun kinderen in overvolle, smerige gevangenissen spreken voor zich. Voor VluchtelingenWerk is het onaanvaardbaar en onverantwoord dat asielzoekers worden teruggestuurd naar deze omstandigheden. Ook het eerder genoemde rapport van de Raad van Europa deelt deze kritiek. Geregeld dringen we er bij de staatssecretaris op aan dat ze hiermee stopt, ook in gesprekken met het ministerie van Justitie, via persberichten, interviews en in de eerder genoemde brief aan de Tweede Kamer. Bovendien willen we dat Griekenland zijn asielzaken op orde brengt. In november dienen we samen met de Finnish Refugee Advice Centre, Pro Asyl en het Britse Refugee and Migrant Justice een klacht in bij de Europese Commissie. Twintig andere vluchtelingenorganisaties ondersteunen deze klacht. Om Griekenland te helpen stuurt de Nederlandse regering enkele ‘asielexperts’. Ze erkent daarmee de problemen, maar de aanpak is een wassen neus. Onder de uitspraak ‘Griekenland is zelf verantwoor delijk voor het verbeteren van de asielprocedure’ blijft de staats

Ahmadhan


Ahmadhan, gevlucht uit Afghanistan, zat zes maanden in detentie in Griekenland. ‘De gevangenis daar is een hel. Het is er heel

vies, je wordt uitgescholden en mishandeld. Toen ik om medicijnen vroeg, werd ik geslagen met een stok die stroomstoten gaf. Je wordt er als een beest behandeld.’


secretaris ook in 2009 asielzoekers terugsturen. Begin november zijn er al 60 asielzoekers terug naar Griekenland gestuurd – er staan nog ongeveer 1.500 mensen op de wachtlijst om return to sender te gaan.

Europese oplossingen hard nodig Het asielbeleid wordt steeds meer bepaald in de Europese Unie en VluchtelingenWerk pleit al jaren voor een beter en eerlijker systeem om vluchtelingen over de lidstaten te verdelen, met een humane, zorgvuldige en efficiënte asielprocedure die in alle lidstaten gelijk is. De besluitvorming in Europa gaat langzaam, onze lobby voeren we via de European Council on Refugees and Exiles (ECRE) in Brussel, waar we actief lid van zijn. Zo houden we ook in 2009 Brussel in de gaten, en kunnen we vroegtijdig de Europese asielwetgeving beïnvloeden. Een voorbeeld van dit Europese asielbeleid is het besluit van de Europese Unie in november 2009 dat er een Europees ondersteu ningsbureau voor asielzaken moet komen, het EASO, gevestigd in Malta. Een besluit dat VluchtelingenWerk toejuicht. Want in het huidige asielsysteem krijgen grenslanden als Griekenland, Cyprus en Italië veel meer asielzoekers op te vangen dan zij aankunnen en worden vluchtelingen heen en weer gestuurd door Europa. Bovendien maakt het nogal uit waar asielzoekers hun aanvraag indienen: de kans van slagen is in elke Europese lidstaat anders, en kan 0 of 100 procent zijn. Zaken die aantonen dat een samenhangend Europees asielbeleid hard nodig is – het EASO is een goede start.

Somaliërs zonder speciale bescherming Buiten proportie. Dat is onze reactie wanneer de staatssecretaris in mei 2009 besluit om Somaliërs die asiel zoeken in Nederland niet meer onder categoriale bescherming te laten vallen. Als reden geeft

de bewindsvrouw misbruik van documenten, verminkte vingertoppen en medicijnen die ernstig zweten veroorzaken waardoor het maken van vingerafdrukken niet mogelijk is. Uiteraard vinden we dat fraude een reden kan zijn voor afwijzing, maar het is geen argument om de speciale bescherming af te schaffen voor vluchtelingen uit een verscheurd land vol gewapende conflicten. Zonder categoriale bescherming moet elke individuele Somalische asielzoeker aantonen dat hij of zij persoonlijk doelwit is van geweld, wat ondoenlijk is in een gebied waar gewapende bendes de dienst uitmaken. Het besluit is reden voor VluchtelingenWerk om 150 asieldossiers van Somaliërs te volgen, een onderzoek dat doorloopt in 2010. Hierin werken we samen met medewerkers van de regionale afdelingen en met advocaten. Ook ondersteunen we enkele individuele zaken – daarvoor verzamelen we uitgebreid informatie over de gewelds situatie in Mogadishu en raadplegen we onder meer experts van de VN en het Rode Kruis. Begin 2010 leidt dit tot een uitspraak van de Raad van State: de staatssecretaris van Justitie moet beter motiveren waarom er in Mogadishu geen sprake is van algemeen geweld waardoor een verblijfsvergunning zou moeten worden verleend.

Irakezen opnieuw door de asielmolen In 2009 hebben we extra aandacht voor de gevolgen van de beslissing die de staatssecretaris in 2008 nam om Irakezen geen categoriale bescherming meer te geven. Dat betekent namelijk dat de IND de asielvergunning die Irakezen hebben gekregen op basis van die categoriale bescherming, herbeoordeelt. Want waar eerst Iraakse asielzoekers per definitie in Nederland asiel kregen omdat hun land te gevaarlijk is, gebeurt dat nu op individuele gronden. De maatregel geldt met terugwerkende kracht en heeft dus ook consequenties voor

Jóna Haldanardottir

Foto Joost van den Broek

‘Het maakt me kwaad dat asielzoekers als criminelen worden opgesloten, zonder strafbare feiten te hebben gepleegd.’

Sinds 1998 is Jóna werkbegeleider voor VluchtelingenWerk in het Grenshospitium op Schiphol. ‘Regelmatig spreek ik mensen die door ons geholpen zijn en hier een een nieuw leven konden opbouwen. Daar doe je het voor.’


degenen die al op grond van de categoriale bescherming een asiel vergunning hebben. Ongeveer 3.000 Irakese zaken worden herbeoor deeld en moeten opnieuw door de asielmolen. We verzamelen informatie over de procedures van herbeoordeling, voorbeelden van vergunningen op andere gronden en delen onze deskundigheid en kennis met, begeleiders, trainers en consulenten. We lichten asiel- en vreemdelingenadvocaten voor tijdens een conferentie in mei van de Werkgroep Rechtsbijstand in Vreemdelingenzaken. Van deze werkgroep zijn ruim 300 advocaten, rechtshulpverleners, instellingen en andere deskundigen lid. Voor alle betrokkenen blijkt onze digitale kennisbank VluchtWeb een onmisbare bron van informatie en uitwisseling.

Platform Duurzame Terugkeer Asielzoekers moeten alle kansen op bescherming krijgen. Toch ligt niet voor elke asielzoeker het perspectief in Nederland. Dan moet iemand wel veilig, waardig, duurzaam en zoveel mogelijk vrijwillig terugkeren – en ook dan is ons werk betekenisvol. Al in 2008 voert een aantal organisaties verkennende gesprekken om een Platform Duurzame Terugkeer (PDT) op te richten. In 2009 besluiten tien organisaties die in Nederland met asielzoekers werken en organisa ties met netwerken in de landen van herkomst van asielzoekers, samen te werken. Dat zijn: VluchtelingenWerk, COA, IOM, Cordaid, Nidos, Samah, SMS, Healthnet-TPO, Pharos en HIT. Doel van deze samenwerking is om asielzoekers die vrijwillig willen terugkeren naar het land van herkomst, te helpen om hun bestaan na terugkeer weer op te bouwen. In 2009 vraagt het platform subsidie bij de ministeries van Buitenlandse Zaken en Justitie – naar verwachting zal het PDT begin 2010 echt van start gaan.


Stevig ingrijpen In het lopende werk helpt VluchtelingenWerk vaak ingewikkelde asielzaken oplossen, in overleg met de IND, het ministerie van Justitie en andere instanties. In speciale gevallen grijpen we steviger in – dat doen we in 2009 twee keer bij een pilot van de IND, de zogeheten vliegtuigtrapprocedure. Daarmee zorgen we ervoor dat de IND, die op het punt stond mensen naar Irak en naar China uit te zetten, deze uitzetting stopt om het dossier nog eens goed te onderzoeken. Als een zaak echt heel schrijnend is of er ontstaat een humanitaire noodsituatie, dienen we een officieel interventieverzoek bij de IND in. Ook dat doen we twee keer in 2009: een keer slaagt de interventie, in het andere geval is een gezin wel uitgezet. In een zaak van een Iraakse moeder met Palestijnse kinderen besluit de IND na onze interventie een vergunning te verlenen aan de moeder. Eerder hadden de vier kinderen, waarvan drie minder jarig, al een vergunning gekregen, omdat zij door hun Palestijnse afkomst (van vaders kant) als kwetsbare minderheidsgroep werden aangemerkt. De IND besloot in eerste instantie dat de moeder, met een Iraakse nationaliteit, wel naar Irak kon terug keren – de vader is niet meegekomen naar Nederland. VluchtelingenWerk heeft deze absurde situatie met de IND besproken. Met resultaat. Mislukt is de interventie bij een Bosnisch gezin, dat al eerder was uitgezet naar Bosnië. Door ziekte van de ouders konden ze in Bosnië geen nieuw bestaan opbouwen en komen ze terug naar Nederland. Ondanks onze interventies, en daarna van een aantal Kamerfracties, zijn ze toch weer uitgezet.

foto Bert Spoor

Gerard Dummer is het taalmaatje van Janvier Sebahire. Je kunt ze regelmatig al pratend aantreffen in de bibliotheek van Soest. Janvier vertelt: ‘We vinden het allebei interessant om over politiek te praten.’ Janvier komt uit Congo en is nu bijna drie jaar in Nederland. Gerard: ‘Ik vind zijn hele inburgeringsproces boeiend. Het is leuk daaraan een steentje bij te dragen’.

2 Internationaal: kennis over grenzen heen In veel landen nemen de overheden het niet zo nauw met de bescherming van vluchtelingen, en moeten vluchtelingenorganisaties nog veel obstakels overwinnen. Reden voor VluchtelingenWerk Nederland om met internationale programma’s kennis, ervaring en ons netwerk te delen met lokale organisaties. In bijvoorbeeld Egypte, Kroatië, Bulgarije, Moldavië en Kenia. En andersom we leren er zelf van. Onze lobby voor een humaan vluchtelingenbeleid wordt ook steeds Europeser, nu een Europees asielbeleid steeds meer in zicht komt. Aan onze internationale inzet besteden we in 2009 625.000 euro.

Ter plekke Egypte, Moldavië, Kroatië, Bulgarije, Kenia: ook in andere landen, binnen en buiten Europa, worden vluchtelingen opgevangen. Landen waar overheden het vaak minder nauw nemen met de bescherming van vluchtelingen, en waar vluchtelingenorganisaties nog veel obsta kels moeten overwinnen. VluchtelingenWerk Nederland deelt kennis, ervaring en deskundigheid met zusterorganisaties door advies, trainingen en workshops over bijvoorbeeld lobby, samenwerking met de overheid, juridische hulp of werken met vrijwilligers. Daardoor kunnen deze organisaties vluchtelingen en asielzoekers ter plekke beter helpen.

Berichten uit het buitenland


Kenia, Tanzania en Oeganda vangen veel ontheemden en vluchte lingen uit buurlanden op, tijdelijk of langduriger. Samen met Stichting Vluchteling dienen we in 2009 een projectvoorstel in bij het ministerie van Buitenlandse Zaken met plannen om vluchtelingen organisaties en gemeenschappen van vluchtelingen en ontheemden daar te ondersteunen. Doel is hen een perspectief te geven op een menswaardig bestaan, door rechtsbescherming en integratie, of re-integratie in hun eigen gemeenschap als ze naar huis kunnen. VluchtelingenWerk wil lokale organisaties die vluchtelingen juridi sche hulp bieden en hun belangen behartigen, trainen en financieel ondersteunen. Samen met de Danish Refugee Council, internationale en lokale organisaties en de Keniaanse overheid dienen we bij de Europese Commissie een voorstel in om de bescherming van vluchtelingen in Kenia te verbeteren. Het ministerie van Buitenlandse Zaken zal het project medefinancieren. Daarnaast vragen we samen met Africa and Middle East Refugee Assistance (AMERA) de Europese Commissie om extra financiën voor juridische hulp aan asielzoekers en vluchtelingen in Egypte, Kenia, Tanzania, Oeganda en Zuid-Afrika. Ten slotte vragen we subsidie aan bij PSO en Cordaid zodat het Refugee Consortium of Kenya in het Kakuma vluchtelingenkamp in Kenia juridische hulp kan geven aan vluchtelingen. Met de PSO-financiering ondersteunen we onze lokale partner waardoor twee adviseurs, een met Nederlandse achtergrond en een Keniaanse jurist, aan de slag kunnen. Foto Karijn Kakebeeke

Van één van onze projecten in Egypte krijgen we in 2009 een zeer positief bericht: het is vluchtelingenorganisatie Tadamon gelukt zich officieel te registreren als niet-gouvernementele organisatie (ngo). Een behoorlijke prestatie, want Egypte staat maar zelden toe dat ngo’s die voor de belangen van vluchtelingen en asielzoekers opkomen, zo’n officiële status krijgen. Een ander resultaat: sinds de start van het project in Kroatië worden veel minder asielzoekers strafrechtelijk vervolgd en gevangen gezet als zij illegaal in Kroatië verblijven of het land binnen reizen en vervolgens asiel aanvragen. Zij worden nu naar een asielzoekers centrum gebracht om daar hun asielverzoek af te wachten. Volgens onze partner, de Croatian Law Centre, komt dat ook omdat zij de interviews van de grenspolitie met deze mensen mogen bijwonen. Ze kunnen er zo op toezien dat deze asielzoekers ook daadwerkelijk asiel kunnen aanvragen. In 2009 geeft VluchtelingenWerk samen met de Romanian National Council for Refugees een workshop vrijwilligersmanagement aan de Moldavische collega’s. Daarnaast geven we verschillende trainingen in Moldavië over onder meer projectontwikkeling en project management aan vertegenwoordigers van plaatselijke vluchtelingen organisaties, UNHCR en de Moldavische overheid. De training projectontwikkeling geven we ook in Bulgarije, samen met een lobbyworkshop en een training over financieel management en fondsenwerving. Het Nederlandse ministerie van Buitenlandse Zaken is positief: het erkent dat de samenwerking tussen het maatschappelijk middenveld en de overheid over asielkwesties beter is geworden.

Bescherming verbeteren

In het Kakuma-kamp in Kenia worden vluchtelingen uit de buurlanden opgevangen.

Foto Karijn Kakebeeke

Uitgenodigde vluchtelingen in het Kakuma-kamp in Kenia worden voorbereid op hun komst naar Nederland.

Post Europa Asiel- en vluchtelingenbeleid wordt steeds vaker in Europa bepaald. VluchtelingenWerk pleit al jaren voor een beter en eerlijker systeem om vluchtelingen over de lidstaten te verdelen, met een humane, zorgvuldige en efficiënte asielprocedure die in alle lidstaten gelijk is. Daarom zijn we lid van de koepelorganisatie van Europese vluchte lingenorganisaties, de European Council on Refugees and Exiles (ECRE). Deze organisatie met 69 leden in 30 landen oefent invloed uit op de Europese agenda – VluchtelingenWerk is een grote donor van ECRE en financiert een lobbyist. Minimaal vier keer per jaar voeren we intensief overleg met ECRE over Europese lobbyonder werpen en de te volgen strategie. Daarnaast nemen we actief deel in de zogeheten core groups (toegang, externe dimensie, hervestiging en asielsystemen, en integratie).

Op uitnodiging 747.000: voor zoveel mensen zoekt de UNHCR een veilige plek. De VN-vluchtelingenorganisatie geeft sommige extra kwetsbare vluchte lingen, alleenstaande vrouwen, zieken of vervolgden de status van uitgenodigde vluchteling en vraagt landen om deze vluchtelingen op te nemen. Nederland is één van de slechts twintig landen, waaronder ook de VS, Canada en Groot-Brittannië, en nodigt al jaren een mager aantal van 500 vluchtelingen uit. VluchtelingenWerk pleit al jaren voor een verhoging naar 2.500 uitgenodigde vluchtelingen en zal dat blijven doen. In 2009 zijn wereldwijd ongeveer 85.000 vluchtelingen hervestigd, waarvan minder dan 10 procent naar Europa is gegaan. Goed nieuws is dat de Europese Commissie in 2009 een voorstel publiceert om de opvang van uitgenodigde vluchtelingen gezamenlijk te regelen, een voorstel waar VluchtelingenWerk zeer verheugd over is. Wel moeten de aantallen omhoog: meer landen zouden meer 16 | VluchtelingenWerk Nederland Jaarverslag 2009

uitgenodigde vluchtelingen moeten opnemen – nu hebben 10 van de 27 EU-landen een hervestigingsprogramma. Positief vinden we dat de Europese Commissie het belang van ngo’s erkent: onze koepelorgani satie ECRE zal een rol krijgen in de keuze van groepen vluchtelingen die het meest kwetsbaar zijn. Een gemis is wel dat de Europese Commissie niet meer nadruk legt op de integratieprogramma’s. Juist uitgenodigde vluchtelingen die vaak jarenlang onder moeilijke omstandigheden in vluchtelingenkampen hebben verbleven, hebben goede begeleiding nodig om hun nieuwe bestaan op te bouwen.

Spanje, België en Stockholm op de vlucht Ongeveer 42 miljoen mensen hebben op een of andere manier huis en haard verlaten, dat is te vergelijken met de hele Spaanse bevolking. Zo’n 11 miljoen mensen – zo veel als de inwoners van België – zijn erkende vluchtelingen. Volgens schattingen van de UNHCR wordt tussen de 75 en 91 procent van de vluchtelingen opgevangen in de eigen regio, in veel gevallen een buurland. Pakistan, Syrië en Iran vangen wereldwijd de meeste vluchtelingen op, bijna 40 procent. Ook in Duitsland, Jordanië en Tsjaad komen veel vluchtelingen terecht, Nederland staat op twintigste plaats in de lijst van opvanglanden. Van de erkende vluchtelingen woont 16 procent – dat zijn 1,7 miljoen mensen, zo veel als de inwoners van Stockholm – buiten de regio waar ze vandaan komen.

Foto Karijn Kakebeeke

In Syrië volgen uitgenodigde vluchtelingen, voordat ze naar Nederland komen, een culturele oriëntatietraining. Aan het eind van die training ontvangen ze een oorkonde en worden ze gefotografeerd voor de Nederlandse vlag.


Foto Bert Spoor

N og even de zekering controleren en dan abseilen. Het lijkt gevaarlijk, maar bij de vrijwillige begeleiders draait alles om veiligheid. Een boomhuttenkamp is één van de bijzondere vakantieweken die VluchtelingenWerk organiseert voor vluchtelingkinderen. Een weekje weg uit het asielzoekerscentrum om even te ontsnappen aan de onzekerheid en de spanning.

3 Integratie: werk, taal, huis en gezin Integratie en inburgeren: het zijn misschien wel de meest gebruikte woorden in kranten, op televisie, door politici, beleidsmakers en burgers. Vluchtelingen hebben het vaak extra lastig bij hun integratie door hun gedwongen vertrek, hun voorgeschiedenis en de vaak lange asielprocedure. Hun integratie en inburgering vereisen een eigen aanpak, maatschappelijke begeleiding, maatwerk en tijd. Taal, werk, huis, gezin en ontmoetingen met Nederlanders zijn krachtige middelen voor integratie. Middelen die VluchtelingenWerk Nederland zelf ontwikkelt, ondersteunt of financiert, waar we samenwerking voor zoeken, en de politiek op aanspreken. In 2009 besteden we 5 miljoen euro aan onze integratieactiviteiten. Net als ‘gewone’ Nederlanders


Een onderzoek naar de integratie van vluchtelingen in Nederland

50914705_Vlucht_Omslag.indd 1

Enkele van onze aanbevelingen: • een harder integratiebeleid helpt vluchtelingen niet. Integratie is een kwestie van lange adem en dat vraagt van overheid, gemeenten en andere betrokkenen investeringen op langere termijn in re-integratie, taalondersteuning en kennismaking met Nederlanders; • vooral re-integratie biedt winst: arbeidsparticipatie is dé sleutel tot integratie en biedt een ontsnappingsroute uit de bijstand; • veel vluchtelingen willen graag naturaliseren en kiezen voor Nederland als hun permanente vestigingsplaats. Sinds 2003 is naturalisatie echter moeilijker geworden, ook de regels voor

gezinshereniging worden steeds strenger. Als we willen dat deze bijzondere nieuwkomers met hun naasten kiezen voor ons land, moeten we het makkelijker maken, niet moeilijker. VluchtelingenWerk IntegratieBarometer 2009

Voor de derde keer geven we de IntegratieBarometer uit, hét onder zoek naar de integratie van vluchtelingen – de eerdere barometers verschenen in 2005 en 2007. Op 10 december biedt VluchtelingenWerk dit onderzoek aan onderzoek Ineke naar vande integratie Gent aan, voorzitter De VluchtelingenWerk IntegratieBarometer is een periodiek van vluchtelingen in De vorige onderzoeken zijn gehouden in 2005 en 2006. VluchtelingenWerk Nederland beoogt met behulp van deNederland. Vaste Kamercommissie voor Wonen, Wijken en Integratie. van de IntegratieBarometer inzicht te verschaffen in diverse aspecten van integratie van vluchtelingen. Het Centraal Bureau voor de Statistiek heeft speciaal voor dit onderzoek gegevens beschikbaar gesteld met betrekking tot de De belangrijkste conclusies zijn dat vluchtelingen graag snel willen demografische kenmerken, verblijfstatus, woonomgeving, verhuisbeweging, arbeidsparticipatie en uitkeringsafhankelijkheid van vluchtelingen. Vervolgens heeft onderzoeksbureau Regioplan een vragenlijst uitgezet onder naturaliseren, dat de taalvaardigheid, arbeidsparticipatie en bijna vijfhonderd vluchtelingen en aanvullende interviews gehouden. Deze werkwijze levert een gedetailleerd beeld op van de integratie van vluchtelingen in ons land. contacten met Nederlanders toenemen naarmate men langer in ‘Mij valt vooral integratieproces van vluchtelingen anders als verloopt dan dat van de Nederlanders ‘gemiddelde’ migrant, Nederland is enop dat dathet vluchtelingen zich net ‘gewone’ zo die laatste al bestaat. De start is meestal moeizamer; een vluchteling komt niet vrijwillig naar Nederland, zit vol negatieve en heeft vaakbureaucratie ook nog lang moeten wachten op zekerheid zijn of haar verblijfsstatus. ergeren aanervaringen overbodige en het weer.overMaar bovenaan Maar allengs vergaat het ook vluchtelingen beter, soms zelfs beter dan de ‘gemiddelde’ migrant.’ Prof. dr. Han Entzinger, Hoogleraar integratieen migratiestudies Erasmus Universiteit en staat dat vluchtelingen willen integreren en kiezen voor een nieuw Voorzitter Commissie Opvang en Integratie VluchtelingenWerk Nederland. bestaan in Nederland, én dat die integratie tijd kost. In andere onderzoeken zijn vluchtelingen vaak niet zichtbaar. En in verhouding tot de grootste migrantengroepen in Nederland – Turken, Surinamers, Marokkanen, in totaal ruim één miljoen mensen – is het aantal vluchtelingen beperkt. Ze staan meestal onder de groep ‘overig niet-westers’. Onterecht, want daardoor wordt vaak niet zicht baar dat vluchtelingen, met hun eigen migratiegeschiedenis, vaak heel andere problemen en kansen bij hun integratie tegenkomen. Uniek aan de IntegratieBarometer 2009 is dat het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) speciaal voor deze uitgave vluchtelingen als aparte groep heeft geanalyseerd. Van 70.000 vluchtelingen zijn gegevens verzameld over demografische kenmerken, verblijfstatus, VluchtelingenWerk Nederland woonomgeving, verhuisbewegingen, arbeidsparticipatie en uitke Postbus 2894 1000 CW Amsterdam ringsafhankelijkheid. Aangevuld met vragenlijsten en interviews T (020) 346 72 00 F (020) 617 81 55 [email protected] heeft onderzoeksbureau Regioplan alle gegevens geanalyseerd en www.vluchtelingenwerk.nl beschreven in de IntegratieBarometer 2009.

VluchtelingenWerk IntegratieBarometer 2009 Een onderzoek naar de integratie van vluchtelingen in Nederland

Voor de derde keer geven we de IntegratieBarometer uit.

03-12-09 13:48

Ingewikkelde inburgeringseisen De regering evalueert in 2009 de Wet inburgering buitenland (Wib). Deze wet regelt dat iemand moet slagen voor het inburgerings examen in het buitenland wil hij of zij een aanvraag doen voor gezinshereniging in Nederland. VluchtelingenWerk Nederland vindt het resultaat van de evaluatie ronduit teleurstellend. Voor de naar schatting duizend mensen in asiellanden die jaarlijks voor gezinshereniging naar Nederland willen komen, moeten uitzonderingen mogelijk zijn, vindt VluchtelingenWerk. Want ook vluchtelingen hebben er recht op samen te zijn met hun man, vrouw

of kinderen. Natuurlijk moeten zij hun inburgeringsexamen halen voordat ze naar Nederland komen, maar in Irak, Somalië of Afghanistan is dat niet makkelijk. Elektriciteit valt daar geregeld uit zodat de lessen op internet niet beschikbaar zijn. Er is geen lesmate riaal in de belangrijkste Afghaanse talen, of er zijn helemaal geen lessen beschikbaar. Bovendien moet de inburgeraar het examen afleggen op een Nederlandse ambassade – en die is er niet in de genoemde asiellanden. Dit betekent kostbare en soms riskante reizen naar buurlanden. Zo moet een Iraakse vrouw alleen naar Turkije, Jordanië of Syrië reizen. En haalt ze het examen, dan moet ze die reis nog een keer maken om haar visum voor Nederland op te halen. Kortom, op z’n minst zouden soepeler regels voor individuele gevallen op zijn plaats zijn. Het is nog ingewikkelder voor vluchtelingen die in Nederland het examen doen. Moesten zij binnen vijf jaar het inburgeringsexamen halen, in 2009 besluit de regering hier drieënhalfjaar van te maken. En net in 2010, op 1 januari, krijgen vluchtelingen als extra voorwaarde voorgeschoteld dat ze eerst het inburgeringsexamen moeten halen voordat ze een permanente verblijfsvergunning kunnen krijgen. Wij vinden dat als een vluchteling eerder slaagt voor het inburge ringsexamen, hij of zij ook eerder een permanente verblijfs vergunning mag krijgen. Want vluchtelingen hebben vaak al een onzekere toekomst in Nederland door hun verblijfsvergunning voor bepaalde tijd – en door die termijn van vijf jaar blijven zij langer in onzekerheid. Onze aanbevelingen brengen we in een expertmeeting voor het voetlicht en tot ons genoegen worden deze in het eindrapport van de

evaluatie opgenomen. Kabinet en Tweede Kamer gaan hier nauwelijks op in en in 2010 wordt de verzwaring van het inburgeringsexamen in het buitenland waarschijnlijk deels ingevoerd.

Arbeidsparticipatie Uit de CBS-cijfers voor de IntegratieBarometer blijkt dat van de vluchtelingen die behoren tot de beroepsbevolking gemiddeld 43 procent een betaalde baan heeft. Mannen werken veel vaker dan vrouwen – van de vrouwen werkt 29 procent. Vluchtelingen hebben een lastiger start op de arbeidsmarkt dan de vergelijkingsgroep migranten, onder andere door de langdurige asielperiode. Migranten hebben vaak al werk of een inkomen via hun partner, vluchtelingen starten meestal op de arbeidsmarkt als ‘niet werkend-werkzoekende’. Vluchtelingen halen de achterstand ten opzichte van andere migranten naar verloop van tijd in, maar nooit helemaal. Jongeren hebben het daarbij makkelijker dan oudere vluchtelingen. De positie van vluchtelingen uit Sierra Leone op de arbeidsmarkt is vergelijkbaar met die van autoch tonen, terwijl Somalische vluchtelingen achterblijven. Het aandeel werkzoekenden onder vluchtelingen is met 28 procent relatief hoog in vergelijking met de groep autochtonen en andere migranten. Dat betekent dat de arbeidsparticipatie onder vluchte lingen dus flink kan groeien. Een derde van de vluchtelingen is afhankelijk van een uitkering en leeft op een bestaansminimum. bron: IntegratieBarometer 2009

Hien Kieu

Foto Dolph Cantrijn

‘Mijn nieuwe leven begon toen een Nederlands vrachtschip ons oppikte’. Als 14-jarige ontvluchtte Hien Kieu zijn geboorteland

Vietnam. Eenmaal in ons land volgde hij verschillende technische opleidingen en start een ingenieursbureau dat hij uitbouwt tot een succesvol internationaal bedrijf.


Werk, de grote integratiemachine Integratie staat hoog, erg hoog op de Haagse agenda. En werk wijst de weg naar integratie en actief burgerschap. Gelukkig hebben veel asielzoekers en vluchtelingen vaak al ervaring als werknemer of ondernemer in het land van herkomst. Gunstig voor Nederland, nu de beroepsbevolking begint te krimpen. Ondanks de vele talenten en kwaliteiten zijn vluchtelingen een kwetsbare groep op de arbeidsmarkt. Een verklaring daarvoor is dat een Nederlandse opleiding en Nederlandse werkervaring meer kans bieden op succes bij het vinden van werk. Veel vluchtelingen hebben echter minder kans (gehad) om zo’n Nederlands cv op te bouwen. Ook is de armoede onder vluchtelingen in Nederland groter dan onder andere migrantengroepen en Nederlanders, gecombineerd met de crisis en hogere werkloosheid zijn zij sneller de dupe. Bovendien vragen hun voorgeschiedenis, hun redenen om te vluchten en de vaak lange asielprocedure om een eigen benadering. Des te meer reden voor VluchtelingenWerk om in 2009 geregeld aan tafel te zitten bij de staatssecretaris voor Sociale Zaken. We willen meer vluchtelingen aan het werk, in het midden- en kleinbedrijf, bij grote bedrijven en via brancheorganisaties. Daarnaast pleiten we ervoor dat de regering concrete doelen vaststelt voor de re-integratie van vluchtelingen en de re-integratiedienstverlening aan vluchte lingen verbetert. Ook voor asielzoekers is werk nodig en belangrijk – dat gaat armoede en sociale isolatie tegen, voorkomt lage eigenwaarde en een gat in het cv. We willen dat asielzoekers die langer dan een half jaar in de asielprocedure zitten, gewoon de arbeidsmarkt op kunnen. De werkervaring is goed voor hun integratie als ze een verblijfsvergun ning krijgen. En krijgen ze geen vergunning, dan kunnen ze die ervaring goed gebruiken in het land van herkomst. Daarvoor lobbyen we bij Eerste Kamer en in Europa doen we dat samen met de European Council on Refugees and Exiles (ECRE). In Brussel staan namelijk de minimumnormen voor de opvang van asielzoekers in de lidstaten op de agenda, besluiten daarover vallen in 2010. Kamer, kabinet en Europa bepalen grotendeels hun eigen agenda, beïnvloeding van beleid blijft een kwestie van vaak en veel aankloppen.

Het Banenoffensief met succes afgesloten Een klinkende slotbijeenkomst, in aanwezigheid van de staatssecre taris van Sociale Zaken, viert het succes van het Banenoffensief Vluchtelingen. Een gezamenlijk project dat VluchtelingenWerk, Emplooi, UAF en CWI in 2005 startten om vluchtelingen een serieuze kans op werk te bieden. Officieel was het project in 2008 al afgesloten, op 23 maart 2009 presenteren we de resultaten: • in drie jaar tijd begeleidt het Banenoffensief 2.327 vluchtelingen naar werk, dat is 90 procent van de doelstelling. Een prachtig 21 | VluchtelingenWerk Nederland Jaarverslag 2009

resultaat, gezien het ambitieuze doel, de relatief beperkte middelen en de slechte arbeidsmarktpositie van vluchtelingen die er sinds de crisis in 2008 niet beter op is geworden; • het Banenoffensief bewijst dat werkgevers en vluchtelingen met een intensieve en persoonlijke aanpak goed bij elkaar te brengen zijn. Bijna 60 procent van de vluchtelingen die op gesprek zijn geweest, hebben werk, stage of een werkervaringsplaats; • vrijwilligers en hun netwerken blijken van onschatbare waarde; • door het Banenoffensief staat werk voor vluchtelingen weer op de politieke en maatschappelijke agenda. De noodzaak van het maatwerk dat het Banenoffensief biedt, wordt nu beter onder kend dan vier jaar geleden; • de sterke alliantie tussen de vluchtelingenorganisaties en UWV WERKbedrijf (voorheen CWI) zorgt voor een kostenefficiënte en effectieve aanpak. In drie jaar tijd, van 2005 tot 2008, kost het Banenoffensief in totaal ruim 5,5 miljoen euro. Het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid betaalt daarvan 3 miljoen euro, VluchtelingenWerk neemt ruim 2 miljoen euro voor zijn rekening. De andere subsidiënten betalen het resterende bedrag. Uiteraard zijn er ook lessen voor de toekomst. In het project is er veel aandacht voor werkgevers, wat ten koste ging van de aandacht om voldoende vluchtelingen te werven en met maatwerk klaar te stomen voor de arbeidsmarkt. Ook mogen de zelforganisaties van vluchte lingen een grotere rol krijgen. Verder kan de samenwerking met gemeenten beter – gemeenten en re-integratiebedrijven raken niet snel overtuigd van de sterke punten van het Banenoffensief en dat levert te weinig nieuwe contracten en afspraken op. Ten slotte is drie jaar te kort om overal in het land structurele veranderingen voor elkaar te krijgen. Maatwerk en speciale aandacht voor vluchtelingen blijven noodzakelijk. Bijzonder is dat de Sociaal-Economische Raad (SER) in een diversi teitsadvies het Banenoffensief noemt als een voorbeeld van een innovatief project dat diversiteit in de samenleving bevordert.

Het Banenoffensief gaat verder Op de slotbijeenkomst van het Banenoffensief Vluchtelingen is de wens om het project een vervolg te geven duidelijk hoorbaar. De staatssecretaris van Sociale Zaken reageert meteen positief en nodigt de projectpartners uit met een voorstel te komen. In drie maanden tijd ontwikkelen VluchtelingenWerk, het UAF, het UWV WERKbedrijf en de regionale afdelingen een plan onder de naam Verankering Banenoffensief dat eind juni 2009 bij de staatssecretaris op het bureau ligt. In juli laat Sociale Zaken weten dat hun bijdrage door de economische crisis een stuk minder zal zijn, namelijk maximaal 1 miljoen euro, een derde van het gevraagde bedrag. Dat betekent flinke aanpassingen, en eind december wordt de aanvraag gehono reerd. De belangrijkste doelstelling blijft overeind: gemeenten stimuleren een actieve rol te spelen in de gezamenlijke aanpak om vluchtelingen naar de arbeidsmarkt te begeleiden. De staatssecretaris wil daar zelf ook aan bijdragen. Door wethouders van gemeenten die de projectpartners geselecteerd hebben op het ministerie uit te nodigen voor een gesprek over de aanpak in het Banenoffensief. VluchtelingenWerk, Emplooi, het UAF en het UWV

WERKbedrijf kunnen dan laten zien hoe de samenwerking met alle partijen het beste vorm krijgt. Vanaf 2010 wil Verankering Banenoffensief in twee jaar het volgende bereiken: • in elf gemeenten een samenwerkingverband tot stand brengen met daarin vertegenwoordigers van gemeenten, VluchtelingenWerk-Emplooi, het UAF en het UWV WERKbedrijf en lokale of regionale partners, zoals werkgevers, ROC’s en re-integratiebedrijven; • een methodiek beschrijven op basis van de ervaringen in deze elf gemeenten. Deze methodiek wordt verspreid in de overige regio’s; • drie landelijke kennisdagen organiseren, plus twee maal per jaar uitwisselingsdagen voor de partners van de pilotgemeenten om ervaringen te delen, knelpunten en oplossingen te bespreken; • 700 vluchtelingen naar de arbeidsmarkt begeleiden, waarvan ongeveer 55 procent naar betaald werk, 30 procent naar onbetaald werk en 15 procent in een opleidingstraject. VluchtelingenWerk-Emplooi neemt 500 plaatsingen voor zijn rekening en het UAF 200 plaatsingen. De financiering voor de uitvoering van deze begeleiding moet uit gemeentelijke budgetten plaatsvinden.

Emplooi Emplooi is een soort uitzendbureau van VluchtelingenWerk. Sinds 1989 is hét kenmerk van de Emplooiformule de inzet van vrijwillige adviseurs, meestal voormalig ondernemers en leidinggevenden die hun expertise, persoonlijk netwerk en levenservaring gebruiken om vluch telingen aan een baan te helpen. Eind 2009 zijn er totaal 123 Emplooiadviseurs actief, die 334 vluchtelingen aan een baan of werkervaringsplek helpen. Weliswaar zijn dat er minder dan de 481 vluchtelingen in 2008, maar de economische crisis treft werkzoekende vluchtelingen relatief harder dan de gemiddelde werkzoekende in Nederland. Vanaf 2008 is Emplooi formeel onderdeel van VluchtelingenWerk. Bijna 20 jaar geleden richtte VluchtelingenWerk deze stichting op als antwoord op de hoge werkloosheid onder vluchte lingen. Doel was om uit te groeien tot een zelfstandig gespecialiseerd arbeidsbemiddelingsbureau voor vluchtelingen. Door onvoldoende financiering is dat niet gelukt en wordt Emplooi weer onderdeel van VluchtelingenWerk. Het fusieproces gaat net als in 2008 ook dit jaar langzaam: de regionale afdelingen van VluchtelingenWerk en de Emplooiadviseurs moeten nog aan elkaar wennen. De verwachting is dat Emplooi in 2010 een duidelijke positie krijgt in de meeste regionale afdelingen, daarnaast krijgt Emplooi een stevige rol in het project Verankering Banenoffensief. De kosten voor Emplooi bedragen in 2009 715.000 euro. Dit komt neer op iets meer dan 2.100 euro per vluchte ling die aan het werk is geholpen. Een bescheiden bedrag vergeleken met de kosten die veel reïntegratiebedrijven maken.

Van Pardon naar Werk Veel pardonners – mensen die dankzij de Pardonregeling voor ex-asielzoekers een verblijfsvergunning kregen – zijn erg gemoti veerd om snel een eigen inkomen te verwerven en lukt het om werk te vinden na jaren van onzekerheid en niet mogen werken. Door een gat 22 | VluchtelingenWerk Nederland Jaarverslag 2009

in het cv, nauwelijks een netwerk en vaak verloren vaardigheden gaat dat overigens niet vanzelf. Eind 2007 sloten het UWV-WERKbedrijf, UAF, Emplooi, COA en VluchtelingenWerk een convenant om samen pardonners aan werk te helpen. Het UWV WERKbedrijf wil in 2008 en 2009 in totaal 3.000 pardonners naar een betaalde baan begeleiden. Met het project ‘Van Pardon naar Werk’ hebben de partners UAF en VluchtelingenWerk-Emplooi een aanvullend programma om pardon ners een extra duwtje in de rug geven. Het UWV WERKbedrijf, met wie het convenant eind december is afgelopen, weet in 2008 en 2009 2.951 mensen plaatsen. Bij VluchtelingenWerk gaat het aanvullende programma een half jaar later, vanaf november 2008, pas echt lopen, formeel was dat 1 juli 2008 – het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid stuurt de beschikking echter pas in oktober 2008 uit. Bovendien is het project verlengd tot 30 juni 2010: omdat nog veel pardonners een vooropleiding of taalles doen, duurt het langer voor ze beschikbaar komen voor de arbeidsmarkt. Ons streven om in anderhalf jaar tijd 1.000 pardonners aan een stageplaats, opleiding of vrijwilligerswerk te hebben, halen we niet. In 2009 krijgen 860 pardonners een intake. Slechts 260 pardonners vinden daadwerkelijk een stage- of praktijkplek. Als gevolg van de crisis blijkt het moeilijker te zijn om mensen te plaatsen. Veel pardonners die wij begeleiden, blijken een grotere afstand tot de arbeidsmarkt te hebben. Bovendien zijn de regionale afdelingen nog niet gewend aan dit soort begeleiding en de veelheid aan gemeentelijke regels rond reïntegratie. We stellen onze prognoses voor het totale project bij naar 800 plaatsingen. De Stichting Instituut GAK subsidieert het project voor 1 miljoen euro. Het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid, samen met het ministerie van Wonen, Wijken en Integratie, zegt eenzelfde bedrag toe. Maar wanneer we de prognoses aanpassen, wordt dit bedrag bijgesteld naar 800.000 euro.

Pardonners overleven in Amsterdam Van adres naar adres moeten hoppen, schulden, geen vast dagritme, ineens de bureaucratie induiken na een jarenlang illegaal bestaan: pardonners lopen tegen flinke obstakels aan. ‘Overleven’ is immers lange tijd de strategie van veel pardonners geweest. In 2009 begeleidt Stichting VluchtelingenWerk Amstel tot Zaan (SVAZ) bijna 1.200 pardonners. Intensieve begeleiding die voor ruim driehonderd pardonners al in 2007 begon, toen het pardon van kracht werd. SVAZ onderzoekt in 2009 hoe het met die pardonners gaat die ze sindsdien begeleid hebben. Eind 2009 is 58 procent nog bezig met inburgering. Slechts 15 procent is geslaagd voor de inburgering en ongeveer 8 procent heeft vrijstelling van inburgering gekregen. Ongeveer een derde (35 procent) van de pardonners is aan het werk. Veel pardon ners kunnen het begeleidingstraject niet voltooien. Een verblijfs vergunning regelen vlak na de pardonregeling nam maanden in beslag. De lange weg daarna door de bureaucratie – inkomen, zorgverzekering en woning regelen – is voor velen zeer stressvol. Zichtbaar is wel, dat wanneer de basale zaken eindelijk geregeld zijn, de onzekerheid van de afgelopen jaren tot uiting komt. Kortom, er is nog een wereld te winnen voordat pardonners een goede plaats in de samenleving en op de arbeidsmarkt veroverd hebben.

Van Pardon naar huis Binnen twee jaar na de Pardonregeling in 2007 hebben de bijna 28.000 pardonners een goede plek om te wonen. Dat wordt officieel bekend gemaakt op 6 oktober 2009 tijdens de slotmanifestatie In Nederland staat ons huis van de Taskforce Huisvesting Statushouders. Bij de verdeling van huisvesting krijgen pardonners te maken met soepeler regels. Zo kunnen ze vaak blijven wonen in de regio waar ze eerst in asielzoekerscentra werden opgevangen – een vertrouwde omgeving waar de kinderen naar school gaan en ze een eigen netwerk hebben – en krijgen ze meer mogelijkheden om zelf huisvesting te zoeken. VluchtelingenWerk zit als toehoorder bij de vergaderingen van de Taskforce en regionale afdelingen staan pardonners bij in hun zoektocht naar een huis, opleiding en werk. De Taskforce wijst gemeenten er meerdere malen op hoe belangrijk het is om VluchtelingenWerk in te schakelen. Bij de evaluatie pleit VluchtelingenWerk ervoor de goede ervaringen bij de huisvesting van pardonners ook te gebruiken bij de reguliere huisvesting van vluchtelingen.

Vluchtelingenfonds In 2009 zijn het Legesfonds, het Diakonaal Fonds en het Fonds Bijzondere Noden samengevoegd tot het Vluchtelingenfonds. Op het Vluchtelingenfonds kan een beroep worden gedaan voor de hoge kosten van leges voor verblijfsvergunningen, voor de kosten van gezinshereniging en algemene financiële ondersteuning van vluchte lingen. Het Vluchtelingenfonds wordt gevoed met bijdragen van VluchtelingenWerk, Cordaid, ICCO, Stichting Verenigde Stichtingen Van Dooren–Blankenheym–Van Lede en giften van donateurs. In

totaal geven we in 2009 aan de ondersteuning van asielzoekers en vluchtelingen 477.000 euro uit.

In Nederland blijven kost geld De staatssecretaris van Justitie besluit in 2009 dat de leges voor verlenging van een verblijfsvergunning met 100 euro omhoog gaan. De leges voor de vergunning voor onbepaalde tijd worden zelfs verdubbeld naar 401 euro per persoon. Vluchteling zijn in Nederland is al niet goedkoop, de laatste jaren zijn de leges voor verblijfs vergunningen en naturalisatie fors verhoogd. Een vergunning voor gezinshereniging kost bijvoorbeeld 830 euro. En iemand die op medische gronden een vergunning nodig heeft, moet daarvoor 331 euro betalen en vervolgens elk jaar verlengingskosten van 288 euro. Vanuit het Vluchtelingenfonds – waar mensen een beroep op kunnen doen als ze de hoge leges echt niet kunnen betalen – honoreren we 128 van de 225 aanvragen (kosten in 2009: 50.000 euro). In het voorjaar voert de Tweede Kamer een debat over de hoge leges. Samen met een aantal migrantenorganisaties voert VluchtelingenWerk gesprekken met Kamerleden om duidelijk te maken dat de hoge leges gezinsmigranten en vluchtelingen in de problemen brengen. Hoewel de staatssecretaris zegt geen financiële ruimte te hebben om de leges te verminderen, vraagt ze VluchtelingenWerk wel de knelpunten die de leges voor asielzoekers en vluchtelingen veroorzaken, op papier te zetten. Dankzij ons Vluchtelingenfonds kennen we die. De staatssecretaris laat ons weten dat ze de brief van VluchtelingenWerk zal betrekken bij de plannen die ze heeft voor een nieuw ‘legeshuis’ in 2010.

Mara Visser

Foto Martin Hogeboom

Mara Visser liep een jaar stage bij VluchtelingenWerk Zwolle. Inmiddels is ze afgestudeerd, heeft ze een baan, maar is toch

weer terug. Als vrijwilligster. ‘Ik miste het werk en de gezelligheid zo erg, dat ik ben teruggekomen voor één dag in de week.’ 23 | VluchtelingenWerk Nederland Jaarverslag 2009

Foto Klaas Fopma

Afework uit Ethiopië wordt herenigd met zijn zoon Fikirourell.

Gezin goed voor integratie Bijna driekwart, 71 procent, van de Nederlanders vindt het terecht dat vluchtelingen hun directe gezinsleden laten overkomen als zij zelf een verblijfsvergunning hebben. Dat blijkt uit een onderzoek van TNS Nipo, dat in de zomer van 2009 in opdracht van VluchtelingenWerk is uitgevoerd. Een opvatting die we volledig delen: kinderen horen op te groeien bij hun ouders, echtparen horen niet van elkaar gescheiden te zijn. Sterker nog, familie en een thuis basis zijn goed voor de integratie van nieuwkomers. We ondersteunen gezinshereniging en reageren op verscherpte wetgeving. In 2009 stijgt het aantal aanvragen voor gezinshereniging. De staats secretaris constateert relatief veel aanvragen voor pleegkinderen, die volgens haar niet in alle gevallen daadwerkelijk pleegkinderen zijn. Met als gevolg dat de procedure voor de aanvraag van gezinshereni ging van vluchtelingen wordt aangescherpt. VluchtelingenWerk trekt veelvuldig aan de bel en wijst de IND erop dat procedures wel fair en redelijk moeten blijven. Vluchtelingen blijken namelijk lijsten met meer dan 80 vragen in korte tijd schriftelijk te moeten beantwoorden. De protesten van VluchtelingenWerk sorteren effect. De IND hoort vaker gezinsleden om erachter te komen of er sprake is van een echte gezinsband en heeft ons en andere betrokkenen uitgenodigd om mee te denken over een betere en meer efficiënte gezinsherenigings procedure. Daarnaast geven sommige voorgestelde aanpassingen in de Vreemdelingenwet – die over het algemeen slecht uitpakken voor vluchtelingen – meer rechtszekerheid. Zo zal de aanvraagprocedure voor gezinshereniging veranderen, waardoor de aanvrager in Nederland bezwaar tegen een negatieve beslissing kan maken. Nu 24 | VluchtelingenWerk Nederland Jaarverslag 2009

nog moeten gezinsleden eerst naar een ambassade reizen die vaak in een ander land ligt. Plus, op verzoek van VluchtelingenWerk wordt de definitie van de nareistermijn bij gezinshereniging in de wet aangepast. Gezinsleden hoeven niet meer binnen drie maanden na de aanvraag voor gezinshereniging daadwerkelijk in Nederland te zijn. Een aanvraag binnen drie maanden na de toekenning van een verblijfsvergunning is voldoende. Als gevolg van de val van het kabinet-Balkenende is het onzeker wanneer de Tweede Kamer deze aanpassingen van de Vreemdelingenwet zal behandelen.

Gezinnen bij elkaar brengen Gezinnen horen bij elkaar, ook van vluchtelingen. Daarom heeft VluchtelingenWerk een actieve rol in gezinshereniging, met fondsen en menskracht. In 2009 krijgt het Vluchtelingenfonds 508 aanvragen binnen voor gezinshereniging, daarvan kunnen we er 413 financieel ondersteunen, waarmee 1.312 mensen herenigd zijn in Nederland. Hiermee is een bedrag van 411.000 euro gemoeid. Helaas moeten we het fonds in november sluiten, omdat het is uitgeput. Hierdoor kunnen we een aantal aanvragen niet in behandeling nemen. De toezeggingen van nieuwe fondsen zijn niet voldoende om aan de vraag te voldoen, en voor 2010 is er nog minder geld. In december vinden we een nieuwe grote donor, het Fonds DBL, die 65.000 euro bijdraagt – toch blijft de noodzaak om nieuwe geldschieters te vinden groot. Ook voor bijzondere noden doen vluchtelingen en asielzoekers een beroep op het Vluchtelingenfonds. In 2009 honoreert het fonds 14 van de 38 aanvragen (kosten: 16.000 euro). Zo betalen we een ticket voor een vrouw die zo in staat is haar terminaal zieke echtgenoot in


Nederland te bezoeken. Ook betalen we een bandopname voor een taalanalyse, uiteraard na een grondige analyse van het dossier van de betrokkene. Tenslotte krijgen 6 van de 19 uitgeprocedeerden die ons om steun vragen, een bijdrage.

Maatschappelijke begeleiding in Friesland Wat heb ik als vreemdeling nodig om mij in Nederland ‘mens’ te voelen? Hoe houd ik regie over mijn eigen leven? Wat draag ik als burger bij aan mijn nieuwe land? Vragen die de regionale afdeling van VluchtelingenWerk in Drenthe, Groningen en Friesland als leidraad neemt bij de maatschappelijke begeleiding van vluchte lingen. Dat betekent concrete afspraken met gemeenten over sociale en arbeidsparticipatie. Dat betekent bevlogen vrijwilligers die de nieuwkomers intensief bijstaan, met huiswerk begeleiden, huurcontracten uitleggen, fietslessen geven. Andere vrijwilligers zijn weer een persoonlijke coach voor vluchtelingen in een isole ment. Uiteraard zitten taallessen en taalmaatjes ook in het assor timent. Bovendien vindt de afdeling uitwisseling belangrijk en laat Nederlandse, in dit geval Drentse, en allochtone jongeren kennismaken met elkaar in het educatieve project ‘Jonge Wereldburgers’.

Taalcoaches Zijn huis, werk en gezin hard nodig om een plek in een nieuwe samenleving te verwerven, de taal van het land van aankomst beheersen zet integratie en inburgering in een hogere versnelling. Reden voor VluchtelingenWerk om in 2009 meer taalcoaches te zoeken – in 2008 meldden zich al 250 taalcoaches, dit jaar groeit dat aantal tot ruim 1.600. VluchtelingenWerk werkt in het project samen met Humanitas, Gilde Samen-Spraak, het Nederlandse Rode Kruis en het Landelijk Netwerk Thuislesorganisaties. Samen hebben zij met toenmalig minister Vogelaar in juni 2008 een convenant ondertekend. In 2009 leggen de vijf partners een projectplan op tafel. Daaruit volgt een digitale toolkit voor gemeenten, werving van vrijwillige taalcoaches onder grote landelijke bedrijven, de voorbereidingen voor een landelijke conferentie en trainingen voor de taalcoaches. Per 31 december 2009 heeft VluchtelingenWerk in de helft van de 217 deelnemende gemeenten projecten lopen. Dat is meer dan verwacht. In drie jaar tijd zal VluchtelingenWerk ruim 7.500 taalkoppels – een vluchteling en een taalcoach – realiseren, 39 procent van het totaal aantal taalkoppels dat het ministerie van VROM voor ogen heeft. De regionale afdelingen van VluchtelingenWerk ontvangen hiervoor ruim 5 miljoen euro van het ministerie. Een taalcoach geeft geen les, maar oefent echt de praktijk. Een gesprek met school, een klacht indienen, openbaar vervoer … voor vluchtelingen is dit een uitstekende aanvulling op hun inburgerings cursus. De taalcoaches zijn heel divers: soms zijn het ambtenaren, soms komen ze uit het bedrijfsleven. Veel van hen doen dit vrijwilligerswerk naast een betaalde baan.


Bij het Mensenbiebproject blijken vooroordelen een prima binnenkomer voor een goed gesprek.

Leen een vluchteling Misschien wel het leukste integratieproject van Nederland: de Mensenbieb. Zoals in een echte bibliotheek boeken te leen zijn, biedt de Mensenbieb letterlijk een mens aan voor een bijzondere ontmoe ting. Het motto: leen geen mening, oordeel zelf. In juli 2009 gaat de Mensenbieb landelijk en feestelijk van start, na een succesvolle pilot op vijf locaties door VluchtelingenWerk Midden Nederland in samenwerking met creatief denker en sociaal innovator Kim Tsai. Het idee erachter is dat mensen nieuwsgierig zijn naar vluchtelingen, maar in het dagelijks leven niet vanzelf met ze in contact komen. Tijdens een uitleensessie (met koffie) ontmoet de biebbezoeker iemand met een andere achtergrond, die misschien is opgegroeid in een volstrekt andere cultuur. De vrijwilligers in de Mensenbieb doen mee omdat ze graag andere mensen willen ontmoeten en meer over Nederland willen weten. Vooroordelen als ‘studenten zijn altijd dronken’ of ‘ambtenaren zijn lui’ blijken prima binnenkomers voor een goed gesprek. Dat gesprek tussen bezoeker en uitgeleende mag overigens over alles gaan. De bieb kan overal worden georganiseerd: op een festivalterrein, tijdens een open dag, op een school of, zoals de naam al suggereert, in de bibliotheek. Op 31 december 2009 hebben zeven van de veertien regionale afdelingen een Mensenbieb. Het doel is dat 80 procent van de afdelingen voor 31 december 2010 een Mensenbieb hebben geopend. De methodiek staat op www.mensendoeneenboekjeopen.nl.

Ontmoetingsproject in Noordwest-Holland Made in Holland

Made in Holland een wereld in geuren, smaken en verhalen

een wereld in geuren, smaken en verhalen

Made in Holland, een wereld in geuren, smaken en verhalen: een kookboek vol recepten uit Armenië, Somalië, Congo, Afghanistan, Kroatië, Irak en Nederland. Van simpele maaltijden tot feestelijke gerechten. Eigentijdse én traditionele recepten, overgedragen van moeder op dochter. Allemaal met liefde bereid in een Nederlandse keuken. Vrouwen die hun land moesten ontvluchten en Nederlandse vrouwen die hen wilden leren kennen, kwamen elkaar tegen bij een kookproject van de afdeling VluchtelingenWerk Noordwest-Holland. De mooie verhalen, de heerlijke recepten en de bijzondere ontmoetingen waren zo inspi rerend dat er een kookboek uit is ontstaan. Het boek, met een voorwoord van Caroline Tensen, ambassadeur van de Nationale Postcode Loterij, wordt op 22 november 2009 feestelijk gepresen teerd. Het kookproject waaruit het boek voortkomt, is gebaseerd op Bi-ont, een methode voor ontmoetingsprojecten die VluchtelingenWerk heeft ontwikkeld. Samen met het Oranjefonds steunen we dit regionale kookproject. We nemen met plezier een deel van de oplage van het kookboek af.

Duizend en één kracht van vrouwen

Kinderen op vakantie

Met trots ronden 180 allochtone en vluchtelingenvrouwen in een achterstandspositie een zogeheten EVC-traject af. Dat betekent dat ze zich bewust zijn geworden van hun competenties door een talententraining, zes maanden als vrijwilliger hebben gewerkt bij een maatschappelijke organisatie, een portfolio en toekomstplannen hebben gemaakt. EVC staat voor Eerder Verworven Competenties – door dit traject kunnen de vrouwen empowered en actief deelnemen aan de samenleving. Het EVC-traject is drie jaar geleden, op 1 januari 2007, gestart. Regionale afdelingen van VluchtelingenWerk voeren het uit als onderdeel van het landelijke participatieproject Duizend en één Kracht in samenwerking met Movisie en Stichting Empowerment Centre. Eind 2009 is het project met succes afgerond in zes gemeenten: Amsterdam, Breda, Den Haag, Nijmegen, Rotterdam en Utrecht.

Circusweek, Creatief Theater, Chillen op Vlieland, boomhuttenkamp: een greep uit de kindervakantieweken die VluchtelingenWerk organi seert en financiert. Want voor veel vluchtelingkinderen betekent zomervakantie zes weken lang verveling in het asielzoekerscentrum. Daarom zorgen we er al jaren voor dat asielzoekers- en vluchteling kinderen van 6 tot 17 jaar even op vakantie kunnen. Gespecialiseerde organisaties als YMCA, NIVON, Stichting Weekje Weg, Stichting Vakantiekind, Stichting Capriool en Stichting de Vrolijkheid vullen het programma in, VluchtelingenWerk heeft de werving, de aanmeldingen en administratie onder zijn hoede. Omdat veel ouders het moeilijk vinden om hun kinderen een week te moeten missen, brengen we ook vakantieweken naar de asielzoekerscentra toe. Naast de Kindervakantieweken zijn er nog Eénouderweken, waar ouders ook kunnen ontspannen omdat anderen activiteiten met hun kinderen ondernemen. In 2009 organiseren we 12 vakantieweken op asielzoekerscentra, 29 reguliere weken en 8 weken voor eenoudergezinnen. Daar komen 897 kinderen en 87 ouders op af. Twee vervelende incidenten leiden tot een klacht en zijn voor ons aanleiding om een gedragsprotocol op te stellen. Verder merken we dat de samenwerking met de regionale afdelingen beter mag. Aan de kindervakantieweken geven we 167.753 euro uit.


Foto Bert Spoor

Oefenen voor een voorstelling aan het eind van de Circusweek, één van de Kindervakantieweken van VluchtelingenWerk.



T ijdens een culturele zondag in Utrecht konden bezoekers van de bibliotheek naar de Mensenbieb. Daar kun je in plaats van boeken, mensen lenen, om zo kennis te maken met de hoofdpersonen achter de verhalen van vluchtelingen. ‘Leen geen mening, oordeel zelf’, is het motto van het project.

4 Communicatie: vluchtelingen zichtbaar maken Vluchtelingen zichtbaar maken in de samenleving, bij de media, donateurs, subsidiegevers en het ‘grote publiek’: ons werk en de mensen voor wie we opkomen gedijen bij een sterk draagvlak. Bovendien vinden we het belangrijk onze vrijwilligers voor het voetlicht te brengen. Communicatie – van persbericht tot festival, van publiekscampagne tot tijdschrift – is dan ook essentieel. VluchtelingenWerk Nederland geeft in 2009 2 miljoen euro uit aan communicatie en fondsenwerving.

Binding met huidige donateurs

werving uit te breiden. Ook sluiten we aan bij de trend dat mensen zelf geld werven voor goede doelen in plaats van rechtstreeks te doneren. Foto Roy Beusker

Donateurs zijn voor ons van levensbelang, niet alleen vanwege hun financiële bijdrage, maar juist als steun en draagvlak van ons werk. Daarom besteden we er veel aandacht aan onze huidige donateurs te behouden. Ze ontvangen elk kwartaal VluchtelingenWerk Magazine en de nieuwsbrief Voetsporen. In 2009 geven we voor het eerst een populaire versie van het jaarverslag voor donateurs uit, dat doen we in 2010 weer. Vanwege het grote belang bellen leden van het managementteam major donors, om hen persoonlijk te bedanken. In 2010 willen we donateurs aan ons blijven binden en de giften op peil houden. Dat zullen we doen door in een donateurspanel te onderzoeken wat donateurs belangrijk vinden en daarop in te spelen met een loyaliteitsprogramma.

Nieuwe donateurs De economische crisis is overal merkbaar, ook bij maatschappelijke organisaties. Veel burgers ervaren persoonlijk de gevolgen en houden de hand meer op de knip. Het lukt VluchtelingenWerk Nederland daarom niet het aantal donateurs en hun giften te verhogen met 15 procent, onze doelstelling voor particuliere fondsenwerving van 2009. We zijn tevreden dat we er ondanks de crisis in slagen de opbrengsten uit particuliere fondsenwerving gelijk te houden: 2.8 miljoen euro. Dat is gelijk aan de inkomsten in 2008. Het percentage kosten voor fonds werving bedraagt 20 procent – in 2008 was dit 19 procent. Dit percen tage ligt onder de norm van 25 procent die het Centraal Bureau Fondsenwerving hanteert. Al jaren slaagt VluchtelingenWerk erin om zo rond 20 procent te scoren. Nieuwe donateurs werven we door inserts in verschillende bladen die bij onze doelgroep passen, huis-aan-huiskaarten rondom de campagne Weet u de weg in…? en door telemarketing. We concen treren ons ook meer op online manieren van werving: in 2009 testen we zogeheten bannering en e-mailmarketing. Binnen telemarketing besteden we extra aandacht aan de vaak ‘vergeten’ doelgroep van allochtone donateurs. Hoewel telemarketing een succesvol middel is voor onze fondsenwerving, zijn we ook gebonden aan de strengere regels zoals het bel-me-nietregister. We zijn blij met bijna 600 nieuwe donateurs: hun aantal stijgt van 42.241 in 2008 naar 42.804 in 2009. De plannen voor 2010 zijn om de innovatieve manieren van fondsen 29 | VluchtelingenWerk Nederland Jaarverslag 2009

Postcode Loterijambassadeur Caroline Tensen doet enthousiast mee aan een

bijzondere fietsles in Den Haag.

Met dank aan de Nationale Postcode Loterij Van 2009 tot 2012 kan VluchtelingenWerk Nederland jaarlijks rekenen op een vaste bijdrage van 10 miljoen euro van de Nationale Postcode Loterij, een afspraak die in 2008 is gemaakt. Daarnaast kunnen we voorstellen indienen voor een bijdrage aan eenmalige grote projecten. En daar is de Nationale Postcode Loterij in 2009 ruimhartig in: samen met het UAF en de Vrolijkheid ontving VluchtelingenWerk Nederland een extra bijdrage van 1.375.920 euro voor het project Bruto Nationale Vrolijkheid dat het leven van bewoners van asiel zoekerscentra wil verbeteren (zie kader). Een hartelijk gebaar zijn ook de tien Postcode Loterij fietsen – een nieuwe prijs – die de Haagse afdeling van VluchtelingenWerk cadeau krijgt. Veel regionale afdelingen geven vluchtelingen immers fietsles. Postcode Loterijambassadeur Caroline Tensen doet enthousiast mee aan de bijzondere fietsles bij de uitreiking van de fietsen. Bovendien zijn elf Postcode Loterijwinnaars zo gul om hun gewonnen fiets aan VluchtelingenWerk te schenken. We stellen de bijdragen en de inspanningen van de Postcode Loterij erg op prijs. Die waardering laten we zien door berichten en adver tenties in het VluchtelingenWerk Magazine en de banners op onze

website. Op haar beurt zendt de Postcode Loterij in de eigen televisie programma’s drie keer korte filmpjes uit over ons werk. Daarnaast komen vijftien medewerkers van de Raad van Commissarissen en de directie van de Postcode Loterij in april op werkbezoek bij VluchtelingenWerk. Ze bezoeken onder meer Aanmeldcentrum Schiphol. Ook zijn vluchtelingen het thema in een avondvullend pro gramma van de televisiezender Het Gesprek op 19 juni, aan de voor avond van Wereldvluchtelingendag – het programma is een initiatief van de Postcode Loterij. In totaal keert de Postcode Loterij ruim 256 miljoen euro uit in februari 2010 bestemd voor 2009, aan 75 goede doelen die een schonere en rechtvaardige wereld nastreven. VluchtelingenWerk Nederland is al sinds de oprichting van de loterij in 1989 een van de ontvangers.

Bruto Nationale Vrolijkheid Ver van familie, weinig privacy, geen werk, veel wachten: het leven in asielzoekerscentra kan een stuk aangenamer, prettiger en vrolijker. Samen met de bewoners ontwikkelen Stichting de Vrolijkheid, Stichting voor Vluchteling-Studenten UAF en VluchtelingenWerk de Bruto Nationale Vrolijkheidsindex, alias de Vrolijkheidsmonitor. Een project dat uitdrukkelijk bewoners van asielzoekerscentra en omwonenden bij elkaar wil brengen. Bewoners van asielzoekerscentra verzamelen hun dromen, hun ervaringen in de centra en hun plannen wat ze anders willen. Die komen allemaal samen in een index die laat zien hoe je in het centrum gezond en gelukkig kan worden en blijven. Op een feestelijke, creatieve manier krijgen buurtbewoners de index gepresenteerd – en ze krijgen een actieve rol bij de uitvoering van die plannen, van voetbalclub, toneelvereniging, zangkoor tot de buurtregisseur.

vrijwilligerstest met meer dan 10.000 hits, banners in verschillende maten en 3 informatiebijeenkomsten. Met een budget van 240.000 euro voor de hele campagne kunnen we tevreden zijn over de resultaten. Ruim 1.200 mensen melden zich aan als potentiële vrijwilliger. Ongeveer 70 procent komt binnen via de campagnewebsite, de rest via antwoordkaarten of telefoon. Dit is nog niet de voorgenomen 2.000, maar begin 2010 blijven de aanmel dingen binnenkomen. Omdat de centrale registratie van nieuwe vrijwilligers in 2009 nog niet goed functioneert, weten we niet precies hoeveel aangemelde vrijwilligers ook daadwerkelijk aan de slag zijn gegaan. In 2010 moet dit systeem wel goed functioneren. Onze zichtbaarheid en naamsbekendheid is een klein beetje toege nomen: van 54 naar 55 procent (bron: Charibarometer 2009). Dit is in ieder geval een breuk met de daling die we vanaf 2005 hebben gezien. In 2010 blijft het actiemateriaal beschikbaar, de actiewebsite blijft in de lucht en voor de werving van nieuwe vrijwilligers onder jongeren en vluchtelingen/migranten ontwikkelen we een nieuw programma (zie hoofdstuk Vereniging & Organisatie, Meer verschil).

Weet u de weg in Ferwerderadiel?

Weet u de weg in Maastricht? In Sneek? 4.500 nieuwe donateurs 2.000 potentiële vrijwilligers, 85 procent van de gemeenten kent de naam VluchtelingenWerk: dit zijn de ambiti euze doelstellingen van onze campagne Weet u de weg in …? Pilots uit 2008 vormen de basis voor deze campagne. Destijds hadden we drie doelstellingen: zichtbaarheid vergroten, nieuwe vrijwilligers werven en meer lokale fondsenwerving. De eerste twee doelen bleken goed te werken, maar lokale fondsenwerving was niet succesvol. De doelstelling van 4.500 nieuwe donateurs hebben we daarom in 2009 laten vallen. Als de campagne in september begint, doen zo’n 175 lokale afdelingen van VluchtelingenWerk mee. We laten 18.820 posters, 94.500 huis-aan-huiskaarten, 67.500 folders, en 43 standpakketten maken – elke afdeling kan materiaal met zijn eigen slogan bestellen: Weet u de weg in Sneek? of Weet u de weg in Maastricht? Zo maakt de campagne zichtbaar dat VluchtelingenWerk in heel veel gemeenten in ons land actief is. Landelijk zetten we de campagne kracht bij door 512 uitzendingen van een radiospot, 60 formaten stopperadvertenties, 2.000 buitenreclameborden in 54 gemeenten, regionale en landelijke persberichten, een campagnesite inclusief 30 | VluchtelingenWerk Nederland Jaarverslag 2009

Word vrijwilliger en help een vluchteling op weg! Bel 058 2131323 of ga naar www.weetudeweg.nl In september 2009 start een landelijke campagne met als doel nieuwe vrijwilligers te werven en VluchtelingenWerk meer naamsbekendheid te geven.

Magazine nieuwe stijl Een nieuw magazine, voor minder geld, op milieuvriendelijker papier, met meer nadruk op onze aanwezigheid door het hele land en meer vluchtelingen in beeld en aan het woord: dat is de restyling die VluchtelingenWerk Nederland in 2009 voor ogen heeft met het kwartaalmagazine. En de restyling slaagt. Ook veranderen we de titel,

beleid en de te dure leges voor verblijfsvergunningen, … over zaken die vluchtelingen raken zoekt VluchtelingenWerk Nederland bewust en actief de pers op. Ook successen en onderzoeken brengen we ruim onder de aandacht van journalisten en redacties, zoals het Banenoffensief voor pardonners, de taalcoaches en de IntegratieBarometer. Door het werk van de persvoorlichters is VluchtelingenWerk 12 keer zichtbaar op televisie en 25 keer te horen op de radio, we worden 113 keer genoemd in kranten- en tijdschriftenartikelen. Zo schuift direc teur Edwin Huizing onder meer aan bij NOVA, BNR Nieuwsradio en de Wereldomroep over de afschaffing van de categoriale bescherming voor Irakezen en Somaliërs. Hij is bij RTL Nieuws en Goedemorgen Nederland te zien en te beluisteren over de opvang van asielzoekers in tenten en spreekt op radio 1, 2 en 5 over onze IntegratieBarometer.

Congolese portretten

Ons blad Contouren krijgt in 2009 een restyling. Vanaf dat moment heet het blad: VluchtelingenWerk Magazine.

Contouren wordt VluchtelingenWerk Magazine waardoor er geen onduidelijkheid meer bestaat over de afzender. De verandering is het sterkst in het karakter van het blad: van journalistiek magazine naar relatiemagazine dat onze donateurs, vrijwilligers en stakeholders informeert, bindt en betrekt. En onder het mom van practice what you preach laten we meer freelancers met een vluchtelingachter grond voor het magazine werken. Daarnaast hebben vier regionale afdelingen hun eigen editie gekregen met een eigen nieuwspagina – dat versterkt de band met de donateurs en vrijwilligers in die regio’s. Het vernieuwde magazine is goed ontvangen, de oplage stijgt van 17.000 naar 21.000 exemplaren, evenals de respons op de acties in het magazine. Krijgen we in 2008 gemiddeld ongeveer 200 reacties op puzzel en weggevertjes, in 2009 verdubbelt dit naar meer dan 400 reacties per nummer. De kosten voor de totale productie drukken we flink: door onder meer van drukker, verzender en vormgever te veran deren geven we 90.000 euro uit in plaats van de begrote 150.000 euro. De plannen voor 2010 zijn om nog vier regionale afdelingen te laten meewerken aan een eigen editie. Wel ‘verliezen’ we acht pagina’s per uitgave door bezuinigingen. Met een aantal slimme ingrepen zal de lezer hier niet veel van merken. Alle belangrijke rubrieken en artikelen blijven gewoon bestaan.

VluchtelingenWerk Nederland beschikt over het een klein fonds om activiteiten van anderen te ondersteunen die het draagvlak voor vluchtelingen in de Nederlandse samenleving versterken – in 2009 zit er 100.000 euro in dit Draagvlakfonds. Het fonds ondersteunt in 2009 vijf initiatieven. Eén daarvan is BeforExile, een foto-expositie en een gelijknamige website die laten zien wie vluchtelingen waren vóór dat ze gedwongen moesten vluchten: onderwijzer, middenstander, dokter, verpleger of militair. Het project is een initiatief van Afrikajournalist Jeroen Corduwener en fotograaf Joost van den Broek die in Burundi veertig vluchtelingen uit Congo portretteren. De tentoonstelling is te zien in het Afrikacentrum in Cadier en Keer, het Afrikamuseum in Berg en Dal, op het Festival Mundial in Tilburg, het Stadhuis in Den Haag, de Domkerk in Utrecht en op een buitententoonstelling rond de Westerkerk in Amsterdam. De tentoonstellingen trekken bijna 170.000 bezoekers en de website 45.000. Ook biedt het Draagvlakfonds financiële steun aan het Cayucoproject van Mundial Productions. Rond twee vluchtelingenboten uit West-Afrika is een foto-expositie en een lesbrief ontwikkeld. De tentoonstelling is in de zomer op drie festivals in het zuiden van het land te zien, waaronder het Festival Mundial in het Leijpark te Tilburg. In totaal zien bijna 120.000 mensen de Cayucotentoonstelling. In 2009 geven we vanuit het Draagvlakfonds bijna 40.000 euro uit aan deze en andere draagvlakactiviteiten.

Asielzoekers Somalië belanden op straat Enkele honderden Somalische asielzoekers zijn op straat beland sinds staatssecretaris Albayrak (vreemdelingenzaken) in mei dit jaar het automatische beschermingsbeleid voor Somalië heeft afgeschaft. De regeling werkte fraude in de hand. Asielaanvragen van Somaliërs worden nu weer individueel beoordeeld. Trouw, 8 september 2009

Vluchtelingen in de pers De afschaffing van de speciale bescherming voor Somaliërs, de opvang van asielzoekers in tenten, de Griekse wantoestanden waar asielzoekers naar teruggestuurd worden, het gesleep met asiel zoekers van locatie naar locatie, de noodzaak tot een Europees asiel 31 | VluchtelingenWerk Nederland Jaarverslag 2009

Foto Joyce Vlietstra

VluchtelingenWerk is op 5 mei 2009 aanwezig op alle dertien Bevrijdingsfestivals. Ook in Haarlem komen duizenden jongeren af op het festival..

Herenigd op het Bevrijdingsfestival Al sinds 2005 is VluchtelingenWerk Nederland, samen met War Child, Amnesty International en Cordaid, één van de vaste deelnemers aan de Bevrijdingsfestivals die jaarlijks worden georganiseerd door het Nationaal Comité 4 en 5 mei. Het Landelijk Bureau voorziet in de coördinatie en zorgt voor het benodigde materiaal, van promotiema teriaal tot stiften. De opbouwers, festivalstandhouders en andere vrijwilligers komen van de deelnemende regionale afdelingen. Uit het oog, in het hart is ons thema op de dertien Bevrijdingsfestivals in 2009. Een uitdrukking die precies verwoordt hoe hard nodig gezinshereniging is. In onze vlaggetjespaviljoens op het Plein van de Vrijheid en op een actiewebsite kunnen bezoekers met een wensvlaggetje uitdragen dat ze een menselijker beleid willen dat gezinnen sneller herenigd. Want op de vlucht raken mensen vaak

hun dierbaren kwijt en komen alleen of met een deel van het gezin aan in Nederland. Gezinnen moeten snel bij elkaar gebracht kunnen worden en kinderen horen gewoon bij hun eigen ouders op te groeien. In totaal doen 3.800 mensen aan de actie mee, minder dan we gehoopt hadden en niet voldoende om aan de staatssecretaris aan te bieden. Bovendien overschrijden de kosten, 88.238 euro, het budget van 75.000 euro. Reden voor ons om organisatie, materiaal en menskracht goed te evalueren en het de volgende keer anders te doen.

Ik ben Sadija. Omdat ik doodziek was en van de Taliban niet naar een ziekenhuis mocht, zorgde mijn man ervoor dat ik kon vluchten. Hij bleef achter in Afghanistan. Ik ben in Nederland en wil na jaren Abuwali weer in mijn armen sluiten. Help ons! Ik heet Abuwali en was directeur van een school. Door de Taliban kon mijn doodzieke vrouw Sadija niet naar het ziekenhuis. Ons laatste geld gebruikten we zodat zij kon vluchten. Ze is in Nederland en is gezond. We wachten al jaren op hereniging. Help ons! Een Bevrijdingsfestival is meer dan petities tekenen. We organi seren in 2009 ook een spel dat gezinshereniging nabootst: met vluchtverhalen van fictieve vluchtelingkoppels (man/vrouw, vrouw/kind enzovoorts) kunnen de spelers op zoek naar hun ‘gezin’.

Ronak Mowlayi, Iran


Ronak Mowlayi, gevlucht uit Iran, is nu software engineer bij een grote ICT-dienstverlener. ‘Mijn collega’s zijn geweldig. Van

hen heb ik veel over de Nederlandse cultuur geleerd en ik voel me meer betrokken.’



Fietsen, voor Nederlanders de gewoonste zaak van de wereld. Voor vluchtelingen onderdeel van hun integratie.


Foto Bert Spoor

Als Peter van Eijkelenburg binnenstapt, begint Paw Eh Say Hootha uit Birma meteen enthousiast te vertellen wat ze die week heeft meegemaakt. Peter: ‘Ik was eerst alleen de taalcoach van Paw, maar al snel schoof haar man Pee Hel ook aan. Samen nemen we de kranten door die ik meebreng.’

5 Vereniging & Organisatie: bruggen bouwen Bruggen bouwen tussen vluchteling en geboren Nederlander, tussen asielzoeker en vrijwilliger, tussen oudkomer en nieuwkomer, tussen lokale politiek en onze regionale afdelingen: VluchtelingenWerk Nederland heeft het ideaal om de situatie van vluchtelingen te verbeteren. Dat vereist grif delen van onze deskundigheid en kennis, intern en extern. Dat vraagt om bezinning op de kern van ons werk, om aandacht voor meer diversiteit binnen onze organisatie. En dat alles vraagt om optimaal samenwerken tussen Landelijk Bureau en de regionale afdelingen. In 2009 besteden we 3,7 miljoen euro aan de ondersteuning van het werk van de Vereniging in de regio. Vereniging en Landelijk Bureau

Nieuwe situatie In deze nieuwe situatie verloopt de samenwerking tussen de regio nale afdelingen en het Landelijk Bureau nog niet altijd even soepel. De verwachtingen over en weer, wie beslist waarover, hoe besteden we de beschikbare middelen, wat biedt het Landelijk Bureau wel en wat niet, de eisen aan de afdelingen – dergelijke kwesties leveren af en toe spanningen binnen de Vereniging op. Een nieuwe structuur voor de besluitvorming binnen de organisatie is nodig. Eind 2009 gaat de werkgroep VluchtelingenWerk 2.0 daarmee aan de slag. Om duidelijke afspraken te maken en vast te leggen over de dienst verlening die het Landelijk Bureau aan de regionale afdelingen biedt, worden voor het eerst zogeheten DienstVerleningOvereenkomsten (DVO’s) opgesteld. Deze DVO’s bevatten afspraken over onder meer organisatieontwikkeling, financieel management, kwaliteit, ICT, communicatie, fondsenwerving en personeelszaken. Daarnaast investeren we veel tijd en aandacht in uniform financieel management en eenduidige bedrijfsvoering bij alle regionale 35 | VluchtelingenWerk Nederland Jaarverslag 2009

afdelingen: eenheid in die werkwijze kost de Vereniging uiteindelijk minder tijd en geld. Foto Goedele Monnens

Veertien regionale afdelingen en het Landelijk Bureau vormen samen de Vereniging VluchtelingenWerk Nederland. Het Landelijk Bureau in Amsterdam heeft de landelijke belangenbehartiging, beleidsontwik keling en bevordering van draagvlak onder zijn hoede. Het bureau signaleert actuele ontwikkelingen, ontsluit informatie, geeft juridisch advies, verzorgt trainingen en opleidingen en is verantwoordelijk voor de lobby op het gebied van integratie en asielbeleid. De regio nale afdelingen kunnen op het Landelijk Bureau rekenen voor onder steuning van het unieke netwerk van vrijwilligers, betaalde mede werkers en rechtshulpverleners met kennis, fondsen en faciliteiten. In dit jaarverslag legt het Landelijk Bureau verantwoording af over de activiteiten, inkomsten en uitgaven over 2009. Het afgelopen jaar is de schaalvergroting, een proces waar we al enkele jaren aan werken, echt een feit: 350 lokale, grotere en kleinere organisaties zijn gefuseerd tot veertien regionale afdelingen Het levert een vereniging op met slagvaardige regionale afdelingen met een herkenbare VluchtelingenWerksignatuur. Dat is goed voor medewerkers, vrijwilligers en vooral goed voor vluchtelingen. Bij elke afdeling krijgen zij professionele, persoonlijke en betrokken begelei ding tijdens hun tocht langs de instanties en bij hun integratie in de Nederlandse samenleving.

Vrijwilliger helpt vluchteling bij het invullen van papieren. .

De kern van ons werk Wie zijn we, wat doen we wel en wat doen we niet? Af en toe stilstaan bij de kern van ons werk, vluchtelingen beschermen, is nodig om eenheid en samenhang te bewaren door de hele organisatie heen. In 2009 schrijven we een gedegen notitie over onze nabije toekomst visie (2015), op basis van bestaand materiaal en aanvullende inter views, die weer eens zorgvuldig de essentie van het bestaan van VluchtelingenWerk Nederland weergeeft. Wie zijn we en wat doen we? VluchtelingenWerk is een onafhanke lijke, nationale vluchtelingenorganisatie, die zich professioneel en met vrijwilligers inzet voor vluchtelingenbescherming. In onze belangenbehartiging staat de vluchteling centraal – en dat doen we praktijkgericht. Daarbij zullen we, als het nodig is, samenwerken in strategische allianties en met zusterorganisaties en internationale mensenrechtenorganisaties. We vatten de bescherming van vluchte lingen ruim en breed op: het gaat om juridische veiligheid, maatschappelijke veiligheid en internationale solidariteit. Wat doen we niet? VluchtelingenWerk Nederland wordt geen brede maatschappelijke organisatie voor en over migratie, ook al kunnen regionale afdelingen zich inzetten voor migranten, dat moet de bescherming van vluchtelingen niet belemmeren. Ook worden we geen internationale vluchtelingenorganisatie.

Op basis van deze notitie concluderen we dat de missie, zoals die is vastgelegd in de statuten van 2008, blijft gehandhaafd.

Inkomsten Voor ons werk ontvangen we, naast de bijdragen van de Nationale Postcode Loterij en onze donateurs, subsidies van de ministeries van Wonen, Wijken en Integratie, Justitie en Sociale Zaken en Werkgelegenheid. Subsidies gaan altijd gepaard met afspraken over prestaties en we verantwoorden onze bestedingen met rapportages, evaluaties en verslagen. Andere inkomsten vormen giften van parti culiere donateurs, bijdragen van (programma-)fondsen, projectfi nancieringen en vergoedingen zoals die van rechtshulpverleners die bijdragen aan de Werkgroep Rechtshulp Vluchtelingen. Financiers en giftgevers kunnen erop rekenen dat VluchtelingenWerk al deze inkomsten zorgvuldig besteedt.

Minder geld VluchtelingenWerk Nederland merkt in 2009 de gevolgen van de financiële crisis. We ontvangen minder fondsen, minder sponsor gelden en de overheidssubsidies zijn lager. Bovendien is het bedrag dat we komende drie jaar van de Nationale Postcode Loterij ontvangen lager dan voorgaande jaren. Al met al betekent dit dat de uitgaven van het Landelijk Bureau en de Vereniging beperkt moeten worden. Eind 2009 maakt de directie duidelijk dat het Landelijk Bureau zal moeten inkrimpen. Daarbij zal de kerntaak asiel worden ontzien. Ook is er minder geld beschikbaar voor de regionale afdelingen. Begin 2010 worden de plannen verder uitgewerkt. De belangrijkste uitdaging: de kwaliteit en de kern van ons werk behouden.

Vrijwilligers, de motor van onze missie Begin 2009 zijn er naar schatting 5.000 vrijwilligers actief als werkbegeleider of integratiebegeleider. In de loop van 2009 komen daar 130 vrijwilligers en 1.620 taalcoaches bij. Vrijwilligers zijn de motor van onze vereniging: zij verwezenlijken onze missie en zorgen er voor dat we een open en gastvrij land zijn voor mensen op de vlucht. In alle fasen van de asielprocedure, bij de zoektocht naar familieleden, bij het vinden van werk en een huis of een school voor de kinderen, bij alles wat integratie aangaat … Kortom, vrijwilligers van VluchtelingenWerk zijn goud waard, voor de organisatie, voor de samenleving en voor vluchtelingen zelf. Zij kunnen rekenen op trainingen en cursussen om hun begeleiding aan vluchtelingen professioneel te kunnen uitvoeren. In 2009 volgen 4.237 deelnemers een opleiding, training of cursus – in 2008 waren dat er 4.107. Ook e-learning voor de basiscursussen blijft populair: in 2009 tellen we 8.024 logins, in 2008 waren dat er 8.266.

Meer verschil Meer kleur, meer jongeren, en een andere visie op vluchtelingen in onze organisatie: in een notendop zijn dat de doelen van het twee jarige project Kwaliteit in Diversiteit. Dit project, dat we in 2009 stevig in de steigers zetten, geldt voor vrijwilligers, betaalde mede werkers, bestuurders, de regionale afdelingen en het Landelijk Bureau zelf. Het vrijwilligersprofiel bij VluchtelingenWerk is meestal een witte

Linda Rook

Foto Raymond de Haan

‘ Toen ons gezin een tijd in Amerika woonde, had ik, ondanks het feit dat het een westers land is en dat we het heel goed hadden, af en toe gewoon behoefte aan een luisterend oor en wat begrip. Dat probeer ik nu te bieden aan de mensen die bij mij op spreekuur komen’, vertelt vrijwilligster Linda Rook.


vrouw, 55+, midden tot hoog opgeleid en meerdere jaren betrokken bij de organisatie. Mannen zitten, zoals bij veel vrijwilli gersorganisaties, vaker in bestuursfuncties en de meer ‘zakelijktechnische’ functies. Uiteraard verschuift dit de laatste jaren: in de grote steden zijn meer jonge en allochtone medewerkers bij VluchtelingenWerk aan het werk, in de kleinere gemeenten zijn dat vaker vrijwilligers van het oude profiel. Als maatschappelijke organisatie willen we de komende jaren meer jongeren en allochtonen in onze organisatie opnemen. Op die manier werken we aan een nog sterkere binding met de samenleving. Alleen ‘jong en meer kleur’ vinden we een te beperkte aanpak. Ook is het nodig de visie op vluchtelingen in onze organisatie te veranderen: van een cliënt die hulp nodig heeft, naar een mens met ervaring en deskundigheid. Concreet zijn de doelen van Kwaliteit in Diversiteit: • duizend jongeren tussen de 18 en 35 jaar werven en duizend vluchtelingen/migranten als vrijwilliger voor VluchtelingenWerk. Deze werving start in de loop van 2010. In 2009 doen we onder zoek naar de beste manieren van werven; • vijftien aanjagers bij de regionale afdelingen aanstellen die medewerkers uit andere doelgroepen vinden en binden. In 2009 werken in alle regionale afdelingen aanjagers; • masterclasses voor de directeuren van de regionale afdelingen en het Landelijk Bureau – in 2009 volgen zij twee keer een master class van in totaal vier dagen; • alle regionale afdelingen krijgen een opleidingsadvies om bestaande en nieuwe medewerkers klaar te stomen voor meer diversiteit. Elke regionale afdeling krijgt een advies op maat; • in twee jaar twaalf vluchtelingentrainers opleiden die zelf vluch teling zijn geweest. Deze opleiding start in 2010. Uniek is onze samenwerking met opleidingsinstituut De Baak, dat ons korting biedt op de uurtarieven. Gaandeweg komen we obstakels tegen. Aanjagers aanstellen bij de regionale afdelingen loopt vertraging op omdat veel afdelingen nog te druk zijn met hun reorganisatie. Bovendien ontstaat er verwarring met de al eerder geplande campagne Weet u de weg in …? die ook vrijwilligers werft, maar niet specifiek in de doelgroepen van dit project. In 2010 zetten we het project met de nodige aanpassingen voort.

Aanjagers in actie Groningen, 22 januari 2009: zo’n 175 vrijwilligers zijn hard, serieus en opgetogen aan het werk in het Martiniplaza. Ze buigen zich over de vraag: hoe krijg je je organisatie diverser? Met meer jongeren en meer mensen met een andere culturele achtergrond. De aanjagers Jet Ouderkerken en Trieneke Hijma hebben de touwtjes in handen. Met gekleurde petten, toverstafjes en workshops brengen ze de vrijwilligers enthousiast in beweging. Tijdsdruk, te grote groepen, slechte verstaanbaarheid: het veran dert niets aan de goede stemming en de grote inzet. Opmerkingen, tips en adviezen, rijp en groen, alles wordt op papier gezet. Aan de aanjagers om er verder mee te bouwen.

Unieke cijfers 20 juni 2009, Wereldvluchtelingendag: een uitgelezen kans om te laten zien dat VluchtelingenWerk Nederland dé deskundige is op het gebied van vluchtelingen, beleid en praktijk. Dat doen we met de publicaties Vluchtelingeninzicht en Vluchtelingenbescherming: een noodzaak, nu en in de toekomst. Vluchtelingeninzicht is uniek: geen enkele andere organisatie in Nederland zet alle relevante en actuele cijfers over vluchtelingen in Nederland, in Europa en wereldwijd op een rij. Vluchtelingenbescherming: een noodzaak, nu en in de toekomst is onze eigen visie op bescherming, naast de notitie die de staatssecre taris van Justitie uitgeeft om een politieke en maatschappelijke discussie over vluchtelingenbescherming op gang te brengen. Met beide publicaties willen we meer kennis en een breder perspectief bieden – over wie gaat het eigenlijk als we het over vluchtelingen hebben? – en tegengas aan de politiek geven. We verspreiden de nota Vluchtelingenbescherming: een noodzaak, nu en in de toekomst onder het kabinet, Tweede Kamerleden en maatschappelijke organisaties. Het grote publiek kan de cijfers en visie van VluchtelingenWerk Nederland op onze website raadplegen. De belangstelling én onze communicatie in 2009 vinden we nog te beperkt. In 2010 blijven we de cijfers van Vluchtelingeninzicht bijwerken, ook met tussentijdse updates, en plannen voor meer publiciteit zijn in voorbereiding.

VluchtWeb, onmisbare bron van informatie Onze deskundigheid is ook goed zichtbaar op VluchtWeb, het online kenniscentrum van VluchtelingenWerk Nederland. Advocaten, vrijwilli gers, rechters, politici, ambtenaren: elke professional die betrokken is bij de asiel- en vluchtelingenpraktijk kan zich hierop abonneren. We bieden er dossiers over de Vreemdelingenwet, informatie over herkomstlanden van Sierra Leone tot Myanmar, Kamerstukken, beslis termijnen, afwijzingsgronden, internationale asielprocedures, juris prudentie, Europese definitierichtlijnen, gezinshereniging, inburge ring en naturalisatie … Kortom, actuele en specialistische informatie over herkomst, toelating, verblijf en terugkeer van asielzoekers en vluchtelingen.

Gebruikers van VluchtWeb 2008/2009 788 abonnementen van VluchtWeb / 469.481 geraadpleegde documenten 316 369

2008 33 70

658 abonnementen van VluchtWeb / 572.026 geraadpleegde documenten 220 360

2009 24 54

0

100

200

300

500

600

door rechtbanken, politieke partijen en Raad van State door Europese partners door advocaten en rechtshulpverleners door regionale afdelingen abonnement op Vluchtweb


400

700

800

In 2009 loggen abonnees 139.888 keer in, 19 procent logt elke werkdag in, 60 procent vaker dan één keer per week. VluchtWeb kost ons in 2009 1,2 miljoen euro, evenveel als in 2008. Alle betrokkenen waarderen VluchtWeb als onmisbare informatie bron. De regionale afdelingen – zij gebruiken VluchtWeb dagelijks – combineren de informatie vaak met gegevens van overheidswebsites, onze Helpdesk en de nieuwsbrief UPdate. Verschillende gebruikers laten ons weten dat VluchtWeb toegankelijker mag. Dat is vooral een technische kwestie, en voor optimaal gebruikersgemak moeten we eigenlijk overstappen op andere software. Helaas is dit financieel en praktisch gezien niet haalbaar, en zullen we op andere manieren de zoekfuncties moeten verduidelijken. In 2009 voeren VluchtelingenWerk Nederland en Forum, het instituut voor multiculturele vraagstukken, gesprekken over manieren waarop de kennisbanken VluchtWeb en Migratieweb in 2010 meer en beter kunnen samenwerken. In ieder geval voegen beide organisaties in 2010 twee uitgaven samen in het nieuwe tijdschrift Asiel&Migrantenrecht. Doel van het tijdschrift en de gecombineerde kennisbank is de kennis over asiel, vluchtelingen en migratie goed en zo volledig mogelijk te bundelen. Foto Goedele Monnens

Ook in AZC Alkmaar is VluchtelingenWerk actief.

Vertrouwde Helpdesk In 2009 wordt de Helpdesk van VluchtelingenWerk Nederland 7.473 keer gebeld. Deze laagdrempelige, telefonische en e-maildienst is zeven dagdelen per week bereikbaar voor de regionale afdelingen en asiel- en vreemdelingenadvocaten. Zij krijgen daar snel antwoord op vragen over toelating van vluchtelingen, hun rechtspositie en over de landen van herkomst. De Helpdesk bestaat uit vier eenheden: Asielprocedure, Landen en VluchtWeb, Kenniscentrum Integratie, en Sociale participatie/Fondsen. De klanttevredenheid stijgt in 2009 naar 8,1, in 2008 was dat 7,5. Ook zijn de Helpdeskconsulenten sneller: 100 procent van de vragen is binnen de afgesproken tijd beantwoord, tegen 90 procent in 2008. En meer bellers zeggen zich geholpen te voelen: was dat 75 procent in 2008, nu krijgt 91 procent antwoord op de vragen, 9 procent van de bellers wordt doorverwezen. In 2009 geven we aan de Helpdesk 1,1 miljoen euro uit (2008: 1,4 miljoen euro). Omdat subsidies terug lopen zal de Helpdesk in 2010 minder vaak open zijn, maar wel op de tijden waarop de meeste telefoontjes binnenkomen.


Top 5 vragen voor de Helpdesk In de top 5 van vragen over de asielprocedure staan de Dublinverordening en Griekenland, beëindiging noodopvang, de vergoeding van contra-expertise bij taalanalyses, de intrekking van de speciale bescherming voor Irakezen en vragen over terug keer en schrijnende gevallen. Over landen van herkomst worden 241 vragen gesteld over Irak, 126 over Somalië, 98 over Afghanistan, 79 over Guinee en 63 vragen over Iran. Integratievragen gaan onder meer 1.738 keer over gezinshereni ging, 445 keer over registratie en naturalisatie, 263 keer over reis- en identiteitsdocumenten en 252 over sociale zekerheid.

Nieuw Kennisforum Een soort landelijke virtuele werkkamer, zo is het Kennisforum te omschrijven. Een nieuw, digitaal forum waar een vrijwilliger in Groningen ervaringen en kennis kan uitwisselen met een medewerker in Zeeland. Zoals collega’s op dezelfde kamer dat zouden doen. De regionale afdelingen zijn gouden bronnen voor elkaar en het Landelijk Bureau ontwikkelt dit forum waar medewerkers elkaar dilemma’s kunnen voorleggen, waar ze mooie verhalen kwijt kunnen, discussies kunnen voeren en tips geven – kortom, niet bovenaf gestuurd, maar een informeel platform gevuld met onderwerpen die medewerkers zelf te berde brengen. Het Kennisforum is duidelijk een aanvulling op de meer specialistische Helpdesk en VluchtWeb. Twee maanden na de lancering in november heeft het Kennisforum bijna tweehonderd leden. Zij houden een kenniskaart bij, zodat iedereen via een trefwoord een ervaren collega kan vinden. Daarnaast zijn er ruim tien thematische groepen waar leden discussiëren en elkaar helpen bij de uitvoering van het werk. Een moderator op het Landelijk Bureau onderhoudt het forum, hierin bijgestaan door experts van Politiek Online. Voor de vrijwilligers en medewerkers van de regionale afdelingen en het Landelijk Bureau is dit een nieuwe, nog niet eerder beproefde aanpak – en de start is veelbelovend. Ons streven is om in 2010 800 deelnemers te hebben. Daarvoor moeten we nog veel investeren om medewerkers en vrijwilligers enthousiast te maken en hen de voordelen en het plezier van het Kennisforum te laten ervaren.

Personeelsbeleid en ziekteverzuim VluchtelingenWerk Nederland is een maatschappelijke organisatie en neemt ook intern maatschappelijke verantwoordelijkheid. Eén van de doelstellingen van het personeelsbeleid is diversiteit, zoals we die ook in de rest van de samenleving aantreffen. ‘Kleur’ vinden we vanzelfsprekend. Ruim 12 procent van de personeelsleden bij het Landelijk Bureau in 2009 is dan ook allochtoon (niet-vluchteling) en 9,3 procent is vluchteling. Vacatures doen bij ons eerst intern de ronde, medewerkers kunnen dan doorstromen en vrijwilligers kunnen soms overstappen naar een betaalde baan. Leidt dit niet tot de juiste kandidaten, dan publiceren we de vacature extern op de eigen website, eigen netwerken, in een advertentie op een digitale vacatu rebank of in een landelijk dagblad of vaktijdschrift. Vluchtelingen werven we bijvoorbeeld via studentenverenigingen en netwerken.

Foto Jan Reinier van der Vliet

In ons bedrijfsrestaurant leidt Restoranje mensen op voor een baan in de horeca.

Op 31 december 2009 werken er 143 betaalde krachten bij VluchtelingenWerk, die samen 127 fte’s vervullen bij een 36-urige werkweek. Eind 2008 was de bezetting 144 personen in 126 fte’s. Het ziekteverzuim daalt van 6,5 procent in 2008 naar 6,2 procent in 2009. De kleine daling is waarschijnlijk te verklaren doordat we in de tweede helft van 2009 meer aandacht geven aan het kort en frequent verzuim. De CAO Welzijn & Maatschappelijke Dienstverlening is voor VluchtelingenWerk Nederland de basis voor salarisbetaling en secun daire arbeidsvoorwaarden. Uiteraard hebben we een interne gedrags code over ongewenst gedrag en een externe vertrouwenspersoon.

Duurzaamheid en maatschappelijk ondernemen Duurzaamheid wordt steeds vanzelfsprekender in onze organisatie, met FSC-papier voor bijna al ons drukwerk, een energiezuinige leaseauto voor de directie en fairtrade koffie in de koffiemachines. Net als in 2008 schenken we in 2009 via Green Seats een bedrag aan duurzame energieprojecten en aanplantprogramma’s van bossen om de milieuschade van onze vliegreizen te compenseren. Eind 2009 treffen we voorbereidingen om alle lampen in ons gebouw te vervangen door LED-verlichting. In het bedrijfsrestaurant op de derde verdieping van het kantoor gebouw van VluchtelingenWerk is het horecaproject Restoranje gevestigd. Met succes leidt dit project mensen op die uit zichzelf niet zo gemakkelijk (weer) aan het werk komen. Meer dan 50 procent van de deelnemers, jongeren en ouderen tussen de 16 en 50 jaar, vindt een baan in de horeca.


foto Bert Spoor

A li Bitalzadeh speelt tegen zijn vriend Roeland Pruijssers. Ali schaakte al in Iran, dus kocht zijn vader een schaakbord voor hem toen hij zich verveelde in het asielzoekerscentrum. Ali en Roeland leerden elkaar kennen tijdens de Open Nederlandse Kampioenschappen. ‘Op het bord is iedereen de vijand. Daarna zijn we weer vrienden.’

6 Bestuur en toezicht: verantwoording In dit hoofdstuk legt VluchtelingenWerk verantwoording af over hoe bestuur en toezicht zijn geregeld. Naast een overzicht van de activiteiten en de jaarcijfers, geven we graag inzicht in governance: scheiding van toezicht en bestuur, inzet van middelen, bestuursbesluiten, nevenfuncties van bestuurs- en directieleden en een meerjarenperspectief voor de komende drie jaar.

Verantwoordingsverklaring

Organigram

Fondsenwervende instellingen leggen verantwoording af over hoe bestuur en toezicht in hun organisatie is geregeld. VluchtelingenWerk Nederland doet dat vanzelfsprekend ook. Deze verantwoordingsver klaring is het resultaat van de vervlechting van het CBF-keurmerk met de code-Wijffels voor goed bestuur bij goededoelenorganisaties. Op 21 april 2010 stelt het bestuur van VluchtelingenWerk Nederland de verantwoordingsverklaring over 2009 vast.

Verenigingraad

Bestuur

Directie

Scheiding in toezicht en bestuur Veertien regionale afdelingen en het Landelijk Bureau vormen samen de Vereniging VluchtelingenWerk Nederland. De regionale afdelingen zijn zelfstandige stichtingen – het Landelijk Bureau voert een aantal landelijke taken uit en faciliteert de regionale afdelingen. Voor de dagelijkse uitvoering stelt het bestuur een tweehoofdige, titulaire directie aan die leiding geeft aan het Landelijk Bureau. Het hoogste besluitvormend orgaan van de Vereniging is de Verenigingsraad, de algemene ledenvergadering waar afgevaardigden van de regionale afdelingen de hoofdlijnen van het beleid van de Vereniging bespreken en daarover besluiten nemen. De Verenigingsraad benoemt de bestuursleden – en op zijn beurt legt het bestuur verantwoording af aan de Verenigingsraad.

Voorstellen uit de Verenigingsraad In 2009 vergadert de Verenigingsraad drie keer. In de december vergadering stelt de Verenigingsraad de begroting en het werkplan van het Landelijk Bureau voor 2010 vast. In de junivergadering stelt de Verenigingsraad, naast de jaarstukken over 2008, het eindrapport van de bestuurscommissie Verbetering Sturing op Financiën vast. Dit rapport bevat aanbevelingen over de manier waarop het bestuur van de Vereniging beter greep kan krijgen op de verenigingsbrede finan ciële ontwikkelingen. Aanleiding zijn de financiële ondersteuning aan regionale afdelingen die in nood zijn, de teruglopende opbrengsten en onvrede vanuit het bestuur over de planning & controlcyclus binnen de vereniging. De commissie is samengesteld uit vertegen woordigers van regionale afdelingen en externe deskundigen. De commissie stelt in het rapport de volgende maatregelen voor: • pas de verenigingsstructuur op een aantal onderdelen aan. Het gaat onder meer om de verdeling van verantwoordelijkheden en bevoegdheden binnen de vereniging en de status van het Landelijk Bureau; • richt een solidariteitsfonds op waar elk lid van de vereniging naar rato van het eigen vermogen aan bijdraagt. Dit fonds kan bij nood een lid financieel steunen. Bovendien is het een stimulans voor 41 | VluchtelingenWerk Nederland Jaarverslag 2009

Asiel

Integratie

Vereniging & Organisatie

Strategie & Ontwikkeling

Regionale afdeling

Regionale afdeling

Regionale afdeling

Regionale afdeling

‘goed huisvaderschap’. En de regionale afdelingen zijn daardoor onderling sterker verbonden en hebben medeverantwoordelijk heid voor elkaars financiële beleid; • vul dit huisvaderschap in door risicobeheersing. Inventariseer daarvoor de potentiële financiële risico’s en trek conclusies over de verplichte, minimale beheersingsmaatregelen. De Verenigingsraad draagt het Landelijk Bureau op regelmatig te controleren of de leden deze beheersingmaatregelen goed uitvoeren. En het Landelijk Bureau wordt op zijn beurt op goed huisvaderschap gecontroleerd door een externe accountant, die aan het bestuur rapporteert; • het Landelijk Bureau en de regionale afdelingen werken snel toe naar een eenduidige en uniforme bedrijfsvoering. Het Directeurenoverleg en het Landelijk Bureau doen hiervoor gezamenlijk voorstellen – het Landelijk Bureau stimuleert en controleert de implementatie; • In hoog tempo richt het Landelijk Bureau zijn controlorganisatie en controlsysteem in, met verenigingsbrede kwartaalrapportages als eerste prioriteit. Inmiddels is een begin gemaakt om de planning & controlcyclus op het Landelijk Bureau te verbeteren en om uniforme uitgangspunten voor de bedrijfsvoering bij regionale stichtingen te formuleren. Het merendeel van de aanbevelingen, waaronder de aanpassing van de verenigingsstructuur en de instelling van een Solidariteitsfonds, komt in 2010 op de agenda.

Het bestuur

Adviescommissie

Het bestuur van de Vereniging bestaat uit vrijwilligers. Bestuursleden worden benoemd voor een periode van vier jaar en kunnen twee keer worden herbenoemd. Het bestuur bestaat uit maximaal zeven leden, eind 2009 zijn het er zes. Tussen bestuursleden onderling en met de leden van de directie bestaan geen nauwe familierelaties of verge lijkbare banden. De bestuursleden ontvangen geen bezoldiging. Wel ontvangen zij reis- en verblijfskosten en een vacatievergoeding voor hun aanwe zigheid bij de bestuursvergaderingen, de Verenigingsraad en andere bijeenkomsten waarbij bestuurlijke aanwezigheid nodig wordt geacht. Op pagina 55, in het Financieel jaarverslag 2009, staan de ontvangen vergoedingen per persoon verantwoord. In 2009 vergadert het bestuur tien keer. Bij de vergaderingen zijn de directie en de controller aanwezig. Het bestuur stelt in 2009 een bestuurscommisie in (zie Voorstellen uit de Verenigingsraad), die voorstellen moet formuleren voor een betere sturing op de financiën. Overige belangrijke bestuursbesluiten in 2009 zijn de voorbereiding van statutenwijzigingen en het opstellen van de conceptbegroting voor 2010, die de Verenigingsraad in december vaststelt. De herbenoeming van bestaande en benoeming van nieuwe bestuurs leden verloopt volgens een reglement. Eén van de onderdelen van de regeling is dat een commissie de beoordeling en/of selectie van bestuursleden voorbereidt. Deze commissie is samengesteld uit de voorzitter en de secretaris van het bestuur en twee leden van de Verenigingsraad. De aanstelling van de commissie geldt voor de duur van vier jaar. De commissie adviseert aan het bestuur, dat op zijn beurt de voordracht tot benoeming doet aan de Verenigingsraad. De Verenigingsraad benoemt de bestuursleden.

De Verenigingsraad heeft een Financiële Advies Commissie ingesteld, met onafhankelijke leden die op grond van deskundigheid zijn benoemd. Op basis van het advies van deze commissie besluit de raad over de begroting en de jaarrekening.

Directie Het bestuur delegeert de dagelijkse leiding van de Vereniging aan een tweehoofdige directie: algemeen directeur Edwin Huizing en directeur uitvoering Igor Ivaki . Het salaris van de directie is in overeenstemming met CAO Welzijn en Maatschappelijke dienst verlening en de Adviesregeling beloning directeuren van goede doelen die de Vereniging van Fondsenwervende Instellingen (VFI) heeft vastgesteld. De totale beloning – het salaris inclusief sociale lasten en pensioenkosten – van de directie staat vermeld in de jaarrekening. Alle nevenfuncties van de directieleden zijn gerelateerd aan hun hoofdfunctie bij VluchtelingenWerk Nederland.


Kinderen in AZC Alkmaar .


Bestuur Vereniging VluchtelingenWerk Nederland in 2009 en relevante gegevens

Harry J. van den Bergh, voorzitter benoeming in 2000 / laatste termijn eindigt in 2012 Hoofdfunctie Ondernemer en adviseur Relevante nevenfuncties Voorzitter Raad van Toezicht Joods Maatschappelijk Werk | Voorzitter Stichting Vrienden van het Holland Festival | Penningmeester Humanity in Action | Lid Bestuur Nationaal Oorlogs- en Verzetsmuseum Overloon | Lid van de Board of Governors van de Hebreeuwse Universiteit in Jeruzalem | Voorzitter Beleggingsfonds Joods Maatschappelijk Werk | Lid Raad van Nesteliers (Adviescollege Koninklijke Marechaussee) | Ambassadeur Landelijk Bureau Bestrijding Racisme | Lid van de Gemeenteraad van Amstelveen voor de Partij van de Arbeid (tot 2010) | Lid van de Raad van de Stadsregio Amsterdam. Jos van Gennip, vice-voorzitter

benoeming in 2000 / laatste termijn eindigt in 2011 Hoofdfunctie geen Relevante nevenfuncties Voorzitter Socires | Voorzitter Society for International Development, Netherlands Chapter (SID) | Member of the Governing Council of the Society for International Development Worldwide | Voorzitter NCDO | Bestuurslid van het Netherlands Institute for Multiparty Democracy (NIMD) | Lid van de VNG Adviescommissie Gemeentelijke Samenwerking met Ontwikkelingslanden | Lid van het Bestuur van Inter Press Service (IPS).

Lucy Schmitz, secretaris

benoeming in 2004 / herbenoeming mogelijk in 2012 Hoofdfunctie Voorzitter Raad van Bestuur Bureau Jeugdzorg Noord-Holland Relevante nevenfuncties Voorzitter Raad van Toezicht Fonds Nuts Ohra (tot 2010).

Tom Stroobach, penningmeester

benoeming in 2000 / herbenoeming mogelijk in 2010 Hoofdfunctie Docent geschiedenis/maatschappijwetenschappen Relevante nevenfuncties Penningmeester van de Vakgroep van docenten maatschappijwetenschappen (NVLM) | Lid van de Commissie Schnabel vervolgprogramma maatschappijwetenschappen | Lid van de Vakgroep maatschappijwetenschappen van het College van Examens.

Jan van Zijl, bestuurslid

benoeming in 2005 / herbenoeming mogelijk in 2013

Hoofdfunctie Voorzitter MBO Raad Relevante nevenfuncties Voorzitter Stichting Blik op Werk | Voorzitter Stuurgroep Wieringen Randmeer | Voorzitter Stichting Emplooi | Voorzitter Stichting Chakana | Lid Regiegroep Grijs Werkt | Lid Stichtingsbestuur Universiteit van Tilburg | Lid Raad van Advies ROC Mondriaan | Lid Raad van Advies Akkermans en partners, | Lid Raad van Advies Stichting Instituut Gak-fonds | Lid Bestuur Platform Bèta Techniek | Lid bestuur Het Platform Beroepsonderwijs | Lid Raad van Advies Nationaal Initiatief Lang Leve Leren! | Lid Raad van Advies Expertisecentrum LEEFtijd.

Pauline van der Meer Mohr, bestuurslid

benoeming in 2006 / afgetreden op 31-12-2009 Hoofdfunctie Directeur Amstelbridge, netwerk van professionals op het gebied van Human Capital Strategy. Relevante nevenfuncties Lid Raad van Toezicht Albert Schweitzer Ziekenhuis | Lid Board European Professional Women’s Network. Directie Landelijk Bureau VluchtelingenWerk Nederland in 2009

Edwin Huizing, algemeen directeur Relevante nevenfuncties Directeur bestuurder Stichting Emplooi | Voorzitter Stichting Bureau Aanbesteding | Lid Bestuur European Council on Refugees and Exiles | Lid Bestuur Stichting Maatwerk bij Terugkeer.

Igor Ivaki , directeur uitvoering Relevante nevenfuncties Lid Bestuur Nederlands Migratie Instituut | Lid Bestuur Nationale Stichting ter Bevordering van Vrolijkheid.


Effectieve inzet van middelen De begroting en jaarrekening zijn ingericht naar doelstellingen die uit onze missie zijn afgeleid: bepleiten van bescherming van vluchte lingen (Asiel) en hen helpen een nieuw bestaan op te bouwen (Integratie). Als derde cluster van activiteiten geldt Vereniging & Organisatie. Onder deze noemer worden alle activiteiten verantwoord die te maken hebben met het functioneren van de Vereniging en het in standhouden van het netwerk van vrijwilligers. De Verenigingsraad stelt de begroting en de jaarrekening vast. Het bestuur houdt gedurende het jaar de vinger aan de pols aan de hand van managementrapportages. Deze komen eens per vier maanden uit en vaker als dat wenselijk is. De rapportages geven een beeld van de manier waarop het werkplan wordt uitgevoerd en van de uitputting van de begroting. In 2009 constateert het bestuur dat zij onvol doende grip heeft op de ontwikkeling van de lasten. Daarom besluit het bestuur om in 2010 met onderbouwde prognoses van de verwachte kosten per product te werken. Er komt een maandelijkse, in plaats van een viermaandelijkse managementrapportage. Iedere budgetverantwoordelijke dient in de managementrapportage aan te geven wat de verwachte kosten op jaarbasis zullen zijn. Daarnaast wordt gekeken hoe risico’s beter kunnen worden beheerst, zoals in de centrale opvang, bij de tolkenkosten en bij de uitvoering van lande lijke projecten waarbij het Landelijk Bureau de uitvoeringsrisico’s van de regionale afdelingen draagt. Meer dan 50 procent van de lasten van het Landelijk Bureau heeft betrekking op overdracht van middelen en dienstverlening aan de regionale afdelingen. Deze overdrachten vanuit de verenigingsmiddelen naar de regionale afdelingen worden steeds vaker afgerekend op basis van de

geleverde prestaties. De belangrijkste bijdrageregeling is de subsidie voor activiteiten in de Centrale Opvang. Van deze regeling worden de begroting en afrekening gebaseerd op het aantal asielzoekers in de opvangcentra die dienstverlening hebben ontvangen. Er wordt gewerkt met een maandelijks voorschot en na afloop van het boekjaar vindt de afrekening plaats op basis van de daadwerkelijk gereali seerde dienstverlening. Deze aanpak zorgt ervoor dat de middelen optimaal worden ingezet voor de doelstellingen van de organisatie.

Kosten VluchtelingenWerk Nederland hanteert voor de kosten van fondsen werving de CBF-norm. Over drie achtereenvolgende jaren mogen de kosten niet meer dan 25 procent van de gerealiseerde opbrengsten fondsenwerving bedragen. We blijven ruimschoots binnen de norm: het percentage over 2009 bedraagt 20 procent. Vanaf 2008 worden de kosten van beheer en administratie apart verantwoord. Dit zijn bijvoorbeeld kosten van bestuur, directie voering, algemeen secretariaat, financiën, ICT, huisvesting & facilitair en personeelszaken, die niet zijn toegerekend aan een product. De norm voor deze kosten is gesteld op 6 procent van de totale kosten, dit conform het advies van de Vereniging voor Fondsenwervende Instellingen (VFI). Volgens het bestuur is dit cijfer een correcte balans tussen de wens om zoveel mogelijk middelen aan te wenden voor de doelstelling en voldoende waarborg te bieden voor een efficiënte organisatie. In 2009 bedraagt het kostenpercentage 6,56 procent. Deze overschrijding van de norm wordt met name veroorzaakt door hogere huisvestingskosten. We streven er naar om in 2010 binnen de 6 procent kosten te blijven.

Jemilla Nourhussen, Ethipopië


‘Het heeft met mijn verleden te maken dat ik asieladvocaat ben geworden’, zegt de van oorsprong Ethiopische Jemilla

Nourhussen. ‘Ik ben namelijk zelf ook ooit gevlucht uit mijn land en voel me om die reden zeer betrokken bij het lot van vluchtelingen. Ik wist al heel jong dat ik rechten wilde studeren.’



Betrokkenen en belanghebbenden VluchtelingenWerk Nederland vindt het belangrijk de samenleving, vrijwilligers, medewerkers, advocaten, politici, subsidiënten, donateurs en vluchtelingen bij het werk te betrekken. We hechten dan ook veel waarde aan goede communicatie. In de hoofdstukken Communicatie en Vereniging & Organisatie laten we zien hoe en met welke middelen.

Klachten VluchtelingenWerk Nederland kent twee klachtenregelingen. Iedereen die een klacht heeft over een dienst van de organisatie kan een klacht indienen bij de Vereniging. Gaat het over een regionale afdeling, dan is de eerste stap naar een regionale klachtencom missie. Vindt de klager daar geen gehoor, dan kan hij of zij zich wenden tot de landelijke klachtencommissie. Ook donateurs kunnen van deze regeling gebruik maken. Naast deze algemene klachten regeling bestaat er een specifieke regeling voor de diensten die medewerkers van het Landelijk Bureau verlenen. In 2009 zijn er zes schriftelijke klachten ingediend bij de Landelijke Klachtencommissie. Daarvan zijn er vijf ter afhandeling doorverwezen naar regionale afdelingen en één heeft het Landelijk Bureau naar tevredenheid afgehandeld. Asielzoekers in AZC Alkmaar.

Meerjarenperspectief De meerjarenraming tot en met 2012 kan als volgt worden samengevat: (Bedragen x € 1.000) 2012 2011 2010 Baten uit eigen fondsenwerving 3.200 2.650 3.007 Bijdrage Nationale Postcode Loterij 10.000 10.000 10.000 Subsidies overheden 7.830 7.830 7.951 Projectsubsidies 0 790 1.725 Baten uit eigen activiteiten 450 500 720 Baten uit beleggingen 0 0 0 Som der baten 21.480 21.770 23.403 Asiel 10.100 10.190 11.094 Integratie 4.950 5.130 5.578 Vereniging & Organisatie 3.980 4.250 4.654 Kosten werving baten 900 900 948 Kosten beheer en administratie 1.250 1.300 1.319 Overige 0 0 0 Som der lasten 21.180 21.770 23.593 Resultaat 300 0 -190


2009 realisatie 2.778 10.039 8.109 431 654 854 22.865 10.198 5.014 5.692 787 1.566 709 23.966 -1.101

Toelichting meerjarenperspectief VluchtelingenWerk Nederland verwacht dat de structurele baten op de middellange termijn teruglopen. De opbrengsten uit de Nationale Postcode Loterij zijn in 2009 3 miljoen euro minder dan in 2008. Tot en met 2012 keert de Postcode Loterij jaarlijks 10 miljoen euro uit – vanaf 2013 gaat deze bijdrage verder omlaag naar 8 miljoen euro. Daarnaast ontvangen we minder en lagere reguliere subsidies van de rijksoverheid. Tot nu toe betreft dat uitsluitend de subsidies vanuit VROM. Het is de vraag of we compensatie kunnen vinden in project subsidies. In ieder geval zijn bezuinigingen noodzakelijk. Door de structureel lagere opbrengsten passen we in 2010 de formatie van het Landelijk Bureau aan. Het voornemen is om de vaste formatie van het Landelijk Bureau (op 1 januari 2010 ging het om 111 fte) terug te brengen tot ongeveer 80 fte kernformatie aan het eind van 2010. Deze omvang is gerelateerd aan de omvang van de structureel te verwachten baten. Naast die vaste formatie kan sprake zijn van tijdelijke formatie. Deze wordt gefinancierd door middel van projectsubsidies. Risicoanalyse Het bestuur van VluchtelingenWerk Nederland kiest er voor de gewenste omvang van de continuïteitsreserve te normeren op tenminste 50 procent van de jaarlijkse kosten van de werkorganisatie. De branchevereniging VFI (Richtlijn Reserves Goede Doelen) en de toezichthouder CBF hanteren een maximumnorm die op 150 procent van de uitvoeringskosten ligt. VluchtelingenWerk Nederland blijft daar zeer ruim binnen. De reden voor de lage normstelling is de relatief grote bijdrage vanuit de Nationale Postcode Loterij die in beginsel tot het jaar 2018 is vastgelegd. Daarmee is een groot deel van de risico’s afgedekt. De Nationale Postcode Loterij heeft aan VluchtelingenWerk Nederland een maximumnorm opgelegd gelijk aan 100 procent van salariskosten op jaarbasis die niet door de overheid zijn gesubsidieerd. De gewenste omvang van de continuïteitsreserve per 31 december 2009 is op basis van de gekozen normen mininmaal 5.223.000 euro en maximaal 7.715.000 euro. De daadwerkelijke omvang van de reserve ligt op 5.285.000 euro en blijft daarmee binnen de gestelde bandbreedte. Voor belangrijke categorieën van inkomende middelen is de volgende analyse gemaakt. Fondsenwerving Ondanks de crisis zijn de opbrengsten uit donaties, legaten en giften in 2009 even hoog als in 2008. In 2010 streven we naar groei in de particuliere fondsenwerving, onder meer door enkele doelfondsen op te richten. Nationale Postcode Loterij De bijdrage van de Nationale Postcode Loterij aan ons werk is door de Raad van Commissarissen van de Postcode Loterij van 2009 tot en met 2012 vastgesteld op 10 miljoen euro per jaar. Vanaf 2013 bedraagt de bijdrage van de Postcode Loterij 8 miljoen euro. Subsidierelaties VluchtelingenWerk Nederland heeft een subsidierelatie met het ministerie van Justitie (directie Migratiebeleid), het ministerie van VROM (directie Inburgering en Integratie) en met de Raden voor Rechtsbijstand. Daarnaast hebben we op projectbasis subsidies ontvangen van de ministeries van Sociale Zaken en Werkgelegenheid, Buitenlandse Zaken en Verkeer en Waterstaat. Vast staat dat de overheid de komende jaren zal bezuinigen. In hoeverre dat consequenties heeft voor de baten van VluchtelingenWerk Nederland is vooralsnog niet duidelijk. Inkomsten uit eigen activiteiten We verwachten dat deze opbrengsten zich zullen stabiliseren. Beleggingen Aangezien 2009 een uitstekend jaar is voor de opbrengsten uit beleggingen, zet het bestuur van VluchtelingenWerk Nederland het bestaande beleggingsbeleid voort. We verwachten een jaarlijks rendement van 3 procent, maar verwerken dat pas achteraf in jaarrekening en begroting.


7 VluchtelingenWerk in cijfers Vluchtelingen en asielzoekers 2009 Aantal mensen dat asiel vroeg (incl. herhaalde asielaanvragen en aanvragen buiten AC) 16.163 Door VluchtelingenWerk bereikt aantal asielzoekers in opvang (absoluut en als percentage van het potentiële bereik) 31.170 / 89,7% Lokale en regionale afdelingen VluchtelingenWerk Nederland Aantal regionale afdelingen 14 Bereik (aantal gemeenten waar VluchtelingenWerk aanwezig is) 90% dekking (totaal 443 gemeenten) 403 / 94% Medewerkers lokale en regionale afdelingen VluchtelingenWerk Nederland, personen (FTE) Aantal vrijwilligers (schatting - inclusief taalcoaches) 6.750 Betaalde medewerkers (op basis gecombineerde jaarrekening 2006), personen (FTE) [1] Betaalde medewerkers Landelijk Bureau Landelijk Bureau, personen (FTE) 143 (127) waarvan op locatie Amsterdam 133 waarvan bij Aanmeldcentra, Onderzoekcentra, Grenshospitium en Tijdelijke Noodvoorziening 11 Financiën Vereniging VluchtelingenWerk Nederland enkelvoudige jaarrekening Landelijk Bureau (in euro’s) 22.865.000 VluchtelingenWerk Nederland, totaal gecombineerd, bestedingen (in euro’s) [2] Eigen fondsenwerving Aantal donateurs 42.804 Gemiddelde bijdrage per jaar (in euro’s) 61,98 Opbrengsten fondsenwerving (inclusief legaten - in euro’s) 2.778.000 Trainingen, Opleiding, Cursussen Totaal aantal deelnemers aan opleidingen, cursussen en trainingen 4.237 E-learning Logins 8.024 Kindervakantieweken Totaal aantal weken 49 Totaal aantal deelnemers kindervakantieweken 984 Vluchtweb Totaal aantal abonnementen VluchtWeb 658 Totaal aantal inlogacties VluchtWeb 139.888 Aantal geraadpleegde documenten 527.026 Aantal vragen aan Helpdesk 7.473 VluchtelingenWerk Magazine Oplage 21.000

2008 15.295 32.003 / 88% 17 410 / 93% 5.250 668 (451) 144 (126) 133 11 25.624.000 50.598.000 42.241 63,39 2.810.000 4.107 8.266 37 678 788 133.706 469.181 8.508 17.000

[1] De gecombineerde jaarrekening bevat gegevens van alle lokale en regionale afdelingen van VluchtelingenWerk en het Landelijk Bureau. Alleen het cijfer voor 2008 is opgenomen, het cijfer voor 2009 wordt in juli 2010 verwacht. [2] Vermeld zijn de bestedingen van alle lokale en regionale afdelingen van VluchtelingenWerk en het Landelijk Bureau, zoals opgenomen in de gecombineerde jaarrekening van de Vereniging VluchtelingenWerk Nederland, waaruit de subsidies van VluchtelingenWerk Nederland aan de regionale afdelingen zijn verwijderd. Alleen het cijfer voor 2008 is opgenomen, het cijfer voor 2009 wordt in juli 2010 verwacht.


8 Financieel jaarverslag 2009 Algemeen Dit financieel verslag is een samenvatting van de jaarrekening 2009 van de Vereniging VluchtelingenWerk Nederland. Tenzij anders is vermeld, luiden de bedragen in duizenden euro’s.

8.1 Financieel resultaat Het resultaat over 2009 sluit op een tekort van € 1.101.000 (2008: overschot € 1.504.000). In het resultaat zijn de volgende eenmalige posten verwerkt: Tekort volgens de staat van baten en lasten Opbrengst beleggingen boven het begrote bedrag 754 Vrijval van voorzieningen wachtgeld en arbeidsduurverkorting 250 Voorziening Krimp Landelijk Bureau 600 Voorziening mogelijke oninbaarheid leningen 360 Operationeel tekort

1.101

1.004

960 1.145

Het operationeel tekort van € 1.145.000 is met name ontstaan door dat de ambities bij de baten uit eigen fondsenwerving hoger bleken te zijn, dan kon worden waar gemaakt onder de slechte macro-economische omstandigheden.

8.2 Begroting 2010 De begroting 2010, zoals vastgesteld door de Verenigingsraad op 11 december 2009, luidt als volgt: Baten uit eigen fondsenwerving 3.007 Bijdrage Nationale Postcode Loterij 10.000 Subsidies van overheden 9.676 Inkomsten uit eigen activiteiten 720 Baten uit beleggingen Som der baten 23.403 Besteed aan doelstellingen Asiel 11.094 Integratie 5.578 Vereniging & Organisatie 4.654 Totaal besteed aan doelstellingen 21.326 Werving baten Kosten eigen fondsenwerving 700 Kosten werving NPL bijdrage 15 Kosten verkrijging subsidies overheden 195 Kosten van beleggingen 38 Totaal kosten werving baten 948 Kosten beheer en administratie Som der lasten Resultaat


1.319 23.593 - 190

8.3 Aanvullende informatie Omvang van de continuïteitsreserve De continuïteitsreserve werd in de achter ons liggende jaren opgebouwd en dient de continuïteit van de organisatie en de missie waarvoor zij staat. De continuïteitsreserve is een buffer en zal worden ingezet bij organisatieveranderingen binnen de doelstellingen van de organi satie. VluchtelingenWerk heeft de omvang van de continuïteitsreserve bepaald op tenminste 50% van de jaarlijkse kosten van de werk organisatie. Als maximum voor de continuïteitsreserve is aansluiting gezocht bij de Nationale Postcode Loterij die deze reserve maximeert op 100% van de niet door de overheid gesubsidieerde salariskosten op jaarbasis. De omvang van de continuïteitsreserve blijft daarmee ruimschoots binnen de normstelling van de Vereniging Fondsenwervende Instellingen (VFI) en van de toezichthouder, het Centraal Bureau Fondsenwerving (CBF). Ultimo 2009 heeft VluchtelingenWerk een continuïteitsreserve van € 5.285.000 bij een gewenste omvang van minimaal € 5.251.000 en maximaal € 7.715.000. Beleggingsbeleid Onder goedkeuring van de Verenigingsraad heeft het bestuur in 2005 het beleggingsbeleid vastgesteld. Het beleid is gericht op vermogens aanwas en inkomen uit het vermogen. In 2008 is de uitvoering van het beleggingsbeleid geëvalueerd met advies van een onafhankelijke derde vermogensbeheerder. De overeenkomst van vermogensbeheer met Staalbankiers NV te Den Haag wordt voortgezet. Deze overeen komst heeft een onbepaalde termijn, maar is tussentijds opzegbaar met in achtneming van een redelijke termijn. Onder deze overeenkomst wordt 80% - met een marge van plus en minus 5% - van het belegd vermogen aangehouden in obligaties met een minimum kwaliteit van AA. De resterende 20% - met een marge van plus en minus 5% - van het belegd vermogen wordt aangehouden in aandelen. Deze mix tussen obligaties en aandelen wordt als meer defensief geoormerkt. De beleggingshorizon is langer dan vier jaar. De effecten waarin is belegd, worden gescreend op duurzaamheid en wel op de volgende aspecten: discriminatie, kernenergie, kinderarbeid, schending van mensen rechten, milieudelicten, niet duurzame bosbouw, wapens en arbeidsomstandigheden. Meerjarenperspectief De gevolgen van de ontwikkelingen in de aantallen vluchtelingen, het overheidsbeleid en de daarop gebaseerde strategische keuzes van VluchtelingenWerk voor de toekomstige baten en lasten worden jaarlijks tegen het licht gehouden. In 2009 is dat perspectief gewijzigd in die zin dat teruglopende baten de organisatie nopen tot herbezinning van prioriteiten en de omvang terug te brengen tot een kernorganisatie.


8.4 Balans (na resultaatverdeling) Activa 2009 Materiële vaste activa 554 Voorraden 41 55 Vorderingen en overlopende activa 2.756 4.367 Effecten 5.118 5.234 Liquide middelen 5.357 4.697 13.272 Totaal Activa 13.826 Passiva 2009 Reserves Continuïteitsreserve 5.285 6.020 Bestemmingsreserves 1.330 1.696 6.615 Fondsen Bestemmingsfondsen 365 Totaal reserves en fondsen 6.980 Voorzieningen Wachtgelden 1.633 1.973 Overige 1.136 598 2.769 Langlopende schulden 228 Kortlopende schulden 3.849 Totaal Passiva 13.826


2008 646

14.353 14.999 2008

7.716 365 8.081

2.571 320 4.027 14.999

8.5 Staat van baten en lasten Baten Baten uit eigen fondsenwerving Bijdrage Nationale Postcode Loterij Subsidies van overheden Baten uit eigen activiteiten Baten uit beleggingen

2009 realisatie 2.778 10.039 8.540 654 854

2009 2008 begroting realisatie 4.200 2.810 10.000 12.884 8.778 9.384 550 598 100 - 52

Som der baten 22.865 23.628 Lasten Besteed aan doelstellingen Asiel 10.197 9.803 Integratie 5.014 6.593 Vereniging & Organisatie 5.692 4.798 Totaal besteed aan doelstellingen 20.903 21.194

25.624

11.756 5.947 5.556 23.259

Kosten werving baten Kosten eigen fondsenwerving 540 702 533 Kosten werving NPL bijdrage 6 18 9 Kosten verkrijging overheidssubsidie 205 176 70 Kosten van beleggingen 36 47 40 Totaal kosten werving baten 787 943 652 Kosten beheer en administratie 1.566 1.366 1.419 Voorziening wachtgelden - 188 - - 390 Voorziening arbeidsduurverkorting - 62 125 - 970 Voorziening krimp Landelijk Bureau 600 - Voorziening oninbaarheid leningen 360 - 150 Som der lasten 23.966 23.628 Resultaat - 1.101 nihil


24.120 + 1.504

8.6 Toelichting op balans en staat van baten en lasten De jaarrekening van VluchtelingenWerk is opgesteld in overeenstemming met de wettelijke bepalingen van Titel 9 Boek 2BW en de stellige uitspraken van de Richtlijnen voor de Jaarverslaggeving, uitgegeven door de Raad voor de Jaarverslaggeving. In het bijzonder is rekening gehouden met richtlijn 650 betreffende de jaarverslaggeving voor fondsenwervende instellingen. Voorts is rekening gehouden met de regelgeving van het Centraal Bureau Fondsenwerving (CBF) en van de Vereniging Fondsenwervende Instellingen (VFI). Voor zover niet anders aangegeven worden de activa en passiva gewaardeerd op nominale waarden. De baten en lasten worden toegerekend aan de periode waarop deze betrekking hebben. De resultaten op transacties worden verantwoord in het jaar waarin zij zijn gerealiseerd; verliezen zodra zij voorzienbaar zijn. Dividenden worden verantwoord op moment van ontvangst. De gerealiseerde en ongerealiseerde waardeveranderingen van de effecten zijn verwerkt in het resultaat. Materiële vaste activa De materiele vaste activa worden gewaardeerd op historische kostprijs onder aftrek van lineaire afschrijvingen gedurende de geschatte economische levensduur.

Effecten De beleggingen worden gewaardeerd op marktwaarde. Obligaties, beursgenoteerd Aandelen, beursgenoteerd Stand per 31 december

2009

2008

4.034 1.084 5.118

4.177 1.057 5.234

De beleggingen zijn in overeenstemming met het beleggingsbeleid en voldoen aan de toets van duurzaamheid. De obligaties hebben een kwaliteit van tenminste AA en zijn verdeeld over 11 individuele titels. De aandelen zijn verdeeld over 42 individuele titels. Qua valuta luiden 92% van de beleggingen in euro’s en 8% in overige Europese valuta’s.

Continuïteitsreserve 2009 De mutaties kunnen als volgt worden gespecificeerd: Stand per 1 januari 6.020 Uit Resultaatbestemming - 735 Stand per 31 december 5.285

2008

5.246 774 6.020

Bestemmingsreserves Onderdelen van het eigen vermogen met een beperkte bestedingsmogelijkheid worden op de balans afgezonderd. Het bestuur heeft besloten tot de volgende bestemmingsreserves, waarvan het verloop is gespecificeerd. Voor de bestemmingsreserves zijn geen externe verplichtingen aangegaan. Reserve financiering activa Deskundigheidsbevordering Regionale Afdelingen Bedrijfsvoering Landelijk Bureau en Regionale Afdelingen Versterking imago VluchtelingenWerk Aanpassing gewijzigd subsidiekader Versterking Centrale Opvang Totaal


Stand per Toevoeging Onttrekking Stand per 1 januari 2009 2009 31 december 646 35 127 554 200 - 74 126 200 93 93 200 200 - - 200 200 - 200 250 - - 250 1.696 128 494 1.330

Bestemmingsfondsen Onderdelen van het eigen vermogen met een beperkte bestedingsmogelijkheid worden op de balans afgezonderd. Indien de beperking door derden is bepaald wordt dit deel aangemerkt als bestemmingsfonds. Vluchtelingenfonds

Stand per 1 januari 365

Toevoeging 2009 477

Onttrekking 2009 477

Stand per 31 december 365

Op het Vluchtelingenfonds kan een beroep worden gedaan voor de hoge kosten van leges van verblijfsvergunningen, voor de kosten van gezinshereniging en algemene financiële ondersteuning van vluchtelingen. Het fonds wordt gevoed door giften uit de samenleving en door VluchtelingenWerk.

Voorzieningen Voorzieningen worden gevormd voor in rechte afdwingbare of feitelijke verplichtingen die op de balansdatum bestaan waarbij het waar schijnlijk is dat een uitstroom van middelen noodzakelijk is en waarvan de omvang op betrouwbare wijze is te schatten. De voorzieningen worden gewaardeerd tegen de beste schatting van de bedragen die noodzakelijk zijn om de verplichting per balansdatum af te wikkelen. De voorzieningen kunnen als volgt worden gespecificeerd: Stand per Toevoeging Vrijval Onttrekking 1 januari 2009 2009 2009 Voorziening Wachtgelden 1.973 - 188 152 Krimpoperatie Landelijk Bureau - 600 - - Overige voorzieningen 598 - 62 -

Stand per 31 december 1.633 600 536

Bij het bepalen van de hoogte van de voorziening voor wachtgelden is rekening gehouden met een schatting van de verdiencapaciteit van de daarin opgenomen voormalige medewerkers. In 2009 is besloten de personele bezetting van het Landelijk Bureau in de loop van 2010 in te krimpen. Ver wacht wordt dat van circa 15 medewerkers gedwongen afscheid moet worden genomen. Met vakverenigingen is een sociaal plan overeengekomen. Alle voorzieningen zijn opgenomen conform de CAO Welzijn en Maatschappelijke Dienstverlening, rekening houdend met Richtlijn 650.

Baten en kosten eigen fondsenwerving Donaties en giften worden als baten eigen fondsenwerving verantwoord op moment van ontvangst. Baten uit nalatenschappen worden verantwoord in het boekjaar waarin de omvang van de nalatenschap betrouwbaar kan worden vastgesteld. Voorlopige betalingen in de vorm van voorschotten zijn in het boekjaar waarin ze zijn ontvangen verantwoord als baten uit nalatenschappen. Het merendeel van de donaties kreeg van de gever een algemene bestemming. In 2009 zijn specifieke donaties ontvangen voor de Kindervakantieweken (€ 161.000), het Vluchtelingenfonds (€ 325.000), het project ‘1001 kracht’ (€ 22.000) en de missie naar Kenia (€ 25.000). De donaties voor het Vluchtelingenfonds zijn aan het bestemmingsfonds toegevoegd. De overige specifieke donaties zijn in 2009 aan dat doel besteed. In 2008 werd door de Stichting Instituut Gak een bijdrage toegezegd van € 1.000.000 om statushouders aan werk te helpen, dat wil zeggen vluchtelingen die via het generaal pardon een verblijfstitel voor Nederland ontvingen, ter bevordering van hun integratie in de samenleving. Van deze toezegging werd € 500.000 daadwerkelijk ontvangen. De bate en lasten van dit project worden in hetzelfde tempo verantwoord rekening houdend met de eisen aan de bijdrage gesteld.

Bijdrage van de Nationale Postcode Loterij Bijdrage Nationale Postcode Loterij

realisatie 2009 10.039

begroting 2009 10.000


Met de Nationale Postcode Loterij is overeengekomen dat VluchtelingenWerk gedurende de periode 2009 tot en met 2012 jaarlijks uit de afdracht van reguliere trekkingen maximaal € 10 mln. ontvangt.


Subsidies overheden Raden voor Rechtsbijstand Ministerie van Justitie, DMB Ministerie van VROM, DI&I Projectsubsidies Totaal

realisatie 2009 1.111 5.601 1.397 431 8.540

begroting 2009 1.000 5.222 1.397 1.159 8.778

realisatie 2008 1.027 5.682 1.490 1.185 9.384

Projectsubsidie Van het ministerie van Buitenlandse Zaken werden onder het Matra programma subsidies ontvangen met betrekking tot de institutionele versterking van organisaties ten behoeve van vluchtelingen in Oost Europa. Van het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid werd een subsidie toegezegd om statushouders naar werk te begeleiden. Voor de werving en begeleiding van taalcoaches werd door het ministerie van VROM subsidie toegezegd. Het ministerie van VWS kende een subsidie toe voor diversiteit en deskundigheidsbevordering van vrijwil ligers.

Bestedingen in 2009 De jaarrekening is gebaseerd op een verantwoording op productniveau waarmee de prestaties van de organisatie helder en meetbaar worden verantwoord. De producten zijn gegroepeerd naar doelstelling: Asiel, Integratie en Vereniging & Organisatie. In 2009 zijn de beschikbare middelen als volgt ingezet: Besteed aan doelstellingen Asiel Integratie Vereniging & Organisatie

realisatie 2009 10.197 48,8% 5.014 24,0% 5.692 27,2%

Besteed aan doelstellingen

20.903

100%

begroting 2009 9.803 46,3% 6.593 31,1% 4.798 22,6% 21.194

100%

realisatie 2008 11.756 50,5% 5.947 25,6% 5.556 23,9% 23.259

100%

Onder ‘Asiel’ zijn alle producten en projecten gegroepeerd gericht op een eerlijke, zorgvuldige en efficiënte asielprocedure en een zorgvuldig asielbeleid in Nederland en op Europees niveau. Onder ‘Integratie’ zijn alle producten en projecten gegroepeerd welke zijn gericht op de verbetering van de positie van vluchtelingen in de Nederlandse samenleving en een integratiebeleid gericht op de volwaardige deelname van vluchtelingen aan de samenleving in Nederland en Europa. Onder ‘Vereniging & Organisatie’ worden alle activiteiten verstaan gericht op een efficiënt en effectief landelijk netwerk van VluchtelingenWerk organisaties dat opereert vanuit een gezamenlijke visie en met voor de doelgroep en andere belanghebbenden herken bare activiteiten.

8.7 Kosten werving baten De kosten werving baten bestaan uit bestede tijd door medewerkers van VluchtelingenWerk Nederland gewaardeerd tegen de integrale kostprijs vermeerderd met door derden in rekening gebrachte kosten, die direct aan de kosten werving baten zijn toe te rekenen. In de kosten van fondsenwerving zijn begrepen de kosten voor propaganda, publiciteit en public relations vermeerderd met de kosten van aan fondsenwerving bestede tijd door medewerkers van VluchtelingenWerk. Het Centraal Bureau Fondsenwerving heeft de kosten van eigen fondsenwerving over de laatste drie jaren gemaximeerd op 25%. VluchtelingenWerk Nederland voldoet met een kostenpercentage van 20% aan deze norm.


8.8 Algemene kosten beheer en administratie De kosten van beheer en administratie zijn die kosten die de organisatie maakt in het kader van de (interne) beheersing en administratie voering en niet worden toegerekend aan de doelstelling of de werving van baten. Voor de uitwerking hiervan werd het advies van de Vereniging voor Fondsenwervende Instellingen (VFI) gevolgd. Onder kosten van beheer en administratie zijn begrepen de kosten van bestuur, directievoering, algemeen secretariaat, financiën, ICT, huisvesting & facilitair en personeelszaken, die niet zijn toegerekend aan een product. De uren besteed aan beheer en administratie zijn gewaardeerd tegen de integrale kostprijs. Voor adequate systemen van beheer en administratie heeft het bestuur van VluchtelingenWerk een norm vastgesteld van maximaal 6% van de som der lasten. In 2009 is de norm overschreden. Begroot werd 5,78%. De overschrijding van zowel de begroting als de norm werd met name veroorzaakt door hoger dan begrote huisvestingskosten.

8.9 Organisatie Ultimo 2009 waren 143 personen in dienst bij VluchtelingenWerk Nederland (Landelijk Bureau en medewerkers in de eerste fase van de asielprocedure) die 127 fte’s vervulden bij een 36-urige werkweek. Eind 2008 was de bezetting 144 personen en 126 fte’s. De personeels kosten bedragen: Personeelskosten


begroting 2009 8.255


8.10 Bezoldiging van bestuur en directie De leden van het bestuur van de vereniging ontvangen een vacatiegeld van € 250 per dagdeel. Voor de voorzitter geldt voor vergaderingen van bestuur en Verenigingsraad een bedrag van € 325 per dagdeel, voor alle overige activiteiten het standaardtarief. Het maximale vacatie geld bedraagt € 11.500 per jaar per lid van het bestuur en voor de voorzitter 130% daarvan. In de functie gemaakte kosten worden vergoed. Er zijn geen leningen, voorschotten en garanties verstrekt aan bestuursleden. Het vacatiegeld kan als volgt worden gespecificeerd: Bestuur Functie De heer H.J. van den Bergh Voorzitter De heer J.J.A.M. van Gennip Vice-voorzitter Mevrouw L.B.J. Schmitz Secretaris De heer T. Stroobach Penningmeester De heer P.C.M. van Zijl Bestuurslid Mevrouw P. van der Meer Mohr Bestuurslid Totaal In 2008 werd aan vacatiegeld verantwoord

Bezoldiging in 2009 2.625 6.175 4.500 9.250 2.500 2.750 27.800 29.850

De salariskosten van de directie kunnen als volgt worden gespecificeerd: Directie Functie Periode De heer E. Huizing Algemeen Directeur 2009 De heer I. Ivaki Directeur Uitvoering 2009 Totaal In 2008 bedroegen de salariskosten van de directie


Salariskosten 120.825 97.626 218.451

Bruto salaris 102.608 81.877 184.485

213.135

177.662

Voor de berekening van het bruto salaris is de richtlijn van de VFI gehanteerd. VluchtelingenWerk Nederland blijft binnen de door de VFI en de Code Wijffels gestelde norm. Het salaris is gebaseerd op de inschaling conform de CAO Welzijn & Maatschappelijke Dienstverlening.

8.11 Resultaatbestemming Het resultaat van 2009 is als volgt verwerkt in de reserves en fondsen. 2009 2008 Resultaat conform staat van baten en lasten - 1.101 + 1.504 Het resultaat is als volgt in de balans verwerkt Continuïteitsreserve 735 - 774 Bestemmingsreserves 366 - 631 Bestemmingsfonds - - 99

Dit financieel verslag is een beknopte weergave van de jaarrekening 2009. In deze jaarrekening is een uitvoerige toelichting opgenomen, een kasstroomoverzicht en een overzicht van de kosten per product. De jaarrekening is te op te vragen bij VluchtelingenWerk Nederland via tel. 020-3467200 of via [email protected] Tevens kan de jaarrekening worden gedownload van onze website.


Accountantsverklaring


Bijlage Verenigingsraad, bestuur, directie, commissies, samenwerkingsverbanden, lidmaatschappen en overlegpartners VERENIGINGSRAAD afgevaardigde

regionale afdeling

Harry ter Veen Enno Brommet Wilma Nijborg Piet Dofferhoff Pierre Donders Theo Eikenbroek Frans Arkenbout Hanneke Hautvast Frans Beckers Arco Hofland Ko Kroesen Nico den Hollander Mart Jenneskens Jan van der Werff Yvonne Visser

Noord Nederland Noordwest-Holland Zuid-Holland Noord & Midden Zuidvleugel Zuid- & Oost-Gelderland Maasdelta Zeeland Midden-Nederland Limburg Overijssel Amstel tot Zaan Oost-Brabant West-Brabant Midden-Gelderland Brabant Centraal

mw. T. Wijn-Maatman

BESTUUR Harry J. van den Bergh, voorzitter Jos van Gennip, vice-voorzitter Lucy Schmitz, secretaris Tom Stroobach, penningmeester Jan van Zijl, bestuurslid Pauline van der Meer Mohr, bestuurslid DIRECTIE Edwin Huizing, algemeen directeur Igor Ivaki , directeur uitvoering STICHTING BUREAU AANBESTEDING Edwin Huizing, voorzitter Wim Reinders, penningmeester Koen Bron, bestuurslid ADVIESCOMMISSIES Commissie Asiel dhr. mr. K. Bleichrodt, voorzitter mw. Drs. B. Hoekstra, secretaris dhr. mr. H. Battjes dhr. mr. P. Boeles dhr. mr. R. Bruin dhr. mr. A. van Driel dhr. mr. R.J. Hamerslag dhr. mr. R. Hijma mw. Mr. A, van Kampen mw. mr. I.J.M. Oomen mw. Mr. S. Rafi mw. mr. C.H. Slingenberg mw. mr. L. B. Vellenga-van Nieuwkerk dhr. mr. W.H.J.M. Verberk mw. mr. dr. S. van Walsum dhr. mr. M.F. Wijngaarden


Commissie Opvang & Integratie dhr. prof. dr. H.B. Entzinger, voorzitter dhr. D. Engelhard, secretaris mw. dr. S. Abdelrehman mw. B. van Beurden dhr. mr. drs. P.H.A. van Geel mw. prof. dr. H. Ghorashi dhr. drs. S.A. Kramer mw. dr. S. Menéndez dhr. mr. P.E. Minderhoud mw. drs. C.J.E. de Neef dhr. drs. A.H.A. Schoorl dhr. T. Stroobach dhr. dr. J. Werdmölder

Nidos Pharos PSO Raad van Kerken Raad voor Rechtsbijstand Refugee Consortium of Kenya Romanian National Council for Refugees Salvati Copiii Moldova SNV Society for Refugees Stichting Vluchteling Tadamon Egyptian/Multicultural Refugee Council UNHCR UNICEF Vereniging van Asieladvocaten en Juristen Nederland (VAJN)

Integratie Aedes brancheorganisatie van woningcorporaties Algemene Onderwijsbond Banenoffensief Vluchtelingen Bureau Maatschappelijke Projecten Capriool Circusprojecten Centra voor Werk en Inkomen Landelijke Klachtencommissie Club Adventure dhr. mr. H. van der Leek, voorzitter FORUM, instituut voor multiculturele vraag mw. A. Kuscha, secretaris stukken dhr. C. Schouten GGZ Nederland dhr. Z. Hofman Gilde Samenspraak dhr. mr. G.J. van Andel Humanitas Landelijk Netwerk Thuislesorganisaties SAMENWERKINGSVERBANDEN, Leger des Heils LIDMAATSCHAPPEN EN OVERLEGPARTNERS MBO-Raad MO Groep Asiel en Internationaal Africa and Middle East Refugee Assistance (AMERA) Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid Ministerie van Wonen, Wijken en Integratie Amnesty International NIVON Bulgarian Council for Refugees and Migrants OKEE Jeugdvakanties Centraal Orgaan opvang asielzoekers (COA) Paasheuvelgroep Charity Centre for Refugees Rode Kruis Cordaid Servicepunt Arbeidsmarkt MKB Croatian Law Centre Stichting Emplooi Croatian Red Cross Stichting Vakantiekind Danish Refugee Council Stichting Vluchteling-Studenten UAF Defence for Children UWV WERKbedrijf Dienst Justitiele Inrichtingen YMCA Dienst Terugkeer & Vertrek ECOSOC European Council on Refugees and Exiles (ECRE) Vereniging en Landelijk Bureau Centraal Bureau Fondsenwerving Healthnet TPO Europees Vluchtelingen Fonds Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND) Nationaal Comité 4 en 5 mei Internationaal Netwerk van Lokale Initiatieven Nationale Postcode Loterij ten behoeve van Asielzoekers (INLIA) International Council of Voluntary Agencies (ICVA) Stichting Mondiale Samenleving Vereniging Fondsenwervende Instellingen Internationale Organisatie voor Migratie (IOM) Landelijk Ongedocumenteerden Steunpunt (LOS) VluchtelingenOrganisaties Nederland (VON) War Child Law Centre for Advocates Ministerie van Buitenlandse Zaken Ministerie van Justitie Financiële Adviescommissie dhr. P. Cassé dhr. W. van der Blom dhr. B. van Grasstek mevr. J. Knake

Bijlage Lijst met afkortingen

AC AZC Bi-ont CBF CBS COA CWI DVO EASO ECOSOC ECRE EHRM EVC EVRM GH IND IOM MAPP ngo NPL PDT PIVA PSO SER SMS TNV UAF UNHCR UWV WERKbedrijf VAP VFI VVA VVS Vw 2000 Wi Wib

Aanmeldcentrum Asielzoekers Centrum Programma gericht op binding en ontmoeting Centraal Bureau Fondsenwerving Centraal Bureau voor de Statistiek Centraal Orgaan opvang asielzoekers Centrum voor Werk en Inkomen DienstVerlenings Overeenkomst Europees ondersteuningsbureau voor asielzaken Economische Sociale Raad van de Verenigde Naties European Council on Refugees and Exiles Europees Hof van de Mensenrechten Erkenning Verworven Competenties Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens Grenshospitium Immigratie- en Naturalisatiedienst Internationale Organisatie voor Migratie Meldpunt Asielzoekers met Psychische Problemen niet-gouvernementele organisatie Nationale Postcode Loterij Platform Duurzame Terugkeer Programma Verbeterde Asielprocedure Vereniging van ontwikkelingsorganisaties gericht op capaciteitsopbouw in ontwikkelingslanden Sociaal-Economische Raad Stichting Mondiale Samenleving Tijdelijke Noodvoorziening Stichting voor Vluchteling-Studenten UAF Vluchtelingenorganisatie van de Verenigde Naties Trefpunt voor werkzoekenden en werkgevers Verlengde Asielprocedure Vereniging van Fondsenwervende Instellingen VluchtVerhaalAnalyse VluchtelingenVolgSysteem Vreemdelingenwet 2000 Wet inburgering Wet inburgering buitenland


VluchtelingenWerk Nederland Postbus 2894 1000 CW Amsterdam T (020) 346 72 00 F (020) 617 81 55 [email protected] www.vluchtelingenwerk.nl

Jaarverslag VluchtelingenWerk Nederland

Recommend Documents