JAARVERSLAG MAAK JOUW STAD [2013]

JA A R V E R S L AG

MAAK JOUW STAD [2013]

BAI – JAARVERSLAG [ 2013 ]

VOORWOORD

februari 2014 Het BAI wil graag oplettend en vooruitziend nieuwe trends signaleren. Terugkijkend naar 2013 zien we, dat we uiterst actueel waren met ons jaarthema ‘Maak Jouw Stad’. Actueel maar niet voorspellend. Links en rechts om ons heen ontstonden allerlei burgerinitiatieven. Voor dit thema een prima timing, we konden enkele partijen een podium geven. De concrete initiatieven in de stad, die we tijdens, de door ons georganiseerde Pecha Kucha avond zagen, waren echter kleinschalig en ideeën voor de openbare ruimte. Bottom-up bouwen is nog niet aan de orde. Hiervoor zagen we in 2013 voorbeelden uit en in andere steden. Adri Duivesteijn trapte ons jaar af met een inspirerende lezing over hoe Almere ruimte geeft aan zelfbouwers. Die zelfde avond liet Peter van der Gugten zien hoe Heijmans inspeelt op locale initiatieven. De vraag of de deur van Heijmans open staat voor Bosschenaren met ideeën voor de oude GZG locatie bleef onbeantwoord. Voor werkelijke gerealiseerde initiatieven van onder op, bracht het BAI een bezoek aan Amsterdam. We kunnen daarom na een jaar ‘Maak Jouw Stad’ alleen maar concluderen dat er in ‘s-Hertogenbosch, wat betreft bottom-up, nog een wereld is te winnen. Met voorzichtige bescheidenheid, durf ik te stellen dat het BAI in 2013 het debat over de ruimtelijke ontwikkeling in de stad goed heeft aangezwengeld. Er is misschien nog een wereld te winnen maar er heeft wel een reset plaatsgevonden in het denken. Ik ben er van overtuigd dat de deur van wethouder Snijders open staat, de trend lijkt te beklijven. Er ontstaat langzaam meer ruimte voor nieuwe allianties, om kansen te grijpen en actie te ondernemen. In het samenwerkingsproject REZONE heeft het BAI met de Digitale Werkplaats laten zien, dat het kan. Het fabrieksterrein van veevoeder-fabriek de Heus belooft de komende jaren een spannende proeftuin te worden in de stad waar de gemeente (gecontroleerd?) bottom-up initiatieven ruimte gaat geven. Ik ben enorm trots, dat REZONE met het festival ‘Playful Interventions’, al de potentie heeft laten zien van het gebruik van het rijksmonument op het de Heus terrein. En dat terwijl de veevoeder-fabriek nog volop in werking is. ‘Maak Jouw Stad’ kan ook in ‘s-Hertogenbosch en gaat de komende jaren begeesterde plekken voortbrengen. Via deze weg wil ik (nogmaals) alle mensen bedanken die een bijdrage hebben geleverd aan, of aanwezig waren bij, onze activiteiten. In het bijzonder alle BAI vrijwilligers, onze toegewijde coördinator Elly en alle sprekers, rondleiders en anderen, die een inhoudelijke bijdrage gaven aan ons programma. Het BAI zou geen bestaansrecht hebben zonder een grote groep bezoekers. Gelukkig waren onze activiteiten in 2013 weer druk bezocht en levendig met scherpe discussies. De noodzaak van ruimtelijke kwaliteit in de breedste zin van het woord leeft en het BAI weet deze heel goed onderdeel te maken van het debat over de ruimtelijke ontwikkeling van onze stad. Wij hopen u wederom te ontmoeten bij onze activiteiten.

Theo Mathijssen [ 2 ]

[ 3 ]


INHOUD MAAK JOUW STAD... MET ARCHITECTUURVISITES

MAAK JOUW STAD... ZELF. . . . . . . . . . . . . . 36| 6|

MAAK JOUW STAD... VOOR ELKAAR. . . . . 37|

HOOFDKANTOOR ZLTO. . . . . . . . . . . . . . . . . . 8| MUSEUMKWARTIER. . . . . . . . . . . . . . . . . . . 10|

MAAK JOUW STAD...

RICOH. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12|

MET MOKUM

MAAK JOUW ARCHITECTUURVISITE. . . . . 13|

AMSTERDAM, BOTTOM-UP

38|

EN WIJK- EN BURGERPARTICIPATIE. . . . . 40| MAAK JOUW STAD... MET EEN ONTWERPPRIJSVRAAG

14|

MAAK JOUW THEATER. . . . . . . . . . . . . . . . . 16|

MAAK JOUW STAD... MET WANDELINGEN MODERNE ARCHITECTUUR OP MAAT

42|

MAAK JOUW STAD... MET EEN EDUCATIEPROJECT

22|

DE FIETSFLAT. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 24|

MAAK JOUW STAD… MET DE BOSSCHE BOEREN

44|

BOSSCHE BOEREN STADSLANDBOUWDAG . 48| MAAK JOUW STAD... MET EEN CURSUS FILM EN ARCHITECTUUR 26|

MAAK JOUW STAD... MET REZONE

52|

MY ARCHITECT: A SON’S JOURNEY. . . . . . . 28| BOSCH ART FILM. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 29|

MAAK JOUW STAD... MET DE KUNSTNACHT 58|

HERMAN HERTZBERGER: IK ZAG RUIMTE . 30| REM KOOLHAAS: A KIND OF ARCHITECT . . 31|

EVALUATIE VAN DE PROJECTEN

60|

MAAK JOUW STAD...

CONCLUSIE

68|

COLOFON

70|

MET EEN LEZINGENREEKS

32|

MAAK JOUW STAD... SAMEN. . . . . . . . . . . . 34| MAAK JOUW STAD... ANDERS. . . . . . . . . . . 35|

[ 4 ]

[ 5 ]


MAAK JOUW STAD... MET ARCHITECTUUR VISITES

[ 6 ]

De beste manier om de beginselen en essenties van architectuur te doorgronden, is door de gebouwen lijfelijk te ervaren. Het BAI organiseert daartoe al jaren goedbezochte Architectuur Visites aan (en rondleidingen door) spraakmakende bouwprojecten uit verleden, heden en toekomst. Altijd onder begeleiding van direct betrokkenen: architecten, opdrachtgevers, gebruikers, historici en/of aannemers. Voor geïnteresseerde leken, maar ook voor ingewijde vakgenoten, overheidsinstanties en opdrachtgevers bieden deze ‘visites’ unieke kansen om bijzondere gebouwen binnen te gaan; voor de ontvangende partijen biedt het een kleurrijke mogelijkheid om hun werk of werkomgeving te tonen en nader toe te lichten. Ook in 2013 organiseert het BAI in vier rondleidingen opzienbarende gebouwen, voor allerhande belangstellenden, met of zonder specifieke architectuurkennis. Tijdens deze bezoeken krijgt men - na een ongedwongen ontvangst met inleiding - de gelegenheid de bijzondere gebouwen in ongeveer twee uur te beleven en te begrijpen.

De Architectuur Visites worden aangekondigd in de BAI-nieuwsbrief en een persbericht. De inschrijvingslijst wordt op volgorde van binnenkomst opgesteld; om overzicht en boodschap te waarborgen, kunnen er (afhankelijk van de mogelijkheden van het gebouw) telkens maximaal 80 geïnteresseerden mee. Projectteam: Arjan van Boekel en Jan Marcus

[ 7 ]


ARCHITECTUURVISITE

HOOFDKANTOOR ZLTO OPDR ACHTGE VER

NCBOG B.V., Tilburg BE S T EMMING

Hoofdkantoor Zuidelijke Land- en Tuinbouw Organisatie ARCHI T EC T

Pi de Bruijn PRO JEC T T E AM

O. Sarafopoulos, A. Biehl, T. Martens, A. van Gelderen, A. Hernandez , J. Brugman, J. Kreijne, R. Garritsen, L. de Jong en A. Janson BOUWJA AR

2011 PROGR AMMA

4.500 m² kantoren en 210 parkeerplaatsen OPPERVL AK T E

4.500 m² (bruto) INHOUD

20.000 m³ A ANTAL DEELNEMER S:

50

12-04-2013 Aan de grens van het Paleiskwartier en direct naast verschillende agrarische opleidings- en onderzoeksinstellingen, staat het hoofdkantoor van de Zuidelijke Land- en Tuinbouw Organisatie, de gecentraliseerde instelling die de belangen behartigt van 18.000 agrarische ondernemers in zuidelijk Nederland. Hoewel het gebouwvolume eenvoudigweg een enorme schuur beschrijft, geeft de organische tekening duidelijk blijk van een aansprekender en complexer inhoud. Wat speelt zich hier af? En wat is de betekenis daarbij van de sterke profilering van deze instelling (o.a. middels de architectuur)? Hoe verhoudt de centralisatie van deze functie, en de bijbehorende aansprekende architectuur, zich tot de individuele agrariër en diens vrijheid op het land? Het nieuwe hoofdkantoor van het ZLTO, is een clubgebouw waar medewerkers en bezoekers zich thuis voelen. Het gebouw geeft een eigentijds gezicht aan de ZLTO, dat refereert aan wuivende graanvelden en boeren schuren en is tegelijk een state of the art representatief kantoorpand; een ambassade voor de landbouw. Het kantoorgebouw verbindt twee agrarische scholen op de hoek van de Onderwijsboulevard en de westelijke ringweg van Den Bosch tot een food and health campus. Het compacte volume biedt een hoge flexibiliteit met een verscheidenheid van kolomvrije kantoor diepten. Door ruime vides met trappen aan de gevel te plaatsen ontstaat visueel contact tussen alle verdiepingen; deze fungeren als informele ontmoetingsruimten. De expressieve houten dakconstructie verleent, samen met de kromme verticale raamstroken, karakter aan het clubgebouw. ZLTO en de Architekten Cie. hebben veel moeite ondernomen de opgave duurzaam te benaderen en er is veel aandacht besteedt aan veiligheid, energiebesparing en leefomgeving. Beperkte raamopeningen aan de zuidgevel voorkomt excessieve opwarming en bespaart samen met een aantal technische maatregelen energie.

De keuze van de redactie Rondleiding BAI door kantoor ZLTO Het Bosch Architectuur Initiatief geeft een rondleiding door het kantoor van de ZLTO in het Paleiskwartier in Den Bosch. Architect Pi de Bruijn van de Architekten Cie tekende voor het ontwerp van dit clubgebouw voor agrariërs. Foto Daria Scagliola & Stijn Brakkee. Waar: Onderwijsboulevard 225, Den Bosch, vrijdag 12 april, bai-denbosch.nl

[ 8 ]

[ 9 ]

o locatie op


Word ook abonnee!

Museumkwartier ARCHITECTUURVISITE

Brabants Dagblad 05/22/2013

bd.nl ook voor het laatste regionale nieuws

Verslaggeefster Linda Akkermans doet van zaterdag tot en met woensdag verslag vanuit Het Noordbrabants en Stedelijk Museum. De ontstaansgeschiedenis van het MuseumGa naar kwartier leest u in ons e-magazine op bd.nl/abonneren bd.nl/museumkwartier Copy Reduced to 80% from original to fit letter page

Het weer Zwaar bewolkt, maar droog; het wordt 12 graden.

Prijs € 1,95

‘Truck op MUSEUM pechstrook KWARTIERaanpakken’ VOORHEEN

Noord-Brabants Museum, voormalige Provinciale Griffie en binnentuin ARCHI T EC T

Bierman Henket Architecten OPLE VER ING

Eind 2012 A ANTAL DEELNEMER S

40

●

Abonneeprijs € 1,02

●

Page : 1

e

242 jaargang nr. 273

Een Museum, snelweg-boaStedelijk moet voorkomen dat 07-06-2013 Nieuwe bestemming: Noord-Brabants truckers hun vrachtwagen op de Museum ‘s-Hertogenbosch (SM’s), kantoren, woningen en parkeergarage. vluchtstrook van de snelweg parkeren. Voorheen: Noord-Brabants Museum, voormalige Provinciale Griffie en handhaven van de Rijtijdenwet door Paul Bots binnentuin. riskeren ze een forse boete als ze ZOETERMEER/DEN HAAG – Minister Ivo Opstelten (VVD, Justitie) laat onderzoeken of er parkeerwachters langs de snelwegen kunnen worden ingezet. Deze nieuwe boa (buitengewoon opsporingsambtenaar) moet het wildparkeren door vrachtwagenchauffeurs op de vluchtstrook aanpakken. Het onderzoek wordt gedaan op verzoek van scheidend voorzitter Alexander Sakkers van Transport en Logistiek Nederland (TLN). Volgens hem is de snelweg-boa nodig om gevaarlijke situaties langs de snelwegen te voorkomen. Chauffeurs zetten hun truck stil op de vluchtstrook als ze niet tijdig een geschikte parkeerplaats kunnen vinden. Door het strikt

niet genoeg rust nemen. Volgens Sakkers kan er pas worden bekeurd als er ook voldoende parkeerplaatsen zijn. In Limburg begint een landelijk pilotproject waarbij wordt geprobeerd snel extra parkeerruimte op gemeentelijke en provinciale wegen in de buurt van de snelweg te creëren. Die proef is een initiatief van de vervoerders samen met Rijkswaterstaat en justitie. Rijkswaterstaat Limburg luidde vorige week nog de noodklok over de toenemende risico’s door foutparkeerders langs de snelweg. Sakkers zegt dat de problemen alleen maar kunnen worden aangepakt door strikt te handhaven en te zorgen dat er voldoende parkeerplaatsen zijn. Hij wil de politie niet opzadelen met de handhaving, omdat die het al veel te druk heeft. Een snelweg-boa zou daarom een oplossing kunnen zijn, zo stelde Sakkers in een gesprek aan Opstelten voor. Justitie bevestigt dat de minister die mogelijkheid nu onderzoekt. Naar verwachting is die studie na de zomer of in het najaar klaar, laat een woordvoerster van het ministerie weten.

Het Museumkwartier bestaat uit het Noord-Brabants Museum en het SM’s (Stedelijk Museum ‘s-Hertogenbosch). Het Noord-Brabants Museum conserveert en toont een collectie kunst uit en over Brabant, alsmede de geschiedenis van de regio en provincie. Het SM’s omvat een collectie van moderne, hedendaagse kunst en vormgeving, waarbij een specialisatie is gegroeid in toegepaste kunsten. Het nieuwe ensemble van gebouwen vormt een uitbreiding op het vroegere Noordbrabants Museum, gelegen in en verweven met de historische binnenstad van ‘s-Hertogenbosch. Met de verknoping en samenwerking, Snelweg-boa moet 30 KUNST / gevaarlijke situatiesversterken. door rondom een gezamenlijke tuin, willen de beide instituten elkaar

CULTUUR

BRABA

Brabantsfoto’s Dagblad 06/06/2013 van de gezamenlijke voorzieningen in het Museumkwartier. Marc Bolsius

De keuze van de redactie

slapende truckers op de vluchtstoken voorkomen

De museumwinkel, een

Een sterke stroming in Een greep uit het culturele aanbod in Den Bosch en omgeving Den Bosch pleitte voor Het complex bestaat uit oude (provinciaal bestuurs-) gebouwen, eerdere Truckers op vluchtstroken twee musea, ver van elkaar worden beuitbreidingen en nieuwe expositiegebouwen. Doorkunnen ookpasde omgeving Euterpe Barok Consort Janneke Bierman laat keurd als er voldoende met een Vieira trekker op Maar twee museaLilian stedenbouwkundig onder handen te nemen, wordt parkeerplaatsen de verankering in depagina zijn eigen identiteit en1verschilZie ook 17 met Vivaldi en Franck Ander Festival Schijndel Museumkwartier zien Weg met luilekkerland lend verleden vonden elkaar Doorkijkjes naar de Sint-Jan... ... en naar de museumtuin. stad versterkt. Het Museumkwartier heeft een publieksfunctie bij uitstek.Het Euterpe Baroque Consort Zangeres Lilian Vieira en het Antwerp speelt op Het Bosch Architectuur Initiatief nodigt Gipsy-Ska Orkestra zijn de trekkers op werken van Montebelangstellenden uit voor een bezoek Maar de collectie, tentoonstellingen en andere activiteiten worden doorbarokinstrumenten Vijf eeuwen het Museumkwartier twintigste 1 Ander Festival in Schijnverdi, Caldera, Scarlatti en Vivaldi. Na de komen samen inhet aan het Museumkwartier. Janneke Bierdel. De verder vanpanden die totaal verschillen in initiatief man en Henk van Laarhoven van Bierde instellingen zelf (onder overheidsbemoeienis) gestuurd en dus min pauze is er ruimte voor romantiek DEN BOSCH – Drie namjubileumeditie om samenwerkingbiedt te zoeken met tastijl en uitstraling die toch één geheel vormen. De toen nog Het Kruithuis, is er ongelooflijk veel verlentvolle nieuwkomers en theater. De César Franck en Dvorak met harmonium man Henket architecten laten het schitstatige grandeur van Het Noordbrabants Museum, gaderd. Een sterke stroming in Den Bosch pleitte of meer opgelegd aan het publiek. Waarmee vanzelfsprekend de vraag en strijkers. Soliste is onder Nederlands-Algerijnse mimespeler Haandere de terende parelsnoer van oude en nieuwe voor twee musea, ver van elkaar. De ene in het Pade kloosterachtige gebouwen met hun gewelven leiskwartier, de andere in binnenstad. Maar twee die onderdak boden aan de medewerkers van kim is ook van de partij. sopraan Sarah van Mol. gebouwen zien. Aanmelden bij BAI. rijst hoe dit nieuwe complex, de inhoud en het gebruik, alsook het musea met een eigen identiteit en een verschilRijkswaterstaat én de nieuwbouw van het StedeReduced to 45% from original to fit letter page Brabants Dagblad 05/22/2013lend verleden vonden elkaar.Copy Page : 2 Rond de prachtige lijk Museum met zijn kenmerkende groene glasNederlands Hervormde Kerk Den Waar: delen Kloosterpark Schijndel, zazoals 8 juni Waar: Trefpunt Noordbrabants Museum, verhaal achter de totstandkoming worden beleefd, door bezoekers ener-Waar:bd.nl/mariawens binnentuin ze tal van voorzieningen, wand vormen samen het Museumkwartier. een (20.30 museumwinkel, ontvangstzaal. 1999, toen Het Noordbrabants Museum het DE ETALAGE 3 2 DE ETALAGE Bosch, woensdag 12 juni,Sinds 20 uur. uur) enrestaurant zo 9 junien(14 uur). vrijdag 7 juni, 15 uur. zijds en architectuuren stedenbouwprofessionals anderzijds. I.h.k.v. het Vandaag MUSEUMKWARTIER jaarthema zal getracht worden de gebruiker/eigenaar en omwonenden Copyright (c)2013 Brabants Dagblad 22/05/2013 May 22, 2013 8:50 am / Powered by TECNAVIA bij de rondleiding te betrekken en ook aan het woord te laten, zodat de deelnemers een breder beeld kunnen vormen omtrent totstandkoming‘Teeven neemt risico’ van het complex. BRABANTS DAGBLAD WOENSDAG 22 MEI 2013

Binnen- en buitenland 2 t/m 11 ● Opinie 12, 13 ● Verdieping 14, 15 ● Economie en beurs 17, 19 ● Televisie 20, 21 ● Weer, strips, puzzel 22, 23 ● Regio 25 t/m 33 ● Brabant 34, 35 ● Sport 36 t/m 39 ● Gezondheid 41 t/m 45 ● Familieberichten 46, 47

Een stukje stad of tuin doemt steeds op

Nieuw licht op Marilyn 5

Binnenland

De kans dat een gedetineerde na vrijlating straks opnieuw het criminele pad op gaat, wordt groter als staatssecretaris Fred Teeven zijn bezuinigingsplan-

nen doorvoert. Daarvoor waarschuwt de Raad voor Strafrechtstoepassing en Jeugdbescherming in een kritisch advies aan de staatssecretaris.

Gezinsdrama’s waren er altijd

7

Binnenland

Door alle media-aandacht lijkt het misschien of het aantal gezinsmoorden de afgelopen jaren is toegenomen, maar dat blijkt niet uit cijfers.

Het Museumkwartier in Den Bosch mengt kunst en traditie met lef, lol en leven.

Frank van Osch werkt aan een film over Marilyn 10 Monroe aan de hand van nieuw archiefmateriaal. ‘Monstertornado’ in VS

Buitenland

Nu de wind is gaan liggen, komen de overlevenden van de orkaan in Oklahoma uit hun schuilplaatsen tevoorschijn. Tussen het puin zoeken ze naar hun spul-

len. Een bewoner staat bij een hoopje schamele bezittingen op de plek waar eens zijn huis stond. „Ik vloog met paardenstal en al de lucht in.”

Gezondheid

door Mieske van Eck

door Mieske van Eck

DEN BOSCH – Het Museumkwartier

in Den Bosch opent zich naar de stad. Waar het kan, zijn er doorkijkjes naar de Sint-Jan, stukjes binnenstad en de monumentale museumtuin. De vensters in de zalen van het oude gouvernement zijn weer open en bezoekers kunnen dwars door het Stedelijk Museum heen in de tuin kijken. „Een ontdekkingsreis door tijd en ruimte”, zegt directeur Charles de Mooij van Het Noordbrabants Museum. „Maar je mag ook gewoon met je laptop in de tuin komen liggen of een cadeautje kopen in de museumwinkel”, vult collega René Pingen van het Stedelijk Museum ’s-Hertogenbosch aan. Vrijdag opent prinses Beatrix het nieuwe Museumkwartier in Den Bosch, waarin beide musea samenwerken, maar wel hun eigen karakter behouden. Lef, lol, en reuring naast monumentaliteit en geschiedenis. Modernisme naast traditie. Beleving naast verstilling. Zelfs wie niks met musea of cultuur heeft, vindt hier iets van zijn gading, al was het maar dat vleugje paradijs onder de monumentale beuk in de vrij toegankelijke museumtuin of koffie met een Bossche bol in het restaurant onder de negentiende-eeuwse, neogotische bogen met zijn aangrenzende binnentuin. Vijf eeuwen komen samen in de wonderlijke verzameling gebouwen tussen Verwersstraat, Waterstraat, De Mortel en Beurdsestraat. Een grotere tegenstelling dan tussen de statige achttien-

Van Osch verwierf de rechten op uniek archiefmateriaal, dat vorig jaar opdook in Den Haag. De arDom blondje, seksbom, geraffineerde mannenverslindster, ge-week chiefdoos met papieren, brieven Een suikerloze Marc Mulders exposeert in Het Noordbrabants Museum. foto’s Marc Bolsius Het onlangs verschenen eens een week ensuikerfoto’s stond twintig jaar onder dreven actrice of verslaafde, onzelijk lijkt bijna niet mogelijk. de-eeuwse hoofdingang van Het ‘Zonder suiker’ laat zien loos te eten. Ontkomen Naast de spannende wenteltrap Noordbrabants Museum en de je (slechte) suikers aan het suikerbombarhet bureau van Astrid en Ben kere, eenzame vrouw.hoe Wie de echspeelse hal van het Bossche Stede- van Janneke Bierman is in de uit je dagelijkse dieet dement lijkt echter onopen en lichte ruimte van het Steschrapt. Het boek was mogelijk; overal zit suiFranse, eigenaren van de winkel te Marilyn Monroe was, zullen delijk de inrichting van de Campavoor suikerjunkie Cin- we ker in. na Brothers uit Brazilië een bliktha Rood aanleiding om Pagina 42 en 43 Ontdekkingsreis Bennies Fifties in Scheveningen. nooit weten. Juist daarom houdt vanger. Een golvend beeldhouwwerk van hout dat zich uitstrekt door tijd en De doos bevat het archief van Emde Amerikaanse filmster de wevan hal tot museumwinkel en toiruimte. Vijf letten. Opgebouwd uit 194 lagen Digitale devotie multiplex met af en toe een schapmeline Snively, eigenaresse van reld al meer BD.NL dan een halve eeuw eeuwen cultuur je waar een boek of kunstwerk in Een kaarsje aansteken. lieten inmiddels hun past. Vijf man hebben er drie Niethaar in een kapelletje, wens achter. U kunt Blue Book Model Agency, en geschiedenis het het in haar greep. En doormaar veel te maanden werk aan gehad om de online via bd.nl/ zelf een wens plaatsen 20.000 onderdelen van die Brazilimariawens. Duizenden en of wensen van Charles de Mooij, directeur bureau waar Monroe - toen nog vroege dood in 1962 natuurlijk. aanse puzzel op zijn plaats te krijbezoekers van onze site anderen bekijken. gen. Een waar monnikenwerk op Norma Jean Dougherty - in 1945 Mogelijk kanbd.nl/mariawens een documentaire haar loopbaan als model begon. van Bosschenaar Frank van Osch steekt een geweldig nieuw licht werpen op het myste- „In die doos Politie checkt sporen en tientallen verhaal, een groot verhaal, dat ik rie Marilyn Monroe. ontvangen tipsDat na vondst Ger Duijf de wereld in mag brengen. spreekt HILVARENBEEK zo tot de verbeelding. – Sinds de vondst die hem op 19 april na half vier de wijze waarop de Vughtenaar van het stoffelijk overschot van mogelijk nog hebben gezien of om het leven werd gebracht, doet Daar ben demetBoshem hebben gehad.” de woordvoerder in het belang Ger ik Duijftrots op dinsdagop”, 14 mei inzegt de contact Een geweldig bossen tussen Hilvarenbeek en Op dat tijdstip vertrok de 60-jari- van het onderzoek geen mededesche documentairemaker. Goirle heeft de politie vele tiental- ge Vughtenaar bij een zakelijke af- lingen. len tips gekregen. Ze kwamen vol- spraak die hij in Tilburg had. „Tot Ger Duijf laat een vrouw en vier dit moment hebben we zijn dag kinderen na. De uitvaartdienst een Osch woordvoerder ‘spon- het Van leest mateverhaal, een groot Volgensgens vindt vrijdag om 13.15 uur plaats taan’ binnen na berichtgeving in in kaart.” Over de inhoud van de tips, moge- in Crematorium Maaslanden in mediaspeelfilm. over de vondst. „We riaal als dezijn een Nadat Monde tips en alle sporen uit het lijke motieven voor de moord en Vlijmen. onderzoek van de technische reverhaal, dat ik de roe afscheid had genomen van cherche aan het nalopen, evenals zaken die blijken uit het sectierap- Politie overweegt de zaak Tips kwamen volgens het modellenbureau om filmster port.” in het televisieprogramma een politiewoordvoerder wereld in mag Toch overweegt de politie de zaak Opsporing Verzocht onder ‘spontaan’ binnen na bete worden, heeft Snively in het televisieprogramma Opspo- haar de aandacht te brengen richtgeving in de media ring Verzocht onder de aandacht nooit loste kunnen laten. brengen. „We zoeken mensenZe is goud

“

De spannende wenteltrap van Janneke Bierman in het Stedelijk Museum.

de plaats waar ooit daadwerkelijk een oud klooster stond. Het beeldhouwwerk vormt te-

“

Maar je mag ook gewoon met je laptop in de museumtuin komen liggen René Pingen, directeur

Kantoor Den Bosch Veemarktkade 8, 5222 AE 's-Hertogenbosch Hoofdredacteur: Ton Rooms Directeur: Annemieke Besseling

[ 10 ]

“

Voor het laatste nieuws en achtergronden, analyses en blogs: bd.nl

Krant niet ontvangen? Ga naar bd.nl/geenkrant of bel lezersservice. Nabezorging krant bij melding voor 12.00 uur. Lezersservice: 088 – 013 99 30

Abonneren, wijziging, vakantieservice? Informatie kunt u vinden op onze website bd.nl/dekrant of bel 088-0139930.

niet zo’n uitnodigend zicht op stad en binnentuin boden. Steeds als de argeloze bezoeker denkt nu

“

Museumtuin als middelpunt, met de gebouwen als een kralensnoer eromheen Janneke Bierman, architect

echt de weg kwijt te zijn, doemt wel een stukje stad of tuin op als richtsnoer. De musea doen samen waar het kan, zoals in restaurant, museumwinkel, auditoria, tuin en bibliotheek. En er is zelfs een combikaartje. Maar uit de exposities blijkt hun eigenheid. Marc Mulders, Kiki van Eijk en Joost van Bleiswijk en Pieter Saenredam voor Het Noordbrabants Museum, Ted Noten en Julie Verhoeven voor het Stedelijk.

bd.nl/museumkwartier Ontdekkingsreis door musea

En u als trouwe abonnee ontvangt een VVV-cadeaubon t.w.v. € 50,-*

door Bertjan Kers

*Voorwaarde is dat u én de nieuwe abonnee minimaal 6 maanden abonnee blijven.

Familieberichten Telefoon: 088 - 013 99 99 [email protected]

goed tot zijn recht. De Quistvleugel uit 1987 is uitgebreid en biedt een zee aan ruimte en licht met nog steeds aantrekkelijke doorkijkjes naar de stad. De Brabantzaal op de eerste verdieping geeft vanaf september ruim baan aan Brabantse kunst en geschiedenis, maar dient vrijdag eerst nog voor de officiële opening door prinses Beatrix. De tuin is volgens architect Janneke Bierman het middelpunt van het Museumkwartier, waar de gebouwen als een kralensnoer omheen liggen. Het zou een plek zijn om te verdwalen als beide musea

Door stroomstoring gedupeerde gemeenten claimen vergoeding

Maak iemand abonnee op: bd.nl/abonneewerftabonnee

Algemeen 073-6157157

De verbindingsgang tussen de twee musea.

Maak iemand abonnee! De nieuwe abonnee leest de krant 2 maanden gratis en betaalt vervolgens normaal tarief.

Adverteren Telefoon: 088 – 013 9997 www.wegenermedia.nl

Auteursrechten Alle auteursrechten en databankrechten worden uitdrukkelijk voorbehouden. Deze rechten berusten bij Wegener Nieuwsmedia cq. de auteur. Informatie over gegevensbescherming, auteursrecht en beeldrecht, kijk op bd.nl

vens de buitenzijde van het auditorium, dat plaats biedt aan lezingen, concerten en ontvangsten. De ovale ruimte is bespannen met koeienhuiden. Zowel de trap als de ontwerpen van de Campana’s baden in het magische licht van de Duitse ontwerper Ingo Maurer. In Het Noordbrabants Museum, dat ongeveer twee keer zoveel expositieruimte heeft gekregen, vallen vooral de gerestaureerde zalen van het oude gouvernement op. De vensters zijn weer open, de oude kleuren hersteld. Oude kunst, tot en met de negentiende eeuw, komt hier

bd.nl/abonneewerftabonnee JOURNALISTEN MET EEN MISSIE

KERKDRIEL/NEERIJNEN – De gemeen-

ten Maasdriel, Neerijnen, Lingewaal en Geldermalsen gaan definitief in hoger beroep tegen de staat om de kosten te kunnen verhalen die ze hebben gemaakt tijdens de dagenlange stroomstoring van eind 2007.

[ 11 ]

De storing werd veroorzaakt door een Apache-helikopter die tussen Hurwenen en Heesselt tegen hoogspanningsleidingen vloog. De rechtbank in Den Haag oordeelde afgelopen januari dat de gemeenten een beroep hebben kunnen doen op een rijksregeling en

dat er geen ruimte meer is voor een aanvullende schadeclaim. Alleen Maasdriel kreeg 2.800 euro uitgekeerd. De vier gemeenten claimen echter een half miljoen aan kosten te hebben gemaakt. De staat is volgens de rechtbank wel aansprakelijk, maar hoeft niet alles te vergoeden. De gemeenten stellen dat over soortgelijke twistpunten geen jurisprudentie bestaat. Ze hebben een juristenteam gevraagd de uitspraak van januari te bestuderen en dat is tot de conclusie gekomen dat het vonnis aanvechtbaar is. De gemeenten grijpen die kans aan en gaan bij het gerechtshof in

Den Haag in hoger beroep. Bij de stroomstoring kwamen zo’n 50.000 huishoudens in de Tieler- en Bommelerwaard zonder elektriciteit te zitten. Er waren gezinnen bij voor wie de stroomstoring vijftig uur duurde. De twee piloten bleven bij de botsing met de hoogspanningsdraden ongedeerd en wisten de beschadigde helikopter bij Vlijmen aan de grond te zetten. Ze zijn later veroordeeld voor onvoorzichtig en onachtzaam handelen. Zaltbommel ging eind 2010 wel akkoord met een vergoeding van 40.000 euro. Er was 286.000 euro aan kosten geclaimd.

M

‘Runa op he De fil vreug duur. Maril maal den. Ook n haar d ban v tonee en ko visie. Snive een k die le len. M reau o gen d In de der m sen S negat gepub soonl en de Ruim zig ge gen. A het ar aan d len da ook e maak


ARCHITECTUURVISITE

DEN BOSCH 29

BRABANTS DAGBLAD DINSDAG 10 DECEMBER 2013

RICOH

‘MAAK JOUW ARCHITECTUUR VISITE!’

KERSTSTAL SINT-JAN OPEN VOOR PUBLIEK

OPDR ACHTGE VER

BV Ontwikkelingsmaatschappij Paleiskwartier / Credo Integrale Planontwikkeling ARCHI T EC T

Architectuurstudio HH GEBRUIKER

Ricoh Nederland BOUWJA AR

2011-2012 A ANTAL DEELNEMER S

50

27-09-2013 Het Ricoh-kantoorgebouw is onderdeel van het Belvederecomplex in het Paleiskwartier. Een groot deel van dit complex, in zijn geheel ontworpen door Architectuurstudio HH,, wacht echter nog op realisatie tot er vanuit de markt weer vraag blijkt – zoals ook geldt voor enkele andere projecten in het Paleiskwartier. Dit is ‘het domein van de projectontwikkelaar’ waar een groot bedrijf als Ricoh Nederland een welkome gebruiker is, door als motor te fungeren voor verdere doorontwikkeling van het gebied. De burger staat (anders dan de vele werknemers in een dergelijk bedrijf) OPDR ACHTGE VER 13-12-2013 In het kader van het jaarthema zou het interessant zijn Ö.L.A.W. Game; veelal ver van zulke planontwikkelingen af, de (naar Bossche begrippen) om juist het publiek te vragen welk (nieuw) gebouw zij ook echt wil Wijkontwikkelaar hypermoderne architectuur lijkt dit zelfs te bevestigen. bezoeken. De meeste voorkeur gaat uit naar de Brede Bossche school BrabantWonen Ook hier is het de vraag hoe de bezoeker, eenmalig toegelaten in dit Nieuw Zuid. Den Bosch vreemde bastion, een dergelijk gebouw, de functionaliteit ervan en het proces tot realisatie beleeft en waardeert. Zeker in een tijd waarin De nieuwbouw van de Bossche Brede School Nieuw-zuid, één van de ARCHI T EC T ‘dichter bij huis’ planontwikkelingen lijken vast te lopen. Door zowel eerste passieve scholen in Nederland, is een heldere invulling van Johan van der Rijt; COMPEN ARCHITECTEN te ontwikkelaar, gebruiker en architect uit te nodigen kan de deelnemer de strakke stedenbouwkundige kaders van het driehoekige perceel Eindhoven ervaren wat de waarde van deze grootschalige ontwikkelingen voor aan de rand van een natuurgebied. Het bakstenen volume in drie nu en toekomst zal zijn. bouwlagen is de voortzetting van een stempelplan van soortgelijke BOUWJA AR Belvedère, naar ontwerp van Architectuurstudio HH, stond al vroeg bouwmassa’s ten noorden van het perceel. Het houten volume zorgt door 2012/2013 ingetekend in de plannen voor het Paleiskwartier en zal in de toekomst haar bouwhoogte voor een logische overgang naar de tegenovergelegen bestaan uit woningen, kantoren en parkeergarages. eengezinswoningen. A ANTAL DEELNEMER S Het eerste kantoorgebouw hiervan staat inmiddels solitair in de zuidDe geleding aan de buitenzijde van het gebouw, bestaande uit twee 50 oostelijke uithoek van het Paleiskwartier en is gerealiseerd als hoofdbouwvolumes met daartussen een transparante ‘openbare’ ruimte, DEN BOSCH - Een nieuwe beeldengroep, een brug en bijna 170 dieren. Enkele oude beelden staan nog bij de ingang, maarvertaling de bedoeling is dat ze de functieverdeling binnen de Brede School. kantoor van Ricoh Nederland. van Op weg naar Gisteren was de eerste dag dat bezoekers een kijkje konden nemen in de de komende jaren gerestaureerd worden,isomeen daarna weer hun vertrouwDe naam van het complex duidt al op het overweldigende uitzicht over De hoofdentree van het gebouw is transparant vormgegeven en vormt kerststal in de Sint-Jan. Het thema is ‘zie... ik maak alles nieuw’. de plekje in de stal te krijgen. De kerststal is dit jaar tot en met 5 januari Brabants Dagblad 10/12/2013 Kerstmis De nieuweBroek, beelden zijn gemaakt door studenten van de kunstacademie. te zien. foto Sandra Peerenboom de wijdse natuur van de Gement en het Bossche maar dit hypereen laagdrempelig verlengstuk van de openbare buitenruimte. Vanuit moderne ontwerp behelst natuurlijk meer dan dat. deze entree zijn alle functies binnen de BBS te bereiken.

Danscafé Galaxy alcoholvrij verder Het Bossche danscafé Galaxy is vanaf 1 januari in het weekeinde alcoholvrij. Eigenaar Jan van Son legt uit waarom. door Marc Brink DEN BOSCH – Het Bossche danscafé

Galaxy (Karrenstraat) wordt vanaf 1 januari in het weekeinde alcoholisch droog gelegd. Daarmee haakt eigenaar Jan van Son in op het wettelijk verhogen van de alcoholgerechtigde leeftijd in horecabedrijven van 16 naar 18 jaar. Overtreden van de nieuwe wet die vanaf 1 januari geldt, kan ondernemers op zware boetes komen te staan van 1.300 euro. Jongeren die betrapt worden, betalen afhankelijk van de leeftijd, 45 of 90 euro boete. Burgemeester Rombouts kondigde onlangs aan werk van de handhaving te maken. „Een aantal collega’s wil dat risico niet lopen en laat voortaan niemand binnen die jonger is dan achttien jaar”, zegt

[ 12 ]

Van Son. Bernard Kuenen, voorzitter van de Bossche afdeling van Koninklijke Horeca Nederland, verwacht binnenkort meer zekerheid te hebben over cafés die de toegangsleeftijd verhogen. Hij vindt het een mooi initiatief van Van Son om jongeren toe te laten die elders voor een gesloten deur zouden staan. „Ze kunnen hier terecht voor optredens van diskjockeys, zoals het hoort in een discotheek, maar dan met alcoholvrij bier en alcoholvrije cocktails”, zegt Van Son. Van Son geeft toe dat er omstandigheden zijn waardoor hij gemakkelijker voor deze opzet kan kiezen dan collega’s. Risico’s spreiden kan hij als eigenaar van de Galaxy en Club Eivissa en feestcafé De Carrousel. Verder is hij me-

de-eigenaar van de bedrijven Jij & Ik, De Buurvrouw en Ushiwawa. In die zaken geldt al jarenlang een minimumleeftijd van achttien jaar. „In de tijd dat ik diskjockey was, zag ik al dat jongeren van zestien jaar niet goed omgaan met alcohol. Je kreeg haantjesgedrag. Het werd er niet gezelliger op. Daarom geldt al jarenlang voor mijn zaken een minimumleeftijd van achttien jaar, of het moet gaan om een groep waarin een zestienjarige in het gezelschap verkeert van ouderen.” Twee jaar geleden startte Van Son de Galaxy in het pand waarin jarenlang De Drie Gezusters was gevestigd. Hij geeft toe dat de hernieuwde discotheek ‘slecht loopt’. Met de nieuwe doelgroep hoopt hij het tij te kunnen keren. „Het kost vandaag de dag moeite om het aardig vol te krijgen met bezoekers vanaf achttien jaar. De recessie speelt daarbij een rol. Bezoekers vanaf zestien jaar hebben nog minder te besteden. Maar ik hoop toch dat ik op een gemiddelde avond zo’n driehonderd jongeren over de vloer krijg.”

DEN BOSCH

DEN BOSCH

De architectuurvisite van het Bosch Architectuur Initiatief (BAI) gaat vrijdag naar de Brede Bossche School Nieuw Zuid in de Meerendonk. De school is een van de eerste passieve (extreem energiezuinige en duurzame) scholen in Nederland. Ingrid Rikken, projectleider Brabant Wonen, geeft een rondleiding. Johan van der Rijt van Compen Architecten legt uit wat bijzonder is aan dit pand. Het ‘kindcentrum’, kinderopvang, peuterspeelzaal, basisschool en bibliotheek, zitten in het houten deel van het gebouw. In het bakstenen deel zijn zalen met keuken, computerhuis en gymzaal.

Onbekenden hebben afgelopen weekeinde ingebroken in verschillende tuinhuisjes op het complex van volkstuinvereniging Pastoor Barten aan de Herven. Gestolen werden onder meer een stroomaggregaat, kettingzaag, motormaaier en tuingereedschap.

Architectuurvisite Brede Bossche School

Architectuurvisite Brede Bossche school Nieuw Zuid, vrijdag 13 december, 14 uur.

In hetuithouten Diefstal huisjes volume bevindt zich het ‘kindcentrum’; kinderopvang, peuterspeelzaal, volkstuinen Herven basisschool en bibliotheek. Het interieur heeft een

duidelijke routing en is fris en helder gematerialiseerd, waarbij alle verblijfsruimten een relatie hebben met de buitenruimte, hetgeen bijdraagt aan het lichte binnenklimaat van dit bouwdeel. Het exterieur is vormgegeven als een continue schil met een ritme van houten latten in verschillende breedten. Ter plaatse van de subentrees ‘opent’ deze schil zich op uitnodigende wijze. Het bakstenen volume herbergt alle DEN BOSCH multifunctionele ruimten waaronder diverse zalen met keuken, computerProstituee in flat huis en gymzaal. Dit bouwdeel heeft een wat zwaarder karakter en heeft Kooikersweg overwegend gesloten gevels, waardoor een interessante compositie Bij een gisteren uitgevoerde ontstaat. Het volume is ontworpen conform het concept prostitutiecontrole in eenhouten flatwoning aan de Kooikersweg, ‘Passief Bouwen’; Zoals de complexheid van het passieve concept als ter hoogte van de Schutskampstraat, is een Russische vrouwis geïntegreerd in het leven van de kinderen in deze vanzelfsprekend met een Spaans ID-bewijs aangehouden. BBS, Bij zohaar is was heteencomplexe programma van de BBS als vanzelfsprekend man op bezoek die aangaf haar klant te zijn. gesitueerd in eenvoudige bouwvolumes in het hart van de wijk Meerendonk. Executieverkoop

De e-paper gratis voor u als abonnee

Ja! Kijk op

bd.nl/informatie

Voor alle executieverkopen van de Belastingdienst regio Rivierenland Zie Veilingdeurwaarder.nl

Belastingdienst

[ 13 ]


MAAK JOUW STAD... MET EEN ONTWERP PRIJSVRAAG

Hoe laat je publiek kennismaken met het plezier, maar ook de problematiek, van het ontwerpen? En: hoe zorg je dat men meedenkt over de (ruimtelijke) kwaliteit van het leefmilieu, met name die van onze stad, zeker als deze binnen afzienbare tijd een enorme transformatie zal ondergaan? Om op die fundamentele vragen antwoorden te krijgen, organiseert het BAI (in samenwerking met de Bond van Nederlandse Architecten (BNA), kring ’s-Hertogenbosch) jaarlijks een bijzondere ontwerpprijsvraag rond de Dag van de Architectuur, waarin een breed publiek wordt gevraagd haar ideeën over een bepaald thema ruimtelijk en architectonisch weer te geven. BAI en BNA streven er nadrukkelijk naar het winnende ontwerp vervolgens te realiseren. De prijsvraag van BAI en BNA is een traditie in ’s-Hertogenbosch, met thema’s als ‘Ontwerp een drijvende woning’ (2006), ‘Ontwerp een brug over de ZuidWillemsvaart’ (2008), ‘Ontwerp een ossuarium’ (2009), ‘Ontwerp een paviljoen en een visie voor het Engelermeer’ (2010), ‘Reset het Kruithuis’ (2011) en ‘Ontwerp een eigentijdse stadspoort’ was de opdracht voor 2012. Sinds de start in 1996 zijn diverse projecten – van klein tot groot – daadwerkelijk uitgevoerd in de Bossche binnenstad, en steeg het

[ 14 ]

aantal inzenders uit Nederland, België, Duitsland en Engeland tot zo’n honderd. In 2013 brengt het BAI de prijsvraag nog dichter bij de mensen. Door het formuleren van een beter ‘te behappen’ opgave, die het hart van vele Bosschenaren raakt, sturen wij aan op een nog grotere deelname van niet-architecten. Eigenlijk gaan we daarmee terug naar de ontstaan van de BAI-prijsvraag: voor de mensen, door de mensen. Projectteam: Francesca Altavilla en Sander Penners

[ 15 ]

MAAK JOUW THEATER DEELNEMER S PR I JS VR A AG

52 PR I JSUI TREIK ING

300 personen feestavond 350 personen

Brabants Dagblad 04/22/2013

Ontwerpwedstrijd tijdelijk theater

AANLEIDING 2016 Is het Jheronimus Bosch jaar, JB500. Met de internationale manifestatie Jheronimus Bosch 500 herdenken Nederlanders, de stad ’s-Hertogenbosch, inwoners en gasten het vijfhonderdste sterfjaar van één van de grote Nederlandse schildermeesters: Jheronimus Bosch (ca. 1450 – 1516). In 2016 zal er de stad een enorm cultureel programma aanbieden, dat samen met ‘reguliere’ evenementen als theaterfestival Boulevard moet leiden tot een bruisend cultureel jaar. Voor de evenementen van JB500 is er in feite maar één geschikt decor: de binnenstad van ’s-Hertogenbosch en haar directe omgeving. De Bossche binnenstad vormt hiermee in feite het hele jaar lang één groot evenemententerrein. DOELSTELLING In 2016 worden een groot aantal evenementen georganiseerd, met de binnenstad als decor. De omvang van deze evenementen loopt uiteen van kleine, spontane opvoeringen tot voorstellingen waar wel 500 bezoekers bij aanwezig kunnen zijn. Voor dit grootschalige programma zijn natuurlijk voorzieningen nodig, in de vorm van tijdelijke podia. Gezien de historische uitstraling van de Bossche binnenstad worden bovendien hoge eisen gesteld aan deze temporele ‘pop-up’ podia. Wij willen jullie dan ook vragen om hardop mee te denken over deze opgave! Met alle ingezonden ontwerpen wil het BAI, in samenwerking met de gemeente, vorm geven aan een ideeëncatalogus rondom het onderwerp ‘tijdelijke podia’. De ontwerp(st)er van het winnende plan zal bovendien 30 DEN BOSCH worden uitgenodigd om een presentatie te verzorgen voor de gemeente, voor de stichting JB500 en voor stichting EBCH2018. Last but not least: er is natuurlijk altijd een kans dat het winnende ontwerp gerealiseerd COLUMN Jos van de Ven wordt de opgave ‘Maak jouw theater! Lief Denvan Boschjouw tijdelijke ‘De Bossche binnenstad als decor voor het ontwerp podium’

D

Rossumplein trokken, hadden vele malen meer lef. Jazz in Duketown kwam net van de grond. Ook zo interessant. Zo interessant dat een aantal 15-jarigen uit mijn vrienMet de nodige trots presendengroep plots meende pijp te teerde de Bossche cultuurmoeten gaan roken omdat veel wethouder Jeroen Weyers muziekliefhebbers in die tijd gisteren het voorstel om een aan zo’n tuit lurkten. Met terugCopyright (c)2013 Brabants Dagblad nieuw theater te22/04/2013 bouwen op werkende kracht: het moet de plek van het huidige Theaniet gekker worden.

Op dinsdag 11 juni vond de jurering plaats door denu 55 meijuryleden: Frank Of het is, Koninginnedag of Havermans, Geert Overdam, Harry Vermeulen, Ronald Rietveld en Willem jazz. Het is in Den Bosch áltijd van der Velden. carnaval Oudere broers gingen naar café De Pint, de Kaketoe of Papillon. Dan mocht ik wel eens mee. Maar het meest interessante was dan toch vooral het late tijdstip. Reuze interessant moest volgens de overleveringen ook de Theetuin zijn. Welgeteld één keer geweest. Tegen de tijd dat Herman Brood compleet stoned het podium op waggelde, zat ik al lang en breed weer thuis op de bank. Er was immers een (op) tijd afgesproken. Popwerk, daar staat me vaag iets van bij. Niets voor mij. De generatie van niks (zeg maar tussen de hippies en de ict’ers in) moest het in Den Bosch doen met Oeteldonk, Maria en de Bossche Bol. De kermis was al veel vroeger overleden, die stelde niets voor. Den Bosch op de Stoere Toer bleek minder dapper dan de affiches deden beloven. De krakers die later in de Paap en de kweekschool aan het Kardinaal van

28 JUNI 2013 Nacht van de Architectuur in de Verkadefabriek, lezing, prijsuitreiking en informele feestavond. Locatie: Verkadefabriek Een kleine week na de Dag van de Architectuur organiseert BAI de ‘Nacht van de Architectuur’: Den Bosch BAI Night. Een informele en feestelijke avond met een lezing, de bekendmaking van de prijsvraagwinnaars en voldoende gelegenheid tot discussie en gezelligheid. bd.nl/regiodenbosch Voor de opening van het nieuwe Museumkwartier heeft het Brabants Dagblad een themapagina gemaakt. Daar onder meer al het nieuws en een digitaal magazine.

TWEEDE PINKSTERDAG

OPEN

te kleden en vooral over hoe ze

‘Queer Amsterdam’. De make

Jeroen Leenders

in Verkadefabriek LEZING OLIVER THILL Vlaamse cabaretier Oliver Thill is medeoprichter van Atelier Kempe Thill, te Rotterdam.De Hij Jeroen Leenders staat woen dagde 24 april in de Verkade studeerde in jaren negentig in Dresden, Duitsland. Omdat daar net na briek met try-outs van zij voorstelling ‘Geen idee’. H Wende niets te doen voor architecten, zoals nu in Nederland het geval legt niet uit maar laat zien Leenders toont wat er al lijkt, ontwikkelden zij een ontwerphouding die beperkingen van een Een hoortoestel inclusief gratis onderhoud was, maar vergeten is. Tot beseft dat normaal niet crisis binnenste buiten keert. meer is dan een verzameling waanzinnigheden. Een van hun projecten is het Urban Podium in Rotterdam: een klein In Nederlandop werken hoorketens Juist omdat verschillen zijn tussen theatertje eenalleplein. Een opgave die erveel gemeen heeft met onze DEN BOSCH volgens het Hoorprotocol. Dat biedt de audiciens, wil Beter Horen helder zijn Jazzy huiskamers prijsvraag. zekerheid dat u overal hetzelfde advies over vergoedingen, kosten en service. Zo

Helder over vergoedingen, kosten en service

DEN BOSCH – ‘Maak jouw theater!’ is de opdracht voor de Bossche architectuurprijs 2013. Iedereen kan meedoen aan deze ideeënprijsvraag voor een tijdelijk podium in de binnenstad van Den Bosch, dat gebruikt kan worden in het Jeroen Boschjaar 2016. Voor de wedstrijd werken het Bosch Architectuur Initiatief (BAI), de gemeente en de Bond van Nederlandse Architecten samen. Zoals bij elke ideeënprijsvraag bemiddelt het BAI bij het echt uitvoeren van het winnende ontwerp. Maar het BAI hoopt vooral dat de wedstrijd leuke en mooie ideeën oplevert voor 2016 als de binnenstad van Den Bosch een groot evenemententerrein moet worden voor de viering van Jeroen Bosch 500. Ontwerpers worden zo vrij mogelijk gelaten, vertelt Francesca Altavilla van de werkgroep, die de prijs heeft voorbereid. Het mag een podium of een tribune worden, maar ook een tent of een echt (tijdelijk) theater. Het gaat meer om creatieve ideeën en inspiratie dan om uitvoerbaarheid. De eerste prijs bedraagt 4000 euro, de tweede 2000 euro. Er zijn twee eervolle vermeldingen van elk 500 euro. Deelnemers kunnen op 7 juni hun maquette inleveren. zijn Brabants DagbladDie 05/18/2013 van 17 juni tot en met 11 augustus te zien in het Stadskantoor.

krijgt en een hooroplossing die echt bij u past, bij welke audicien u ook binnenstapt. Maar als het gaat om service en onderhoud, vergoedingen en kosten, dan zijn er toch de nodige verschillen.

op Hemelvaart

hebben wij een contract met álle zorgverzekeraars, waardoor uw zorgverzekeraar altijd 75% tot 100% van de aanschafprijs vergoedt, afhankelijk van uw aanvullende zorgverzekering. Daarnaast is bij ons nazorg altijd inbegrepen. Dat betekent dat u gedurende de gehele levensduur van uw hoortoestel kunt vertrouwen op gratis service en onderhoud.

Gaat u een hoortoestel aanschaffen, dan is het goed aanbieders met elkaar te vergelijken. Het is belangrijk te weten of uw audicien een contract heeft met uw zorgverzekeraar. Alleen dan wordt minimaal 75% van uw hoortoestel vergoed. Heeft uw audicien geen contract met uw zorgverzekeraar, dan ontvangt u een lagere vergoeding. Ook kunt u vragen of service en onderhoud bij de prijs zijn inbegrepen. Zodat u zeker weet waar u voor betaalt, zonder onverwachte kosten achteraf.

Tien woningen in de Bossche binnenstad verander op Hemelvaartsdag (dond dag 9 mei) in Jazzy Huiska mers. Per huiskamer zijn e vier concerten. Op het pro gramma van de derde edit van het festival staan nam als: Denise Jannah, Rembrandt Frerichs & Vincen Houdijk.

Wilt u weten wat uw hoortoestel bij Beter Horen gaat kosten? Ga dan naar www.beterhoren.nl/hoortoestel en reken het uit met de handige calculator. U bent uiteraard ook van harte welkom in onze winkel voor meer informatie, de gratis hoortest en een persoonlijk advies. Of bel 0800 – 0200 159 (gratis).

DEN BOSCH

Familie Slager in Bosch Ziekenhuis

Het Jeroen Bosch Ziekenhuis exposeert tot en met juni werken van de Bossch kunstenaarsfamilie Slager de tentoonstellingsruimte op de Boulevard. De tentoo stelling ‘Op bezoek bij de milie Slager’ bevat portret ten, bloemstillevens, stads en landschappe Page : gezichten B02 DEN BOSCHrond 31Den Bosch.

Copy Reduced to 51% from original to fit letter page

BRABANTS DAGBLAD ZATERDAG 18 MEI 2013

Een tijdelijk theater is nog zoekplaatje Het nieuwe Theater aan de Parade in Den Bosch is nog ver weg, dat geldt ook voor de tussenoplossing. door Robèrt van Lith vervolg van pagina 29

NIEUWBOUW THEATER AAN DE PARADE

Twee rijksmonumenten worden niet aangekocht. Hierin zouden kantoren van het nieuwe theater komen, maar het college vindt dit te duur.

April 22, 2013 6:13 am / Powered by TECNAVIA

Het nieuwe Theater

Paradezaal

Grote zaall

riode van sloop en nieuwbouw van het Theater aan de Parade in Den Bosch? Daar is het college van burgemeester en wethouders nog niet over uit, liet cultuurwethouder Jeroen Weyers (PvdA) gisterochtend weten bij zijn presentatie aan de pers van het theaterplan in Den Bosch. B en W blijven bij hun keuze voor de Parade, waar zij een theater willen realiseren met een grote zaal en een middenzaal (Paradezaal, die met het podium gericht is op de Parade). Voordat er gesloopt en gebouwd kan worden, heeft Den Bosch nog een lange weg te gaan. Naar verwachting gebeurt dat pas ná het Jeroen Boschjaar 2016. En dan is er nog zo’n drie jaar nodig voor sloop en nieuwbouw. In die periode wil het theater uiteraard de programmering door laten lopen. En dat wil ook het college. „Maar we gaan geen tijdelijk, nieuw theater bouwen”, zegt Weyers.

T Triniteitstraat Inpandig laden en lossen van vrachtwagens.

“

Maar ook ik heb geen hapklare oplossing. Het wordt nog een interessante puzzel Harry Vermeulen

aan de Parade „Dat vinden we te kostbaar.” De kosten hiervoor variëren van zes tot elf miljoen euro. Het college heeft drie scenario’s bekeken voor het tijdelijke theater. De eerste viel al snel af: geen gebouw, maar een programmering op bijzondere locaties. Het tweede scenario bestaat uit een vast, tijdelijk theater. Gekeken is hierbij naar bestaande bedrijfshallen die leeg staan, maar volgens het college zijn er geen geschikte hallen te vinden. Ook is gekeken naar een tijdelijk theater zoals De Rode Doos in Utrecht of een ‘tent’, maar deze varianten bleken veel te duur. En er is ook onderzocht of de Brabanthallen of Autotron geschikt zouden zijn als tijdelijke theaterlocatie, maar ook deze plekken stuitten op te veel nadelen. Kosten worden hier geschat op 6,5 miljoen euro voor een periode van drie jaar. Het college kiest nu voor scenario 3: een tijdelijke theatervoorziening. Deze zou moeten komen in een ‘bijzondere locatie’ die leeg staat. Weyers wil desgevraagd niet reageren op mogelijke opties, zoals de leegstaande voormalige ‘Safe-hallen’ in de De Gruyter Fabriek of aansluiten bij De Tuin United in het fabrieksgebouw van De Heus. „We gaan de komende tijd op zoek naar de beste oplossing”, wil Weyers slechts kwijt. Directeur Harry Vermeulen van het Theater aan de Parade benadrukt dat het van levensbelang is dat zijn theater kan blijven programmeren in de jaren van sloop en nieuwbouw. „Maar ook ik heb

DEN BOSCH

Inpassingsplan N279 nu naar provinciale staten Gedeputeerde Staten hebben het provinciale inpassingsplan (PIP) voor de nieuwe N279 naar Provinciale Staten gestuurd voor vaststelling. GS vra-

heid wordt gehanteerd van 80 kilometer per uur. Op die manier zou zowel aan de kop als aan de staart van de nieuwe weg de doorstroming richting A50 (Veghel)

Podium van grote zaal wordt groter dan het huidige: 40 bij 18 meter.

Parade

DEN BOSCH – Wat te doen in de pe-

Reacties? [email protected]

● 24 uur per dag ● 7 dagen per week

Museumkwartier

ter aan de Parade. Maar er is nog een zeer lange weg te gaan voordat er daadwerkelijk een nieuw theater staat. Door politiek onvermogen is de coalitie uitgekomen op de Parade, een slecht compromis dat uit nood geboren is. De plek is veel te klein voor de oorspronkelijke plannen voor een nieuw theater. Andere locaties waar veel meer ruimte is, vielen vorig jaar een voor een af. Het college van B en W neemt met de keuze voor de Parade op de koop toe dat de geraamde kosten nu al vijf miljoen hoger zijn dan beschikbaar. En dat de locatie op zeer veel verzet zal stuiten. Het theater wordt ruim twee keer zo hoog als het huidige en het theater moet dieper de grond in. Het definitieve kredietvoorstel aan de raad volgt pas in 2015 of 2016, ná de gemeenteraadsverkiezingen van 2014 dus. Er zit dan heel waarschijnlijk een andere coalitie die heel anders over het theaterplan denkt. Maar het besluit dat nu op 25 juni aan de raad wordt voorgelegd is onomkeerbaar. Als de politiek ‘ja’ zegt tegen een voorbereidingskrediet van 4,1 miljoen euro is er eigenlijk geen weg meer terug. Beter zou zijn nu al te stoppen; deze theaterlocatie is een heilloze weg.

pen modeshows en zijn trots op

van zijn druk bezig met fonds zich beter kunnen voelen over zichzelf. Een jonge vrouw in de PROGRAMMA: ving en proberen een tv-omr zichzelf. Zelda haalt het eind van film zegt: „Hier zie ik mijn eigen te interesseren. de film niet, maar sterft in het hartoekomst.” Jonge meisjes krijgen 19:30: Ontvangst in de serre Directeur Jan van der Putten nas. Na een flauwte tijdens een les van een oudere over hoe zich de Verkadefabriek is tevreden modeshow glijdt ze zachtjes uit 19:45: Welkom voorzitter BAI, Theo Mathijssen het leven. Alleen al om deze film- over het festival, dat dit jaar r Deze 19:55: Lezing verzorgd dooroude Oliver Thill fragmenten is Bosch Art Film de 1800 bezoekers trok, ongevee vrouwen evenveel als vorig jaar. Hij en moeite waard. Maar het festival vertikken het om te gaan deorganisator Jheronimus Bo bood veel meer moois, zoals giste20:45: Toelichting juryrapport ‘Maak jouw Theater’ door Frank Havermans zitten wachten op de dood ren een uitverkocht blok met Bos- 500 zijn blij met het hoge niv Page 13 en: willen gezien worden 21:00: Bekendmaking winnaar door wethouder Geert Snijders en de dit jaar grotere Nederla sche films en een veelbelovend inbreng in Bosch Art Film. voorproefje uit de dramaserie 21:15: Einde officiële bijeenkomst en start van de feestelijke Nacht in de Serre 01:30: Einde DEN BOSCH (advertorial) www.beterhoren.nl

27meter Huidige contour Theater aan de Parade

21m

12,5m

Choorstraat

Of er in de jaren veel veranderd is? Nee! Of het nu 5 mei is, Koninginnedag of Jazz in Duktetown. Het is in Den Bosch áltijd carnaval. Nou ben ik een liefhebber van dit feest, maar dan wel tijdens de dagen die er voor staan. Dat geeft ook de armoede in Den Bosch weer. Als er een streetrave door Den Bosch wil trekken, is burgemeester Rombouts er als de kippen bij om deze te verbieden. Wel zo veilig. Ik zou er in mijn tijd waarschijnlijk nooit aan meegedaan hebben, maar zie er het kwaad niet van in. Geef die gasten gewoon de ruimte, ook in Den Bosch. Ook via het Brabants Dagblad is de discussie opgelaaid en lijken de jongeren hun plaats op te eisen. Wellicht voor de laatste keer, maar toch: er wordt opnieuw een poging ondernomen om Den Bosch van alle (leef)tijden te maken. Die jongeren willen meer dan een kans(je) bij Theaterfestival Boulevard of een zaaltje in de Verkadefabriek. Vandaag bedenken is vandaag doen. Het gaat erom dat mogelijk te maken, door onderling de samenwerking te zoeken. Zo luidt het parool. Ik heb daar een hard hoofd in als ik de makelaar jongerencultuur in Den Bosch op (zijn) jonge leeftijd al als een echte ambtenaar hoor praten. Aan de andere kant: is het erg dat Den Bosch het voortkabbelende lieve provinciestadje is? Nee, maar ook de ouderen onder ons die het allemaal prima vinden, begrijpen dat jongeren de ruimte moeten krijgen.

Onvermogen

hem aan een film werkt over deze onverwoestbare vrouwen, die niet de dood kunnen verslaan, maar wel de ouderdom. De vrouwen in de film bruisen van energie, zelfs als ze slecht ter been zijn. Maar bovenal willen ze aantrekkelijk zijn. Ze vertikken het om te gaan zitten wachten op de dood en willen gezien worden. Hun verhaal slaat aan. Het is verkwikkend te merken hoe deze ouderen nog voluit leven. Ze lo-

geen hapklare oplossing. Je kunt denken aan leegstaande hallen of een kerk, zoals in Helmond is gebeurd. Het wordt nog een interessante puzzel.” Vermeulen is blij dat het college nu een duidelijke keuze heeft gemaakt. Wel heeft hij zorgen over de huidige staat van het theater, dat al jaren aan vernieuwing toe is. „Het onderhoud is al enkele jaren terug tot een minimum teruggeschroefd. Dat betekent nu wel dat het risico op defecten gaat toenemen. Maar als er iets uitvalt, zul je er iets aan moeten doen.” Ook het college beseft dat er risico’s kleven aan het het huidige theater, dat dus nog tot en met 2016 mee moet kunnen. ‘Met veel technisch vernuft de boel draaiende houden’, schrijven B en W hierover in het raadsvoorstel. En: ‘Per geval wordt een creatieve oplossing gezocht. Er worden uiteraard geen concessies gedaan als het gaat om de veiligheid in het gebouw’. De huidige plannen voor een nieuw theater zijn grotendeels gebaseerd op de verkenning van de Zuid-Nederlandse Theatermaatschappij (ZNTM), exploitant van

DEN BOSCH

Grote zaal

Paradezaal

het theater. De ZNTM liet zich hierbij adviseren door theatertechnisch adviesbureau PB Theateradviseurs uit Uden. De kosten voor het nieuwe theater worden voorlopig geraamd op 55 miljoen euro. In de raadsvergadering van 25 juni neemt de gemeenteraad al een besluit over het voorbereidingskrediet van 4,1 miljoen euro. Hiervan moeten onder anderen een architectenbureau, constructeurs, adviseurs en projectleiders betaald worden. Het college heeft er niet voor gekozen om de rijksmonumenten naast het Theater aan de Parade aan te kopen. Deze waren in beeld voor kantoor- en vergader-

“

Ik ben hier heel blij mee. En de prijs valt mij eerlijk gezegd ook mee Peter van Doremalen (GL)

DEN BOSCH

Finale Cruyff Courts

Marmottheater

Basisschool BBS De Graaf neemt vandaag deel aan de Landelijke Finale van Cruyff Courts Kampioenen op het voorplein van het Olympisch Stadion in Amsterdam. Johan Cruijff opent de finale. Dit jaar deden meer dan 17.00 teams mee aan het toernooi.

Het marmottheater brengt vandaag vanaf 15 uur de voorstelling Wat ben je voor een beestje? voor kinderen van 2 tot 8 jaar. Over het roze beest op de vensterbank en mevrouw Zonnepit. In theater Poppenhulst aan Bethaniestraat 33 in Den Bosch.

ruimtes van het theater. „We willen de kantoren liever in het gebouw hebben, dat is veel praktischer”, stelt wethouder Weyers. „Bovendien zou de aankoop ook zeer kostbaar zijn.” Een en ander heeft tot gevolg dat een derde etage nodig is op het gebouw voor de kantoren. Hierdoor wordt de hoogte van het theater aan de noordzijde (daar waar het theater grenst aan de rijksmonumenten) meer dan twee keer hoger over de volledige diepte. En de voorgevel komt aan de zijde van de Triniteitstraat drie meter naar voren. Daarnaast vindt het college het ook geen bezwaar om de hele kelder op een diepte van 6,5 meter onder maaiveld te brengen. Ook dit is een forse wijziging op het bestemmingsplan, zoals dat ook geldt voor de hoogte. Wethouder Weyers geeft toe dat de impact voor de Parade groot zal zijn. „Maar het kan volgens ons wel”, stelt hij. In het raadsvoorstel staat: ‘Met nieuwbouw van het theater aan de Parade accepteren we impliciet ook de grote schaal op deze plek en zullen we dit moeten vertalen in een architectonische opgave’.

Vanuit de coalitiepartijen (de gehele oppositie was tegen het theaterplan aan de Parade) klinken vooral positieve geluiden over het voorstel. „Ik ben hier heel blij mee”, zegt Peter van Doremalen (GroenLinks) bijvoorbeeld. „En de prijs valt mij eerlijk gezegd ook mee.” De fractievoorzitters Ralph Geers (VVD) en Jos van Son (Rosmalens Belang) zijn ook

infographic JW | bronnen ZNTM / pb|theateradviseurs

Op basis van de prijsvraag Maak jouw theater hebben 52 deelnemers op vrijdag 7 juni 2013 hun inzending ingeleverd. Alle ontwerpen zijn met toelichting geplaatst in een prachtige tentoonstelling (ontwerp Karin van Pinxteren) in het stadskantoor van ‘s-Hertogenbosch.

[ 16 ]

COMMENTAAR

Hippe tachtigplussers in New York laten zien dat stijl geen leeftijd kent. De Amerikaanse makers van de film ‘Advanced Style’ zijn speciaal naar Den B gekomen om een voorproefje te bieden van hun nog niet voltooide werk.

ra straat hoorst Choor

e jeugd in en buiten Den Bosch is zich aan het roeren. Van streetravers tot 35-minners die aan het begin van een carrière staan. Jongeren die zich dood vervelen in dit provinciestadje. Denkers die vooruit willen voor een Den Bosch in pak ’m beet 2025. Mee willen gaan in de (snellere en hogere) vaart der volkeren. Daar komt het zo ongeveer wel op neer. Midden jaren zeventig was de opwinding onder de jeugd in Den Bosch niet zo gek groot. Althans, in mijn beleving. De opening van superdiscotheek Galaxy was zo ongeveer wel het hoogtepunt. Dat zegt genoeg.

THEATER

Ca va ler ies tr.


in haar rode gewaad. Ze is jarig en blaast een kaarsje uit op een groot feest. 95 is ze geworden en daar komt ze rond voor uit in een fragment van de film ‘Advanced StyONTWERPPRIJSVRAAG le’ over hippe ouderen in New York. Ongemak lijkt ze niet te voelen. Ze haalt uit het leven wat erin zit. Onder haar hoed straalt ze van plezier en levenslust. De film is nog niet af en dit voorproefje is een een mooie primeur voor Bosch Art Film in Den Bosch. Nog nergens zijn deze beelden aan publiek vertoond. De makers ervan zijn naar de Verkadefabriek gekomen om erover te vertellen. Fotograaf Ari Seth Cohen plukt in New York stijlvol geklede ouderen van de straat om ze te fotograferen en zijn enthousiasme is zo aanstekelijk dat videokunstenaar Lina Plioplyte nu met

positief. Wel vinden zij het voorbereidingskrediet van 4,1 miljoen aan de hoge kant. Geers: „Dat is een fors bedrag. Daar moeten we nog eens goed naar kijken, maar ik verwacht geen goede onderbouwing.” En Van Son: „De ruimtelijke effecten zullen pas echt zichtbaar zijn als het ontwerp klaar is, maar ik ben nu in eerste instantie blij dat het op de Parade kan.”

NIEUW THEATER AAN DE PARADE Een meerderheid van de gemeenteraad van Den Bosch koos eerder dit jaar al voor de Parade als locatie voor een nieuw Theater aan de Parade. De gehele oppositie stemde tegen dat voorstel. De coalitie kwam uit op de Parade nadat de partijen voor die tijd in een ernstige impasse zaten. Zo wilden de VVD, CDA en Rosmalens Belang per se in het centrum blijven met het theater en wilden GroenLinks en de PvdA naar het Paleiskwartier. De locatie op de Parade (3000 vierkante meter) is veel kleiner dan de andere locaties die in beeld waren (5500 m).

Het college van B en W heeft deze week opnieuw gekozen voor de Parade als theaterlocatie. De afgelopen maanden is onderzocht wat de mogelijkheden zijn. De planning is nu dat de raad eind 2015 een besluit neemt over een tijdelijk theater. En dat de raad in de eerste helft van 2016 een besluit neemt over het definitief ontwerp en het krediet. De aanbesteding zou dan kort daarna kunnen starten. Na 2014 zit een nieuw stadsbestuur aan het roer. Het college houdt bij de planning rekening met een bezwarenprocedure van negen maanden.

...waar het brandt

[ 17 ] bd.nl/mariawens

aanbevolen door alle grote verzekerings-


ONTWERPPRIJSVRAAG

WINNAAR: JEROEN VAN DE LAAR MET HOOGSPANNINGSTHEATER. Het Hoogspannings Theater is de absolute favoriet van de jury. De jury beoordeelt het idee en uitwerking als een krachtig concept dat mensen naar zich toe trekt. Woorden die hierbij vallen zijn: provocatie, mooi en lef. “Je wordt ernaar toegetrokken”. Daarnaast vindt de jury Hoogspannings Theater het meest onderscheidende idee en ontwerp van alle inzendingen. Het biedt de theatermaker de kans om zich te verhouden met dit indrukwekkende ontwerp. Het theatrale ontwerpdwingt grote artistieke inhoud af. Hoogspannings Theater is recycling in optima forma: niet alleen afvalmateriaal wordt. Als opbouwende kritiek wil de jury de ontwerper(s) nog wel twee aandachtspunten meegeven. Ten eerste lijkt de uitwerking van het idee te verraden dat de ontwerper niet weet hoe goed dit idee is. Als je dat doorhebt is nog veel meer mogelijk. En als tweede wil de jury graag meegeven dat de ervaring leert, dat alles verplaatsbaar is. Dit dus ook. Het is een uitdaging, maar de flexibiliteit van dit Hoogspannings Theater is mogelijk. Daarom wint het HoogspanningsTheater de eerste prijs. Brabants Dagblad 29/06/2013

Page : B05

Copy Reduced to %d%% from original to fit letter page

DEN BOSCH 29

BRABANTS DAGBLAD ZATERDAG 29 JUNI 2013

Theater als uit Meccanodoos Bosschenaar Jeroen de Laat wint met tijdelijk podium ‘Hoogspanningstheater’ de Bossche architectuurprijs. door Mieske van Eck DEN BOSCH – De Bossche beeldend kunstenaar Jeroen van de Laar heeft met zijn ontwerp Hoogspanningstheater de architectuurwedstrijd van het Bosch Architectuur Initiatief, de gemeente en de Bond Nederlandse Architecten gewonnen. De prijs levert hem 4000 euro op. Dat is gisteravond bekend gemaakt tijdens Den Bosch BAI Night in de Verkadefabriek. De tweede prijs, goed voor 2000 euro, was voor KLAP KLAP van de Duitsers Roberta Zucchetti en Manuel Heck. De jury vond geen van de vijftig overige plannen goed genoeg voor een aanmoedigingsprijs (500 euro). De plannen kwamen vanuit de hele wereld. De jury heeft zowel gekeken naar originaliteit als bruikbaarheid. De opdracht was het ontwerpen van een tijdelijk podium voor de Bossche binnenstad, dat gebruikt zou kunnen worden in het Jeroen Bosch jaar 2016. Afgedankte hoogspannningsmasten vormen de basis van het ontwerp van Van de Laar. Hij maakt

Het hoogspanningstheater van Jeroen van de Laar. De poten bieden ruimte voor onder meer horeca.

er een soort meccano-constructie van die gemakkelijk opgebouwd en afgebroken kan worden. De jury ziet het Hoogspanningstheater als een krachtig ontwerp dat juist doordat het niet volledig

DEN BOSCH

Celstraf voor xtc-handel

Zoals geëist is een 34-jarige Bosschenaar door de rechtbank Oost-Brabant veroordeeld tot vier jaar celstraf voor xtc-handel in Kerkdriel en Den Bosch. De man werd betrapt met 318 kilo hasj. Verder werd in zijn loods in Kerkdriel een grote

leden terecht met onder meer twee plaatsgenoten (37 en 38). Zij zijn veroordeeld 18 tot respectievelijk een celstraf van 30 en 24 maanden. Het tweetal is veroordeeld voor het (met intimidatie) hennep laten telen in andermans woningen.

[ ]

uitgewerkt is alle ruimte laat aan theatermakers. KLAP KLAP is een soort openklapbare doos met een tribune er in. De opengeklapte deur ervan werkt tevens als podium. Als de

deur opengaat, is de stad het decor. De jury spreekt van een ‘mooi ding’. „Dit idee blinkt uit in eenvoud.” Zij adviseert niet de neergeklapte deur maar de omgeving als podium te gebruiken.

HEEREWAARDEN

DEN BOSCH

Onder leiding van een met veel kennis, foto’s en tekeningen uitgedoste gids wordt er zondag 30 juni gewandeld op Fort Sint Andries. Wandelaars kunnen zich verzamelen om 13.00 uur. Het vertrek is 13.30 uur. De rondleiding op het fort

DEN BOSCH – Het kantoor van Essent en het nieuwe kantoor van Ricoh maken kans om uitgeroepen te worden tot beste werkplek van Nederland. De twee Bossche kantoorpanden behoren tot de zes genomineerden voor de ‘Winning Workplace

Rondleiding op het Fort Andries

Afgedankte hoogspanningsmasten vormen de basis van het ontwerp van kunstenaar Jeroen van de Laar

Nominatie Ricoh en Essent internet. De drie bedrijven die de meeste stemmen verdienen, gaan door naar de finale. Een vakjury bepaalt uiteindelijk de winnaar. De andere vier genomineerden zijn Altrecht (Zeist), Eneco (Rotterdam), Makro Nederland (Amsterdam) en MN

[ 19 ]


ONTWERPPRIJSVRAAG

TWEEDE PRIJS: ROBERTA ZUCCHETTI, MANUEL HECK GERMANY MET KLAPKLAP De jury is het over de Klap Klap eens: “Een mooi ding!” Dit idee blinkt uit in eenvoud. Het theater maakt op een slimme manier gebruik van de omgeving. “Het openklappen zorgt voor een fantastische theatrale en architectonischeervaring”. De omgeving krijgt door het ontwerp een mooie inkadering. De jury kent de Klap Klap daarom unaniem de tweede prijs toe. De jury adviseert om in de uitwerking niet de neergeklapte vloer, maar de omgeving als podium te gebruiken. Hierdoor zal theater en omgeving volledig in elkaar overgaan en vergroot je het speelveld.

[ 20 ]

[ 21 ]


MAAK JOUW STAD... MET EEN EDUCATIE PROJECT

[ 22 ]

De werkgroep Educatie van het BAI laat jaarlijks een grote groep middelbare scholieren (13-15 jaar) in de regio ‘s-Hertogenbosch op een aantrekkelijke en praktische manier kennismaken met architectuur en ruimtelijke vormgeving, in het kader van het vak Culturele en Kunstzinnige Vorming en Techniek. Met educatieve projecten en speciaal ontwikkeld lesmateriaal rond thema’s die aansluiten bij de actualiteit en stedelijke ontwikkelingen, laten we jongeren proeven van architectuur en vormgeving, en maken we ze enthousiast voor de bouwkunst en inrichting van stad en land. Voor deze educatieve projecten stelt het BAI ieder jaar een lesbrief samen met achtergrondinformatie over het thema en een heldere uitleg over de uitvoering. In de onderbouw van het voortgezet onderwijs zijn 58 kerndoelen van kracht. Scholen krijgen hiermee de ruimte om zelf inhoudelijke keuzes te maken in het onderwijsprogramma voor leerlingen. De werkgroep educatie heeft, om tegemoet te komen aan deze ontwikkeling, het project voorzien van enkele van deze kerndoelen. De kerndoelen waar het educatieproject bij aansluit zijn bijvoorbeeld doelen die leerlingen aanzetten tot overleg met elkaar, het meten en werken met maten en het verkennen van ruimtelijke vormen in twee en drie dimensies. Hiernaast wordt er ook gevraagd om aandacht voor de ontwikkelingen in hun omgeving en de maatschappij. De opdrachten in de lesbrief zijn zodanig opgezet, dat leerlingen met de verschillende in aanraking komen. Daarnaast streven we ernaar een pakket materialen mee

te leveren voor het vervaardigen van maquettes en het uitvoeren van inleidende opdrachten. Onderdeel van het project is een ontwerpprijsvraag. De leerlingen werken groepsgewijs aan een totaalontwerp met een maquette als eindresultaat. Per school mag een selectie van deze maquettes ingezonden worden; een deskundige jury kiest daaruit de winnaars, die beloond worden met een ballonvlucht. Ter afronding worden alle afgevaardigde plannen geëxposeerd in een speciale tentoonstelling in de Muzerije in ‘s-Hertogenbosch. De BAI-Educatieprojecten zijn een succes: vanaf de start, in schooljaar 2003/2004, hebben ieder jaar tussen de 1.000 en 1.500 leerlingen van negen middelbare scholen deelgenomen aan de lessen en prijsvragen, rond de BAI-jaarthema’s als ‘Het nieuwe gezicht van de Markt’, ‘Ontwerp met mate(n)’, ‘Watertor(n)en’ en ‘Open de poort’. Projectteam: Saskia van Heerde, Judith Jacobs, Annelies Swarts en Jasper Dekker.

[ 23 ]


DE FIETSFLAT Ook het Educatieproject zal in 2013 aansluiten op het BAI-jaarthema MAAK JOUW STAD! We laten leerlingen werken aan een onderwerp waar zij in de dagelijkse praktijk veel mee te maken hebben: een tijdelijke fietsenstalling, geschikt voor speciale evenementen. Middelbare scholieren zijn op dit gebied echte specialisten: wie anders leggen JURYLEDEN immers dagelijks, vaak in erbarmelijke weersomstandigheden, tientallen Don Murphy; VMX kilometers op hun fiets af? En wie kunnen beter bepalen hoe je fietsen Harry Schuurmans; Fietsersbond op een overzichtelijke en slimme manier kunt stallen? Ruud Schouten; Dit jaar vormt de opgave een uitdagende mix van functionaliteit, esthetica wethouder en bouwtechniek. We stimuleren de leerlingen om goed na te denken over het ruimtebeslag van hun eigen vervoersmiddel; hierbij komen A ANVANG SCHOLEN niet alleen afmetingen van de fiets aan de orde. De leerlingen maken 7 januari binnen de opdracht kennis met verschillende manieren waarop fietsen Den Bosch op eenworden terrein aan de Paardskerkhofweg. foto Maikel opgeborgen. In de lesbrief en op de website dienenSamuels moderne S TART E XPOSI T IE Brabants Dagblad 05/17/2013 IN DE MUZER I JE architectuurreferenties als leidraad en inspirerende voorbeelden. 18 april Heel bewust de opdracht deDe fietsenstalling bovengronds te ontlocatie voor hun graffitifestite en Van Ieperen elkaarluidt geregeld werpen. De fiets moet weer als vertrouwd element in het straatbeeld val Kings of Colors was dus ook graffiti-terrein aan de PR I JSUIop TREIKhet ING worden teruggebracht, in plaats van opeengepakt en weggestopt in een 16 mei Paardskerkhofweg in de Bossche snel gevonden. Vlak voor het bedonkere kelder. Bovendien wordt gevraagd een bouwwerk over meerdere gin footprint; van hethierdoor festival worden alle wijk Boschveld. Hier wordt graffilagen te ontwerpen op een beperkte worden de leerlingengedoogd. aangespoord na te denken over zwart de functionaliteit van De hun Kaste: muren gespoten. ti door de gemeente en de manier waarop de„Ik fietsenstalling ontsloten. kan nu alwordt zeggen dat Aanhet Ook nu zijn deontwerp muren rondom gezien het gaat om een tijdelijk bouwwerk dat snel afgebroken en elders straks héél bijzonder wordt hier. het oude Stamlijntje volgespoten weer opgebouwd moet worden, vestigt het BAI Educatieproject bovendien top of flexibel the billenkomt hierheen.” met graffitikunst; de ene mooier de aandacht op het principe vanDe industrieel demontabel Eind vorig jaar kwamen ze op het dan de andere.bouwen. „Dit terrein staat DEELNEMER S

7 scholen voortgezet onderwijs, met 900 deelnemende leerlingen

idee om het festival te gaan orgaheel goed bekend in de regio, het De jury kende de eerste prijs toe aan vier leerlingen Gymnasium niseren. Met z’nvantweeën slechts. staat zelfs landelijk redelijk goed Beekvliet. Tessa van Tienhoven, Fleur van Grinsven, Lenneke Geerts „De lijnen zijn kort”, zegt De Kasaangeschreven. Graffiti-schrijvers en Emma du Chatinier wisten zich te onderscheiden met hun ontwerp te met een glimlach. Van Ieperen: komen hier graag naartoe.” ‘Het Fietshuis’. „Patrick kent heel veel graffitikunstenaars. Ze komen allemaal graag naar Den Bosch. En ik heb Als ik 80 ben, meer de commerciële taken.” Bij de gemeente werden subsidiepotsta ik jes aangeboord en ook sponsors waarschijnlijk werden gezocht. Van Ieperen: „Zo sponsort Kobra ons met heel veel nog mijn blikken spuitbussen. Die zullen we zeker wel nodig hebben.” leeg te spuiten

“

Patrick de Kaste

bd.nl/denbosch Kijk hier voor meer foto’s en filmpjes van Kings of Colors

„We gaan actief op zoek naar bedrijven, organisaties en zzp’ers op EDUCATIEPROJECT het gebied van cultuur en kunst”, zei directeur Theo de Veer van De Muzerije gisteren tijdens een inspreekavond over de Voorjaarsnota 2014. De Veer gebruikte die avond om de Bossche politiek bij te praten over zijn organisatie. Hij wilde daar een aparte informatiebijeenkomst voor houden, maar in de agenda’s van de raadsleden bleek daarvoor onvoldoende ruimte over. Het Huis voor de Amateurkunst heeft een moeilijke tijd achter de rug, gaf De Veer aan. Per 1 januari van dit jaar moet De Muzerije het structureel met 750.000 euro per jaar minder doen. Het gemeentebestuur besloot al in april 2011 tot deze forse bezuinigingsoperatie.

DEN BOSCH

De Muzerije ontvangt geen subsidie meer voor particuliere cursussen, maar moet zich vooral richten op cultuureducatie op scholen en in wijken. De bedoeling is dat docenten voor cursussen flexibel worden ingehuurd door De Muzerije. „Het klassieke imago van cursusfabriek dat we jarenlang hadden, doet De Muzerije tekort. Maar dat wil niet zeggen dat we nu geen cursussen meer geven. Het gebeurt alleen op een an-

Eind mei wil De Muzerije zich van beste kant laten zien tijdens de Week van de Amateurkunst

DEN BOSCH

Beekvliet wint Nieuw boek Wim Kops ontwerpwedstrijd BAI Bosschenaar Wim Kops heeft het In De Muzerije zijn gistermiddag de winnaars bekendgemaakt van het educatieproject Fiets ’m erin, een initiatief van het Bosch Architectuur Initiatief (BAI). Circa 900 leerlingen van het voortgezet onderwijs in Den Bosch en Gestel ontwierpen een mobiele fietsenstalling. De jury kende de eerste prijs toe aan vier leerlingen van Gymnasium Beekvliet. Tessa van Tienhoven, Fleur van Grinsven, Lenneke Geerts en Emma du Chatinier wisten zich te onderscheiden met hun ontwerp ‘Het Fietshuis’.

[ 24 ]

DEN

Wa

boek ‘De geheimen van het licht’ uitgebracht. In zijn ogen raakt het licht alle aspecten van ons leven. Het boek is verkrijgbaar via boekhandels en boekensites en kost 27,50 euro. Eerder schreef Kops over de Bossche geschiedenis.

Het M terda voors een b van 2 straa koste serve

DEN BOSCH

DEN

Klimaatplein ‘druk’

Hon

Het is ‘druk’ op het Bossche Klimaatplein. Ruim 600 bedrijven vonden hun weg naar dit digitale platform, waar een gratis vijfstappenplan naar CO2-neutraal ondernemen is te vinden. De gemeente ondersteunt het Klimaatplein.

Bewo De H kort derp ten e colle wone

LEOLUX - PODE - ROLF BENZ - LINTELOO - JORI - HARVINK - GELDERLAND - KARAT - MUSTERRING - AUPING - EASTBORN - TEMPUR

2E PINKSTERDAG

lopen blik w We z voorb seizo weer Van De M kant van d Naas ren n van Bij d eens euro Moed een joen maije Pag nus verhu

[ 25 ]


MAAK JOUW STAD...

MET EEN CURSUS FILM EN ARCHITECTUUR

[ 26 ]

Sinds enkele jaren organiseren BAI en de Verkadefabriek* architectuur-filmreeksen: avonden met films en documentaires die op zichzelf al de moeite waard zijn, maar een meerwaarde krijgen door de bijzondere rol die architectuur erin speelt. De reeksen zijn een vast onderdeel geworden in de programmering van de Verkadefabriek, de laagdrempeligheid van het medium biedt het BAI een uitgesproken gelegenheid om, naast vakgenoten en BAI-leden, een algemener publiek aan te spreken. De films worden duidelijk gekoppeld aan het jaarthema van het BAI; om de relatie tussen de film en het thema te verduidelijken wordt voorafgaand een korte inleiding of lezing gegeven, vaak door de filmmakers zelf. De Verkadefabriek is met succes gestart met filmcursussen, zoals film en psychiatrie en film en architectuur. De cursus film en architectuur bestaat uit zes films waarin architectuur centraal staat met een inleiding , talkshow en nagesprek. In 2013 ligt daarbij de nadruk op de verschillende schaalniveaus in de architectuur. Vier films waarin architectuur centraal staat met een inleiding , talkshow of nagesprek. Verschillende schaalniveaus in de architectuur komen aan de orde. In Istanbul zien we de dramatische gevolgen van ongeplande stedelijke ontwikkeling in een zeer snel groeiende miljoenenstad. Groot is het contrast met Londen waar we kijken naar de jonge idealistische modernistische architecten die Londen opbouwden

na de tweede wereldoorlog. We steken de oceaan over waar we kennis met het Amerikaanse echtpaar Eames dat samen een paar van de meest belangrijke designklassiekers heeft ontworpen. Charles was techneut en zakenman, Ray kunstenares. Maar we beginnen met onze nationale trots; een documentaire over en met architect van wereldformaat Wiel Arets. I.s.m. Verkadefabriek. Sinds 2011 is de filmreeks onderdeel van het vierdaagse festival Bosch Art film (BAF), met een Architectuur- en Ruimtedag. Projectteam: Ivo van den Thillart, Geert Das en Ilona van Heeckeren (filmprogrammeur Verkadefabriek).

[ 27 ]


MY ARCHITECT: A SON’S JOURNEY REGISSEUR

Nathaniel Kahn INLEIDING

Theo Mathijssen

04-02-2013 Al het drama is al samengebald in de eerste scene van de film, die begint met het overlijdensbericht van Louis Kahn in de New York Times. Het tragische is niet dat hij stierf in de toiletruimte van Pennsylvania Station, alleen, bankroet, en dat hij drie dagen in het mortuarium lag zonder dat iemand wist wie hij was omdat het adres in zijn paspoort was doorgestreept. Het venijn zit ‘m in de staart van het bericht: “Hij laat een vrouw en een dochter achter”. Leest de zoon. In My Architect wordt een onthutsend beeld geschetst van het verborgen privéleven van één van de beroemdste architecten ooit: Louis Kahn. Door zelf de film te maken ontdekt één van zijn zonen hoe complex het leven van zijn vader was en hoeveel waardering diens gebouwen bij zijn klanten oogstten. Enkele opdrachtgevers zijn na al die jaren nog tot tranen geroerd. Kahn’s karakteristieke gebouwen vormen de dramatische achtergrond van het verhaal. Hoe een getalenteerd ontwerper niet alleen uitblonk in architectonische omhulling, maar tevens een façade rondom zijn huiselijk bestaan kon optrekken, die pas bij zijn eenzame verscheiden in stukken breekt. In 2004 is de documentaire genomineerd voor een Oscar.

FILM EN ARCHITECTUUR

BOSCH ART FILM OPDR ACHTGE VER

Ö.L.A.W. Game; Wijkontwikkelaar BrabantWonen Den Bosch ARCHI T EC T

Johan van der Rijt; COMPEN ARCHITECTEN te Eindhoven BOUWJA AR

2012/2013 A ANTAL DEELNEMER S

50

18 t/m 21-04-2013 Het film- en documentairefestival Bosch Art Film (BAF) pakt ook tijdens de vierde editie uit met spraakmakend werk, inspirerende gasten, (inter)nationale filmprijswinnaars en premières. Het vierdaagse festival wordt geprogrammeerd aan de hand van centrale thema’s. Een aantal films en de thema’s van BAF 2013 zijn bekend. Komende editie zijn dat extravaganza, architectuur en het jaarlijks terugkerende thema kunstenaarschap. BAF is verheugd te kunnen melden dat de premières Bullfish, Torre David/Gran Horizonte, Advanced Style en Queer Amsterdam op het programma staan. Zoals altijd is er ook in 2013 ruime aandacht voor beeldende kunst en kunstenaarschap. Kunstenaars van diverse pluimage passeren de revue. Met onder meer portretten van hardcore performance kunstenaar Bruce Lacey (een film van de Britse kunstenaar Jeremy Deller), conceptueel kunstenaar Sol LeWitt, wereldberoemd door zijn wandschilderingen en Moniek Toebosch, multidisciplinaire kunstenares en actrice, die november jongstleden overleed. BAF is trots de wereldpremière Bullfish te kunnen presenteren van de IJslandse kunstenaar Brynjar Sigurðarson. In het afgelopen seizoen van Zomergasten liet Lidewij Edelkoort een klein voorproefje zien en dit intrigerende absurdistische werk smaakte naar meer! De première wordt gevierd in aanwezigheid van de makers. ARCHITECTUUR Bij het architectuurthema ligt de focus op tegendraadse architecten, kunstenaars en groepen mensen die hun leefomgeving op alternatieve wijze willen vormgeven. Vanuit een aanstekelijke ‘do it yourself’ mentaliteit worden baanbrekende experimenten bedacht en uitgevoerd, al dan niet met succes. In de wereldpremière Torre David/Gran Horizonte nemen bewoners de rol over van stedenbouwkundigen en architecten. Zij kraken een reusachtige nooit afgebouwde wolkenkrabber in Caracas (Venezuela) waarna op haast organische wijze, met minimale/geïmproviseerde middelen in het gebouw een compleet nieuwe dynamische stad ontstaat; een verticale favela met meer dan 750 families. Onderzoekers van Urban Think Thank, curator Justin McQuirk en architectuurfotograaf Iwan Baan maakten een studie van dit wonder van informele stedelijke ontwikkeling en wonnen hiermee de Gouden Leeuw op de dertiende internationale architectuurbiënnale in Venetië (2012). Dat het mis kan gaan, toont de film Drop City. In de film is de open ondergang te zien van één van de allereerste experimentele (pre-hippie) communes waarin kunst, architectuur en duurzaam leven samensmolten. EXTRAVAGANZA. Het thema extravaganza is een feest voor het oog. Een ode aan flamboyante individuen die de grenzen van het sociale en culturele leven oprekken. Een onweerstaanbare flirt met seksualiteit, mode, kunst, geld en roem. BAF viert dit thema onder meer met films over Leigh Bowery, Mathilde Willink (Superpoes) en Queer Amsterdam, de pilotpresentatie van een televisieserie gemaakt door jongeren in Amsterdam over hun belevenissen als Queer in de hoofdstad. In het nieuwe ‘Queer’ zijn de grenzen tussen homoseksueel, lesbo, bi-, hetero- of transseksueel

[ 28 ]

[ 29 ]


vervaagd. Iedereen is Queer, als je durft...Trots is BAF ook op de kleurrijke première van Advanced Style van Ari Seth Cohen & Lina Plioplyte. Met de krachtige portretten van excentrieke, fashionistas op leeftijd door street style fotograaf Cohen. BAF is een ontmoetingsplaats voor filmliefhebbers en publiek uit de film en kunstwereld en biedt een gevarieerd en toegankelijk programma. Met filmpremières, lezingen, debatten, masterclasses, shows, performances, studentenwerk en exposities. Jheronimus Bosch’ leven, werk en gedachtegoed vormt hierbij de inspiratiebron. BAF is onderdeel van de internationale manifestatie Jheronimus Bosch 500, een meerjaren programma met sociaal-culturele, wetenschappelijke en artistieke activiteiten – op het snijvlak van klassiek en modern. Inspiratiebron is het leven, werk en gedachtegoed van Bosch (ca. 1450 -1516). Met Jheronimus Bosch 500 herdenkt de stad van 2010 tot en met 2016 het 500ste sterfjaar van haar beroemdste kunstenaar. Bosch Art Film wordt in opdracht van stichting Jheronimus Bosch 500 geproduceerd door de Verkadefabriek.

HERMAN HERTZBERGER: IK ZAG RUIMTE


REGIE

Markus Heidingsfelder, Min Tesch

REM KOOLHAAS: A KIND OF ARCHITECT 16-12-2013 Er valt nauwelijks een andere architect te noemen, die buiten de wereld van de bouwkunst de laatste jaren zoveel stof deed opwaaien als Rem Koolhaas. Het gaat deze Nederlandse architect nooit om het scheppen van een ‘meesterwerk.’ Eerder beoogt hij te provoceren en spanning op te wekken. De bibliotheek van Seattle, de concertzaal in Porto en de Nederlandse Ambassade in Berlijn zijn indrukwekkende voorbeelden van zijn architectuur, die meer wil vertegenwoordigen, dan de kunst van het bouwen alleen. Het belang en de internationale faam van deze ‘denker over architectuur’, zoals Der Spiegel hem noemde, bezorgden hem een professoraat in Harvard. Ook ontving Koolhaas in 2000 de Pritzker Prize, de belangrijkste Amerikaanse onderscheiding voor architectuur. Het juryrapport noemde hem een ‘visionair en een doener, filosoof en pragmaticus, theoreticus en profeet.’ In 2008 wordt Koolhaas in het weekblad Time genoemd in de lijst van de honderd meest invloedrijke personen. *De Verkadefabriek, cultureel centrum voor theater, film, eten en drinken, festivals, debatten, kinderactiviteiten en feesten in ’s-Hertogenbosch, is zeer bekend bij en toegankelijk voor een breed publiek - en daarmee de ideale plaats voor onze filmreeks. De films worden gedraaid in een van de filmzalen, nagepraat wordt er in het café.

14-10-2013 ‘Nederlandse architectuur in 4 egodocs’ is dit jaar het thema voor deze cursus Film en Architectuur. Aan de hand van documentaires worden vier belangrijke Nederlandse architecten onder de loep genomen: Rem Koolhaas, Hugh Maaskant, Herman Hertzberger en Gerrit Rietveld. Opmerkelijke feiten en wetenswaardigheden worden uitgelicht tijdens een ‘minicollege’ vooraf door architectuurhistoricus Geert Das. Een filmisch portret van een sociaal bewogen mens. Zijn veelzijdige en woelige leven is de bron van waaruit hij zijn gebouwen tekent en maakt. Niet een huis, een school of een fabriek bouwen om de architectuur zelf maar om het leven dat daar geleefd gaat worden. Herman Hertzberger (1932) is zonder twijfel een van Nederlands belangrijkste architecten. Wat heeft zijn stijl bepaald? Hoe vind je zijn ideeën terug in zijn architectuur? Hoe zijn de gebouwen veranderd, hoe gaan de gebouwen veranderen? Staat hij nog steeds achter zijn bijna utopische ideeën of heeft hij een nieuwe, andere kijk op de maakbaarheid van de samenleving?

[ 30 ]

[ 31 ]


MAAK JOUW STAD... MET EEN LEZINGENREEKS

[ 32 ]

Het BAI organiseert jaarlijks diverse lezingen om personen en partijen aan het woord te laten over nieuwe invloeden, achtergronden en vooruitzichten die van invloed zijn op de architectonische en stedenbouwkundige ontwikkelingen in het algemeen en ‘s-Hertogenbosch in het bijzonder. De lezingen van dit jaar staan allemaal volledig in het teken van het BAI-jaarthema MAAK JOUW STAD. In de lezingenreeks van 2013 zal het jaarthema MAAK JOUW STAD op verschillende manieren worden belicht. In vier lezingen komt het thema aan bod, vanuit twee perspectieven. Drie keer laten we vooral anderen dan de traditionele stedenbouwers aan het woord: geen architecten, stedenbouwers, landschapsarchitecten of andere ontwerpers in de professionele ontwerppraktijk aan het woord, zoals kunstenaars, buurtinitia-

tieven, skaters, etc. Maar in de eerste lezing komen de bestaande, gevestigde partijen aan het woord die op een andere manier hun rol proberen in te vullen. Elke avond wordt een duo-lezing met een spraakmakende expert en een betrokken spreker die in ‘s-Hertogenbosch met het thema aan de slag is. Projectteam: Lydia Fraaije, Xander Vermeulen Windsant

[ 33 ]


LEZINGENREEKS

MAAK JOUW STAD...SAMEN BEL ANGS T ELLENDEN

150 SPREKER S

Adri Duivesteijn, wethouder duurzame ruimtelijke ontwikkeling, Almere. Peter van der Gugten, directeur Heijmans Vastgoed / Proper-Stok.

21-01-2013 In vervolg op de succesvolle lezingenreeks in 2012 organiseert het Bosch Architectuur Initiatief (BAI) ook in 2013 een serie lezingen rond het jaarthema ‘Maak jouw stad’. Ook dit jaar weer laagdrempelig en gratis toegankelijk. Het thema stelt in 2013 de veranderende manieren centraal waarop de omgevingen waarin we werken, wonen en ontspannen tot stand komen. Waar het eerder leek dat vooral de gemeente in samenwerking met grote projectontwikkelaars en woningcorporaties de stad vormgaven, worden steeds meer initiatieven vanuit actieve burgers en ondernemers zichtbaar, elk met zijn eigen effecten. Hoe werkt dat? En hoe gaan die kleine initiatieven samen? Wie zijn die nieuwe stadsmakers? In de vier lezingen die dit jaar georganiseerd worden, komen steeds 2 sprekers aan het woord die het thema vanuit een eigen invalshoek benaderen. De eerste spreker is een landelijke autoriteit, de tweede spreker een vertegenwoordiger van een lokale onderneming of partij. De eerste lezing laat de bestaande partijen aan het woord: een gemeente en een bouwpartij. Waar gemeenten en ontwikkelaars eerder een grote rol konden en wilden nemen bij de ontwikkeling van de stad, is dat nu anders. Door de politieke liberalisering en deregulering is er een (ideologische) verschuiving in de positie van gemeenten. Tegelijkertijd zijn door de aanhoudende economische tegenwind de risico’s die grote bouwers en ontwikkelaars eerder aangingen financieel niet langer draagbaar. Wat wordt de nieuwe rol van deze eerdere stadsontwikkelaars? Of is die misschien uitgespeeld? En zo ja, hebben we ze eigenlijk (nog) überhaupt wel nodig? Welke rol is voor hen weggelegd als anderen mede het voortouw nemen in het maken van de stad?

MAAK JOUW STAD...ANDERS BEL ANGS T ELLENDEN

130

13-05-2013 Architecten en kunstenaars nemen nieuwe rollen op zich en worden ontwikkelaar, social engineer en bruggenbouwer. Geen papieren plannen maar concrete actie, samen met buurtbewoners en ondernemers. Maar bovenal valt de grote, vaak persoonlijke betrokkenheid op, die deze nieuwe stadsmakers hebben bij de omgeving waarin ze werken. In de lezing op 13 mei zullen twee níeuwe stadsmakers aan het woord komen. De sprekers, Carolien Ligtenberg en Kirsti Pol, hebben elk al een aantal jaar ervaring in het op een nieuwe manier organiseren en vormgeven van stukken stad en vaak met onverwacht succes. Hoe doen ze dat? Wat levert het op? De lezing zal beginnen met een groter (historisch) kader van deze nieuwe, ‘andere’ manier van stad maken, geschetst door Indira van ‘t Klooster op basis van haar boek Reactivate dat binnenkort uitkomt. Indira heeft in de afgelopen periode een groot aantal personen geïnterviewd, die op een nieuwe manier werken aan gebouwen en de openbare ruimte. Bottom-up, tijdelijkheid en de tussentijd zijn daarbij kernbegrippen. In haar boek Reactivate! wordt het werk van deze bureaus besproken.

Adri Duivesteijn heeft als wethouder in Almere ruim baan gemaakt voor particulier opdrachtgeverschap. O.a. in het Homeruskwartier is het mogelijk om met voor Nederland ongewoon veel vrijheid zelf je woning te bouwen, al dan niet ondersteund door de gemeente. En met succes. Dat succes vraagt wel een andere rol en houding van de gemeente, intern en naar haar (nieuwe) burgers toe. Peter van der Gugten heeft jarenlange ervaring in het ontwikkelen van gebouwen en gebieden. Als directeur Heijmans / Proper Stok is hij op dit moment o.a. betrokken bij de herontwikkeling van het GZG terrein in de binnenstand van Den Bosch, dat in bezit van Heijmans is. In tegenstelling tot sommige collega’s zit Proper Stok niet stil en zoekt op nieuwe manieren om haar jarenlange kennis ervaring om te zetten in betekenisvolle bijdrage aan de stad.

[ 34 ]

[ 35 ]


LEZINGENREEKS

MAAK JOUW STAD...ZELF BELANGSTELLENDEN

200 DE SPREKERS

Schoon gewoon Den Bosch; Remmelt Schuring (minimalisme) Bep en Soep & Toet; Hanneke van der Werf en Peter Trago (behoud woonboten) de Bossche Boeren; Femke Obbema (stadslandbouw) Hardloopboek; Maaike Marechal (rondje Den Bosch) Fort Isabella; Stefan van der Velden Stichting bij de Soete Moeder; Adri Ederveen (kloosterhotel) Stad en Ziel; Paulette Dicker (beheer openbare ruimte zelf) Blom en Moors; Ginette Blom, Jaqueline Moors (buitenruimte De Gruyterfabriek) Transfarmers; Annet Nooijen Divers; Gabor Martens (talentenbank) Transition Town; Leidi Haaijer (bottum up eetbaar park, geld, ruil) Platform M3 architecten; Ralf van Tongeren (huis van overvloed) Landschapsarchitect; Aleks Droog (waterkracht) Tuinhuizen; Jan Verhagen (bottum up project)

MAAK JOUW STAD...VOOR ELKAAR

23-09-2013 LEZINGEN IN PECHA KUCHA STIJL. Onze septemberlezing staat in het teken van de Pecha Kucha: korte en inspirerende presentaties, visies en ideeën. Iedereen was welkom om een plan te picthen. WAT IS PECHA KUCHA? Een goed idee laat zich snel uitleggen! Wie mensen wil inspireren met zijn idee, toont tijdens Pecha Kucha 20 dia’s en geeft per dia 20 seconden toelichting. Een presentatie duurt 6 minuten en 40 seconden en wordt begeleid door 20 beelden die ieder 20 seconden in beeld zijn. Geen saaie langdradige verhalen maar snelle levendige pitches. Pecha Kucha dwingt de spreker creatief en ‘to the point’ te zijn. Zo wordt de avond een visueel spektakel van unieke concepten, frisse ideeën en uitdagende ontwerpen in een kort en bondig formaat. Als bezoeker neem je twaalf verse ideeën mee naar huis.

Lezing als opstap naar Who’s the Boss? 25-11-2013 De lezing, getiteld ‘Maak jouw stad...Voor elkaar’, is een opstap naar het jaarthema van volgend jaar: who’s the boss? Maar tegelijkertijd is het een samenvattende discussie van de eerdere lezingen. Na een prikkelende inleiding van Hans van der Meer, die zijn fotoproject Uit voorraad leverbaar zal presenteren, zullen vier sprekers ingaan op de vraag hoe we met elkaar rekening houden als we zelf het initiatief nemen om onze stad samen te ontwikkelen. Zijn er spelregels nodig? En zo ja, waarom? En wat moeten die dan regelen?

BEL ANGS T ELLENDEN

450

INLEIDING

· Hans van der Meer, Uit voorraad leverbaar: Zijn foto’s tonen dat toen we

alles nog ‘netjes’ plande, er vaak een oersaaie middelmaat ontstond. Als de stad uit losse initiatieven wordt opgebouwd zijn sommigen bang voor rommel, de vaak genoemde ‘Belgische toestanden’. Wat is erger? Discussie, na inleidende statements van elke spreker:

· Tess Broekmans, directeur Urhahn Urban Design Amsterdam: hoe geef je vorm aan de ‘spontane’ stad?

· Sonja van der Beek, stedenbouwkundige gemeente: wat vraagt dit van

de stedenbouw? nieuwe rol, nieuwe regels, nieuwe opgaven? Niet meer plannen maar regisseren, zoals je vaak hoort? Femke Obbema: pluktuinen. Wie is er bang voor een pluktuin? Waar doe je dat, en met wie moet (en wil) je rekening houden? Wytse Bakker, directeur Atelier Beheer Stichting: hoe zorg je ervoor dat een leegstaand gebouw vol met creatieve bureaus en ateliers leefbaar blijft? Is dat een nieuwe vorm van stedenbouw op microniveau?

· ·

[ 36 ]

[ 37 ]


MAAK JOUW STAD... MET MOKUM

[ 38 ]

Mokum jouw stad. Amsterdam de stad van onderaf bekeken. De wereld is groter dan ’s-Hertogenbosch, voorbij de stadsgrenzen liggen schatten die ons kunnen inspireren, nieuwe inzichten bieden. Waarmee we onze eigen Bossche stedenbouwkundige oplossingen en architectonische vondsten leren relativeren. Vanuit die gedachte organiseert het BAI jaarlijks een eendaagse excursie voor architecten, stedenbouwkundigen, beleidsmakers en andere belangstellenden naar bijzondere plaatsen in binnen- en buitenland, waar ze kennismaken met opmerkelijke architectuur en stedenbouwkundige oplossingen en problemen – gekoppeld aan het jaarthema. MAAK JOUW STAD! bracht het BAI op het idee om naar Amsterdam te gaan en daar te kijken naar succesvolle voorbeelden van burger- en wijkparticipatie. De hoofdstad is het voorbeeld van bekende stadsarchitecten en socialistische woningbouwcorporaties. Maar wie neemt het initiatief? Wie zijn de gesprekpartners? Hoe verloopt de discussie en de inbreng? Wie zorgt voor de financiën? Wat is de rol van de architect en de buurt? Hoe verloopt het proces? Op die vragen hopen we antwoorden te vinden.

Bovendien willen we tot een uitwisseling komen met het Amsterdamse architectuurcentrum. We kiezen opnieuw voor de trein. Dat maakt de organisatie van de excursie eenvoudiger en minder afhankelijk van (de grootte van) een bus. De excursie wordt in samenwerking met het stadsbestuur, architecten en stedenbouwkundigen van de te bezoeken plaats georganiseerd. Projectteam: Francesca Altavilla, Jordy Stamps en Kees van den Oord

[ 39 ]


MOKUM

AMSTERDAM, BOTTOM-UP EN WIJKEN BURGERPARTICIPATIE 11-10-2013 Passend binnen het jaarthema ‘MAAK JOUW STAD!’ trok het BAI er op uit om te leren en te laten inspireren aan de hand van succesvolle voorbeelden van burger- en wijkparticipatie en bottom-up initiatieven in Amsterdam. Gedurende de dag zijn een drietal projecten variërend van grootte en leeftijd besproken en bekeken. HET PROGRAMMA 09:00 - 10:00: Ontvangst in het ARCAM 10:00 - 11:00: Het Vierwindenhuis, met rondleiding van Fons Elders 11:30 - 12:30: Vrijburcht op IJburg, rondleiding van Hein de Haan 13:00 - 14:30: Lunch in de IJkantine 14:30 - 16:30: NDSM-werf, met rondleiding van Bart Stuart 16:30 - 17:00: Afsluitende borrel in Noorderlicht Wij danken in het bijzonder; het ARCAM, Fons Elders, Hein de Haan en Bart Stuart voor hun bijdrage aan deze inspirerende dag.

[ 40 ]

[ 41 ]


MAAK JOUW STAD...

MET WANDELINGEN MODERNE ARCHITECTUUR OP MAAT


Met deze wandelingen willen het brede publiek kennis laten maken met de moderne architectuur en stedenbouw in Den Bosch. Het verleden van de vestingstad is al onderwerp van vele wandelingen, van verschillende aanbieders. Onze wandeling wil de moderne kant van de stad laten zien en zal bijvoorbeeld de Haverleij, het Paleiskwartier en de Groote Wielen onder de aandacht brengen. Hiernaast gaan we onderzoeken wat de mogelijkheden zijn voor het bezoeken van bijvoorbeeld een topstuk als het Provinciehuis van Maaskant of de nieuwbouw in het Paleiskwartier. Voor de praktische kant zijn wij in gesprek met de lokale VVV. De eerste pilot-wandeling is al geweest en was een groot succes. De wandeling wordt aangeboden op aanvraag, met verschillende programma’s. Wij werken drie of vier programma’s uit met verschillende locaties en met de mogelijkheid om te lopen of te fietsen. De wandelingen bestaan uit het bezoek van één of meerdere locaties met deskundige gidsen. We willen dit op aanvraag aanbieden voor bijvoorbeeld bedrijfsuitjes, maar ook kijken of het mogelijk is om voor bijvoorbeeld kinderfeestjes een wandeling te organiseren. Bij voldoende animo zal de wandeling ook een paar keer per jaar worden aangeboden aan de Bossche bevolking. De wandeling zal vergezeld gaan van een folder met achtergrondinformatie en er wordt nog gezocht naar een activiteit voor de deelnemers tijdens de wandeling. De gidsen beschikken over informatie over de locaties die van te voren verzameld is. Met deze wandelingen willen we proberen om hedendaagse stedenbouw en architectuur dichter bij het brede publiek te brengen. Dit doen we door, naast het geven van

[ 42 ]

informatie, tijdens- en voor de wandeling activiteiten en gesprekken te houden. Voorafgaand aan de wandeling worden de deelnemers uitgedaagd om aan de hand van een foto-enquête uitgevoerde van fictieve projecten te onderscheiden. Op deze manier worden deelnemers geconfronteerd met stijlkeuzes in een architectonisch ontwerp. Tijdens de wandelingen wordt aan de deelnemers uitgelegd, hoe er in de verschillende projecten wordt omgegaan met herkenbare thema’s zoals parkeren, privacy en openbaar groen. Door deze thema’s als uitgangspunt te nemen, worden keuzes tijdens de ontwerpopgave inzichtelijk gemaakt en wordt ook de uitwerking van deze keuzes op het dagelijks gebruik door bewoners belicht. Hierdoor is het mogelijk om met de groep in gesprek te gaan over de keuzes die architecten en stedenbouwkundigen maken. Deelnemers: 50 Projectteam: Geert Das, Manoe Ruhé en Thor Hendriks

[ 43 ]


MAAK JOUW STAD… MET DE BOSSCHE BOEREN

Kleinschaligheid heeft de toekomst! Een vierkante meter zonnepaneel op het dak en een vierkante meter moestuin is voldoende. Het BAI gaat het experiment aan. ‘s-Hertogenbosch als platteland!

• Stadslandbouw, als community builder èn productiemachine.

[ 44 ]

[ 45 ]


Stadslandbouw is een breed begrip. Landbouw in de stad vindt plaats op verschillende schalen en manieren. Zo bestaat individuele teelt in tuinen, op buurtniveau wordt geteeld in buurtmoestuinen of pluktuinen, teelt in stadsboerderijen wordt vaak gecombineerd met andere functies en hoogtechnologisch teelt. Ook in ‘s-Hertogenbosch zijn initiatieven te vinden op deze verschillende schaalniveaus. En ‘s-Hertogenbosch heeft, verstopt in de stad, zijn eigen ‘Bossche Boeren’. De huidige maatschappelijke ontwikkelingen vragen om een sterker bewustzijn en grotere participatie van de burger. Er is veel belangstelling voor stadslandbouw in Nederland en wordt momenteel als serieus fenomeen op de kaart is gezet. Deze groeiende, massieve beweging wordt steeds meer geïntegreerd in het reguliere voedselsysteem. De aanpak van initiatieven overal in het land is daarbij zeer divers; belangrijk lijkt het vinden van een juiste balans tussen passie en economie. Stadslandbouw is ‘booming business’, maar werkt als een rode lap op het ambtelijk apparaat. Initiatieven vormen ongewild nieuwe communities terwijl van visievorming op stadsniveau geen sprake is. Stadslandbouw groeit organisch in de stad! De Bossche Boeren denken echter, dat economie geen drijfveer (alleen) is voor stadslandbouw. Stadslandbouw kan als ‘community building’ ingezet worden, waardoor de impact op de ruimtelijke ontwikkeling van de stad groter zal zijn dan ooit. Woningcorporaties zien kansen om samenhang te brengen binnen wijken, mensen uit hun huizen te halen en gezamenlijk wijkdelen te herontwikkelen tot bijvoorbeeld pluktuinen/ parken/ boomgaarden. Ontwikkelaars gebruiken stadslandbouw thematisch om doelgroepen effectief te kunnen benaderen. Samen werken aan de wijk! Dit project draait om het effect van stadslandbouw op onze stad. Stadslandbouw als ‘incubator’ om samen te werken naar een vernieuwd stadslandschap.

BOSSCHE BOEREN

De beperkingen liggen vooral op het gebied van de verbinding en uitwisseling tussen initiatieven, het niveau van kennis en kunde, het gemis aan een gedragen brede visie voor stadslandbouw in ‘s-Hertogenbosch. Om de impact van stadslandbouw op de ruimtelijke vormgeving van de stad te onderzoeken willen we als eerste een netwerk vormen van initiatieven, kennisdienstverleners, marktpartijen, maatschappelijke organisaties en andere geïnteresseerden. Dit netwerk noemen we ‘de Bossche Boeren’. Het idee is primair dat de ‘Bossche Boeren’ fungeert als (digitaal) kennis-, contact- en discussieplatform voor stadslandbouw in ‘s-Hertogenbosch. De ‘Bossche Boeren’ ontwikkelen een stadslandbouwvisie voor Den Bosch en planontwikkeling voor steden op het gebied van voedselproductie in de stad en de verbinding daarvan met sociale cohesie en betrokkenheid. Samenvattend: ‘Bossche Boeren’ wil de bestaande activiteiten in de Bossche stadslandbouw beter onderling verbinden. Met kennis, ideeën en het opzetten van een nieuw netwerk. Zodat er meer steun voor deze én nieuwe activiteiten ontstaat. Tevens willen de ‘Bossche Boeren’ bijdragen aan de visie en planvorming voor een bredere aanpak van stadslandbouw in ‘s-Hertogenbosch. Projectteam: Derk Kuiper en Michael Bol

Omdat ook in ‘s-Hertogenbosch steeds meer stadslandbouw-initiatieven ontstonden, heeft de gemeente in begin 2012 formeel onderkend dat deze ook een functie hebben in onze stad. De gemeente heeft een uitvoeringskader geformuleerd met aandacht voor de ontwikkeling van collectieve stadsmoestuinen en stadsboerderijen. Maar dit uitvoeringskader is niet gebaseerd op een visie over stadslandbouw in ‘s-Hertogenbosch. En er is slechts beperkte financiering beschikbaar voor collectieve, door de buurt gedragen, initiatieven. Het BAI wil daar met ‘de Bossche Boeren’ een bijdrage leveren, de communicatie starten, verbindingen leggen, kennis laten delen en evalueren. Om antwoorden te vinden op deze vragen, heeft het BAI het veld van stadslandbouw in ’s-Hertogenbosch inmiddels kort verkend. Hieruit blijkt dat er vele mooie initiatieven zijn. Maar ook dat er beperkingen zijn die in de weg staan van een brede en gedragen beweging voor stadslandbouw in ‘s-Hertogenbosch.

[ 46 ]

[ 47 ]


BOSSCHE BOEREN

BOSSCHE BOEREN Latere start bouw honk The Dukes STADSLANDAanpak wegen bij Woonboulevard BOUWDAG 1. Ruimtelijke Ordening en stadslandbouw - voorzitter Robin Verstappen BAI Hoe past landbouw in de stad? En hoe krijgt stadslandbouw het vorm? Is landbouw in de stad hetzelfde als op het platteland? BRABANTS 9 APRIL 2013 2. DAGBLAD KunstDINSDAG / cultuur en stadslandbouw - voorzitter Kirsti Pol Hoe ziet dit er concreet uit? 3. Educatie/ bewustwording en stadslandbouw Hoe kunnen (basis)scholen betrokken worden bij stadslandbouw? Welke rol kan stadslandbouw spelen in bewustwording bijvoorbeeld van voedsel en hoe dat geproduceerd wordt? 4. Maatschappij en stadslandbouw - voorzitter Tjeu Cornet Hoe creëer je commitment/betrokkenheid vanuit de maatschappij voor projecten? Heeft stadslandbouw maatschappelijke functies? 5. Zorg en gezondheid en stadslandbouw - voorzitter Hildebrand van Weerd (Cura Domus) Kan stadslandbouw bijdragen aan goede zorg en een betere gezondheid De Bossche Woonboulevard gaat fors uit uitbreiden op en hoeTinnegieterstraat werkt dat dan? bedrijventerrein De Herven. Het gaat om ruim 20.000 vierkante meter aanvan winkelruimte. Deze uitbreiding 6. Innovatie, techniek en stadslandbouw - voorzitter Lizette Dijk, Youth brengt met zich mee dat ook het verkeer rondom de t Goudsmidstraa Food Movement Woonboulevard wordt aangepast. 1 Welke rol speelt innovatie en techniek in stadslandbouw? Is landbouw in de stad anders dan op het platteland en wat betekent dat dan vanuit het oogpunt van techniek en innovatie?

22 DEN BOSCH

VERKEER

door Marc Brink

DEN BOSCH – Voor rugbyvereniging

De accommodatie van de Bossche rugbyclub The Dukes heeft zo’n acht weken vertraging opgelopen

13

DEN BOSCH

Bossche Boeren Stadslandbouwdag ‘Maak je eigen stad met stadslandbouw’ is het thema van de Bossche Boeren Stadslandbouwdag die 27 april wordt gehouden. Dat gebeurt vanaf 14.00 uur in de kapel op het terrein van het Groot Ziekengasthuis in Den Bosch. Doel van de bijeenkomst is een visie op stadslandbouw voor de toekomst te ontwikkelen. Belangstellenden die op het vlak van landbouw in de stad zaken willen ontwikkelen, worden voor de dag uitgenodigd. Er zijn informatiestands en er worden workshops gehouden.

“

d id Goudsmidstraat

De aanleg van het clubhuis van tennisvereniging BE S T EMMING De Pettelaar, vlak bij de nieuwbouwlocatie van GZG kapel, Groot The Dukes, is al geruime tijd in volle gang. Dat geldtterrein, ook voor de Ziekengasthuis aanleg van parkeerplaatsen. Van ‘s-Hertogenbosch Veggel: „Er zijn drie aannemers betrokken bij de verschillende projecten. Het goed op elkaar afINGE ZONDEN stemmen van hetDOOR werk kost meer tijd dan verwacht. André van denOok was meer tijd nodig voor veiligheidsmaatreEerenbeemt, Tuin enaan- en gelen rond het parkeren, afvoer van bouwmateriaal.” Landschapsarchitect Morgen en donderdag worden 06-05-2013 bouwketen geplaatst. Eind van de week begint het installeren van

Wegenstelsel rond groeiende Woonboulevard in Den Bosch wordt aangepakt.

weg sche Reit

The Dukes is het bouwrijp maken van grond aan de Limietlaan gisteren gestart met een vertraging van zo’n acht weken. „Het gaat vooral om aanvullende eisen rond veiligheid en bescherming van bomen”, aldus Peter van Veggel, voorzitter DEELNEMER van de stichtingSsportaccommodatie150 van The Dukes.

een damwand. Daar is ongeveer anderhalve week voor gereserveerd. De damwand is nodig voor de UITBREIDING BOSSCHE WOONBOULEVARD bouw van een kelder onder het ongeveer 400 vierkante meter groBouwplan Retailpark te clubgebouw dat bestaat uit 2 twee bouwlagen. Den Bosch In de kelder komen vier kleedOp het gebied tussen de GoudBestaand dak ruimten met fysiotherapie, fitsmidstraat en de Ploegweg wordt 27-04-2013 april 2013, de Bossche blijft intact nessruimte en douches. De Bossche Boeren organiseren op 27een deel van de bestaande bedrijfsOpStadslandbouwdag. de begane grond van het nieuruimten gesloopt en vervangen Op deze dag krijgen de verschillende betrokken we clubhuis komen de kantine en door nieuwe winkelunits. Een deel bar,initiatieven de keuken en bergruimte en (tientallen professionele en vrijwilligersinitiatieven zijn van de bebouwing wordt hergede vergaderruimte voor het bebruikt. In Retailpark Den Bosch zijn inmiddels in Den Bosch gestart) en andere actoren in de stadslandbouw stuur. Er wordt gewerkt met vier à vijf grote winkels van 2 warmteterugwinning in het geminimaal duizend vierkante meter de gelegenheid zichzelf en als Bossche Boeren-community tehoek presenteren. gepland. Op de van de bouw. Daarom wordt een groen Dak krijgt en de Goudsmidstraat dakDoor aangelegd en wordtvan gekeken de opzet de dag zullen aan de hand van Balkweg het thema “Maak Den zonnepanelen wordt een groot parkeerterrein naar energiebesparende maatrege- door Robèrt van Lith of wordt gerealiseerd. verbindingen sedumdak lenBosch zoals ledverlichting. met stadslandbouw” minder voor de hand liggende Bij het gebouw komen vijf perma- DEN BOSCH – De forse uitbreiding onderzocht worden tussen wonen, werken, recreëren, zorg en gezondheid, nente parkeerplaatsen. Wanneer van de Bossche Woonboulevard de parkeerkelder Vonk & Vlam op bedrijventerrein De Herven onderzoek en educatie. Met de Stadslandbouwdag willen de ‘Bossche klaar is, kan The Dukes daar met vraagt ook om een aanpak van de 1 2 eenBoeren’ gereduceerd parkeertariefaan ge- de wegen. Het en college van B. en W. bijdragen visie planvorming voor een bredere aanpak bruik van maken. wil daarom een aantal kruispunin ‘s-Hertogenbosch. Hetvan oudestadslandbouw clubhuis staat nu nog ten wijzigen en fietspaden aanlegruim honderd meter verderop aan gen. B. en W. hebben onlangs in2 de kopse kant van de Limietlaan. gestemd met een uitbreiding met Architect Antoon Becker zei on- ruim 20.000 vierkante meter. PROGRAMMA langs in het Brabants Dagblad dat Hiervoor moet het bestemmingsvoor de bouw een half miljoen eu- door plan worden Parkeren 14:00 - 14:15: Opening Derkaangepast. Kuiper en Michael Bol + lancering ro word ingezet die afkomstig is Eigenaar Rockspring heeft planvan‘StadseBoeren-applicatie’ de gemeente. The Dukes wil nen voor onder meer een Media4 februari 2014 officieel de accom- Markt aan de Goudsmidstraat. En 14:15 - 14:30: modatie openen. De Welkom vereniging door de BV wethouder Retailpark wil opGeert de hoekSnijders bestaat dan -veertig jaar.Bossche stadslandbouw Balkweg/Goudsmidstraat een 14:30 17:00: Informatiemarkt: projecten en Page : B02 bouwplan realiseren voor vier à vijf grote winkels van minimaal organisaties kunnen zich presenteren. duizend vierkante meter. Voor 1 15:30 - 16:15: Parallelle workshops “Maak beide plannen geldt dat deDen leeg- Bosch met Stadslandbouw” DEN BOSCH staande panden aan de achterkant 16:15 - 17:00: Plenaire Presentatie conclusies workshops en ruimte voor van de woonboulevard worden ge- van de winkeliersvereniging Bos- de wegen hier aanpakken, los van TBC bij cursist Agens de forse uitbreiding die ons nog sche Woonboulevard juicht de sloopt om plaats te maken voor vragen/discussie te wachten staat.” nieuwbouw. Het college van B. en aanpak van het verkeer erg toe. Bij een cursist van Agens in 17:00: en hapjesW. wil direct na de nieuwbouw „Het loopt nu al vaak vast op de De franchisenemer van TrendhopDen Bosch isBorrel in december per op de Bossche Woonbouletwee kruispunten aanpakken. Zo- Reitscheweg als om 17.00 uur de open longtuberculose ontdekt. vard is ook blij met de aanstaande kantoren sluiten”, reageert hij. wel op het kruispunt Balkweg/ Dat heeft de GGD gisteren beuitbreiding. „Nu hebben we veel „Dus het is sowieso goed dat ze Goudsmidstraat als op het kruiskendgemaakt aan docenten en De workshops onderzoeken het thema “Maak Den bosch met stadslandconcurrentie van woonboulepunt Balkweg/Aziëlaan wordt de cursisten. De cursist is direct opstelstrook om de Balkweg op te geïsoleerd en begonnen met bouw” vanuit de perspectieven ruimtelijke ordening, kunst/cultuur, vards als in Eindhoven. Met de komst van de MediaMarkt krijgen rijden verbreed. Daarnaast komt een medicijnkuur. Het loopt nu en al educatie en bewustwording, maatschappij, zorg en gezondheid we er een grote trekker bij. Eindop de Tinnegieterstraat een ‘knip’ hoven heeft de Ikea, ook zo’n groaan het einde van deze straat. Ter DEN BOSCH vaak vast op de techniek en innovatie.hoogte van MediaMarkt is daarte trekker voor de regio”, aldus Musea op de kaart Reitscheweg als Van Middelkoop. om eenis rotonde gepland, zodat te identificeren die als Het doel van de workshops om cross-overs Ontwikkelaar Pepijn van de Wehet verkeer hier op een vlotte maDe gemeente Den Bosch zet om een 17.00 uur over de ijer van Heren2 BV, die namens einier kan voor keren. Een van 225.000 euro in voor citymarkebouwstenen kunnen dienen degedeelte ontwikkeling van visie genaar Rockspring handelt, hoopt de Goudsmidstraat wordt in zuiting met het thema cultuur. De kantoren sluiten stadslandbouw Bosch. dat eind dit jaar gestart kan worrichting verlegd zodat de nadruk ligt op de opening in van Den delijke den met de sloop en nieuwbouw MediaMarkt ook vanaf de Reithet verbouwde en uitgebreide Gerco van Middelkoop Het maximaal aantal deelnemers per workshop is 10. Het is nodig om u op de Bossche Woonboulevard. scheweg in het zicht ligt. Noordbrabants Museum en het „We zijn nog in overleg met de Voorzitter Gerco van Middelkoop nieuwe Stedelijk Museum. van tevoren op te geven met een eerste en tweede voorkeur.

door Linda Akkermans

dinsdag 9 april aanvang 20.00 uur Verkadefabriek ‘s Hertogenbosch De Avondeditie is een maandelijkse talkshow op het scherp van de snede, vol gasten met een uitgesproken mening. De volgende gasten schuiven deze keer aan:

Emile Roemer (fractieleider SP) kijkt terug op een politiek bewogen jaar en laat zijn licht schijnen op kabinet Rutte II. Hans Goedkoop (historicus, presentator) over ‘zijn’ programma’s ‘Andere Tijden’ en ‘De Gouden Eeuw’ en zijn passie voor geschiedenis. Wendell Jaspers (actrice, o.a bij het Bossche Matzer Theaterproducties) praat over haar passies, over theater en regisseurs.

[ 48 ]

De Verkadefabriek organiseert de Avondeditie i.s.m. het Brabants Dagblad

DEN BOSCH – De beelden die de

acht camera’s in de zaak van Bernard Kuenen maken - Silva Ducis aan de Parade - kwamen vorige week nog van pas. „Ik werd gebeld door een moeder die nogal overstuur was, haar dochter en een ander meisje waren betast door een groepje jongens.” De moeder kwam langs om de beelden te bekijken. Nee, de kwestie is niet opgelost. „Maar die moeder was wel opgelucht.”

Kuenen, ook voorzitter van de Bossche afdeling van Koninklijke

Nieuws 073

café

Brabants Dagblad / Verkadefabriek

de stad tijdens Nieuwscafé in de Verkadefabriek. Waar Kuenen vindt dat de gemeente camera’s aan de Parade moet plaatsen („omdat er álles aan gedaan moet worden om uitgaan veiliger te maken”), vond die andere debatgast, strafadvocaat Robbert Klaassen, dat niet. Ten eerste: de kosten: „Het is verschrikkelijk duur.”

baar Ministerie. En: „Een stad volhangen met camera’s mag simpelweg niet vanwege die privacy. De Europese wetgeving zegt dat óók.” Ook vindt Klaassen dat er al ontzettend veel camera’s in de openbare ruimte hangen. „Als ik zo naar huis ga, naar Vught, word ik al de hele weg gefilmd. Ze kunnen precies reconstrueren wat ik onderweg doe. Mensen realiseren zich dat niet, maar we worden al continu gefilmd.” Als het aan de

De VVD is vóór cameratoezicht in de stad. Als het een

1

Balkweg

STADSBOEREN Wil je gieten infographic JW | bronnen Palazzo, Oeverzaaijer Wil je dekken Wil2 je sla met luis Wil je kool met wormen Wil je veel te veel pompoenen Wil je piepers in het snot welstandscommissie, onder meer sumentenelektronica, auto- en motoraccessoires, over grote het boontjes reclamezuilen Ga bijtijdsopde bindenfietsaccessoires en kampeerartikelen. terrein”, aldus Van de Weijer. deEn blijf onkruid De Bossche wieden Woonboulevard heeft Ook Daan Kruijk vanconstant Daan nu een winkelvloeroppervlakte BV, ontwikkelaar namens Retail Bosch Laat na dit te mesten van ongeveer 36.000 vierkante park Den BV,niet verwacht en is daarmee volgens B. en jaar nog te beginnen met dekatten meter Denk aan die gaan schijten W. ‘een betrekkelijk kleine speler bouw. Hij is met meerdere parop de Zuid-Nederlandse markt’. tijen in gesprek voor winkelruimVerbied de kinderen te ballen Met de uitbreiding hoopt het coltes. Een deel van de huidige be Ga vooral niet lang op reis lege dat de Woonboulevard weer bouwing blijft staan voor de mee gaat tellen in Zuid-Nedernieuwbouwplannen. land. In 2001 is het gedeelte van De concept-bouwplannen liggen de woonboulevard nu zes weken ter inzage. ge Zoek geenDeruzie met de buren aan de Reitscheweg en de Balkweg ingrijmeenteraad stelde in 2011 al een nieuwe NotaSchuw Detailhandel vast, geen regenpend en gerenoveerd. geen kouIn het gedeelte waarin ruimte wordt geboden om rond de Tinnegieterstraat is nu Woonboulevard Ben niet vies vanveel rupsen in de kool sprake van leegstand. de Bossche uit te breiden. Door deze nieuwe nota Noch van slakken in de sla bd.nl/denbosch is het nu ook toegestaan om winVoor foto’s en illustraties kels te starten branches con- niet boos Enin de word vooral

Meer cameratoezicht is overbodig,

Er zijn in totaal nu 16 projecten/organisaties die zich zullen presenteren in een marktkraam(deel): HAS, Stichting Transfarmers, Pluktuin de Vliert, Boschveldtuin, Youth Food Movement, Eetbaar Park, Bossche Proeve, Galant, Heempark, Joop’s kruidenthee en zaden & Biodiversiteitsplan Volkstuinencomplex Maaspoort, Klasseboeren, De Vennenhof, Kinderdagverblijf “Het vrolijke koetje”, VoedselRijk, De Groentekist en Deterra.nl.

1

Bouwplan Rockspring

Achter de bestaande woonwinkels aan de Balkweg in Den Bosch verrijst v de plannen van eigenaar Rockspring een groot nieuwbouwplan van zo'n 1 vierkante meter. Hier is onder meer de MediaMarkt gepland. Twee vrijsta gebouwen ten noorden en ten zuiden van de Goudsmidstraat worden hie gesloopt. Het noordelijke deel van de Goudsmidstraat wordt in de nieuwe situatie verlegd, waardoor tussen de nieuwbouw een route ontstaat met a weerszijden winkels. Parkeren gebeurt deels op het dak van het nieuwbou

BOSSCHE WOONBOULEVARD De Bossche Woonboulevard op De Herven krijgt de komende tijd een forse injectie. De Woonboulevard op De Herven groeit hierdoor van zo’n 40.000 naar ongeveer 64.000 vierkante meter. Twee grote bouwplannen zijn op komst. De BV Retailpark Den Bosch gaat een complex bouwen van circa 12.500 vierkante meter aan de Balkweg, op de hoek met de Goudsmidstraat. Hier komt plaats voor vier à vijf winkels. En vastgoedbedrijf Heren2 ontwikkelt in opdracht van eigenaar Rockspring nog zo’n 12.000 vierkante meter aan winkelruimte aan de

Goudsmidstraat. Hiervan veer een derde bedoeld v populaire witgoed- en ele zaak MediaMarkt. Beide bouwplannen zijn in met het bestemmingsplan voor start het Bossche co B. en W. een zogenoemde kingsprocedure. De plann nu ter inzage. Resultaten spraak worden verwerkt i ruimtelijke onderbouwing ter visie wordt gelegd. Bij de uitbreiding van de B Woonboulevard zijn ook g clamezuilen gepland op D ven.

Als je oogst is weggehaald

Is dit alles geen bezwaar ‘we worden al continu gefilm zegt de advocaat: Laat je dan ook niet weerhouden Om boeren in strafadvocaat ligt te worden camera’s dan ook alleen maar ingezet ‘als andere middelen niet meer werken’. VVD-raadslid Ralph Geers reageerde vanuit de zaal: „Ondanks de bestaande maatregelen zijn er nog steeds incidenten. Camera’s zijn een welkome aanvulling.” Ook in de raad lijkt zich een meerderheid af te tekenen vóór gemeentelijk cameratoezicht op de Parade. Op 23 april staat het onderwerp op de agenda. Maar wat dat mag kosten? Enkele tienduizenden euro’s? Tonnen misschien? Een haf miljoen? Dat weet Geers (nog) niet. „Wij zijn

de stadkomen. Ik heb echt geen moeten

idee... Het moet natuurlijk wel in de begroting passen.” Kuenen haalde tijdens het debat een paar keer de mishandelingen in Eindhoven en Breda aan, waar camerabeelden een grote rol speelden bij de opsporing van verdachten. „Als je zoiets kunt voorkomen door camera’s, preventief dus, dan moet je dat als stad gewoon doen.” Klaassen: „Alsof mensen met te veel alcohol of drugs op zich daardoor laten tegenhouden... Die denken niet: ooh, daar hangt een camera, dan zal ik me nu maar gedragen.”

[ 49 ]


BOSSCHE BOEREN

HET KWEKEN VAN GROENTEN VERGT GEDEGEN VAKMANSCHAP Het zelf kweken van groenten is meer dan wat zaden uitstrooien. Nodig is gedegen kennis en verantwoordelijkheid om op de juiste wijze voedsel te verbouwen, plagen te bestrijden en te voorkomen. De opzet van een volkstuin in een complex is wellicht het beste uitgangspunt om als liefhebberij eigen groenten te verbouwen. Voldoende voorlichting, advies en hulp zijn aldaar beschikbaar in clubverband van medetuiniers en van de organisatie. Ook een zekere vorm van controle en veiligheid is op zo’n complex aanwezig. Op den duur kan zo’n eigen volkstuin voldoende, gezonde en lekkere groenten opleveren.

[ 50 ]

[ 51 ]


MAAK JOUW STAD... MET REZONE

[ 52 ]

Rezone is een samenwerkingsproject van twee Bossche culturele instellingen: het Bosch Architectuur Initiatief en de Digitale Werkplaats. Kort gezegd, houdt Rezone zich bezig met ruimtelijke ontwikkelgebieden in combinatie met spel en hoe het publiek actief betrokken kan worden bij het vormgeven van haar stad. In 2012 is een eerste project ontwikkeld: Rezone the Game. Rezone the Game is een spel over leegstand. In het voorjaar van 2013 is gestart met het project Rezone Playful Interventions. Voor dit project werden een architect en een game-ontwerper aan elkaar gekoppeld, om gezamenlijk nieuw werk te maken. Het doel van dit gezamenlijk werk, was het reactiveren van een gedeeltelijk leegstaande fabriek. Het project heeft 3 speerpunten. Ten eerste de cross-over tussen gaming en architectuur, ten tweede het reactiveren van leegstand met behulp van spel en als laatste, het genereren van publieksbetrokkenheid door middel van spel ontwikkeltechnieken.

[ 53 ]


BE ZOEKER S

2500 DEELNEMER S

Architectenbureaus; 3 Game-ontwerp bureaus; 3 Kunstenaars; 3

PARTNER S PROGR AMMA

World skate center, Jong actief, Martijn van Osch, DNBSCH en Pascal Vughts

VR I JW ILL IGER S

10 ORGANISAT IE

5 GEDRUK T E PER S

NRC next, Brabants dagblad, Bossche Omroep, Weekkrant en Uitloper

PER S ONL INE

Frame magazine, Brabants dagblad, Archined, Stimuleringsfonds Creatieve industrie, BKKC, Bostion radio

CI JFER S ONL INE

facebook likes; 100 facebook berichten; 50 twitter volgers; 44 twitter berichten; 37 aantal banieren; 20 youtube; 3 filmpjes en website bezoekers; 1500 waarvan 1000 unieke bezoekers

REZONE

De doelstelling van de interventies was onder andere, om een (nieuwe) recreatieve functie voor de leegstaande fabrieksvloeren van De Heus te genereren en om zo een breed publiek aan te trekken, maar ook terugkerende bezoekers te krijgen. We hebben een zeer breed publiek aangesproken. Jongeren, zeer veel onderwijs van verschillende niveaus (middelbare school, mbo, kunstonderwijs en hbo), professionals uit verschillende vakgebieden, cultuurpubliek, mensen uit de directe omgeving en mensen uit de stad. We hebben vele terugkerende bezoekers gehad. Het betreft hier onderwijsgroepen, die in het voortraject betrokken waren, maar ook partijen uit de naaste omgeving, zoals van Jong Actief en World Skate Center Rezone Playful Interventions bleek uiteindelijk een zeer goede balans van kunst, kennisdeling en spel te hebben, wat zeker een van de successen van het project is. Kunst en kennisdeling in combinatie met vermaak blijkt onderwijs en jongeren zeer te trekken. De onverwachts grote bezoekersaantallen uit het onderwijs hebben we waarschijnlijk grotendeels aan deze combinatie te danken. De combinatie van cross-over project, zeer brede doelgroep aanspreken en actief betrekken van publiek heeft er voor gezorgd, dat het project een zeer goede impact had op zijn omgeving. De tijdelijke trap die werd gerealiseerd tegen het gebouw, zorgde voor het nodige publiek in een voorheen redelijk verlaten straat en gebied. De gereactiveerde lege fabrieksvloeren bevinden zich in een nog te ontwikkelen gebied, de Kop van ’t Zand in Den Bosch. Door het actief betrekken van organisaties uit de directe omgeving, Jong Actief en World Skate Center, ontstond er een actieve uitwisseling van publiek en activiteiten. Het project had dus een zeer positieve invloed op het gebied en het werd een tijdelijke bruisende hot-spot, waardoor uiteindelijk zelfs de burgemeester het als voorbeeld heeft gesteld voor toekomstige ontwikkelingen in dit gebied.

Dit is de eerste culturele activiteit in Koudijs fabriek die dan nog volop in werking is. Op de begane grond en op de eerste twee verdiepingen draaien de machines door, terwijl het publiek via een externe trap, ontworpen door het BAI, de derde en vierde verdieping van het dit bijzonder rijksmonument kan betreden voor de HYPERLINK “http://showcase.De” showcase.De presentatie vindt plaats in de fabriek om alternatieve en creatieve oplossingen aan te dragen voor de herbestemming van oude fabrieken. Daarmee is het meteen een levendig voorbeeld van de missie van rezone. Fabriek De Heus is gekocht door de gemeente en vanaf 2014 komt de fabriek leeg te staan. Vandaar dat het BAI en de DW samen graag een aantal opties voorspiegelen.

SAMENWERKING BAI-DW-MOBILE CITY De samenwerking tussen het Bosch Architectuur Initiatief (hierna BAI) en de Digitale Werkplaats (hierna DW) wordt als zeer waardevol gezien. Beide organisaties zien, dat ze elkaar goed kunnen aanvullen en van elkaar kunnen leren. De huidige tijd vraagt om het zoeken naar nieuwe samenwerkingen, waarvan deze zeker een goed voorbeeld is. Door samen te werken kunnen beide organisaties elkaar versterken en beter op de kaart zetten. Het BAI ziet de koppeling met de DW als waardevol, door de koppeling met innovatieve technieken van de DW. Ook het onderscheidende karakter met architectuur, media en games is een plus voor het BAI en DW. Voor Rezone hebben we nog een samenwerkingspartner, te weten The Mobile City. De samenwerking met The Mobile City is erg van belang voor een bredere en inhoudelijke inbedding.

ZUS x Fourcelabs Unreal Estate is een verkenning van het vastgoed van de toekomst: tijdelijk en flexibel. Het leeggeraakte fabriekscomplex De Heus schreeuwt om nieuwe functies en invullingen en dit project biedt bezoekers de mogelijkheid om hiermee te spelen. Zij moeten doormiddel van hun eigen bewegingen ruimtes vormen. Vreemdtonig en bovenwerelds worden mogelijke functies door-, in- en met elkaar geprojecteerd, wachtend totdat spelers een nieuwe indeling componeren. Van badkamer tot club, van sportveld tot kas, de ruimte fantaseert en laat ze verschijnen en verdwijnen.

REZONE PLAYFULL INTERVENTIONS Vanaf 13 september start de showcase Rezone Playful Interventions in de deels leegstaande mengvoeder fabriek De Heus in ‘s-Hertogenbosch. Voor het kunstproject Rezone Playful Interventions worden zes vooraanstaande architecten en gamedesigners aan elkaar gekoppeld, met de opdracht om samen een nieuw werk te maken. Dit werk is zowel een architectonische ingreep als een interactieve ervaring. ZUS architecten, Maurer United en DUS architects zijn gekozen, omdat zij prototype processen, het testen met 1:1 modellen met een brede betrokkenheid van stakeholders, al eerder in hun ontwerpproces hebben verwerkt. De game-ontwerpers, waarbij dit proces al meer vanzelfsprekend is, zijn FourceLabs, Monobanda en Marieke Verbiesen.

[ 54 ]

SHOWCASE Maurer United x Marieke Verbiesen Het werk van Maurer United en Marieke Verbiesen is het meest omvangrijk project van de 3 teams. Two-Player Unvirtual Landscape is een fysiek spel dat op grootse wijze gebruik maakt van de 4e verdieping van de Heus. Het is een interactieve golfbaan, waarbij 2 spelers tegen elkaar spelen om als eerste bij de put te komen. Een lichtspoor reageert op de bewegingen van de spelers, waarbij het parcours zich door de ruimte weeft. DUS Architects x Monobanda Spelers van 3RD vormen een publieke sculptuur die de fysieke en virtuele wereld verenigt. Wanneer bezoekers een van de helmen opzetten betreden ze een andere dimensie en zien de wereld, en zichzelf daarin, door een scherm. Het spel overbrugt schijnbare tegenstelling tussen afstand en nabijheid, anonimiteit en contact en vervreemding en ontmoeting.

Joris Lipsch Een smal pad nodigt bezoekers uit het landschap te verkennen, het gedicht volledig te lezen en zichzelf te omringen door de nieuwe connotaties die ontstaan tussen tekst en vorm. Het besneeuwde landschap uit de tekst wordt kneedbaar en blijkt een veelheid aan betekenissen te herbergen. Het werk heeft een hoog esthetisch gehalte en sloot goed aan bij de andere werken op de 4e vloer door een zelfde soort sfeer uit te dragen. Het gedicht van Robert Walser zorgde voor een mooi stukje verdieping. Ook lokte het werk uit tot interactie, bezoekers wilde graag zelf woorden maken en een nieuw sneeuwlandschap creëren. Mark van der Net Playcity is een interactief speelveld dat zich beweegt tussen een virtuele city-tour, stadsanalyse en overlegtafel. Door over de projectie van Den Bosch te lopen ontdekt de gebruiker meerdere dimensies van het thema leegstand in deze stad. [ 55 ]


Het project is een goed voorbeeld van data visualisatie, dus hoe kan je veel data communiceerbaar maken voor publiek. De bezoekers vonden het erg leuk om extra informatie te krijgen over leegstand in Den Bosch en zo is het project ook tevens educatief. SOUNDSCAPE Bezoekers konden de ruimte op een zintuiglijke manier beleven door middel van aanrakingen en het gehoor. Zo brachten bezoekers fabrieksgeluiden uit het verleden naar het heden. Details kwamen tot leven in een interactieve soundscape. de geluiden waren te beluisteren op beide verdiepingen. Vernissage Op vrijdag 13 september werd Rezone Playful Interventions feestelijk geopend onder grote belangstelling van publiek en media. Samen met de deelnemers werd er gezamenlijk geproost op de start van de expo. Met een korte introductie van Tessa Peters en Rolf van Boxmeer en een klein inhoudelijk interview van Michiel de Lange met de aanwezige wethouders, waarna zij de expositie voor geopend verklaarden. De aanwezigheid van deze twee wethouders, Jeroen Weyers van cultuur en Geert Snijders van ruimtelijke ordening, was voor ons een eer. Beide kregen vervolgens een masker van 3RD opgezet, en moesten elkaar de hand schudden. Deze handeling was wat ons betreft zeer symbolisch en tekenend voor de cross-over van cultuur en ruimtelijke ordening in dit project. Ook het korte interview door Michiel de Lange met de wethouders voegde een mooi inhoudelijk tintje aan de opening toe.

REZONE

mele testmiddag werden de prototypes gespeeld en bediscussieert. In de discussie werden de kansen om door middel van dit soort tijdelijke culturele interventies leegstand aan te pakken besproken. Het is een mooi moment om met vele partijen over het gebied en onderwerp te praten. De middag werd gemodereerd door Michiel de Lange van The Mobile City. Tijdens de expo heeft Michiel de Lange verschillende mensen geïnterviewd over de interventies. Op woensdag 30 oktober hebben we een zogenaamde expertmeeting georganiseerd. Hiervoor werden stakeholders uit met name de professionele vastgoed wereld gevraagd om hun mening te geven over spel en leegstand.

Projectteam: Rolf van Boxmeer coproductie Digitale Werkplaats & BAI www.rezonethegame.nl • 30 januari 2013 @ Brabant Hallen ’s-Hertogenbosch _ Berkfestival • 12 februari 2013 @ Cross Media Café in Hilversum _ iMMovator en mediakennis vereniging CMBO • 13 september tot en met 29 september 2013 • 19 t/m 27 oktober @ De Witte Dame Eindhoven _ Dutch Design Week _ Co-productie MAD • 5–9 november @ Gessnerallee in Zürich _ „rePLAYCE:theCITY“

Kunstnacht Rezone festival kade Op 28 september was de derde editie van de kunstnacht. Bij Rezone op locatie draaide DJ Sookie en Joost van Dongen speelde het spel Cello Fortress, wat een combinatie tussen een game en een muzikale live performance is. Beneden op de kade was er een samenwerking met de skatehal en Jong Actief. Daar hebben we Rezone ’t Zand een interactief multimediaal festival georganiseerd. Hier kwamen skaters, dansers, gamers, graffitispuiters, kunstliefhebbers en food-fanatics met elkaar samen. PROCES STAKEHOLDERS Voor Rezone (Playful interventions) is de betrokkenheid van verschillende stakeholders erg belangrijk. Rezone heeft hiervoor Michiel de Lange van The Mobile City gevraagd dit proces vorm te geven en te begeleiden. Aan diverse stakeholders is gevraagd om mee te kijken en mee te doen met het testen van de speelse interventies. Dat zijn mensen uit de directe omgeving maar ook mensen met interesse en belang in het onderwerp leegstand en (culturele) herprogrammering, zoals buurtorganisaties, adviseurs, gemeente en provincie, het onderwijs en uit de professionele vastgoed wereld. Alle gevraagde stakeholders zijn op de één of andere manier betrokken bij issues als leegstand, het (ontwikkel)gebied zelf of bij (serious) gaming. Door de brede betrokkenheid van deze stakeholders geloven wij dat het project een duurzamer resultaat krijgt, waar we allemaal van kunnen profiteren. Zo werden onder andere op 29 augustus 2013 de prototypes van de drie teams samen met stakeholders getest. Tijdens deze infor-

[ 56 ]

[ 57 ]


MAAK JOUW STAD... MET DE KUNSTNACHT

[ 58 ]

De Kunstnacht heeft als doel de verschillende culturele instellingen, zoals musea, kunstcollectieven, galeries, architectuur centrum en werkplaatsen onder de aandacht te brengen. De Kunstnacht is een cultureel evenement, waarbij het aanbod van deze instellingen het programma vormen van de Kunstnacht en op diverse culturele locaties in Den Bosch zijn te zien en te beleven. Kop van ‘t Zand uitgelicht Langs de noordelijke entree van de binnenstad ligt een bijzonder gebied, Kop van ‘t Zand. Een locatie met een rijke geschiedenis en bijzonder industrieel erfgoed. Maar ook, door het vrijkomen van deze plek eind 2013, onderwerp van het actuele debat over de toekomst van de plek voor de korte en lange termijn en haar betekenis voor de stad en haar bewoners. Tijdens de Kunstnacht wil het BAI deze bijzondere herontwikkelingslocatie, die gewoonlijk vrij donker en onopvallend is, in de spotlights zetten en organiseert daarom: ‘Kop van ‘t Zand uitgelicht!’. Dit project omvat verschillende typen statische en dynamische verlichting voor een aantal gebouwen waardoor dit een nieuw perspectief biedt op de gebouwen en het gebied. Ook maakt het een verbinding

tussen overige activiteiten in dit gebied zoals o.a. Rezone playful interventions bij De Heus en de Kunstnacht Party en Lounge in WII en de Verkadefabriek. Deelnemende gebouwen: De Heus (voormalig Mengfabiek, 1909), de skatehal (voormalig ijzergieterij, ca. 1875), de boksschool, jongactief en Willem II (voormalig sigarenfabriek, 1898). Tijdens de Kunstnacht op 28 september doorlopend te zien vanaf de Buitendijk (Diezekade), de Diezebrug (route Orthenseweg richting Binnenstad) en Boschdijkstraat ter hoogte van Verkadefabriek. Gezien het openbare karakter is het toegankelijk en zichtbaar voor iedereen, kom het meemaken! Projectteam: Wendy van Rosmalen, Martijn de Vries, Marcel Bruinshoofd, Robbert de Mug en Stijn Poelstra

[ 59 ]


EVALUATIE VAN DE PROJECTEN

Rondom het centrale thema ‘Maak jouw stad’ initieerde BAI in 2013 een groot aantal activiteiten, waaraan vakgenoten en geïnteresseerde burgers mee konden doen. Buiten de filmreeks over architectuur, hadden ze rechtstreeks te maken met ’s-Hertogenbosch, met als meest in het oog springende activiteit de opdracht, een mobiel theater te ontwikkelen, hoogst actueel gezien de ontwikkeling rondom het nieuwe theater. Er waren diverse lezingen over locaties in de stad die op de nominatie staan een transformatie te ondergaan en excursies naar locaties met een soortgelijke problematiek: hoe geef je oude industriële locaties een nieuwe plek in de samenleving met behoud van de cultuurhistorische waarde. Of hoe geven andere gemeenten of particuliere initiatieven vorm aan de toenemende wens van burgers om meer betrokken te raken bij de eigen woonomgeving. Het BAI probeerde ook middels een prijsvraag, middelbare scholieren te betrekken bij hun eigen stad. BAI kijkt met volle tevredenheid terug op de agenda van 2013. De achterliggende gedachte om van de openbare ruimte een collectieve ruimte te maken, waarin de samenleving beleidsmakers voedt bij de ontwikkeling van de stad, kwam goed uit de verf. Duidelijk is dat de rol van

[ 60 ]

gemeente en van private ontwikkelaars meer dienend is geworden, aldus Xander Vermeulen Windsant, mede verantwoordelijk voor vier interessante lezingen. ‘’Gemeente en ontwikkelaars zijn deemoediger geworden, maar ze blijven nodig, iemand moet coördineren.

[ 61 ]


EVALUATIE

MAAK JOUW STAD...MET EEN ONTWERPPRIJSVRAAG

MAAK JOUW STAD...MET EEN LEZINGENREEKS

De ontwerpprijsvraag, het ontwikkelen van een mobiel theater, had een grote aantrekkingskracht op zowel professionals als leken en zelfs kinderen. Ruim 50 inzendingen, waaronder een aantal uit het buitenland, zelfs Brazilië, werden ter beoordeling aan de jury voorgelegd. Door de expositie in het stadskantoor werd elke Bosschenaar deelgenoot van het project. En dat is precies de intentie van BAI. Er is wel een kanttekening: “We zitten hiermee wel aan onze grens. Het moet wel te behappen blijven om een keus te maken”, aldus Sander Penners, mede verantwoordelijk voor het uitschrijven van de prijsvraag. Hij constateert dat er in de samenleving een groeiende behoefte is om te participeren. “ Het bottom-up idee dat BAI voorstaat, krijgt steeds meer gestalte. Op diverse plekken verschijnen pluktuinen en stadsboeren, waarin wijkbewoners participeren.” Hij constateert dat het nog steeds de hoger opgeleiden zijn die de kar trekken, ‘maar adoptie door de wijk is een groeiend fenomeen’. Penners constateert dat de politiek blij is met BAI: ‘’Onze taak is om de boel op te schudden. Wij zijn leidend in de discussie over de openbare ruimte in de stad.”

Waar de ontwerpprijsvraag kan leiden tot een direct zichtbare ingreep in de stad, is er bij de cyclus van vier lezingen sprake van reflectie. In totaal kwamen er zo’n 450 belangstellenden op de lezingen in de Verkadefabriek af. Vier lezingen waarbij, kennis van buiten naar binnen werd gehaald. Kennis bij voorbeeld van Adri Duivesteijn, die als wethouder in Almere pionier is geweest van het particulier opdrachtgeverschap. In die nieuwe stad is het mogelijk om met voor Nederland ongewoon veel vrijheid zelf je woning te bouwen, al dan niet ondersteund door de gemeente. Duidelijk werd, dat de oude rolverdeling - gemeente en ontwikkelaars als stadsmakers, die het voor het zeggen hebben en de samenleving die het maar heeft te pikken en te slikken - op zijn retour is. Het meest kwam dat tot uiting in de derde lezing, waar 14 partijen een korte pitch hielden: van stadslandbouwers tot pleiters voor het eigen beheer van de openbare ruimte en van initiatiefnemers van een kloosterhotel tot een stichting tot behoud van woonboten. “De burger wordt van consument steeds meer een co-producent van de stad. Hij eigent zich de stad toe”, zegt Xander Vermeulen Windsant. Hij beseft ook, dat het nog een feestje van de intellectuele en bewust levende voorhoede is, maar early adaptors krijgen navolgers.” Niet alleen de rol van de gemeente en de ontwikkelaars verandert, ook die van de architect. “De architect was voorheen de afstandelijke geniale vormgever, nu wordt er meer betrokkenheid verwacht, meer commitment. Dat maakt zijn positie ook kwetsbaarder.”20 seconden in beeld zijn. Geen saaie langdradige verhalen maar snelle levendige pitches. Pecha Kucha dwingt de spreker creatief en ‘to the point’ te zijn. Zo wordt de avond een visueel spektakel van unieke concepten, frisse ideeën en uitdagende ontwerpen in een kort en bondig formaat. Als bezoeker neem je twaalf verse ideeën mee naar huis.

[ 62 ]

[ 63 ]


MAAK JOUW STAD...MET EEN CURSUS FILM EN ARCHITECTUUR De filmcyclus over architectuur is sinds 2011 tevens onderdeel van het vierdaagse festival Bosch Art film (BAF), dat een speciale Architectuuren Ruimtedag heeft. Het is eigenlijk de activiteit die het verst afstaat van het thema ‘Maak jouw stad’. Maar dat is ook weer betrekkelijk. De film over Herman Hertzberger komt eigenlijk ook weer heel dichtbij, omdat hij de architect is van het laatste groot kantoorgebouw van de stad, de hoofdvestiging van Ricoh in het Paleiskwartier. Voor een Rem Koolhaas, van wie ook een film was te zien in de cyclus, is ’s-Hertogenbosch nog een paar maten te klein. Ivo van den Thillart, mede verantwoordelijk voor de filmcyclus in de Verkadefabriek, vindt dat de cyclus ‘los staat’ van het geformuleerde thema, maar ziet aan de andere kant ook wel een link. “In eerste instantie komen er mensen op af die geïnteresseerd zijn in cultuur en architectuur in het algemeen. Het zijn vaak mensen die nog nooit van het BAI hebben gehoord, maar er op deze manier mee in aanraking komen. Ik kan me voorstellen dat deze mensen ook debatten en lezingen gaan bezoeken, waarin ze actieve deelnemers zijn. In die zin raken ze meer betrokken bij de stad.”

[ 64 ]

EVALUATIE

MAAK JOUW STAD...MET MOKUM Kennis van buiten naar ‘s-Hertogenbosch halen is een, de kennis middels een excursie opzoeken is twee. Jaarlijks maakt BAI een uitstapje. De excursie naar Amsterdam sloot naadloos aan bij het thema ‘Maak jouw stad’. “Daar zag je, dat bij het vormen van een bottom-up/bewoners initiatief het van belang is, dat de groep mensen dezelfde doelen en idealen voor ogen hebben. Een ‘leidersfiguur’ kan hierbij het algehele overzicht behouden en paden openbreken en bewaken. Financiën spelen een cruciale rol. Het project valt of staat met een goed economisch plan’’, aldus Jordi Stamps, mede-organisator van de excursie. Het woon- en werkproject Vrijburcht is daar een prima voorbeeld van. ‘’Door veel zelf te doen, was de uiteindelijke prijs lager dan de marktprijs. En daar hadden de bewoners dan nog een eigen theater voor en een gastenkamer. Op die manier kunnen personen aan een plan gebonden worden. Er zijn verschillende manieren om de prijs te drukken, zo kan worden gekozen om werkfuncties aan het wonen te koppelen voor een voordeel op de grondprijs.`` Volgens Stamps is het bottom-up idee, een niet meer te stuiten proces. ´De trend is dat steeds meer mensen hun eigen leven willen inrichten, dus ook hun eigen omgeving. De crisis heeft deze trend versterkt.´

[ 65 ]


MAAK JOUW STAD...MET EEN EDUCATIEPROJECT Een grote groep middelbare scholieren (13-15 jaar) heeft zijn tanden inmiddels gezet in de opgave van dit jaar, de Verticale Stad. Ze moeten een toren bouwen die vier keer zo hoog is als hij breed. Het is alweer het tiende jaar dat de werkgroep Educatie van BAI zo’n 1000 leerlingen op zeven middelbare scholen aan het werk zet. In het kader van het vak Culturele en Kunstzinnige Vorming en Techniek wordt speciaal lesmateriaal ontwikkeld, met de bedoeling jongeren te laten proeven van architectuur en vormgeving en ze enthousiast maken voor de bouwkunst en voor de inrichting van stad en land. En jaarlijks levert het weer oorspronkelijke oplossingen op, zoals het Fietshuis vorig jaar. “Met de onderwerpkeuze, willen we zo dicht mogelijk aansluiten bij de belevingswereld van de kinderen. Het zijn nooit “hoogdravende opdrachten”, aldus Judith Jacobs die voor het tweede jaar meedoet aan het project.”Deze keer is er minder geld beschikbaar, zodat de jaarlijkse ballonvaart voor de winnaars vervangen is door een dagje pretpark. “Vroeger leverden we de grondplaten erbij en soms gesponsorde bouwmaterialen, maar sponsors blijven ondanks een intensieve zoektocht langs de kant staan.” Of kinderen door de projecten zich meer gaan interesseren voor de bebouwde omgeving, betwijfelt ze. “Ze zijn heel praktisch bezig met het maken van een maquette. Ik verwacht eigenlijk niet, dat ze daardoor meer belangstelling krijgen voor architectuur en vormgeving. Maar het is wel prima, dat ze het doen.” Om de kinderen te stimuleren hebben leden van de projectgroep besloten om vanaf volgend jaar de deelnemende scholen halverwege het jaar te bezoeken om naar de voortgang te kijken.

[ 66 ]

EVALUATIE

MAAK JOUW STAD...MET ARCHITECTUURVISITES Hoe wek je belangstelling voor architectuur? In ieder geval door gebouwen te bezoeken. Vandaar ook dat de architectuurvisites al jarenlang een hit zijn voor BAI. Alle visites zijn steevast volgeboekt. “De mensen zien niet alleen de jas die over het gebouw is gegooid, maar je biedt ze ook het verhaal over de totstandkoming ervan aan”, zegt Arjan van Boekel, mede verantwoordelijk voor de architectuurvisites. “Bij openbare gebouwen is dat niet zo’n probleem, met kantoren zoals de nieuwbouw van Ricoh is dat minder voor de hand liggend. Dat zijn bastions waartegen je aankijkt. Het is hartstikke mooi om dat te kunnen aanbieden.” Komend jaar wil de projectgroep woongebouwen aanbieden in het kader van het thema ‘De Verticale Stad’, zegt Van Boekel. Met de Amazones op De Vliert en de Jheronimus-toren in het Paleiskwartier krijgt Den Bosch er in 2014 vier monumentale gebouwen bij. “Het zijn meer dan gebouwen met een lift erin.” Van Boekel wil ook graag het debat aangaan, of hoogbouw wel bij Den Bosch past. “Ik weet dat het een gevaarlijke opmerking voor een architect is. Zelf heb ik daar geen uitgesproken mening over.”

[ 67 ]


CONCLUSIE

CONCLUSIE Concluderend kan worden gezegd, dat BAI in 2013 de transformatie waar ’s-Hertogenbosch voor staat met een groot aantal activiteiten in een breed spectrum aan ruimtelijke en architectonische aspecten heeft belicht. BAI is een onmisbare schakel in het debat over de toekomst van de stad, een rol die hij ook graag op zich neemt. Te hopen is dat nog meer bewoners zich betrokken gaan voelen, om die toekomst mede vorm te geven en dat de openbare ruimte echt een collectieve ruimte wordt.

DA’S KREK WAT BAI WOU EN WIL

[ 68 ]


COLOFON Bosch Architectuur Initiatief [ BAI ] Postbus 716 5201 AS ’s-Hertogenbosch T 06 14 47 67 14 [email protected] www.bai-s-hertogenbosch.nl

samenstelling en teksten Theo Matthijssen voorzitter BAI Elly Brugman coördinator BAI Kees Bechtold grafisch ontwerp Studio Daad, ’s-Hertogenbosch drukwerk drukkerij NPC, Schijndel

[ 70 ]

MAAK JOUW STAD ‘DA’S KREK WA’K WOU’

MAAK JOUW STAD ‘ What architecture interventions ought to do is not only to improve but really reset a specific place in time and turn it into a long lasting, smarter organised, greener, more social and beautified environment worthwhile spending time in for us and future generations.’ website www.ResetArchitecture.com

JAARVERSLAG MAAK JOUW STAD [2013]

Recommend Documents