CAW De Kempen vzw
www.cawdekempen.be
V.U. Frans Heylen
2013
www.cawdekempen.be
Jaarverslag
1
Inleiding Eén van de sterkste beelden van 2013 was voor mij de speech van Obama bij de begrafenis van Nelson Mandela. (http://www.knack.be/nieuws/mensen/gaf-barackobama-voor-nelson-mandela-zijn-beste-speech-ooit-video/article-normal-119382.html). Obama verwees daarin onder meer naar Ubuntu, de Afrikaanse ilosoie: “Er is een woord in Zuid-Afrika, “ubuntu”, een woord dat Mandela’s grootste geschenk weergeeft: dat er eenheid is in de mensheid”, aldus Obama. “Hij veranderde de wetten, maar ook de harten.” Volgens Desmond Tutu staat “iemand met ubuntu open voor en is toegankelijk voor anderen, wijdt zich aan anderen, voelt zich niet bedreigd door het kunnen van anderen omdat hij of zij genoeg zelfvertrouwen put uit de wetenschap dat hij of zij onderdeel is van een groter geheel en krimpt ineen wanneer anderen worden vernederd of wanneer anderen worden gemarteld of onderdrukt.” Jan De Zutter maakt in Knack een mooie link met onze hedendaagse consumptiemaatschappij: “Wij hebben zorgvuldig de mythe gecultiveerd dat ons ‘ik’ los staat van de gemeenschap, waaruit voortvloeit dat wij ons succes aan onszelf te danken hebben. Dat verklaart de hardvochtige houding die sommige partijen vandaag aannemen tegenover de verliezers in de samenleving. Die zijn zélf verantwoordelijk voor hun miserie. Ubuntu leert de deugd van een gedeelde verantwoordelijkheid. Echt mens zijn, betekent dat je je ook verantwoordelijk voelt voor andere mensen. Je kan immers niet in je eentje mens zijn. Menselijkheid is geen kenmerk van een individuele mens, maar een vorm van emergentie, een kenmerk van ‘de mensheid’. Leren, produceren, diensten verlenen... het heeft slechts waarde, als het die ook heeft voor de gemeenschap. Ubuntu is daarom ook een ilosoie van herverdeling, van onderlinge afhankelijkheid en dus wederzijdse hulp, maar ook van actieve betrokkenheid bij de zorgen van anderen. Wederkerigheid is een belangrijk begrip binnen Ubuntu: omdat je ‘bent’ omwille van de ander, kan je niet enkel ontvangen, maar moet je ook actief kunnen geven.” Deze ilosoie sluit sterk aan bij onze doelstellingen als CAW: wij voelen ons mede verantwoordelijk voor kwetsbare mensen. Wij willen samen mens zijn met andere mensen. Wij willen dingen doen die waarde hebben voor de gemeenschap. Wij zijn actief betrokken bij de zorgen van anderen. Wij ontvangen veel van onze cliënten omdat we ook actief geven.
2
In dit jaarverslag willen we u hiervan mede getuige maken. 2013 was voor de sector van het Algemeen Welzijnswerk een bewogen jaar. Tegen 1 januari 2014 moest immers de nieuwe fusieoperatie van 25 naar 11 CAW’s afgerond worden. Voor heel wat directies vroeg dit heel wat extra inspanningen om deze deadline te halen. Maar het resultaat mag er zijn. Anno 2014 zijn er nog 11 CAW’s: CAW Limburg, CAW Oost-Brabant, CAW Halle Vilvoorde, CAW Brussel, CAW Oost-Vlaanderen, CAW Noord West-Vlaanderen, CAW Centraal West-Vlaanderen, CAW Zuid West-Vlaanderen, CAW Antwerpen, CAW Boom-Mechelen-Lier, en CAW De Kempen. Dat klopt, voor CAW De Kempen is er niets veranderd. Wij voldeden al aan alle criteria voor de nieuwe CAW’s. Omwille van de fusiecontext kregen de CAW’s minder verplichte rapportering en zodoende ontstond er voor CAW De Kempen ruimte voor een inhoudelijk jaarverslag. We vertellen graag over onze werking en onze vele vernieuwingsprojecten. Het verhaal toont een veelzijdig CAW dat steeds op zoek is naar de mazen in het grote welzijnsnet, om deze vervolgens met gepaste acties op te vullen. We willen hierin niet alleen trekker zijn, maar ook partner: met zijn allen kunnen we veel meer dan ieder op zijn eentje. We hebben hierin nog een lange weg te gaan, maar we gaan ervoor!! Veel leesgenot en tot binnenkort ergens ten velde! Frans Heylen Algemeen Directeur
Wat doen we? CAW De Kempen: een organisatie... in beweging!
Voor elke vraag, voor iedereen Algemeen onthaal Ont-moe-ting Moet het wat meer zijn? Kunnen we met z’n allen mee een steen verleggen?
4 7 8 10
Thema’s Wonen Meldpunt 2013 Denktank dak- en thuislozen Project weekend-verblijven Herselt Het leven in en rondom de gevangenis Bezoekruimte Eerstelijns-psycholoog Schuldhulpverlening Jongeren 2.0 Diversiteit
12 14 15 17 18 20 21 22 23 26
CAW vrijwilligerswerk treedt naar buiten Eenheid in verscheidenheid Onthaal Begeleiding Samen-werken voor meer welzijn in de Kempen Bouwen aan de Welzijnscampus Waarderend Onderzoeken
28 30 32 33 34 35
3
Wat doen we?
Voor elke vraag, voor iedereen
“Iedereen heeft het wel eens moeilijk. Dat hoort bij het leven. Soms kan je terecht bij vrienden en familie. Of je vindt er zelf een weg doorheen. Maar iedereen kent ook die momenten waarop het helemaal niet lukt. Je voelt dat je er niet meer alleen mee wil blijven. Je probeerde al zoveel, tevergeefs. Je wil je verhaal delen met iemand buiten je familie of vriendenkring. Je hoopt dat iemand samen met jou uitklaart wat te doen. In het CAW kan dat. Hier kan je op verhaal komen. Wij luisteren naar jou.” (Onthaalfolder 2013)
Algemeen onthaal? We gebruiken deze term om de eerste hulpverlening aan de cliënt te omschrijven. Algemeen omdat het gaat over elke vraag, in de eerste plaats welzijnsvragen, maar in de marge hiervan liggen dikwijls ook de administratieve of praktische vragen. Onthaal: de hulpverlener ontrafelt de vraag van de hulpvrager. Als het helemaal duidelijk is waar de hulpvrager mee zit, stelt hij een weg naar oplossing voor. In veel gevallen vindt de hulpvrager in deze ordening van zijn vragen reeds een nieuw perspectief. Het kan ook duidelijk worden dat verdere hulp nodig is, binnen of buiten het CAW. Elke vraag start in het onthaal, zo vermijden we slordige verwijzingen.
2013 was voor het onthaalteam het tweede actieve jaar sinds de opstart in november 2011. Het was een jaar dat heel wat vernieuwing bracht. Het onthaalteam is immers een nieuw samengesteld team. Net zoals in nieuw samengestelde gezinnen, vraagt zulke verandering heel wat aanpassingen. Waar in 2012 de organisatorische groei op de voorgrond stond, werd in 2013 de focus op inhoudelijke versterking gelegd. En dat deed deugd! Medewerkers Het voorbije jaar werd in de eerste plaats stilgestaan bij de basisdeskundigheid die van elke onthaalmedewerker verwacht wordt. Met andere woorden: wat moet élke onthaalmedewerker kunnen? Anderzijds werden de speciieke deskundigheden in het team verdeeld onder de medewerkers, zoals toegespitste kennis over en ervaring met de doelgroep verkeer, ouderenmisbehandeling en echtscheidingsbemiddeling. De aangeduide medewerkers zijn referentiepersonen, die ondersteuning kunnen bieden aan collega’s voor bepaalde dossiers en zélf met de complexe dossier aan de slag kunnen gaan. Verder zijn ze ook alert voor samenwerkingsverbanden en nieuwe methodieken op vlak hun deskundigheidsdomein en houden het team hiervan op de hoogte. De verschillende methodieken in het onthaal en de vele aanmeldingen (2187 in 2013 tegenover 1567 in 2012, een stijging van 28%) maken dat het appél op de
4
onthaalmedewerkers groot is. Tijdens de telefonische permanentie zijn medewerkers continu in gesprek. Er komen niet alleen veel telefonische oproepen binnen (65% van alle aanmeldingen). Hulpverleners bellen slachtofers zelf ook op na doorverwijzing van de politie in het kader van Slachtoferhulp (175). Vaak is er geen of weinig ruimte om te overleggen of te ventileren, waardoor de de werkdruk erg hoog ligt. Bovendien steeg het aantal cliënten die zich fysiek aanmelden tijdens het spreekuur, (463 in 2013 tegenover 316 in 2012, een stijging van 32%) door de toegenomen bekendheid van het spreekuur en de vlotte bereikbaarheid van CAW De Kempen in Herentals. In 2013 werd er een spreekuur in Turnhout opgestart, om de laagdrempeligheid van het onthaal daar te verlagen. In het onthaal stroomt er een grote diversiteit aan vragen binnen: meldingen rond geweld, seksueel misbruik en kindermishandeling, vragen naar ondersteuning na een misdrijf, samen met een verwijzer uitzoeken of een cliënt eerder naar de geestelijke gezondheid kan worden doorverwezen of eerder binnen een CAW kan verder geholpen worden, vragen naar ondersteuning in de opvoeding van de kinderen, vragen van vluchtvrouwen met dringende nood aan opvang, cliënten die zich voelen afglijden in een depressie en nood hebben aan ondersteuning, een ontevreden verwijzer, of een client met zelfmoordgedachten. Dit is maar een greep uit de diverse waaier van vragen die het voorbije jaar bij het onthaal binnenstroomden. 25% van alle aanmeldin-
gen zijn vragen rond ondersteuning bij traumatische of schokkende gebeurtenissen. Dit maakt dat er nood is aan speciieke aandacht en zorg voor onthaalmedewerkers, ter ondersteuning van hun werk met traumatische gebeurtenissen. Er werd het voorbije jaar dan ook actief gewerkt rond zelfzorg en het bewaken van individule grenzen.
Vrijwilligers In het onthaalteam is het werken met vrijwilligers erg belangrijk. Vrijwilligers zijn er een aanvulling op de professionele medewerkers en versterken zo de werking. In 2013 presteerden 15 onthaalvrijwilligers samen 2093 uren. De helft van deze uren werd gepresteerd aan de desk in Herentals, waar vrijwilligers voor het eerste contact met cliënten en verwijzers instaan. Ze bieden een luisterend oor en zorgen dat de aanmelder bij de juiste persoon terecht komt. Op drukke momenten creëren zij een bufer door hulpvragers te ontvangen. Een andere grote groep vrijwilligers staat mee in voor de ondersteuning van slachtofers van een misdrijf. Ze gaan individueel aan de slag in een dossier, vormen een duo met een professionele hulpverlener of geven vorming en ondersteuning rond de slachtoferdimensie. Daarnaast zijn een aantal vrijwilligers actief als administratieve en praktische ondersteuning van de werking van het onthaalteam of geven ze projecten mee vorm.
5
Doelgroep Ondanks de stijging in het aantal aanmeldingen in het onthaalteam, was er in 2013 een daling bij de aanmeldingen voor de speciieke doelgroepen. Vooral de verwijzingen door partners rond intrafamiliaal geweld en slachtoferhulp zijn verminderd. Een mogelijke oorzaak hiervan kan zijn dat, sinds de opstart van het onthaalteam en de ingrijpende veranderingen in de teams, er minder ruimte was om bestaande contacten met partners goed te onderhouden. Dit is dan ook een aandachtspunt voor 2014! Het stijgend aantal aanmeldingen en vermindering van aanmeldingen door partners uit samenwerkingsverbanden is een dubbeltje op zijn kant. Natuurlijk heeft elke cliënt met een hulpvraag binnen onze visie het recht op gepaste hulpverlening en dus ook het recht op verwijzing. We merken echter wel dat de werkdruk hoog is en dat een extra toestroom van cliënten niet vanzelfsprekend is om te verwerken. Gezien het uiteenlopend gebruik van de verschillende toegangspoorten tot het onthaal, blijft het belangrijk om deze als evenwaardig te bekijken. Daarom werd het afgelopen jaar een aparte permanentie voor e-mailvragen geïnstalleerd, waar dit vroeger een opdracht was die tijdens de permanentie van het spreekuur werd opgenomen. Het beantwoorden van een vraag per mail vergt immers speciieke ervaring, kennis en tijd. De problematieken waarmee cliënten zich aanmelden kunnen we grotendeels onderbrengen in 2 grote modules: relationele problemen waar relatiebeëindiging / scheiding (145) en partnergeweld (202) hoog scoren en psychische persoonlijke problemen waar verwerkingsproblemen (267) zeer hoog scoren. Ongeveer de helft van de cliënten komt alleen naar het onthaal, de andere helft brengt vooral partner of familieleden mee naar de onthaalcontacten. 791 (36%) cliëntendossiers waarbij ondersteuning geboden werd vanuit onthaal, werden afgerond nadien. Dit toont sterk aan dat het onthaal vaak een volwaardig aanbod is voor cliënten, zonder een verwijzing naar een vervolgtraject. Voor 351 cliënten (25% van de doorverwijzingen) werd er een aansluitend hulpverleningsvoorstel gedaan binnen CAW De Kempen. De meeste cliënten hebben 1 tot 5 keer contact met een onthaalmedewerker. Uiteraard zijn er ook cliënten die meer contacten hebben.
6
In april 2013 werd het onthaal van de Opvoedingswinkel mee geïntegreerd in het onthaalteam, waardoor het kleine team minder kwetsbaar werd. Bovendien kunnen nu een aantal taken en opdrachten zoals de telefoonpermanentie mee gedragen worden door een groter team, waardoor de medewerkers van de Opvoedingswinkel meer ruimte kregen voor opvoedingsspeciieke taken en cliëntgesprekken.
Naast het onthaalteam heeft CAW De Kempen nog andere onthaalpunten, die zich richten op speciieke doelgroepen. Jongeren kunnen terecht in het JAC, thuislozen in het dak- en thuislozenonthaal, familieleden van gedetineerden in het team ‘familie en onthaal’ van Justitieel Welzijnswerk. Over alle afdelingen heen hebben we in het totaal aan 8007 personen een (hulpverlenings) onthaal geboden. We moeten er rekening mee houden dat eenzelfde persoon zich kan aanmelden in verschillende onthaalpunten tegelijk.
Ont-moe-ting ontmoeten [regelmatig werkwoord]• bij elkaar komen en elkaar zien vb: wij ontmoeten elkaar elke week bij het tennissen synoniemen: tegenkomen, treffen tegenstelling: mislopen regelmatig werkwoord: ont-moe-ten ik ontmoet jij/u ontmoet hij/zij ontmoet wij/zij/jullie ontmoeten
Inloopcentrum De Lange Gaank In het inloopcentrum De Lange Gaank kwamen dagelijks gemiddeld 23 bezoekers. Waarom is de De Lange Gaank nu net zinvol voor hen? Mensen kunnen hier goedkoper wassen, met gratis warmte er bovenop. Mensen die eenzaam zijn vinden er gezelligheid en een luisterend oor. Mensen die overspannen zijn door allerhande problemen vinden bij ons rust. Voor sommige van onze bezoekers wordt ook water een luxeproduct en dus wordt er steeds meer gedoucht in het inloopcentrum. De verkoop van vuilzakken per stuk is een voltrefer. Koie is een grote kost, maar blijft gratis voor de bezoekers. Dagelijks wordt er verse soep gemaakt, waarvoor een kleine bijdrage wordt gevraagd. De Lange Gaank was het voorbije jaar 233 dagen open dankzij de inzet van 14 vrijwilligers en 8 studenten. Van die vrijwilligers wordt heel wat verwacht. Ze moeten veel geduld hebben en sterk in hun schoenen staan om naar de problemen van anderen te kunnen luisteren.
Bezoekers geven aan dat ze dankzij deze onvoorwaardelijke aandacht de moed vinden om hun problemen weer aan te pakken. “Een evolutie in het vrijwilligerswerk is dat mensen uit de doelgroep - of ervaringsdeskundigen - zich willen engageren als vrijwilliger om zo iets te kunnen terugdoen voor de mensen die hen hebben geholpen. Dat betekent dat deze vrijwilligers ook wel extra ondersteuning nodig hebben om hun engagement vol te houden. Stagiairs zijn dan ook een waardevolle aanvulling voor het team.” Er zijn ook nog 2 vrijwilligers die niet in het inloopcentrum zelf staan, maar zorgen voor transport van en naar het OCMW, naar het containerpark gaan of goederen ophalen die geschonken worden aan De Lange Gaank. De Lange Gaank werkt ook aan haar netwerk, door bijvoorbeeld activiteiten te organiseren zoals de werelddag van Verzet tegen armoede op 17 oktober in samenwerking met het ‘t AntWOORD. Jaarlijks wordt ook deelgenomen aan de multiculturele kerstmarkt van de 7de wereld. De vrijwilligers zetten zich hier een heel
7
weekend in om De Lange Gaank bekend te maken bij het brede publiek en om collega-vrijwilligers aan te trekken. Met een nieuwe brochure over vrijwilligerswerk bij CAW De Kempen en een lyer over De Lange Gaank werd dit extra in de verf gezet. Dankzij de deelname aan markten en beurzen worden ook vrije giften van mensen ontvangen, die gebruikt worden om gratis soepkaarten uit te delen aan bezoekers die dit niet kunnen betalen. De Lange Gaank werkt ook nauw samen met scholen om armoede onder de aandacht te brengen. Zo komen er elk jaar studenten op bezoek voor een inleefstage en gaat er een vrijwilliger spreken in scholen.
De Lange Gaank bestaat in 2014 tien jaar en dit wordt gevierd op vrijdag 26 september met een opendeurdag voor de hele buurt, waarbij hapjes en drankjes niet zullen ontbreken!
Moet het wat meer zijn? Soms biedt het onthaal onvoldoende antwoord op de hulpvraag en is verdere begeleiding nodig. De hulpverlener zal dan een aan de speciieke vraag tegemoetkomend voorstel doen. Dat kan specialistische hulp zijn, die we buiten CAW De Kempen moeten zoeken. Het kan ook gaan over thema’s die we intern kunnen aanpakken en begeleiden. CAW De Kempen heeft immers een aanbod van psychosociale begeleiding voor verschillende doelgroepen en problematieken. Onze begeleidingen zijn zowel ambulant, residentieel als mobiel. We bieden zowel individuele begeleiding aan als groepsbegeleiding. De doelgroep die voor een ambulante begeleiding in aanmerking is echter wel beperkt. De inanciele kwetsbaarheid van de hulpvrager is een belangrijk criterium bij de overweging tot interne doorverwijzing. Een begeleiding wordt ook enkel opgestart als er een duidelijk engagement is van de hulpvrager, ook al is hij gestuurd door een externe dienst.
8
Het begeleidingsaanbod binnen CAW De Kempen is niet rechtstreeks toegankelijk. Daar hebben we goede redenen voor: onze middelen zijn beperkt waardoor we ze zo goed mogelijk moeten inzetten. De uitgebreide vraagverheldering in het onthaal zorgt ervoor dat de verwijzing naar verder begeleiding steeds doelgericht gebeurd.
aantal cliënten dat een intern aansluitend hulpverleningsvoorstel kreeg: 25% 351 cliënten
aantal ambulante begeleidingen voor volwassenen: 1014 individueel 100 in groep
Ambulant begeleidingsteam voor volwassen Ondanks deze eiciënte aanpak, blijft de vraag voor het ambulant begeleidingsteam voor volwassen groot. Er wordt dan ook met een wachtlijst gewerkt voor de aanvragen tot begeleiding. Het afgelopen jaar stonden 329 unieke cliëntsystemen op de wachtlijst voor een begeleiding. Van deze 329 hebben 39 cliëntsystemen op de wachtlijst gestaan speciiek voor familiale bemiddeling. De wachtlijst luctueert maandelijks, van één week tot maximum 6 maanden. Ook de werkwijze van de wachtlijst voor ambulante begeleiding voor volwassenen werd het afgelopen jaar aangepast, waardoor cliënten voortaan op de verschillende wachtlijsten van alle zorgregio’s geplaatst worden, waardoor ze vaak sneller terecht kunnen. Verder werd het begeleidingsteam uitgebreid door een aantal medewerkers op zelfstandige basis. Het team moest zich ook voorbereiden op werken zonder cliëntgelden. Voorheen werden beperkte bijdragen gevraagd aan cliënten in begeleiding, tenzij hun inanciële toestand dit niet toeliet.
aantal begeleidingen psychische en persoonlijke problematiek: 489 IFG : 172 psychotherapie: 91
trajectbegeleiding aan gedetineerden: 370 familie en naastbestaanden: 24
Vanaf 2014 is dit wettelijk niet langer toegelaten. De groepsbegeleiders gingen in 2013 verder met het KIES-project, waarbij in samenwerking met de provincie Antwerpen vormingsdagen georganiseerd werden voor zorgleerkrachten en schooldirectie. De focus bleef het omgaan met leerlingen in echtscheiding en de verankering daarvan in een scheidingsbeleid. Verder startte in 2013 een gratis aanbod rechtsbijstand voor bemiddeling (gelijkaardig aan een pro deo), een belangrijke aanvulling voor het thema bemiddeling. Ook de oudergroep, een maandelijkse bijeenkomst van een zelfhulpgroep van ouders met kinderen in verslaving, bleef aangestuurd door een medewerker van het ambulant begeleidingsteam voor volwassenen.
scheidingsbemiddeling: 59 ouderschapsbemiddeling: 47 begeleiding scheidingsproces: 16 bezoekruimte: 149, waarvan 19 vrijwillig
9
Kunnen we met z'n allen mee een steen verleggen? “Het sociaal werk moet woordvoerder zijn van het precariaat. Het sociaal werk moet de noden en eisen van deze precaire groep in de samenleving vertalen naar het beleid. De sociale sector mag zich niet beperken tot een soort sociale dokter die de patiënt rustig houdt. Sociaal werkers zijn geen toezichthouders. Ze moeten weigeren zich te laten inzetten als controle-instrument. Zij mogen niet dienen om de stem van deze precaire groepen te sussen. Integendeel. Sociaal werkers moeten het precariaat helpen om een stem te verwerven.” (Loïs Wacquant) Algemene preventie is naast onthaal en begeleiding de derde kerntaak van de CAW’s. Het nieuwe decreet op het Algemeen Welzijnswerk van 30 april 2009 doet rond preventie een nieuwe wind waaien. Artikel 7. §1 vermeldt algemene preventie als eerste van drie kerntaken (naast onthaal en psychosociale begeleiding) van de CAW’s. Cruciaal is ook dat het begrip ‘algemene preventie’ letterlijk vermeld wordt. Het kan niet duidelijker. Het nieuwe decreet omschrijft algemene preventie als volgt: “De algemene preventie omvat initiatieven die gericht zijn op het voorkomen, wegwerken of neutraliseren van factoren die systematisch hinderlijk zijn voor de gunstige ontplooiing van een grotere groep van personen, of op het bevorderen van factoren die deze ontplooiing in de hand werken”. Onze hulpverleners zitten in een bevoorrechte positie om maatschappelijke problemen te detecteren, te zien ontstaan en evolueren. We verwachten van onze hulpverleners dat ze vanuit verontwaardiging en frustratie die problemen signaleren, analyseren en voorstellen doen rond mogelijke preventieve acties. Wat dit concreet betekent, kunnen we illustreren met één voorbeeld waar we in 2013 actief mee aan de slag gingen.
10
J. is een alleenstaande minderjarige asielzoeker. Hij heeft een leeloon van het OCMW en loopt voltijds school in het dagonderwijs. J. krijgt in het begin van het schooljaar een aanzienlijke studietoelage. De laatste week van het schooljaar schakelt J. op advies van de school over van voltijds naar deeltijds onderwijs. De school waar hij voltijds onderwijs volgt , schrijft J. uit als leerling. Een paar maanden later krijgt J. het bericht dat hij bijna zijn volledige studiebeurs moet terugbetalen, omdat hij overgeschakeld is van voltijds naar deeltijds onderwijs. J. is totaal ontredderd. Hij begrijpt er niets van. Het was toch de school die hem adviseerde om al eens kennis te maken met de nieuwe school en hij heeft toch bijna een heel schooljaar de kosten gedragen van een voltijdse student. De hulpverleenster informeert bij de dienst studietoelagen en bij de school. De school is eveneens verbaasd over de regel dat bij een overschakeling van voltijds naar deeltijds onderwijs men de studiebeurs moet terugbetalen. Ze wisten dit niet. De dienst studietoelagen is eveneens gechoqueerd, maar zij zeggen gewoon de wetgeving toe te passen. Voor J. is er allicht niets meer aan te doen. Hij is ondertussen bezig met een afbetalingsplan. Maar waarschijnlijk zijn er nog velen in eenzelfde situatie. De hulpverlener besluit om vanuit deze casus het volgende signaal te maken: “Een groep jongeren geraakt in de schulden doordat ze tijdens het schooljaar, op advies van de school, omschakelen van voltijds naar deeltijds onderwijs. Dit heeft tot gevolg dat ze de ontvangen studietoelage zo goed als volledig moeten terug betalen. Hier hebben ze zelf geen rekening mee kunnen houden. Deze jongeren hebben volgende kenmerken: wonen alleen, zijn leerplichtig, zijn alleenstaande minderjarige asielzoeker. Doordat deze jongeren financieel reeds kwetsbaar zijn, worden ze nog meer in de armoede geduwd.”
Het team besluit om met dit signaal verder aan de slag te gaan en nodigt een aantal cruciale partners uit, waaronder de dienst Gelijke Kansen Turnhout, de betrokken school en bijzondere jeugdzorg, om dit signaal verder te analyseren. Hiervoor gebruiken ze het instrument van probleemanalyse. In de probleemanalyse gaan ze op zoek naar de oorzaken van het probleem en onderzoeken ze een aantal oplossingsstrategieën. De probleemanalyse leidt tot twee concrete preventieve acties: sensibiliseren van de scholen over de gevolgen voor de studieinanciering bij overschakeling van voltijds naar deeltijds onderwijs en een beleidssignalering naar de dienst studietoelagen. Dit laatste doen ze door een brief te sturen naar de dienst studietoelagen ondertekend door de burgemeester. Het team wacht nu af of deze twee acties voldoende resultaat opleveren. Zo niet volgen er misschien andere acties. Dit is maar één voorbeeld. Ook andere afdelingen signaleerden in de loop van 2013 hun verontwaardiging over bepaalde zaken. Sommige signalen leidden tot algemene preventieve acties, andere zitten nog in de fase van probleemanalyse. Signaleren vraagt immers tijd en verloopt daarom traag.
Andere voorbeelden: Mensen die een huurtoelage krijgen omdat ze te lang op de wachtlijst staan van een sociaal verhuurkantoor, kunnen niet meer rekenen op andere toelagen van het OCMW, zoals voor kledij of medische kosten. Dit maakt dat de huurtoelage geen extra inancieel duwtje is, maar hun situatie hetzelfde blijft. Cliënten die via bemiddeling een echtscheiding regelen kunnen zich niet inschrijven bij een sociale huisvesting, omdat het attest van bemiddeling door de sociale huisvesting niet aanvaard wordt als een aantoonbaar bewijs dat de scheidingsprocedure is ingezet alsook de gezinssamenstelling gewijzigd is. Via een Facebookpagina worden kwetsbare consumenten -consumenten die geen krediet of lening bij banken of kredietverleners meer kunnen krijgen- gelokt. Wie achter deze pagina zit is onduidelijk, wel is duidelijk dat consumenten gelokt worden in pover Nederlands. Ook wordt er geen rekening gehouden met de wetgeving in verband met reclame voor kredieten. Om onze derde kerntaak in het vizier te houden organiseerden we op 28 maart 2013 een CAW-dag rond de maatschappelijke slagkracht van het CAW. Medewerkers werden geprikkeld om als sociaal werker niet onverschillig te blijven bij wat ze tegenkomen, maar actief hun rol op te nemen. De dag gaf heel wat stof tot nadenken, waar in het komende jaar actief mee aan de slag wordt gegaan.
11
Wonen Van opvang naar Begeleid Wonen Thuisloos zijn is geen kwestie van een eigen keuze of van bepaalde persoonlijksheidskenmerken. Het gaat bij thuislozen niet alleen om tegenslagen die ze gekend hebben in hun leven. Niet iedereen beschikt over de nodige capaciteiten om de grote individuele verantwoordelijkheid die deze risicomaatschappij vraagt aan te kunnen. Jongvolwassenen Zo hebben bijvoorbeeld heel wat jongvolwassenen die thuisloos worden niet allemaal een kansarme jeugd achter de rug. In de periode van jongvolwassenheid worden ze echter geconfronteerd met verschillende levenskeuzes. Ze zitten in de overgang van afhankelijkheid naar onafhankelijkheid in inancieel, sociaal en emotioneel opzicht. Jongvolwassenen kennen in deze levensfase een verhoogd risico op sociale uitsluiting. Daardoor hebben velen het moeilijk om een eigen zelfstandig leven uit te bouwen. Een te lage scholing maakt bijvoorbeeld dat ze geen werk vinden en afhankelijk worden van het OCMW. De huurprijs voor private huurwoningen is voor hen vaak onbetaalbaar. Al deze factoren samen maken dat in heel Vlaanderen 20 tot 25% van de mensen die in de opvang terecht komen jongvolwassen zijn. In het crisisonthaal van CAW De Kempen registeerden we in 2013 302 (30 %) jongvolwassenen. In het dak- en thuislozenonthaal vertegenwoordigden de jongvolwassen 22,12 % Zonder (t)huis Het ontbreken van een woning is naast de afwezigheid van sociale netwerken en de psychosociale problematiek een belangrijke realiteit bij de doelgroep thuislozen die komen aankloppen in het crisisonthaal van CAW De Kempen. Ruim 22% was zwervend en dus acuut dakloos; 28,35% woonden tijdelijk in bij derden. 26,46% (inclusief nagenoeg 8% hulpvragers die voor hun opname inwoonden bij de ouders) beschikten nog wel over een woning, doch omwille van diverse redenen, wensten ze toch opgevangen te worden in een opvangcentrum. Dit zijn opnieuw alarmerende cijfers.
12
Wonen (wone(n)) [regelmatig werkwoord] enkelvoud onvoltooid verleden tijd woonde, voltooid deelwoord heeft gewoond gehuisvest zijn, ergens je huis, appartement of etage hebben en daar permanent leven De rol van het dak- en thuislozenonthaal Een positieve vaststelling in 2013 was dat 22,18% van de hulpvragers die eerst onderdak vroegen in de crisisopvang, na enkele gesprekken en gerichte acties toch verder konden op zelfstandige basis en dus geen bed meer nodig hadden. Ook de onthaalmedewerkers in het dak- en thuislozenonthaal konden met kortdurende acties voorkomen dat voor nagenoeg 12,52% van de hulpvragers een bed moest aangeboden worden. In 2013 hebben we het aantal contacten in het onthaal erg zien stijgen. Ondanks het feit dat 40,70% maar één onthaalgesprek nodig had, registreerden we in dit dak- en thuislozenonthaal een gemiddelde van 2,30 contacten per hulpvrager, wat erg arbeidsintensief is. Sociale huisvesting, OCMW & CAW Ook de invloed van de vermaatschappelijking van de zorg, de vermindering van de bedden in de psychiatrie, de hervorming in de jeugdhulpverlening en in de gehandicaptenzorg. Deze evolutie leidt tot een grotere groep mensen die nood hebben aan aangepaste woon- en begeleidingsvormen. Velen doen beroep op het aanbod van de sociale huisvesting, maar gezien het te geringe aanbod en dus te lange wachtlijsten komen ze bij OCMW en CAW terecht. Anderzijds merken de sociale huisvesters dat diegene die wel het geluk hebben te kunnen instromen, vaak dit zelfstandig wonen niet aan kunnen en dat ze als huisvester de nodige aangepaste ondersteuning niet kunnen bieden. De huisvestingssector en de welzijnssector delen dus een bekommernis over bepaalde kandidaat-huurders. Maar om elkaar in de discussie te vinden is het nodig af te stappen van een te enge zienswijze. We mogen niet langer zwart-wit stellen dat iemand ofwel is in staat is zelfstandig te wonen ofwel overgeleverd is aan het opvangcircuit van OCMW en CAW. De realiteit is genuanceerder. Belang van preventieve woonbegeleiding Kwetsbare bewoners dreigen onder meer door uithuiszetting in de thuisloosheid terecht te komen. Voor anderen is de stap van thuisloosheid naar zelfstandig wonen duidelijk te groot. Ze hebben nood aan gepaste ondersteuning in hun zelfstandig wonen. De noden op het vlak van wonen en begeleiding zijn zeer uiteenlopend. In het dak- en thuislozenonthaal stelden vorig jaar bijna 12% van de hulpvragers zélf een vraag naar ambulante woonbegeleiding. Bijkomend verwezen de sociale huisvesters 42 cliënten (veelal gezinssystemen) door naar CAW De Kempen voor gepaste ondersteuning om hun dreigende uithuiszetting te voorkomen. In nagenoeg ieder dossier (97 in totaal) werd uithuiszetting voorkomen! Huisvestingsactoren bevestigen dat het belangrijk is om
te kunnen samenwerken met een onafhankelijke woonbegeleidingsdienst zoals die van CAW De kempen, waar de woonbegeleider geen dubbel rol heeft van begeleider en huisvester. Door preventieve woonbegeleiding aan te bieden krijgt de sociale huisvester een beter zicht op de problematieken van de huurder en kan het imago van de sociale huisvester verbeterd worden. In de Kempen ervaren we zeker een toenadering en begrip voor elkaars inspanningen, al is er steeds ruimte voor verbetering. Een belangrijke kanttekening is dat omwille van de vermaatschappelijking van de zorg sommige doelgroepen (ex-psychiatrische patiënten en mensen met een vermoeden van handicap) een zeer intensieve en langdurige integrale woonbegeleiding behoeven. Omwille van deze intensiteit en het langdurende zorgtraject vallen sommigen van deze hulpvragers door de mazen van het hulpverleningsnet van de GGZ, de VAPH, het OCMW en het CAW. Het ontbreekt ons enerzijds aan inanciële middelen voor deze intensieve vorm van woonbegeleiding. Anderzijds willen we ondanks dit euvel in 2014 werken aan verbeterende afstemming van elkaars aanbod. Het aanreiken van het aanbod preventieve woonbegeleiding moet met andere woorden zeker nog verruimd worden. Momenteel is er een samenwerking in Turnhout, Geel, Olen en Herentals, Mol en Balen. Einde 2013 werd er een samenwerking opgezet met Herselt en Westerlo. In 2014 zal dit verder verruimd worden met Laakdal. Wél impact, maar blijvende noden Uit de registratiecijfers van 2013 blijkt echter ook dat het aanbod van preventieve woonbegeleiding wel het aantal uithuiszettingen kan doen dalen, maar dat dit de instroom in de opvangcentra te weinig inperkt omdat veel andere factoren maken dat iemand thuisloos wordt. Zo moeten we bijvoorbeeld blijven betrachten dat mensen niet dakloos worden bij het verlaten van een instelling zoals de psychiatrie of de gevangenis. In 2012 konden we starten met het project ‘Schakelwoonst’ voor gedetineerden. Uit ervaring weten we immers dat een aantal ex-gedetineerden, die als voorwaarde om vrij te komen een onderdak behoeven, niet gebaat zijn met het integrale begeleidingspakket van een opvangcentrum. In het verleden kwamen ze hier wel terecht bij gebrek aan alternatieven. Momenteel zijn er vier sociale schakelwoonsten beschikbaar voor deze doelgroep. Het is de bedoeling dat ze met ondersteuning van een woonbuddy binnen een termijn van zes maanden iets huren op zelfstandige basis op de private huurmarkt
of dat ze kunnen instromen in een woning van een sociaal verhuurkantoor (SVK). In 2013 hebben we echter moeten concluderen dat enkel deze ondersteuning onvoldoende blijkt om de verwachte resultaten te behalen. In 2014 willen we inzetten op het ontwikkelen van co-begeleiding tussen een professionele hulpverlener en een vrijwillige wooncoach. Verruiming SVK-patrimonium Een ander aandachtspunt is de uitstroom uit de opvangcentra. In 2013 is er in de Kempen veel aandacht gegaan naar de verdere uitbouw van de SVK’s. Einde 2013 zijn er in het arrondissement ongeveer 315 woningen (tegenover 260 in 2012) in het SVK-patrimonium opgenomen. De SVK’s hebben geen speciiek aanbod voor dak- en thuislozen, maar door hun toewijzingssysteem komen beduidend veel dak- en thuislozen in deze woningen terecht. Ongeveer 30% van de huurders heeft één of ander kenmerk van dak- en thuisloosheid: geen huisvesting of in opvang, verblijvende in een instelling, verblijvende in een noodwoning of verblijvende bij derden (niet stabiel). Ook vele éénoudergezinnen doen beroep op een SVK omwille van hun inanciële kwetsbaarheid. CAW De Kempen werkt dan ook mee aan het gestaag verruimen van het SVK- patrimonium. Toch willen we hier ook een kanttekening maken. Ook het systeem van toewijzing binnen de SVK’s maakt dat bepaalde groepen uitgesloten worden. Dit zijn hoofdzakelijk jongvolwassenen en vluchtvrouwen. Ook mensen in scheiding (intentie tot echtscheiding) worden uitgesloten door het feit dat ze zich niet als alleenstaande kunnen inschrijven of een woning kunnen toegewezen krijgen, daar er nog geen vonnis werd uitgesproken. Deze mensen komen in een benarde situatie terecht daar ze geen nieuwe stappen kunnen zetten zonder betaalbare huisvesting. Bovendien kunnen SVK Noorderkempen en SVK Zuiderkempen beroep doen op het preventieve woonbegeleidingsaanbod van CAW De Kempen om uithuiszetting te voorkomen. In Turnhout wordt dit aanbod aangereikt in samenwerking met de woonbegeleidingsdienst van het OCMW. In 2013 werd dit aanbod door middel van de verkregen bijkomende middelen voor preventieve woonbegeleiding versterkt. Aanbod blijft ontoereikend Ondanks dit aanbod en de diverse samenwerkingsverbanden met lokale besturen en sociale huisvesters, kan CAW De Kempen de vele hulpvragen niet allemaal beantwoorden. Vorig jaar noteerden we in ons crisisonthaal 1231 vragen
13
Meldpunt
2013
tot opname (501 keer werd de vraag gesteld door een OCMW), 270 hulpvragers werden efectief opgevangen. In het dak- en thuislozenonthaal registreerden we 374 vragen tot opname (123 keer was de verwijzer het OCMW). 117 mensen konden worden opgevangen. In het vluchthuis werden 28 vrouwen en 44 kinderen opgevangen. Het aanbod van CAW De Kempen blijft dus ontoereikend, waardoor we moeten focussen op een globale regionale aanpak. Dit wordt opgenomen door de denktank dak- en thuisloosheid (p. 15).
Het crisismeldpunt -18 neemt een aparte plaats in binnen het crisisonthaal. De werking is geïntegreerd in het Centrum voor Residentiële Crisisopvang, waar ze de groeps – en kinderwerking opnemeemt. Het crisismeldpunt gaat aan de slag met crisissen waarbij jongeren en hun context vastlopen. Samen met de verwijzer proberen ze de situatie te deblokkeren door consult te geven, een interventie te starten, crisisopvang te bieden of door het installeren van een crisisbegeleiding. Er wordt sterk ingezet op het geven van consult en het samen met de verwijzer analyseren van de vaak complexe situatie. Indien dit onvoldoende is, wordt overgegaan tot interventie. Er wordt dan drie dagen intensief gewerkt met het het gezin, waarbij de de volledige context betrokken wordt. Er wordt ingezet op de eigen krachten in de hoop deze te versterken. Wanneer een gezin nog extra ondersteuning nodig heeft, kunnen kan de Crisishulp aan Huis van Cirkant inschakeld worden Zij gaan gedurende 28 dagen met het gezin verder aan de slag. Onder bepaalde voorwaarden wordt bekeken of het geven van een crisisbed aangewezen is om de jongere en het gezin verder te helpen.
Aantal aanmeldingen 2012: 181 2013: 260
Aantal interventies 2012: 54 2013: 73
Aantal opvang 2012: 22 (111 dagen) 2013: 37 (226 dagen)
Nieuw is de samenwerkingsovereenkomst met het Vlaams Agentschap voor Personen met een Handicap (VAPH). Een aantal VAPH-voorzieningen binnen de provincie Antwerpen engageren zich om crisisopvang te bieden voor jongeren met minstens een vermoeden van GES-problematiek, autisme of een verstandelijke beperking. We merken dat de dossiers complexer worden en een interventie meestal langer duurt dan drie dagen. Dit heeft invloed op de samenwerking met het grotere team Crisis. Gezien de veranderingen binnen de jeugdhulp dringt zich een nieuwe vorm van samenwerken zich op in de toekomst.
14
Denktank dak- en thuislozen Ieder zijn dak! Op initiatief van CAW De Kempen werd een regionale denktank dak- en thuisloosheid opgericht. Partners zijn de OCMW’s van Turnhout, Herentals, Geel, Mol, Hoogstraten, Welzijnszorg Kempen en het provinciebestuur van Antwerpen. De denktank werkt concrete voorstellen uit om tot een gedragen regionaal plan van aanpak te komen voor deze kwetsbare doelgroep. De zorg voor dak- en thuislozen in een landelijke regio vraagt immers een speciieke gedeelde zorg. Om te vermijden dat de focus telkens herleid zou worden tot de verschillende lokale situaties werd een breder perspectief op tafel gelegd. De eerste besprekingen werden gevoerd vanuit een kader waarin de doelstellingen van Feantsa, de Europese koepel dak- en thuislozen, als vertrekpunt gekozen worden.
Noodopvang, het hele jaar door In 2013 werkte deze denktank een concreet voorstel uit onder de eerste doelstelling: ‘Niemand mag tegen zijn wil op straat moeten overnachten bij gebrek aan opvang die aangepast is aan zijn situatie’. Aanvankelijk werd in dit voorstel aandacht gegeven aan ‘winternoodopvang’. Na overleg met de verschillende verwijzers werd voorgesteld het plan te verruimen naar ‘noodopvang’ voor heel het jaar. Onder noodopvang wordt de periode van opvang verstaan die start na de openingsuren van een OCMW. Tijdens de kantooruren kan iedere hulpvrager aangaande dak- en thuisloosheid immers terecht bij een OCMW, het dak-en thuislozen onthaal én het crisisont-
haal van CAW De Kempen.
Concrete werkwijze Het crisisonthaal is iedere dag 24 op 24u bereikbaar en kreeg daarom én omwille van hun expertise de regierol in dit noodopvangplan. Dit maakte het voor de verwijzers, zoals bijvoorbeeld politiediensten, duidelijk wie zij moeten contacteren. Indien de hulpvrager werkelijk nood heeft aan opvang zal de crisismedewerker, wanneer er een bed vrij is, deze persoon opvangen in het crisisopvangcentrum. Dit is dan een zuivere hotelfunctie tot de eerst volgende werkdag. Dan wordt er contact genomen met het bevoegde OCMW om verdere afspraken te maken. Wanneer er geen bed vrij is zal de crisismedewerker in samenwerking met de politie het dichtstbijzijnde hotel contacteren om deze persoon te laten overnachten. Over de regio zijn er immers een aantal hotels bereid gevonden te participeren in dit noodopvangplan. Ook Kina, een sociaal hotel in Malle, zit vervat in dit regionale noodopvangplan. De hotelkosten worden betaald door het OCMW volgends de afgesproken bevoegdheidsregels.
15
Vanuit die insteek gaat de denktank op zoek naar een systeem waarin noodwoningen regionaal aangeboden Al vrij snel werd duidelijk dat dit plan voor heel de regio realiseerbaar was. De sterkte bestond erin dat het vertrekt vanuit een aantal lokale goede ervaringen. Vanuit die ervaringen werd bij stakeholders al een draagvlakopgebouwd. Bovendien speelde het ook duidelijk in op de rol die lokale OCMW’s en CAW ten aanzien van elkaar kunnen opnemen, met name een meer regionale en aanvullende rol op het lokale aanbod. Dat zo’n gedeelde regionale aanpak gesteund wordt, bewees de studiedag van 25 oktober 2013. Daar ondertekenden alle partners het regionaal plan. Wat zal de toekomst brengen? De denktank wil investeren in het opzetten van een actieplan waarin én het bestaande aanbod van lokale besturen, OCMW’s en CAW De Kempen én alle beschikbare inanciële middelen optimaal ingezet en afgestemd worden in een regionale context. Om dit te realiseren, zal de bestaande hulp ondergebracht worden in een regionaal traject, waarbij ook andere sectoren betrokken worden.
16
Daarbij wordt sterker ingezet op preventie en vroegdetectie, bijvoorbeeld door lokale besturen aan te moedigen om te investeren in ambulante woonbegeleiding die voorkomt dat mensen verder afglijden in thuisloosheid. De ambitie groeit... Gemakkelijk zal het niet zijn, want een regionale visie combineren met de lokale autonomie blijft een uitdagend spanningsveld!
Project weekendverblijven Herselt Het project Weekendverblijven Herselt heeft een sterk preventieve insteek met betrekking tot woonproblematieken. De bewoners van de weekendverblijven kunnen niet langer permanent wonen in hun weekendverblijf, wegens andere invulling van dit gebied. Daarom zetten we samen met hen een aangepast traject op, om te voorkomen dat ze dakloos worden. Het sociaal onderzoek werd eind 2012 afgerond. Het doel hiervan was de doelgroep beter te leren kennen. De belangrijkste vragen waren: waarom wonen deze mensen in een weekendverblijf? Wat zijn hun wensen rond wonen? Zijn er andere welzijnsvragen? Aan de hand van de resultaten werd nagegaan wie in aanmerking kwam voor het aanbod van begeleiding vanuit CAW De Kempen. Begeleiding kan verschillend worden ingevuld, van onthaal met het geven van informatie tot een begeleiding op meerdere levensdomeinen. Dit is de tweede fase van het project, waarvan de eerste begeleidingen begin 2013 zijn gestart. De betrokken eigenaars hebben de mogelijkheid om hun eigendom te laten schatten en te verkopen aan het provinciaal domein Hertberg. Ondertussen zijn de eerste schattingen en verkopen gedaan. De eigenaars die hun eigendom al hebben laten schatten, konden al verkopen omdat ze elders konden gaan wonen. De volgende schattingen zullen in het voorjaar van 2014 gebeuren. De begeleidingen worden dan intensiever en is er meer nood aan informatie.
Voor 2014 staan er drie grote taken op het programma: Er wordt er een draaiboek opgesteld waarin de werkwijze van het project wordt uitgelegd. In het najaar zal er een studiedag georganiseerd worden voor actoren die ook met deze problematiek aan de slag willen gaan. De begeleidingen die gestart zijn lopen door in 2014. Cliëntsystemen die enkel nog maar in onthaal zijn gezien, kunnen nog steeds een begeleiding krijgen. De begeleidingen kunnen verschillende vormen aannemen, van loutere administratieve en informatieve begeleiding naar een integrale begeleiding. Aan de start van het project werd er door Zonnige Kempen beloofd om te zorgen voor extra sociale woningen. Er moet een grond aangeduid worden waar Zonnige Kempen extra woningen kan bouwen om de permanente bewoners op te vangen die zelf geen oplossing vinden om te verhuizen. Opvolging van dit proces is nodig. Zonder alternatieve woningen is het bijna onmogelijk om bepaalde bewoners te verhuizen. Verder moet er een doelgroepenplan opgesteld worden waarin wordt omschreven welke noden de permanente bewoners hebben en waarom zij voorrang nodig hebben op de wachtlijst van Zonnige Kempen.
17
Het leven in en rondom de gevangenis Vernieuwde functie Ook in en rondom de gevangenissen van de Kempen stond de tijd niet stil in 2013. In het team van organisatieondersteuners waaide er het voorbije jaar een nieuwe wind. De trajectbegeleiders en organisatieondersteuners van Justitieel Welzijnswerk Turnhout (JWT) vonden elkaar in nieuwe welzijnsteams, waar vernieuwende welzijnsprojecten het daglicht zagen. Zo werd voor de gevangenis van Wortel met de hulp van Prisma (diversiteits- en integratiecentrum provincie Antwerpen) naar vrijwilligers gezocht die een inburgeringstraject aleggen en vanuit hun cultuur nieuwe smaken willen binnenbrengen in het ontspanningsaanbod voor gedetineerden. In de gevangenis van Hoogstraten werd in samenwerking met het Centrum voor Kinderzorg en Gezinsondersteuning ingezoomd op het ondersteunen en voorbereiden van zowel de gedetineerde als het thuisfront op het opnieuw opnemen van de vaderrol na een detentie. In Turnhout werd met een groep studenten van Thomas More Hogeschool een herstelproject op touw gezet. De gedetineerden maakten samen met zes studenten Sociaal Werk schilderijen, wenskaarten en gedichten die verkocht werden voor Moeder-Zorg vzw. “De gedetineerden kozen voor dit doel om zo de zwakste groep uit de maatschappij, kinderen, te helpen. Moeder-Zorg is een Turnhoutse vrijwilligersorganisatie die materiële hulp geeft aan moeders, baby’s en peuters. Uit de werken spreekt de passie en uitzichtloze situatie van de gevangenen. Zo maken ze duidelijk dat ze in detentie zitten, maar dat ze wel deel uitmaken van de samenleving”. De kunstwerkjes van de gedetineerden werden op de Kerstmarkt in Turnhout verkocht. In Merksplas zijn vrijwilligers in het najaar van 2013 gestart met uitstapjes met geïnterneerden in isolement. Samen gaan ze even buiten de vier muren van de gevangenis voor een kleine versnapering. Dit zijn slechts enkele resultaten van de welzijnsopdracht die de organisatieondersteuners opnemen vanuit hun vernieuwde opdracht.
18
gevangenis [de gevangenis zelfst.naamw. (v.)] Verbuigingen: gevangenis|sen (meerv.) zwaar bewaakt gebouw waar mensen opgesloten zitten. Voorbeeld: `Hij zit al vijf jaar in de gevangenis.`Synoniemen: bajes, bak...
Nieuwe instroom vrijwilligers Het aanbieden van heel wat nieuwe activiteiten zoals bingo, kookavonden, gitaarlessen, ilmavonden, gespreksgroepen, crea en knutselen vroeg om nieuwe vrijwilligers. Er kwam een nieuwe instroom van enthousiaste vrijwilligers, jong en oud, waarmee CAW De Kempen uiteraard erg opgezet is. De nieuw opgeleide vrijwilligers bezoeken ook gedetineerden die nood hebben aan een babbel. De gevangenis, een eigen logica Werken als hulpverlener in de gevangenis is geen vanzelfsprekende opdracht. De gevangenis is een wereld op zich, met een eigen logica. Hulpverleners werden de voorbije jaren vooral geconfronteerd met een logica die steeds meer gericht is op veiligheid en beheersbaarheid. Het blijft een uitdaging om in de gevangeniscontext te werken aan reclassering en herstel voor gedetineerden. Het is onze permanente opdracht om het welzijnsperspectief te blijven binnenbrengen. Het is geen vanzelfsprekende job, gezien het gaat om een doelgroep met complexe problematieken op verschillende levensdomeinen. Medewerkers van JWT botsen regelmatig met justitie omwille van de verschillende insteek en de rigiditeit van het systeem. Om te voorkomen dat ze hierop afhaken, trachten we hier voldoende aandacht voor te hebben, door knelpunten te signaleren en innoverende projecten op te zetten. Aandacht voor thuisdetentie De voorbije periode werd er op politiek niveau hard gewerkt aan de overbevolking van de Belgische gevangenissen. Er werden gevangenissen bijgebouwd en uitgebreid. Heel wat alternatieven voor detentie werden uitgebreid, zoals werkstrafen en thuisdetentie. Justitieel welzijnswerk wil daarom aandacht hebben voor mensen in thuisdetentie, om te voorkomen dat ze onvoldoende toegang tot hulpverlening hebben. Ook de inanciële situatie voor gedetineerden in thuisdetentie – die dus niet kunnen gaan werken – is een groot probleem. Deze doelgroep moet dan ook benaderd worden als een doelgroep die in detentie verblijft. Deze mensen hebben weliswaar niet de druk van een gevangenis, maar hebben evenzeer nood aan een goede begeleiding naar hun reclassering toe.
Familie en naastbestaanden Binnen justitieel welzijnswerk wordt aandacht voor familie en vrienden van gedetineerden hoog in het vaandel gedragen. Het team familie en onthaal staat in voor het onthaal en de ondersteuning van familieleden en naastbestaanden van gedetineerden. Zij zorgen bijvoorbeeld voor begeleide bezoeken van kinderen wanneer de moeder zelf niet naar de gevangenis wil komen. Ook ex-gedetineerden kunnen bij hen terecht voor nazorg. In 2013 zorgden de medewerkers voor nieuw promotiemateriaal om hun doelgroep nog beter te kunnen bereiken in de toekomst.
19
Bezoekruimte De kernopdracht van de Bezoekruimte is het herstellen van contact tussen een ouder en kind. De band tussen hen kan door tal van verschillende omstandigheden onder druk staan. Vaak is er zelfs gedurende een lange periode geen direct contact meer geweest tussen ouder en kind. De Bezoekruimte wordt dan ook veelvuldig geconfronteerd met zogenaamde ‘vechtscheidingen’. Eigen aan vechtscheidingen is dat ouders enkel nog oog hebben voor hun eigen perspectief en erg tegenstrijdige posities innemen. Ze slagen er daardoor niet meer in om de belangen van hun kind(eren) te zien. In die zin kan een vechtscheiding als een vorm van kindermishandeling beschouwd worden. In de loop van 2013 kwam het inzicht dat de werkwijze deze polarisatie eerder leek te bevestigen dan dat deze te doorbreken. Om die reden werd er geëxperimenteerd met het installeren van gezamenlijke oudergesprekken gedurende het traject bij de Bezoekruimte. Zo wordt bij het intakegesprek voortaan al gezegd dat er naast individuele gesprekken ook gezamenlijke oudergesprekken plaatsvinden, in het bijzijn van twee medewerkers van de Bezoekruimte. Indien ouders deze gezamenlijke gesprekken stelselmatig weigeren, wordt gedurende een beperkte periode gezocht op welke manier dit gezamenlijk gesprek toch mogelijk kan gemaakt worden. Als dit niet lukt, kan dit leiden tot afsluiting van het dossier. Tijdens deze gezamenlijke gesprekken wordt aan de ouders gevraagd om samen de bezoeken te evalueren en te kijken welke evolutie voor hen beiden mogelijk is. Medewerkers spreken de ouders aan op hun gezamenlijke verantwoordelijkheid jegens het kind om correct om te gaan met elkaar. Daarnaast appelleren zij waar nodig beide ouders om aandacht te hebben voor de positie van hun kind(eren). Regelmatig wordt gewezen op het feit dat een vechtscheiding een vorm van kindermishandeling is. Ouders worden met deze vernieuwde aanpak ten volle in hun gezamenlijke verantwoordelijkheid gezet. Hierdoor bereiken ze sneller een beter perspectief. Daarnaast geven deze dubbelgesprekken onze hulpverleners ook beter zicht op de dynamieken en communicatievormen tussen de ouders (en hun context). Hiermee kan zowel individueel als gezamenlijk verder gewerkt worden. Het zijn als het ware oefeningen om terug als ouders met elkaar in communicatie te gaan en te zoeken wat voor beiden werkt. Deze methode verhoogt ook de transparantie van het proces voor beide ouders. Ook kinderen
20
krijgen door deze aanpak een meer zuivere positie. Zij hoeven niet langer lastige boodschappen door te geven, omdat hun ouder opnieuw met elkaar communiceren. Wanneer ouders de gezamenlijke afspraken die daaruit voortkomen dan ook samen uitleggen aan hun kind(eren), creëert dit een belangrijk normaliserend en rustgevend efect voor de kinderen. Echtscheidingsproblematieken komen trouwens steeds vaker voor in ons algemeen onthaal. Cruciaal is het zo vroeg mogelijk opstarten van bemiddeling in het scheidingsproces. Veel koppels lopen vast in hun conlict en vergeten hoe gevangen kinderen zitten in hun loyaliteit naar hun ouders toe. Als CAW hebben we de belangrijke taak om in het belang van de kinderen te voorkomen dat echtscheidingen escaleren naar vechtscheidingen, door hun ouders hierop te appelleren.
Eerstelijnspsycholoog Het project kadert in het beleidsplan “Geestelijke Gezondheidszorg in Vlaanderen” van minister Jo Vandeurzen, met als doel de stap naar de geestelijke gezondheidszorg gemakkelijker te maken voor de burger. De eerstelijnspsycholoog (ELP) levert kortdurende generalistische zorg voor nietcomplexe psychische klachten werkt nauw samen met andere hulpverleners vanuit het model van getrapte zorg bouwt hiervoor een netwerk uit op het niveau van de zorgverlening bevordert vroegdetectie en vroeginterventie bij psychische problemen
Aantal cliënten: 75 in CAW De Kempen
50 cliënten hadden minder dan 5 gesprekken
De ELP vervult zo een belangrijke brugfunctie tussen huisartsen en maatschappelijk werk op de eerstelijn en de Geestelijke Gezondheidszorg op de tweede- en derdelijn. De ELP moet ervoor zorgen dat de juiste zorg – zowel preventief als curatief – op de juiste plaats gegeven wordt. In de Kempen zijn er 2 projecten lopende sinds mei 2012. Eén vanuit de Huisartsenkring Turnhout (2 halftijdse eerstelijnspsychologen) en één binnen CAW De Kempen (1 voltijdse psycholoog) voor de regio Mol, Balen, Dessel en Retie. Er is een nauwe samenwerking tussen beide projecten. Tegelijk startte voor dezelfde regio een aanpalend project “OOG’enblik” (GGZ) voor mensen in armoede. De ELP richt zich eveneens speciiek naar minder kapitaalkrachtige cliënten voor wie privéhulp inancieel onhaalbaar is. Er werd afgesproken dat de Verenigingen waar Armen het Woord nemen en de 4 OCMW’s rechtstreeks naar Oogenblik konden verwijzen. Huisartsen en andere eerstelijnswerkers konden verwijzen naar de ELP.
37 verwezen door huisarts
81 in het AMT van het Netwerk GGZ
22 cliënten hadden 5 tot 10 gesprekken
slechts 3 cliënten hadden meer dan 10 gesprekken
16 crisisinterventies aangeboden
34 verwezen door CAW, GGZ, Psychiater
3 rechtstreeks ELP (geen verwijzing)
5 verwezen naar gespecialiseerde zorg
6 verwezen naar intern aanbod CAW
21
Schuldhulpverlening Ook in het laatste projectjaar van BudgetInZicht werden verschillende acties gerealiseerd per doelstelling.
Preventie-initiatieven Jongerenbeurs BudgetInZicht Kempen nam op 23 en 24 april 2013 nam deel aan de Jongerenbeurs in de Zuiderkempen. Via een interactieve stand op de jongerenbeurs werden jongeren en leerkrachten van de laatste graad secundair onderwijs bereikt. Een vergroot-je-budget-quiz mikte op hun alertheid op vlak van consumeren en budgetteren. Ze werden ook bewust gemaakt over het bestaan van misleidende reclame. Leerkrachten maakten vooral kennis met het project en het belang van schuldpreventie in het onderwijs. SPAAK-dag: Leven of overleven – Hoe kom ik rond? In samenwerking met SPAAK (de koepel van de vier verenigingen waar armen het woord nemen in de Kempen) werd een dag over schulden georganiseerd. Deze was bedoeld voor cliënten van het OCMW, CAW, de verenigingen waar armen het woord nemen en de Welzijnsschakels. In totaal waren er 125 deelnemers op deze zeer succesvolle dag. Het doel was mensen iets bijbrengen over schulden en het voorkomen van (grotere) schulden. Het nuttigste materiaal van de workshops werd verzameld in een boekje, dat gratis verkrijgbaar is. Rondreizende knelpuntthema’s Met de vier grootste knelpuntthema’s uit de SPAAK-dag werd verder aan de slag gegaan. Deze vier knelpuntthema’s (werking van een gerechtsdeurwaarder, budgetbeheer, collectieve schuldenregeling en energie(schulden)) kwamen in een tijdsspanne van één jaar in elke vereniging waar armen het woord nemen aan bod. Dit loopt verder door in 2014. Budget(praat)café De deelnemers van de SPAAK-dag vonden het erg nuttig om samen met lotgenoten te werken rond het thema schulden. Op hun vraag werd het concept ‘budget(praat)café’ gecreëerd, dat zal proefdraaien in 2014. Dag Zonder Krediet 2013 In samenwerking met het Vlaams Centrum Schuldenlast en het Platform Dag Zonder Krediet werd een provinciale sensibiliseringsactie gedaan. De actie werd uitgewerkt
22
door de drie samenwerkingsverbanden (Antwerpen, De Kempen en Boom-Lier-Mechelen). In de Kempen werd er samengewerkt met de verenigingen waar armen het woord nemen en de KWB. De acties op de lokale markten van Herentals en Mol maakten mensen bewust van de gevaren van het intekenen op contracten en wedstrijden zonder de algemene voorwaarden te lezen.
Kwalitatief versterken van schuldhulpverlening Databank groepshulpverlening Op vraag van de bestaande groepswerkingen in de regio werden al het bestaande materiaal en methodieken geïnventariseerd. Deze zijn nu terug te vinden op de website (gesloten gedeelte) voor schuldhulpverleners, zodat ze kunnen putten uit het bestaande materiaal en de diensten en OCMW’s ondersteund worden in de opstart van een eigen groepswerking. Vormingsaanbod Er lopen in de regio twee lerende netwerken. Op maat van schuldhulpverleners werden thema’s behandeld die hen aanbelangen. Door het gebruik van elkaars expertise werd een kruisbestuiving in de regio geïnitieerd. Naast de lerende netwerken werden ook twee vormingen georganiseerd over de collectieve schuldenregeling. Bovendien vond in 2013 ook het lerend netwerk van Jan Brodala plaats.
Nazorginitiatieven Cursus budgetteren Voor nazorg werd ingezet op een samenwerking met het Centrum voor Basiseducatie. In de Noorderkempen proefgedraaid met twee cursussen budgetteren. Een korte cursus was vooral bedoeld voor cliënten die een traject budgetbeheer zijn gestart sinds enkele maanden. Een lange cursus stoomde cliënten klaar om zelf budget en administratie in handen te nemen. Deze cursus zal in 2014 ook proefdraaien in de rest van de Kempen.
Jongeren 2.0 Jongeren vinden hun (diverse) weg naar het JAC Bij het thema wonen werd de huidige risicomaatschappij al aangehaald als grote uitdaging voor hedendaagse jongeren. Ook het hele GAS-discours stond het voorbije jaar weer erg in de belangstelling. De actuele vraag daarbij is wat jongeren nodig hebben om met deze maatschappelijke uitdagingen te kunnen omgaan. Het JAC helpt hen daarbij. In 2013 vonden 1.732 jongeren tussen 12 en 25 jaar hun weg naar JAC De Kempen. En dat is heel wat! De verschillende toegangspoorten blijven daarbij cruciaal: fysiek binnenstappen (38%), mail (25%), chat (24%), telefoon (9%) en sms (2%). Ook proactieve contactname buiten het centrum (outreach) blijft belangrijk (2%). In het onthaal kan het aantal contacten per jongere erg variëren van één tot meerdere contacten. Gemiddeld gezien waren 65% eenmalige contacten.
De hoofdopdracht is volwaardig onthaal bieden aan jongeren met een welzijnsvraag. Dit betekent:
vraagverheldering directe hulp (informeren, adviseren, toeleiden, verwijzen, ondersteunende hulp, bemiddelen) intake begeleiding doelgericht participeren aan netwerken/samenwerkingsverbanden met toeleiders en organisaties en indien nodig deze zelf actief uitbouwen. doordachte bekendmakingsacties, zowel naar toeleiders als naar de doelgroep. Met doordacht bedoelen we dat de doelstelling vooraf duidelijk moet zijn en dat er in een opvolgsysteem moet bekeken worden of de doelstellingen behaald zijn. groepsgerichte informatiesessies over afgebakende welzijnsthema’s aan kwetsbare groepen op een duurzame manier participatief werken met jongeren. Peer support en peer-education. o.a. het project jeugdadviseurs
Begeleiding Cijfermatig moet ‘begeleiding’ bij het JAC anders begrepen worden (209 in 2013, waarvan 27 BZW). Begeleiding wordt immers pas gestart onder voorwaarde dat er een expliciet engagement is van de jongere om op een systematische wijze (en niet anoniem) te werken aan de probleemstelling. Het komt vaak voor dat jongeren – afhankelijk van hun situatie en mogelijkheden – telkens apart voor enkele hulpvragen binnen springen. Deze korte interventies situeren zich bij het jongerenonthaal dan ook bij de cijfers van onthaal. Naast het individueel begeleidingsaanbod is de vraag naar het groepsaanbod “assertiviteitscursussen voor jongeren” groot. Er gingen in 2013 twee cursussen door, één in Turnhout en één in Westerlo, telkens voor 19 jongeren.
23
Preventie, ja graag! Het JAC kregen bovendien meerdere vragen tot medewerking aan preventieve acties. De jongerenwerking was in 2013 dan behoorlijk actief op dit terrein: JAC Mol gaf om de twee maanden een vormingsaanbod voor de jeugdinstelling “De Markt en de Hutten” over thema’s die jongeren bezig houden (seksualiteit, relaties,...) In de regio Westerlo wordt er in de scholen een jaarlijks drugspreventie aangeboden door het JAC JAC Hoogstraten werkt mee aan het project drugpreventie via peer-to-peer in scholen JAC Turnhout participeert actief in het project “Wil je pesten helpen verminderen?” JAC Turnhout is actief betrokken bij de activiteiten van het outreachend project “2300” JAC Hoogstraten organiseerde in samenwerking met het gemeentebestuur de actie “Eén en al oor! Wij zijn niet doof voor jouw vragen”: enerzijds een preventieve actie met betrekking tot gehoorschade door te luide muziek op fuiven en anderzijds een profileringsactie ter bekendmaking van het JAC JAC en De Goede Plek organiseren samen met Bijzondere Jeugdzorg meerdere vormingssessies per jaar “Op eigen benen” Begeleid Zelfstandig Wonen Het aanbod Begeleid Zelfstandig Wonen is intussen ook geïntegreerd in de JAC-werking. Het is een ambulante integrale begeleiding voor jongeren tussen 18 en 25 jaar die zelfstandig (gaan) wonen en niet over voldoende vaardigheden beschikken om dit alleen te doen. In juli 2013 ging de verruiming van het aanbod voor personen met een handicap van kracht. Er kwamen slechts beperkte mankracht bij voor een speciiek aanbod met verschillende doelstellingen. Dit kadert in het perspectiefplan 2020, dat onder meer een uitbreiding naar andere Welzijnswerksectoren creëerde met het oog op de inclusieve ondersteuning voor personen met een handicap. In het najaar 2013 werd reeds zichtbaar dat deze doelgroep nog arbeidsintensievere hulpverlening vereist, omdat de noden op verschillende levensdomeinen van deze doelgroep veel groter zijn. Vaak hebben deze cliënten ook beperkte cognitieve vaardigheden, wat de doelstelling bemoeilijkt om ze binnen het jaar zelfstandig aan de slag te laten gaan. In 2013 kregen in totaal 27 cliënten deze begeleiding aangeboden. De intakes voor dit aanbod gebeuren door de JAC-medewerkers. Vaak wordt er in tussentijd een
24
module basisrechten opgestart, om het dossier niet te laten verzwaren omwille van de lange wachttijd voor het aanbod BZW. De wachtlijst was aanzienlijk in 2013, er stonden in totaal 63 jongeren op. Denkdagen Binnen de JAC-werking kwam het debat rond de kernopdrachten en de doelgroep van het JAC regelmatig terug het voorbije jaar. Door de werkdruk en de maatschappelijke tendensen werd de nood aan heldere en nieuwe richtlijnen duidelijk. Met andere woorden, een vernieuwde visie op het jongerenaanbod binnen CAW De Kempen drong zich aan! Een aantal van de maatschappelijke tendensen werpen meer licht op deze nood: De lokale gemeenten investeren veel in de lokale JAC-werkingen, maar willen daardoor ook steeds meer inhoudelijk de werking aansturen. De JAC’s krijgen van andere organisaties en lokale overheden regelmatig de vraag om mee te stappen in projecten. Ad hoc beslissen over al dan niet participeren was niet langer haalbaar, waardoor de nood aan een kader drong zich aandrong. Tot voor enkele jaren was het JAC binnen CAW De Kempen de enige werking met een sterk uitgebouwd onthaal. De laatste jaren heeft zowel de sector als CAW De Kempen zelf sterk geïnvesteerd in de uitbouw van een visie op de onthaalopdracht. Sinds 2011 is er vanuit deze visie het algemeen onthaal en dak- en thuislozenonthaal uitgebouwd en de organisatorisch de keuze gemaakt om het onthaalteam en begeleidingsteam te splitsen. Nadenken over hoe deze evolutie het hulpaanbod naar jongeren beïnvloed, is dus nodig. Kort gezegd: hoe maken we een verbinding tussen het enerzijds jongerenonthaal en anderzijds de andere onthaalwerkingen en het begeleidingsaanbod van CAW De Kempen? De integrale jeugdhulp is na een periode van stilstand terug volop in actie. De intersectorale toegangspoort is gestart in 2014. Dit heeft ook gevolgen voor de sectoren die vóór de toegangspoort zitten. Het is belangrijk om duidelijk te weten wat de grenzen en mogelijkheden zijn van ons hulpaanbod naar jongeren toe. Met het materiaal van voorbije denkdagen werd in 2013 een veranderingstraject gestart. Dit proces was essentieel om te kunnen anticiperen op de maatschappelijk evoluties en de beschikbare personeelsmiddelen zo eiciënt mogelijk in te zetten op welzijnsvragen van jongeren. De verschuiving van de focus op proilering, advies en informatieverstrekking naar algemeen welzijnswerk in al zijn
facetten stond centraal in dit veranderingsproces: “CAW De Kempen heeft een jongerenonthaal dat afgestemd is op de noden en behoeften van maatschappelijk kwetsbare jongeren tussen 12- 25 jaar. De jongeren, hun directe omgeving en hun toeleiders gebruiken het aanbod. We moedigen jongeren actief aan om samen met ons naar oplossingen te zoeken voor hun vragen en dit door jongeren vanuit een aanklampende hulpverleningshouding actief te benaderen. We willen dat deze jongeren, hun directe omgeving en hun toeleiders ons aanbod kennen. Het resultaat moet zijn dat het jongerenonthaal meer 12-16 jarigen en jongvolwassenen helpt met hun hulpvraag en prioritair de maatschappelijk kwetsbaren”. Er werd een kader aangereikt waarbinnen de JAC’s het proces mee konden uitwerken. Dit resulteerde in een aantal beslissingen, waaronder bv. het stopzetten van het documentatiecentrum, de centralisatie van de chatopdracht en het verduidelijken van preventieve acties aan de hand van een sjabloon. Begin 2014 werd dit veranderingstraject afgerond, waarna alle JAC-medewerkers aan de slag gingen met de implementatie van het vernieuwde JAC-aanbod.
25
Diversiteit CAW De Kempen blijft diversiteit koesteren Iedereen merkt het in het straatbeeld. De tijd dat men in de landelijke Kempen onder de kerktoren werd geboren, leefde en stierf is voorbij. Het straatbeeld verkleurt. In een periode van drie jaar steeg het aantal nieuwkomers van buitenlandse origine enorm. Dit zal ook de komende jaren niet anders zal zijn. CAW De Kempen kiest al enkele jaren expliciet om diversiteit een plaats te geven binnen de organisatie. Hierbij wordt op twee sporen gewerkt. Enerzijds willen we tot een diversiteitsvriendelijk personeelsbeleid, anderzijds willen we onze organisatorische en psychologische drempels wegwerken voor kansengroepen. In augustus 2013 liep het clusterdiversiteitsplan af. Er kan tevreden worden teruggekeken op de realisaties. Iedereen in de organisatie heeft zich het voorbije jaar geëngageerd om nieuwe medewerkers nog beter te onthalen, zodat zij zich vanaf de eerste werkdag écht welkom voelen. Teamverantwoordelijken werden ondergedompeld in het bad van waarderend coachen. De resultaten daarvan sijpelen nu verder door op de werkvloer. Teamverantwoordelijken vertrekken in hun ontwikkelgesprekken steeds meer vanuit de sterktes, krachten, mogelijkheden en talenten van hun medewerkers. Er wordt onderzocht wat de medewerker nodig heeft om deze talenten nog meer in te zetten en op die manier de doelen van CAW De Kempen te bereiken. Coaching op maat van elke medewerker of erkenning van het verschil. Dat is diversiteit!
Natuurlijk zijn er ook werkpunten. Ondanks alle inspanningen om medewerkers uit kansengroepen aan te trekken, moeten we vaststellen dat er in 2013 nog niet veel verscheidenheid kwam in het personeelsbestand. CAW De Kempen is nog steeds niet kleurrijker. De nieuwe sollicitatieprocedure zorgde wel voor wat meer sollicitanten van andere origine, maar toch blijken ze niet door te stromen. Momenteel zijn er nog te weinig gegevens op welke drempels ze daarbij stuiten. Een aantal vragen leven daarbij. Missen ze de juiste diploma? Hebben ze iets te weinig gewicht bij het sollicitatiegesprek? Wordt er vooral gekozen voor medewerkers die qua cultuur het best aansluiten bij het eigen referentiekader? Is de kennis van het Nederlands te beperkt of worden etnische competenties onvoldoende als meerwaarde erkend? Ook andere kansengroepen, zoals personen met een arbeidshandicap, vinden niet echt de weg naar CAW De Kempen. We moeten dus nog meer inspanningen leveren om andere groepen aan te trekken. Proactief te werk gaan en meer out-of-the-box denken is daarvoor nodig. Een mooie uitdaging en voldoende stof voor boeiende discussies binnen de werkgroep diversiteit. In 2013 werd
26
al een stap in de goede richting genomen door een ervaringsdeskundige de kans te geven om rond het thema van armoede en sociale uitsluiting stage te lopen bij CAW De Kempen. Een boeiende ervaring zowel voor ervaringsdeskundige zelf, de betrokken afdelingen als de cliënten. Dat dit een meerwaarde is voor de organisatie staat vast. Dit in de toekomst kunnen verzilveren in een échte tewerkstelling zou een nog grotere meerwaarde betekenen. Ook in 2013 bleef Prisma ons actief ondersteunen in het wegwerken van psychologische en organisatorische drempels voor de kansengroepen. Werken met mensen van diverse etnische en culturele afkomst vraagt veel geduld en begrip. Elke dag opnieuw gaan hulpverleners met veel nieuwe energie en creativiteit op zoek naar nieuwe vormen van communicatie, om zo nog beter te kunnen inspelen op de noden en vragen van elke cliënt. We doen dit niet alleen, maar samen met een heleboel andere partners. Zo is CAW De Kempen medetrekker van het netwerk ‘Cultuursensitieve Zorg Kempen’. In dit netwerk engageren heel wat welzijnsorganisaties zich om de interculturele competenties van hun medewerkers te verhogen en hun aanbod te verijnen.
Medewerkers vertellen... In 2013 organiseerde het netwerk een intersectorale training rond interculturele competentie en een Mindspring-cursus voor mensen in een precair verblijfsstatuut. Het inspirerende en dynamische overleg Diversiteit is de verbindende factor in ons diversiteitsbeleid. Ook volgend jaar gaat CAW De Kempen verder met deze werkgroep. We gaan van start met een groeiplan diversiteit, waarin aandacht wordt besteed aan de volgende acties: het onderzoeken van drempels voor kansengroepen en het wegwerken van eventuele draaideurefecten werken aan een leeftijdsbewust personeelsbeleid de interne mobiliteit van de organisatie verhogen de verdere verankering van het competentiebeleid, het waarderen coachen en het onthaal van nieuwe medewerkers
“Werken met verschillende culturen leert je kritisch te kijken naar je eigen gewoontes, waarden, waarheden. In plaats van onmiddellijk iets af te keuren omdat het niet jouw waarde is, kan je gewoon het gesprek aangaan. ‘Ik zie dat jij dit zus of zo doet. Ik doe dit anders. Waarom doe jij dit zo?’” (medewerker van Vluchthuis De Veder) “Onze manier van begeleiden stellen we zo goed mogelijk af op de cliënt. In Vlaanderen heerst een praatcultuur. We hebben geleerd te praten over wat er in ons omgaat, onze gevoelens en gedachten te verwoorden. Niet alle culturen kennen dit of vinden dat ze ons daarmee moeten lastigvallen. Ook het gebrek aan talenkennis maakt dat het niet altijd mogelijk is om diepgaande gesprekken te voeren. In zulke situaties gaan we extra aandacht hebben voor mogelijke signalen. Luistert een vrouw bijvoorbeeld hele dagen naar muziek uit haar land, gaan we vragen waarover de liedjes gaan. Het lied klinkt voor ons misschien heel droevig of net heel vijandig en boos, maar het kan een heel andere inhoud hebben en ons zo iets vertellen over hoe de vrouw zich voelt.” (medewerker van de Vluchthuis De Veder)
27
CAW De Kempen, een organisatie... CAW vrijwilligerswerk treedt naar buiten Onze visie op vrijwilligerswerk Werken met vrijwilligers is een bewuste keuze van CAW De Kempen, die aansluit bij onze visie op mens en samenleving. Dankzij de inzet van vrijwilligers beschikken we over extra capaciteit in het kwaliteitsvol uitvoeren van onze kernopdrachten. Bovendien geeft het inzetten van vrijwilligers een meerwaarde aan onze hulpverlening. Vrijwilligers komen immers vanuit verschillende hoeken van de samenleving en vervullen zo een brugfunctie tussen mens en samenleving. Door hun vrijere positie hebben vrijwilligers vaak meer onbevangen contacten met hulpvragers. Cliënten zijn dan ook vaak getrofen door het engagement dat onze vrijwilligers uitdragen. Vrijwilligerswerk biedt ook een meerwaarde voor de organisatie op zich. Vrijwilligers brengen competenties binnen, dragen bij tot de dynamiek en diversiteit van de organisatie. Ze zorgen voor een groter maatschappelijk draagvlak en versterken en verruimen het aanbod dankzij hun inzet. Momenteel zijn er 132 vrijwilligers werkzaam in de diverse teams, een lichte stijging tegenover vorig jaar. Diversiteit centraal bij Justitieel Welzijnswerk Het is een enthousiaste groep vrijwilligers met verschillende achtergronden. Toch hebben ze alvast één ding gemeen: het zijn allen mensen die zich sociaal willen engageren voor een kwetsbare groep van gedetineerden. Mensen die zich vrij maken om een bezoek te brengen aan een gedetineerde, om activiteiten en kinderbezoeken te begeleiden, om de bibliotheekwerking te ondersteunen, om vragen te beantwoorden en nog veel meer. “Een link met de buitenwereld, een luisterend oor,... Kleine dingen van onschatbare waarde om hen uit hun isolement te halen.”
28
In 2013 werden de eerste stappen gezet om met deze mensen voor eventjes buiten de gevangenismuren te gaan, het dorp van Merksplas in voor een tasje koie en een pannenkoek. Andere gedetineerden wachten nu ongeduldig op hun beurt in 2014. In het verleden werden vrijwilligerstaken vooral gestuurd vanuit de organisatie. Nu wordt meer vertrokken vanuit de vrijwilliger zélf. Vrijwilligers dragen projecten met een héél groot engagement. Ze staan mee aan de wieg van deze projecten en leggen er een stukje van zichzelf in. “Dit geeft me méér dan voldoening en moed om me meer voor hen te engageren.” Bij JWT zijn ook de eerste stappen genomen om vrijwilligers uit andere continenten een plekje in onze werking te geven. Diversiteit is immers een enorme meerwaarde, ook in het vrijwilligersteam. Via een samenwerking met Prisma werd een eerste kookworkshop opgezet in Wortel met iemand uit Sri Lanka.
Geduld in het onthaalteam Het inschakelen van vrijwilligers bij Slachtoferhulp laat ons toe meer slachtofers te bereiken en de wachttijden te beperken. Onze vrijwilligers zijn gemotiveerd om te luisteren naar de - soms toch emotionele, zware - verhalen, vanuit het vertrouwen dat ze daardoor slachtoffers kunnen helpen in de verwerking van schokkende gebeurtenissen en in het herstellen van hun vertrouwen in medemens en samenleving. De desk van het Hofkwartier in Herentals wordt voor een groot deel door vrijwilligers bemand. Door hun aanwezigheid en hun menselijke betrokkenheid helpen ze de drempel van CAW De Kempen te verlagen. Het kan er enorm druk zijn! Toch zetten ze zich steeds in met de grootste zorg en luisterbereidheid om cliënten op te vangen.
De Lange Gaank mag gezien worden!
“Bij het kinderbezoek wordt steeds een activiteit georganiseerd. De gedetineerde kan tijdens deze activiteiten zijn vaderschap ten volle opnemen. We zijn ervan overtuigd dat wat we doen ook echt nuttig is, en ook al zie je niet meteen het resultaat, toch zal het sowieso een impact hebben op het verdere leven van zowel het kind, de vader als het gezin.”
Het inloopcentrum De Lange Gaank werkt bijna uitsluitend met vrijwilligers. Geen opgeleide hulpverleners, maar wel mensen met een pak levenservaring. Hierdoor maken ze gemakkelijk verbinding met de bezoekers van het inloopcentrum. Het inloopcentrum is immers een ontmoetingsplaats waar je anoniem kan binnenstappen, rustig zitten of gezellig babbelen, en waar je bovendien bij vrijwilligers terecht kan voor praktische hulp en allerlei vragen.
Het verhaal in Merksplas van de livingmomenten op hospitaal en met de geïnterneerden werd verder gezet.
Het inloopcentrum is geen activiteitencentrum. Toch zijn we erin geslaagd om er het project ‘Uitgerookt’ te
....in beweging! laten plaatsvinden: een rookstopbegeleiding voor rokers met een kwetsbaar sociaal-economisch statuut. Eventueel uitbreiden met een getuigenis De Lange Gaank laat zich ook zien buiten de muren van het inloopcentrum. Door aanwezigheid en informatieverspreiding op allerlei markten en beurzen worden zowel het inloopcentrum, CAW De Kempen en de CAWvrijwilligerswerking meer bekend gemaakt.
Schakelwoonst gaat breder Vrijwillige woonbuddy’s ondersteunen de herhuisvesting van bevolkingsgroepen die het moeilijk hebben om een huurwoning te vinden. In eerste instantie was dit gericht op ex-gedetineerden. Rekening houdend met de opgedane ervaringen wordt de werkwijze nu aangepast: de focus wordt breder, naar diverse bevolkingsgroepen met een woonproblematiek. Er wordt ook geopteerd voor meer tandemwerking tussen beroepsmedewerkers en vrijwilligers. Benieuwd naar het vervolg!
Vrijwilligers in CAW De Kempen, écht overal! Ook in andere afdelingen van CAW De Kempen worden vrijwilligers naast beroepskrachten ingezet ten gunste van de cliënt. Het Centrum voor Regionale Crisisopvang is daarvan een voorbeeld:
Om de binding van de vrijwilliger met de organisatie te verhogen, communiceert CAW De Kempen regelmatig via een ‘CAW-info’ voor de vrijwilliger. Deze geeft niet alleen informatie over wat er reilt en zeilt rond de vrijwilligerswerking van CAW De Kempen, maar ook algemene informatie over de organisatie die interessant is voor de vrijwilligers.
Vrijwilligers in BEELD Elk jaar organiseert CAW De Kempen een vrijwilligersfeest. Dit jaar maakten de vrijwilligers gezamenlijk een kunstwerk. Met enthousiasme kleefden ze allen zelf vergaarde, kleine objecten op een torso. Iedere vrijwilliger droeg zo zijn steentje bij om er een kleurrijk kunstwerk van te maken. Het beeld -symbool voor de inzet van de CAW-vrijwilligers - werd nadien tentoongesteld op verschillende locaties in de Kempen. Via allerlei kanalen werd ruchtbaarheid gegeven aan deze tentoonstelling. De organisaties waar het kunstwerk werd tentoongesteld brachten zowel beeld als vrijwilligerswerking onder de aandacht van hun bezoekers. Na de tijdelijke tentoonstellingen werd het beeld toegelicht op de personeelsvergadering, en kreeg het een vaste plaats in het CAWhuis in Herentals.
CAW-vrijwilliger
Elk jaar tijdens d vrijwillige en kleur voorwer om het e
“Vanaf het eerste moment voelde ik me thuis in het Centrum Regionale Crisisopvang. Mensen komen bij mij hun hart luchten. Ook al omdat het personeel het erg druk heeft. Mijn grootste voldoening is dat je de kans krijgt om goed te doen. Dat je mág goed doen en dat je goed kán doen. Ik ben content. Ik ben blij van dat dan ook te kunnen en moeten meedelen.”
Het prac hun vri tentoong dagelijks aandach
Andere vrijwilligers ondersteunen dan weer de werking van CAW De Kempen als geheel, door bijvoorbeeld administratieve taken op zich te nemen, door mee te werken aan de Nieuwsbrief of door transportopdrachten uit te voeren voor diverse teams.
Het wer van CA Kempen mensen aan bij d burgersc dualiseri professio meerwa voor een
Onze return Kiezen voor vrijwilligers betekent ook dat vrijwilligers van CAW De Kempen de nodige ondersteuning krijgen, bovenop een volwaardige plek in de werking van de organisatie. Vier maal per jaar heeft het Thematisch Overleg (TO) Vrijwilligers plaats. De verschillende vrijwilligerscoördinatoren en de directieafvaardiging bespreken dan inhoudelijke en beleidsmatige thema’s van het vrijwilligerswerk. Sinds kort neemt ook een vrijwilliger deel aan het overleg. De vrijwilligers worden op de hoogte gebracht van zaken die besproken werden en hebben de gelegenheid om punten op de agenda voor het volgende overleg te plaatsen.
Het lijkt steeds moeilijker om mensen te prikkelen tot een eng deze maatschappelijke tendens ziet CAW De Kempen haar v er 128 vrijwilligers werkzaam. Binnen onze organisatie is waarin de vrijwilliger zich kan engageren.
Interesse? Contacteer ons via http://www.cawdekempen.be/ Een hulpvraag? Contacteer het algemeen onthaal op 014 21
29
Het kunstwerk zal te zien zijn op volgende locaties: van 16/09/2013 tot 22/09/2013: de JAC- etalage, Hofkwartier van 30/09/2013 tot 06/10/2013: Cultuurcentrum 't Schaliken,
Eenheid in verscheidenheid Onthaal Een kwalitatief onthaal voor iedereen CAW De Kempen kent naast het algemeen onthaal ook nog een onthaal voor dak- en thuislozen, een jongerenonthaal en een onthaal voor familie en vrienden van gedetineerden. Al deze onthaalpunten moeten aan dezelfde kwaliteitsnormen voldoen en voldoende op elkaar zijn afgestemd. Om die reden werd het Thematisch Overleg Onthaal in het leven geroepen, een structureel overleg waarin afdelingsoverschrijdende thema’s -in dit geval onthaal- onder de loep worden genomen om tot gelijkgestemde en afdelingsoverschrijdende werkingsprincipes te komen. Het TO onthaal ging op 15 mei 2013 van start. Een eerste doel van het overleg was het vertalen van concepten en visies naar de dagelijkse realiteit van de onthaalpunten. Een visie is het beginpunt, maar geen eindpunt. Een visie bepaalt het richtinggevend kader waar CAW De Kempen met het onthaal naar toe moet. Dit richtinggevend kader moet echter omgezet worden in concrete doelstellingen, acties en concreet waarneembaar gedrag. Dit kan zich vertalen in werkwijzen, richtlijnen en organisatie van ons aanbod. Een tweede belangrijke doelstelling was medewerkers de gelegenheid geven om ervaringen uit te wisselen en hun kennis te delen. In 2013 lag de focus vooral op de ervaringsuitwisseling en het delen van kennis. De ervaringsuitwisseling is een goede voorbereiding op het eigenlijk werk van het TO onthaal. Er werd vertrokken vanuit twee vragen: Waar zijn jullie sterk in ? welke mythes en taboes leven er rond onthaal ? Het doel van deze ervaringsuitwisseling was enerzijds een aantal taboes op te klaren en anderzijds meer zicht te krijgen op de verschillen in interpretaties, werkwijzen en accenten rond onthaal. In 2014 willen we de overstap maken naar het realiseren van de andere doelstellingen. De sterktes van de verschillende onthaalpunten die uit dit overleg gedestilleerd werden, laten zien dat er binnen CAW De Kempen een grote diversiteit en deskundigheid is om onthaal aan te bieden aan de speciieke noden van elke doelgroep.
30
Een grote sterkte van het algemeen onthaalteam is dat dit team is samengesteld met mensen van verschillende sub-teams. De kruisbestuiving ervaren de onthaalmedewerkers als een enorme sterkte. Het onthaalteam heeft actief gezocht naar manieren om de opgedane kennis en deskundigheid in te zetten voor iedereen. In plaats van te kiezen voor ‘specialisten’ die het proces overnemen, is het team op zoek gegaan naar manieren om hun kennis te delen en te verspreiden. Zo is er sinds kort elke dinsdagvoormiddag een consultfunctie geïnstalleerd om met collega’s in overleg te gaan. Tijdens die voormiddagen worden er geen gesprekken gepland en wordt er tijd vrijgemaakt om consult te bieden aan collega’s. Zo kan er advies gevraagd worden of kunnen ze zich samen buigen over complexe dossiers. In het begin was er wat schroom om collega’s aan te spreken, maar intussen loopt dit heel goed en wordt hier door collega’s actief gebruik van gemaakt. Ook de teamverantwoordelijke zit mee in het systeem, wat vooral interessant is voor complexe dossiers. Het resultaat is dat de dringendheid wat verdwijnt. Het is een vorm van leren op de werkvloer. Bij het jongerenonthaal is het principe van subsidiariteit en empowerment een sterkte. In het jongerenonthaal wordt steeds op zoek gegaan naar de minst ingrijpende hulp. De onthaalmedewerker gaat er principieel van uit dat jonge mensen bekwaam zijn om hun eigen situatie juist in te schatten en op te komen voor hun eigen belangen. De onthaalmedewerkers gaan uit van de visie dat kinderen en jongeren in staat zijn om te participeren aan de vormgeving van hun eigen leven. De hulpverlening is dan ook sterk gefocust op wat jongeren zélf kunnen. Het is voor medewerkers dan ook steeds een evenwichtsoefening tussen de empowerment van de jongeren en het ingrijpen door de hulpverlener. Confrontaties met met morele en ethische dilemma’s zijn jongerenhulpverleners vanuit dat perspectief dus zeker niet vreemd. Het jongerenonthaal bereikt ook gemakkelijk maatschappelijk kwetsbaren, doordat medewerkers deze groep ook proactief benaderen en methodieken hebben ontwikkeld om deze jongeren vast te houden. Het onthaal voor familie en vrienden van gedetineerden heeft een zeer lage instapdrempel voor cliënten. Mensen komen soms langs voor praktische informatie en om hun verhaal eens kwijt te kunnen. Soms blijft het bij een
dergelijk eenmalig contact, maar er kan ook een langduriger onthaal uit voortvloeien. Vooral de kennis van de justitiecontext en de gevangenissen is een meerwaarde voor onze doelgroep. De onthaalmedewerkers komen geregeld in de gevangenis van de Noorderkempen, wat maakt dat ze deze leefwereld kennen. Voor de context van de gedetineerden maakt dit dat ze het gevoel hebben dat de hulpverleners beter begrijpen wat detentie betekent en welke impact dit heeft op de omgeving. Ze vertalen regelmatig het jargon gebruikt door justitie. Bij mensen die te maken hebben met justitie, maar zelf buiten de gevangenis vertoeven, vangen zij de beperkingen van het justitieel aanbod op. De medewerkers binnen het crisisonthaal hebben een grote deskundigheid in het blokkeren van de crisis en de crisissituatie aangrijpen als een eerste stap naar verandering. In vele gevallen is na het deblokkeren van de crisis het bed niet meer zo dringend, omdat er bijvoorbeeld toch nog bemiddeld kon worden met het sociale netwerk of omdat beroep gedaan werd op de krachten van de natuurlijke omgeving van de cliënt. Je kan het crisisonthaal vergelijken met de spoedafdeling in een ziekenhuis: heel veel mensen stappen naar de spoedafdeling voor medische zorg, maar niet iedereen wordt opgenomen in het ziekenhuis. Bij het dak- en thuislozenonthaal is er speciieke kennis en deskundigheid rond sociale grondrechten en sociale administratie. De presentiebenadering staat zeer centraal in dit onthaal. Er wordt tijd vrijgemaakt om de cliënt op zijn verhaal te laten komen. In de loop der jaren heeft men ook geleerd om op een passende manier om te gaan met druggebruik. Onder invloed zijn is geen bezwaar om een verhaal te komen doen, meer nog het voor sommigen soms nodig om een verhaal te kunnen doen. Het gedrag dat men stelt is doorslaggevend om al dan niet een gesprek te kunnen krijgen, niet het gebruik op zich. Het dak -en thuislozenonthaal werkt heel aanklampend, door bijvoorbeeld zelf contact op te nemen als men weet dat de cliënt een afspraak had met het OCMW, de huisbaas of de advocaat. Indien nodig gaat hulpverlener mee naar een andere dienst. Het dak- en thuislozenonthaal in Turnhout werkt heel actief samen met het straathoekwerk.
Wat is nu de uitdaging voor 2014? Ervoor zorgen dat de visietekst door hulpverleners wordt omgezet in concreet en gepast gedrag. Op basis van de ervaringsuitwisselingen en kennisdeling werd eind 2013 een actieplan gemaakt rond de uitwerking van volgende doelstellingen:
CAW De Kempen heeft uitgeschreven kerncompetenties voor de onthaalmedewerker. Deze kerncompetenties omschrijven de kennis, houding en vaardigheden die minimaal verwacht worden van elke onthaalmedewerker ongeacht in welk onthaalpunt hij/zij actief is. CAW De Kempen zet methodische diversiteit in om de toegankelijkheid te vergroten. Deze methodische diversiteit is zichtbaar in de manier waarop het onthaal bereikbaar is voor cliënten. CAW De Kempen organiseert het hulpverleningstraject zodanig dat de cliënt niet meermaals hetzelfde verhaal moet vertellen. CAW De Kempen maakt intersectorale samenwerkingsafspraken met andere actoren zodat er een naadloze overgang kan gebeuren en er gedeelde zorg kan opgenomen worden. CAW De Kempen ontwikkelt een VTO-beleid voor de realisatie van de kernopdracht onthaal. Het onthaal van CAW De Kermpen vergroot de toegankelijkheid door zich proactief te richten naar bepaalde (kwetsbare) groepen. Alle onthaalmedewerkers beschikken over de nodige competenties om te kunnen omgaan met crisissituaties, moeten een crisis kunnen deblokkeren en indien nodig toeleiden naar een aanbod van crisishulpverlening (zowel intern als extern).
31
Eenheid in verscheidenheid Begeleiding Het Thematisch Overleg Begeleiding werd in 2013 in het leven geroepen, na de vaststelling van nood aan afdelingsoverschrijdend overleg rond dit thema. Dit platform werd opgericht met als belangrijkste doelstellingen: het opvolgen van beleidsbeslissingen en maken van afspraken tot operationalisering in de verschillende afdelingen de uitwisselen van ervaring en kennisdeling wederzijdse afstemming het ontwikkelen van kaders het opvolgen van nieuwe ontwikkelingen en methodieken het verbeteren van de samenwerking en het leggen van dwarsverbindingen. Halfweg 2013 vond het eerste overlegmoment plaats, waarna er nog drie volgden. Deelnemende teams zijn van deze overleggroep zijn de thuislozenwerkingen Zuiderkempen en Noorderkempen (Begeleid wonen, Mannenopvang, vrouwenopvang), Justitieel Welzijnswerk, Onthaalteam, JAC, BZW, Ambulant begeleidingsteam, en Gerechtelijke opgelegde hulp. Tijdens het eerste overleg werd tijd gemaakt voor kennismaking met de deelnemers, informatie-uitwisseling over de belangrijkste ontwikkelingen in de sector en CAW De Kempen: gratis hulpverlening, evolutie JAC ‘s, psy 107, welzijnsonthaal Turnhout, drughulp, woonbegeleiding, ... Daarnaast werd ruimte gemaakt voor het bekijken van de cijfers van de begeleidingsmodules. Hier werd vastgesteld dat de registraties vaak moeilijk interpreteerbaar zijn, omwille van steeds terugkomende problemen eigen aan het registratiesysteem. Danzij de start van het Wedossier in 2014, waarin gegevens anders geregistreerd en verwerkt worden, zal het in de toekomst gemakkelijker worden om uitkomsten en tendensen omtrent begeleidingen te interpreteren. Heel gerichte resultaten opvragen wordt in dit nieuwe systeem ook mogelijk. In een derde stap werden de verwachtingen van de medewerkers zélf met betrekking tot dit overlegforum in kaart gebracht. De uitkomsten daarvan waren de volgende:
32
Een antwoord op het vraagstuk rond hoe CAW De Kempen wil werken met kinderen en andere speciieke doelgroepen. Het bestaande aanbod is onvoldoende gekend. Het is van cruciaal belang elkaars werking te leren kennen. Uitwisseling over methodieken, bijvoorbeeld ‘het realiseren van verandering’. Vormingen die gevolgd worden en leven in teams moeten met elkaar gedeeld worden. Wachtlijsten: hoe kunnen teams elkaar hierin ondersteunen? Hoe naar één aanbod en naar collectieve verantwoordelijkheid gaan? Overbruggingshulp. Proces onthaal-begeleiding: hoe gaat de overgang en gebeurd de registratie bij andere teams? Hoe kom je tot één CAW-aanbod voor meerder modules in verschillende teams. Zodat de cliënt in één CAW geholpen wordt, in verschillende modules verspreid in verschillende teams. Hoe kan de vervolghulp op elkaar afgestemd geraken? Hoe kan de cliënt zo snel mogelijk bij de juiste modules terecht komen? Een brug tussen JWW en de reguliere context. Hoe kunnen we hulpverlening binnen de detentie naadloos laten aansluiten aan hulpverlening in het CAW? Werken aan verbinding tussen de verschillende teams: wat doen ze, wie zijn ze? Wat zijn verwachtingen en afspraken rond het aanbod met betrekking tot é-mails en chat? Hoe collega’s gemakkelijker inzetten en bruggen maken ? Rekening houdend met de verwachtingen van de medewerkers en de vooropgestelde doelstellingen werden verschillende overlegmomenten gewijd aan kennismaking met elkaars werking aan de hand van concrete casussen. De casus werd voorbereid aan de hand van een werkvraag: “Hoe werkt jouw speciiek begeleidingsaanbod met de context/netwerk”. Het was boeiend om te horen dat teams in de praktijk inzetten om met de context aan de slag te gaan. JAC’s en BZW die ouders mee betrekken in de hulpverlening, vrouwenopvang die partners maximaal probeert te betrekken, mannenopvang die vaak werkt met cliënten zonder netwerk... Eén thematisch overleg stond volledig in het kader van het nieuwbouwproject van de Welzijnscampus in Turnhout. Daar werden afspraken gemaakt om een beperkte cliëntbevraging te doen, met als focus wat cliënten belangrijk vinden in het kader van een gezamenlijke huisvesting met OCMW.
Samen-werken voor meer welzijn in de Kempen Lokale Besturen CAW De Kempen heeft al een lange traditie in samenwerking. Meest uitgesproken zijn de langlopende samenwerkingsverbanden rond Jongeren- en drughulpverlening met diverse gemeenten en OCMW’s in onze regio. We zijn actief betrokken bij het Lokaal Sociaal Beleid van de centrum gemeenten in de zorgregio’s Mol, Geel, Herentals, Turnhout en Hoogstraten. In Turnhout resulteerde dit in de opmaak van een convenant waarbij CAW De Kempen een aantal welzijnsopdrachten op vraag van de stad realiseert.
wegingen primeren vaak op wat hulpzoekenden écht nodig hebben. We erkennen beiden de nood aan een welzijnsonthaal waar mensen met al hun welzijnsvragen terecht kunnen. Ze worden er direct geholpen of worden toegeleid naar de meest gepaste, minst ingrijpende hulp. Dit willen we in Turnhout verder vorm geven door dit samen te organiseren in een nieuwbouwproject.
CAW De Kempen zit onder het Vlaams gemiddelde qua Vlaamse subsidies voor zijn algemene opdrachten. Het kan dus niet het aanbod realiseren dat in vele Vlaamse regio’s wél kan aangeboden worden. Toch willen de lokale besturen van de Kempen investeren in welzijn omdat het nu nodig is. Wachten op de groei van de Vlaamse subsidies brengt nu geen zoden aan de dijk!
Intussen staan de intersectorale ontwikkelingen niet stil. In de integrale jeugdhulp zal de nieuwe toegangspoort vanaf 2014 geïnstalleerd worden en zullen heel wat diensten rechtstreeks toegankelijk worden. In de gehandicaptenzorg wil men niet alleen het aanbod voor minderjarigen bijsturen maar ook het aanbod voor volwassenen zal de komende jaren grondig wijzigen. Beide ontwikkelingen zullen de vraag naar een gezamenlijk intersectoraal onthaal nog sterk doen toenemen. CAW De Kempen wil hieraan actief meewerken!
Geestelijke Gezondheidszorg Kempen Samen met het CGG Kempen werken we al jaren aan een betere afstemming van 1ste en 2de lijn. Rond drughulpverlening werken we intensief samen vanuit één visie en voor de hulpverlening aan seksuele delinquenten groepeerden we onze medewerkers in één gezamenlijk team.
Door de jaren heen heeft CAW De Kempen hard gewerkt aan een professionele organisatiestructuur waarmee we onze welzijnsopdracht optimaal kunnen realiseren. Hierdoor zitten we in heel wat netwerken en zijn we goed geplaatst om vanuit diverse perspectieven nieuwe projecten op te zetten.
Sinds de opstart van het netwerk Geestelijke Gezondheidszorg in het kader van de project-regio’s voor de reconversie van residentiële psychiatrische bedden naar ambulante zorg (PSY 107) heeft deze intensieve samenwerking zich verruimd naar het netwerk. Het onthaalteam van het CAW en het aanmeldingsteam van het netwerk vinden elkaar in de dagelijkse samenwerking. Samen slagen we erin om beter af te stemmen wie wat opneemt zodat hulpvragers sneller en meer op maat geholpen kunnen worden. Voor verwijzers wordt het kluwen van het hulpaanbod transparanter en werkbaarder. Op weg naar een gezamenlijk (Intersectoraal) Onthaal Samen met OCMW Turnhout werd reeds een weg afgelegd om te komen tot een gezamenlijk Welzijnsonthaal. We zetten onze cliënten centraal en konden alleen maar vaststellen dat we het welzijnslandschap niet echt transparant organiseren. Sectorale en organisatorische over-
Het CAW, een veelzijdig netwerkpartner
CAW De Kempen werd door de provincie gevraagd om bewoners van zonevreemde weekendhuisjes in Herselt te ondersteunen in het zoeken naar een andere oplossing voor hun woon-noden. In het kader van een projectoproep rond Wonen – Welzijn werd samen met De Ark een Schakelwoonst ter beschikking gesteld voor de tijdelijke huisvesting van ex-gedetineerden die de eerste stappen zetten naar reintegratie in onze samenleving. CAW De Kempen nam een Eerstelijnspsycholoog aan in het kader van de gelijknamige projectoproep van de minister van Welzijn Jo Vandeurzen. Bedoeling is de toegang tot kortdurende psychologische hulp te verbeteren en voor ons is het ook de bedoeling om de verbinding tussen de gezondheidszorg en de welzijnszorg te versterken.
33
‘
CAW De Kempen neemt een bescheiden rol op in een Arbeidszorgtraject van de VDAB en dit samen met vele andere partners in de (sociale) tewerkstellingsector. CAW De Kempen is samen met het CGG trekker van een MSOC in de Kempen voor verslaafden aan illegale drugs. CAW De Kempen is budgethouder van een project rond schulden en dit samen met Welzijnszorg Kempen en de Kempense OCMW’s.
Bouwen aan de Welzijnscampus Door een aantal CAW-diensten samen te brengen in het CAW-huis in Herentals stellen we vast dat dit veel makkelijker leidt tot onderlinge samenwerking en integratie van daarvoor sterk onafhankelijk werkende CAW-diensten. Ook merken we dat het CAW daardoor een gezicht gekregen heeft in Herentals en bij uitbreiding in de Kempen. We willen deze interne integratie en externe zichtbaarheid ook realiseren op onze andere locaties. We willen dan ook CAW-huizen in Geel en Turnhout en onze antenneposten in Mol en Hoogstraten verder uitbouwen. Concreet resulteerden de onderhandelingen met Janssen Pharmaceutica over de realisatie van een ‘Welzijnscampus Dr. Paul Janssen’ in de Stationsstraat te Turnhout in een erfpachtovereenkomst en een samenwerkingsakkoord. We bereikten een akkoord over de oude fabriekssite. CAW De Kempen heeft deze in erfpacht gekregen en zal er een nieuwbouw realiseren waar alle CAW-diensten uit Turnhout naar toe kunnen (zowel ambulant als residentieel). CAW De Kempen zal in ruil voor de steun van Janssen bij dit project het beheer van de voorbouw op zich nemen en de huidige derdengebruikers verder ondersteunen in hun huisvesting. Naast deze erfpacht met Janssen werd ook een akkoord bereikt met het OCMW van Turnhout. Zij zullen een gedeelte van het gebouw inancieren zodat de sociale dienst mee kan verhuizen en we de uitbouw van een gezamenlijk welzijnsonthaal kunnen realiseren.
34
In Herentals zijn de plannen voor de realisatie van een Inloopcentrum goedgekeurd: we kregen een bouwtoelating en de toezegging van VIPA-subsidies. Een inloopcentrum biedt een zeer laagdrempelige instap voor mensen die dreigen thuisloos te worden. Door onze positieve ervaringen in Turnhout willen we deze formule ook aanbieden in de andere centrumsteden van onze regio. De stad Herentals stelde een bouwgrond ter beschikking en een budget bovenop de VIPA-subsidies. Een samenwerking met De Dorpel garandeert de nodige vrijwilligers om dit aanbod dagelijks te realiseren. In 2014 starten de bouwwerken! In 2013 werden ook heel wat gesprekken gevoerd in Geel. Na de bestuurswissel werd onze vraag door het nieuwe bestuur ter harte genomen. We kregen er principieel groen licht van het schepencollege voor een bouwgrond in erfpacht in de Diestseweg die ook bereikbaar zal worden langs een nog aan te leggen weg in het achterliggende gebied. Daarnaast ontstond er een tweede mogelijkheid indien we samenwerken met de Geelse Huisvesting. Beide pistes worden verder onderzocht op hun mogelijkheden. We hopen er in de loop van 2014 een beslissing over te nemen. Intussen kregen we in Mol de mogelijkheid om een gebouw in erfpacht te nemen. Ook deze piste wordt in de loop van 2014 verder onderzocht.
Een CAW waar het goed werken is, daar werd geruild! In het kader van onze strategische doelstelling ‘Een CAW waar het goed werken is’ werden er in 2013 ook acties op touw gezet om de collegiale contacten wat extra in de verf te zetten. Op 14 mei werd er in Herentals een plantenruil georganiseerd waaraan alle medewerkers van CAW De Kempen konden deelnemen. Op deze dag konden de medewerkers gedurende een middaguur tot planten, groenten, bloemen uit hun tuin ruilen met die van andere medewerkers. Een erg origineel en leuk idee. Het aanbod was dan ook heel wisselend, van zaailingen tot grote tuinplanten en groenten. Ook bloemen werden geruild en zelfs eitjes van eigen kippen. Op 22 oktober werd in Herentals een kinderkledingbeurs georganiseerd na de werkuren. Alle medewerkers van CAW De Kempen werden uitgenodigd om nog bruikbare kleding van hun kinderen te verkopen aan hun collega’s. Er kwamen vooral medewerkers met kleinere kinderen op af, zowel om te verkopen als om te kopen.
‘
Waarderend onderzoeken Een CAW waar het goed werken is, zet de talenten van haar medewerkers centraal. De leidinggevenden en stafmedewerkers van CAW De Kempen zijn om die reden in 2012 met een uitgebreid traject over waarderend onderzoek gestart. In 2013 werd dat traject verder verdiept. Het waarderend onderzoek of Appreciative Inquiry (kortweg AI) stimuleert de ontwikkeling van individuen en organisaties vanuit het potentieel aanwezig in mensen, in relaties tussen mensen en organisatie. Het is een basishouding die we willen aannemen ten aanzien van de eigen organisatie, maar ook ten aanzien van onze eigen cliënten. Het is een manier van denken waarbij vraagstukken, problemen en uitdagingen gericht onderzocht worden vanuit de mogelijkheden en constructieve toekomstbeelden. Het is een actieve onderzoekende houding waarin de waardering voor wat is en het onderzoek voor wat mogelijk is centraal staat. De misvatting bestaat wel eens dat je volgens AI het niet meer mag hebben over problemen en moeilijkheden. Het tegendeel is waar. AI geeft het perspectief om het onderzoek naar oplossingen anders te benaderen.
“Ik krijg heel concreet energie als ik contacten kan leggen met mensen, mensen zie groeien en bruggen kan bouwen tussen hen de diensten en de samenleving. Als ik erin slaag dingen te verwezenlijken waarvan anderen zeggen dat er geen beginnen meer aan is. Ik geniet ervan als ik mensen terug zie openbloeien en als ik het gevoel heb mee te kunnen werken aan een ‘een betere wereld’ voor de meest maatschappelijk kwetsbaren. Als ik erin slaagt om talenten van mensen te ontdekken en mee de juiste context kan creëren zodat deze talenten tot bloei kunnen komen. (CAW medewerker tijdens een talentgesprek)
CAW De Kempen installeerde ontwikkelgesprekken waarbinnen de verbinding gemaakt wordt tussen enerzijds de opdracht en de beleidsdoelstellingen van de organisatie en anderzijds de competenties én talenten van de medewerker. Medewerkers functioneren immers optimaal wanneer ze dat kunnen doen in een team waarin ze goed zijn.
Het aannemen van een AI-houding beperkt zich echter niet tot een focus op onze eigen medewerkers en hun onderlinge relaties. Ook in samenwerking met andere organisaties willen we starten met wat ons verbindt in plaats met wat ons onderscheidt. Een mooi voorbeeld hiervan is de ontwikkeling van het Welzijnsonthaal in Turnhout. Het OCMW van Turnhout en CAW De Kempen willen hier een gezamenlijk onafhankelijk onthaal organiseren. Deze vorm van intersectorale samenwerking willen wij als CAW verder uitbreiden met andere sectoren. Door te vertrekken vanuit hoe we gezamenlijk een goed onthaal kunnen organiseren ten aanzien van cliënten, hebben we oplossingen gevonden voor de verschillen die er zijn tussen het OCMW en CAW.
In veranderingstrajecten hebben we als organisatie vanuit AI de gewoonte ontwikkeld om medewerkers maximaal binnen de beleidslijnen van de organisatie te betrekken in veranderingstrajecten. Door medewerkers te betrekken vanuit hun deskundigheid en mogelijkheden is het eenvoudiger om met weerstand om te gaan. “In een cirkelgesprek probeer ik op zoek te gaan naar die activiteiten, taken en talenten die mijn medewerker energie geven. Ik vraag hem of haar in te zoomen op het concrete werk en mij een verhaal te vertellen van momenten waarop hij of zij het gevoel had volledig te kunnen werken vanuit talenten. Vanuit deze verhalen gaan we dan samen dromen naar hoe we nog meer zouden kunnen werken vanuit deze talenten. Verder onderzoeken we welke talenten soms met elkaar in conflict komen en op welke momenten de medewerker last heeft van zijn talenten. Voor mij was deze vorm van coachen enorm verrijkend. Het gaf niet alleen mij enorm veel energie, maar ook mijn medewerker. We kregen na dit gesprek allebei veel goesting om samen aan de slag te gaan.” (teamverantwoordelijke)
In het VTO-plan voor 2014 is dan ook opgenomen dat ook medewerkers dezelfde opleiding AI krijgen als de opleiding die de leidinggevenden hebben gekregen. Op deze manier ontwikkelen we een gemeenschappelijke taal en kunnen we voluit inzetten op het verbeteren van de relaties in onze organisatie, die inspirerend en ondersteunend zijn voor het functioneren van elke medewerker van CAW De Kempen.
Ook in het werken met onze cliënten willen we vertrekken vanuit het krachtgericht werken. Eigen aan de mens is dat hij een zelfbewustzijn heeft en zich een toekomst kan verbeelden. Door te vertrekken vanuit de dromen van mensen en door samen te onderzoeken welke krachten helpend waren in het verleden, proberen we samen met de cliënt oplossingsgericht te werken aan hun welzijnsproblemen.
35
Centrum algemeen Welzijnswerk Het CAW staat open voor iedereen met om het even welke vraag of probleem. Contact opnemen is zeer eenvoudig want het CAW heeft brede openingsuren, is vlot bereikbaar, werkt zonder wachtlijsten en biedt gratis hulp- en dienstverlening. De hulpverlening is vertrouwelijk en vrijwillig. We luisteren naar jouw verhaal, zoeken samen met jou naar een oplossing, naar de mogelijkheden die bij jezelf en in je omgeving te vinden zijn. We kunnen je ook de weg wijzen naar andere diensten of bemiddelen naar instanties die je sociale rechten kunnen verzekeren. Zo komt het CAW op voor een versterkt welzijn, voor jou, je omgeving en de bredere samenleving.
CAW De Kempen vzw Hofkwartier 23 | 2200 Herentals tel. 014 21 08 08 (onthaal) | tel. 014 23 55 38 (administratie) | fax 014 23 55 39
[email protected] www.cawdekempen.be
36
V.U. Frans Heylen
