VluchtelingenWerk Oost Nederland
Jaarverslag 2013
De kern van ons werk
Dit is het publieksjaarverslag over 2013 van Stichting VluchtelingenWerk Oost Neder land (VWON). In dit verslag schetsen we een beeld van de belangrijkste werkzaam heden en ontwikkelingen van het afgelopen jaar.
Inleiding
De kern van ons werk
Ik kijk tevreden terug op een dynamisch jaar. De grootste organisatorische wijziging was de fusie tussen Vluchtelingen Werk Gelderland en VluchtelingenWerk Overijssel. Die fusie is goed verlopen en we gaan nu verder als VluchtelingenWerk Oost Nederland. Zowel de voortgaande inzet van betaalde en onbetaalde medewerkers, als het vertrouwen van opdracht gevers en klanten waren onmisbare ingrediënten voor deze geslaagde fusie. De interne ontwikkelingen zijn niet koste gegaan van ons werk. Er zijn meer asielzoekers en vluchtelingen begeleid dan voorgaande jaren én Inbur gering is gestart als nieuwe activiteit. In totaal werden in 2013 in Nederland 14.399 eer ste asielverzoeken ingediend, ten opzichte van 9.714 in 2012. Dat is een forse stijging en die stijging merkten wij ook in Oost Nederland. De meeste mensen waren afkomstig uit Somalië en Syrië. Na een tweetal turbulente jaren vol organisatieveranderingen is het perspectief er nu één van bestendiging en verdieping voor 2014. Jan van der Werff, directeur
2
VluchtelingenWerk Oost Nederland (VWON) zet zich in voor vluchtelingen en andere nieuwkomers die wonen in het werkge bied. Dat doen we in de volle breedte van hun leven. Aan de hand van twee voorbeeldverhalen van Murad en Madihah laten we de rol van VluchtelingenWerk Oost Nederland zien.
De grens over...het verhaal van Murad
Murad is samen met zijn dochtertje Anna gevlucht uit Azerbeidzjan. Via de Duitse grens komen zij Nederland binnen. Zij melden zich bij de centrale ontvangstlocatie in Ter Apel en van daaruit wordt het gezin door het COA doorgeplaatst naar de ProcesOpvangLocatie (POL) in Wageningen. Hij is blij dat hij hier is, maar heeft geen idee wat hem nu allemaal te wachten staat. Een medewerker van VluchtelingenWerk licht hem voor over het verloop van de procedure en helpt hem bij het vinden van bewijs materiaal om het asielverzoek te onderbouwen. Ook ontmoet hij zijn advocaat. Zijn eerste verzoek wordt afgewezen en de advo caat gaat een vervolgtraject in. Murad wordt overgeplaatst naar het Asielzoekerscentrum (AZC) in Winterswijk, waar hij met zijn vragen terecht kan bij medewerkers van VluchtelingenWerk. Na een lange procedure wordt zijn verzoek wederom afgewezen door de IND, hij is uitgeprocedeerd en moet met Anna terug naar Azerbeidzjan. Maar omdat hij de juiste papieren niet heeft, is dat nog niet mogelijk. Anna is net acht geworden en minderjarige kinderen worden in Nederland niet op straat gezet. Ze worden overgeplaatst naar de Gezinslocatie in Almelo, een zeer sobere vorm van opvang, speciaal voor uitgeprocedeerde gezinnen tussen wal en schip. Murad bespreekt met een vrijwilliger van VluchtelingenWerk de verschillende opties die hij nu heeft; kan er nog een procedure gestart worden in Nederland, wat betekent illegaliteit voor hen en is terugkeren een optie?
Van Eritrea naar Apeldoorn… het verhaal van Madihah
Op het AZC in Schalkhaar zit Madihah uit Eritrea. Zij kwam via Schiphol Nederland binnen en heeft haar eerste dagen in het detentiecentrum Schiphol doorgebracht. In Schalkhaar wacht zij het verdere verloop van haar procedure in spanning af. Na een paar onzekere maanden krijgt Madihah status op grond van haar politieke verleden in Eritrea, zij loopt grote kans op mishandeling en vervolging bij terugkeer. Zij krijgt een woning aangeboden in de gemeente Apeldoorn. Madihah krijgt een vaste vrijwilliger van VluchtelingenWerk die haar helpt en waar bij ze haar verhaal kwijt kan. Dat luisterend oor doet haar goed. Ook helpt de vrijwilliger haar bij allerlei praktische regelzaken op het gebied van huisvesting, scholing, werkgelegenheid en finan ciën. De vrijwilliger van VluchtelingenWerk maakt hierbij gebruik van een coachingsmethodiek waarbij zij Madihah aanspreekt op haar eigen kracht en mogelijkheden. Als het intensieve traject is afgelopen, kan Madihah ook terecht bij het Informatie- en Adviespunt van VWON. Ze maakt daar graag gebruik van en komt af en toe met post langs. Zo staat ze er niet alleen voor.
‘Tijdens het spreekuur help ik cliënten met juridische begeleiding, zoals gezinshereniging of een reguliere asielprocedure. Het is heel dankbaar werk, je helpt mensen verder. Wat ik wel ingewikkeld vind, is de schrijnende situatie waar mensen in kunnen zitten, terwijl je alles gedaan hebt wat je kunt. Ik heb een man begeleid die op korte termijn juridisch geen mogelijk heden meer had en op straat leefde. ‘s Avonds zag ik hem bedelen in de stad.’ Vrijwilliger op juridisch spreekuur
Toch is ze niet helemaal gelukkig. Haar vier kinderen zijn nog bij hun oma in Eritrea en zij mist hen ontzettend. Toen zij status kreeg, startte zij met hulp van VWON gelijk een procedure tot gezinshereniging. Die procedure gaat langzaam, er zijn veel bewijzen nodig dat de kinderen echt van haar zijn. Na twee lange jaren mogen de kinderen naar haar toe komen. Eindelijk. Nu kan zij zich echt gaan richten op haar toekomst.
Met het wonen is ook de inburgeringsfase begonnen. Madihah kan kiezen waar ze de inburgeringscursus volgt, en zij kiest ervoor om die bij VluchtelingenWerk te volgen. Ze krijgt les van een gecertificeerde NT2 docent en heeft daarnaast een eigen taalmaatje. Omdat ze weinig scholing heeft gehad in Eritrea, moet ze er hard aan trekken. Maar langzaam maar zeker leert ze Nederlands spreken en schrijven. Nu ze de taal steeds beter spreekt, voelt Madihah zich steeds meer op haar gemak, ze voelt zich hier veilig.
‘Veel Syrische en Eritrese vluchtelingen vertelden hoe zij met bootjes de Middellandse zee over zijn gestoken en in Italië aankwamen. In Italië werd regelmatig excessief politie geweld gebruikt, deze signalen zijn en worden doorgegeven aan het landelijk bureau van VluchtelingenWerk.’ Leidinggevende in POL
3
Bijzondere projecten 2013
Inburgering
Vluchtelingen en andere nieuwkomers die langdurig in Nederland gaan wonen, moeten de taal leren spreken en de Nederlandse samenleving leren kennen. Dat is goed voor hen en de samen leving, maar het is ook een voorwaarde om de vergunning te krijgen of te houden. Sinds januari 2013 moeten mensen hun inburgering zelf regelen en ze kunnen daarbij zelf een opleiding kiezen. VluchtelingenWerk Nederland besloot om een kwalitatief goed en landelijk dekkend inburgeringsaanbod op te bouwen. De deskundigheid en inzet van docenten wordt ingekocht bij twee externe partijen en VluchtelingenWerk biedt extra begeleiding door de inzet van vrijwillige taalcoaches en klassenassistenten. April 2013 startte VluchtelingenWerk Oost Nederland met een groep van acht inburgeraars, eind december zijn dit er al 228; in 20 groepen op 14 verschillende locaties. Deze groei is ver boven verwachting en intern kost het dan ook tijd om zo’n snelgroeien de bedrijfstak goed te borgen in de organisatie. Maar deze uitdaging gaan we graag aan, want nu we de vluchteling ook van dienst kunnen zijn met inburgeren, bieden we een mooi totaal pakket waarbij de verschillende diensten elkaar kunnen verster ken.
Aan het werk
Vluchtelingen die in Nederland mogen blijven, willen vaak zo snel mogelijk aan de slag. Maar dat is in de praktijk nog niet zo mak kelijk. De taal vormt een barrière en diploma’s worden vaak niet erkend. VWON heeft verschillende projecten op het gebied van arbeidsparticipatie.
4
Eén daarvan is Startbaan waarin we een duurzaam netwerk van werkgevers opbouwen die vluchtelingen loopbaanperspectief willen bieden. De plaatsingen zelf zijn individueel maatwerk, bij elke cliënt proberen we een goede match te maken met een bedrijf. In het eerste half jaar van het project (de periode juli december 2013) zijn er al 14 deelnemers geplaatst. Twee mensen zijn begeleid naar zelfstandig ondernemerschap, één is een rijschool begonnen en de ander een klusbedrijf. Daarnaast zijn er een aantal mensen in de administratie en de metaal en elektra aan het werk. Het is lastig om bedrijven te vinden, zeker in sec toren die hard getroffen zijn door de crisis, zoals de bouwsector. Maar de cliënten zijn heel enthousiast, ze willen graag aan de slag en dat is de belangrijkste reden voor het succes tot nu toe.
Uitgeprocedeerd....en dan
Lang niet elke asielzoeker krijgt een verblijfsvergunning. De druk op uitgeprocedeerde asielzoekers om terug te keren is groot, maar in de praktijk is het realiseren van terugkeer erg moeilijk. Asielzoekers willen of kunnen niet terug en nemen hun toevlucht tot de illegaliteit. Ze leven hierdoor in onaanvaardbare leefomstandigheden en met een onzekere toekomst. VWON biedt deze groep op verschillende manieren begeleiding.
Steunpunt rechtsbescherming
VWON heeft een Regionaal Steunpunt Rechtsbescherming opgezet. Op een aantal locaties in het werkgebied is veel kennis opgebouwd over (onder andere) de begeleiding van uitgeproce deerden. Het steunpunt Rechtsbescherming brengt vraag en aanbod bij elkaar, om aan iedereen goede juridische begeleiding te bieden. Juist bij uitgeprocedeerden is hier veel behoefte aan, zowel bij mensen binnen als buiten de eigen organisatie.
Blik op de Toekomst
Met het project Blik op de Toekomst biedt VWON ondersteuning aan (bijna) uitgeprocedeerde asielzoekers en vluchtelingen bij het vinden van nieuw toekomstperspectief. (Vrijwillige) mede werkers van VWON begeleiden uitgeprocedeerden door het voeren van counselinggesprekken. Hierbij wordt samen met de cliënt gekeken of er nog mogelijkheden zijn voor een nieuwe procedure en, zo niet, wat de alternatieven zijn voor de toekomst. In de gesprekken wordt ook ingegaan op de consequenties van illegaliteit en de kansen en mogelijkheden bij terugkeer naar het land van herkomst. Wanneer duidelijk is dat een cliënt terugkeer naar het land van herkomst als een daadwerkelijke optie ziet, probeert Vluchtelin genWerk om in het voortraject zoveel mogelijk drempels weg te nemen. In 2013 hebben tien cliënten, voornamelijk afkomstig uit Guinee en Sierra Leone, zich aangemeld als potentiële terug keerders.
Noodopvang
Uitgeprocedeerde gezinnen met kinderen onder de 18 worden in een gezinslocatie geplaatst, een sobere vorm van opvang. Uitgeprocedeerden boven de 18 komen vaak letterlijk op straat te staan. In verschillende steden in Oost Nederland zijn er initia tieven om dat voor degenen die een reëel perspectief hebben op ofwel toelating ofwel terugkeer, te voorkomen. Zo is er in Zwolle, Arnhem en Nijmegen noodopvang voor uitgeprocedeerden zonder kinderen. In Zwolle is het Leger des Heils verantwoordelijk voor de opvang. De noodopvang in Arnhem en Nijmegen wordt door VWON georganiseerd. Een maaltijd en een dak boven het hoofd, dat maakt het verschil tussen leven en overleven. ‘Mijn taalcoach komt een keer in de week bij me op bezoek. Ik ben zo blij met hem. Doordat ik samen met hem het Nederlands spreek en oefen, leer ik de taal veel sneller.’ Eritrese vluchteling
5
Midden in de samenleving
Een vrijwilligersorganisatie tot in de diepste vezels
In totaal werken er ongeveer 1700 vrijwilligers en stagiaires en 70 betaalde medewerkers voor VWON. Zij werken in de hele regio van de stichting, van Staphorst tot Nijmegen en van Harderwijk tot Hengelo. VWON is een echte vrijwilligersorganisatie, waarbij vrijwilligers worden ondersteund en gefaciliteerd door betaalde krachten (stafdiensten, projectleiders en Leidinggevende aan Vrijwilligers bijvoorbeeld). Er werken vrijwilligers als taalcoach, als voorlezer, als maatschappelijk begeleider, als juridisch bege leider en ook bij de stafdiensten. Dankzij de inzet van zoveel betrokken mensen kunnen we vluchtelingen en asielzoekers begeleiden van Welkom tot Werk.
Samen werken, samen eten
VWON werkt samen met gemeentes en andere instanties die in het leven van een vluchteling voorbij komen. Ook zijn er bedrij ven die het werk voor vluchtelingen financieel ondersteunen, als maatschappelijk partner van VWON. In 2013 zijn op een aantal plekken die organisaties samen aan tafel gegaan. In Arnhem organiseerde VWON bijvoorbeeld een integratiediner. Betrokken bedrijven, vrijwilligers en vluchtelin gen genoten van een diner en van elkaars gezelschap. Turks restaurant Troya bood dit diner gratis aan. In Hardenberg vond de Eettafel plaats. Een groep van buiten landse en Nederlandse vrouwen verzorgt vijf keer per jaar een uitgebreide maaltijd. Hiervoor worden organisaties, personen en instellingen uitgenodigd, waar VluchtelingenWerk of de doel groep mee te maken heeft. Doel is o.a. wederzijdse kennismaking met elkaar, elkaars cultuur en elkaars eten.
Noodfonds
Naast alle begeleiding en projecten van VWON, hebben we ook een noodfonds. Dit noodfonds geeft cliënten financiële onder steuning bij hoge legeskosten, een acute medische behandeling, de kosten om een gezin te herenigen en andere uitzonderlijke situaties die niet onder de reguliere voorzieningen vallen. De
6
meeste aanvragen worden gedaan in het kader van gezins hereniging. Het lukt veel vluchtelingen niet om het hele bedrag van vliegtickets bij elkaar te krijgen en het noodfonds kan hen met een gift of lening verder helpen. Donateurs, kerken, bedrij ven en donateurs van VluchtelingenWerk Nederland vullen het noodfonds. In 2013 heeft het noodfonds 97.154 euro uitgegeven aan financiële noodsituaties bij vluchtelingen. ‘Mijn cliënt Ali H. Kwam wanhopig bij mij. Hij heeft een nieuwe woning, maar moet een maand huur extra betalen. We hebben een aanvraag ingediend bij het noodfonds. Gelukkig wordt het bedrag van de eerste maand huur nu voorgeschoten en met Ali is een haalbare betalingsregeling afgesproken.‘ Vrijwilliger op locatie
Voor meer informatie over VluchtelingenWerk Oost Nederland kunt u ons complete jaarverslag opvragen en op de website www.vwon.nl kijken.
Feiten en cijfers figuur 3: Waar komen de cliënten van VWON vandaan?*
figuur 1: aantal cliënten van VWON gemeenten
centrale opvang
totaal
volwassenen
7426
2550
9976
kinderen
2554
663
3217
totaal
9980
3213
13193
percentage man/vrouw
land van herkomst
aantal
Irak
2371
Somalië
1924
Syrië
1232
Afghanistan
1169
figuur 2: leeftijdsopbouw cliënten
Iran
682
3000
Eritrea
340
2500
Armenië
317
2000
Myanmar
310
1500
Rusland
267
1000
China
259
Overige landen
3708
45% vrouw
55% man
500 0
0<10
10<20
20<30
30<40
40<50 50<60
60<70 70<80 80<90
*van 614 personen is het land van herkomst niet bekend
90<100
Staat van Baten en Lasten Werkelijk 2013
Begroot 2013
Werkelijk 2012
BATEN
(in €)
(in €)
(in €)
Bijdragen gemeenten
2.847.610
2.524.035
3.468.759
Bijdragen via derden
99.525
–
83.889
1.424.167
1.077.356
1.014.817
6.010
0
91.793
Projectbijdragen
891.392
458.226
377.838
Overige baten (excl. rente)
285.192
177.432
83.684
Schenkingen aan Noodfonds
119.833
-
58.224
Projectbijdragen en programmagelden VWN Loonkostensubsidies
ombuigingen Rente
22.683
15.126
27.457
5.696.413
4.252.175
5.206.461
Huisvesting
458.935
473.167
579.142
Organisatie
978.683
654.881
873.072
Materiaal activiteiten/projecten
461.046
209.445
407.100
3.256.194
2.762.474
2.959.617
97.154
-
49.697
5.252.013
4.099.967
4.868.628
Exploitatieresultaat
444.400
152.208
337.833
Risico en reserve
170.892
127.440
105.000
Te bestemmen resultaat:
273.508
24.768
232.833
Totaal baten LASTEN
Personeel Uitgaven Noodfonds Totaal lasten
7
VluchtelingenWerk Oost Nederland wordt gesponsord door de volgende bedrijven:
A
Restaurant Troya
Staphorst
Kampen
Zwolle
Overijssel Ommen
Uitgave: VluchtelingenWerk Oost Nederland Hoofdkantoor; Rijnkade 87 6811 HD Arnhem tel. 026-3702777 email:
[email protected] www.vwon.nl Tekst: Marijke Toorman Fotograaf: Goedele Monnens Vormgeving: Catholijn Luteijn Maart 2014
Zeewolde
Almelo
Harderwijk
Deventer
Apeldoorn
Hengelo
Zutphen Veenendaal Rhenen
Gelderland
Ede Arnhem
Tiel
Nijmegen
Winterswijk Doetinchem
D
V
O
C
A
T
E
N
