JAARVERSLAG 2014 VLUCHTELINGENWERK VLAANDEREN

JAARVERSLAG 2014 VLUCHTELINGENWERK VLAANDEREN

COLOFON

redactie en eindredactie

Vluchtelingenwerk Vlaanderen

lay-out

Kasper Digitale Media bvba (www.kasper.be)

De medewerkers van Vluchtelingenwerk voor hun inbreng.

speciale dank aan

druk

Cyclus print 130 gram FSC

Cyclus print 300 gram FSC

verantwoordelijke uitgever

Els Keytsman, Kruidtuinstraat 75, 1210 Brussel

www.vluchtelingenwerk.be

Triodos Bank: BE06 5230 8056 2922

INHOUDSTAFEL VOORWOORD

4

DEEL 1: BESCHERMING?

5

1. VLUCHTELINGEN IN DE WERELD

7

2. EUROPESE OBSTAKELS BIJ DE TOEGANG TOT BESCHERMING

10

3. BESCHERMING IN BELGIË

16

4. BESLUIT

25

DEEL 2: WAT DEED VLUCHTELINGENWERK IN 2014?

26

1. INZET VOOR ASIELZOEKERS EN VLUCHTELINGEN

27

2. ONDERSTEUNING VAN BEGELEIDERS EN ADVOCATEN

31

3. ACTIES

33

4. COMMUNICATIE

36

5. ACTIEVE PARTNERSCHAPPEN

37

DEEL 3: VLUCHTELINGENWERK INSPIREERT HET BELEID

38

DEEL 4: WIE IS VLUCHTELINGENWERK?

42

DEEL 5: FINANCIEN EN PERSONEEL

45

VLUCHTELINGENWERK VLAANDEREN | JAARVERSLAG 2014 3

VOORAF 2014 was het jaar waarin we een nieuwe regering en een nieuwe staatssecretaris kregen. Michel I en de bevoegde staatssecretaris voor Asiel en Migratie Theo Francken hebben nu in principe vijf jaar de tijd om een coherent asiel- en migratiebeleid op poten te zetten. Het regeerakkoord lijkt echter niet te zien welke brandhaarden er in de wereld woeden. De tekst focust sterk op ‘misbruik’ van procedures, detentie en gedwongen terugkeer. Bescherming van vluchtelingen, de hoeksteen in een asielbeleid, krijgt niet zo veel plaats in het akkoord. Nochtans was 2014 ook het jaar waarin UNCHR, de VN-vluchtelingenorganisatie aan de alarmbel trok. ‘Er is een zorgwekkend gebrek aan vrede in deze wereld’, besloot de VN-Hoog Commissaris voor de Vluchtelingen, Antonio Guterres bij de presentatie van de jaarlijkse vluchtelingenstatistieken. Nog nooit waren zoveel mensen op de vlucht, bleek uit hun jaarlijkse cijfers. Het ging in 2013 om meer dan 51,2 miljoen mensen op de vlucht. Onder hen ongeveer 16,7 miljoen vluchtelingen en 33,3 miljoen ontheemden in eigen land. Terwijl wereldwijd het aantal mensen op de vlucht historisch hoog is, blijven de asielcijfers in ons land relatief laag. De Middellandse Zee is de dodelijkste plek op aarde geworden omdat wanhopige bootvluchtelingen geen andere weg naar het veilige Europa kunnen volgen. Neemt ons land wel voldoende verantwoordelijkheid op? Is het nog moreel te verantwoorden dat Europa haar grenzen blijft dichttimmeren voor mensen op de vlucht? In dit jaarverslag bekijken we het beschermingsbeleid van de Belgische overheid in een ruimer perspectief. Dat leest u in het eerste deel. Ons land doet het niet zo slecht in vergelijking met andere landen. Er is een kwalitatieve asiel-

procedure, hoewel ze voor verbetering vatbaar is zeker wat betreft het beroep. Een onafhankelijk Commissariaat-generaal voor de Vluchtelingen en de Staatlozen onderzoekt de asielaanvragen. In principe is er gratis juridische bijstand voor asielzoekers. Dat is nodig omdat de procedure voor deze mensen die hier hulpeloos en radeloos aankomen, bijzonder ingewikkeld is. De hulp van een advocaat is dan onontbeerlijk. De hervorming die de vorige regering aankondigde, lijkt door deze regering te worden uitgevoerd. De rechten van asielzoekers worden sterk ingeperkt en er wordt te weinig werk gemaakt van voldoende advocaten die het vreemdelingenrecht goed beheersen. Ons land maakt nu ook werk van het hervestigen van vluchtelingen, zodat ze hier aan een leven in veiligheid kunnen bouwen. De staatssecretaris verdubbelde zelfs het quotum naar driehonderd mensen om zo iets extra’s te doen voor Syrische vluchtelingen. Maar dat aantal blijft laag. Te laag. 2014 was ook het jaar waarin we door de overheid geconfronteerd werden met drastische besparingen. In onze opvang van asielzoekers, waarvoor we al 15 jaar een conventie hebben met Fedasil, gaat het om minstens 30%. Het spreekt voor zich dat dit grote gevolgen heeft voor ons personeel en ook voor onze partners op het terrein. De zoektocht naar alternatieve middelen wordt zo nog belangrijker. Dit jaarverslag toont dat we de voorbije jaren invloedrijk waren als het gaat om de bescherming van vluchtelingen door ons land. Die rol van de behoeder van een kwaliteitsvol asielbeleid willen en moeten we blijven opnemen. Dit mooie werk kunnen we alleen doen dankzij de grote inzet van al onze medewerkers, vrijwilligers, leden, partners en donateurs. Voor dat engagement wensen we hen uitdrukkelijk te bedanken. Anne Van Lancker, voorzitter Els Keytsman, directeur

4 JAARVERSLAG 2014 | VLUCHTELINGENWERK VLAANDEREN

DEEL 1 BESCHERMING TEGEN OORLOG, GEWELD EN VERVOLGING

Spaanse kustwacht onderschept bootvluchtelingen voor de kust van Tenerife, Spanje, 2007. © UNHCR, A. Rodriguez

Wat is bescherming? Bescherming is een breed begrip. Een paraplu beschermt ons tegen de regen. Een moeder beschermt haar kinderen met haar leven. En vluchten beschermt ons tegen oorlog, geweld en vervolging. In dit eerste deel van ons jaarverslag staan we stil bij wat ‘bescherming’ betekent als je op de vlucht bent. De zoektocht naar bescherming is niet evident. Eerst moet je weg van het conflict, naar een veilige plaats. Is dat in je eigen regio? Amerika? Europa?

Als één van de weinige vluchtelingen kom je misschien in Europa terecht. Je gelooft dat jij en je gezin er veilig zijn. Je moet daarvoor een gevaarlijke reis ondernemen. Je hebt het ervoor over. Maar eens aan de grenzen van Europa, raak je dan wel zo makkelijk binnen? Wat is dat ‘Frontex’ waar je steeds over hoort? En sterven mensen echt aan de grenzen van Europa? Je komt terecht in België. Je vraagt asiel aan. Maar hoe verloopt die asielprocedure? En krijg je wel alle ondersteuning die je nodigt hebt?


In dit eerste deel van ons jaarverslag krijg je alle antwoorden op deze vragen. We belichten eerst de vluchtelingencrisissen wereldwijd. Daarna bespreken we de obstakels die vluchtelingen moeten overwinnen om bescherming in Europa te kun-

WAT IS EEN VLUCHTELING? Niet iedereen die in België aankomt is een vluchteling. Wie onder die definitie valt wordt bepaald door de Conventie van Genève van 1951. —— Mensen op de vlucht worden erkend als vluchteling als ze zich buiten de grenzen van hun land bevinden en als ze een gegronde vrees voor vervolging hebben. —— Daarnaast moet het gaan om vervolging omwille van hun ras, religie, nationaliteit, politieke overtuiging of omdat ze behoren tot een bepaalde sociale groep (bv. vrouwen, kinderen, LGTB,…). —— Mensen die op de vlucht zijn moeten aantonen dat ze geen bescherming kunnen krijgen in hun eigen land en dat ze individueel worden vervolgd om wie ze zijn, wat ze doen of omwille van de bevolkingsgroep waar ze deel van uitmaken.

OP DE VLUCHT VOOR HET REDDEN VAN VERKEERDE LEVENS Pjatimat (56) moest in 2001 op de vlucht voor de oorlog in Tsjetsjenië. Ze werkte er als arts. ‘Ik werd er in de gevangenis gestopt en gemarteld. Ze verbrijzelden tijdens de martelingen mijn hand. Ik werd ook twee keer ontvoerd. De eerste keer werd ik vrijgelaten in ruil voor soldaten. De tweede keer moest mijn familie betalen voor mijn vrijlating. Dit al-


nen vinden. Tot slot bespreken we de toegang tot een kwaliteitsvolle asielprocedure in België. Elk stuk hebben we aangevuld met het werk dat Vluchtelingenwerk verrichtte op deze vlakken in 2014. Niet iedereen die op de vlucht is wordt erkend als vluchteling. Oorlogsmisdadigers krijgen bv. geen bescherming. Mensen die vluchten omwille van oorlog maar niet individueel worden vervolgd, kunnen in aanmerking komen voor het statuut van subsidiaire bescherming. Dit is een tijdelijk beschermingsstatuut, in tegenstelling tot het statuut van vluchteling. Om het statuut van subsidiaire bescherming te krijgen moet er sprake zijn van een risico op ernstige en reële schade. Dit kan bv. het geval zijn bij een oorlogsituatie zoals in Syrië. Naast mensen die hun land verlaten omwille van gevaar zijn er ook interne ontheemden. Dat zijn mensen die binnen de grenzen van hun land op de vlucht zijn. Volgens de laatste cijfers van UNHCR, de VN-vluchtelingenorganisatie waren er eind 2013 wereldwijd 33,3 miljoen mensen intern ontheemd.

les omdat ik als arts de “verkeerde” mensen had behandeld.’ Pjatimat kwam terecht in België, vroeg hier asiel aan en werd erkend als vluchteling. Ze woont nu met haar zoon in Gent, die daar studeert: ‘Ik ben nu op zoek naar werk, maar dat is moeilijk voor iemand van mijn leeftijd, ook al was ik een arts in mijn eigen land. Ik heb wel al veel vrijwilligerswerk gedaan in België. Ik wil wat teruggeven aan de maatschappij, uit dankbaarheid dat die mij heeft opgenomen en beschermd. Ik kan er dan ook niet tegen als iemand iets negatiefs te zeggen heeft over België.’

1. VLUCHTELINGEN IN DE WERELD VLUCHTELINGENCRISISSEN IN DE WERELD ANNO 2014

Regio’s die de afgelopen jaren schijnbaar wat rustiger waren geworden, zagen een heropflakkering van het geweld, zoals in Irak. Lang aanhoudenNooit eerder waren zoveel mensen op de vlucht. de conflicten, zoals in Afghanistan en Somalië, Volgens de cijfers van UNCHR, de VN- blijven aanslepen. Ook volledig nieuwe crisissen vluchtelingenorganisatie, bereikte het aantal braken uit, bv. in Oekraïne. En dat is nog maar mensen op de vlucht wereldwijd in 2013 zijn wat we via de media weten. Wie wat verder kijkt, hoogste punt sinds UNCHR in 1989 deze ontdekt nog veel andere vergeten vluchtelingenstatistieken begon bij te houden. Meer dan 51,2 situaties. Af en toe duikt er eentje op in de kranmiljoen mensen waren ten. Dat gebeurt vooral als België of de EU plots een in dat jaar op de vlucht. stijging registreert van het Onder hen ongeveer 16,7 NOOIT EERDER WAREN ZOVEEL aantal asielaanvragen vanmiljoen vluchtelingen en MENSEN OP DE VLUCHT. uit een bepaald land. In 33,3 miljoen ontheemden 2014 ging het daarbij over in eigen land. Eritrea, waar al sinds de onDe officiële cijfers van UNCHR voor 2014 zullen pas beschikbaar zijn afhankelijkheid in 1991 een repressief regime aan in juni 2015. De nieuwsberichten zijn voldoende de macht is. duidelijk om te beseffen dat vrede en veiligheid In 2013 waren er wereldwijd 16,7 miljoen vluchvoor veel mensen veraf is. Bestaande crisissen, zo- telingen. Slechts 9% onder hen vluchtte tot in de als het conflict in Syrië, zijn nog groter geworden. EU.

ACTUELE VLUCHTELINGENCRISISSEN IN DE WERELD 520 343 Oekraïne

10 300 000 bezette Palestijnse gebieden

3 373 301

2 330 057

Syrië

Afghanistan

Irak

5 000 000 853 706 Myanmar

321 144 Eritrea 862 102

2 096 269

1 823 156

Centraal-Afrikaanse Republiek Zuid-Soedan Somalië

- Alle cijfers dateren van 2014, behalve de cijfers over Syrië zijn van 2015. Bron cijfers: UNHCR. - Mensen op de vlucht = vluchtelingen en intern ontheemden (mensen die vluchten in eigen land). - Dit is slechts een greep uit het totale aantal vluchtelingencrisissen in de wereld


WAT DEED VLUCHTELINGENWERK IN 2014? Vluchtelingenwerk komt op voor het recht van mensen om te vluchten voor oorlog en geweld. Aan de hand van facts & figures en verhalen brengt Vluchtelingenwerk de wereldwijde vluchtelingenproblematiek onder de aandacht. Daarnaast verduidelijken we hoe Europa en België positie kunnen innemen om het recht op bescherming van vluchtelingen maximaal te realiseren. WERELDVLUCHTELINGENDAG 2014 – FAIRPLAY FOR REFUGEES

Op 20 juni zetten heel wat organisaties en instanties wereldwijd vluchtelingen in de kijker. In België organiseren Belgische organisaties en asielinstanties samen een actie. Die actie stond in

AAN HET WOORD: PASCALE MOREAU, UNHCR, REGIONALE VERTEGENWOORDIGER VOOR WEST-EUROPA. HOE KIJKT UNCHR TERUG OP 2014?

‘2014 was een moeilijk jaar, waarin meer dan zeven miljoen mensen gedwongen werden hun huizen te verlaten door geweld of vervolging. In totaal zijn er nu meer dan vijftig miljoen mensen op de vlucht, het hoogste aantal sinds de Tweede Wereldoorlog.’ ‘Van Monrovia tot Mosul hebben we oude en nieuwe conflicten zien ontvlammen, die telkens opnieuw enorm veel menselijk leed veroorzaken. De aanhoudende oorlog in Syrië is natuurlijk één van de belangrijkste problemen. Ondanks hun enorme generositeit heeft de druk op de opvangvoorzieningen van de Syrische buurlanden het breekpunt bereikt. In 2014 werden de Syriërs de grootste bevolkingsgroep die onder de verantwoordelijkheid van UNHCR valt. Daarmee haalden ze de Afghanen in die deze positie meer dan drie decennia lang innamen.’ ‘Tegelijkertijd lopen minder zichtbare conflicten en de vele mensen die gedwongen ontheemd zijn in landen zoals de Centraal Afrikaanse Republiek en Zuid-Soedan het risico om vergeten


2014 in het teken van voetbal. Met het wereldkampioenschap voetbal in Brazilië in volle gang, wilden we de nadruk leggen op het belang van fairplay voor alle mensen die bescherming zoeken voor oorlog, geweld en vervolging. Vluchtelingenwerk organiseerde naar aanleiding van Wereldvluchtelingendag een lunchcauserie waar we de kortfilm ‘Baghdad Messi’ toonden. Daarin wordt het verhaal verteld van een jongetje uit Irak met één been dat voetballer wil worden. Producer Kobe Van Steenbergen lichtte de film toe. Param, een Afghaanse jongeman op de vlucht legde nadien uit wat voetbal in zijn leven betekent. Lees meer over Wereldvluchtelingendag in Deel 2 op pg. 34. te worden door het publiek en donoren. Ook conflicten die zich dichterbij afspelen, zoals in Oekraïne, hebben bijgedragen aan de stijgende aantallen vluchtelingen en ontheemden.’ ‘Niet in de laatste plaats is UNHCR ook zeer bezorgd over het feit dat steeds meer migranten en vluchtelingen zich gedwongen voelen het levensgevaarlijke risico te nemen om de Middellandse Zee over te steken in een poging om bescherming te vinden.’ ‘Zoals werd benadrukt door onze Hoge Commissaris, António Guterres, zullen de verontrustende statistieken van het afgelopen jaar ook in 2015 verder gezet worden, tenzij de internationale gemeenschap duurzame oplossingen vindt. UNHCR en haar partners stellen alles in het werk om de slachtoffers van deze conflicten te helpen, maar stoten hierbij op grenzen. Humanitaire organisaties blijken niet langer in staat om te voldoen aan de steeds groeiende behoeften.’ WAAROM ORGANISEERT UNCHR ELK JAAR WERELDVLUCHTELINGENDAG?

‘Wereldvluchtelingendag vraagt elk jaar opnieuw aandacht voor de situatie van vluchtelingen wereldwijd. Op deze dag nemen tienduizenden mensen over de hele wereld de tijd om stil te staan bij de moeilijkheden waar mensen op de vlucht mee te maken krijgen.’ ‘Tegelijkertijd legt Wereldvluchtelingendag de nadruk op de positieve bijdrage van vluchtelin-

HUMANITAIRE ORGANISATIES BLIJKEN NIET LANGER IN STAAT OM TE VOLDOEN AAN DE STEEDS GROEIENDE BEHOEFTEN. gen aan de wereld, dankzij hun enorme kracht en hoop.’ ‘Wereldvluchtelingendag is ook een gelegenheid om gebruik te maken van de partnerschappen van UNHCR met andere organisaties die vluchtelingen helpen, zoals Vluchtelingwerk Vlaanderen. Dankzij de tomeloze inzet van al onze partners was Wereldvluchtelingendag in België de afgelopen jaren dan ook een succesvol evenement. Wij zijn hen hier erg dankbaar voor en we hopen dat onze gezamenlijke inspanningen in de toekomst net zo vruchtbaar zullen zijn.’ WAT IS VOOR UNCHR DE MEERWAARDE VAN EEN NGO ZOALS VLUCHTELINGENWERK IN DE ORGANISATIE VAN WERELDVLUCHTELINGENDAG?

‘UNHCR en haar partners organiseren Wereldvluchtelingendag in België sinds een aantal jaren. De dag heeft al verschillende vormen aangenomen: in het verleden waren er bijvoorbeeld filmvertoningen, theaterstukken, muzikale evenementen en voetbalwedstrijden. Een bijzonder

RUSSIA UNCENSORED #MENSENRECHTEN #VLUCHTELINGEN #RUSLAND

Elke jaar organiseert Vluchtelingenwerk een thema-avond over vluchtelingenthema’s en landen waar vluchtelingen vandaan komen. Zo organiseerden we in het verleden al avonden over Syrië, Irak en Soedan. Dit jaar kozen we voor de Russische Federatie. De Russische Federatie zit al tien jaar in de top vijf van de herkomstlanden van asielzoekers in België.

dankbaar aspect van het organiseren van evenementen op deze jaarlijkse dag is dat we kunnen werken met veel toegewijde partners, zoals overheden en niet-gouvernementele organisaties die op verschillende niveaus met vluchtelingen werken: regionaal, nationaal en internationaal.’ ‘Sinds verscheidene jaren is Vluchtelingenwerk een essentiële partner voor het organiseren van gezamelijke evenementen op Wereldvluchtelingendag. De kracht van de organisatie ligt niet alleen in haar creativiteit maar ook in haar uitgebreide netwerk: Vluchtelingenwerk heeft de mogelijkheid om enkele duizenden vrijwilligers te mobiliseren. Deze mensen waren ongelooflijk behulpzaam bij onze acties in Belgische treinstations waardoor we een groot publiek van pendelaars konden bereiken. We zijn ieder van hen zeer dankbaar voor hun jaarlijkse inzet, die ontzettend belangrijk is om ervoor te kunnen zorgen dat de miljoenen mensen op de vlucht niet worden vergeten.’

Sprekers waren Karen Moeskops, directeur van Amnesty International Vlaanderen, Svetlana Gannushkina, Russische mensenrechtenactiviste en Dirk Van den Bulck, Commissaris-generaal voor de Vluchtelingen en de Staatlozen. Jan Balliauw, VRT-journalist en Ruslandspecialist, modereerde het gesprek. We organiseerden deze avond samen met Amnesty International Vlaanderen en Pax Christi Vlaanderen.


2. OBSTAKELS BIJ DE TOEGANG TOT BESCHERMING EUROPA: DE DEUR IS DICHT

Om als vluchteling bescherming te krijgen in een veilig land, moet je eerst in dat land binnenraken. Klinkt logisch, niet? Toch is dit niet altijd evident. Ook niet als het over Europa gaat. Sinds de interne grenzen tussen de lidstaten van de Europese Unie zijn weggevallen, besteedt Europa steeds meer aandacht en middelen aan het beveiligen van de externe grenzen. Op die manier willen de lidstaten controleren wie er allemaal op hun grondgebied binnenkomt. Om in de EU te mogen verblijven moet je een duidelijk doel hebben. Verder moet je aantonen dat je over voldoende middelen en een ziekteverzekering beschikt en dus niet ten laste zal vallen van de lidstaat waar je naartoe reist. Daarnaast moet je ook aantonen dat je terug zal keren als je je reisdoel hebt bereikt. Dus als jouw reis als toerist afgelopen is, of de conferentie waaraan je deelnam voorbij is, moet je terug naar huis. Lidstaten kunnen mensen wel langer op hun grondgebied toelaten, bv. om te werken of om te studeren. In deze gevallen geldt het visum enkel voor het grondgebied van de specifieke lidstaat die het visum toekent. Een visum om asiel aan te vragen bestaat niet. Vluchtelingen komen niet voor toerisme en in eerste instantie niet om te studeren of te werken. Ze komen naar Europa omdat ze geen andere keuze hebben. Ze vrezen voor hun leven in hun thuisland omdat ze er vervolgd worden of omdat


er een conflict heerst. Heel wat vluchtelingen willen niets liever dan zo snel mogelijk terug huiswaarts te keren. Ze weten echter niet wanneer en of ze ooit terug kunnen. Bovendien kan iemand die op de vlucht is voor bv. zijn regering niet altijd aan een geldig paspoort geraken. Vluchtelingen kunnen dus niet rekenen op de bestaande visumprocedures. Veel vluchtelingen moeten halsoverkop vertrekken. Ze beschikken dan ook vaak niet over de nodige documenten om te kunnen reizen. Alleen kan je zonder documenten het vliegtuig niet op. En als een vliegtuigmaatschappij erop betrapt wordt passagiers zonder reisdocumenten te vervoeren, dan kan ze daarvoor beboet worden. Weinig vliegtuigmaatschappijen willen dat risico nemen. Vaak zien vluchtelingen dan ook geen andere uitweg dan mensensmokkelaars te betalen om hun reis en valse documenten te regelen. Met of zonder smokkelaar wagen heel wat vluchtelingen zich dagelijks aan een levensgevaarlijke en barre reis. Ze trotseren weer en wind en wagen hun leven in een gammel bootje op de Middellandse Zee.

EEN VISUM OM ASIEL AAN TE VRAGEN BESTAAT NIET. Volgens een onderzoek van IOM, de Internationale Organisatie voor Migratie, stierven alleen al tussen januari en september 2014 3072 mensen in de Middellandse Zee. De Italiaanse kustwacht redde 156 362 mensen in de periode van januari tot eind oktober 2014. Omdat Italië dit niet meer aankon richtte de EU vanaf november 2014 de reddingsoperatie ‘Triton’ op. Triton reikte niet zo ver als de reddingsoperaties van de Italiaanse kustwacht en werd zwaar bekritiseerd door vluchtelingenorganisaties. Toch redde Triton de laatste twee maanden van 2014 11 400 mensen. De meeste onder hen kwamen uit Syrië en Eritrea, een land waar al jaren een dictatoriaal regime heerst.

FRONTEX: DE GRENSBEWAKER

DUBLINVERORDENING: VAN DE REGEN IN DE DROP

Ondanks al deze doden en Triton steekt de Europese Unie veel geld en energie in het beveiligen van de externe grenzen. Zo onstond Frontex, het agentschap voor grensbewaking van de EU. Frontex ondersteunt en coördineert de activiteiten rond de beveiliging van de grenzen van de verschillende lidstaten.

Op enkele uitzonderingen na, zoals in het Verenigd Koninkrijk, bestaan er tussen de landen van de Europese Unie geen binnengrenzen meer. Mensen kunnen dus vrij reizen binnen de EU. Dit geldt ook voor asielzoekers, als ze erin slagen om de Unie binnen te raken. Asielzoekers hebben soms goede redenen om liever in één of ander EU-land asiel te willen aanvragen. Ze spreken soms de taal, hebben er familie, er is al een grote gemeenschap van hun landgenoten of ze weten dat de integratiemogelijkheden op vlak van werk en onderwijs in een bepaald land groter zijn. Daarom willen ze niet altijd in het eerste land van de EU blijven waar ze binnen komen. Zonder duidelijke regels bestaat het risico dat geen enkel Europees land zijn verantwoordelijkheid neemt om een asielaanvraag te onderzoeken. Op die manier zouden asielzoekers van het ene naar het andere land gestuurd worden zonder enige vorm van gehoor of bescherming te krijgen. Dit was de belangrijkste reden voor de EU-landen om de Dublinverordening tot stand te brengen. Daarnaast wilden landen ook de zogenaamde ‘asielshopping’ tegengaan. Ze wilden vermijden dat asielzoekers die een negatieve beslissing in het ene land hadden gekregen, verder zouden doorreizen om ergens anders een nieuwe aanvraag in te dienen.

WAAROM TIMMERT EUROPA EERST HAAR GRENZEN DICHT OM ZICH DAARNA TE BEKOMMEREN OM VLUCHTELINGEN? Verder organiseert het agentschap ook gemeenschappelijke operaties van grensbewaking. Daarmee wil het mensen tegenhouden die zonder de nodige reisdocumenten Europa proberen binnen te komen. Frontex kan daarbij rekenen op Eurosur. Dit is een systeem waarmee de nationale grensbewakers en Frontex informatie kunnen uitwisselen over wie allemaal de Europese grenzen probeert over te steken. Officieel wil Eurosur ook doden op zee vermijden: het detecteert de boten met mensen die in gevaar zijn. Waarom timmert Europa eerst haar grenzen dicht om zich daarna te bekommeren om vluchtelingen? Vluchtelingen die bovendien niet anders kunnen dan zich aan een clandestiene overtocht te wagen om ‘Fort Europa’ binnen te geraken.

WAT IS DUBLIN? Dublin is niet alleen de hoofdstad van Ierland. Het is ook de plaats waar in 1990 Europese leiders het verdrag van Dublin ondertekenden. Dat verdrag bepaalde welk land verantwoordelijk was voor de asielaanvraag van mensen op de vlucht. In 2003 werd het verdrag omgezet in een wet van de EU. De regels werden dus automatisch bindend voor alle lidstaten. Ook voor degene die het verdrag niet ondertekenden. De Dublin-verordening was geboren. Daarnaast moesten ook IJsland, Noorwegen, Zwitserland en Liechtenstein de verordening uitvoeren. Mensen op de vlucht hebben vaak een gevaarlijke reis achter de rug voor ze Europa bereiken.

En dan nog stopt het niet altijd: ze vragen asiel in het ene land maar moeten naar een ander land dat verantwoordelijk is. Dat is het gevolg van de Dublinverordening. Het Europees land waar de asielzoeker de sterkste band mee heeft is verantwoordelijk om de asielaanvraag te behandelen. De asielcriteria gaan over familiebanden en administratieve banden. Als geen van beide van toepassing zijn is het land waar iemand asiel aanvraagt verantwoordelijk. Elk land kan ook beslissen om een humanitaire uitzondering maken. In dat geval wordt er geen rekening gehouden met de criteria en wordt de asielaanvraag toch behandeld. Landen maken echter niet vaak gebruik van deze mogelijkheid.


NIET OVERAL DEZELFDE BESCHERMING

Het uitgangspunt bij de Dublinverordening is dat de asielprocedures in de verschillende lidstaten dezelfde uitkomst moeten hebben. Asielzoekers met gelijkaardige problemen zouden dus dezelfde bescherming moeten kunnen krijgen in elke lidstaat van de EU. En daar loopt het mis. Geen enkel land heeft dezelfde asielprocedure en opvang voor asielzoekers. De percentages voor erkenning van asielzoekers verschillen van land tot land. Zo had een Somaliër in 2014 60% kans om asiel te krijgen in België, 22,6% in Frankrijk en maar liefst 83,2% in Nederland. Ook wanneer we kijken naar Afghaanse asielzoekers zijn er opmerkelijke verschillen. In Italië werden in 2014 95,2% erkend terwijl in België en Griekenland respectievelijk 63,4% en 28,3% van de Afghanen asiel kregen. Naar een ander land gaan en daar opnieuw asiel aanvragen is soms dus de enige optie om daadwerkelijk bescherming te krijgen. FAMILIEBANDEN TE STRIKT GEDEFINIEERD

Eén van de criteria aan de hand waarvan bepaald kan worden welk land verantwoordelijk is voor de behandeling van de asielaanvraag is de aanwezigheid van familie in het desbetreffende land. Als je echtgenoot of minderjarige kind aanwezig is in een andere lidstaat, bepaalt de Dublinverordening dat die lidstaat verantwoordelijk is voor jouw asielaanvraag. Je zal dus naar dat land overgebracht worden. Maar de definitie van familiebanden onder de Dublinverordening is zeer strikt. Volwassen broers en zussen of meerderjarige kinderen vallen daar niet onder. Dit kan veel problemen opleveren, zoals het verhaal van een Syrische jongeman die op 23 december 2011 in België asiel aanvraagt aantoont. Voor de jongen naar België kwam, vroeg hij asiel aan in Letland, maar hij vertelt dat dat niet de bedoeling was. Hij wou naar België komen. Naar zijn ouders, oom, tante, twee neven en nicht. Allemaal verblijven zij legaal in België. Maar de jongeman is meerderjarig en valt dus niet onder de definitie van ‘familie’. België beslist daarom dat de jongen terug naar Letland moet.

BELGIE: BIJKOMENDE OBSTAKELS GEEN ADVOCAAT BIJ DUBLINPROCEDURE

In België mag een asielzoeker geen advocaat of vertrouwenspersoon meenemen naar het interview bij de Dienst Vreemdelingenzaken. Vaak zijn asielzoekers in dat stadium van de asielproce-


dure niet of nauwelijks geïnformeerd over wat ze kunnen verwachten van de procedure die ze doorlopen. Zij kennen de Dublincriteria ook niet en weten bv. niet of ze tijdens het interview moeten melden dat ze familiebanden hebben in België of andere lidstaten. Daardoor lopen ze de kans mis om uitzonderingen aan te vragen op basis daarvan. Zo kreeg Vluchtelingenwerk in 2014 de vraag van twee Afghaanse zussen die afzonderlijk van elkaar in België aankwamen. Eén zus was via Zwitsterland gereisd en is afhankelijk van de hulp van haar zus omwille van haar medische toestand. De andere zus was direct in België aangekomen. België verklaarde zich meteen bevoegd voor de behandeling van haar asielaanvraag. De twee zussen wisten niet van elkaar dat ze beiden in België waren en een asielaanvraag hadden ingediend, totdat de eerste zus een beslissing kreeg van Dienst Vreemdelingenzaken. Haar asielaanvraag moest in Zwitserland afgehandeld worden en dus volgde er een transfer naar Zwitserland. Normaal gesproken bestaat onder de Dublinverordening ook een uitzondering als je kunt aantonen dat je afhankelijk bent van de zorg van een familielid of andersom. Maar wil je hiervoor in aanmerking komen moet je dit al aangeven tijdens je Dublininterview en niet daarna. Een advocaat tijdens de Dublinprocedure kan je helpen om tijdig al de relevante informatie aan de Dienst Vreemdelingenzaken te geven, zodat dergelijke schrijnende gevallen vermeden worden. GEEN RECHT OP OPVANG

Asielzoekers hebben recht op opvang, ook tijdens de Dublinprocedure. In ons land stopt het recht op opvang echter als de Dienst Vreemdelingenzaken beslist dat België niet verantwoordelijk is voor de asielaanvraag. Dat wil niet zeggen dat ons land de asielzoeker onmiddellijk overdraagt naar het land dat wel bevoegd is. Het kan dus gebeuren dat asielzoekers in tussentijd op straat komen te staan.

DUBLINPRAKTIJKEN ONDER VUUR —— In 2011 heeft het Europees Hof voor de Rechten van de Mens België veroordeeld voor het terugsturen van een asielzoeker naar Griekenland. De asielzoekers kwamen daar vaak in onmenselijke situaties terecht. Vandaag mogen asielzoekers nog steeds niet naar Griekenland worden gestuurd onder de Dublinverordening.

—— In bepaalde omstandigheden kan de asielzoeker een verlenging vragen van het recht op opvang. Toch blijft de Belgische wetgeving momenteel in strijd met de rechtspraak van het Europees Hof van Justitie. Het Hof besliste namelijk in 2012 dat asielzoekers altijd recht op opvang hebben tot zij overgedragen worden. —— In 2014 oordeelde het Europees Hof voor de Rechten van de Mens dat gezinnen met kinderen niet zomaar naar Italië kunnen worden teruggestuurd. Opvang is hier immers vaak niet voldoende aangepast aan gezinnen en asielzoekers lopen daarenboven zelfs het risico om helemaal zonder opvang te vallen. ASIELZOEKERS BIJ DIENST VREEMDELINGENZAKEN, BELGIË, 2011. © UNHCR, D. TELEMANS

BELGIË NEEMT ZIJN VERANTWOORDELIJKHEID NIET ALTIJD OP

Begin januari 2014 publiceerde UNHCR een rapport over de situatie van het asielsysteem in Bulgarije. Daarin werden de lidstaten van de EU opgeroepen om geen asielzoekers meer naar Bulgarije terug te sturen bij de toepassing van de Dublinverordening. UNHCR meende dat asielzoekers in Bulgarije een reëel risico op onmenselijke behandeling liepen. De opvangomstandigheden waren er in strijd met het recht op menselijke waardigheid en het recht op privacy. De overheid voorzag geen voedsel en er was geen toegang tot medische bijstand. De opvangcentra waren vaak overbevolkt en was er een tekort aan personeel. Bovendien werden asielzoekers in Bulgarije ook blootgesteld aan mogelijke willekeurige opsluiting. Er ontbrak immers een duidelijke wettelijke basis voor detentie van asielzoekers in dit land. Tot slot stelde UNHCR vast dat asielzoekers in Bulgarije geen toegang hadden tot een eerlijke en kwaliteitsvolle asielprocedure. Asielzoekers hebben er bijvoorbeeld geen recht op bijstand door een pro-Deoadvocaat, en er zijn soms wachttijden tot zes maanden vooraleer een asielaanvraag geregistreerd wordt. Daarop schorste Dienst Vreemdelingenzaken de overdrachten naar Bulgarije tijdelijk op tot UNHCR de situatie daar opnieuw zou evalueren. Hiermee leek de zaak afgerond, want asielzoekers die eigenlijk naar Bulgarije moesten mochten dus in ons land blijven. Maar de Dienst Vreemdelingenzaken verklaarde ook dat België niet bevoegd was voor de asielaanvragen en bezorgde ze niet aan het Commissariaat-generaal voor de Vluch-

telingen en de Staatlozen. Asielzoekers werden dus verondersteld om op eigen beweging naar Bulgarije terug te gaan, wat zij natuurlijk niet zouden doen, gezien de toestanden in dat land. In de praktijk betekende dit zes maanden wachten, zonder recht op opvang of begeleiding. De Dublinverordening bepaalt namelijk dat als er na zes maanden geen overdracht is gebeurd, het land waar de asielzoeker zich bevindt, dus België, toch verantwoordelijk wordt. De praktijk van de Dienst Vreemdelingenzaken was dus volkomen nutteloos en onmenselijk en toont aan dat België zijn verantwoordelijkheid niet altijd opneemt. Ondertussen heeft UNHCR haar standpunt over de situatie in Bulgarije gewijzigd en roept ze niet langer op om de Dublinoverdrachten op te schorsen. Recente rapporten van mensenrechtenorganisaties als Amnesty International en Human Rights Watch tonen echter aan dat de problemen in het Bulgaarse asielsysteem verre van opgelost zijn. Toch zijn de overdrachten vanuit België gewoon opnieuw begonnen.

TE WEINIG RESETTLEMENT ALS KANS OP EEN NIEUW EN VEILIG LEVEN 80% van de vluchtelingen wereldwijd trekt naar een buurland van hun thuisland. Vluchten naar Europa is immers heel duur en gevaarlijk. Bovendien hopen de meeste vluchtelingen om ooit terug naar huis te kunnen, waardoor zij niet te ver willen vluchten. De landen die de meeste vluchtelingen opvangen zijn vaak landen die zelf kampen met conflicten, politieke instabiliteit of economische problemen. Zij kunnen of willen de


vluchtelingen in hun land dan ook niet altijd beschermen. Vluchtelingen komen dus vaak terecht in vluchtelingenkampen waar een onzekere situatie en moeilijke leefomstandigheden op hen wachten. Vaak missen ze basisvoorzieningen zoals een toilet, stromend water of een keuken. Het gebeurt dat vluchtelingen hier kinderen en zelfs kleinkinderen krijgen waardoor verschillende generaties elkaar opvolgen in hetzelfde kamp. Andere vluchtelingen belanden in steden, maar hebben ook daar weinig rechten. Ze zijn er niet altijd veilig en kunnen er geen normaal leven opbouwen. Daarom riep UNHCR het ‘resettlementprogramma’ in het leven. Via resettlement nodigen landen jaarlijks een aantal vluchtelingen uit die zich in deze situaties bevinden. De reis wordt voor hen georganiseerd en als ze in het resettlementland aankomen krijgen ze huisvesting en begeleiding om een nieuw leven op te bouwen. Resettlement is dus een manier om vluchtelingen een veilige toegang tot Europa en België te geven. Dit programma is bijzonder belangrijk voor

dige vluchtelingencrisissen en in vergelijking met andere landen, geeft België echter weinig vluchtelingen de kans om een veilig leven uit te bouwen. Andere landen als Nederland of Zweden nodigen elk jaar respectievelijk 500 en 1900 vluchtelingen uit. België daarentegen stelt jaarlijks maximum 250 resettlementplaatsen ter beschikking. Dat kan beter.

WAT DEED VLUCHTELINGENWERK IN 2014? FOCUS OP SYRIË

Ook in 2014 duurde de crisis in Syrië voort. Dagelijks kregen we via de media beelden te zien van mensen die leden onder het conflict en hun toevlucht zochten in de buurlanden. Naarmate de vluchtelingenbevolking in die regio toenam, steeg ook het aantal Syrische vluchtelingen dat aan de grenzen van Europa kwam aankloppen. Tussen april 2013 en december 2014 kwam 25% van alle mensen die het zuiden van Italië bereikte via de zee, uit Syrië. Dat komt neer op maar liefst 51 956 Syrische vluchtelingen.

RESETTLEMENT IS BIJZONDER BELANGRIJK VOOR DE MEEST KWETSBARE VLUCHTELINGEN DIE OP EIGEN KRACHT NOOIT VERDER DAN HET EERSTE ASIELLAND ZOUDEN GERAKEN. de meest kwetsbare vluchtelingen die anders op eigen kracht nooit verder dan het eerste asielland zouden geraken. Resettlement is tenslotte ook een manier om solidariteit te tonen met de landen die de meeste vluchtelingen opvangen. België heeft sinds 2014 een structureel resettlementprogramma. Dit houdt in dat er jaarlijks vluchtelingen worden uitgenodigd naar ons land. In 2014 ging het over 100 vluchtelingen, onder wie 75 Syriërs. Voor 2015 waren aanvankelijk 150 plaatsen voorzien, waarvan 75 opnieuw voor Syriërs. De nieuwe staatssecretaris voor Asiel en Migratie Theo Francken kondigde in november 2014 aan dat hij in 2015 eenmalig het resettlementquotum zal verdubbelen naar driehonderd plaatsen. 225 daarvan zijn gereserveerd voor vluchtelingen uit Syrië of Irak. Volgens het door de regering afgesproken groeipad zullen er in 2016 en 2017 telkens tweehonderd vluchtelingen uitgenodigd worden. In 2019 en 2020 zal het jaarlijks quotum opnieuw stijgen naar 250 vluchtelingen per jaar. Het is goed dat België een structureel programma van resettlement heeft. In het licht van de hui-


Vluchtelingenwerk zette vorig jaar dan ook hard in op veilige toegang voor deze vluchtelingen. Syrische vluchtelingen kregen ondanks de gruwel in hun land geen visum om Europa binnen te geraken. Ze konden niet anders dan mensensmokkelaars te betalen en in overvolle bootjes de levensgevaarlijke oversteek te wagen. OPEN GRENZEN VOOR VLUCHTELINGEN UIT SYRIË

Om sterker te staan in ons lobbywerk vormden we in 2014 een coalitie met 13 organisaties uit het middenveld, waaronder 11.11.11, Amnesty International en Caritas International. Samen pleitten we voor open grenzen voor vluchtelingen uit Syrië en stapten we naar alle democratische politieke partijen. De meeste partijen ontvingen ons en maakten tijd vrij om naar onze standpunten te luisteren. Uiteraard hebben wij ook de toenmalige staatssecretaris voor Asiel en Migratie Maggie De Block aangeschreven om dit onderwerp aan te kaarten. In dit dossier kregen we echter van het toenmalige kabinet nooit een antwoord op onze brieven en verzoeken tot overleg. Ook bij de Dienst Vreem-

delingenzaken vingen we bot en kregen we geen reactie. Omdat we ons ervan bewust waren dat België het probleem van de Syrische vluchtelingen niet alleen kon oplossen, koppelden we ons nationaal lobbywerk aan de Europese campagne #EuropeActNow #HelpSyriasRefugees. Samen met ECRE, de Europese koepelorganisatie voor vluchtelingen en meer dan 100 andere ngo’s uit 34 Europese landen gaven we in 2014 tussen april en juni een stem aan vluchtelingen uit Syrië via de sociale media.

sinds april immers in lopende zaken en met de verkiezingen in zicht bleek er geen enkele partij bereid om zich te engageren voor dit thema. Ook tijdens de regeringsvorming kregen nationale thema’s de prioriteit en in het regeerakkoord werd hier met geen woord over gerept. Eind vorig jaar kondigde staatssecretaris voor Asiel en Migratie Theo Francken wel aan dat hij het aantal resettlementplaatsen in 2015 zal verdubbelen om meer Syrische en Irakese vluchtelingen uit te nodigen. We waren teleurgesteld dat er geen nieuws kwam over een veilige reis voor alle vluchtelingen uit Syrië en zetten ons werk dan ook verder in 2015.

LOBBYWERK EN ACTIE VOOR EN NA DE VERKIEZINGEN

BLIJVENDE VRAAG OM MEER RESETTLEMENT

Ook naar aanloop van de verkiezingen van 25 mei 2014 namen we de eis om legale toegangspoorten voor Syriërs te creëren op als een van onze voornaamste prioriteiten. Na de verkiezingen voerden we op 3 juli samen met Syrische vluchtelingen actie. Met de boodschap ‘Geef ons een plek in het regeerakkoord’ wilden we de partijen overtuigen om zich te engageren om Syrische families die door de oorlog gescheiden werden in België te herenigen. Het was niet gemakkelijk om resultaten te boeken met onze acties en lobbywerk. De regering was

Naast de focus op toegang voor Syrische vluchtelingen stelden we vorig jaar ook herhaaldelijk onze vraag naar meer resettlement via het beleid en de media. Resettlement biedt een oplossing voor zeer kwetsbare vluchtelingen die anders nooit op eigen kracht in Europa zouden geraken. Vergeleken met andere Europese lidstaten doet ons land niet zo heel veel inzake resettlement. Zo nodigen landen als Nederland of Zweden elk jaar respectievelijk 500 en 1900 vluchtelingen uit. België daarentegen stelt jaarlijks maximum 250 resettlementplaatsen ter beschikking.

EUROPE ACT NOW - #HELPSYRIASREFUGEES


3. BESCHERMING IN BELGIË ASIELPROCEDURE IN BELGIË —— Opstartfase. Mensen op de vlucht vragen in België asiel aan bij de Dienst Vreemdelingenzaken of aan de grenspolitie op de luchthaven. Deze dienst noteert waarom ze op de vlucht zijn en bekijkt daarna of België wel bevoegd is voor de asielaanvraag via het Dublinonderzoek. Hierbij mag geen advocaat aanwezig zijn. —— Onderzoeksfase. Daarna neemt het Commissariaat voor de Vluchtelingen en de Staatlozen het over het vluchtverhaal onderzocht. Daarvoor wordt een asielinterview afgenomen en vindt een grondig Om vluchtelingen te beschermen is een kwaliteitsvolle asielprocedure onontbeerlijk. Maar vluchtelingen beschermen houdt meer in dan dat. De begeleiding van vluchtelingen in hun asielprocedure is minstens even belangrijk. Vluchtelingen hebben immers net een gevaarlijke en onzekere reis achter de rug. Ze komen aan in een land waar ze de taal niet kennen, laat staan dat ze hun weg vinden in de bureaucratie die de asielprocedure is. Goede begeleiders en een advocaat met kennis van zaken maken het verschil.

BELGIË HEEFT EEN KWALITEITSVOLLE ASIELPROCEDURE Ons land draagt een correct verloop van de asielprocedure hoog in het vaandel. Zo bestaat er bij ons een Commissariaat-generaal voor de Vluchtelingen en de Staatlozen dat elke asielaanvraag onafhankelijk van de regering behandelt. Daarnaast kunnen alle asielzoekers een beslissing aanvechten bij een gespecialiseerde rechtbank, nl. de Raad voor Vreemdelingenbetwistingen. Tenslotte beschikt het Commissariaat-generaal over een uitgebreide landeninfodienst en past het regelmatig zijn beleid aan aan de evoluties in de herkomstlanden. Enkele voorbeelden: MEER AFGHANEN BESCHERMD

In januari 2014 dienden 250 uitgeprocedeerde Afghanen opnieuw een asielaanvraag in. Dat was het resultaat van maandenlange acties omdat ze *

onderzoek plaats naar de omstandigheden in het thuisland. Bij dit interview kunnen een advocaat, een tolk en een vertrouwenspersoon aanwezig zijn. Nadien beslist het Commissariaat of de asielzoeker erkend kan worden als vluchteling of subsidiair beschermde. —— Beroepsfase. Als asielzoekers het niet eens zijn met de beslissing van het Commissariaat kunnen ze in beroep gaan bij een rechtbank, de Raad voor Vreemdelingenbetwistingen. Als deze Raad de negatieve beslissing van het Commissariaat bevestigt, dan kan de asielzoeker alleen nog maar in beroep gaan bij de Raad van State. terug moesten keren naar Afghanistan, ook al was het daar te gevaarlijk voor hen. Normaal moet je bij het indienen van een nieuwe asielaanvraag kunnen aantonen dat je over nieuwe elementen beschikt die aantonen dat je leven in gevaar is in je thuisland. Dit moeten elementen zijn die je niet had bij je eerdere asielaanvraag. Het Commissariaat-generaal besliste om bij deze groep Afghaanse vluchtelingen het begrip ‘nieuwe elementen’ breed in te vullen. Daarnaast deelde het Commissariaat mee om in de toekomst meer rekening te houden met de verwestering van Afghaanse asielzoekers. Na soms een jarenlang verblijf in België of in andere Westerse landen kunnen Afghanen zich op manieren gaan gedragen die voor de Afghaanse maatschappij niet aanvaardbaar zijn: vrouwen worden meer onafhankelijk van hun mannen, jongeren willen meer uitgaan, kleden zich anders,… Dat kan hen in de problemen brengen als zij terug naar Afghanistan moeten. Tenslotte zou het Commissariaat voorzichtiger omgaan met de toepassing van het concept ‘intern vluchtalternatief ’. Daarbij bekijkt men of asielzoekers ook niet konden vluchten binnen hun eigen land in plaats van naar het buitenland. Als dat het geval is hoeft België hen niet te beschermen. In Afghanistan zijn er echter niet veel regio’s meer waar het veilig is. Op het einde van 2014 bleek dat het beschermingspercentage voor asielzoekers uit Afghanistan vorig jaar is gestegen ten opzichte van de afgelopen jaren.

De cijfers over de beschermingsgraad van 2014 zijn niet helemaal vergelijkbaar met die van de jaren ervoor. Omwille van de verandering in de procedure voor meervoudige aanvragen is de groep van beslissingen ten gronden waarop het percentage wordt berekend veranderd. Toch kunnen wij nog steeds spreken van een stijging in het percentage wat aanvragen uit Afghanistan betreft.)


MEER IRAKEZEN BESCHERMD

De veiligheidssituatie in Irak begon al in 2013 te verslechteren. De Commissaris-generaal kondigde daarom in september 2013 aan dat asielzoekers uit Centraal-Irak, in het bijzonder uit Bagdad, subsidiaire bescherming zouden krijgen als ze niet in aanmerking kwamen voor de vluchtelingenstatus. Begin 2014 verslechterde de situatie in Irak nog meer. Meer Irakezen sloegen dan ook op de vlucht. De asielaanvragen van Irakezen namen zowel in Europa als in België toe. Vorig jaar registreerde België 1131 aanvragen. Dat is 344 aanvragen (of 43,7%) meer dan in 2013. In de eerste maanden van het jaar bestond een groot deel daarvan uit meervoudige aanvragen (meer dan de helft in januari). In de loop van 2014 daalde dit aandeel. De Commissaris-generaal nam in totaal 838 beslissingen over Iraakse dossiers. In 263 ervan (of 31,4%) erkende het Commissariaat de vluchtelingenstatus, in 402 (of 48%) werd de subsidiaire bescherming toegekend. Het Commissariaat-generaal kende dus ruim bescherming toe aan asielzoekers uit Irak. ERITREËRS: EEN NIEUW GROEP VLUCHTELINGEN VOOR BELGIË

In 2014 viel op dat er een nieuwe groep asielzoekers een plaats innam in de top tien van asiellanden: vluchtelingen uit Eritrea. Met 716 asielaanvragen zaten die van Eritreërs eind vorig jaar op de zevende plaats in de top tien. Tot 2013 was het aantal aanvragen van Eritreërs in België heel laag. De aanvragen gingen in stijgende lijn tussen 2007 (slechts 27 aanvragen) tot een klein piek in 2010 met 110 aanvragen. Tussen 2011 en 2013

stabiliseerden de aanvragen rond een zeventigtal per jaar. Deze stijging is trouwens ook te merken op Europees niveau. Tussen 2008 en 2011 schommelde het aantal aanvragen van Eritreërs tussen 4500 en 5700. In 2012 was er al een stijging tot 6400 en in 2013 was er een grote sprong naar meer dan 14 500 aanvragen. In 2014 gingen de aanvragen nog verder de hoogte in: alle lidstaten samen registreerden er bijna 37 000. Waarom vroegen ineens zoveel Eritreërs asiel aan? Mensen die tegen het huidige regime zijn worden er toch al langer opgesloten en gemarteld? De overheid en de media speculeerden over een nieuwe smokkelroute om de stijging in aanvragen te verklaren. Dat is op zich mogelijk: deze mensen hebben immers zo goed als geen legale weg om naar Europa te komen. Veel Eritreërs reizen dan ook de hele weg door de Libische woestijn om in gammele bootjes te stappen in de hoop Europa te bereiken. Het Commissariaat-generaal erkende de nood aan bescherming van deze mensen: in 2014 werd in 86% van de beslissingen over Eritreërs de vluchtelingenstatus toegekend.

…TOCH NOG ENKELE KNELPUNTEN ZIJN ‘VEILIGE LANDEN’ ECHT VEILIG?

Sinds juni 2012 geldt een versnelde procedure bij het Commissariaat-generaal voor asielzoekers uit de zogenaamde ‘veilige herkomstlanden’. Deze procedure is gebaseerd op de veronderstelling dat bepaalde landen veilig zijn.

WAT ZIJN ‘VEILIGE LANDEN? —— Veilige landen zijn landen die volgens de regering ‘veilig’ zijn omdat de inwoners er niet vervolgd worden of omdat er geen oorlog of conflict woedt. —— De procedure voor de ‘veilige landen’ verloopt versneld: het Commissariaat-generaal beslist binnen de 15 dagen om al dan niet de aanvraag in overweging te nemen en verder grondig te onderzoeken. —— Onze regering bepaalt welke landen op de lijst van ‘veilige herkomstlanden’ komen te staan. Ze winnen daarvoor advies in bij het Commissariaat-generaal. —— Op de lijst staan zeven landen: Bosnië-Herzegovina, Kosovo, Macedonië, Montenegro, Servië, Indië en Albanië. De Raad van State besliste in oktober 2014 dat Albanië niet veilig is. Het Commissariaat behandelt aanvragen van Albanese asielzoekers dus niet langer versneld.


AAN HET WOORD: DIRK VAN DEN BULCK, COMMISSARIS-GENERAAL VOOR DE VLUCHTELINGEN EN DE STAATLOZEN.

© Filip Claus

‘Een kwaliteitsvolle asielprocedure houdt in dat het Commissariaat-generaal een juiste beslissing neemt binnen een korte termijn. Onze missie bestaat erin om bescherming te bieden aan diegenen die het nodig hebben. Eigenlijk is het niet meer dan dat. Dit dagelijks, in elk van de duizenden asielbeslissingen, garanderen, is echter veel moeilijker dan je op het eerste zicht zou denken.’

WE VOLGEN DE SITUATIE IN DE LANDEN VAN HERKOMST DAN OOK OP DE VOET OP EN PASSEN ONS BELEID HIERAAN AAN. ‘Ook de asielzoeker kan bijdragen tot een kwaliteitsvolle asielprocedure. Het Commissariaat verwacht van hem dat hij alle elementen aanbrengt die zijn asielaanvraag staven zodat we een volledig overzicht hebben van zijn persoonlijke situatie. De asielinstantie moet op haar beurt alles in het werk stellen opdat de asielzoeker de mogelijkheid heeft om al die informatie mee te delen en om de bewijsstukken voor te leggen. Op die manier kunnen de protection officers tijdens het interview met de asielzoeker nagaan of er elementen zijn die wijzen op een gegronde vrees voor vervolging of een reëel risico bij terugkeer.’ ‘Dit betekent dat de asielzoeker goed geïnformeerd moet worden over wat wij van hem verwachten. Op dit terrein is er al veel informatie Maar is het mogelijk om te bepalen of een land al dan niet veilig is voor al zijn inwoners? Mensen kunnen toch ook individueel vervolgd worden in een ‘veilig’ land? En waarom verschillen de bestaande lijsten in de andere Europese landen zo sterk van elkaar? Een lijst van ‘veilige landen’ roept dus heel wat vragen op. Daarnaast gaan de beperkingen in de rechten van de asielzoekers in de versnelde procedure te ver. Als het Commissariaat te snel een beslissing neemt dan is er het risico dat een vluchteling terug naar vervolging wordt gestuurd. Dat


voorhanden, maar in 2015 zal het Commissariaat een bijkomende stap voorwaarts zetten met een vernieuwde website. In eenvoudige taal, met een duidelijke structuur en een visueel aantrekkelijke lay-out wil het Commissariaat de asielzoeker en zijn begeleiders tijdens de asielprocedure nog beter informeren. Tot slot zijn er ook plannen om samen met Fedasil, UNHCR, het VN-Vluchtelingenagentschap en andere partners na te gaan hoe die “voorlichting” nog verder uitgebouwd kan worden.’ ‘Verder is het van cruciaal belang om de behandeling van een asielaanvraag sterk te onderbouwen. Enerzijds betekent dit een goede vorming en coaching van onze protection officers en de beschikbaarheid van actuele en betrouwbare informatie over de situatie in de herkomstlanden. We volgen de situatie in de landen van herkomst dan ook op de voet op en passen ons beleid hieraan aan. Anderzijds willen we ook duidelijke instructies voor de behandeling en de beoordeling van asielaanvragen en kwaliteitsmanagement. Daarbij geldt slechts één parameter: de nood aan bescherming. Andere factoren, zoals het risico tot “aantrekking” van bijkomende migratie, zijn voor het Commissariaat niet relevant.’ ‘Om “kwaliteit” nog sterker te verankeren binnen de organisatie startte het Commissariaat een kwaliteitsproject op. Aan de basis van dit project ligt de ambitie om het systeem van opvolging en controle van de kwaliteit verder uit te breiden. Het gaat in de eerste plaats om een versterking van de interne organisatie. Daarnaast willen we ook een structurele basis leggen voor overleg en dialoog met UNHCR en het maatschappelijk middenveld, waaronder Vluchtelingenwerk. Ik hoop dit kwaliteitsproject in het najaar van 2015 af te ronden met concrete resultaten.’ zou niet mogen voor een land dat bescherming hoog in het vaandel draagt. Toch kondigde de nieuwe staatssecretaris voor Asiel en Migratie Theo Francken eind 2014 aan dat hij de lijst met ‘veilige landen’ wil uitbreiden met Kameroen, Georgië, Senegal, Armenië, Tunesië en Moldavië. VOLDOENDE AANDACHT VOOR ELK VERHAAL?

Asielinstanties hebben niet altijd voldoende aandacht voor het recht van de vrouw op een individuele beoordeling van haar asielaanvraag. Als

de vrouw samen met haar man asiel aanvraagt Het Hof stelt: erkennen asielinstanties niet altijd dat zij ook een —— In de eerste plaats moet het beroep een individuele asielaanvraag kan hebben. Daardoor automatisch schorsend effect hebben. Dat gaan ze niet altijd genoeg in op elementen die in wil zeggen dat de overheid geen terugkeerde richting wijzen van een mogelijke vrouwgereprocedure kan opstarten tot de rechter zich lateerde vorm van vervolging. Dat blijkt uit een definitief heeft uitgesproken. analyserapport dat Vluchtelingenwerk in 2014 —— Daarnaast moet de rechter ook eventuele samen met BCHV, het Belgisch Comité voor de nieuwe elementen of feiten in overweging Hulp aan Vluchtelingen maakte. nemen. De situatie in het herkomstland kan Verder blijkt uit de analyse dat het Commissarialtijd veranderen tussen de eerste beslissing aat-generaal zijn onderzoeksplicht niet altijd volen het moment waarop de zaak voor de rechdoende erkent. De specifieke situatie van vrouter komt. Het kan dus gebeuren dat de eerste wen in bepaalde landen van herkomst is dermate beslissing op zich correct was maar dat niet slecht dat zij tot een risicogroep behoren. In zulke meer is in het licht van de nieuwe feiten. gevallen mogen we van het Commissariaat verwachten dat die spontaan onderzoekt of er gen- Voor het grootste deel van asielzoekers voldoen dergerelateerde motieven zijn, ook als de vrouw de Belgische beroepsprocedures aan deze criteria. deze niet expliciet naar voren Maar er blijven nog categoALS HET COMMISSARIAAT TE SNEL EEN bracht. Dit is belangrijk aanrieën van asielzoekers die gezien asielzoekers niet altijd BESLISSING NEEMT DAN IS ER HET RISICO DAT geen toegang hebben tot een weten op welke gronden ze EEN VLUCHTELING TERUG NAAR VERVOLGING kwaliteitsvolle beroepsproceWORDT GESTUURD. bescherming kunnen krijgen dure. Het gaat om asielzoeen dat bepaalde gebeurtekers in de Dublinprocedure, nissen die ze hebben meegeasielzoekers uit EU-landen maakt onder de definitie van ‘vervolging’ vallen. en asielzoekers die al in een ander EU-land de Uit het rapport bleek gelukkig ook dat het Com- vluchtelingenstatus kregen. missariaat-generaal elementen in de asielprocedu- Deze asielzoekers kunnen enkel een ‘annulatiebere inbouwt die ervoor moeten zorgen dat er een roep’ aangaan. Dat betekent dat deze asielzoekers vertrouwelijke sfeer wordt gecreëerd voor asiel- tijdens hun beroep teruggestuurd kunnen worzoekers. den naar hun land van herkomst. De Raad voor Zo kunnen asielzoekers aangeven dat zij een voor- Vreemdelingenbetwistingen mag in dat geval keur hebben voor een dossierbehandelaar en een geen nieuwe elementen in overweging nemen. tolk van hetzelfde geslacht. Verder wordt er in de opleiding van dossierbehandelaars aandacht be- LANDENINFO VAN HET COMMISSARIAAT-GENERAAL NIET steed aan gendergerelateerde vervolging. Dit is PUBLIEK van belang om de signalen van risicoprofielen in Asielzoekers hebben geen toegang tot de lanacht te nemen bij het behandelen van een asiel- deninformatie die het Commissariaat-generaal gebruikt om hun dossiers te onderzoeken. Dit aanvraag van een vrouw. verzwakt de positie van de asielzoekers tegenover GEEN KWALITEITSVOLLE BEROEPSPROCEDURE VOOR de asielinstanties. Ze hebben namelijk niet dezelfIEDEREEN de mogelijkheden als het Commissariaat-generaal Asielzoekers hebben recht op een goede beroeps- om informatie op te zoeken die hun verhaal kan procedure. Het kan altijd gebeuren dat de Com- staven en om de gegevens die het Commissarimissaris-generaal een fout maakt. Asielzoekers aat-generaal gebruikt te verifiëren. Het Comkunnen het ook oneens zijn met de manier waar- missariaat-generaal kondigt al lang aan dat het op het Commissariaat hun verhaal heeft beoor- de landeninformatie op hun website publiek wil deeld. Ze moeten de beslissing dus kunnen aan- maken. Dit is echter nog niet gebeurd. Andere vechten voor een derde onafhankelijke partij. In landen doen dit wel. Zo publiceren Nederland België is deze rol weggelegd voor de rechters van en het Verenigd Koninkrijk duidelijke rapporten de Raad voor Vreemdelingenbetwistingen. over de landen van herkomst. Dat willen we ook Het Europese Hof voor de Mensenrechten sprak in België. zich al meermaals uit over de basiscriteria waaraan zo’n beroepsprocedure in asieldossiers moet voldoen.


OP DE VLUCHT VOOR OORLOG Rajhkumar moest in 2009 op de vlucht uit Sri Lanka omdat er een burgeroorlog woedde tussen de Tamilgemeenschap en de regering van Sri Lanka. Hij studeerde er af in de kunstwetenschappen en hielp zijn vader op het veld. ‘We behoorden tot de Tamils waardoor we bedreigd werden. Na een aanslag van de regering werd het hele dorp, ook ons huis verwoest. We hadden geen dak meer boven ons hoofd en ons leven was er niet meer veilig.’ Rajhkumar en zijn familie sloegen op de vlucht, kwamen in België terecht en vroegen hier asiel aan. ‘Ik leerde de taal en werk hier nu parttime in een restaurant. Ik heb veel hulp gekregen van de mensen hier en vind Belgen vriendelijk, behulpzaam en goedhartig.’

BEGELEIDING TIJDENS DE ASIELPROCEDURE Asielzoekers in België hebben recht op een sociaal assistent die hen begeleidt wanneer ze in een asielopvang verblijven. Ze hebben ook recht op juridische bijstand door een advocaat. Daarnaast zijn er lokaal heel wat vrijwilligers actief die (afgewezen) asielzoekers ondersteunen. Echter, het feit dat deze opties bestaan wil niet automatisch zeggen dat er ook sprake is van een kwalitatieve procedurebijstand. Zo zijn pro-Deoadvocaten die asieldossiers toegewezen krijgen niet altijd gespecialiseerd in de materie. Vaak volgden ze tijdens hun opleiding niet het vak Vreemdelingenrecht. De opleiding en de duur ervan verschilt per universiteit en per balie. Dit maakt het moeilijk een uniform systeem te handhaven en de kwaliteit van de geboden bijstand te bewaken. Voor asielzoekers is dit ook funest: een advocaat die niet de finesses van de materie kent kan je immers minder goed verdedigen en bijstaan dan een advocaat die wel gespecialiseerd is. Voor begeleiders is het belangrijk om op de hoogte te zijn van het verloop van een asielprocedure, maar ook over hoe een cliënt te ondersteunen en voor te bereiden op de verschillende stappen in de procedure. Zo kan een begeleider bv. een vlucht-


verhaalanalyse doen met de asielzoeker en met de advocaat overleggen over wat het beste zou zijn voor hun cliënt.

WAT IS EEN VLUCHTVERHAALANALYSE? Het vluchtverhaal is het verhaal van een asielzoeker over de vlucht uit het herkomstland tot de aankomst in België, over de concrete aanleidingen tot de vlucht, tot de redenen waarom. In een gesprek over het vluchtverhaal gaat de asielzoeker met de begeleider en/of de advocaat in gesprek over de ervaringen en gebeurtenissen die ertoe leidden bescherming in België aan te vragen. Ook de persoonlijke achtergrond en omstandigheden van die persoon worden hierin meegenomen. Dit vluchtverhaal kan vervolgens objectief getoetst worden op duidelijkheid, en tegen het licht van de beschermingscriteria in ons land gehouden worden. Deze toets is de analyse van het vluchtverhaal. Een vluchtverhaalanalyse hoeft niet per definitie gedaan te worden door een jurist. Ook de dossierbehandelaars van het Commissariaat-generaal zijn niet allemaal juristen. Wel is een goede kennis van wie er in aanmerking komt voor bescherming in België noodzakelijk. Vluchtverhaalanalyse is van levensbelang. Hiermee kunnen advocaten het asieldossier van hun cliënten goed uitwerken. Daarmee verkleint de kans dat er hiaten vallen in een asielprocedure of dat er zinloze meervoudige procedures opgestart worden. Ook vergroot zo de kans op de bescherming waar de asielzoeker op dat moment nood aan heeft. De uitkomst van een vluchtverhaalanalyse kan ook zijn dat de asielzoeker begeleidt moet worden richting een andere verblijfsprocedure of richting een toekomst buiten België.

BIJ EEN GOEDE PROCEDUREBIJSTAND MOETEN ASIELZOEKERS, HUN BEGELEIDERS EN ADVOCATEN GOED SAMENWERKEN. Bij een goede procedurebijstand moeten asielzoekers, hun begeleiders en advocaten goed samenwerken. Er moeten praktische afspraken zijn tussen de verschillende partijen over wie waarvoor verantwoordelijk is en wat ieders rechten en plichten zijn. Daarnaast vergt een goede procedurebegeleiding ook vertrouwen tussen de verschillende partijen. Een maatschappelijk assistent moet vertrouwen hebben in de relatie met de advocaat. Ook asielzoekers moeten vertrouwen hebben in hun begeleider en advocaat om in staat te zijn hun volledige asielverhaal te vertellen. JURIDISCHE BIJSTAND: PRO DEO VOOR ASIELZOEKERS

Bij asielzoekers gaat men er in België van uit dat ze niet genoeg middelen hebben om een advocaat te betalen, dus hebben ze recht op een pro-Deoadvocaat. Advocaten worden aangesteld via een Bureau voor Juridisch Bijstand. De aanstelling van een advocaat gebeurt willekeurig. Het is niet zo dat asielzoekers altijd een advocaat krijgen die gespecialiseerd is in vreemdelingenrecht. Advocaten die pro Deo werken krijgen een vergoeding van de staat voor het aantal uren dat ze besteden aan een dossier. Als blijkt dat een asielzoeker ook middelen heeft, dan moet die een deel van zijn inkomsten afstaan om de advocaat te kunnen betalen.

Waar de regering toen geen rekening mee hield was dat asielzoekers geen andere keuze hebben dan in beroep te gaan als ze het niet eens zijn met een beslissing van de Dienst Vreemdelingenzaken of het Commissariaat-generaal. Ze mogen niet zelf bemiddelen met de asielinstanties. Ze hebben daarvoor een advocaat nodig. Ook is het zo dat er spijtig genoeg weinig gespecialiseerde advocaten zijn in vreemdelingenrecht. Heel vaak worden ingewikkelde asieldossiers opgevolgd door onervaren stagiairs-advocaten die verplicht zijn om pro-Deozaken op te nemen. Zo gebeuren er fouten in een eerste procedure en is een tweede procedure of een beroep nodig om dit recht te zetten. Onder de maatregelen die de regering toen bediscussieerde was er die van het ‘remgeld’: een som die elke rechtzoekende zou moeten betalen om toegang te krijgen tot een pro-Deoadvocaat. Over bedragen werd er toen nog niet gesproken. Toch is het voor heel wat asielzoekers niet evident om zelfs een klein bedrag bijeen te sprokkelen. Asielzoekers mogen pas na zes maanden werken, en enkel op voorwaarde dat zij nog geen beslissing hebben gekregen van de Commissaris-generaal. De Raad van State gaf toen een gedeeltelijk negatief advies aan de regering over deze plannen waarop ze on hold gezet werden. Toch nam de regering Michel I het voorstel op in het regeerakkoord.

HERVORMING JURIDISCHE BIJSTAND: RECHT OP PRODEOADVOCAAT IN GEVAAR?

In België is de toegang tot een pro-Deoadvocaat een basisrecht voor mensen die over onvoldoende financiële middelen beschikken. Ook voor asielzoekers. De regering Di Rupo begon al in 2013 aan een aantal plannen voor de hervorming van het huidige systeem van kosteloze juridische bijstand. Het systeem was te duur geworden en er zou sprake zijn van veel misbruik. Advocaten die pro Deo optreden zouden procedures zonder slaagkans opstarten enkel om nadien vergoed te worden. Rechtzoekenden zouden zonder meer naar de rechter stappen gewoon omdat zij gratis kunnen procederen. Vreemdelingen zouden bovendien ook naar de rechter stappen louter om hun gedwongen terugkeer te verhinderen, goed wetende dat de procedure geen slaagkansen heeft.


AAN HET WOORD: BENOIT DHONDT, ASIELADVOCAAT. WAAROM HEB JE VOOR DE SPECIALISATIE VREEMDELINGENRECHT GEKOZEN?

‘Ik heb in de eerste plaats gekozen voor de specialisatie in vreemdelingenrecht omdat het een rechtstak is die nauw verweven is met de mensenrechten. Het is ook

ADVOCATEN ZIJN ONMISBAAR TIJDENS DE ASIELPROCEDURE. een gebied waarin de kloof tussen de cliënten en het recht erg groot is. Cliënten worden te vaak als passieve subjecten behandeld. Ze hebben meestal het gevoel dat ze buiten hun eigen procedures worden gehouden en dat er door de overheid (en door hun advocaat) boven hun hoofden wordt beslist. Verder vind ik het heel interessant omdat de mensen die het voorwerp vormen van deze regelgeving hier zelf niet over kunnen of mogen stemmen. Politiek zijn ze dus volledig losgekoppeld van de wetten die op hen van toepassing zijn.’ WAAROM IS HET BELANGRIJK VOOR ASIELZOEKERS DAT ZE EEN ADVOCAAT HEBBEN? WAT IS DE ROL VAN DE ADVOCAAT TIJDENS DE ASIELPROCEDURE?

‘Advocaten zijn onmisbaar tijdens de asielprocedure. Ze leggen hun cliënten uit wat de procedures juist zijn, wat er van hen verwacht wordt en hoe ze hen daarin kunnen bijstaan. Verder hebben advocaten veel meer inzicht in de rechtspraak en besluitvorming van het Commissariaat-generaal voor de Vluchtelingen en de Staatlozen dan de cliënt. Het is dan ook hun taak om misverstanden op te helderen en om samen op zoek te gaan naar welke documenten van tel kunnen zijn voor de asielaanvraag.


Deze rol moet positief worden opgevat. Dit wil zeggen dat de advocaat de cliënt niet mag aanraden om bepaalde elementen weg te laten omdat die van minder belang zouden zijn. De advocaat kan zelf immers niet oordelen over de beschermingsnood van de cliënt, dit komt enkel aan het Commissariaat en de Raad voor Vreemdelingenbetwistingen toe.’ ‘Verder moeten advocaten de asielzoekers wijzen op het belang van (originele) documenten en heldere en gedetailleerde verklaringen in de asielprocedure. Tot slot zijn ze ook nuttig tijdens het gehoor. Advocaten maken hier een eigen verslag van op en kunnen tussenbeide komen bij onduidelijkheden en misverstanden. Ook voor de follow-up na een gehoor kan een advocaat aanvullende nota’s, nieuwe rechtspraak en rapporten neerleggen.’ WAT ZIJN JOUW ZORGEN OF WAT ZIE JIJ ALS EEN UITDA GING IN VERBAND MET DE GEPLANDE HERVORMINGEN VAN DE JURIDISCH BIJSTAND?

‘Als een advocaat zijn taak naar behoren vervult is de financiële vergoeding die hier tegenover staat niet erg proportioneel. De hervorming van de juridische bijstand zal leiden tot meer papierwerk en hogere kosten voor de cliënten zelf terwijl hun financiële mogelijkheden vaak beperkt zijn. Daarnaast ondervinden ze ook meer hindernissen om andere advocaten op te volgen en dat is in strijd met een degelijke rechtsbescherming. Asielzoekers zijn immers gebaat bij een vermoeden van onvermogendheid, waardoor ze makkelijker bijstand krijgen. Daarnaast zouden ze ook de vrijheid moeten hebben om zelf hun raadsman te kiezen. Meestal krijgen asielzoekers echter een raadsman toegewezen die geen kennis van zaken heeft of niet grondig genoeg te werk gaat bij de voorbereiding van een gehoor op het Commissariaat. Net omdat asielzoekers zo kwetsbaar zijn is het belangrijk dat ze zelf een raadsman kunnen kiezen die ze vertrouwen.’

WAT DEED VLUCHTELINGENWERK IN 2014? BETERE WETGEVING AFDWINGEN VIA DE RECHTER

Vluchtelingenwerk vocht in 2012 de beroepsprocedure voor asielzoekers uit veilige landen aan bij het Grondwettelijk Hof samen met onze Franstalige zusterorganisatie CIRÉ en andere middenveldorganisaties. Asielzoekers uit veilige landen hadden tot dan enkel recht op een annulatieberoep. In januari 2014 gaf het Grondwettelijk Hof ons gelijk en oordeelde het dat het annulatieberoep niet voldeed aan de voorwaarden van een kwaliteitsvol beroep. Kort na het arrest van het Hof oordeelde de Raad van Vreemdelingenbetwistingen dat de argumenten van het Grondwettelijk Hof ook van toepassing waren op asielzoekers die in beroep gingen bij een meervoudige asielaanvraag. Dit arrest van het Grondwettelijk Hof betekent een grote overwinning voor Vluchtelingenwerk in de strijd naar een kwaliteitsvolle beroepsprocedure voor alle asielzoekers. Wij zullen ons in de komende jaren nog blijven inzetten via lobbywerk en juridische acties om ervoor te zorgen dat de beroepsprocedure voor alle asielzoekers even kwaliteitsvol wordt. BELEID VERANDEREN DANKZIJ INDIVIDUEEL JURIDISCH ADVIES

opvang. Door zulke individuele dossiers te behandelen hopen we het beleid te veranderen bij de asielinstanties ten voordele van asielzoekers. Zo kwamen we bv. heel wat Guinese dossiers tegen waarin asiel werd aangevraagd op basis van genitale vrouwenverminking en waarin het Commissariaat-generaal oordeelde dat de bescherming hiertegen in Guinee veel beter was geworden. Na belangrijke arresten van de Raad voor Vreemdelingenbetwistingen veranderde het Commissariaat zijn beleid. Samen met Intact en enkele geëngageerde advocaten konden we namelijk in deze dossiers aantonen dat het risico op genitale verminking in Guinee nog altijd groot is en dat de Guinese overheid er niet in slaagt om bescherming te bieden tegen het risico. In de arresten van de Raad voor Vreemdelingenbetwistingen werden echter enkel de minderjarige meisjes erkend als vluchteling en hun ouders niet. Willen de ouders erkend worden, dan moeten ze zelf een asielaanvraag indienen. Daarbij komen dan extra maanden procedure waardoor het gezin niet verder kan met hun leven. En dan hebben we het nog niet over de extra werklast voor de asielinstanties. In 2015 zal Vluchtelingenwerk zich verder inzetten voor Guinese asielzoekers en vragen we de asielinstanties om onmiddellijk een statuut voor het hele gezin toe te kennen.

Vluchtelingenwerk verleent juridisch advies in individuele asieldossiers van bewoners van onze

OP DE VLUCHT VOOR EEN GENITALE VERMINKING Habiba vluchtte eind 2009 uit het West-Afrikaanse Guinee om haar twee dochtertjes te beschermen tegen genitale verminking. Haar dochtertjes waren toen één en drie jaar oud. ‘In Guinee krijgt 98% van de vrouwen te maken met genitale verminking. Ik wilde mijn twee meisjes beschermen tegen deze misdaad die vaak tot ernstige gezondheidsproblemen leidt en soms de dood tot gevolg heeft.’ Habiba kon

FOCUS OP VROUWEN IN DE ASIELPROCEDURE

Eind oktober 2014 maakte Vluchtelingenwerk in samenwerking met BCHV, het Belgisch Comité voor de Hulp aan Vluchtelingen, een analyserap-

ontsnappen maar wist op voorhand niet waar ze naartoe zou vluchten en hoe ze dit zou doen. ‘Ik kwam in België terecht maar het kon evengoed Parijs of Amsterdam geweest zijn. Ik wist niet waar naartoe. In België was er op dat moment een opvangtekort voor asielzoekers en was er dus geen plaats voor mij en mijn meisjes. Gelukkig kon ik terecht bij een lief gezin uit Antwerpen.’ Habiba werd na een jaar erkend als vluchteling. ‘Ik kan hier nu een veilige toekomst uitbouwen. Mijn kindjes gaan naar school. Ik ben Nederlands aan het leren en volg een verpleegstersopleiding in avondschool.’

port over vrouwen in de asielprocedure in België. Zie hierboven bij ‘…toch nog enkele knelpunten’. Naar aanleiding van het rapport ‘Vrouwen in de asielprocedure’ en in aanloop naar de Nationale


Vrouwendag organiseerde Vluchtelingenwerk in oktober 2014 een lunchcauserie. We gaven toelichting bij de bevindingen en aanbevelingen uit het rapport ‘Vrouwen in de asielprocedure’. Nadien ging Maggi Poppe van de Vrouwenraad in op de ontwikkelingen op het gebied van gender in België.

OP DE VLUCHT VOOR EEN EIGEN MENING Aleksandr (43) moest op de vlucht uit Wit-Rusland voor het onderdrukkende regime van Loekashenko. Hij was er op dat moment aan het werk als journalist en stelde een verkeerde vraag. ‘Tijdens een persconferentie met president Loekashenko werd ik als politiek verslaggever van een kritische krant bewust genegeerd. Vlak voor het einde van de persconferentie slaagde ik er toch in om mijn kritische vraag voor te leggen. Loekashenko rea-

VLUCHTVERHAALANALYSE

Om begeleiders en advocaten te helpen bij vluchtverhaalanalyse werkte Vluchtelingenwerk in 2014 een methodiek uit die in 2015 verspreid zal worden. Daarnaast deden we ook een tiental vluchtverhaalanalyses en volgden we de dossiers ook verder op. Dit gebeurde steeds in nauwe samenwerking met de asielzoekers en hun maatschappelijk assistenten. WAKEN OVER JURIDISCHE BIJSTAND

Vluchtelingenwerk zal erover waken dat de concrete uitwerking van deze plannen geen afbreuk doet aan het recht op kosteloze juridische bijstand. Dit doen wij samen met het Platform Recht voor Iedereen, een vereniging van verschillende spelers uit de Belgische samenleving en de juridische wereld – middenveldorganisaties, vakbonden en verenigingen - uit het noorden en het zuiden van het land. Doel van het platform is de toegankelijkheid tot het recht voor iedereen te bevorderen.


FOCUS OP KOSOVO

In het voorjaar van 2014 organiseerden we een lunchcauserie over asielzoekers uit Kosovo. We werkten hiervoor samen met ECRE, de Europese koepel van vluchtelingenorganisaties. Kris Pollet, een medewerker van ECRE gaf uitleg over de ‘veilige landen’-lijsten in Europa. Een Kosovaarse asielzoeker vertelde meer over de algemene situatie in Kosovo. Tot slot lichtte Vluchtelingenwerk de bevindingen uit ons infodocument over Kosovo toe (zie verder onder ‘Infodoc Kosovo’). geerde furieus en dreigde ermee mij te vervolgen als ik hem zou blijven uitdagen. Een paar dagen later werden mijn gezin en ik bedreigd.’ Omdat zijn vlucht halsoverkop moest geregeld worden konden zijn vrouw en zoontje niet meegaan. Hij kwam terecht in België waar hij erkend werd als vluchteling. Na zes maanden kon zijn gezin zich bij hem voegen. ‘De eerste jaren in België waren de moeilijkste. Ik wilde graag zo snel mogelijk weer voor mezelf en voor mijn gezin kunnen zorgen, maar een aangepaste job vinden was niet evident. Nu werk ik als journalist voor een Wit-Russische krant.’

JURIDISCHE HULP AAN IEDEREEN DIE ASIELZOEKERS EN VLUCHTELINGEN BIJSTAAT

Vluchtelingenwerk beschikt al twintig jaar over een juridische helpdesk waar iedereen met een juridische vraag over de asielprocedure terecht kan. De vragen kunnen zeer algemeen zijn, zoals ‘waar moet je een asielaanvraag indienen?’, andere zijn zeer specifiek. Zo waren er in 2014 veel vragen van Syrische vluchtelingen in België die veilige routes zoeken voor hun familie in Syrië of in de buurlanden. We beheren ook een aantal pagina’s die specifiek over asiel gaan op de website www.vreemdelingenrecht.be. Daarop posten wij berichten die te maken hebben met actuele thema’s en eventueel gewijzigd beleid van de asielinstanties. We zetelen ook in de redactieraad van het Tijdschrift voor Vreemdelingenrecht. We lezen stukken na en dragen mogelijke onderwerpen aan. Vluchtelingenwerk gaf in 2014 ook het ‘Handboek voor begeleiders bij de asielprocedure’ opnieuw uit. Hierin verwerkten we de wetswijzigingen die in 2013 en 2014 werden aangenomen, aangvuld met praktische input van terreinwer-

kers. Het Handboek is een instrument voor iedereen die asielzoekers bijstaat in de asielprocedure. PLANET SEARCH

Vluchtelingenwerk levert asielrelevante landeninfo aan advocaten, vrijwilligers en begeleiders van asielzoekers. Deze informatie onderbouwt het asielverhaal of de ernst van een (vervolgings-)situatie in het land van herkomst. Meer over Planet Search lees je in Deel 2 ‘Wat deed Vluchtelingenwerk in 2014?’ AANGEPAST VORMINGSAANBOD

Vluchtelingenwerk probeert haar vormingsaanbod zoveel mogelijk aan te passen aan de noden van advocaten en begeleiders. Zo werden er een aantal basisvormingen georganiseerd voor vrijwilligers en professionals die nog niet bekend zijn met de materie. Voor begeleiders in de asielopvang en leden van Vluchtelingenwerk werden er een aantal Platformen voor Individuele Begeleiding georganiseerd. Naast de eerder genoemde Platformen zijn er ook Platformen georganiseerd over ‘Stateloosheid en Asiel’, ‘Medische elementen in de asielprocedure’ en over ‘Asiel en detentie’. INFODOC KOSOVO EN IRAK

Vluchtelingenwerk werkt regelmatig aan infodocumenten over landen van herkomst van asielzoekers. Daarvoor analyseren we arresten van de Raad voor Vreemdelingenbetwistingen en de bijhorende beslissingen van het Commissariaat-generaal, bestuderen we de risicoprofielen van asielzoekers en vermelden we relevante landeninformatie. We konden alleen de negatieve beslissingen bestude-

ren omdat het Commissariaat de positieve beslissingen niet motiveert (we weten dus niet waarom iemand een beschermingsstatus krijgt). In 2014 werkten we aan een infodoc over Kosovo en Irak. Er werd gekozen voor Kosovo omdat het land op de lijst ‘veilige landen’ staat. Irak was dan weer interessant omdat het een land is dat hoog staat in de top tien landen van herkomst van asielzoekers in België. Uit de rapporten bleek dat de meest voorkomende problemen die Kosovaarse asielzoekers ter ondersteuning van hun asielaanvraag aanhalen gaan over hun (etnische) afkomst, de handicap van een familielid, ruzies of huiselijk geweld. Verder werd aangetoond dat asielzoekers uit Irak vaak afgewezen worden omdat het Commissariaat-generaal weinig waarde hecht aan documenten uit dit land. Vooral de wijdverspreidde corruptie in Irak werd door het Commissariaat daarvoor aangehaald. PLATFORM INDIVIDUELE BEGELEIDING

Vluchtelingenwerk organiseert meerdere keren per jaar een Platform Individuele Begeleiding. Hier krijgen hulpverleners uit verschillende werkingen de kans om ervaringen uit te wisselen rond actuele thema’s en vragen te stellen over de dagelijkse begeleiding van vluchtelingen. Vluchtelingenwerk kiest onderwerpen op basis van vragen en signalen die ons bereiken. In 2014 hadden we het over Irak, asiel en detentie, medische elementen in de asielprocedure en stateloosheid. Lees meer over het platform individuele begeleiding in Deel 2 ‘Wat deed Vluchtelingenwerk in 2014?’

4. BESLUIT Vluchten is van alle tijden. Zolang mensen vervolgd worden zullen ze alles in hun thuisland achterlaten en op zoek gaan naar een veilige thuis. In 1951 engageerde de internationale gemeenschap zich, na de Wereldoorlogen, vluchtelingen te beschermen met de Conventie van Genève of het ‘Vluchtelingenverdrag’. Vandaag zien we dat Europa haar grenzen meer en meer sluit en dat

procedures soms mensenrechten schenden. België draagt gelukkig een kwaliteitsvolle asielprocedure hoog in het vaandel. Al kan bv. de juridische bijstand beter, hebben nog niet alle asielzoekers recht op een kwaliteitsvolle beroepsprocedure en brokkelt ook in België het draagvlak voor asielzoekers en vluchtelingen gestaag af. Wordt vervolgd in 2015 dus…


DEEL 2 WAT DEED VLUCHTELINGENWERK IN 2014?

Vluchtelingenwerk zet zich in voor asielzoekers en vluchtelingen. We coördineren een eigen opvangnetwerk en zijn actief rond integratie en rond terugkeer. Iedereen die asielzoekers bijstaat, ondersteunen we. We doen dit met onze vijftig lidorganisaties en heel wat enthousiaste vrijwilligers. Samen sensibiliseren we het ruime publiek en lichten we het beleid kritisch door. We doen ook voorstellen voor een beter asielbeleid.


1. INZET VOOR ASIELZOEKERS EN VLUCHTELINGEN.

20 364

20 000

19 374

15 000 14 495

10 000

12 089

2014

2013

2012

5 786 (*)

2011

5000

11 062

2010

Vrijwilligers van Vluchtelingenwerk geven soep en informatie aan asielzoekers die net in België aangekomen zijn. Dit eerste gastvrije onthaal is voor velen onder hen cruciaal. Ze zijn vaak op de vlucht voor oorlog, geweld of vervolging. Bij hun aankomst kregen ze al heel wat informatie mee, maar ze zijn nog erg onzeker over hun toekomst. In ons Soeppunt komen ze tot rust en zetten ze alles op een rijtje. Van hieruit kunnen ze goed geïnformeerd hun asielprocedure verder zetten. Dankzij het Soeppunt houden we ook de vinger aan de pols: we weten of het aantal asielzoekers hoog of laag is. Het Soeppunt verwelkomde het afgelopen jaar ook heel wat nieuwe vrijwilligers. Een bonte mix van talen, leeftijden en achtergronden zette zich met veel menselijkheid in om de nieuwkomers een warm welkom te geven. Dankzij hun inzet en de steun van het Federaal Impulsfonds voor het Migrantenbeleid, private giften en bedrijven haalden we dit jaar onze vijfde verjaardag! Begin december zetten we onze vrijwilligers van het Soep- en Informatiepunt in de bloemetjes. We organiseerden een feest waarop de vijftig aanwezigen van ons een Oscar-competentiedocument ontvingen. Dat omschrijft de competenties waaraan een vrijwilliger gewerkt heeft tijdens het engagement bij ons Soep- en Informatiepunt. De onlinetool van Oscar hielp ons bij het clusteren van de taken en competenties van vrijwilligers in zeven profielen. Afhankelijk van hun taken, capaciteiten en ervaring kreeg iedereen zijn persoonlijk competentiedocument. Met dit initiatief wilden we de vrijwilligers bedanken voor hun inzet, en boden we hen de mogelijkheid deze competenties te gebruiken in andere en toekomstige werkingen

en bewegingen. Vluchtelingenwerk kreeg hierdoor ook een beter overzicht op de vaardigheden die nodig zijn bij het Soep- en Informatiepunt.

2009

SOEP EN INFORMATIE VOOR ASIELZOEKERS

STARTPUNT In de Noordwijk in Brussel werken en leven heel diverse groepen die weinig contact hebben met elkaar. Ambtenaren en medewerkers van grote bedrijven komen naar deze wijk om er te werken. Een deel van de inwoners woont er al lang, maar er zijn ook heel wat nieuwkomers die aangetrokken worden door de relatief lage huurprijzen. Tenslotte is er ook elke dag een nieuwe groep asielzoekers die zich aanmeldt bij de Dienst Vreemdelingenzaken. Voor hen is het niet gemakkelijk om zich thuis te voelen in België. Ze moeten op zoek naar een woning, een job en een nieuw netwerk en stoten daarbij op heel wat hindernissen. We willen de kloof verkleinen tussen deze groepen, vooroordelen uit de weg ruimen en ondersteuning geven aan asielzoekers en vluchtelingen. Voor hen werd het Startpunt in het leven geroepen: gratis activiteiten waar interactie tussen Belgen en nieuwkomers centraal staat. In 2014 gingen we op bezoek in het natuurhistorisch

WIST JE DAT?

—— In 2014 onthaalden we 12 089 asielzoekers. We konden hiervoor rekenen op zo’n 100 vrijwilligers. —— Dagelijks onthaalt een team van 10 vrijwilligers zo’n 60 à 80 asielzoekers. —— Op 5 jaar tijd gaf Vluchtelingenwerk 75 000 asielzoekers een kom soep en informatie. —— We drukten onze infofolder voor het eerst in het Tingrinya, waardoor onze informatie voor asielzoekers intussen al in 25 talen voorhanden is.


museum en kookten we samen Iraans, Palestijns, Russisch, Egyptisch en Belgisch. We voetbalden ook met de jonge vluchtelingen van het Klein Kasteeltje, organiseerden fotoworkshops, leerden breien,... Op die manier bereikten we een gemengd publiek, en vooral nieuwkomers. We zagen regelmatig dezelfde mensen terugkomen die elkaar steeds beter leerden kennen en dat was wat we uiteindelijk wilden bereiken.

WIST JE DAT?

—— We organiseerden in totaal 48 activiteiten waaraan 509 mensen deelnamen, zowel nieuwkomers als Belgen. —— We werkten samen met BON, de Harmonie, het Klein Kasteeltje, het Federaal Opvangcentrum Sint Pieters Woluwe, Globe Aroma, Serve The City, Broodje Brussel en Brussel in Dialoog.

Om naamsverwarring tussen het Soeppunt en het Startpunt in de toekomst te voorkomen, werd beslist om vanaf 2015 alles onder de noemer ‘Startpunt’ te brengen. Het Startpunt omvat nu naast de activiteiten ook de soepbedeling en geeft informatie aan asielzoekers en vluchtelingen. De bedoeling is om zo één grote vrijwilligerswerking te vormen waar interactie tussen asielzoeker, vluchteling, nieuwkomer én Belg centraal staat en dit op verschillende momenten en plaatsen.

OPVANG VAN ASIELZOEKERS Vluchtelingenwerk heeft sinds 1999 een overeenkomst met de overheid voor het opvangen en begeleiden van asielzoekers. Samen met zes lidorganisaties ondersteunt Vluchtelingenwerk deze asielzoekers in individuele woningen, appartementen en studio’s. 15 JAAR

In 2014 bestond ons opvangproject 15 jaar. Dat vierden we op 13 mei samen met CIRÉ en onze partners: Protestants Sociaal Centrum Brussel, Sociale Dienst van de Socialistische Solidariteit (Seso), Caritas International, CAW Brussel, CAW Antwerpen en Lhiving. Zo’n tweehonderd aanwezigen woonden een boeiend programma bij met


getuigenissen van ex-bewoners en enkele ‘historische figuren’ die mee aan de wieg stonden van het project. Ook Fedasil gaf een woordje uitleg, waarna de Franse organisatie ‘France Terre d’asile’ toelichting gaf over het systeem van individuele opvang in Frankrijk. Dit alles werd afgewisseld met muziek van Jérémie Hakeshimana (Yélé), die ook meewerkte aan het project ‘ZebrArt’. Sinds het prille begin is het aantal asielzoekers dat we dagelijks opvangen gestegen tot 750. Om dit te realiseren, organiseren we een intensieve dagelijkse operationele werking. Samen met Fedasil zorgen onze medewerkers voor de toekenning van woningen aan asielzoekers die in centra verblijven, of die net gearriveerd zijn in ons land. Verder omvat het leeuwendeel van het werk de juridische opvolging van de dossiers van onze bewoners en de ondersteuning van onze partners in de opvang en begeleiding. De tweede helft van het jaar werd gekenmerkt door intensieve onderhandelingen met Fedasil rond de besparingsplannen van de overheid en de impact hiervan op Vluchtelingenwerk. Vluchtelingenwerk zal vanaf 2015 over 30% minder middelen beschikken en dus minder asielzoekers kunnen opvangen.

WIST JE DAT?

——In 2014 ving Vluchtelingenwerk gemiddeld 750 asielzoekers op. ——De top 5 van de landen van herkomst van bewoners in onze opvang in 2014 waren: Rusland (inclusief Tsjetsjenië), Guinee, Afghanistan, Congo, en mensen afkomstig uit de Palestijnse gebieden. ——Dankzij de organisatie ‘Close the Gap’ konden we 21 computers verdelen onder de sociale diensten van onze opvangpartners. Zo kregen de bewoners toegang tot het internet en verkleinden we de digitale kloof. ONDERSTEUNING VAN ONZE PARTNERS IN DE ASIELOPVANG

Vluchtelingenwerk ondersteunt haar partners in de asielopvang op verschillende manieren. Zo geven we advies rond het recht op en de mogelijkheid tot verlenging van de opvang, beantwoorden we vragen rond medische tenlasteneming en volgen we de bewoners die werken goed op. Ook in 2014 organiseerden we een uitgebreid aanbod van vormingen voor de begeleiders van asielzoekers. In eerste instantie waren deze be-

doeld voor onze opvangpartners en leden, vaak aangevuld met geïnteresseerden van andere organisaties. Enkele voorbeelden: een vorming rond TBC bij asielzoekers in de individuele opvang en rond zelfzorg, een ontmoetingsdag waarbij de medewerkers van onze verschillende opvangpartners samenkomen en een vorming rond Guinee en vrouwelijke genitale verminking. JURIDISCHE ONDERSTEUNING IN HET ASIELDOSSIER VAN ONZE BEWONERS

Vluchtelingenwerk neemt grondig de beslissingen in de asieldossiers van onze bewoners door en geeft bijkomende duiding en raad aan hun begeleiders. Daarnaast kunnen advocaten van bewoners ook bij ons terecht voor juridisch advies. In dit werk focussen wij op het belang van een goede vluchtverhaalanalyse door de begeleider of de advocaat tijdens de procedurebegeleiding. We gaven ook advies over het recht op opvang. Zo kan je uitzonderingen bekomen bij de toewijzing van een open terugkeerplaats en verlenging van de opvang aanvragen bij medische problemen. In sommige gevallen was het in het belang van de asielzoeker noodzakelijk om advocaten aan te raden een beroep in te dienen tegen beslissingen van Fedasil. Deze individuele juridische zaken werden via contacten met de advocaat opgevolgd, en vormden op hun beurt belangrijke input voor onze kennis over het recht op opvang van asielzoekers. Zo bouwt Vluchtelingenwerk aan haar expertise in asieldossiers en kunnen we begeleiders beter ondersteunen, onze bezorgdheden delen met de instanties en soms ook een wijziging in de praktijk van deze instanties waarnemen. In 2014 was Guinee het tweede grootste land van herkomst van bewoners in onze opvangwoningen. Velen onder hen zijn Guinese ouders met een asielaanvraag voor zichzelf en hun dochters

uit vrees voor genitale verminking. Het Commissariaat-generaal voor de Vluchtelingen en de Staatlozen was in 2014 steevast van oordeel dat de bescherming hiertegen in Guinee veel beter geworden was. Dit beleid kende echter een hele ommekeer met een aantal belangrijke arresten van de Raad voor Vreemdelingenbetwistingen in dossiers waarin ondermeer Intact vzw, enkele geëngageerde advocaten en Vluchtelingenwerk advies hadden verleend. Samen konden we immers aantonen dat het risico op genitale verminking in Guinee nog altijd groot is en dat de Guinese overheid er niet in slaagt om bescherming te bieden tegen het risico. Daarop erkende het Commissariaat-generaal wel al de minderjarige kinderen als vluchtelingen, maar hun ouders nog niet. Door deze verandering in beleid kwamen er plots veel meer asielaanvragen in naam van minderjarige kinderen. Het recht op opvang van deze gezinnen is gelukkig verzekerd, maar de strijd voor een automatisch afgeleid statuut voor de ouders gaat verder. Ook in 2015 blijft Vluchtelingenwerk zich inzetten voor Guinese asielzoekers en vragen we de asielinstanties om automatisch een statuut voor het hele gezin toe te kennen. STRATEGISCH PROCEDEREN

Het recht op het garanderen van opvang was ook in 2014 de leidraad in een aantal juridische procedures waarin Vluchtelingenwerk betrokken partij was. Vluchtelingenwerk tekende beroep aan bij de Raad van State tegen de instructies van Fedasil van 2013 rond einde steun. We werkten in 2014 verder aan dit beroep. Na een negatief advies van de auditeur besloot de Raad van Bestuur het beroep toch verder te zetten. Er blijven immers een aantal belangrijke vragen bestaan rond de wettelijkheid van de instructies die we graag beslecht willen zien door de Raad van State. Een ander beroep dat Vluchtelingenwerk samen indiende met CIRÉ, ADDE, BADJ (Bureau d’accueil et de défense des jeunes) en Ligue des Droits de l’Homme, gaat over het recht op opvang van gezinnen in onwettig verblijf die momenteel in het terugkeercentrum in Holsbeek verblijven.

WERKEN AAN DE VEERKRACHT VAN HOOGOPGELEIDE VLUCHTELINGEN Hoogopgeleide vluchtelingen braken hun carrière noodgedwongen af in hun herkomstland en moeten in België vaak professioneel van nul beginnen. Dit gaat gepaard met een rouwproces. Ze verliezen immers niet alleen hun beroepsidentiteit,


maar ook de bijhorende status. Vooraleer ze kunnen deelnemen aan een begeleidingstraject naar werk moet daaraan de nodige aandacht gegeven worden. Hiervoor ontwikkelden we een methodiek voor hulpverleners. Met de steun van het Europees Sociaal Fonds en de Vlaamse overheid, ging Vluchtelingenwerk met hoogopgeleide vluchtelingen aan de slag in twee leergroepen. Tijdens zes bijeenkomsten verhoogden we het bewustzijn van deze vluchtelingen over mogelijke emotionele en culturele obstakels in hun professionele zoektocht. Door aandacht te geven aan de gevoelens, ervaringen en verhalen van de verschillende deelnemers, konden ze hun veerkracht versterken.

BEGELEIDING VAN GEVLUCHTE ARTSEN We ondersteunden ook in 2014 gevluchte artsen die de ambitie hebben om opnieuw als arts aan de slag te gaan in Vlaanderen. Op bijeenkomsten kregen ze informatie en konden ze netwerken. Onderwerpen zoals ‘medisch Nederlands leren’ of de procedure ‘diplomagelijkschakeling’ werden uitvoerig besproken. Een Iraanse gevluchte arts die ondertussen aan de slag is als dokter in ons land, kwam er als ‘rolmodel’ spreken over haar ervaringen. Dankzij de bijeenkomsten zagen we een duidelijke evolutie in de zelfzekerheid van de deelnemers. Ze spraken onderling af en namen ook contact op met sprekers en organisaties die ze leerden kennen via de bijeenkomsten. Ze ondernamen zelf acties voor het leren van medisch Nederlands, het doorlopen van hun procedures voor diplomagelijkschakeling en het vinden van gepaste onderwijs- en tewerkstellingsperspectieven.

WERKEN MET JONGE VLUCHTELINGEN Wat betekent het om kind van een asielzoeker of vluchteling te zijn? Wat liep goed tijdens de asielprocedure? En wat kan beter? Wat zou het beleid kunnen doen om de situatie van jonge vluchtelingen te verbeteren? Vluchtelingenwerk vraagt meer aandacht voor de specifieke problemen waar jonge vluchtelingen mee te maken krijgen. We willen hen ook een stem geven in het debat. Daarom werkten we een jaar lang samen met een vijftiental jonge vluchtelingen tussen de 16 en 23 jaar. We leerden hun verhaal in beeld en onder woorden brengen. Dit deden we door tien educatief-recreatieve bijeenkomsten te organiseren. De jonge vluchtelingen leerden hun verhaal vertellen aan het grote publiek en aan beleidsmakers. Zo staken ze een tentoonstelling in elkaar met foto’s van hun leefwereld die zelf hadden gemaakt. Die werden twee keer tentoongesteld, op het festival ‘Kinderen op de vlucht’ en op het congres van ‘Uit De Marge’. In de zomer trokken onze jongeren vier dagen op kamp met de steun van Scouts en Gidsen Vlaanderen en de giften van vele individuele donateurs. Voor heel wat van hen was dit een primeur en dus een fantastische ervaring. Ook de andere activiteiten waren leerrijk en emanciperend voor de jongeren. Zo volgden ze een teambuilding van JES vzw, kregen ze een training sociaal actievoeren van Vredesactie vzw en mochten ze op bezoek bij de kinderrechtencommissaris. Aan het einde van het jaar deden de jongeren een heuse bedankingsactie. In Gent deelden ze ballonnen en kaartjes uit aan voorbijgangers om hen te bedanken voor de kansen die ze krijgen in België. Maar ze klaagden ook hun soms moeilijke parcours aan. Met deze actie haalden ze veel pers. Zelfs het VRT-journaal bracht een mooie reportage.

VRIJWILLIGERSWERK VOOR ASIELZOEKERS EN VLUCHTELINGEN Vluchtelingenwerk wil asielzoekers en vluchtelingen betrekken als vrijwilligers binnen onze beweging. Dit is belangrijk om werkervaring op te doen, helpt hen de taal te leren en vergemakkelijkt het integratieproces. Om daar samen met Europese partners een strategie voor uit te werken wilden we in 2014 een projectaanvraag indienen bij ERASMUS+ Grundtvig. Vluchtelingenwerk Nederland en de British Refugee Council besloten hierin mee te stappen en ook heel wat andere organisaties toonden interesse. Zo overtuigden


we onder meer het Deense Trampoline House om met ons samen te werken. Twee weken voor de deadline op 30 april besloot de British Refugee Council om zich toch niet te engageren voor het project. Gezien de korte tijdspanne werden geen nieuwe partners meer gevonden waardoor we de projectaanvraag niet konden indienen. Toch waren onze inspanningen

niet voor niets: we legden nieuwe contacten met verschillende Europese organisaties en verrijkten onze inhoudelijke expertise. We leerden immers heel wat bij over het inschakelen van vluchtelingen en asielzoekers als vrijwilligers in onze werking.In 2015 zoeken we verder naar nieuwe mogelijkheden om vrijwilligerswerk door asielzoekers en vluchtelingen te ondersteunen.

2. ONDERSTEUNING VAN BEGELEIDERS EN ADVOCATEN

563

550 500 450

486

489

465

400

440 396 350

2014

2013

2012

330

2011

349

2010

345

2008

330

2007

300

2009

350

2006

Voor advocaten, rechtshulpverleners, vrijwilligers en begeleiders van asielzoekers is correcte en asielrelevante informatie over het herkomstland erg belangrijk. Planet Search zoekt, bestudeert en analyseert relevante bronnen over de situatie van het herkomstland van asielzoekers. Deze informatie dient om de geloofwaardigheid van het asielrelaas of de ernst van een (vervolgings-)situatie in het land van herkomst te onderbouwen en is dus van levensbelang. De meeste vragen hielden verband met een persoonlijk vluchtverhaal. Anderen waren meer algemeen zoals vragen over de veiligheidssituatie in een specifieke regio of over etnische of religieuze groepen. Het internet en persdatabanken zijn de belangrijkste bronnen van informatie voor Planet Search. Daarnaast is ook een prominente rol weggelegd voor de databank van Factiva. Factiva houdt wereldwijde media-artikelen bij die soms tot dertig jaar terug in de tijd gaan. Daardoor zijn we in staat om gedetailleerde informatie terug te vinden over politieke partijen, stakingen, verschuivingen in machtscentra, schendingen van mensenrechten,...

——In 2014 kregen we 330 vragen over een 75tal landen te verwerken. ——Dit jaar kregen we opvallend veel vragen over de behandeling van asielaanvragen en de opvang van asielzoekers in EU-landen. ——De top vijf van meest bevraagde landen waren: Afghanistan, Pakistan, Irak, Angola en Guinee.

2005

PLANET SEARCH

WIST JE DAT?

2004

Ook voor de begeleiders, organisaties, vrijwilligers en juristen die in contact komen met de asielproblematiek is Vluchtelingenwerk uitgegroeid tot een belangrijk steunpunt. We ondersteunen hen via helpdesks, informatie, overlegmomenten en vormingen.

HELPDESK TERUGKEER Vluchtelingenwerk moest dit jaar de helpdesk terugkeer en onze nieuwsbrief over terugkeerpraktijken stopzetten. We beschikken hiervoor niet meer over voldoende financiële middelen.

JURIDISCHE HELPDESK In het eerste deel van dit jaarverslag werd al verwezen naar onze juridische ondersteuning van advocaten en begeleiders. Vluchtelingenwerk heeft al twintig jaar een juridische helpdesk waar iedereen met een juridische vraag over de asielprocedure terecht kan. De vragen kunnen zeer algemeen zijn, zoals ‘waar moet je een asielaanvraag indienen?’, andere zijn heel specifiek. Zo waren er in 2014 veel vragen over


ebola en of een asielaanvraag op basis van de uitbraak van ebola in het land van herkomst een grond voor bescherming is in België.

WIST JE DAT?

—— In 2014 beantwoordde de juridische helpdesk 493 vragen.

BEZOEKERSGROEP ‘GESLOTEN CENTRA’ Samen met onze Franstalige zusterorganisatie CIRÉ en onze lidorganisatie Jesuit Refugee Service (JRS) coördineert Vluchtelingenwerk de bezoekersgroep ‘Gesloten Centra’. Die bestaat uit een tiental vrijwilligers en medewerkers van ngo’s die wekelijks mensen bezoeken die opgesloten zijn in één van de zes gesloten centra in ons land. De bezoekers staan opgesloten vreemdelingen psychosociaal en juridisch bij en vervullen een rol als waakhond van de mensenrechten op deze moeilijk toegankelijke plaatsen. Vluchtelingenwerk helpt bij de coördinatie, het analysewerk, de beleidsbeïnvloeding en het zoeken naar bijkomende financiering. In 2014 bouwden we verder aan een professionele omkadering van onze bezoekers. Zo voorzien we bijvoorbeeld juridische fiches over alle mogelijke procedures. Een coach gaf de bezoekers ook een vorming rond ‘actief luisteren’: hoe kunnen ze het best omgaan met psychologische druk, emoties, frustraties en verwijten; hoe moeten ze empathie uiten; hoe kunnen ze gesprekken structureren; hoe kunnen ze gevoelige situaties ontmijnen; of slecht nieuws overbrengen,…

WIST JE DAT?

—— De bezoekersgroep ‘Gesloten Centra’ volgde 436 personen op in de gesloten centra van Brugge en Merksplas. Dit werk kunnen we verrichten dankzij de financiële steun van een privaat fonds. Voor 2015 zijn de middelen voor deze werking echter onzeker.

VORMING VOOR BEGELEIDERS EN VRIJWILLIGERS Vrijwilligers konden dit jaar deelnemen aan diverse vormingen. We organiseerden zowel basisvormingen over asiel als meer specifieke vormingen zoals over het Europees asielbeleid en de impact ervan op ons nationale asielbeleid. Verder kon de bezoekersgroep ‘Gesloten Centra’ deelnemen aan


een vorming over psychische zorg voor kwetsbare profielen in de gesloten centra en over de detectie van specifieke medische problematieken van gedetineerden. Uit een interne evaluatie en evaluatiefiches van deelnemers aan de vormingen blijkt dat de basisvormingen een goede formule zijn. Het gemiddeld aantal inschrijvingen is doorgaans veertig en bijna elke vorming moeten we mensen weigeren.

WIST JE DAT?

—— De handleiding bij het vormingspakket ‘Wat is een vluchteling’ werd 570 keer gedownload. —— 53 vrijwilligers namen deel aan de basisvorming ‘Wat is een vluchteling’ en 30 vrijwilligers werden gevormd om informatie te kunnen geven aan asielzoekers. —— Op 28 januari waren er 32 bibliotheekmedewerkers te gast op onze inspiratiedag in het kader van het curatorschap van Vluchtelingenwerk van de jeugdboekenweek in de bibliotheken

PLATFORM INDIVIDUELE BEGELEIDING Vluchtelingenwerk organiseert meerdere keren per jaar een Platform Individuele Begeleiding waarbij hulpverleners uit verschillende werkingen de kans krijgen om ervaringen uit te wisselen rond actuele thema’s en vragen te stellen over de dagelijkse begeleiding van vluchtelingen. We kiezen steeds onderwerpen op basis van vragen en signalen die ons bereiken. IRAK

In april 2014 organiseerde Vluchtelingenwerk een uitwisselingsplatform over Irak voor begeleiders die werken in individuele dossiers van asielzoekers. Tijdens dit vormingsmoment werd er ingegaan op de gevoerde juridische analyse en een medewerker van MO* Magazine focuste op de algemene situatie in Irak. MEDISCHE ELEMENTEN IN DE ASIELPROCEDURE

Tijden deze sessie gaf een medewerker van Solentra achtergrond bij medische elementen en hoe die te gebruiken en te attesteren. Zij deelde ook haar kennis en ervaring uit haar werk bij Solentra. Een medewerker van het Kruispunt Migratie en Integratie gaf ook een overzicht van het gebruik en de beoordeling van medische elementen in

rechtspraak van het Europees Hof voor de Rechten van de Mens. STATELOOSHEID

In het najaar organiseerde Vluchtelingenwerk een platform rond stateloosheid. We zien namelijk dat dit een minder bekend thema is bij het brede publiek. Een medewerker van het Belgisch Comité voor Hulp aan Vluchtelingen vertelde hierover, terwijl een vreemdelingenrechtadvocaat concreet aantoonde wat er mogelijk is op vlak van juridische procedures.

ASIEL EN DETENTIE

In december 2014 werd het vierde platform van het jaar georganiseerd met als thema ‘Asiel en detentie’. Een medewerker van Vluchtelingenwerk lichtte de werking van de verschillende detentiecentra in België toe en verduidelijkte daarbij de rol van de bezoekersgroep ‘Gesloten Centra’. Verder ging een vreemdelingenrechtadvocaat die gespecialiseerd is in detentie, in op de juridische aspecten van detentie. Ook thema’s als (meervoudig) asiel in detentie, beroepen en termijnen en de werking van de raadkamer kregen aandacht. Tot slot deelde hij zijn concrete ervaringen over het verdedigen van cliënten in detentie.

3. ACTIES GASTVRIJE AWARD 2014 Ook dit jaar ging Vluchtelingenwerk op zoek naar gastvrije initiatieven die asielzoekers en vluchtelingen het gevoel geven welkom te zijn in ons land. Alle activiteiten die bijdragen tot de bescherming, opvang en integratie van asielzoekers en vluchtelingen kwamen in aanmerking en maakten kans op een geldprijs en een award. Omdat LOCUS, het steunpunt voor bibliotheken ons onder de arm nam als curator voor de Jeugdboekenweek, ging onze campagne midden maart van start tijdens deze projectweek. Uitzonderlijk lanceerde Vluchtelingenwerk daarvoor een zesde categorie: de bibliotheken. Om bibliotheekmedewerkers aan te sporen om ‘gastvrij’ aan de slag te gaan ontvingen ze een inspiratiegids met tips. Ook dit jaar zetten verenigingen, scholen, gemeentebesturen, bedrijven, individuen en bibliotheken allerhande gastvrije initiatieven op. Denk maar aan een soep- of fruitbedeling, een praatgroep om Nederlands te leren, een naaisalon, een wandeltocht,… Naast de publieksprijs deelde Vluchtelingenwerk nog zes andere awards uit: voor de school, het individu, bedrijf, gemeente, vereniging of bibliotheek met het meest gastvrije initiatief. Tijdens een heuse slotshow in Muntpunt op 21 november werden de winnaars bekend gemaakt. De publieksprijs ging naar het Sint-Janscollege in Gent en de tweede prijs werd in ontvangst genomen door Al-Ikram in Borgerhout. De winnaars van de juryprijs waren het Kids Parliament, Daniël Alliet, de Vrije Ba-

sisschool Olsene, Bibliotheek Turnhout, de Gemeente Kruibeke en Boomkwekerij Boon bvba. Voor het tweede jaar op rij toonde deze campagne aan dat Vlaanderen en Brussel zich op heel diverse manieren erg gastvrij opstellen tegenover asielzoekers en vluchtelingen.

WIST JE DAT?

—— 168 initiatieven dongen mee naar de Gastvrije Award 2014. —— 22 000 mensen brachten een stem uit voor een gastvrij initiatief. —— 27 bibliotheken dienden een initiatief in voor de campagne Gastvrije Gemeente. —— 3000 bibliotheken in Vlaanderen en Brussel verspreidden 50 000 ‘gastvrije’ bladwijzers onder hun leden.

IN ACTIE VOOR SYRISCHE VLUCHTELINGEN Vluchtelingenwerk vroeg in maart samen met een honderdtal Europese vluchtelingenorganisaties aandacht voor vluchtelingen uit Syrië. Via de campagne ‘Europe Act Now’ werd iedereen opgeroepen om een stem te geven aan deze mensen via Twitter, Facebook en een online petitie. Zo wilden we Europa doen reageren op de Syrische vluchtelingencrisis die in 2014 meer dan drie jaar aan de gang was en meer dan 2,4 miljoen mensen op de vlucht deed slaan. Slechts 4% van hen vond bescherming in Europa.


site www.pointofnoreturn.eu en via sociale media. Nadien trokken we met de reportages naar de verschillende partijen. Samen wilden we op zoek gaan naar een oplossing voor deze mensen.

WERELDVLUCHTELINGENDAG

We organiseerden samen met Syriërs in België ook een actie gericht op de Belgische politici. Omdat Syrische vluchtelingen in ons land hun familie missen en hen in veiligheid willen brengen, hielden we een stille betoging op het Muntplein in Brussel. Samen met de steunende ngo’s vroegen de Syrische vluchtelingen een plek in het regeerakkoord en legale manieren om hun familie hier in veiligheid te brengen. Die zijn er op dit ogenblik immers nauwelijks. Bovendien is de officiële procedure voor gezinshereniging erg duur en zijn de financiële voorwaarden zwaar. Ook de criteria zijn heel strikt: broers of zussen, oma’s of opa’s, volwassen zonen of dochters komen niet in aanmerking. Vaak rest dus enkel de gevaarlijke tocht over zee.

GEEN WEG TERUG VOOR NIET-REPATRIEERBARE VREEMDELINGEN In het voorjaar van 2012 ging Vluchtelingenwerk samen met ECRE, de Europese koepel van vluchtelingenorganisaties en met drie partners uit Frankrijk, het Verenigd Koninkrijk en Hongarije, op zoek naar niet-repatrieerbare vreemdelingen. Samen bundelden we twintig verhalen in een publicatie: ‘Point of no return – The futile detention of unreturnable migrants’. Zoals het verhaal van Hagop en Boban die beiden vrijwillig willen terugkeren maar niet mogen omdat hun thuisland hen niet erkent als burger. Of het verhaal van Lala die een heel zware hartaandoening heeft waardoor een terugkeer misschien wel haar dood kan betekenen. Allemaal moesten ze verhuizen naar één van de vijf gesloten centra die ons land telt. Een nutteloze opsluiting omdat een gedwongen terugkeer niet mogelijk is. Ze leven al jaren in een juridisch niemandsland, zonder enige toegang tot basisrechten zoals werk. Deze verhalen werden vanaf half januari gedeeld op de campagneweb-


Naar jaarlijkse gewoonte organiseerde Vluchtelingenwerk samen met CIRÉ en nog enkele andere partners een actie naar aanleiding van Wereldvluchtelingendag op 20 juni. Dat deden we samen met UNHCR, Fedasil, het Commissariaat-generaal voor de Vluchtelingen en de Staatlozen, het Belgisch Comité voor Hulp aan de Vluchtelingen, CIRÉ, Convivial, het Rode Kruis, Croix Rouge en ECRE, de Europese koepel van vluchtelingenorganisaties. Met het wereldkampioenschap voetbal in Brazilië in volle gang wilden we de nadruk leggen op het belang van ‘fairplay’ voor alle mensen die bescherming zoeken voor oorlog, geweld en vervolging. Vroeg in de ochtend kwamen onze vrijwilligers samen in treinstations om flyers en voetbaltoeters uit te delen. De mini-vuvuzela’s zorgden voor heel wat animo in de stations, terwijl de flyers aandacht vroegen voor de meer dan vijftig miljoen mensen die vandaag op de vlucht zijn voor oorlog, geweld en vervolging. Zij verdienen een eerlijke kans om in een veilig land hun leven op te bouwen. Ook zij hebben recht op fairplay.

WIST JE DAT?

—— Wereldwijd slaan elke minuut 22 mensen op de vlucht voor oorlog, geweld of vervolging. —— 100 000 flyers en mini-vuvuzela’s werden verdeeld in 44 treinstations door zo’n 250 vrijwilligers.

STANDAARD SOLIDARITEITSPRIJS In 2014 werd Vluchtelingenwerk opnieuw geselecteerd om samen met 24 andere goede doelen mee te dingen naar de Standaard Solidariteitsprijs. Samen met het campagnebureau ‘Absoluut’ ontwikkelden we een advertentie onder de slogan ‘de horror van Lampedusa’ die paginagroot in de krant mocht pronken. Daarin belichtten we de gevaren die bootvluchtelingen lopen tijdens hun vlucht naar het veilige Europa in gammele bootjes op de Middellandse zee. Op die manier wou Vluchtelingenwerk het gebrek aan legale en dus veilige manieren om naar Europa te komen aan

de kaak stellen. De Solidariteitsprijs wonnen we dit jaar niet, maar onze inzending leverde toch een mooi resultaat op. De originele potloodtekening van de Nederlandse tekenaar Paul van der Steen hebben we op eBay geveild en de opbrengst daarvan ging naar onze werking.

den uitgebreid in het nieuws. Ook de opsluiting en terechtstelling van de leden van Pussy Riot en de protesten van de beweging voor holebi’s, transgenders en interseksuelen tegen de onderdrukking van hun rechten konden op heel wat persaandacht rekenen. Als sprekers nodigden wij Karen Moeskops, directeur van Amnesty International Vlaanderen, Svetlana Gannushkina, Russische mensenrechtenactiviste en Dirk Van den Bulck, Commissaris-generaal voor de Vluchtelingen en de Staatlozen uit. Jan Balliauw, VRT-journalist en Ruslandspecialist, modereerde het gesprek. We organiseerden deze avond in samenwerking met Amnesty International Vlaanderen en Pax Christi Vlaanderen.

LUNCHCAUSERIEËN

RUSLANDAVOND Zoals eerder in deel 1 al werd aangehaald organiseert Vluchtelingenwerk elk jaar een thema-avond over vluchtelingenthema’s en landen waar vluchtelingen vandaan komen. Zo vonden in het verleden al avonden plaats over Syrië, Irak en Soedan. Dit jaar kozen we voor de Russische Federatie. Deze laatste zit immers al tien jaar in de top vijf van de herkomstlanden van asielzoekers in België. Het percentage van asielzoekers uit de Russische Federatie die als vluchteling erkend worden ligt gevoelig lager dan die voor asielzoekers uit landen als Syrië, Afghanistan of Irak. Toch is het niet verwaarloosbaar: in 2014 heeft het Commissariaat-generaal 554 beslissingen genomen in Russische asielaanvragen en in 233 daarvan werd de vluchtelingenstatus toegekend. De mensenrechtensituatie in de Russische Federatie krijgt vaak niet de media-aandacht die het verdient, tenzij bij specifieke gebeurtenissen. Zo kwam de moord op journaliste en mensenrechtenactiviste Anna Politkovskaya enkele jaren gele-

In 2014 organiseerden we een nieuwe activiteit: de lunchcauserieën. Op weekdagen programmeerden we ’s middags twee interessante sprekers rond een vluchtelingengerelateerd onderwerp. Er vonden maar liefst vier lunchcauseriën plaats, met diverse onderwerpen: —— ‘Focus op Syrië’ - 5 maart (sprekers: Karl Kopp van Pro Asyl uit Duitsland en Roni Hossein, erkend vluchteling uit Syrië). —— ‘Focus op Kosovo’ - 23 april (sprekers: Valon Halimi, Kosovokenner en Kris Pollet van ECRE). —— ‘Focus op Wereldvluchtelingendag’ - 18 juni (sprekers: Kobe Van Steenbergen, producer van de kortfilm ‘Baghdad Messi’ en Param, een jonge vluchteling). —— Focus op vrouwen in de asielprocedure - 29 oktober (sprekers: Maggi Poppe van de Vrouwenraad en Claudia Bonamini van Vluchtelingenwerk).

TEAMDAGEN MET VLUCHTELINGEN VOOR BEDRIJVEN EN ORGANISATIES Dit jaar organiseerden we voor het eerst ‘teamdagen’ voor bedrijven. We kregen al langer regelmatig de vraag om een originele, groepsbevorderende en maatschappelijk relevante teamdag op touw te zetten. Dankzij de steun van de Vlaamse overheid (Projecten voor Brussel) konden we dit concept uitwerken, verfijnen en er promotie rond voeren. Zo maakten we een mooie brochure die meegegeven werd aan geïnteresseerde bedrijven en organisaties. Ons aanbod is ook terug te vinden op gespecialiseerde sites als www.wegmetdebaas.be.


Het samen ontvangen van vluchtelingen op de eerste dag van hun aankomst in België was voor

alle deelnemers telkens weer een indrukwekkende ervaring. Elke teamdag startte met een infosessie waarin men kennismaakte met het thema ‘vluchtelingen’. Nadien bereidde de groep een zelfgekozen maaltijd die ze ’s middags serveerden. Terwijl iedereen genoot van een voedzame maaltijd kon het team in gesprek gaan met de vluchtelingen en hen informatie geven over de asielprocedure. Nadien leerden ze een ‘ervaren vluchteling’ kennen die over zijn of haar parcours in België vertelde. Tussendoor was Vluchtelingenwerk steeds aanwezig om vragen te beantwoorden en was er ook ruimte voor uitwisseling en reflectie.

4. COMMUNICATIE Als je over asiel of vluchtelingen spreekt, gaat het altijd over mensen, niet over dossiers. Veel vluchtelingen die in België terechtkomen, brengen aangrijpende verhalen mee. Die persoonlijke verhalen geven de vluchtelingenthematiek een gezicht. Door deze talloze kleine geschiedenissen te vertellen hoopt Vluchtelingenwerk het draagvlak voor een humaan asielbeleid te vergroten.

GETUIGENISSEN Vluchtelingenwerk wil aan de hand van de verhalen van asielzoekers en vluchtelingen het draagvlak en de kennis over deze groep nieuwkomers bij het brede Vlaamse publiek doen toenemen. Een goede getuigendatabank en het correct afnemen en bewaren van getuigenissen zijn daarvoor onontbeerlijk. In 2014 standaardiseerden en reorganiseerden we onze getuigendatabank om zoekacties te vergemakkelijken en vlotter te kunnen verwerken. Medewerkers namen ook deel aan de vorming ‘Oral History’ van FARO, het Vlaams steunpunt voor cultureel erfgoed.

WIST JE DAT?

—— De verschillende projecten en campagnes van dit jaar bezorgden ons 36 nieuwe getuigen. —— Onze databank telt in totaal 145 getuigen en omvat 20 verschillende nationaliteiten —— Vluchtelingenwerk geeft nooit persoonlijke informatie van getuigen door aan derde partijen.


WEBCOMMUNICATIE Via sociale media als Facebook en Twitter deelt Vluchtelingenwerk ervaringen van asielzoekers, vluchtelingen en iedereen die zich voor deze groep inzet. Daarnaast maken we ook het verhaal achter onze organisatie zelf bekend. Zo tonen we wie we zijn en wat we doen. Uit de massale stroom van informatie lichten we ook actueel nieuws uit om onze volgers op de hoogte te houden van relevante maatschappelijke ontwikkelingen in ons werkveld. Verder testen we ook nieuwe sociale media uit. Vandaag proberen we vooral ons bereik op LinkedIn, het netwerk voor professionals, te vergroten. Voorheen waren we ook reeds beperkt actief op dit kanaal, maar dit jaar posten we bewust meer berichten. Op dit moment hebben we 201 volgers op LinkedIn. Daarnaast doen we ook inspanningen op Pinterest waar we een grote verzameling beelden, films, boeken, citaten, bekende personen,… aanleggen die te maken hebben met het thema van asielzoekers en vluchtelingen. In 2014 lanceerden we onze nieuwe website. We gaven een belangrijke plaats aan het werven van fondsen voor de organisatie. Daarnaast is er ook ruimte voor blogs. We kozen hierbij voor een beknoptere inhoud wat resulteerde in (veel) minder pagina’s. Het gevolg is dat er minder pagina’s zijn opgenomen in de zoekindex van Google en dat we daar dus voor minder trefwoorden worden teruggevonden. Met de toename van het aantal nieuws- en andere berichten op de nieuwe site zal het aantal bezoekers via Google vermoedelijk snel terug stijgen.

NIEUWSBRIEVEN Onze maandelijkse digitale nieuwsbrief E-fugee bereikt ondertussen zo’n 10 500 mensen. Deze sterke groei danken we aan onze campagne ‘Gastvrije gemeente’, waarbij de bezoekers van de campagnewebsite konden aangeven of ze E-fugee wilden ontvangen.

In 2014 creëerden we een nieuw kanaal om de interactie met ons netwerk van leden en vrijwilligers te vergroten. Met de maandelijkse elektronische nieuwsbrief In De Vlucht informeren we hen over de werking van het secretariaat en delen we nieuws van leden en vrijwilligers onderling.

WIST JE DAT?

berichten werden 816 geretweet, 401 keer als favoriet aangeduid en 31 keer beantwoord. —— ‘In De Vlucht’ werd voor het eerst verstuurd in september 2014 en had eind december 604 abonnees. —— Het aantal abonnees op E-fugee steeg in 2014 van minder dan 8000 naar 10 500.

—— Vluchtelingenwerk en haar directeur Els Keytsman hebben samen 5096 volgers op Facebook en 3103 volgers op Twitter. —— Op Facebook publiceerde Vluchtelingenwerk afgelopen jaar 561 berichten met een gemiddeld bereik van 858 personen per bericht. Op Twitter publiceerden we 1213 berichten, 77% meer dan in 2013. Deze

5. ACTIEVE PARTNERSCHAPPEN ECRE ECRE, de ‘European Council on Refugees and Exiles’, is de Europese koepelorganisatie van vluchtelingenorganisaties. Binnen het ECRE-netwerk werken we mee aan standpuntbepaling. Ook in het kader van de campagne ‘Europe Act Now’ werkte Vluchtelingenwerk actief samen met ECRE om gemeenschappelijke boodschappen en eisen te bepalen.

MIGRATIECOALITIE In 2014 zetten we samen met verschillende middenveldorganisaties het nieuwe samenwerkingsverband ‘Migratiecoalitie’ op poten. Deze coalitie wil met een gedeeld beleidskader en evaluatiemodel verschillende aspecten van het migratiebeleid jaarlijks monitoren en evalueren. Zes organisaties trekken dit nieuwe samenwerkingsverband, zowel inhoudelijk, communicatief als financieel:

Netwerk tegen Armoede, 11.11.11, de koepel van de Vlaamse Noord-Zuidbeweging, Minderhedenforum, Orbit vzw (voorheen KMS), Samenlevingsopbouw Brussel en Vluchtelingenwerk Vlaanderen. Met deze coalitie betrekken we nieuwe sectoren, zoals de armoede- en de Noord-Zuidsector bij het migratiedebat. De coördinatie van de Migratiecoalitie werd door Vluchtelingenwerk opgenomen. 11.11.11 zorgde op zijn beurt voor een evaluatiekader (opdracht aan HIVA) en de opmaak van het rapport ‘Migratiebarometer’ op basis daarvan. Een projectaanvraag ‘ontwikkelingseducatie’ werd door het Vlaams Agentschap Internationale Samenwerking goedgekeurd. Dit laat ons toe om in 2015-2017 te werken aan een gezamenlijk educatief verhaal rond het brede migratiethema in de Noord-Zuidsector enerzijds en de vluchtelingen- en migratiesector anderzijds. Het project biedt ook ruimte om de uitwisseling tussen deze verschillende bewegingen verder uit te bouwen. De coördinatie van de Migratiecoalitie zal verder opgenomen worden binnen dit project.


DEEL 3 VLUCHTELINGENWERK INSPIREERT HET BELEID

Still uit de film ‘Silent Stories’, een film door Hanne Phlypo & Catherine Vuylsteke

Vluchtelingenwerk verdedigt de belangen van vluchtelingen bij beleidsmakers op lokaal, Vlaams, federaal en Europees niveau. De organisatie kijkt met een kritische en opbouwende bril naar het beleid. Waar nodig formuleren we voorstellen voor verbetering. Hiervoor baseren we ons op gedegen analysewerk. Vluchtelingenwerk is de kwaliteitsbewaker van het Belgische asielbeleid. De drijfveer van de organisatie is de bekommernis om het lot van de vluchtelingen die in ons land hun toevlucht zoeken. Indien wij van oordeel zijn dat de rechten van asielzoekers geschaad worden, starten we juridische procedures op.

VERKIEZINGEN 2014 was een verkiezingsjaar. Op 25 mei vonden zowel de Europese als de federale en de regionale


verkiezingen plaats. Een cruciaal moment voor het lobbywerk van Vluchtelingenwerk. Een kans om ervoor te zorgen dat politieke partijen onze eisen eigen zouden maken en zich zouden engageren om het beleid in die richting te sturen als zij de verkiezingen zouden winnen. Al aan het eind van 2013 hadden wij daarom ons memorandum voor de verkiezingen gepubliceerd: ‘Asielbeleid op een keerpunt’. Tussen eind 2013 en begin 2014 gingen wij langs bij de verschillende partijen om onze eisen te bespreken. Bij de verkiezingen spelen de kiezers de belangrijkste rol. Wij wilden dan ook dat de kiezer geïnformeerd naar de stembus kon stappen en ook aan asielzoekers en vluchtelingen zou denken. We bekeken dus de partijprogramma’s en contacteerden de politieke partijen met een lijst van specifieke vragen over wat voor ons de prioriteiten

zijn. Daarna publiceerden wij onze ‘vluchtwijzer’. Aan de hand van vijf veelbesproken situaties uit de dagdagelijkse realiteit kon iedereen zijn mening toetsen aan het standpunt van de politieke partijen. Voor wie nog meer wou weten, bevatte de ‘vluchtwijzer’ een uitgebreid overzicht van de visies van de partijen naast die van Vluchtelingenwerk. Wie goed kijkt naar de antwoorden van de verschillende politieke partijen zal zien dat het lobbywerk van Vluchtelingenwerk niet ongehoord voorbij is gegaan.

REGERINGSVORMING EN REGEERAKOORD Nadat de uitslag van de verkiezingen bekend was volgden wij het proces van regeringsvorming nauw op. Eens het duidelijk werd welke politieke partijen aan de onderhandelingstafel gingen zitten, zochten wij contact en voerden we gesprekken met diegene die rond het thema asiel zou onderhandelen. Toen de nieuwe regering het regeerakkoord publiceerde, gingen wij onmiddellijk aan de slag om de tekst te analyseren. Eerst publiceerden we een korte reactie via het persbericht ‘Regeerakkoord wantrouwt asielzoekers’. Nadien volgde een uitgebreide analyse van het hele regeerakkoord in ‘Waar is de blik op de wereld’. Op 8 november gingen wij voor het eerst op gesprek bij de nieuwe staatssecretaris voor Asiel en Migratie Theo Francken. We besproken met hem onze eerste bezorgdheden in verband met het regeerakkoord en overhandigden een ‘welkomstpakket’ met films en boeiende lectuur over asiel en migratie. We hopen in de toekomst met de regering in dialoog te kunnen blijven gaan om ervoor te zorgen dat de rechten van vluchtelingen en asielzoekers gegarandeerd worden.

NIEUWE REGERING KIEST VOOR COLLECTIEVE ASIELCENTRA Al in 2013 werd beslist om het opvangnetwerk af te bouwen. De bezettingsgraad was immers laag door een vermindering van het aantal asielaanvragen. De nieuwe staatssecretaris voor Asiel en Migratie Theo Francken ging in 2014 verder op dat spoor. In december 2014 keurde de ministerraad een nieuw afbouwplan voor 2015 goed waardoor er nog 16 636 structurele opvangplaatsen zullen overblijven. Dit wordt aangevuld met 2193 ‘bufferplaatsen’: reserveplaatsen die beschikbaar worden in het geval van een plotse stijging van het aantal asielaanvragen.

De keuze voor een nieuw opvangmodel ligt aan de basis van deze afbouw. In het regeerakkoord van oktober werd gekozen om de opvang bij voorkeur collectief te organiseren. Individuele opvang zou prioritair voorbehouden worden voor kwetsbare groepen en voor asielzoekers waarbij de kans op erkenning groot is. Vluchtelingenwerk betreurt die principiële keuze voor collectieve opvang en heeft bij de verschillende politieke partijen de meerwaarde van individuele opvang verdedigd. Deze laatste vorm geeft asielzoekers de mogelijkheid om als een gezin samen te leven en zelfstandig hun eigen leven in handen te nemen. Bovendien maakt dit het creëren van een draagvlak in de buurt ook makkelijker.

WIST JE DAT?

——Onze individuele opvang moet vanaf 1 januari 2015 minstens 30% besparen. ——De 750 individuele opvangplaatsen dalen naar 473 plaatsen en 225 bufferplaatsen.

VRIJWILLIGERSWERK VOOR VREEMDELINGEN Vluchtelingenwerk pleitte jarenlang samen met andere organisaties ervoor dat alle vreemdelingen vrijwilligerswerk zouden mogen verrichten. In 2014 vond onze vraag gehoor. Het federale parlement keurde op 22 april een wet goed die vrijwilligerswerk mogelijk maakt voor alle vreemdelingen die legaal in België verblijven. Ook diegenen die gebruik maken van de opvang kunnen voortaan vrijwilliger worden. Deze wet maakt een einde aan de absurde situatie waarbij asielzoekers wel mochten werken met een arbeidskaart C maar niet als vrijwilliger. Vluchtelingenwerk is tevreden met deze nieuwe regeling. Asielzoekers en andere nieuwkomers hebben vaak niets om handen en wachten op een beslissing over hun verblijf. Via het wetsvoorstel krijgen ze de mogelijkheid om hun tijd nuttig in te vullen. We vinden het wel jammer dat een uitzondering gemaakt werd voor gezinnen met minderjarige kinderen zonder papieren. We vinden dat het vrijwilligerswerk en het recht om zich belangeloos in te zetten in onze maatschappij een fundamenteel recht voor iedereen moet zijn.


NIET-BEGELEIDE MINDERJARIGE VREEMDELINGEN

ARRESTATIES VAN MENSEN ZONDER PAPIEREN

Vluchtelingenwerk schonk dit jaar bijzondere aandacht aan de situatie van niet-begeleide minderjarige vreemdelingen. Met dit in gedachten toonden we op zaterdag 29 maart de documentaire ‘The Art of Becoming’ in bibliotheek Permeke in Antwerpen. Deze film bracht het verhaal van drie jongeren op de vlucht uit Afghanistan, Syrië en Guinee. Zonder ouders proberen ze in Europa een toekomst op te bouwen. De documentaire werd gevolgd door een debat met verschillende politici en een vertegenwoordiger uit de sector. Ook in een opiniestuk van Vluchtelingenwerk dat half september verscheen op de website van deredactie.be werd gewezen op de bijzonder moeilijke situatie van niet-begeleide minderjarige vreemdelingen zonder papieren die 18 jaar worden en dreigen uitgezet te worden. Hierin werd de overheid gevraagd om een verblijfsvergunning toe te kennen aan die jongeren die geen enkele band meer hebben met hun land van herkomst. Op zijn minst moeten de jongeren hun school of opleiding kunnen afwerken. In gesprekken met politieke partijen werd verder ook de onmogelijkheid van het samen aanvragen van asiel en het bijzonder beschermingsstatuut voor niet-begeleide minderjarige vreemdelingen aangeklaagd. Met succes: in het regeerakkoord werd opgenomen dat dit cumulverbod zal worden weggewerkt. Via de brochure ‘Wat is een niet-begeleide minderjarige vreemdeling?’ wil Vluchtelingenwerk het ruime publiek verder informeren.

Op 22 december publiceerde De Standaard een artikel op basis van ons rapport over het gedwongen uitwijzingsbeleid dat de krant nog voor de publicatie (2015) kon inkijken. Daarin kantten we ons tegen het voorstel van de Dienst Vreemdelingenzaken om de politie bij mensen zonder papieren te laten binnenvallen zonder huiszoekingsbevel. Dat voorstel lanceerden ambtenaren van de dienst in een artikel in Migratie –en Migrantenrecht in 2010. De Standaard onthulde dat de nieuwe staatssecretaris voor Asiel en Migratie Theo Francken het idee wil onderzoeken. In Nederland werd een gelijkaardig voorstel eerder al in een wet gegoten. Dankzij onze tegenkanting in de media keerden ook vele opiniemakers en politici van meerderheid en oppositie zich tegen het voorstel. Het is onduidelijk of de staatssecretaris het onderzoek naar de haalbaarheid van het voorstel verder zet.

OPSLUITEN VAN GEZINNEN

HET MIGRATIEBELEID DOORGELICHT

Samen met onder andere UNICEF, JRS Belgium en CIRÉ gingen we bij de Raad van State in beroep tegen het Koninklijk Besluit van 17 september 2014. Daarin staat dat de Dienst Vreemdelingenzaken gezinnen mag opsplitsen in afwachting van een uitwijzing naar het herkomstland. Een volwassen gezinslid wordt dan bijvoorbeeld in een gesloten centrum opgesloten en de rest van het gezin gaat naar een open terugkeerwoning. Wij kanten ons tegen de opsluiting van kinderen en tegen de opdeling van gezinnen. Op 9 oktober publiceerde Vluchtelingenwerk een persbericht over het regeerakkoord dat maatregelen omvatte om meer gesloten centra toe te laten. Daarin kaartten we ook het gebrek aan investeringen in alternatieven voor detentie aan, die nochtans menselijker zijn en vaak ook goedkoper.

Samen met Orbit, Minderhedenforum, 11.11.11, Netwerk tegen Armoede en Samenlevingsopbouw Brussel engageerde Vluchtelingenwerk zich in het bredere migratiedebat met de oprichting van een ‘Migratiecoalitie’. We maken ons zorgen over de vaak negatieve toon in het migratiedebat en willen vanuit het middenveld een ander geluid brengen. In 2014 stelden we daarom samen een rapport op over het beleid van staatssecretaris van Asiel en Migratie Maggie De Block onder Di Rupo I. We wilden vooral weten waarom de regering zo’n nadruk legde op terugkeer in die regeerperiode. Tweemaal discussieerden we hierover met professionals en vrijwilligers uit de bewegingen die samen de ‘Migratiecoalitie’ uitmaken. We spraken ook met verschillende administraties en kabinet-


HOOGOPGELEIDE VLUCHTELINGEN Met betrekking tot de situatie van hoogopgeleide vluchtelingen hebben we in 2014 enkele beleidsaanbevelingen geformuleerd. We raadden aan om nieuwkomers de nodige tijd en ruimte te gunnen en gaven advies over het aanpakken van discriminatie op de arbeidsmarkt. Tot slot stelden we voor om maatregelen te nemen zodat werkgevers meer diversiteit zouden creëren in hun aanwervingsbeleid.

ten om het beleid beter te kunnen begrijpen. In december 2014 brachten we onze eerste ‘migratiebarometer’ uit waarin vooral bleek dat het beleid de afgelopen jaren een erg schraal beleid was geweest, gericht op crisismanagement. Zo ging er veel aandacht uit naar terugkeercijfers en migratiecijfers in het algemeen, maar een echte visie op migratie ontbrak. Voortbouwend op dit rapport formuleerden we zes aanbevelingen om constructiever en duurzamer met migratie om te gaan. In de komende jaren zullen we met de Migratiecoalitie opvolgen hoe de nieuwe regering dit aanpakt. Daarnaast zullen we ook bouwen aan meer samenwerking tussen migratie-, Noord-Zuid- en migrantenorganisaties. Daarbij zal steeds veel aandacht gegeven worden aan educatie over alle aspecten van migratie: de oorzaken en gevolgen en de noden en wensen van herkomstlanden, aankomstlanden en migranten zelf.

LEZINGEN EN VORMINGEN In maart was Vluchtelingenwerk gastheer van de tweede ‘Europe Regional Workshop’ van IDC,

International Detention Coalition. Deze coalitie is een wereldwijd netwerk van meer dan driehonderd maatschappelijke organisaties en individuen die pleiten voor alternatieven voor de opsluiting van migranten en asielzoekers. We ontvingen meer dan vijftig mensen uit twintig landen: medewerkers van ngo’s, UNHCR, de VN-vluchtelingenorganisatie en IOM, de Internationale Organisatie voor Migratie. Vluchtelingenwerk werkt al jaren rond dit thema en draagt graag bij tot de versterking van het netwerk op internationaal niveau. Eveneens in maart was Vluchtelingenwerk voorzitter van een panel tijdens een bijeenkomst van experts over de detentie van migranten en asielzoekers. Deze vergadering werd georganiseerd in het kader van de ‘Eastern Partnership’ van de Europese Unie en vond plaats in Moldavië. Het panel was een platform voor de uitwisseling van goede praktijken tussen de EU en de landen van het ‘Eastern Partnership’ (Armenië, Azerbeidzjan, Wit-Rusland, Georgië, Moldavië en Oekraïne). Vluchtelingenwerk sprak er een publiek van regeringsvertegenwoordigers en ambtenaren uit verschillende Oost-Europese landen toe.


DEEL 4 WIE IS VLUCHTELINGENWERK

EEN GEDREVEN TEAM Een gedreven en professioneel team van een dertigtal medewerkers (voltijdse equivalenten – VTE) staat in voor de dagelijkse werking van de organisatie. Meer details over het personeelskader in deel 5.

VRIJWILLIGERS Vrijwilligers zijn de basis van onze beweging. Zowel op het secretariaat als bij onze lokale groepen in heel Vlaanderen zijn er dagelijks honderden vrijwilligers in de weer. Ze ondersteunen asielzoekers, vluchtelingen en mensen zonder papieren. Ze begeleiden hen bij hun procedure of voorzien in hun basisbehoeften zoals huisvesting, voedselbedeling, een warm onthaal,… Met onze partnerorganisaties organiseerden we voor onze lokale vrijwilligers ook dit jaar ontmoetingsmomenten in verschillende provincies. Ze kregen er de kans om ervaringen uit te wisselen en we gaven hen meer informatie over recente beleidsontwikkelingen. We boden een sessie aan over ‘Niet-repatrieerbaarheid van asielzoekers in detentie’ en een debat met filmvoorstelling over


niet-begeleide minderjarigen op de vlucht. In Oost-Vlaanderen gingen we op bezoek bij elkaars werking en werden er tips uitgewisseld over hoe je een database kan opzetten, vrijwilligers kan werven, voedselbedelingen kan organiseren,… Op 18 oktober organiseerden we een trefdag waar een 25-tal vrijwilligers aan deelnam. Pascale Debruyne van UGENT gaf er een boeiende uiteenzetting over hoe belangrijk vrijwilligers zijn in het geven van een stem aan onze doelgroep via nabijheidpolitiek. Deze boeiende intro werd gevolgd door twee workshops van Roman Klochkov over ‘hoe maak ik een sensibiliserende animatiefilm’ en ‘hoe omgaan met racisme en discriminatie in je directe omgeving’. We sloten deze inspirerende dag af met een gezellige maaltijd. Omdat asiel en migratie een federale materie is werken we nauw samen met CIRÉ. We doen dat voor de opvang van asielzoekers en overleggen ook in verband met de communicatie van allerlei asielthema’s. Om ons te helpen documenten van het Nederlands naar het Frans te vertalen en vice versa konden we in 2014 beroep doen op een twintigtal vrijwilligers. Zij vertaalden rapporten, verslagen van vergaderingen en verhalen, en ondersteunden op die manier onze werking.

STUDENTENSTAGES Studenten kunnen bij Vluchtelingenwerk stage doen en werken op verschillende thema’s (sociaal-culturele activering, juridisch advies en analyse, campagne…). We werken hiervoor samen met verschillende onderwijsinstellingen. Zo hebben we overeenkomsten met de Universiteit Antwerpen (Departement Rechten), Artesis - Plantijn Hogeschool (Antwerpen), Artevelde Hogeschool (Gent) en de Vrije Universiteit Brussel. Aan elk van deze instellingen worden jaarlijks stageplaatsen aangeboden en nemen er studenten actief deel aan onze werking.

ONZE LEDEN Eind 2014 telt Vluchtelingenwerk vijftig leden, voornamelijk lidorganisaties. Onze leden, zowel organisaties als individuen zijn goede samenwerkingspartners en een onmisbare informatiebron over de asielpraktijk in ons land. Begin 2015 organiseren we een vorming rond lidmaatschap. Ook al omdat enkele leden intern sterk veranderen of zelfs de facto ophouden te bestaan door een veranderend overheidsbeleid in de integratiesector.

—— —— —— —— —— —— —— —— —— —— —— —— —— —— —— —— —— —— —— —— —— ——

Kruispunt Migratie-Integratie Liga voor Mensenrechten Limburgs Platform voor Vluchtelingen Medimmigrant Mentor Escale Minor Ndako & Juna Minderhedenforum Oost-Vlaams Diversiteitscentrum (ODiCé) Protestants Sociaal Centrum Brussel (PSC Brussel) Protestants Sociaal Centrum Antwerpen (CAW de Terp); PSC Antwerpen Sociale Dienst Socialistische Solidariteit (Seso) Steunpunt voor Integratie van Asielzoekers (SIAL) Sint-Egidiusgemeenschap Solentra – UZ Brussel Solidariteit Onthaalhuis Christus Koning (SOCK) Steunpunt Algemeen Welzijnswerk Vlaams ABVV Vlaams Steunpunt Lokale Netwerken Vluchtelingen Ondersteuning Sint-Niklaas (VLOS) Vluchtelingenwerkgroep Wetteren Werkgroep Merchtem Multicultureel Werkgroep Vluchtelingen Gent

ORGANISATIES

INDIVIDUELE LEDEN

—— —— —— —— —— —— ——

Daniël Alliet, Els Hertogen (bestuurder), Dirk Jacobs, Patrick Loobuyck, Paul Pataer (bestuurder) en Anne Van Lancker (voorzitter)

—— —— —— —— —— —— —— —— —— —— —— —— ——

Amnesty International Vlaanderen Asielzoekers Integratie Zemst (AZIZ) Beweging.net Bond Zonder Naam (BZN) Caritas International Çavaria Centrum voor Algemeen Welzijnswerk Archipel (CAW Archipel) Centrum voor Algemeen Welzijnswerk De Mare (CAW De Mare) Centrum voor Algemeen Welzijnswerk SONAR (CAW Sonar) Convivial De8 Antwerpen De Tinten Dokters van de Wereld EVA-centrum Foyer Brussel Gardanto Hand in Hand – VAKA Internationaal Comité Jesuit Refugee Service (JRS) Kerkwerk Multicultureel Samenleven (KMS)

WAARNEMENDE LEDEN

—— Artsen zonder Grenzen —— Belgisch Comité voor de Hulp aan Vluchtelingen

RAAD VAN BESTUUR EN ALGEMENE VERGADERING De raad van bestuur wordt verkozen door de algemene vergadering en komt doorgaans maandelijks bijeen. Bestuurders zetelen op persoonlijke titel in de raad; hun mandaat is onbezoldigd. In 2014 verviel het mandaat van acht van de negen bestuurders. Daarop besloten we om een brede, open oproep te lanceren. Die kende veel succes waardoor we een verkiezing konden organiseren met meer kandidaten dan openstaande bestuurdersfuncties.


De raad bestond op 31 december uit: Anne Van Lancker (voorzitter), Tetty Rooze (ondervoorzitter), Leo Dyckmans (penningmeester), Piet Willems, Renaat Van De Velde, Josée Goethals, Els Hertogen, Paul Pataer en Anne Dussart. Onze leden sturen de organisatie via de algemene vergadering, die de grote strategische lijnen uitzet. In de algemene vergadering van maart stond Bruno Vanobberghen, de Vlaamse kinderrechtencommissaris, als gastspreker op het programma. De leden keurden toen ook de strategie ‘werken met vrijwilligers’ goed. Door de ons opgelegde drastische besparingen ging het secretariaat in het najaar door een herstructurering waardoor we de najaarsvergadering moesten uitstellen naar begin 2015.

ACTIEF LIDMAATSCHAP Vluchtelingenwerk was ook in 2014 actief lid van 11.11.11 (de koepel van Vlaamse Noord-Zuidor-


ganisaties), ECRE (de Europese koepel van vluchtelingenorganisaties), IDC (de internationale coalitie die pleit voor alternatieven voor detentie), het FOV (de federatie sociaal-cultureel werk) en Sociare (de socioculturele werkgeversorganisatie). Daarnaast zijn we ook lid van Kauri, Belgian meeting point for sustainability en van VEF, de vereniging voor ethiek in de fondsenwerving. We richtten in 2014 mee de Migratiecoalitie op. Dit is een verzameling van zes Vlaamse middenveldorganisaties: 11.11.11, Minderhedenforum, Netwerk tegen Armoede, ORBIT vzw, Samenlevingsopbouw Brussel en Vluchtelingenwerk Vlaanderen. Samen willen we een ander en constructief geluid laten horen in het migratiedebat. We doen dit in eerste instantie door een jaarlijks rapport uit te brengen waarin we het gevoerde migratiebeleid grondig bekijken en aanbevelingen doen voor alternatieve oplossingen.

DEEL 5 FINANCIËN EN PERSONEEL De totale opbrengsten van Vluchtelingenwerk bedroegen in 2014 2,45 miljoen euro. Dit bedrag is iets hoger dan de opbrengsten van 2013. Het nettoresultaat na terugname uit bestemde fondsen bedroeg 4375 euro. Het balanstotaal op 31 december 2014 bedroeg 2,74 miljoen euro, tegenover 2,47 miljoen euro bij de jaarafsluiting 2013. De grootste uitgavenpost van een organisatie zoals Vluchtelingenwerk is de loonkost van de medewerkers. De meerderheid van dat personeel

wordt direct ingezet op de projectwerkingen van de organisatie. We danken van harte onze financiers voor hun vertrouwen en hun steun in 2014: de verschillende Vlaamse, federale en Europese overheden, het federaal Impulsfonds, het European Foundation Network, andere stichtingen en onze individuele en corporate donoren, evenals de talrijke medewerkers en vrijwilligers zonder wie heel wat activiteiten niet gerealiseerd konden worden.

FINANCIEEL BEHEER De middelen van Vluchtelingenwerk worden op een professionele manier beheerd, zowel interne als externe controle-organen verifiëren de financiële werking. De jaarrekeningen van 2014 werden gecontroleerd en goed bevonden door Mazars Bedrijfsrevisoren. Ze zijn publiek beschikbaar op de website van de Nationale Bank. Ook publiceren we jaarlijks onze financiële kerngegevens op www. donorinfo.be. Vluchtelingenwerk behoudt dan ook een sterke reputatie bij zijn financiers wat betreft de financiële en administratieve opvolging van de bestede middelen. In 2014 werd 607,07 euro aan uitgaven die betaald waren met subsidies verworpen door de financierende overheid na controle van de ingediende rapportering. Dit is 0,03% van de jaarlijkse inkomsten uit publieke projectsubsidies en getuigt van degelijk financieel bestuur. Om onze missie te vervullen en onze onafhankelijkheid te blijven garanderen zetten we in op de verdere diversificatie van onze inkomsten. We zijn nog ver verwijderd van de ambitie van een inkomstenmatrix die bestaat uit 60% overheidsfinanciering en 40% niet-overheidsfinanciering, maar de verhouding overheidssubsidies / particuliere middelen was in 2014 9,64/1, tegenover 10,6/1 in 2013, 11/1 in 2012, en 15/1 in 2011. De trendbreuk ingezet tijdens de laatste jaren zet zich dus voort.

OVERHEIDSSUBSIDIES De inkomsten uit overheidssubsidies fluctueerden amper ten opzichte van 2013. We merken wel een dalende bezetting in de opvang van asielzoekers, een trend die startte in 2013 en die zich sterk zal doorzetten in 2015. De middelen verkregen van Vlaamse overheden stegen licht, de Europese projectsubsidies kenden een kleine daling. De totale overheidsmiddelen (projectsubsidies, tewerkstellingsmaatregelen en andere) stegen met 1,5% naar 2 223 361 euro in 2014. Voor 2015 zullen de opbrengsten uit subsidies wel drastisch dalen (zie kader).

BESPARINGEN Donderdag 11 december keurde de ministerraad een afbouwplan voor de asielopvang goed. Door de dalende asielcijfers worden int totaal 1212 opvangplaatsen definitief gesloten en 845 opvangplaatsen omgevormd tot zogenaamde ‘bufferplaatsen’. Dat zijn plaatsen waar geen asielzoekers in worden opgevangen behalve als er op een gegeven moment te weinig opvangplaatsen zouden zijn. Uit het plan valt op dat de individuele opvang van asielzoekers drastischer moet besparen dan de collectieve opvang in asielcentra. Een onevenredige besparing met serieuze gevolgen: onze individuele opvangwerking daalt van 750 opvangplaatsen naar 473 en 225 zogenoemde


‘bufferplaatsen’ waarvoor we slechts een minimale vergoeding krijgen. Dit komt voor Vluchtelingenwerk en haar partners op het terrein neer op een drastische besparing in hun opvangwerking: minstens 30% vanaf 1 januari 2015. Omdat ook andere overheden besparen op subsidies, heeft dit alles grote gevolgen voor onze organisatie. We worden verplicht om op enkele maanden een grondige hertekening te beslissen en door te voeren, en hebben zeven collega’s in opzeg moeten plaatsen.

PRIVATE GIFTEN Naast private projectsubsidies ontvingen we 45 776 euro aan particuliere giften en 27 020 euro aan giften van bedrijven en andere organisaties. Onze zesjaarlijkse toelating om fiscale attesten uit te reiken (voor giften met een totaal jaarlijks bedrag vanaf 40 euro) liep af op 31 december 2014, ze werd ondertussen verlengd voor de periode 2015-2020. Ook in 2014 deden we inspanningen om onze fondsenwerving bij particulieren op te drijven en te professionaliseren. Zo kan je nu via een online betaalsysteem een gift doen aan Vluchtelingenwerk. Een enthousiast loopteam haalde geld op voor Vluchtelingenwerk via hun deelname aan de 20km door Brussel. Ze betaalden bovenop het inschrijvingsgeld extra om met het team van Vluchtelingenwerk mee te doen. Daarnaast lieten de deelnemers zich door hun achterban sponsoren. Op onze beurt zorgden we voor een centrale omkleedlocatie in Brussel, een T-shirt, lunch, drankjes en een voetmassage achteraf. Hiervoor zochten we sponsoring en vrijwilligers. Deze actie bracht 4866,50 euro op. Onze oproepen om te storten voor het Startpunt brachten in 2014 in totaal 23 957,15 euro op. Dit bedrag omvat ook de totale giften van een donateur die maandelijks duizend euro stort. We organiseerden verder een fondsenwervende actie voor het zomerkamp van de gevluchte jongeren waarmee vluchtelingenwerk samenwerkt. De actie steunde op het persoonlijke vluchtverhaal van Meet, een van deze jongeren. We stuurden een mailing naar zo’n 1000 persoonlijke contacten en adverteerden enkele keren op Facebook en Twitter. Deze actie bracht 3670 euro op en samen met de steun van enkele bedrijven en een


jeugdorganisatie konden we zo de organisatie van dit kamp volledig bekostigen. Ook in december organiseerden we een fondsenwervende actie. We vertelden het verhaal van Arzoo, een Afghaanse vrouw die moest vluchten voor de Taliban. Een eerste mailing werd verstuurd naar 10 655 mensen en een opvolgingsmail werd twee weken later verstuurd naar 10 166 van hen. Volgens wat we konden meten werden er 86 giften gedaan met een totale waarde van 6887 euro. Dit is een eerder teleurstellend resultaat. We lieten in december ook een fondsenwervende brief opnemen in het christelijk opinieweekblad Tertio waarin het verhaal van Arzoo werd verteld. Tertio wordt verspreid op 7500 exemplaren. We ontvingen 82 giften met een totale waarde van 4157,50 euro. Tijdens de kerstdagen in 2013 organiseerde het Davidsfonds ‘U zijt wellekome’. Dit is een kerstsamenzang die doorging op meer dan honderd plaatsen in Vlaanderen. Deelnemers konden dan een vrije bijdrage doen aan een goed doel. Dit jaar ging de opbrengst van dit evenement naar Vluchtelingenwerk. Begin 2014 kregen we zo het mooie ingezamelde bedrag van 23 600 euro. Met deze steun kunnen we ons blijvend inzetten voor een menswaardige bescherming van asielzoekers en vluchtelingen. Bedankt aan alle zangers! Tot slot werd Vluchtelingenwerk ook opgegeven als goed doel voor de warmste week van Studio Brussel. Er werden vier acties opgezet en de opbrengsten hiervan worden geboekt in 2015. De totale giften die niet specifiek aan een actie of project gelinkt kunnen worden bedroegen 32 637,99 euro.

SAMENWERKING MET BEDRIJVEN Om onze doelstellingen te realiseren willen we partnerschappen aangaan met actoren uit de bedrijfswereld. We denken hierbij aan diversificatie van inkomstenbronnen, maar ook aan het delen van expertise, het ingaan op vragen van bedrijven die iets voor vluchtelingen(werk) willen doen, kortom het samenwerken om efficiënt onze doelstellingen te bereiken. We gaan hier op zoek naar de ‘shared value’ tussen een bedrijf en onze organisatie. We willen deze keuzes doordacht maken en maakten in 2014 een grondige denkoefening. We volgen nu een richtlijn waar iedereen zich in kan vinden en we koppelen hieraan een uitgekiend besluitvormingsproces. Uiteindelijk beslist Vluchtelingenwerk in welke mate en onder welke vorm we willen samenwer-

ken met een bedrijf dat wel/niet zijn maatschappelijke verantwoordelijkheid opneemt. Voldoet het bedrijf aan de wettelijke verplichtingen bepaald in de nationale wetgeving of internationale richtlijnen? Verwachten we iets meer dan enkel voldoen aan wettelijke minimumvereisten? Onze richtlijn tot samenwerking verdeelt de bedrijven waarmee we mogelijk gaan samenwerken in ‘rode’, ‘oranje’ of ‘groene’ bedrijven. We willen samenwerking vermijden met voor ons rode bedrijven. Dit zijn bedrijven waarvan we weten dat ze in heel duidelijke mate ingaan tegen de waarden waar we voor staan. Een oranje bedrijf kent een twijfelachtig product of imago, maar doet inspanningen op vlak van duurzaamheid. Voor samenwerking met een oranje bedrijf doorlopen we een vastgelegd besluitvormingsproces. We streven naar samenwerking met groene bedrijven, waarbij er geen twijfel is rond de duurzaamheid van het bedrijf.

WIST JE DAT?

—— Accenture werkte met ons samen in het project ‘Werken aan de veerkracht van hooggeschoolde vluchtelingen’ —— ACP schonk Fairtrade T-shirts aan ons loopteam dat deelnam aan de 20km door Brussel

NIEUWE BANK In 2014 zegden wij de samenwerking op met onze huisbankier, BNP Paribas Fortis. De reden was de betrokkenheid van de grootbank bij het dictatoriale regime in Soedan en de investeringen in bedrijven die de mensenrechten niet respecteren. Ondertussen screenden we de markt en voerden we gesprekken met kandidaat-banken. Onze keuze viel op VDK Spaarbank voor de dagelijkse verrichtingen. Ook de rekening bij Triodosbank zullen we intensiever gebruiken. Hierbij kiezen we consequent voor banken van wie het businessmodel toelaat om ethisch en duurzaam te werken en met respect voor mensenrechten. Beide banken hebben ook een sterk beleid inzake maatschappelijk verantwoord ondernemen. Ze scoren ook zeer goed in het onderzoek ‘Dirty Profits III’ van FairFin (beweging voor duurzaam bankieren). Dit onderzoek gaat over het investeringsbeleid van banken die in België actief zijn. Begin 2015 maken wij werk van een uitfasering van het gebruik van de grootbankrekening bij BNP Paribas Fortis en schakelen we volledig over op de duurzame bankrekeningen.


93,8%

2011 6,2%

ANDERE INKOMSTEN

93,8%

Vluchtelingenwerk verhuisde in 2013 naar een nieuw gebouw waarvan het mede-eigenaar is. Ook al brengt het gebouw een tijdelijke verhoging van een aantal kosten met zich mee (omwille van kredieten, initiële afschrijvingen …), biedt het naast de substantiële verbetering van de lo 93,8%

91,9%

catie en de faciliteiten ook een aantal kansen. We 2012 orgakunnen nu2011 immers meer zelf evenementen niseren door de uitrusting van het gebouw, wat kostenreducerend werkt. En we zetten8,1% ook in op 6,2% verhuur van onze kantoorruimte aan andere middenveldspelers. 91,9%

91,4%

2011

2012

2013

6,2%

8,1%

8,6%

93,8%

91,9%

91,4%

90,6%

2011

2012

2013

2014

6,2%

8,1%

8,6%

9,4%

91,9%

91,4%

90,6%

IN CIJFERS EN GRAFIEKEN VERHOUDING OVERHEIDSSUBSIDIES VERSUS PARTICULIERE MIDDELEN (2012-2014) Overheidssubsidies Particuliere middelen

VERDELING INKOMSTEN, UITGAVEN OVERZICHT

2012 Overheidssubsidies Europese subsidies Federale subsidies 8,1% Vlaamse subsidies 91,4%

2 223 361 201390,6% 145 843 5,94% 1 503 901 8,6%61,28% 516 222 23,38% 90,6%

Private fondsenwerving Totaal bedrag 9,4% Stichtingen en ngo’s 138 203 5,63% Corporate donoren 820 20140,03% 2013 Particuliere fondsen 45 776 1,87% Andere inkomsten 45 803 1,87% TOTALEN 8,6% 230 602 9,4% 100% 90,6%

2014 9,4%


2014 9,4%

PERSONEEL HR BELEID Vluchtelingenwerk voert een actief diversiteitsbeleid en selecteert medewerkers op basis van hun competenties. We vinden het belangrijk dat onze Vorganisatie een afspiegeling is van de maatschappij en dat mensen kunnen groeien in hun loopbaan. Het gemiddelde personeelsbestand bedroeg in 2014 27,6 voltijds equivalenten. Dit is voor het tweede jaar op rij een vermindering. In 2013 hadden we gemiddeld 31,4 voltijds equivalenten, in 2012 bedroeg dit nog 34,1. In 2014 kwamen zes nieuwe collega’s in dienst terwijl vijf mensen onze organisatie verlieten. Vluchtelingenwerk heeft traditioneel meer vrouwen in dienst dan mannen. Op 31 december 2014 werkten er 11 mannen en 24 vrouwen bij ons in dienstverband. Deze genderverdeling is terug te vinden op alle functieniveaus in de organisatie: het managementteam bestaat uit drie vrouwen en twee mannen. Op 31 december 2014 waren er bij Vluchtelingenwerk acht collega’s met een migratieachtergrond (dit is 22,9%), dit volgens de officiële definitie van ‘een persoon met een nationaliteit van een land buiten de 15 “oude” Europese lidstaten of een persoon van wie minstens één ouder of twee grootouders een nationaliteit hebben van een land buiten de 15 “oude” Europese lidstaten’. Volgens onze interne definitie werkten er die dag zeven niet-Belgen, vluchtelingen, en genaturaliseerde collega’s (dit is 20%) in het team. Vluchtelingenwerk heeft een jong personeelsbestand. Zo is 37% van onze collega’s jonger dan 35 jaar. De gemiddelde leeftijd van alle werknemers bedroeg op 31 december 2014 35,29 jaar. We vinden het belangrijk dat onze medewerkers een goede balans tussen privé en werk vinden. Daarvoor hanteren we een systeem van glijdende werkuren. Op 31 december 2014 werkte 37% van de werknemers voltijds. Mannelijke collega’s werken in verhouding ongeveer even vaak deeltijds als de vrouwelijke collega’s. Negen collega’s namen in 2014 deeltijds of voltijds tijdskrediet of ouderschapsverlof op. In samenspraak met het

diensthoofd kunnen collega’s ook af en toe van thuis uit werken. Vanuit onze maatschappelijke verantwoordelijkheid als werkgever bieden we ook niet-werknemers kansen om werkervaring op te doen. In 2014 begeleidden we tien stagiaires, voornamelijk binnen hun hogeschool- of universitaire opleiding Maatschappelijk Assistent of Rechten, en zeven werknemers die door OCMW’s ter beschikking gesteld worden op onze werkvloer (in het statuut ‘artikel 60’).

LOONBELEID Het personeel van Vluchtelingenwerk wordt verloond volgens zes looncategorieën, gebaseerd op de barema’s van paritair comité 329.01 (socioculturele sector). De loonspanning (het verschil tussen hoogste en laagste loon in de organisatie) bedroeg in december 2014 2,34. Dit is een lichte daling ten opzichte van 2013, toen de loonspanning 2,38 bedroeg. Het bruto maandloon van de directeur bedroeg eind 2014 4386,37 euro. De totale loonkost 2014 van de directeur voor de organisatie bedroeg 79 918,10 euro (voltijdse tewerkstelling) inclusief werkgeversbijdragen, kostenvergoeding en woon-werkverkeer per trein in tweede klasse, met een gsm-abonnement, maaltijdcheques en het gebruik van een laptop als extralegale voordelen. Geconfronteerd met belangrijke besparingen besloot de organisatie in 2014 om voor het voltallige personeel de tot dan geldende dertiende maand te vervangen door een (lagere) eindejaarspremie die in de sector geldt. Personeelsleden krijgen hun abonnement openbaar vervoer voor woon-werkverkeer terugbetaald: volledig voor een treinabonnement en 80% voor een busabonnement. Bovenop de twintig dagen wettelijke vakantie biedt Vluchtelingenwerk tien dagen extralegale vakantiedagen. In 2014 investeerde Vluchtelingenwerk netto 14 123 euro in formele vormingen en opleidingen. Dit bedrag is lager dan dat van 2013, toen hieraan nog 33 361 euro werd besteed. Dit komt neer op 403,52 euro per werknemer.


LEEFTIJDSPIRAMIDE PERSONEEL

Leeftijd

Man

60-65

Vrouw

55-59 50-54 45-49 40-44 35-39 30-34 25-29 18-24 30


25

20

15

10

5

0

5

10

15

20

25

30

%

Dit jaarverslag is een uitgave van

VLUCHTELINGENWERK VLAANDEREN VZW KRUIDTUINSTRAAT 75, 1210 BRUSSEL T 02 225 44 00 - F 02 201 03 76 [email protected] WWW.VLUCHTELINGENWERK.BE TRIODOS BANK BE06 5230 8056 2922


JAARVERSLAG 2014 VLUCHTELINGENWERK VLAANDEREN

Recommend Documents