JAARVERSLAG MONUMENTENCOMMISSIE 2001 Gemeente Leiden
Foto: Tekst: Uit de put gerestaureerde panden aan de Haverstraat
1.
Inleiding De gemeentelijke Monumentencommissie is ingesteld in 1982. Dit is het twintigste jaarverslag. Het jaarverslag is opgebouwd uit de volgende onderwerpen: samenstelling, secretariaat, werkzaamheden commissie en tot slot een evaluatie en vooruitblik. Tevens is bijgevoegd een overzicht van de door de Monumentencommissie uitgebrachte adviezen en een overzicht van de panden die door het College van Burgemeester en Wethouders in 2001 op de gemeentelijke monumentenlijst zijn geplaatst.
2.
Samenstelling Commissie In het jaar 2001 hadden de volgende personen zitting in de commissie: -
Voorzitter: De heer mr. W.M.N. Eggenkamp te Heemstede; directeur Stadsherstel Amsterdam (aftredend: 1 januari 2003)
-
De heer ir. J.G. Wegner te Delft; docent stedenbouwgeschiedenis en stedenbouwkundige monumentenzorg aan de Technische Universiteit te Delft (aftredend: 20 december 2002)
-
De heer R.J. van Cruijsen te Leiden; oud-lid van de gemeenteraad; antiquair, tevens binnenhuisarchitect (aftredend: 14 mei 2003)
-
De heer ir. B.L.A.M. Veldman te Leiden; architect (aftredend: 21 september 2003)
-
De heer dr. H.M.H. van de Schoor te Den Haag; docent architectuurgeschiedenis bij de opleiding kunstgeschiedenis aan de Universiteit te Leiden (aftredend: 21 september 2001)
-
De heer drs. E.G. van Welie te Den Haag; uitgever en architectuurhistoricus (benoemd op aanbeveling van het Overleg Cultureel Erfgoed Leiden (OCEL), waarin onder andere vertegenwoordigd zijn de Stichting Diogenes Leiden, de Stichting Industrieel Erfgoed Leiden (STIEL) en Stichting Levend Ambacht Leiden (STAL) (aftredend: 21 september 2001)
Op 21 september 2001 traden twee leden af als commissielid vanwege het verlopen van de termijn van aanstelling: de heer dr. H.M.H. van de Schoor en de heer drs. E.G. van Welie. Omdat het aantal leden van de commissie daarmee werd teruggebracht tot vier zijn vervolgens vier nieuwe leden door de Raad (bij raadsbesluit nr. 01.0103) aangesteld op 13 november 2001. Deze nieuwe leden zijn: -
Mevrouw dr. E. den Hartog te Noordwijkerhout; docent architectuurgeschiedenis bij de opleiding Kunstgeschiedenis aan de Universiteit te Leiden, directeur Kastelenstichting Holland en Zeeland (aftredend: 13 november 2005)
-
De heer dr. G.H.P. Steenmeijer te Utrecht; eigenaar van een Bureau voor Bouwhistorisch Onderzoek te Utrecht; Kunsthistoricus (aftredend: 13 november 2005)
1
3.
-
De heer drs. J. Westerman te Leiden; werkzaam bij het Gelders Genootschap als monumentendeskundige, promovendus in de Middeleeuwse Bouwkunst (aftredend: 13 november 2005)
-
De heer ir. J. Kamphuis te Delft; eigenaar van een Bureau voor Bouwhistorisch Onderzoek te Koudekerk aan de Rijn, werkzaam bij de Rijksgebouwendienst, tevens lid van de Adviescommissie Ruimtelijke Kwaliteit (aftredend: 13 november 2005)
Secretariaat Secretaris van de monumentencommissie in de eerste helft van 2001 was mevrouw drs. M.C. van Riel, werkzaam bij de afdeling Beleid en Projecten. In de tweede helft van 2001 werd zij opgevolgd door mevrouw drs. I. Atsma – Leendertse. De ondersteuning werd in 2001 verzorgd door mevrouw drs. E. Steneker. Door het College van Burgemeester en Wethouders werden op 30 oktober 2001 mevrouw drs. I. Atsma - Leendertse en mevrouw drs. E. Steneker als secretaris en adjunct-secretaris aangesteld. Beiden zijn werkzaam bij de afdeling Beleid en Projecten.
4.
Werkzaamheden van de commissie a.
algemeen De commissie heeft in 2001 vijf maal vergaderd, te weten de vergaderingen 137 tot en met 141 (21 februari, 11 april, 20 juni, 19 september en 21 november 2000). Deze vergaderingen waren openbaar en van tevoren aangekondigd in de gemeentelijke advertentie. De vergaderingen stonden in het teken van het vaststellen van adviezen over de plaatsing van panden op de gemeentelijke monumentenlijst. Daarnaast werden drie vergaderingen in beslotenheid gevoerd t.w. op 21 februari, 20 juni en 21 november 2001. Deze vergaderingen stonden in het teken van de te ontwikkelen Nota Cultureel Erfgoed 2002 – 2010 en de daaraan gerelateerde werkwijze van de Monumentencommissie.
Foto: Tekst: Haagweg 2 - 4
b.
adviezen De commissie heeft de beoordeling van de bebouwing langs de historische invalswegen voortgezet. De vergaderingen zijn voor een belangrijk deel besteed aan het behandelen van adviezen over de Rijnsburgerweg. Daarnaast heeft de commissie – gevraagd en ongevraagd - geadviseerd over individuele panden / complexen zoals Roomburgerweg 3a (fabriek Het Kaasmerk), Haagweg 2 - 4 (vml. ambachtschool), Haagweg 59 - 61 (vml. directeurswoning) en Hooigracht 15 (vml. St. Elisabethziekenhuis). In het jaar 2000 werden de criteria vastgesteld voor de plaatsing van (uit de put) gerestaureerde panden. Op basis van deze criteria heeft de commissie advies 2
uitgebracht over een aantal gerestaureerde panden uit de Gortestraat en de Haverstraat. In bijlage 1 staat per vergadering aangegeven welke adviezen werden vastgesteld. Daarnaast heeft de commissie gesproken over het voorontwerp stadsvernieuwingsstructuurplan Aalmarkt e.o. Daarbij ging de aandacht uit naar de monumentale waarden van de bestaande bebouwing in het gebied en de gevolgen van de plannen. De commissie concludeerde dat zij bij haar reeds in 1999 uitgebrachte advies blijft, waarbij zij zich kritisch uitlaat over de nieuw te maken steeg en het Waagplein. Dit advies vulde zij aan met een negatief oordeel over de hoogte van de bebouwing aan de achterzijde (aan de binnenruimte tussen Aalmarkt en Breestraat). Tevens benadrukt de commissie de hoge monumentale waarde van de voormalige Aalmarktschool. c.
collegebesluiten en bezwaarschriften In bijlage 2 staan de 45 panden welke door het College van Burgemeester en Wethouders in 2001 zijn geplaatst op de gemeentelijke monumentenlijst. Eind 2001 waren er in totaal 1491 gemeentelijke monumenten. Er zijn (ter vergelijking) 1363 rijksmonumenten en 1 provinciaal monument. Er werden dit jaar drie bezwaarschriften ingediend tegen plaatsing op de gemeentelijke monumentenlijst. Dit betreft de panden Rijnkade 2a, Rijnsburgerweg 41 en Roomburgerweg 3a. Voor het pand Rijnkade 2a heeft de commissie van de Bezwaar- en Beroepschriften het bezwaarschrift ongegrond verklaard. Het College van Burgemeester en Wethouders heeft dit advies overgenomen bij besluitnr. M/01.0744. Voor de andere twee panden loopt de procedure nog. Verder werden er door enkele eigenaren wel kanttekeningen tijdens de periode van zienswijze geplaatst, maar in individuele gesprekken werden vragen en onzekerheden weggenomen.
Foto: Tekst: Breestraat 50 / Minerva d.
incidentele verzoeken De commissie heeft o.a. het verzoek van derden ontvangen om naar de beschermenswaardigheid te kijken van panden Middelstegracht 36, en Haarlemmerstraat 230. Ook werd de beschermenswaardigheid van het pand Stille Rijn 9 vastgesteld, naar aanleiding van het verzoek de Rijksdienst voor de Monumentenzorg om advies van de gemeenteraad inzake plaatsing op de Rijksmonumentenlijst. Namens het College van Burgemeester en Wethouders werd tevens de beschermenswaardigheid onderzocht van de panden Haagweg 2 - 4 en Nieuwe Mare 9.
5.
Evaluatie en vooruitblik De commissie is verheugd dat de inventarisatie van de historische gebieden buiten de binnenstad is voortgezet. Wel wordt geconstateerd dat in het afgelopen jaar minder adviezen zijn uitgebracht dan in voorgaande jaren. Dit had te maken met een tijdelijke 3
onderbezetting op de afdeling Beleid en Projecten van de gemeente Leiden, die inmiddels is opgelost. De commissie zet in 2002 haar advieswerkzaamheden voort ten aanzien van de panden op de Rijnsburgerweg en de Boerhaavelaan, beiden belangrijke invalswegen. Daarnaast is er nog een aantal individuele panden – her en der verspreid binnen de singels – waarvan de beschermenswaardigheid reeds is vastgesteld, maar waarover de commissie nog een advies moet uitbrengen. Deze panden hebben het komende jaar prioriteit. In 2002 zal de commissie opnieuw kijken naar de panden in het plangebied Aalmarkt e.o. die niet zijn geplaatst op de monumentenlijst. Dit naar aanleiding van het bouwhistorisch onderzoek dat in opdracht van de gemeente Leiden in het kader van de Aalmarktplannen door het bureau voor bouwhistorisch onderzoek van Dröge is uitgevoerd. Ook zal de commissie verdergaan met het vaststellen van de beschermenswaardigheid van panden in de buitenwijken, aan de singels en de invalswegen. Dit om een planning te maken van de werkzaamheden op langere termijn. De singelbebouwing is daarbij een eerste prioriteit. Tot slot heeft de commissie een adviserende rol in het vaststellen van een cultuurhistorische waardenkaart voor Leiden, waarin naast archeologische waarden ook monumentale waarden zullen worden vastgelegd. Het afgelopen jaar is in enkele besloten vergaderingen gesproken over de in ontwikkeling zijnde nota Cultureel Erfgoed van de gemeente Leiden. Daarbij ging de aandacht met name uit naar de toekomstige werkwijze van de commissie. De commissie wil in haar toekomstige adviezen meer aandacht besteden aan interieurs. Ook zal zij door middel van de invoering van een puntensysteem haar adviezen objectiever en inzichtelijker maken. Het is nog niet duidelijk wanneer deze werkwijze kan worden ingevoerd. Een en ander is afhankelijk van de besluitvorming over de nota Cultureel Erfgoed. Vanzelfsprekend is de commissie gaarne bereid dit verslag toe te lichten. Leiden, 30 januari 2002 de secretaris,
de voorzitter,
Mw. drs. I. Atsma-Leendertse
Dhr. Mr. W. M. N. Eggenkamp
4
Bijlage 1 Behandelde adviezen in de vergaderingen van de Monumentencommissie: 21 februari 2001: positief advies: Rijnkade 2a, 3, 5 en tussen 8 en 9 11 april 2001: positief advies: Langestraat 22, Mariënpoelstraat 1a, Rijnsburgerweg 23, 25, 27, 29, 31 c, 31 d, 31 e, Roomburgerweg 3a 20 juni 2001: positief advies: Rijnsburgerweg 31 f, 33, 39, 41, Haagweg 2 - 4, Gortestraat 28, 30, 32, 34, 36, 42, Haverstraat 51, 53, 55, 57, 59, 61, 3e Binnenvestgracht 8, 9, 10, 11 19 september 2001: positief advies: Haagweg 59-61, Rijnsburgerweg 102, Hooigracht 15 (vm. St. Elisabethziekenhuis) negatief advies: Rijnsburgerweg 89 aangehouden: Rijnsburgerweg 123 21 november 2001: positief advies: Nieuwe Mare 9
Het College van Burgemeester en Wethouders heeft de volgende adviezen nog niet behandeld: Hooigracht 15, Haagweg 59-61, Nieuwe Mare 9, Rijnsburgerweg 102. Naar aanleiding van de in 1999 uitgebrachte adviezen van de Monumentencommissie heeft het College besloten de panden Breestraat 50 (Minerva) en Breestraat 66 (LVC) te plaatsen op de gemeentelijke monumentenlijst. De besluitvorming over Aalmarkt 9 (vm. Aalmarktschool) is nog aangehouden i.v.m. de planontwikkeling voor het gebied Aalmarkt e.o.
5
Bijlage 2 Door B&W geplaatste panden op de gemeentelijke monumentenlijst in 2001: Monument nr. adres: 1446 Rijnsburgerweg 3 1447 Rijnsburgerweg 5 1448 Rijnsburgerweg 7 1449 Rijnsburgerweg 9 1450 Rijnsburgerweg 19 1451 Rijnsburgerweg 21 1453 Utrechtse Jaagpad 10 1454 Utrechtse Jaagpad 10 a 1455 Rijnkade 2a 1456 Rijnkade 3 1457 Rijnkade 5 1458 Rijnkade 9 1459 Mariënpoelstraat 1a 1460 Rijnsburgerweg 23 1461 Rijnsburgerweg 25 1462 Rijnsburgerweg 27 1463 Rijnsburgerweg 29 1464 Rijnsburgerweg 31c 1465 Rijnsburgerweg 31d 1466 Rijnsburgerweg 31e 1467 Langestraat 22 1468 Roomburgerweg 3a 1469 2e Gortestraat 28 1470 2e Gortestraat 30 1471 2e Gortestraat 32 1472 2e Gortestraat 34 1473 2e Gortestraat 36 1474 2e Gortestraat 42 1475 2e Haverstraat 51 1476 2e Haverstraat 53 1477 2e Haverstraat 55 1478 2e Haverstraat 57 1479 2e Haverstraat 59 1480 2e Haverstraat 61 1481 3e Binnenvestgracht 8 1482 3e Binnenvestgracht 9 1483 3e Binnenvestgracht 10 1484 3e Binnenvestgracht 11 1485 Rijnsburgerweg 31 f 1486 Rijnsburgerweg 33 1487 Rijnsburgerweg 39 1488 Rijnsburgerweg 41 1489 Haagweg 2 –4 1490 Breestraat 50 1491 Breestraat 66
kad.nr. P2615 P2614 P2613 P2612 P2885 P3144 M8481 M8482 K4648 K5875 K5667 K5816 P2891 P2887 P2888 P2889 P2608 P2603 P2602 P2601 C1735 Q1417 D806 D807 D808 D596 D595 D592 D1895 D1896 D1897 D1898 D1899 D1900 B3498 B3498 B3498 B3498 P2600 P1343 P1347 P1348 M8193/94 G2003 G1569 6
B&W datum/besluitnr.: 09-01-01 01.0025 09-01-01 01.0025 09-01-01 01.0025 09-01-01 01.0025 09-01-01 01.0025 09-01-01 01.0025 23-01-01 01.0085 23-01-01 01.0085 27-03-01 01.0304 27-03-01 01.0304 27-03-01 01.0304 27-03-01 01.0304 22-05-01 01.0495 22-05-01 01.0495 22-05-01 01.0495 22-05-01 01.0495 22-05-01 01.0495 01.0495 22-05-01 22-05-01 01.0495 01.0495 22-05-01 22-05-01 01.0495 10-07-01 01.0648 11-09-01 01.0759 11-09-01 01.0759 11-09-01 01.0759 11-09-01 01.0759 11-09-01 01.0759 11-09-01 01.0759 11-09-01 01.0759 11-09-01 01.0759 11-09-01 01.0759 11-09-01 01.0759 11-09-01 01.0759 11-09-01 01.0759 11-09-01 01.0759 11-09-01 01.0759 11-09-01 01.0759 11-09-01 01.0759 11-09-01 01.0759 11-09-01 01.0759 11-09-01 01.0759 11-09-01 01.0759 30-10-01 01.0936 18-12-01 01.1122 18-12-01 01.1122
Bijlage 3 (Uit Verordening op de Monumentencommissie 1991) Artikel 1. 1.
De commissie heeft tot taak Burgemeester en Wethouders op verzoek of uit eigen beweging te adviseren over de toepassing van de Monumentenverordening 1989, daaronder niet begrepen het uitbrengen van adviezen over de verlening van vergunningen bij verbouw of sloop van monumenten.
2.
Tot de sub. 1 bedoelde taak wordt in het bijzonder gerekend het uitbrengen van adviezen betreffende: a. plaatsing en afvoering van zaken, die van algemeen belang zijn wegens hun schoonheid, hun betekenis voor de wetenschap of hun cultuurhistorische waarde, op de gemeentelijke monumentenlijst. b plaatsing en afvoering van terreinen, die van belang zijn wegens de daar aanwezige zaken als bedoeld onder a., op de gemeentelijke monumentenlijst.
3.
Tot haar taak behoort eveneens het uitbrengen van andere adviezen en het ontplooien van initiatieven.
7
