VluchtelingenWerk Oost Nederland. Beleidsplan VluchtelingenWerk Oost Nederland Klaar voor de toekomst

VluchtelingenWerk Oost Nederland

Beleidsplan VluchtelingenWerk Oost Nederland 2013 – 2014

Klaar voor de toekomst

opgesteld: dec. 2012-mrt 2013 vastgesteld: 13 maart 2013 goegekeurd: 14 maart 2013


Verantwoording In 2012 fuseerden VluchtelingenWerk Midden-Gelderland en Gelderland-Zuid tot VluchtelingenWerk Gelderland. Nu staat de fusie met Overijssel tot VluchtelingenWerk Oost-Nederland voor de deur. Deze veranderingen hebben invloed op het werken de werkbeleving van de medewerkers en vrijwilligers. Schaalvergroting biedt voordelen zoals minder kosten en efficiënter werken. Maar organisatieveranderingen zijn voor de direct betrokkenen soms ook moeilijk te plaatsen in hun dagelijkse werk. Naast interne ontwikkelingen verandert de omgeving van de organisatie ook voortdurend. Nieuwe wetgeving, uitvoeringspraktijken en verhoudingen met klanten en samenwerkingspartners. De vraag: Waar sta ik? Waar staan we? wordt dan vaak gesteld. Het doel van dit beleidsplan is om medewerkers en vrijwilligers van VluchtelingenWerk Oost Nederland te helpen bij de beantwoording van deze vraag. Als input voor dit plan dienen onderzoeken, begrotingen, jaarverslagen, visiedocumenten, presentaties en verschillende praatsessies. Natuurlijk: na de vraag waar we staan, moeten we ons ook bezighouden met het vervolg: Waar gaan we naartoe? En: hoe komen we daar? Aanzetten hiertoe staan in dit plan. De volgende stap is de concrete uitwerking van onderdelen in uitvoeringsplannen. Op 10 december 2012 leverden circa 30 medewerkers en vrijwilligers tijdens een bijeenkomst in Arnhem input voor dit beleidsplan. De aanwezigen hebben inhoudelijke bijdragen geleverd over de drie speerpunten van beleid: • Burgerkracht. • Inburgering. • Regionale steunpunten. De geleverde bijdragen uit de bijeenkomst van december zijn verwerkt in dit plan. Dit beleidsplan bestrijkt de jaren 2013 – 2014 en dient naast de genoemde positiebepaling ook als onderlegger voor uitwerkingsplannen (plannen van aanpak) over onder meer inburgering. De planningshorizon van dit plan is met opzet kort gehouden omdat VluchtelingenWerk opereert in een politiek-bestuurlijk sterk dynamische omgeving. Met name de financiering van een aantal projecten op de lange termijn is nog onduidelijk. Het plan start met een korte beschrijving van het strategisch kader en de omgeving waarin VluchtelingenWerk opereert. In de hoofdstukken die daarop volgen, wordt de concrete vertaling van die speerpunten aangegeven in het beleid van de stichting.


Samenvatting De lokale stichtingen VluchtelingenWerk zijn tientallen jaren geleden ontstaan uit particulier initiatief van betrokken burgers. Het werk voor vluchtelingen is altijd gedragen door vrijwilligers. De stichtingen hebben zich in de loop der jaren aangepast aan ontwikkelingen als schaalvergroting, professionalisering en marktwerking. Eind 2012 is er een regionale stichting VluchtelingenWerk Gelderland en binnenkort VluchtelingenWerk Oost Nederland. Het werkgebied bestrijkt dan de provincies Gelderland en Overijssel. Wat opvalt is dat de organisatie zich op een pragmatische wijze landelijk en regionaal voortdurend weet aan te passen aan de veranderende omstandigheden. Daarbij doet VluchtelingenWerk geen concessies op de missie en kernwaarden maar dienen deze juist als de unique selling points voor de organisatie. De lijnen, die VluchtelingenWerk landelijk uitzet, lopen zichtbaar door in de regionale stichtingen. Stippellijntjes zijn lijnen geworden. Een positieve impuls hieraan levert onder meer het Directeurenoverleg (DO) die is ingericht in het kader van de herziening van de verenigingsstructuur “VluchtelingenWerk 2.0”. Op deze manier komt er meer lijn in de organisatie op landelijk niveau en wordt er tussen de regio’s onderling ook beter afgestemd en gebruikgemaakt van elkaars expertise. Kortom: VluchtelingenWerk is een geïntegreerd geheel waarin de uitvoering is gebaseerd op de uitgezette beleidskaders. VluchtelingenWerk is ontstaan uit lokale initiatieven, die in de loop der jaren zijn gebundeld. Die lokale oriëntatie is tegelijkertijd de sterke en zwakke kant van de organisatie. Met krimpende budgetten wordt het steeds lastiger om een landelijk dekkend netwerk te handhaven. Tegelijkertijd is het essentieel voor de zichtbaarheid van de organisatie om de diensten aan te bieden dichtbij de klant. Daarnaast is VluchtelingenWerk door het grote aantal lokaal gebonden vrijwilligers in staat om in te spelen op de lokale en regionale vraag en kan flexibel reageren op veranderende omstandigheden. De uitdaging voor de komende jaren is het koesteren van de lokale eigenheid en het voorkomen van witte vlekken in de dienstverlening. Dit werkt ook door in de manier van werken van medewerkers én vrijwilligers. De vrijwilliger van nu heeft meer oog voor zijn persoonlijke ontwikkeling, ook in het vrijwilligerswerk. VluchtelingenWerk biedt ruimte aan meer gedifferentieerde vrijwilligersfuncties. Dit, om het netwerk te verstevigen en noodzakelijke taken te blijven vervullen. De medewerkers vervullen hierin een sleutelpositie. Dat betekent ook het op een andere manier kijken naar het werk, de omgeving en de eigen rol in de organisatie. De basis hiervoor zijn toereikende financiële middelen om kwalitatief hoogwaardige diensten aan te bieden.


1. Strategisch kader VluchtelingenWerk Nederland (VWN) anticipeerde de afgelopen jaren op een snel veranderde omgeving. Het aantal vluchtelingen en asielzoekers dat in Nederland aankwam, nam af en stabiliseerde zich tot 10.000 tot 15.000 per jaar. Het maatschappelijk klimaat over nieuwkomers is verhard. En dat vertaalde zich ook in een politieke koers, waarin vluchtelingen en asielzoekers veel zakelijker werden bejegend. Daar kwam nog eens bij dat onder invloed van de verslechterde economie de lokale overheden minder geld vrijmaakten voor vluchtelingen en asielzoekers. Voor VluchtelingenWerk Nederland betekende dit het snel bijzetten van de bakens. Dit alles met het doel om: 1. De missie te blijven vervullen. 2. Een landelijk dekkend netwerk te handhaven. VluchtelingenWerk Nederland heeft in reactie op bovengenoemde veranderingen de kop niet in het zand gestoken maar durf getoond en nieuwe wegen ingeslagen. Dit resulteerde in initiatieven op het gebied van: • Het vergroten van de zichtbaarheid van de organisatie in het publieke debat over vluchtelingen en asielzoekers. • Beleid en uitvoering. • Klanten en leveranciers. Speerpunten Het beleid van VluchtelingenWerk Nederland spitst zich de komende jaren toe op de volgende drie speerpunten: • Burgerkracht (burgers centraal stellen bij beleidsontwikkeling en –uitvoering). • Inburgering (het ontwikkelen van een passend aanbod). • Regionale steunpunten (het voorkomen van zogeheten witte vlekken in de dienstverlening). De stichting VluchtelingenWerk Oost Nederland heeft deze speerpunten vertaald in de verschillende beleidsonderdelen. VluchtelingenWerk 2.0 Medio 2011 besloot VluchtenlingenWerk tot vernieuwing op het gebied van governance1, landelijke taken en bedrijfsvoering. Deze vernieuwing kreeg de werktitel ‘VluchtelingenWerk 2.0’. De reden hiervoor was een kritische reflectie op het eigen functioneren: ‘ VluchtelingenWerk is sterk in het ontwikkelen en formaliseren van kaders, maar het acteren binnen deze kaders via nieuw gedrag vormt een zwak punt.’2 Op het gebied van de organisatie zet het Landelijk Bureau in op de volgende items: • Uniformering van de ICT. • Het vaststellen van nieuwe lidmaatschapsvoorwaarden. • Verdere inzet op het uitvoeren van vrijwilligersbeleid. • Het verder verbeteren van de interne besluitvormingsprocessen (Directeurenoverleg). Verbreding dienstverlening Deze verbreding is aangegeven in het visiedocument van VWN, dat als uitgangspunt dient voor een discussie over een meerjarenvisie van VluchtelingenWerk Nederland.3 Die discussie heeft nog niet geleid tot een vastgestelde langetermijnvisie. In het werkplan en begroting 1

2 3

Governance is een oorspronkelijk Engelstalig begrip dat duidt op de handeling of de wijze van besturen, de gedragscode, het toezicht op organisaties. Daarbij gaat het onder meer om consistent management, samenhangend beleid, processen en beslissingsrechten voor een bepaalde bevoegdheid. Werkplan en Begroting VluchtelingenWerk Nederland 2012, p. 39. VluchtelingenWerk Nederland. Naar een Visie voor VluchtelingenWerk 2015. Voorjaar 2010


2013 van VWN wordt aangegeven dat het visiedocument een nadere duiding geeft aan de organisatiemissie en de doelgroepen van VluchtelingenWerk. Wel zijn in het document de volgordes aangegeven, die gelden binnen de inzet van VluchtelingenWerk Nederland. Die volgordes scheppen duidelijkheid in de keuzes, die het Landelijk Bureau en de regionale stichtingen voortdurend moeten maken. De schrijvers van het discussiestuk hanteren de volgende absolute volgordes: 1. Non refoulement, asielprocedure en opvang, gezinshereniging, materiële rechtspositie, voorwaarden voor eerste vestiging, inburgering, integratie en participatie (en terugkeer). 2. Collectieve en individuele belangenbehartiging, collectieve en individuele begeleiding (coaching) en individuele diensten. 3. Nationaal gaat voor internationaal. Dat betekent dat VWN zich primair richt op Nederland. Als (inter)nationale NGO ondersteunt VWN onder meer de inspanningen van de partners European Council for Refugees en Exiles (ECRE) en Amnesty International om te voorkomen dat minderjarige vreemdelingen in detentie worden geplaatst. De verbreding in samenwerking hangt nauw samen met de dienstverlening, die de afgelopen jaren is veranderd. De focus van de organisatie is in de loop der jaren verschoven van een onafhankelijke organisatie, die zich in Nederland op basis van de Universele Verklaring van de Rechten van de Mens inzet voor de bescherming van asielzoekers en vluchtelingen naar: • Het behartigen van de belangen van de vluchtelingen. • Een uitvoeringsorganisatie voor de integratie van vluchtelingen. • Een maatschappelijke organisatie (Non Gouvernementele Organisatie), waarvan de leden zich lokaal en regionaal kunnen inzetten voor alle migranten met of zonder verblijfsvergunning. • Een internationale organisatie voor capacity building aan de randen van de EU.


2. Omgeving Het maatschappelijk klimaat over vluchtelingen en asielzoekers is de afgelopen verhard. Dit heeft zich ook vertaald in een terughoudend restrictief regeringsbeleid. Het in het najaar van 2012 gesloten regeerakkoord van het Kabinet Rutte II heeft volgens VluchtelingenWerk Nederland een aantal positieve en negatieve aspecten. Zo juicht VWN toe dat er een structurele oplossing komt voor kinderen, die vijf jaar of langer in Nederland verblijven. VWN is ook positief over de speciale positie voor vluchtelingen, die zich niet extra in de schulden hoeven te steken om in te burgeren. Zorgen heeft VWN over: • De bemoeilijking van gezinshereniging. • Het verlengen van de naturalisatieprocedure. • Het strafbaar stellen van illegaliteit. Ondanks de kentering in het maatschappelijk klimaat blijkt uit onderzoek van het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP), dat Nederlanders veel waarde hechten aan normen en waarden en respectvol met elkaar omgaan. Wel is er een scherpe verdeling herkenbaar in links en rechts in het politieke spectrum en laag- versus hoogopgeleid in de bejegening van vluchtelingen. Mensen met een hogere opleiding en links in het politieke spectrum nemen een positievere houding aan tegenover vluchtelingen. De onderzoeken waarop deze uitspraken zijn gebaseerd, stammen uit 2008 en 2009. Maar begin 2013 is het maatschappelijk klimaat niet wezenlijk veranderd. Sterk merk ‘ We zijn onvoldoende zichtbaar en tonen te weinig lef ’. Dit is één van de conclusies uit het onderzoek naar de positionering en de merkstrategie van VluchtelingenWerk Nederland, augustus 2012.4 Het doel van het onderzoek was om te werken aan een sterk merk, gedragen door de gehele organisatie. Samen met de visie en de missie is het merk de derde pijler onder de organisatiecultuur. Een goede naam en reputatie is een doorslaggevende voorwaarde om de binding met belangrijke relatiegroepen als vrijwilligers en donateurs te verstevigen. Een sterk merk draagt bij aan het houden van de huidige en aantrekken van nieuwe financiers. Mensen en organisaties identificeren zich graag met een organisatie die ook bij anderen goed ligt. Het onderzoek bevat een aantal concrete adviezen over de positionering, het merk en de organisatie van VluchtelingenWerk Nederland. Ide:phix adviseert VluchtelingenWerk onder meer om zich te positioneren op breed gedeelde waarden in de Nederlandse samenleving als ‘Medemenselijkheid’ en ‘Recht op veiligheid’. Dat is aantrekkelijker voor externe groepen en werkt bindend voor de organisatie. Daarbij moet de mens centraal staan in het merk: dus de verhalen van vluchtelingen en vrijwilligers. De adviezen zijn overgenomen door VluchtelingenWerk Nederland. In het ‘ Werkplan en de Begroting VluchtelingenWerk Nederland 20135, is het vergroten van de zichtbaarheid van de organisatie één van de vijf punten onder de in 2011 ingezette lijn van meer eenheid in beleid en uitvoering. Dit betekent concreet het trainen van medewerkers over de manier waarop ze het verhaal van VluchtelingenWerk Nederland zo goed mogelijk kunnen neerzetten. In bijlage I zijn de adviezen van Ide:phix opgenomen. Het Sterk Merk traject biedt veel kansen om zich als nieuwe organisatie (VluchtelingenWerk OostNederland) te bewijzen en te laten zien. Het loopt eigenlijk als een rode draad door het zowel het landelijke als regionale beleid voor de komende jaren. VluchtelingenWerk Oost-Nederland kan dit op regionaal niveau oppakken door: • Het inzetten van lokale ambassadeurs. • Het delen van goede ervaringen/testimonials. • Het inzetten van ex-cliënten. • Het gebruik van social media te intensiveren. • Het aanbieden van nieuwe diensten. 4 5

Ide:phix Merkingenieurs. Sterk merk – positionering en merkstrategie, Utrecht, augustus 2012. Werkplan en Begroting VluchtelingenWerk Nederland 2013, p. 8.


3. Vrijwilligers In opdracht van VluchtelingenWerk Nederland voerde Motivaction medio 2012 het Vrijwilligersonderzoek 2012 uit.6 Doel was om inzicht te krijgen in de drijfveren en beleving van het vrijwilligerschap. De informatie hierover is belangrijk om de volgende redenen: • Vrijwilligersfuncties worden verbreed. Mogelijk gaan vrijwilligers ook werk verrichten dat nu door betaalde coördinatoren wordt gedaan. • VluchtelingenWerk wil mensen aan zich binden, die activiteiten verrichten zonder directe relatie met vluchtelingen of asielzoekers. • De 6.500 vrijwilligers kunnen binnen hun eigen netwerk als ambassadeurs van de organisatie optreden. Dit, om het draagvlak voor VluchtelingenWerk te vergroten. Motivaction heeft op grond van het onderzoek een aantal kernconclusies geformuleerd. Daarin komt naar voren dat de gemiddelde vrijwilliger tevreden is. Toch is er sprake van een krimp onder met name de groep jongere vrijwilligers. ‘ (…) deze groep lijkt een andere vorm van vrijwilligerschap na te streven: kortstondiger, vanuit een meer generieke motivatie (iemand helpen), en met een pragmatische blik op zaken: “Je helpt een ander en steekt er zelf iets van op”. Tijdens het onderzoek brachten de vrijwilligers spontaan de aansturing door begeleiders in. Nieuwe vrijwilligers worden onvoldoende ingewerkt en een deel van de vrijwilligers voet zich niet goed begeleid en uitgedaagd door zijn of haar persoonlijke begeleider. De vrijwilliger voelt zich meer ambassadeur van hun cliënt(en) dan van VluchtelingenWerk. Bij het vertellen over ervaringen aan personen in hun sociale omgeving, stuiten ze op vooroordelen. Zij missen een actieve rol van VluchtelingenWerk in het beïnvloeden van de publieke opinie. Motivaction adviseert VluchtelingenWerk Nederland om een aantal ‘next steps’ te zetten op de volgende gebieden: • Faciliteer de persoonlijke ontwikkeling voor met name de jonge vrijwilligers. • Zorg voor meer persoonlijk contact tussen vrijwilliger en begeleider. • Geef oudere vrijwilligers meer inspraak in hun werk, nu er een verschuiving plaatsvindt van bezoldigde taken naar de verantwoordelijkheid van de vrijwilligers. • Laat vrijwilligers meer optreden als ambassadeur voor VluchtelingenWerk. Alle adviezen van Motivaction staan in Bijlage II. Burgerkracht en de inzet van vrijwilligers In april 2011 bracht de Raad voor Maatschappelijke Ontwikkeling (RMO) het essay ‘Burgerkracht, de toekomst van het sociaal werk in Nederland’ uit. De auteurs Nico de Boer en Jos van der Lans schetsen hierin een toekomstbeeld waarin instituties beter aansluiten bij de vermogens van burgers. Daarbij evolueren welzijnsinstellingen van productiebedrijven in opdracht van de gemeente naar facilitaire bedrijven in opdracht van groepen burgers. Op buurt-, wijk- en lokaal niveau is bij burgers veel bereidheid aanwezig is om bij te dragen aan de sociale samenhang. Voorwaarde is dat er een directe relatie bestaat tussen de geleverde bijdrage en de directe (woon)omgeving. VluchtelingenWerk ‘concurreert’ hier wel met een aantal andere organisaties en de beschikbare (vrije) tijd, die mensen willen inzetten. Daarom is het belangrijk om onderscheidend te zijn. En zeker hier zijn de volgende handvaten bruikbaar uit het onderzoek van ide:phix: • Onderscheid op ‘ Medemenselijkheid’ en ‘Recht op veiligheid’. • Opvallen en creativiteit tonen. • Opereren met een portie durf en lef. 6

Motivaction research and strategy. Vrijwilligersonderzoek 2012 VWN 16-8- 2012. Aan het kwantitatieve deel van het onderzoek deden vanuit VluchtelingenWerk Gelderland 178 respondenten mee.


Vrijwilligerswerk is meer een kwestie van vraag en aanbod en zakelijker geworden. Onderzoek wijst ook uit dat de vrijwilliger vanuit menselijke waarden de keuze voor een bepaalde organisatie maakt. Daarnaast wil hij/zij er iets aan overhouden, zich ontwikkelen. Dat sluit aan bij het hierboven geschetste beeld van autonome en zelfredzame burgers. Onderzoek vrijwilligers VluchtelingenWerk Gelderland Voor het bestuur van VluchtelingenWerk Gelderland waren de uitkomsten van het Vrijwilligersonderzoek 2012 aanleiding om in november 2012 een eigen onderzoek te starten onder de medewerkers en vrijwilligers van VluchtelingenWerk Gelderland.7 Temeer omdat aan het landelijke onderzoek in augustus 2012 ook 178 vrijwilligers van VluchtelingenWerk Gelderland deelnamen. Het verslag van het onderzoek in Gelderland gaat verder dan de groep vrijwilligers. Het verschaft ook een goede weergave van de mening van de medewerkers in verschillende functies over de begeleiding van vrijwilligers. In Bijlage III zijn per item de conclusies en aanbevelingen opgenomen. Uit het onderzoek blijkt dat afspraken over de begeleiding van vrijwilligers wel vastliggen maar niet worden uitgevoerd. Dat betekent voor de komende periode dat die afspraken herbevestigd moeten worden. En dat betekent concreet: -staand beleid opfrissen; -meer gebruikmaken van specifieke competenties; -slim organiseren. Daarnaast wil VluchtelingenWerk Oost Nederland voor wat betreft de werving van nieuwe vrijwilligers actief beleid voeren op: -jongeren; -migranten; -specialisten.

4. Medewerkers Medewerkers en vrijwilligers moeten anticiperen op soms snel veranderende omstandigheden. De schaalvergroting van de organisatie maakt het kijken naar de omgeving met een bredere blik noodzakelijk. Daarin ligt niet de bedreiging, maar juist de kans met de juiste mindset: ‘Waar ligt werk, waar ben ik nodig?’ VluchtelingenWerk gaat zich als merk anders positioneren. Dit, met het doel om mensen en organisaties aan zich te binden en om nieuwe financieringsbronnen aan te boren. Dat betekent dat de focus van medewerkers verschuift naar het functioneren binnen (lokale) netwerken. In verband hiermee kun je als organisatie ook anders kijken naar de vrijwilligers. De vrijwilligers hebben hun wortels in de lokale gemeenschap en beschikken naast hun relatienetwerk over een aantal vaardigheden, die ze misschien ook willen inzetten voor VluchtelingenWerk. Medewerkers moeten over de deskundigheid beschikken om dit tot nu toe onderbenutte ‘reservoir’ aan te boren. In het positioneringsvoorstel is ook aangegeven dat de medewerkers handvatten moeten hebben om deze omslag te maken. VluchtelingenWerk Oost Nederland gaat in gesprek met de medewerkers om die handvatten en bijbehorende competenties te ontwikkelen. 7

Verslag onderzoek deskundigheidsbevordering van vrijwillige medewerkers van VluctelingenWerk Gelderland. Pieter Poels. November 2012. In oktober 2012 zijn gesprekken gevoerd met 8 vrijwilligers, 4 LAV-ers, directeur, regiomanager, stafmedewerker P en O, beleidsmedewerker vrijwilligersbeleid bij VWN, contactpersoon VW Gelderland voor training en opleiding, de medewerker P en O van Noord-Nederland.


Betrokken op de fusie met Overijssel betekent dat voor de leidinggevenden dat ze zich niet directief opstellen naar de vrijwilligers maar dienstbaar en facilitair opereren. Dat kan door bij het aantrekken van nieuwe jongere vrijwilligers en die te koppelen aan nieuwe diensten. Bij de laatste reorganisatie bij VluchtelingenWerk Gelderland is de functiegroep administratief medewerkers geschrapt. In plaats hiervan sturen nu fulltimers de vrijwilligers aan. In die werkbegeleiding staat het competentiegericht leren centraal. Een grote groep vrijwilligers wil zich ontplooien binnen VluchtelingenWerk Oost Nederland. De organisatie wil hierover graag het gesprek aangaan met de vrijwilligers. Een optie voor de korte termijn hierbij is het instellen van Sterk Merk groepen. Instrumenten als ‘Elders Verworven Competenties’ (EVC), Europass en een Persoonlijk Ontwikkelingsplan (POP) bieden hiertoe mogelijk goede toepassingsmogelijkheden. Organisatiecultuur Openheid en betrokkenheid zijn cruciaal om de organisatie lerend en vitaal te houden èn om de fusie tussen Gelderland en Overijssel tot een succes te maken. Daarbij is een goede balans in de formele en informele communicatie noodzakelijk. Onlangs is een element toegevoegd dat naadloos aansluit bij het streven naar een open en betrokken organisatiecultuur. Het bestuur organiseert jaarlijks minimaal twee Algemene Medezeggenschapsbijeenkomsten (AM). Eén rond de totstandkoming van de jaarrapportage en één rondom de begroting in het najaar. Deze AM-en worden in iedere regio van de stichting apart gehouden. Organisatie van en communicatie over deze twee AM-en zijn de verantwoordelijkheid van het bestuur. Daarnaast kunnen medewerkers zelf in overleg met het bestuur een AM organiseren. Voorwaarde is dat beiden van mening zijn dat het gaat om een relevant onderwerp.8

8

Huishoudelijk Reglement VluchtelingenWerk Gelderland. Artikel Algemene Medezeggenschapsbijeenkomsten.


6. Producten en diensten In hetzelfde jaar 2010 waarin VluchtelingenWerk Nederland het discussiedocument over de visie voor 2015 opstelde, bogen 30 medewerkers van de toenmalige stichting VluchtelingenWerk MiddenGelderland zich over de strategie voor de komende jaren. Dit alles onder het motto: Missie Mensen Markten.9 De oogst van die discussie is nog steeds waardevol. Enerzijds omdat het goed aangeeft welke weg VluchtelingenWerk heeft afgelegd bij het bepalen van de missie. Maar ook omdat hier al de bandbreedte is aangegeven voor de missie in relatie tot de markt. De conclusie uit de discussie is dat het niet gaat om de keuze voor òf volledige marktoriëntatie òf de interne organisatieversterking òf terug naar de ideële belangenorganisatie. Dit om de volgende redenen: • Zou VluchtelingenWerk bijvoorbeeld kiezen voor volledige marktoriëntatie, dan zou dat leiden tot verlies van geloofwaardigheid. • Interne oriëntatie leidt tot spanningen op gedeelde waarden en verlies van gezamenlijkheid. • Een ‘ back to the roots’ strategie betekent verlies op vitaliteit van de organisatie. Het gaat er om de balans tussen de verschillende orientatie te vinden, met elkaar te delen en uit te dragen. Op die manier kan de stichting zowel geloofwaardig, verbindend als vitaal zijn. Vertaald naar taken betekent het zowel ‘Het begeleiden van vluchtelingen van Schiphol tot Emplooi’ als ‘geen mens mag gedwongen op straat komen te staan’. Inburgering & Uitgeprocedeerden Met de wijziging van de wet Inburgering verandert de verhouding tot de primaire klantengroep: vluchtelingen en nieuwkomers. Vanaf 2013 bepaalt de gemeente niet meer aan welk traject een nieuwkomer deelneemt, maar kiest hij zelf. Samen met andere organisaties wil VluchtelingenWerk hen een passend aanbod doen. VluchtelingenWerk Gelderland en Overijssel ontwikkelen voor VluchtelingenWerk Oost-Nederland een plan van aanpak. Hierbij wordt voortgebouwd op het succesvolle project Taalcoaches. Taallessen alleen zijn niet voldoende. In relatie tot de missie van VluchtelingenWerk gaat het eigenlijk om de participatie in de samenleving. VluchtelingenWerk kan zich op dit aspect onderscheiden van andere aanbieders doordat de organisatie over een langere tijd een vertrouwensband kan opbouwen met een vluchteling (Van Schiphol tot Emplooi). Ook de één-op één relatie met een cliënt is een voordeel voor VluchtelingenWerk. De organisatie zal er vanuit haar positie van onafhankelijke belangenbehartiger voor waken over àlle inburgeringsmogelijkheden informatie te verstrekken. Op termijn zal onderzocht worden of het wenselijk is de inburgeringsactiviteiten in een aparte stichting onder te brengen, ook om de financiele risico's te spreiden. De groep uitgeprocedeerden verdient bijzondere aandacht. VluchtelingenWerk heeft onvoldoende scherp welke rol de organisatie voor deze mensen wil en kan spelen. Duidelijk is dat de grotere gemeenten een vraag/behoefte hebben naar ondersteuning rond dit vraagstuk. VluchtelingenWerk kan juridische ondersteuning bieden en opvang. Wat betreft de opvang kan nog intensiever worden samengewerkt met onder meer kerkelijke organisaties. Zeker als het gaat om de financiering behoort ook een overleg met de provincie tot de mogelijkheden. De insteek van VluchtelingenWerk in het overleg met de grotere gemeenten en de provincie is, naast het aspect van medemenselijkheid en rechtvaardigheid, in ieder geval ook het besparen van maatschappelijke kosten voor deze instanties. De interne discussie over de vraag welke diensten VluchtelingenWerk voor de groep uitgeprocedeerden wil en kan aanbieden is levend en moet leiden tot concrete voorstellen voor verbetering. Maatschappelijke aanbesteding Bij maatschappelijke aanbesteding vragen gemeenten maatschappelijke organisaties als VluchtelingenWerk om gezamenlijk een probleem aan te pakken. Ook de financiers van projecten stellen de eis dat VluchtelingenWerk aantoonbaar deel uitmaakt van maatschappelijke allianties. Daarom zoekt de stichting samenwerking met instellingen met een vergelijkbare rol in het sociale domein. Het Landelijk Bureau ondersteunt ook de regionale stichtingen bij het ontwikkelen van allianties 9

Brainstorm Missie, Mensen, Markten, aanzet strategieplan. Arnhem-Lunteren 2010.


7. Financieel Een kwalitatief hoge dienstverlening garanderen met minder geld. Dat is de uitdaging waar het landelijk bureau en de regionale stichtingen voor staan op de middellange termijn (2013 – 2014). In vergelijking met het jaar 2012 is de begroting voor 2013 2,5 miljoen euro gekrompen. Een grote financiële aderlating voor de organisatie is de vermindering van de bijdragen uit de Nationale Postcode Loterij (NPL). Over de periode 2013 – 2018 draagt de NPL jaarlijks 9 miljoen bij. In de te besteden middelen is de verhouding tussen Landelijk Bureau en Regio’s: 1/3 – 2/3. Was er in 2011 nog ruim 25 miljoen euro te verdelen, in 2015 zal dit zijn verlaagd naar 17/18 miljoen. Samen met de verminderde bijdrage uit de NPL heeft de organisatie dan over een periode van vijf jaar bijna 8 miljoen euro ingeleverd. Door maatregelen op het gebied van huisvesting, inkoop, overhead, reorganisatie en samenwerking met andere organisaties is het gelukt om de effectiviteit van de vereniging te behouden. Een forse en voor een aantal medewerkers ook pijnlijke krachtsinspanning. Regionale steunpunten De verminderde financiële armslag betekent dat VWN op zoek moet naar andere financiers bij vermogensfondsen, Europese fondsen en bedrijven. De middelen, die op deze manier binnenkomen worden projectmatig ingezet. In de discussie over de manier waarop de organisatie de krimpende budgetten kan opvangen, zijn drie scenario’s besproken: niets doen, samenwerking met derden op onderdelen, schaalvergroting. Met de vorming VluchtelingenWerk Oost-Nederland hebben Gelderland en Overijssel de keuze gemaakt voor schaalvergroting. VluchtelingenWerk Nederland en de regionale stichtingen gaan versterkt inzetten op de spreiding van inkomsten. Het aandeel van donateurs en bedrijven op de begroting moet de komende jaren stijgen. Dat neemt niet weg dat ook voor de komende jaren het grootste deel van de inkomsten van VluchtelingenWerk Oost Nederland komt van de gemeenten. De komende jaren moeten de inspanningen worden vergroot om donateurs te werven en andere sponsors dan gemeenten aan te trekken. Door de uitbreiding van het werkgebied met Zuid- en OostGelderland in de loop van 2012, is het budget van VWG gestegen. Die stijging verhult een afname in de budgetten van de gemeente. Gemiddeld genomen gaat het om een afname van 15% op de subsidiebaten van alle gemeenten. Met ingang van 1 januari 2013 fuseert Gelderland met Overijssel en ontstaat ‘ Vluchtelingenwerk Oost-Nederland’. De ambitie van deze schaalvergroting is het voorkomen van witte vlekken in de dienstverlening. Dat betekent ook het aanbieden van diensten in regio’s waar de stichting nu nog niet of nauwelijks aanwezig is. Vanuit de Vereniging komen daar middelen voor beschikbaar. Risico’s 2013 Gemeentebudgetten staan onder druk en de instroom van nieuwe asielzoekers en vluchtelingen naar centrale opvang en gemeenten is blijvend laag. De risico’s voor de komende periode zijn verdere bezuinigingen bij de opdrachtgevers. Voor 2013 een verdere daling dan de nu ingeboekte 15% (tov 2012) niet aannemelijk. Mogelijk compenseert de omzet in de inburgeringsmarkt (een deel van) deze teruggang. Voor 2014 en verder zijn de budgettaire kaders nog onzeker. .


Bijlage I Adviezen Ide:phix Merkingenieurs. Sterk Merk – positionering en merkstrategie VWN, augustus 2012. Positionering: ideologie, emotie en peper • Positioneer VluchtelingenWerk Nederland op breed gedeelde waarden als ‘Medemenselijkheid’ en Recht op veiligheid’. Dat is aantrekkelijker voor externe groepen en werkt bindend voor de organisatie. • De mens staat centraal in het merk: de verhalen van vluchtelingen en vrijwilligers. • Met ‘peper’! Wees deskundig en betrouwbaar, maar toon ook pit: de persoonlijkheid van een pleitbezorger: ‘zelfverzekerd, initiatiefrijk en warm’. Merk en communicatie (zichtbaarheid) • Kies voor meer consistentie en eenduidigheid in het merk (naam en visuele stijl). • Bouw aan additionele, unieke merkattributen/ -kenmerken. • Zorg voor activiteiten die elkaar versterken (geen campagnes die los van elkaar staan). • Zorg dat je opvalt en wees creatief. Organisatie • Creëer bewustwording rond het merk VluchtelingenWerk: concreet maken wat het betekent voor iedereen. • Op lokaal en landelijk niveau medewerkers/vrijwilligers handvatten geven. • Stimuleer op alle niveaus durf en lef (en wees niet bang om fouten te maken).


Bijlage II Adviezen Motivaction research and strategy. Vrijwilligersonderzoek, augustus 2012 VWN. Nieuwe vrijwilligers: • Benadruk voor jonge vrijwilligers de ontwikkelmogelijkheden (persoonlijke ontwikkeling) en het werken met mensen uit andere culturen (interculturele vaardigheden). • Benadruk voor de oudere, loyale vrijwilligers het werken met mensen uit andere culturen en het helpen van mensen in nood. • Sta bij het inwerken van vrijwilligers stil bij: missie, doelstelling en organisatiestructuur van VluchtelingenWerk. Behoud van vrijwilligers: • Zorg voor voldoende contactmomenten tussen vrijwilliger en begeleider. • Besteed aandacht aan de niet-materiele waardering voor oudere vrijwilligers. • Stel voor de jongere vrijwilliger een persoonlijk ontwikkelingsplan op en rouleer in functies en activiteiten. • Jongere vrijwilligers informeren over minder tijdrovende activiteiten binnen organisatie. • Zorg voor ontmoeting tussen vrijwilligers. Verschuiving van bezoldigde naar onbezoldigde taken: • Taken die te maken hebben met kwaliteitsborging (toezicht, beoordeling, deskundigheid) en extern contact laten bij betaalde medewerkers. • Verschuiving van bezoldigde taken naar verantwoordelijkheid vrijwilligers is goed mogelijk. • Geef oudere vrijwilligers meer inspraak in hun werk. Ambassadeursrollen: • Vrijwilligers zijn meer ambassadeur van hun cliënt. • Vrijwilligers willen best de opinie beïnvloeden door informele gesprekken of voorlichtingsactiviteiten. Ze voelen minder voor fondsenwerving. • Neem media optredens van VluchtelingenWerk op nieuwsbrieven of vermeldt ze op intranet.


Bijlage III Conclusies en aanbevelingen onderzoek deskundigheidsbevordering vrijwillige medewerkers VluchtelingenWerk Gelderland, november 2012. Item Selectie en inwerking van vrijwilligers

Werkbegeleiding van vrijwilligers

Introductie en scholing

Overlegvormen op de locaties Coachen in plaats van helpen

Cursussen en trainingen van VluchtelingenWerk Nederland Andere vormen van deskundigheidsbevordering Gewenste cursussen en trainingen voor vrijwilligers Gewenste curussen en trainingen voor medewerkers Waardering vrijwilligers

Conclusies en aanbevelingen • De vrijwilligers beschikken doorgaans niet over taak/functieomschrijvingen en functieprofielen. Actualiseer de functieprofielen voor vrijwilligers zoals verwoord in de vrijwilligersnotitie van 2009. • Zorg dat elke nieuwe vrijwilliger na 8 weken een evaluatiegesprek heeft. Voor dat gesprek is een handvat beschikbaar. • Maak naar het voorbeeld van VluchtelingenWerk NoordNederland een folder voor inwerking. • Een significant aantal vrijwilligers is niet tevreden over de beschikbaarheid en inzet van de LAV-ers. • Zorg voor quick wins door verbetering in telefonische bereikbaarheid en het regelen van vervanging. • Maak een compact handboek met werkinhoudelijk en huishoudelijke informatie (digitaal beschikbaar en met doorklikmogelijkheden naar achtergrondinfo elders). • Jaarlijks een evaluatiegesprek tussen medewerker en vrijwilliger. • Exitgesprekken met vertrekkende vrijwilligers. • De helft van de nieuwe vrijwilligers neemt niet deel aan de introductie.10 • Organiseer minimaal zes maal per jaar een introductie/scholing. • Uniformering van het werkoverleg qua inhoud en frequentie. • Brede steun van vrijwilligers en medewerkers voor deze visie van VluchtelingenWerk Gelderland. • Organiseer over dit thema themabijeenkomsten en trainingen. • Secretariaat van VW Gelderland informeert alle vrijwilligers periodiek over het aanbod van het Landelijk Bureau. • Organiseer per kwartaal in elke regio themabijeenkomsten voor vrijwilligers. • Mogelijke items: computergebruik, het nieuwe werken, registratie. • Aansluiting bij Welzijn Nieuwe Stijl. • •

10

Een significant aantal vrijwilligers voelt zich niet gewaardeerd. Medewerkers kunnen die waardering explicieter uiten door die gewoon uit te spreken, stilstaan bij jubilea en verjaardagen en het organiseren van informele activiteiten als etentjes etc.

Verslag onderzoek. Interview Jan Pelster, medewerker P en O, VluchtelingenWerk Gelderland, p. 11.


Extra en of alternatieve inzet van vrijwilligers

•

Op alle locaties is het mogelijk om vrijwilligers te vragen om extra taken te vervullen. Uit het onderzoek van Motivaction blijkt ook dat vrijwilligers daar in meerderheid geen bezwaren tegen hebben.

VluchtelingenWerk Oost Nederland. Beleidsplan VluchtelingenWerk Oost Nederland Klaar voor de toekomst

Recommend Documents