Jaarverslag Vluchtelingenwerk Vlaanderen

Jaarverslag 2011 Vluchtelingenwerk Vlaanderen

Inhoud

Voorwoord3 Bescherming4 ONTHAAL EN OPVANG

10

Integratie16 Terugkeer en DEtentie

21

De Beweging Vluchtelingenwerk

25

Missie en opdracht

29

FINANCIEEL BEHEER EN PERSONEEL

31

DEbat Vluchtelingenwerk op de Universiteit van ANtwerpen

Colofon Redactie: Medewerkers Vluchtelingenwerk Vlaanderen Eindredactie: Eef Heylighen, Kathelijne Houben, Els Keytsman Lay-out: Hanne De Valck Druk: gedrukt met inkten op vegetale basis, zonder toevoeging van alcohol of solventen bij drukkerij Druk in de Weer Verantwoordelijke uitgever: Els Keytsman, Gaucheretstraat 164, 1030 Brussel © Vluchtelingenwerk Vlaanderen 2012

2 Vluchtelingenwerk Vlaanderen Jaarverslag 2011

Voorwoord In 2011 vierde de Vluchtelingenconventie haar zestigste verjaardag. Dankzij deze conventie vonden zes decennia lang miljoenen mensen veiligheid en bescherming. Voldoende redenen voor Vluchtelingenwerk om hier bij stil te staan. Helaas stond ook het jaar 2011 voor Vluchtelingenwerk in het teken van de opvangcrisis. Opnieuw. Voor het derde jaar op rij belandden in de ijzige winterkou mannen, vrouwen, ook kinderen op straat omdat de regering er niet in slaagde haar eigen Opvangwet na te leven. Samen met andere organisaties konden we deze schrijnende humanitaire situatie niet meer aanzien. En we organiseerden dan maar zelf noodhulp. Dankzij een genereuze schooldirecteur, de inbreng van heel wat bedrijven en private donateurs en vooral: meer dan tweehonderd vrijwilligers, slaagden we erin om met ‘SOS Opvang’ vele dakloze asielzoekers en gezinnen met kinderen te redden van de winterkou. Met de komst van een nieuwe regering en een nieuwe staatssecretaris hadden we goede hoop op een snelle oplossing voor de aanslepende opvangcrisis. Maar toch moesten we wachten op Siberische temperaturen en een vlammende brief van crisismanager voor asielopvang Peter De Roo vooraleer ook deze regering maatregelen nam. Er werden inderdaad noodmaatregelen genomen, maar een nieuwe visie op het opvangmodel, is er nog niet gekomen. We hebben nood aan flexibel opvangsysteem, dat hoogtes en laagtes in het aantal asielaanvragen kan opvangen.

Met resultaat. In ons Soeppunt gaven we 20.000 keer informatie en een eenvoudige maaltijd. Het aantal asielzoekers in onze eigen kleinschalige opvang steeg naar een kleine 1000. Onze helpdesks draaiden op volle toeren. We sleutelden verder aan de integratiekansen van vluchtelingen, zoals het begeleiden naar een stage of job en het onderzoeken van goede oplossingen om op redelijke termijn een betaalbare en veilige woning te vinden. ZebrArt, het platform voor gevluchte kunstenaars, werd verzelfstandigd. We werkten ook samen met begeleiders aan een concrete methodiek voor begeleiders om het moeilijke onderwerp van terugkeer met hun cliënten te bespreken. Met evenveel energie lobbyden we bij beleidsmakers. En onze sensibiliseringscampagne ‘De make-over van een leven’ werd goed gesmaakt. Vluchtelingenwerk hoopt dat 2012 het jaar wordt waarin we kunnen zeggen dat de opvangcrisis is beëindigd. Zodat de aandacht kan gaan naar een gastvrij onthaal van asielzoekers, een kwaliteitsvolle asielprocedure, een verbetering van de kwaliteit van de opvang, betere integratiekansen voor vluchtelingen, en het werken aan echte toekomstkansen voor mensen, hier of elders.

Anne Van Lancker, voorzitter Els Keytsman, directeur

Ondertussen heeft die nieuwe regering wel andere maatregelen in haar regeerakkoord gezet. Deze opvangcrisis was de aanleiding om mensen uit te sluiten van het recht opvang, en ook om grondig in te grijpen op andere aspecten van het asielbeleid. Een kortere procedure. Een lijst van zogenaamde veilige landen. Een strikter uitwijzingsbeleid. De mantra van ‘minder instroom’ en ‘meer uitstroom’ beheerst het asielbeleid van de regering Di Rupo I. En nog steeds bevinden zich een 170 niet begeleide minderjarigen in de hotelopvang, zonder de gepaste begeleiding die zij nodig hebben. Onder deze moeilijke omstandigheden hebben de personeelsleden van het secretariaat en de vele vrijwilligers van onze beweging zich opnieuw enorm ingezet om asielzoekers en vluchtelingen bij te staan.

Jaarverslag 2011 Vluchtelingenwerk Vlaanderen 3

Bescherming

Vluchtelingen in België tijdens de uittocht, 1918 Foto: SOMA Brussel Uittreksel uit de brochure ‘Wat is een vluchteling?’


De nationale én de internationale politieke agenda beheersten ons beleidswerk rond bescherming. Het geweld in de Arabische wereld deed veel mensen op de vlucht slaan. De meesten binnen de regio zelf, sommigen naar Europa. Angst voor deze migratiestromen deed onze Europese leiders soms in een kramp schieten. Ook al raakten heel wat van deze vluchtelingen niet tot in Europa. In ons land stegen in 2011 de asielcijfers. Niet door de crisis in de Arabische wereld maar door het geweld en de schending van mensenrechten in andere gebieden. Voor het derde jaar op rij was er ook geen opvang voor heel wat asielzoekers. Onze politici reageerden door vooral de instroom van asielzoekers te willen beperken. Met de manier waarop was Vluchtelingenwerk het niet altijd eens.

STIJGENDE ASIELAANVRAGEN – POLITIEK FOCUST OP BEPERKING INSTROOM EN VERSNELLEN PROCEDURES Ook in 2011 bleven de asielaanvragen stijgen. In 2008: 8.921, in 2009: 12.925, in 2010: 19.941 en in 2011: 25.479. De meeste asielaanvragen kwamen uit landen waar gewapende conflicten en schending van mensenrechten schering en inslag zijn. Zoals Afghanistan en Irak. Als gevolg van de stijging in asielaanvragen steeg de druk op de asielinstanties en de opvangstructuren voor asielzoekers.

In dit klimaat trachtten politici de instroom van asielzoekers te beperken. Bij gebrek aan een volwaardige regering gingen de parlementsleden aan de slag met verschillende wetsvoorstellen. Wetsvoorstellen die het recht op asiel sterk inperkten. VluchtelinTegelijk was 2011 ook een mooi jaar. We vierden genwerk probeerde met stevig lobbywerk om deze immers de zestigste verjaardag van het Vluchtelinwetsvoorstellen tegen te houden. Op vraag van de genverdrag. Dit verdrag werd in 1951 opgesteld, na Commissie Binnenlandse Zaken van de Kamer gaWereldoorlog II, en door ven we advies. Ook de veel landen, ook ons land, asielinstanties, de vluchondertekend. Vanaf dan in 2011 vierden we de telingenorganisatie van de zouden mensen op de VN, UNHCR, en onze 60ste verjaardag van het vlucht voor oorlog, geFranstalige zusterorganivluchtelingenverrdag weld en vervolging moesatie, CIRÉ, werden geten beschermd worden. hoord. Met dit lobbywerk kregen we een aantal van ARABISCHE LENTE deze wetsvoorstellen van de parlementaire agenda.

EN HET BELANG VAN EEN STRUCTUREEL HERVESTIGINGSPROGRAMMA

2011 was het jaar van de Arabische Lente. Mensen in het Midden-Oosten en Noord-Afrika kwamen op straat om hun vrijheid en rechten te eisen. Een historisch moment. Daardoor ontstonden grote migratiestromen, niet zozeer naar Europa maar wel naar de buurlanden. Toch had de Europese Unie vanaf het begin van de onlusten een paniekreactie. Sommige lidstaten wilden hun grenzen afsluiten. Vluchtelingenwerk riep ons land op om verantwoordelijkheid op internationaal niveau op te nemen. Vluchtelingenwerk was dan ook blij toen ons land in juli 26 vluchtelingen uit Eritrea en Congo uitnodigde. Deze mensen woonden eerst in Libië en door de onlusten daar waren ze gestrand in het Shousha-kamp. Dit is een vluchtelingenkamp aan de grens tussen Libië en Tunesië. Toch blijft Vluchtelingenwerk om meer hervestiging te vragen. België kan meer dan 26 vluchtelingen ontvangen.

Toch konden we niet vermijden dat het begrip ‘veilige herkomstlanden’ eind november werd goedgekeurd. Het invoeren van een lijst van veilige landen betekent dat asielzoekers afkomstig uit landen op deze lijst hun asielprocedure sneller zullen doorlopen. Vluchtelingenwerk geloofde niet dat de veiligheid van een land op algemene wijze kan beoordeeld worden. Er kunnen steeds individuele redenen zijn waarom iemand nood heeft aan bescherming, onafhankelijk van algemene overwegingen. Een land als Servië mag op het eerste zicht misschien veilig lijken, maar alleen al in 2011 kregen 57 Serviërs het statuut van vluchteling in ons land. Bovendien vreesden we dat deze snellere procedure kon inboeten aan kwaliteit waardoor niet iedereen een eerlijke kans op asiel zou krijgen. Vluchtelingenwerk houdt ook in 2012 alle ontwikkelingen rond deze lijst nauwgezet in het oog.


60 JAAR VLUCHTELINGENVERDRAG Op 28 juli 2011 werd de zestigste verjaardag van de Conventie van Genève gevierd. Dat is het vluchtelingenverdrag dat de bescherming van vluchtelingen regelt. Vluchtelingenwerk stond dan ook in 2011 stil bij het belang van dit verdrag. Zowel voor de afgelopen zestig jaar als voor de toekomst. We vroegen ons in een opiniestuk af of we van een ‘gelukkige’ verjaardag konden spreken (deredactie.be 28/07). We kwamen tot de conclusie dat het Vluchtelingenverdrag niet aan actualiteit inboet, omdat er jammer genoeg nog veel mensen in de wereld moeten vluchten op zoek naar bescherming. Samen met onze Franstalige zusterorganisatie CIRÉ en het Belgisch Comité voor Hulp aan Vluchtelingen, BCHV, onderzochten we hoe het Vluchtelingenverdrag in België wordt toegepast. We maakten een brochure ‘Wat is een vluchteling’ en organiseerden verschillende seminaries. Experten keken samen met ons naar het verleden voor het Vluchtelingenverdrag bestond, de toepassing van het verdrag en de toekomst van het verdrag. Want wat met klimaatvluchtelingen?

20 JUNI WERELDVLUCHTELINGENDAG Wereldvluchtelingendag in het Zuidstation Brussel

Op 20 juni vindt elk jaar overal ter wereld Wereldvluchtelingendag plaats. In 2011 benadrukten we met de slogan ‘Right to protection’ dat vluchtelingen vandaag nog altijd nood hebben aan bescher-


ming. Net als in zes andere Europese steden en landen (Wenen, Lyon, Praag, Nederland, Lissabon en Groot-Brittannië) werd in ons land een Umbrellaevent georganiseerd. Het symbool van deze Europese events was de witte paraplu die stond voor de nood aan bescherming van vluchtelingen wereldwijd. We werkten we samen met onze Franstalige zusterorganisatie CIRÉ, Amnesty International België Vlaanderen, Caritas International, Kerkwerk Multicultureel Samenleven (KMS), de Europese koepel van vluchtelingenorganisaties (ECRE), Sociale dienst van de Socialistische Solidariteit (SESO), Convivial, het Belgisch Comité voor de Hulp aan Vluchtelingen (BCHV), het International Rescue Committee (IRC) en Jesuit Refugee Service (JRS). Samen met heel wat vrijwilligers deelden we flyers uit in een twintigtal Belgische stations. In het station van Brussel Zuid vond een speciale act plaats. Boven het hoofd van de forenzen wandelde een koorddanser met een witte paraplu. Staatssecretaris Melchior Wathelet was aanwezig om onze politieke eisen in ontvangst te nemen. We benadrukten dat vluchtelingen recht hebben op toegang tot bescherming, een kwaliteitsvolle asielprocedure en bescherming in Europa. Deze eisen werden ondersteund met het verhaal van een vluchteling. Daarnaast werkte Vluchtelingenwerk samen met UNHCR, CIRÉ, BCHV, het Rode Kruis, Le Croix Rouge en het federaal Agentschap voor de opvang,

Fedasil. We gingen een mediapartnerschap aan met De Standaard en Le Soir. Beide kranten publiceerden in de weekendkrant zes prachtige verhalen van vluchtelingen. Eén voor elk decennium sinds het ontstaan van het Vluchtelingenverdrag.

KENNIS VAN ASIEL EN OPVANG Een kwaliteitsvolle begeleiding van mensen die asiel vragen in België vergt een goede kennis van het vluchtelingenverdrag en de asielprocedure, de vreemdelingenwetgeving, de Europese regelgeving en de opvangwet. Ook de constant evoluerende rechtspraak en het beleid van de asielinstanties zijn een bron van belangrijke informatie voor de begeleiding van asielzoekers. Vluchtelingenwerk had ook in 2011 deze kennis in huis, analyseert deze kritisch, actualiseert deze voortdurend en verspreidt deze naar iedereen die asielzoekers begeleidt. Wat Vluchtelingenwerk in 2011 deed rond de juridische ondersteuning van het werkveld, werd mede gefinancierd door het Europees Vluchtelingenfonds.

VORMINGEN Ook in 2011 organiseerde Vluchtelingenwerk vormingen op maat van begeleiders van asielzoekers, en dit over heel Vlaanderen. Met twintig algemene vormingen over asiel, opvang en vluchtverhaalanalyse. En daarnaast ook vier gespecialiseerde vormingen over seksuele geaardheid in de asielprocedure, het indienen van een asielberoep bij de Raad voor Vreemdelingenbetwistingen en niet-begeleide minderjarige asielzoekers. Voor deze gespecialiseerde vormingen werd telkens beroep gedaan op de expertise van gespecialiseerde sprekers. De vormingen trokken meer dan 500 advocaten, voogden, begeleiders en gespecialiseerde vrijwilligers aan. Ze vonden plaats in de regio’s Gent, Roeselare, Leuven, Hasselt en Brussel.

JURIDISCHE HELPDESK Ook via onze juridische helpdesk voelden we de nood aan juridische informatie en advies bij de individuele begeleiding van asielzoekers. Vluchtelingenwerk organiseert deze helpdesk samen met het Kruispunt Migratie-Integratie. Vluchtelingenwerk beantwoordt asielvragen, het Kruispunt gaat over migratie. In 2011 kregen we 921 asielvragen binnen. Dat is een stijging van 9,6% ten opzichte van 2010. De helpdesk hielp ons ook in 2011 signalen op te vangen van het werkveld. De escalerende opvangcrisis zorgde bij de helpdesk regelmatig voor

meer vragen over asielzoekers die geen opvangplaats hadden en op straat moesten overleven. Begeleiders en advocaten wilden weten hoe ze deze asielzoekers konden helpen.

Staatssecretaris Wathelet tijdens de actie op wereldvluchtelingendag

VLUCHTNET.BE - EXTRANET In 2011 lanceerde Vluchtelingenwerk ook een ex-

Ook in 2011 Organiseerde Vluchtelingenwerk vormingen op maat van begeleiders

tranet, vluchtnet.be. Zo wil Vluchtelingenwerk asieladvocaten informeren, samenbrengen en onderling kennis laten delen. Vluchtnet.be kende een bescheiden opstart. Op vluchtnet.be plaatsten we rechtspraak van de Raad voor Vreemdelingenbetwistingen, de Raad van State, de arbeidsrechtbanken en ook het Europese Hof voor de Rechten van de Mens. Daarnaast stelde we er gedetailleerde informatie beschikbaar over de rol van de advocaat in de verschillende stappen van de asielprocedure. In de toekomst willen we nauw samenwerken met de Orde van de Vlaamse Balies, OVB. Al 166 advocaten registreerden zich op Vluchtnet.


OVERLEGMOMENTEN De samenwerking tussen advocaten en begeleiders in asieldossiers is vaak cruciaal voor de goede omkadering van de asielzoeker. Sinds 2007 organiseert Vluchtelingenwerk op lokaal vlak overlegmomenten met advocaten en begeleiders. Steeds in samenwerking met de lokale balie en een lokale organisatie, zoals een provinciaal integratiecentrum, die begeleiders van asielzoekers uit de regio samenbrengt. Met deze lokale ontmoetingen willen we de rol van de begeleider en de advocaat in de begeleiding en opvolging van asieldossiers uitklaren en beter op elkaar af stemmen. In 2011 vonden deze overlegmomenten plaats in Brugge, Kortrijk, Mechelen, Dendermonde en Oudenaarde.

PLANET SEARCH

of uitgeprocedeerden. We kozen strategisch die rechtszaken waarvan de uitspraak kon dienen om andere rechtszaken te onderbouwen. Of rechtszaken met een heel dringende humanitaire nood. Doorheen de jaren realiseerden we zo belangrijke doorbraken. Zo ondersteunde ons fonds in 2003 een klacht bij het Europees Hof van de Rechten van de Mens in de zaak Tabitha. Tabitha was een klein Congolees meisje van vijf dat voor ze uitgewezen werd, twee maanden vastzat in een gesloten centrum in ons land. Bij haar aankomst in Kinshasa wachtte niemand haar op. In oktober 2006 kwam er een uitspraak waarin het Hof ons land voor deze praktijk veroordeelde. Vandaag de dag worden kinderen die zijn uitgewezen niet meer opgesloten. Deze zaak speelde daar een belangrijke rol bij.

BELGIË VEROORDEELD DOOR HET EUROPEES

Niet alleen een grondige kennis van de asielwetgeving HOF VOOR DE RECHTEN VAN DE MENS is belangrijk bij de begeleiding van asielzoekers. Ook voldoende landeninfo om een asieldossier te onderOp 21 januari 2011 werd ons land veroordeeld door bouwen is van levensbelang. Via Planet Search kunhet Europees Hof voor de Rechten van de Mens. In nen advocaten, rechtshulpverleners, vrijwilligers en 2009 stuurde ons land immers een Afghaanse asielbegeleiders van asielzoekers landeninfo verzamelen. zoeker terug naar Griekenland volgens het DublinIn 2011 kreeg Planet Search 440 vragen over 78 lansysteem. Dat zegt dat de asielaanvraag moet behanden. Dat is een stijging deld worden in het eerste ten opzichte van de voriland dat asielzoekers pasMet ons ge jaren. In 2010 kregen seerden als ze de Europewe nog 350 vragen over se Unie binnenkwamen. rechtsbeschermingsfonds 60 verschillende landen. In Griekenland worden realiseerden we doorheen de asielzoekers echter onOok de tevredenheid van de vraagstellers bleef erg menselijk behandeld. jaren grote doorbraken groot, dat bleek uit de België is het eerste land reacties die we kregen op dat hiervoor werd verooronze dienstverlening. De deeld door het Hof. meest voorkomende lanWachtend op de uitspraak van het Hof stopte Belden waren Rusland (Tsjetsjenië en Dagestan), Guigië al snel met het terugsturen van asielzoekers nee, Irak en Afghanistan. naar Griekenland. Na de uitspraak paste de Dienst Vreemdelingenzaken die verantwoordelijk is voor RECHTSBESCHERMINGSFONDS het terugsturen, zijn praktijk aan. Asielzoekers worden nu in principe altijd gevraagd naar de redenen In 2011 maakten we een analyse van ons ‘rechtsbewaarom zij niet zouden mogen of kunnen worden schermingsfonds’. Om daarmee in 2012 op zoek te overgedragen aan een andere EU-lidstaat. kunnen gaan naar donors want de financiële middelen van dit fonds raakten uitgeput. In 1995 kreeg Vluchtelingenwerk een grote som van de orde der Jezuïeten. Vluchtelingenwerk besloot hiermee een rechtsbeschermingsfonds op te richten. Om rechtszaken te financieren van asielzoekers, vluchtelingen



ONTHAAL EN OPVANG

VOETBALACTIE MET ASIELZOEKERS UIT Brusselse opvangcentra


Net als 2009 en 2010, was 2011 hét jaar van de opvangcrisis. In 2011 kwam het totaal van mannen, vrouwen en kinderen dat op straat moest overleven op een beschamende 12.000. In 2011 alleen al 4300. Nochtans hebben asielzoekers bij wet en als mens recht op opvang. In het beleidswerk van Vluchtelingenwerk ging dan ook veel aandacht naar het lobbyen voor oplossingen voor deze humanitaire ramp. Eind 2010 zorgde onze regering voor extra opvang in enkele militaire kazernes. Dit zorgde ervoor dat de opvangcrisis tot half april enigszins onder controle was. Al snel was er echter ook geen plaats meer in deze extra opvang. In mei 2011 nam de opvangcrisis weer dramatische proporties aan met een piek van 1000 asielzoekers op straat in oktober 2011.

crisis op te lossen. Integendeel, meer asielzoekers werden uitgesloten uit de opvang. De nadruk die vroeger lag op materiële hulp en begeleiding leek wel meer en meer te komen liggen op een beleid van uitsluiting. Op 27 oktober werd een wijziging van de Opvangwet goedgekeurd. De opvang voor asielzoekers werd beperkt tot de behandeling van de eerste asielaanvraag. Opvang tijdens de tweede asielaanvraag werd enkel mogelijk indien de aanvraag eerst in overweging werd genomen door de Dienst Vreemdelingenzaken. Ook asielzoekers in beroepsprocedure bij de Raad van State werden uitgesloten van de opvang en begeleiding. Het regeerakkoord van de nieuwe regering Di Rupo bevatte een aantal goede maatregelen en

Ondertussen werden asielzoekers die op straat werden gezet niet meer beschouwd als doelpubliek van Fedasil. Ze werden dus niet meer opgevangen. Ze konden voor steun naar het OCMW gaan. Maar in de praktijk weigerde het OCMW, zeker in grote steden, hen te helpen. We hadden er maar het raden naar waar deze mensen dan naartoe trokken. Via acties zorgde Vluchtelingenwerk ervoor dat deze problematiek in de media aan bod bleef komen. Met lobbywerk zette Vluchtelingenwerk druk op de regering van lopende zaken om met oplossingen naar voor te komen. En ook op de onderhandelende partijen voor het regeerakkoord om ook in dat akkoord concrete maatregelen op te nemen om een einde te maken aan de opvangcrisis. Vluchtelingenwerk zette zich ook in 2011 zelf actief in op het terrein om asielzoekers gastvrij te onthalen en op een kwaliteitsvolle manier op te vangen. In ons ‘Soep- en informatiepunt’ gaven we soep en informatie aan asielzoekers die hier pas aangekomen waren. Via dat Soeppunt hielpen we in 2011 maar liefst 20.000 asielzoekers. En met onze eigen ‘kleinschalige opvang’ vingen we een duizendtal asielzoekers op.

REGERINGSMAATREGELEN EN PARLEMENTAIRE INITIATIEVEN De regering van lopende zaken kondigde in de loop van 2011 extra opvangplaatsen aan en versterkte ook de middelen van de asielinstanties. Dit om asielaanvragen sneller te behandelen zodat er sneller plaats zou vrijkomen voor pas aangekomen asielzoekers. De creatie van bijkomende plaatsen verliep echter heel moeizaam en de maatregelen die de regering in lopende zaken nam volstonden niet om de opvang-

intenties over de opvang van asielzoekers. Zo werd een ‘materieel’ spreidingsplan ingevoerd waarbij gemeentes werden aangespoord en eventueel zelfs verplicht om eigen lokale opvanginitiatieven voor asielzoekers op te richten. Om asielzoekers te kunnen verspreiden over het hele land en concentraties in de grote steden te vermijden. En te zorgen voor solidariteit tussen de gemeenten. Maar hiermee kon de aanhoudende opvangcrisis niet opgelost worden. Een materieel spreidingsplan heeft enkel resultaat op lange termijn. Een lokaal opvanginitiatief oprichten neemt tijd in beslag, zeker als de maatregel niet meteen verplicht is. Over de opvangcrisis zei het akkoord enkel dat ‘alle nodige initiatieven’ zouden worden genomen. Een concreet actieplan bleef voorlopig uit.

Sneeuwactie

ACTIES TEGEN DE OPVANGCRISIS Puur de realiteit van mensen op straat, ook kinderen, bracht de regering amper in beweging om iets


te doen aan de opvangcrisis. We moesten dan ook de aandacht van het grote publiek trekken met acties. Met een ‘sneeuwactie’ op 19 oktober vroegen we samen met een brede coalitie van middenvelden mensenrechtenorganisaties aandacht voor de

ters van de Wereld hadden veeleer een mandaat om in te grijpen in landen getroffen door een ramp, of ontwikkelingslanden. Caritas International, Convivial, CIRÉ en Vluchtelingenwerk werkten dan weer vooral in België. Toch kwamen deze mensen samen om iets te doen voor de mensen op straat. Overdag gaf SOS Opvang sociale, juridische en medische begeleiding aan alle dakloze asielzoekers vlakbij het Noordstation in Brussel. ’s Nachts kregen de meest kwestbare onder hen een slaapplaats. De ngo’s deden verschillende dringende oproepen aan de nieuwe regering voor extra opvangplaatsen.

ONS ‘SOEPPUNT’

KOOKactie

SOS OPvang

opvangcrisis. We deden het sneeuwen met kunstsneeuw. En vroegen de regering niet te wachten tot het echt sneeuwde maar dringend oplossingen te zoeken voor de opvangcrisis. Op 8 december kookte tv-kok Jeroen De Pauw samen met de toenmalige winnares van Expeditie Robinson, Tanja Dexters en stand-up comedian Nigel Williams voor dakloze asielzoekers. Met deze actie vroegen we de nieuwe staatssecretaris voor Asiel en Migratie Maggie De Block, onmiddellijk na haar aanstelling, werk te maken van de opvangcrisis. Dat betekende toen extra

Samen met CIRÉ coördineert Vluchtelingenwerk ‘Soup- and Information for Asylumseekers’ kortom ‘Soeppunt’. In dit Soeppunt kregen asielzoekers ook in 2011 soep en informatie op de eerste dag van hun aankomst in ons land. We gaven hen juridische info, benadrukten het belang van een advocaat, belichtten het asielinterview en nog veel meer. In 2011 gaven we in het Soeppunt ongeveer 20.000 keer advies. Dat is een stijging ten opzichte van 2010 van 25%.

in ons soeppunt kreeg de opvangcrisis een gezicht

Op rustige dagen kwamen er gemiddeld 80 asielzoekers langs. Door de opvangcrisis steeg dit regelmatig tot meer dan 100 bezoekers per dag. Dit konden we enkel aan door de enthousiaste inzet van heel wat vrijwilligers. Een mix van ‘oude getrouwen’ van wie sommigen al meer dan twee jaar enthousiast blijven kwamen, en van nieuwe gezichten. Zoals personeel van de Vlaamse Overheid en van GDF Suez. En ook vluchtelingen die vroeger bezoeker van het Soeppunt waren, kwamen terug langs als vrijwilliger om zo op hun beurt iets te kunnen betekenen voor nieuwe asielzoekers.

noodopvang voor dakloze asielzoekers. Midden december 2011 startte Vluchtelingenwerk met andere ngo’s een noodhulpproject op onder de naam SOS Opvang. 11.11.11, UNICEF België, Oxfam Solidariteit, Oxfam-Wereldwinkels en Dok-


Het Soeppunt bestond in 2011 drie jaar. Al vanaf de eerste dag voelde het Soeppunt sterk de gevolgen van de opvangcrisis. Als nieuw aangekomen asielzoekers te horen kregen dat er voor hen geen opvangplaats was, keerden ze meteen terug naar het Soeppunt. Voor hen was dit een punt van rust, van herkenning, een plek waar ze met al hun vragen terecht konden. Het Soeppunt ontpopte zich in 2011 dan ook tot

een plek waar de opvangcrisis een gezicht kreeg. Vluchtelingenwerk startte dan ook midden 2011 in samenwerking met onze Franstalige zusterorganisatie CIRÉ met een beperkte werking om deze asielzoekers zonder opvangplaats wegwijs te maken. Elke namiddag voor de rest van het voorbije jaar legden we dakloze asielzoekers hun basisrechten uit. En oriënteerden we hen naar een douche, kledij, een sociale dienst en een advocaat.

KLEINSCHALIGE OPVANG VAN ASIELZOEKERS Sinds 1999 is Vluchtelingenwerk opvangpartner van het federaal agentschap voor de opvang van asielzoekers, Fedasil. Dit voor de huisvesting, het onthaal en de begeleiding van asielzoekers. We wer-

Soeppunt

ken voor deze opvang van asielzoekers nauw samen met onze zusterorganisatie CIRÉ. Vluchtelingenwerk wil de zelfstandigheid van asielzoekers verzekeren. Daarom vangen we hen op in huizen, studio’s, appartementen, of op kamers verspreid over Vlaanderen en Brussel. Vluchtelingenwerk werkt samen met partners die de opvangplaatsen beheren en zorgen voor begeleiding. Caritas International, de Sociale dienst van de Socialistische Solidariteit (SESO), afdelingen ’t Eilandje en de Schreiboom van CAW Visserij, CAW Mozaïek woonbegeleiding, CAW De Terp, Protestants Sociaal Centrum Brussel (PSC) en de vzw Lhiving leiden de kleinschalige opvang in goede banen. In 2011 wilde Vluchtelingenwerk samen met CAW Archipel en JUNA bekijken hoe we asielzoekers met speciale noden konden helpen in onze opvang. We dachten daarbij aan alleenstaande asielzoekers met medische problemen of kinderen

die hier zonder ouders zijn. We dienden projectaanvragen in maar kregen spijtig genoeg geen financiële middelen. In 2011: —— werden gemiddeld 899 mensen opgevangen in ons opvangnetwerk, —— k wamen 802 asielzoekers nieuw aan, dit was een stijging van 26% tegenover 2010, —— kwamen de meeste asielzoekers in onze opvang uit de Russische Federatie. Servië, Kosovo, Afghanistan en Macedonië, —— verlieten ook meer asielzoekers ons netwerk ten opzichte van vorig jaar. 775 vertrokken in 2011 en 495 in 2010, een stijging dus van 57%. Redenen van vertrek in 2011: —— 297 mensen in verband met een medische regularisatie. —— 230 mensen doordat hun procedure werd beëindigd —— 93 mensen werden erkend als vluchteling —— 48 mensen kregen een andere verblijfsvergunning —— 30 mensen kregen subsidiaire bescherming (oorlogsvluchtelingen) —— 29 mensen verlieten vrijwillig de opvang —— 21 mensen vertrokken omdat ze vrijwillig terugkeerden naar hun land De opvangcrisis had ook in 2011 een grote impact op de opvang van Vluchtelingenwerk en haar partners. Omdat het aantal asielaanvragen in België sterk steeg, was ook de vraag naar opvangplaatsen erg groot. Om ervoor te zorgen dat mensen snel vertrokken uit de opvang legde de regering enkele maatregelen op. Heel wat asielzoekers die moesten vertrekken kregen maar twee maanden om een huis te vinden op de private markt. En om een OCMW te vinden dat hen ten laste wou nemen. Vluchtelingenwerk merkte dat uitwisseling en ontmoeting tussen mensen in zo’n periode zeer nuttig is. In het voorjaar van 2011 organiseerden we dan ook een ontmoetingsdag voor de medewerkers van onze kleinschalige opvang. In oktober organiseerden we samen met onze Franstalige zusterorganisatie CIRÉ een uitwisselings- en studiedag voor begeleiders van asielzoekers en vluchtelingen uit de opvangsector en het OCMW. En voor het eerst organiseerde Vluchtelingenwerk in 2011 tijdens de zomer een summer school: een intensieve basisvorming voor nieuwe begeleiders in de opvang met onder andere verschillende bezoeken aan de asielinstanties. Ook in 2012 zetten we dit voort.


Integratie

Oscar-actie voor het kabinet van Minister van Cultuur Joke Schauvlieghe.


Vluchtelingenwerk vindt het belangrijk dat vluchtelingen in België hun talenten en capaciteiten volop kunnen laten renderen. Voor zichzelf, omdat ze zo het meeste kans hebben op een stabiele toekomst in ons land. Voor onze maatschappij omdat de competenties van vluchtelingen onze arbeidsmarkt en onze samenleving enorm kunnen verrijken.

HOGERE STUDIES In Gent, Antwerpen en Brussel begeleidt Vluchtelingenwerk sinds 2003 vluchtelingen en asielzoekers die willen verder studeren in Vlaanderen. Zo kunnen ze een Vlaams diploma behalen. Dat kan hun kansen op de arbeidsmarkt verhogen.

Opleiding, BNCTO, en anderen. In 2011 konden we 19 vluchtelingen individueel begeleiden. De bevindingen uit deze begeleidingen en een rondvraag in 2010 goten we in een brochure ‘Het talent zit in de wachtkamer’ boordevol tips voor begeleiders van hooggeschoolde vluchtelingen. De brochure werden uitgedeeld op 11 verschillende bijeenkomsten waar in totaal 130 consulenten tewerkstelling van verschillende organisaties zoals de VDAB, het OCMW, onthaalbureaus, … aanwezig waren. Vluchtelingenwerk wilde niet alleen consulenten op de hoogte brengen van het potentieel van hoog-

In 2011: —— zochten 136 mensen Vluchtelingenwerk op met vragen rond studiebegeleiding. Dat zijn er vier minder dan vorig jaar. —— was het merendeel van deze mensen erkend als vluchteling. Al merkten we een verdubbeling van asielzoekers: van 16 in 2010 naar 32 in 2011. —— vroegen opvallend veel artsen onze hulp, 24. In 2010 ging het over 13 artsen. —— k wam de grootste groep nieuwe kandidaatstudenten uit Irak en Iran gevolgd door Afghanistan, Rusland en Armenië. —— begonnen 26 mensen met een hogere studie tegenover 34 in 2010. Zeven van onze studenten behaalden hun einddiploma. Dat is er eentje meer dan vorig jaar. Sinds 2010 werkt Vluchtelingenwerk nauw samen met de Vlaamse overheid in enkele van hun projecten in Antwerpen, Gent en Leuven. We proberen uit te werken hoe we op een structurele manier studiebegeleiding kunnen geven aan mensen met een diploma uit het buitenland. We zetten dit ook in 2011 voort.

TEWERKSTELLING Vluchtelingenwerk zet met vluchtelingen@work sterk in op tewerkstelling van vluchtelingen. En zoekt naar de juiste manier om hooggeschoolde vluchtelingen de weg te wijzen naar een job die past bij hun competenties. Hiervoor werkten we nauw samen met een stevig netwerk van partners zoals de VDAB, vakbonden LBC-NVK en ABVV, integratiecentrum de8, het Minderhedenforum, het Brussels Nederlandstalig Comité Tewerkstelling en

geschoolde vluchtelingen maar ook werkgevers. In 2011 begonnen we daarmee in onze eigen socioculturele sector. In die sector werken immers wel heel wat vluchtelingen. Ze stromen echter zelden door naar functies op staf- of kaderniveau. We brachten verschillende sociale organisaties samen om na te denken over diversiteit op hun eigen werkvloer. We formuleerden aanbevelingen waarmee we in 2012 ook werkgevers uit de sociale sector zullen aanspreken. Tenslotte ontwikkelden we voor de hooggeschoolde vluchtelingen een cursus netwerken. Een te klein netwerk bleek immers één van de grootste knelpunten in hun zoektocht naar een gepaste job. We gaven


drie cursussen in samenwerking met onder andere de VDAB Antwerpen. We stelden de vormingen ook voor aan consulenten tewerkstelling zodat ze er zelf mee aan de slag konden gaan.

ZEBRART – EEN PLATFORM VOOR GEVLUCHTE KUNSTENAARS ZebrArt bestond in 2011 vier jaar. ZebrArt begeleidde in die vier jaar meer dan 100 kunstenaars. Met het online zetten van hun portfolio, introductie bij culturele organisaties, de organisatie van events, … Naast de gewone werking gaven we in 2011 onze kunstenaars de kans zelf te zoeken naar oplossingen voor hindernissen waar ze op botsen als ze hun carrière uitbouwen in België. We brachten drie werkgroepen samen: één rond muzikanten, één met vrouwelijke kunstenaars en één met enkel schrijvers.

Ze konden dan onderling en met de Vlaamse culturele organisaties hun situatie bespreken. Dit resulteerde in de tentoonstelling ‘In de Ogen Van’ van vrouwelijke artiesten in november 2012 – 2011. En met de info uit de werkgroepen zullen we in 2012 ook een brochure maken. De kunstenaressen hielden ook samen met het collectief ‘Am I Yours’ een actie van ‘guerilla-art’ in de straten van Antwerpen. De kunstenaars verstopten daarbij schilderijtjes voor de eerlijke vinder. Een vierde werkgroep werkte rond kunst en engagement. Gedurende zeven dagen in kunstenwerkplaats ‘Nadine’ in Elsene wisselden drie ZebrArt-kunstenaars en zes andere kunstenaars met elkaar en een virtueel publiek op Facebook gedachten uit. Het ging over de plaats van kunst in onze maatschappij. De titel van deze werkgroep werd ‘Primacy Of Change’.

ONS PLATFORM voor gevluchte kunstenaars, ZEBRART WERD IN 2011 een onafhankelijke vzw Daarnaast werkte ZebrArt in 2011 weer samen met verschillende organisaties om boeiende events in elkaar te steken. Zo zetten we met Kunstwerk(t) het project ‘Matchbox on Tour’ op poten. Vijf ZebrArtkunstenaars en vijf Belgische kunstenaars werkten in duo’s samen aan artistieke projecten. Die waren te zien in een kleine tentoonstellingsbox op wielen die de vijf provincies aandeed. Uit ‘Matchbox on Tour’ vloeide bovendien nog een samenwerking voort met het museum van Tervuren in het project ‘Uncensored’. Tenslotte vond er in 2011 weer een geslaagde editie van ‘Zebra Crossing’ plaats. Bezoekers konden opnieuw net zoals in 2010 geniet van verschillende kunstdisciplines gewoon bij mensen thuis. Deze keer trokken we langs verschillende huiskamers in het multiculturele Sint-Gillis (Brussel). We werkten hiervoor samen met de Pianofabriek, Globe Aroma, het Masereelfonds en Uit in Brussel.

© Artur Eranosian Matchobx on Tour in Antwerpen


Ondanks de succesvolle werking van ZebrArt was de zoektocht naar voldoende financiële middelen ook in 2011 een voortdurende uitdaging. Daarom hielden we in februari al een Oscar-actie voor het kabinet van Minister van Cultuur, Joke Schauvlieghe. Eén van onze kunstenaars, Yélé, had immers de muziek geschreven voor de kortfilm ‘Na Wéwé’ die

genomineerd was voor de Oscars. Een goede gelegenheid dus om de minister te herinneren aan het belang van diversiteit in de Vlaamse culturele sector en de noodzaak van een organisatie als ZebrArt. In april kregen we dan eindelijk zekerheid over de financiering van ZebrArt. Zij het voor een korte periode. Omdat Vluchtelingenwerk echt gelooft in ZebrArt en wil dat dit platform uitgroeit tot een volwaardige werking werd ZebrArt op 9 oktober 2011 een onafhankelijke vzw. Als vzw diende ZebrArt een dossier in voor structurele financiering op basis van het Kunstendecreet. Ook blijven we zoeken we naar bedrijven en ondernemers die mee willen bouwen aan de carrière van gevluchte kunstenaars.

TOEGANKELIJKE DIENSTEN In 2011 startte Vluchtelingenwerk met ‘Toegankelijkheid van Diensten’. We willen het traject in kaart brengen dat vluchtelingen en subsidiair beschermden (oorlogsvluchtelingen) afleggen nadat ze erkend worden. En bekijken hoe gewone diensten als het OCMW en de VDAB omgaan met erkende vluchtelingen en waar de knelpunten liggen. In 2011 werden focusgroepen georganiseerd met vluchtelingen over hun ervaring in Vlaanderen. Er werd contact gelegd met armoedeorganisaties om hen te vragen hoe zij de specifieke situatie van vluchtelingen opnemen in hun werking.

men dat ze in armoede terechtkomen. Met de goede voorbeelden uit onze ontmoetingsdag gingen we in 2012 aan de slag.

ZEbrart op de cultuurmarkt

EEN GOEDE START VOOR VLUCHTELINGEN IN BELGIë In oktober vond dan een ontmoetingsdag plaats tussen medewerkers van asielopvanginstanties en het OCMW onder de titel ‘Bouwen aan Bruggen tussen de materiële opvang en de financiële steun’. De massale belangstelling vanuit de verschillende OCMW’s maakte duidelijk dat dit thema heel wat welzijnswerkers bezighoudt. Op de ontmoetingsdag werden goede voorbeelden rond huisvesting en begeleiding van erkend vluchtelingen voorgesteld. Met als afsluiter een debat met beleidsmedewerkers van de federale dienst voor de opvang van asielzoekers, Fedasil, de stad Antwerpen en het kabinet van de Vlaamse minister van Wonen. Uit het debat bleek dat er nog heel wat werk aan de winkel is willen we erkende vluchtelingen en subsidiair beschermden echt een goede start geven in België. En voorko-


Terugkeer en DEtentie

© NICK HANNES Het gesloten centrum 127


De stijging in de asielaanvragen deed ook al in 2011 politici nadenken over hoe de instroom van asielzoekers te beperken en de asielprocedure te versnellen. Ze focusten ook heel erg op een effectief terugkeerbeleid, meer bepaald op gedwongen terugkeer. Meer en meer groeide ook het belang van een goed vrijwillig terugkeerbeleid. Vluchtelingenwerk trok ook in 2011 aan de kar.

BEZOEK AAN NEDERLAND

en werd officieel gehoord in het parlement. We boden onze expertise over toekomst- en terugkeerbegeleiding aan om dit traject mee vorm te geven. En legden sterk de nadruk op het belang van vrijwillige terugkeer. Op 24 november 2011 stemde de Kamer over het wetsontwerp dat de Europese terugkeerrichtlijn omzet in het Belgische recht. De omzetting kan een grote impact hebben op het Belgisch terugkeerbeleid. Afgewezen asielzoekers zouden een langere termijn moeten krijgen om vrijwillig terug te keren. Maar tegelijkertijd werden heel wat mensen uitgesloten van vrijwillige terugkeer, waardoor de terugkeercijfers juist dreigden te dalen.

Op 16 en 17 maart brachten we een bezoek aan Nederland, samen met onze Franstalige zusterorganisatie CIRÉ en Caritas International. Dit bezoek diende om het Nederlands terugkeerbeleid grondig onder de loep te nemen. Terwijl Belgische politici Vluchtelingenwerk was blij dat de wet de termijn dit vaak als goed voorbeeld aanhalen, bleek dat het om het grondgebied te verlaten langer maakte. Nederlandse model tekort schiet op heel wat vlakVroeger kregen afgewezen asielzoekers meestal een ken. Afgewezen asielzoekers krijgen er enkel nog bevel om het grondgebied te verlaten binnen de vijf opvang in afgelegen terugkeercentra. Daar wordt dagen. Dat was heel onrealistisch en zorgde ervoor de focus heel kortzichtig op terugkeer gelegd, en is dat mensen vaak onderdoken en in de illegaliteit vervan maatschappelijke begeleiding amper sprake. De dwenen. Nu zouden deze mensen dertig dagen krijresultaten waren dan ook navenant: in 2010 keerde gen om terug te keren. Pas daarna zouden ze worden slechts 29% van de peropgepakt en gedwongen sonen die in het centrum teruggestuurd. Als ze kunPraAT over verblijf en aankwam, ook effectief nen bewijzen dat dertig terug. Veel mensen durfterugkeer vanaf het begin dagen te kort zijn, zal de den niet naar de centra te dienst Vreemdelingenzavan de asielprocedure trekken en doken onder, ken de termijn verlengen. zonder een echte kans te Veel mensen werden echter krijgen om vrijwillig terug te keren. uitgesloten van deze mogelijkheid. Dit gaat lijnrecht De Nederlandse ervaring zette ons betoog voor een goede trajectbegeleiding op twee sporen kracht bij. Daarbij komt terugkeer samen met een mogelijk verblijf van in het begin aan bod. Maar de asielzoeker krijgt in de eerste plaats alle hulpmiddelen aangereikt om zelf een weloverwogen toekomstbeslissing te nemen. Om deze aanpak op beleidsniveau onder de aandacht te brengen gingen we samen met onze partners rond bij alle democratische partijen. Ook de kabinetten van de bevoegde regeringsleden kregen bezoek. Maar we konden niet beletten dat de piste van de terugkeercentra toch opdook in het regeerakkoord en in de beleidsnota’s.

TERUGKEER IN DE WET Eind oktober werd een wetswijziging van de Belgische Opvangwet gestemd. Daarbij werd een terugkeertraject ingevoerd. Vluchtelingenwerk gaf de parlementsleden een grondig advies over deze wijziging

in tegen de geest van de Europese terugkeerrichtlijn: voorrang geven aan vrijwillige terugkeer. Vluchtelingenwerk drong er dan ook op aan het wetsontwerp te herbekijken om echt voorrang te geven aan vrijwillige terugkeer.

VRIJWILLIGE TERUGKEER IN DE PRAKTIJK In 2010 organiseerde Vluchtelingenwerk een verkennend traject met begeleiders uit de opvang over vrijwillige terugkeer. Meer bepaald ‘hoe te praten met asielzoekers over vrijwillige terugkeer?’. Daarop werkten we in 2011 samen met een klein groepje begeleiders aan een concrete methodiek voor begeleiders om dit moeilijke onderwerp met hun cliënten te bespreken. Vluchtelingenwerk is er van overtuigd dat asielzoekers nood hebben aan een goede begeleiding naar alle mogelijke toekomstopties, inclusief terugkeer. Het kan hen helpen om goed geïnformeerde en duurzame keuzes te maken. De methodiek werd in januari 2012 voorgesteld.


Daarom bleven we pleiten voor meer alternatieven voor detentie. Zo werkten we samen met de vluchtelingenorganisatie van de VN, UNHCR, Amnesty International, het Belgisch Comité voor de Hulp aan Vluchtelingen, BCHV, CIRÉ en Jesuit Refugee Servis, JRS een ‘roadmap’ uit naar alternatieven voor detentie in België. Bovendien werd er samengewerkt met de regering over het wetsontwerp ter omzetting van de Europese terugkeerrichtlijn. Daarin staat dat alternatieven eerst moeten worden gebruikt, vooraleer iemand op te sluiten.

methodiek ‘Maak toekomstpuzzel’

de

Ook in 2011 werden er vormingen gegeven rond de psychosociale aspecten van terugkeer voor begeleiders uit de opvang. Deze vormingen werden druk bijgewoond en positief ontvangen. Vluchtelingenwerk heeft ook een helpdesk terugkeer, waar mensen terecht kunnen met hun vragen over terugkeerpraktijken (zowel vrijwillige als gedwongen terugkeer). Die helpdesk ontving in 2011 65 vragen over 39 verschillende landen. Daarnaast werd de Nieuwsbrief Terugkeerpraktijk herwerkt en ongeveer tweemaandelijks verstuurd. De nieuwsbrief terugkeer had in 2011 tweehonderd abonnees, voor het grootste deel professionals uit de sector.

ALTERNATIEVEN VOOR DETENTIE

SENSIBILISERING – FILM ‘ILLEGAL’ Tot slot probeerden we in 2011 ook te sensibiliseren rond de nefaste impact die detentie kan hebben op mensen. Dit deden we aan de hand van de film ‘Illégal’. Illégal is een Belgische film uit 2010 die veel internationale prijzen heeft gewonnen en zowel inhoudelijk als visueel zeer sterk is. De film brengt het thema van de gesloten centra, uitwijzingen, de situatie van mensen zonder papieren, … op een harde maar genuanceerde manier in beeld en geeft ook stof tot debat. Over gesloten centra maar ook over migratie zelf. In augustus en oktober vonden trainingen voor trainers plaats. We wilden mensen opleiden zodat ze zelf vertoningen konden begeleiden in heel Vlaanderen. Zo werden al in verschillende gemeenten zoals Wetteren en Gent voorstellingen georganiseerd door de lokale vrijwilligersgroepen voor scholieren, sympathisanten, en andere geïnteresseerden.

Mensen zonder papieren worden als ze zijn opgepakt, opgesloten in een gesloten centrum, in afwachting van hun uitwijzing. Vluchtelingenwerk pleit al jaren voor alternatieven voor deze detentie en was ook in 2011 erg actief op dit vlak. De open woonunits voor gezinnen bleven het enige bestaande alternatief voor detentie in België. We volgden de

eerst alternatieven voor detentie, Opsluiting als laatste middel werking van dit alternatief goed op om het bezoekrecht en de begeleiding van de gezinnen op punt te stellen. De woonunits toonden aan dat detentie in de meeste gevallen niet nodig is, en dat alternatieven werken.


UittrekseL uit de film illégal


Vluchtelingenwerk ALS BEWEGING

De Vele vrijwilligers van het Soeppunt


Vluchtelingenwerk is een groeiende organisatie in Vlaanderen, die zich inzet voor asielzoekers en vluchtelingen. We doen dat samen met heel wat enthouiaste vrijwilligers en een vijftigtal lidorganisaties. We sensibiliseren het ruime publiek met verhalen en getuigenissen van asielzoekers en vluchtelingen. We ondersteunen ook iedereen die zich inzet voor asielzoekers en vluchtelingen. Tenslotte zijn we een partner van andere middenveldorganisaties en zijn we het belangrijkste aanspreekpunt in Vlaanderen rond het vluchtelingenthema.

ONZE VRIJWILLIGERS 2011 was het Europees jaar van de vrijwilliger. Voor Vluchtelingenwerk een aanleiding om extra aandacht te besteden aan vrijwilligers, onder andere op onze ondersteuningsplatforms in Limburg en OostVlaanderen. Vrijwilligers werden er extra in de bloemetjes gezet. Ook in onze campagne lag de klemtoon op vrijwilligers. We zetten ook sterk in op de steun die vrijwilligers gaven bij de aankomst, opvang en integratie van vluchtelingen. Vrijwilligers spelen immers een belangrijke rol bij de eerste kennismaking van vluchtelingen met hun nieuwe omgeving in Vlaanderen. Vluchtelingenwerk ondersteunde in 2011 een veertigtal lokale vrijwilligersgroepen. Deze groepen zijn heel divers en gaan van kleine lokale groepen tot bijna professionele organisaties. Ook in 2011 ondersteunden deze groepen dagelijks asielzoekers, vluchtelingen en mensen zonder papieren. Naast deze lokale groepen waren er 180 vrijwilligers verbonden aan het secretariaat van Vluchtelingenwerk. Sommigen onder hen engageerden zich voor langere tijd. Zo schreef een vrijwilliger aan onze nieuwsbrief Terugkeerpraktijk. Ondersteunde een aantal vaste vrijwilligers ons platform voor kunstenaars, ZebrArt. En staken mensen regelmatig een handje toe in ons Soeppunt. Anderen waren ‘vrijwilliger voor één dag’. Deze ‘vrijwilliger voor één dag’ speelden ook in 2011 een belangrijke rol bij onze events, festivaltent, acties, … En zonder de vele vrijwilligers die zich aanmelden voor SOS Opvang konden we dit noodhulpproject nooit gerealiseerd hebben. Op erg korte tijd gingen er daar zo’n tweehonderd vrijwilligers aan de slag.

CAMPAGNE ‘DE MAKE-OVER VAN EEN LEVEN’ MET FOCUS OP VRIJWILLIGERS In februari 2011 vervolgde Vluchtelingenwerk haar succesvolle sensibiliseringscampagne ‘De makeover van hun leven. Ongevraagd, toch geslaagd’. In 2010 vertelden we verhalen van vluchtelingen die noodgedwongen ergens anders een nieuw, veilig leven moeten opbouwen. In 2011 keken we hoe belangrijk een warm welkom is en belichtten we de cruciale rol die vrijwilligers daarin spelen. Daarom lanceerde Vluchtelingenwerk de oproep ‘Schrijf mee aan een nieuw verhaal’ op zoek naar nieuwe vrijwilligers.

Workshop ‘Intimate stories’ tijdens ONZE Meet&greet

Ook vroegen we aan 109 vluchtelingen of ze graag in België wonen en hoe ze over ‘de Belgen’ denken. Daarnaast polsten we bij 158 vrijwilligers naar hun ervaringen met vluchtelingen, wat ze het leukst vinden aan hun vrijwilligerswerk en of er soms ook moeilijke momenten zijn. Met deze bevraging maakten we duidelijk dat vluchtelingen mensen zijn zoals jij en ik. Toonden we dat vrijwilligerswerk je wereld kan verruimen. En dat er heel wat mensen vrijwilligerswerk doen. Als sluitstuk van de campagne organiseerden we een Meet&Greet op 9 oktober 2011 in het Zuiderpershuis in Antwerpen. Met tweehonderd aanwezigen was het een belangrijke dag voor Vluchtelingenwerk. De activiteiten gaven een mooie doorsnede van waar Vluchtelingenwerk voor staat: verhalen en getuigenissen van vluchtelingen uit Afghanistan, een platform voor kunstenaars, reflectie over klimaatvluchtelingen, workshops over sociale media en actievoeren. Als klap op de vuurpijl getuigde Valentino Achak Deng uit het boek ‘Wat is de Wat’ van auteur Dave Eggers op onze Meet&Greet. Hij illustreerde dat vluchtelingen een belangrijk bijdrage kunnen leveren aan de heropbouw van hun thuisland.

Valentino Achack deng tijdens ONZE Meet&greet


ONZE LEDEN ORGANISATIES —— —— —— —— —— —— —— —— —— —— —— —— —— —— —— —— —— —— —— —— —— —— —— —— —— —— —— —— —— —— —— —— —— —— —— —— —— —— —— ——

ACW Amnesty International Vlaanderen Asielzoekers Integratie Zemst; AZIZ Belgisch Comité voor Hulp aan de Vluchtelingen; BCHV Bond Zonder Naam; BZN Caritas International Çavaria Centrum voor Algemeen Welzijnswerk Archipel; CAW Archipel Centrum voor Algemeen Welzijnswerk De Mare; CAW De Mare Centrum voor Algemeen Welzijnswerk SONAR; CAW SONAR Convivial De8 Antwerpen De Tinten Dokters van de Wereld EVA-centrum Foyer Brussel Gardanto Hand in Hand – VAKA Internationaal Comité Jesuit Refugee Service; JRS Juna Kerkwerk Multicultureel Samenleven; KMS Kruispunt Migratie-Integratie Liga voor Mensenrechten Limburgs Platform voor Vluchtelingen Medimmigrant Mentor Escale Minor-Ndako Minderhedenforum Oost-Vlaams Diversiteitscentrum; ODiCé Protestants Sociaal Centrum Brussel; PSC Brussel Protestants Sociaal Centrum Antwerpen (CAW de Terp); PSC Antwerpen Sociale Dienst Socialistische Solidariteit; SESO Steunpunt voor Integratie van Asielzoekers; SIAL Sint-Egidiusgemeenschap Solentra - UZ Brussel Solidariteit Onthaalhuis Christus Koning; SOCK Steunpunt Algemeen Welzijnswerk Vlaams ABVV Vlaams Steunpunt Lokale Netwerken


—— Vluchtelingen Ondersteuning Sint-Niklaas; VLOS —— Vluchtelingenwerkgroep Wetteren —— Werkgroep Merchtem Multicultureel —— Werkgroep Vluchtelingen Gent PERSONEN —— —— —— —— —— —— ——

Daniël Alliet Gily Coene Dirk Jacobs Mehmet Kürtgözu Patrick Loobuyck Paul Pataer, bestuurder Anne Van Lancker, voorzitter

WAARNEMENDE LEDEN —— Belgisch Comité voor de Hulp aan Vluchtelingen; BCHV —— Artsen Zonder Grenzen RAAD VAN BESTUUR De Raad van Bestuur wordt verkozen door de Algemene Vergadering en vergadert in principe maandelijks. Op de Algemene Vergadering van het najaar werden een aantal vacant verklaarde bestuurdersmandaten opnieuw ingevuld. Zo nam Paco Sanago ontslag als bestuurder en hadden enkele bestuurders hun driejaarlijks mandaat vervuld. De Raad van Bestuur bestond hierdoor op 31 december uit: Anne Van Lancker (voorzitter), Tetty Rooze (ondervoorzitter), Leo Dyckmans (penningmeester), Eva Berghmans, Anne Dussart, Josée Goethals, Paul Pataer, Renaat Vandevelde en Piet Willems. Bestuurders zetelen ten individuele titel in de Raad van Bestuur en vervullen hun mandaat onbezoldigd.

VLUCHTELINGENWERK ALS ACTIEF LID VAN ORGANISATIES 11.11.11 Vluchtelingenwerk was ook in 2011 lid van de Algemene Vergadering van 11.11.11. FORUM ASIEL EN MIGRATIES Daarnaast was Vluchtelingenwerk ook in 2011 lid van het Forum Asiel en Migraties. Met het Forum focussen we op mensen zonder papieren en op het bredere migratiethema. ECRE Vluchtelingenwerk was ook in 2011 actief lid van ECRE, de Europese koepel van vluchtelingenorganisaties. We werkten onder meer samen voor Wereldvluchtelingendag. We namen ook actief deel aan de vergaderingen van het director’s forum, jaarlijkse algemene vergadering en verschillende politieke werkgroepen. INTERNATIONAL DETENTION COALITION Ook was Vluchtelingenwerk in 2011 lid van IDC, de internationale coalitie die pleit voor alternatieven voor detentie. FOV Vluchtelingenwerk was in 2011 ook actief lid van de federatie sociaal – cultureel werk (FOV) en volgde daar met tal van andere beweging en verenigingen de Vlaamse regelgeving op. Sociare Tenslotte was Vluchtelingenwerk in 2011 lid van Sociare, de Socioculturele Wergeversfederatie. We volgden binnen dit kader de arbeidswetgeving op en de voorstellen binnen ons Paritair Comité 329.


visie en Missie


Vluchtelingenwerk zet zich in voor asielzoekers en vluchtelingen. Samen met vijftig lidorganisaties en veel enthousiaste vrijwilligers verhogen we de druk op het beleid en sensibiliseren we het ruime publiek. We coördineren een eigen opvangnetwerk, zijn actief rond integratie en ondersteunen iedereen die asielzoekers en vluchtelingen bijstaat. We werken ook rond terugkeer wanneer nodig. We tekenen krijtlijnen uit voor het beleid

krijgen er een eenvoudige soepmaaltijd en we maken hen wegwijs met duidelijk informatie. We geven ook opvang en begeleiding aan asielzoekers in onze kleinschalige opvang. Asielzoekers hebben als mens en bij wet recht op opvang en begeleiding tijdens hun procedure. Vluchtelingenwerk ijvert voor kleinschalige opvang omdat dit de zelfstandigheid, empowerment en integratie bevordert. Met onze acht opvangpartners organiseren we kleinschalige opvang voor ongeveer duizend mensen.

Onder meer door organisaties als VluchtelingenWe werken aan een toekomst voor asielzoewerk kent ons land een menselijk beschermingsbekers en vluchtelingen leid voor mensen op de vlucht. Vluchtelingenwerk We zetten ons in om asielzoekers al tijdens de procewerkt aan een positief maatschappelijk draagvlak dure de kans te geven om hun toekomst voor te bevoor dat beleid. En ondersteunt politici en beleidsreiden via studie, werk of een vrijwillig engagement verantwoordelijken op lokaal, Vlaams, federaal en binnen onze samenleving. We organiseren studie- en Europees niveau met onderbouwde voorstellen voor jobbegeleiding en diploverbetering. In onze opvolmagelijkschakeling. Onze ging van het beleid spelen VLUCHTELINGENWERK ZET zorg is ook dat afgewezen we kort op de bal en zijn asielzoekers niet in een ilwe kritisch. ZICH IN VOOR ASIELZOEKERS legaal circuit terechtkomt. EN VLUCHTELINGEN. SAMEN We pleiten ervoor dat deze We sensibiliseren het MET HEEL WAT ENTHOUSIASTE mensen echte kansen krijbrede publiek gen om elders een bestaan VRIJWILLIGERS EN vijftig Vluchtelingenwerk werkt op te bouwen. Daarom aan het vergroten van het lidorganisaties werken we ook rond terugbegrip voor asielzoekers keer wanneer mogelijk. en vluchtelingen. We tonen dat een goed asiel- en We ondersteunen iedereen die asielzoekers en migratiebeleid een meerwaarde is voor asielzoekers vluchtelingen bijstaan en vluchtelingen maar ook voor onze maatschappij. Advocaten, begeleiders en iedereen die asielzoekers Jaarlijks lanceren we een sensibiliserende campagne. en vluchtelingen bijstaat kunnen bij ons terecht voor Wie dat wenst kan aan de slag als vrijwilliger of ons duidelijke informatie. Vluchtelingenwerk is een acfinancieel steunen. tief steunpunt voor alle vrijwillige en professionele begeleiders. We helpen het werkveld met alle aspecWe onthalen en vangen asielzoekers op ten van het asielbeleid: procedure, opvang, integratie We zetten ons in, samen met vrijwilligers, voor een en terugkeer. gastvrij onthaal van asielzoekers bij aankomst in ons land. Dit doen we via ons Soeppunt. Asielzoekers


FINANCIEEL BEHEER EN PERSONEEL


FINANCIEEL BEHEER Vluchtelingenwerk beschikt over middelen uit financieringsbronnen op Europees, federaal en Vlaams niveau. Naast overheidssubsidies voor concrete opdrachten of projecten ontvangt Vluchtelingenwerk ook middelen van 11.11.11 en via private fondsenwerving. De omzet van Vluchtelingenwerk daalde in 2011 licht tot 2,48 miljoen euro. We blijven sterk afhankelijk van projectsubsidies, al is er een sterk groeiscenario te merken in de inkomsten uit fondsenwerving (verdubbeling tegenover 2010). We hebben een erg sterke reputatie wat betreft administratieve opvolging van onze diverse middelen. Zo werd in 2011 welgeteld 3.186 euro ingehouden door publieke financiers na controle van eindrapporten van subsidies. Dit is minder dan 0,2% van de jaarlijkse inkomsten uit projectsubsidies en getuigt van degelijk financieel bestuur. De organisatie werkt met meerjarenplanningen.

verder uit te bouwen. En zo de diversificatie van middelen verder op te drijven. Vluchtelingenwerk dankt de verschillende financierende overheden, de Nationale Loterij, de Koning Boudewijnstichting, haar individuele en corporate donors voor hun steun. En natuurlijk de talrijke medewerkers en vrijwilligers. Zonder hen konden we heel wat activiteiten niet realiseren.

KOSTEN 2011 - € 2,48 MIO

DIENSTEN EN GOEDEREN BEZOLDIGINGEN

De grootste uitgavenpost van een tweede- en derdelijnsorganisatie zoals Vluchtelingenwerk is gewoon-

ANDERE KOSTEN RESERVES

We zijn sterk in het administratief opvolgen van onze diverse middelen

lijk de loonkost van de medewerkers. De meerderheid van het personeel wordt direct ingezet op de projectwerkingen van Vluchtelingenwerk. Hierbij heeft de coördinatie van het opvangnetwerk voor asielzoekers de zwaarste personeelsbezetting. Projectsubsidies worden systematisch en nauwgezet gecontroleerd door bevoegde overheidsinstellingen. Daarnaast werden de rekeningen 2011 gecontroleerd en goed bevonden door Mazars Bedrijfsrevisoren. De jaarrekeningen zijn publiek beschikbaar op de website van de Nationale Bank - WWW.NBB.BE.

INKOMSTEN 2011 - € 2,48 MIO

EUROPESE MIDDELEN FEDERALE OVERHEID VLAANDEREN LOONSUBSIDIES 11.11.11 EIGEN INKOMSTEN ANDERE

Net als in 2011 blijven ook in 2012 giften aan Vluchtelingenwerk voor een bedrag van 40 euro of meer fiscaal aftrekbaar. In 2011 ontving Vluchtelingenwerk 26.773,97 euro aan giften. Een fondsenwerver heeft Vluchtelingenwerk niet, hoewel het de uitdrukkelijke bedoeling blijft om fondsenwerving


PeRSONEEL Vluchtelingenwerk voert een actief diversiteitbeleid omdat we het belangrijk vinden dat onze organisatie een afspiegeling is van de maatschappij. En ook omdat we op die manier veel efficiënter kunnen werken.

van paritair comité 329.01. De loonspanning (het verschil tussen het hoogste en laagste loon in de organisatie) bedroeg in december 2011 2,39.

Vluchtelingenwerk heeft ook een jong personeelsbestand. De gemiddelde leeftijd van alle werknemers bedroeg op 31 december 2011 33,8 jaar.

In 2011 investeerde Vluchtelingenwerk netto 21.029,00 euro in formele vormingen en opleidingen om de organisatie nog beter te wapenen voor de uitdagingen in de toekomst.

Het bruto maandloon van de algemeen directeur bedroeg die maand 4.026,95 euro. De totale loonkost Het gemiddelde personeelsbestand groeide in 2011 2011 van de algemeen directeur bedroeg 73.041,17 met 7% tot 33,4 voltijds equivalenten. De groei van euro inclusief patronale bijdragen, en te vermeerdehet personeelsbestand eind 2011 heeft onder meer te ren met een gsm-abonnement en het gebruik van maken met het noodhulpproject ‘SOS Opvang’ dat een laptop als extralegale Vluchtelingenwerk samen voordelen. met zeven andere ngo’s opOMdat we willen dat richtte om de opvangcrisis Personeelsleden krijgen het hoofd te bieden. onze organisatie een hun abonnement openbaar vervoer voor woonVluchtelingenwerk heeft afspiegeling is van de werkverkeer terugbetaald: een vrouwelijk personeelsmaatschappij, voerden 100% voor een treinbestand. Op 31 december abonnement en 80% voor we ook in 2011 een actief 2011 waren er 14 mannen een abonnement van de en 29 vrouwen in dienst. diversiteitsbeleid MIVB. En bovenop de 20 Deze genderverdeling is dagen wettelijke vakantie, terug te vinden op alle biedt Vluchtelingenwerk 10 dagen extra vakantiefunctieniveaus in de organisatie: het managementdagen. team bestaat uit 4 vrouwen en 2 mannen.

Het personeel van Vluchtelingenwerk is opgedeeld in vijf looncategorieën, gebaseerd op de barema’s

LEEFTIJDSVERDELING PERSONEEL 18 16 14 12 10 8 6 4 2 0 18-24


25-29

30-34

35-39

40-44

45-49

50-54

55-59

60-65


Dit jaarverslag is een uitgave van Vluchtelingenwerk Vlaanderen Gaucheretstraat 164, 1030 Brussel Tel 02 274 00 20, Fax 02 201 03 76 [email protected] www.vluchtelingenwerk.be

Jaarverslag Vluchtelingenwerk Vlaanderen

Recommend Documents