CAW DE KEMPEN Jaarverslag 2012

CAW DE KEMPEN

Jaarverslag 2012

www.cawdekempen.be Wat doen we? Timmeren aan de weg Samen-werken voor meer welzijn in de Kempen

ORGANISATIE

DE KEMPEN

Bouwen aan en voor het CAW

Achteruit kijken en vooruit blikken Een jaarverslag is telkens weer de gelegenheid om even achteruit te leunen en de waan van de dag achter ons te laten. Hoe is 2012 geweest? En vooral, wat leren we eruit? In dit verslag brengen we iets anders dan een saai overzicht van cijfers en realisaties. We proberen ook duidelijk te maken waar CAW De Kempen voor staat. We merken dat de samenleving er niet eenvoudiger op wordt. Als hulpverleningsdienst zijn we hier misschien wel de eerste getuige van. De vinger aan de pols via onze cliënten, die als eerste afhaken in de ratrace.

Wat doen we? Voor elke vraag – voor iedereen Moet het wat meer zijn? Vinger aan de pols

3 5 6

Timmeren aan de weg Uitvechten of uitklaren? Opvang of woonbegeleiding? Wegsteken of re-integreren? Geen verloren generatie! Anders, maar even waardevol Naar een solidaire samenleving

2

8 10 11 13 15 17

We proberen iets meer te doen dan individuele personen hierbij te ondersteunen. We proberen ook achterliggende mechanismen helder te krijgen. En we staan gelukkig niet alleen in onze opdracht. Meer dan ooit zoeken we samenwerking om met andere diensten het welzijn van mensen veilig te stellen. Ik nodig je graag uit om met dit jaarverslag kennis te nemen van onze zoektocht. Frans Heylen Algemeen directeur

Samen-werken voor meer welzijn Lokale Besturen Geestelijke Gezondheidszorg Kempen Op weg naar een gezamenlijk Onthaal Het CAW: een veelzijdige netwerkpartner

18 18 19 19

Bouwen aan en voor het CAW Eerst Onthaal de rest komt later Waarderend onderzoeken Bouwen voor morgen

20 21 22

Wat doen we? Voor elke vraag, voor iedereen

“Voldoening vinden in de eigen levenssituatie geeft een gevoel van welzijn. Op sommige momenten heb je deze voldoening niet. Je worstelt met persoonlijke problemen, je voelt je eenzaam of je relatie met je partner, kinderen of vrienden zit niet goed. Je maakt je zorgen om je financiële of materiële situatie, je vindt je weg niet meer in de administratieve doolhof van papieren of instanties, of je hebt een ingrijpende gebeurtenis meegemaakt die heel je leven overhoop gooit. Op zo’n momenten ervaar je nood aan ondersteuning. Je verhaal vertellen aan een professionele hulpverlener kan een stap zijn naar verandering.” Deze tekst uit onze informatiebrochure stelt ons meteen voor een uitdaging. We willen ervoor zorgen dat de hulpvrager gemakkelijk tot bij ons geraakt. Zo weinig mogelijk drempels dus, goed bereikbaar. Uitnodigend. Voor iedereen, zeker ook voor de meest kwetsbaren. En uiteraard: de hulpvrager moet ook geholpen worden. Liefst meteen. Als dat niet kan moet hij een perspectief krijgen; precies weten waar hij moet zijn met zijn vraag, weten wanneer hij daar terecht kan, begrijpen wat daar de mogelijkheden en beperkingen zijn. In 2011 onderzocht adviesgroep Nelson uit Leuven hoe de Centra voor Algemeen Welzijnswerk in Vlaanderen hierop scoren. De resultaten waren ontnuchterend. Ondanks alle inspanningen maakten we als sector deze opdracht te weinig waar. CAW De Kempen heeft de aanbevelingen uit het onderzoek ter harte genomen. We investeerden in 2012 zwaar in de uitbouw van het algemeen onthaal. Het onthaalteam werd samengesteld door de opdrachten slachtofferhulp, het team IFG en het vroegere CLG onthaal samen te voegen in één team. Door dit groter team te organiseren slagen we er in om onze bereikbaarheid drastisch te vergroten. Het algemeen onthaal is nu telefonisch bereikbaar van 9u tot 16u30. Wie gewoon binnen loopt tijdens het vrij spreekuur kan

Algemeen onthaal? We gebruiken deze term om de eerste hulpverlening aan de cliënt te omschrijven. Algemeen omdat het gaat over elke vraag: in de eerste plaats welzijnsvragen, maar in de marge hiervan liggen dikwijls ook administratieve of praktische vragen. Onthaal: de hulpverlener ontrafelt de vraag van de hulpvrager. Als het helemaal duidelijk is waar de hulpvrager mee zit, stelt hij een weg naar een oplossing voor. In veel gevallen vindt de hulpvrager in deze ordening van zijn vragen reeds een nieuw perspectief. Het kan ook duidelijk worden dat verdere hulp nodig is, binnen of buiten het CAW. Elke vraag start in het onthaal, zo vermijden we slordige verwijzingen. meteen bij een hulpverlener terecht. In Herentals is dit elke voormiddag en de maandag namiddag. In Turnhout is dit op woensdag voormiddag. De nieuwe structuur heeft enkele belangrijke voordelen. In het team zijn nu zeer verschillende deskundigheden aanwezig, het vergroot het spectrum aan vragen dat we aankunnen. Doordat het onthaalteam een volledig autonome werking heeft, kan de hulpverlener zich beter concentreren op de hulpvraag zelf. We merkten vroeger dat de hulpverlener meer de neiging had een hulpvraag te ‘vertalen’ naar het hulpaanbod van het eigen team. Er is nu een duidelijker aanspreekpunt voor andere hulpverleningsorganisaties en verwijzers. Ze kunnen op één plaats terecht. Ook de afhandeling van de hulpvragen via mail is verbeterd. Hulpvragers en verwijzers hoeven slechts 1 mailadres te kennen: [email protected]. Deze mails worden binnen de 2 werkdagen beantwoord. Op onze nieuwe website staat op verschillende plaatsen een link naar het contactformulier. De bezoeker kan een vraag invullen, die dan meteen wordt doorgestuurd naar het algemeen onthaal.

3

In 2012 passeerden 1.596 cliënten het onthaalteam. In 2013 willen we een profileringsactie opzetten van het algemeen onthaal. Eind 2013 willen we ook via chatsessies bereikbaar zijn. Naast het onthaalteam heeft het CAW nog andere onthaalpunten, die zich richten op specifieke doelgroepen. Jongeren kunnen terecht in het JAC, thuislozen in het daken thuislozenonthaal, familieleden van gedetineerden in het team ‘familie en onthaal’ van Justitieel Welzijnswerk. Over alle afdelingen heen hebben we in het totaal aan 8.034 personen een (hulpverlenings)onthaal geboden. We moeten er rekening mee houden dat dezelfde persoon zich kan aanmelden in verschillende afdelingen. Een aparte plaats neemt het Meldpunt -18 in. Het meldpunt is niet rechtstreeks toegankelijk. Andere hulpverleners kunnen dit meldpunt consulteren als ze geen weg meer weten met problemen met minderjarigen. Dit blijft meestal niet bij één telefoontje. Een consult duurt soms een hele dag, soms is men een hele week bezig met het ondersteunen van de hulpverlener. In noodsituaties kan een medewerker van het meldpunt zelf ook een crisisinterventie doen. Deze interventies zijn gewoonlijk erg intensief. De meeste voorkomende problematieken zijn die van jongeren van gescheiden ouders en die van jongeren met depressieve gevoelens. Bij die laatste groep komen nogal wat zelfmoordpogingen voor. De interventies die we doen zijn vaak intensief en duren meestal langer dan 3 dagen. 1712: een nieuw Meldpunt Geweld Misbruik en Kindermishandeling. In maart 2012 werd de oprichting van dit nieuwe meldpunt met behoorlijk wat mediaaandacht gelanceerd. De CAW’s kregen samen met de Vertrouwenscentra Kindermishandeling (VK) de opdracht om het Meldpunt 1712 te organiseren. Na enkele kinderziektes is dit een nieuw kanaal om de weg naar de hulpverlening te vinden. In het arrondissement Turnhout Mechelen wordt het meldpunt bemand door medewerkers van CAW De Kempen. Situaties van kindermishandeling worden rechtstreeks doorverbonden met het het Vertrouwenscentrum Kindermishandeling. In 2012 kregen we 145 meldingen. Dat is vrij beperkt, maar het CAW bereikt in haar reguliere werking heel wat aanmeldingen rond geweld. 4

Hoe werkt het Meldpunt 1712? Het meldpunt wil een laagdrempelig kanaal aanbieden voor betrokkenen en omstaanders (volwassenen en kinderen) om de weg naar de hulpverlening te vinden. Wanneer een persoon belt naar 1712, krijgt hij een professionele hulpverlener aan de lijn. De hulpverlener zal het verhaal beluisteren en inspelen op wat de beller aangeeft. Een verhaal kunnen delen, zonder dat er verdere stappen gezet moeten worden; informatie krijgen over concrete vragen, advies krijgen om met de situatie om te gaan of geholpen worden in verdere stap naar hulp. Een oproep naar het meldpunt is gratis en wordt niet op de gesprekslijst van de factuur vermeld. Het laat toe anoniem te bellen.

Moet het wat meer zijn? Uit onze informatiebrochure “Al onze begeleidingen starten vanuit Soms biedt het onthaal de actuele probleemsituatie en de gevolgen onvoldoende antwoord op de die deze problemen hebben op je dagelijks We kunnen een breed scala hulpvraag. De hulpverlener functioneren. Het uiteindelijke doel van elke aan methodieken inzetten, zal dan verdere begeleiding begeleiding is dat je opnieuw greep krijgt op je eigen maar we opteren steeds voorstellen. Dat kan leven doordat: voor de minst ingrijpende specialistische hulp zijn, die • je een beter inzicht hebt in je eigen leefsituatie hulpverleningsvorm. we buiten het CAW moeten • je meer persoonlijke, sociale en relationele zoeken. Het kan ook gaan vaardigheden hebt ontwikkeld, waardoor je beter Bij 12-25 jarigen merken over thema’s, die we in het je verschillende rollen in het leven kan opnemen we dat we het onderscheid CAW kunnen aanpakken. • je je eigen leven beter kan organiseren tussen onthaal en begeleiding En dat is nogal wat. CAW De Dit wil niet zeggen dat alle problemen niet zo sterk kunnen maken. Kempen heeft een groot aanbod hierdoor opgelost zijn, maar wel beter Jongeren springen eerder binnen van psychosociale begeleidingen en te hanteren.” met partiële vragen. De dit voor verschillende doelgroepen en volgende keer hebben problematieken. Onze begeleidingen zijn ze weer een andere vraag zowel ambulant, residentieel als Begeleid Zelfstandig klaar. Vooral de meest kwetsbare mobiel. We bieden zowel individuele Wonen voor jongeren hebben meer tijd nodig begeleiding aan als begeleiding in jongvolwassenen: 17 Er stonden om een vertrouwensrelatie op te groep. Een begeleiding wordt enkel cliënten begeleid, 57 op gemiddeld 35 bouwen. Hier wordt veel opgepakt de wachtlijst cliënten per maand op opgestart als de hulpvrager dit zelf in de onthaalfase. Het verklaart ook de wachtlijst voor de ziet zitten, ook al is hij gestuurd waarom er relatief weinig begeleidingen door een externe dienst. begeleidingen geregistreerd worden in de JAC’s en erg veel cliënten in onthaal. Het begeleidingsaanbod in cliëntsystemen: het CAW is niet rechtstreeks toegankelijk en daar hebben we goede 1330 individueel, 363 Het ambulant begeleidingsteam nam in 2012 deel aan het monitoringsinstrument Qit (quality met 2 personen, 58 redenen voor: Onze middelen zijn beperkt, improvement therapy). Dit is een met 3, 73 met 4, 16 we moeten die zo efficiënt mogelijk studie-onderzoek, dat de kwaliteit met meer dan 4 inzetten. De uitgebreide van psychotherapeutische psychische vraagverheldering in het behandelingen wil verbeteren en persoonlijke 1707 onthaal zorgt ervoor dat de door systematisch gegevens te problemen: 725 aanmeldingsvragen verwijzingen zeer doelgericht verzamelen over de efficiëntie, gedetineerden: 231 gingen over een vraag gebeuren. We merken ook dat voortgang en geschiktheid van de intrafamiliaal geweld: naar begeleiding. 47% sommige hulpvragers gaan ‘shoppen’ begeleiding. De cliënt vult hiervoor 79 koppels hiervan kreeg een intern in de ‘hulpverleningswinkels’. na elke sessie online een vragenlijst in hulpverleningsvoorstel Overal proberen binnen te geraken, en hulpverlener krijgt hier onmiddellijk maar zich niet engageren om aan de verwerking van. Het geeft hem een beter een oplossing te werken. Deze zicht op hoe de cliënt de hulpverlening ervaart, zodat hij personen kunnen we in sneller kan bijsturen. het onthaal opvangen, zij komen begeleidingen: niet onnodig terecht in het Om zo snel mogelijk in te grijpen op het risico van 1934 individueel, begeleidingsaanbod. conflictsituaties biedt het CAW verschillende modules 154 groep, 149 “bemiddeling” aan. Zie verder pagina 9. partner / gezin 5

Vinger aan de pols

“Ik krijg telefoon van de sociale dienst van de psychiatrie met de vraag of ik An ken. An verblijft al zes maanden op de gesloten afdeling. Binnen een maand moet zij terug naar huis. De sociale dienst weet dat An nodig heeft. Ze hebben al de diensten die nazorg aanbieden gecontacteerd. Geen enkele dienst wil dit doen. Ik ken haar al verschillende jaren. Ze heeft psychiatrische begeleiding nodig en beseft dit ook zelf. Ze is zelf vragende partij. Telefonisch geef ik aan dat ik geen nazorg aanbied. Ik ben maar een straathoekwerker, ik bied geen begeleiding. De maatschappelijk werker die me belt, begrijp dit maar vraagt toch of ik wil komen naar het overleg. Want geen enkele andere dienst wil komen. Het meisje gaat kortelings op ontslag en ze heeft ondersteuning nodig. (straathoekwerker Turnhout)” Niemand mag uit een instelling ontslagen worden (ziekenhuis, psychiatrie, jeugdinstelling...) zonder voldoende nazorg en een oplossing voor zijn woonsituatie. Dit is één van de vijf ambitieuze doelstellingen van FEANTSA de Europese koepelorganisatie van de thuislozenzorg. Het signaal van het straathoekwerk toont aan dat er nog werk aan de winkel is om deze doelstelling te bereiken. Onze hulpverleners zijn bevoorrechte getuigen om maatschappelijke problemen te detecteren, te zien ontstaan en evolueren. In hun dagelijkse hulpverleningscontacten stoten ze voortdurend op structurele problemen. Hun verontwaardiging is soms groot. Als CAW verwachten we niet alleen dat medewerkers hun verontwaardiging uiten. We verwachten ook dat ze samen met collega’s algemene preventieve acties opzetten om zo het probleem op duurzame, structurele wijze aan te pakken. In heel veel situaties zijn structurele problemen geen zaak van het CAW alleen. Als we willen komen tot structurele verandering is het een must om samen te werken met andere organisaties. Op die manier kunnen we het draagvlak vergroten. Hoe meer steun er komt voor ons beleidssignaal hoe meer kans er bestaat dat we komen tot een duurzame oplossing voor het probleem.

6

5 FEANTSA-doelstellingen • Niemand mag genoodzaakt zijn om tegen zijn wil op straat te verblijven bij gebrek aan opvang die aangepast is aan zijn situatie. • Niemand mag genoodzaakt zijn om langer dan nodig te verblijven in de opvang bij gebrek aan doorstromingsmogelijkheden. • Niemand mag uit een instelling ontslagen worden (psychiatrie, gevangenis, jeugdinstelling...) zonder voldoende nazorg en een oplossing voor zijn woonsituatie. • Niemand mag uit zijn huis gezet worden bij gebrek aan begeleidings- en herhuisvestingsmogelijkheden. • Niemand die jongvolwassen is mag thuisloos worden als gevolg van de overgangssituatie naar zelfstandigheid. Maar we kunnen niet alle problemen tegelijk aanpakken. We moeten keuzes maken. Eén van onze keuzes van 2012 was om ons te focussen op de problematiek van dak- en thuisloosheid. Heel wat signalen van onze medewerkers hebben te maken met deze kwetsbare doelgroep. Het CAW nam het initiatief om met een aantal OCMW’s samen te denken over de problematiek van dak- en thuislozen in de regio. We bundelden onze krachten in een denktank Thuislozen.

En de ambitie van denktank is groot. Het CAW kan lang niet alle hulpvragen alleen beantwoorden. De denktank wil de motor zijn van een regionaal plan van aanpak voor dak- en thuislozen, over de grenzen van de sectoren heen. De denktank engageert zich om niet alleen te praten rond deze doelstellingen maar ook over te gaan tot daadwerkelijke acties. Als illustratie een kleine greep uit hun actieplan: 1. De denktank heeft de betrachting dat elke gemeente / OCMW uit onze regio een winternoodopvangplan heeft waarvan de afspraken gekend zijn bij de belangrijke partners en de hulpverleners uit de regio. Ondertussen is dit al een realiteit voor 24 van de 27 OCMW’s. 2. De denktank wil meer zicht krijgen op het aanbod van doorgangswoningen en noodwoningen zodat die meer optimaal kunnen gebruikt worden. 3. Vanuit de denktank willen we in dialoog gaan met het netwerk geestelijke gezondheidszorg om zo tot een gedeelde nazorg te komen voor die mensen die de psychiatrie verlaten. 4. Voor gedetineerden loopt er momenteel een project van wonen en welzijn waarbij gedetineerden na hun detentie onder bepaalde voorwaarden kunnen verblijven in een doorgangswoning. Voor hun dagelijkse zorg en ondersteuning kunnen zij beroep doen op vrijwilligers.

Het CAW kan lang niet alle hulpvragen alleen beantwoorden... • Het crisisonthaal noteerde 1460 vragen voor opname; 908 van hulpvragers zelf en 552 van verwijzers. Er werden 300 hulpvragers opgevangen. • Het dak- en thuislozenonthaal registreerde 358 vragen tot opname; 277 van hulpvragers zelf en 81 van verwijzers. Er werden 71 mensen opgevangen. • Het vluchthuis: 198 vragen tot opname. Er werden 82 vrouwen en kinderen opgevangen.

De denktank is maar één van de weinige acties waar onze medewerkers hun stem laten horen in het maatschappelijk debat. En niet elke actie moet uitgewerkt worden in een groots projectplan. Kleine veranderingen kunnen al een groot verschil maken, zoals De Lijn overtuigen om een stopplaats in te plannen op wandelafstand van de gevangenis. Het is een kwestie van volhouden en het probleem blijven agenderen en warm houden op diverse fora en overlegkanalen. Vaak is het een weg van lange adem. Maar we blijven geloven dat de aanhouder wint.

7

Timmeren aan de weg

CAW De Kempen is niet blind voor de maatschappelijke evoluties. Integendeel, in de eerstelijnshulpverlening zijn we dikwijls getuige op de eerste rij van wat er zich in de samenleving afspeelt. De eerste uitvallers zijn dikwijls diegenen, die bij ons op consultatie komen. In dit hoofdstuk duiden we enkele antwoorden, die we hierop proberen te vinden. Timmerend aan de weg, als het ware.

Uitvechten of uitklaren? •  8/11/12. In Sint-Niklaas is een man gearresteerd nadat hij bij een geval van verkeersagressie een bosmaaier in het been van een autobestuurder sloeg. •  Op vrijdag 4 januari werd op de Vestdijk in Eindhoven een 22-jarige man zwaar aangepakt door een groepje van acht jongeren. Ze sloegen en stampten hun slachtoffer tot wanneer die niet meer bewoog. •  20/11/12. Kinderrechtencommissaris Bruno Vanobbergen gaf dinsdag in het Vlaams Parlement een overzicht van de belangrijkste knelpunten op het vlak van kinderrechten in Vlaanderen. Vooral de klachten rond vechtscheidingen waren zeer talrijk. •  Uit een van de talloze fora: “Tegenwoordig lijkt het precies dat daders meer rechten hebben dan de slachtoffers. Het systeem trekt toch op niks.”

dit. Chauffeurs tergen elkaar in het verkeer en plots overreageert een van de partijen. We zien het ook gebeuren in relaties. Conflicten raken niet doorwerkt, het aantal vechtscheidingen neemt toe. Mededogen zwakt af; wie als dader aangemerkt wordt zal boeten. Het zicht op de complexe realiteit, waarin ‘dader’ en ‘slachtoffer’ zelden zo eenduidig te definiëren zijn, verdwijnt. ‘Je mag je niet laten doen’, ‘Verwen eens lekker jezelf’, ‘Je hebt daar recht op!’. Mensen adviseren elkaar om niet aan de ander te denken, om niet stil te staan bij het eigen aandeel in conflicten. Een verkeerd begrepen vorm van assertiviteit.

Enkele artikels van de voorbije maanden in diverse media De hulpverleners van CAW De Kempen schaven illustreren de verharding van het maatschappelijk verkeer. dagelijks aan dit soort contraproductieve houdingen. Soms gaat het over schokkende incidenten, die we Steeds op zoek naar de nuance in het verhaal, naar kunnen toeschrijven aan individuele ontsporingen. Maar de kijk van de verschillende betrokkenen. Dagelijks we kunnen niet alles hieraan werken onze mensen aan toeschrijven. Meer mensen lijken “we zijn niet het individu, hoe hard we dit ook wensen. verbondenheid. Puzzelend de pedalen kwijt te zijn. Ze raken We zijn niet het collectief, want daarin verdwijnen we aan verhalen van cliënten niet uit een conflict en gaan dan en worden we anoniem. We zijn verbondenheid. We en hen tot een ander keihard in de aanval. De toename zijn wie we liefhebben. We zijn wie ons liefheeft.” inzicht uitnodigen. van verkeersagressie illustreert Guillaume Van der Stighelen 8

Een greep uit de voorbeelden hiervan. bemiddeling Scheiding is een ingrijpende gebeurtenis in het leven van mensen. Toch gaan we er niet vanuit dat het scheiden op zich een probleem is. Scheiden is ook een oplossing voor een probleem. Over het effect ervan op kinderen is al veel gezegd en geschreven. Het wordt stilaan duidelijk dat scheiding op zich geen negatieve impact heeft op het welzijn van kinderen. Het is het conflict omtrent de scheiding dat voor problemen kan zorgen. Daarom willen we ons in de hulpverlening eerst en vooral richten op hoe we deze conflictsituaties kunnen vermijden.

hier getuige van zijn centraal. In 2012 hebben we op deze manier 79 koppels begeleid.

Onze scheiding- en ouderschapsbemiddelaars helpen mensen onderhandelen over meningsverschillen en/ of conflicten in een scheiding zodat zij zelf tot een overeenkomst kunnen komen. In 2012 behandelden zij 44 scheidingsbemiddelingsdossiers en 31 ouderschapsbemiddelingen.

Goed leren communiceren met elkaar is een basisvaardigheid, die veel wrijvingen kan voorkomen. De assertiviteitscursussen zijn precies hiervoor bedoeld. De deelnemers oefenen in de veilige sfeer van een groep. We vertrekken vanuit reële situaties thuis, op het werk, in de vrije tijd.

We vinden dat onze taak niet ophoudt met de bemiddelingen zelf. We willen ook andere hulpverleners wegwijs maken in het omgaan met scheidingssituaties. Dat is meteen ook de naam van de 3-daagse cursus, die we voor de tweede keer aangeboden hebben in samenwerking met de preventiedienst Bijzondere Jeugszorg. De aanwezige hulpverleners van de partnerorganisaties uit de Integrale Jeugdhulp evalueerden de cursus zeer positief.

In 2012 organiseerden we zelf 4 trainingen voor volwassenen en 1 training voor 15-17-jarigen. Op deze trainingen kan iedereen inschrijven. We organiseerden ook 4 trainingen op vraag van andere organisaties.

bezoekruimte In de bezoekruimte van Turnhout komen meestal ouders terecht die verwezen zijn door de rechtbank. Het gaat om schrijnende situaties van echtscheidingen, waarin het conflict op de voorgrond ligt en de kinderen vaak de inzet of het middel zijn. Veel ouders die door de rechter worden verwezen hebben een lange rekening met elkaar te vereffenen. Ze kunnen niet meer zien welke schade ze veroorzaken aan hun kinderen. De bezoekruimte wil aan de slag gaan met dergelijke geëscaleerde situaties. Het ultieme doel van de bezoekruimte is ouders terug te responsabiliseren om hun rol als ouder op te nemen en tot een omgangsregeling te komen, die goed is voor de kinderen. Het is een moeizame weg. De bezoekruimte is vaak de laatste kans voor een oplossing. In 2012 zaten 116 personen (volwassenen en kinderen) in een traject. IFG-begeleidingen Het CAW heeft een duidelijke visie op intrafamiliaal geweld en heeft er een specifiek hulpaanbod voor uitgewerkt. Meer dan ooit moet de politie een interventie doen in gezinnen omdat de buren ruzie en geweld hoorden. In ons arrondissement zal de politie het gezin vragen of ze hen mogen doorverwijzen naar het CAW. We benaderen alle aanmeldingen zeer aanklampend. We motiveren koppels om tot bij ons te komen. Als ze niet opdagen en we zijn niet gerust in de situatie, dan blijven we contact opnemen. Het doel van de begeleiding is het geweld te laten stoppen. We werken hiervoor zeer methodisch. We vertrekken van de overtuiging dat geweld in een relatie ontstaat door de dynamiek binnen het koppel, zonder hierbij “de schuld” naar een van beide partijen te schuiven. Tegelijk staat de de zorg voor de kinderen die

assertiviteitscursussen De manier waarop mensen met elkaar communiceren geeft vaak spanningen en relationele moeilijkheden. “Hij luistert niet naar mij”... “Zij denkt dat ze weet wat ik bedoel, maar ze heeft het helemaal mis”... We hebben de neiging ons gedacht voor waar aan te nemen en we gaan er ons naar gedragen. Of we houden ons in omdat er anders een discussie volgt.

en voor al onze hulpverleners geldt... Hulpverleners bouwen een vertrouwensrelatie op met hun cliënten. Ze ontrafelen verhalen, gaan steeds dieper. Niet uit nieuwsgierigheid, maar om verandering te genereren. Soms worden ze hierbij geconfronteerd met zorgwekkende situaties. Het plaatst hen telkens opnieuw voor een dilemma. Ze krijgen deze informatie dank zij hun vertrouwensrelatie. Maar wat doe je als je merkt er een ernstig probleem is? Ga je hiermee tegen de wil van de cliënt naar een andere dienst? Wanneer doe je een aangifte? Doorbreek je met andere woorden je beroepsgeheim? In CAW De Kempen putten we maximaal de mogelijkheden van de hulpverlening uit. Stappen zetten tegen de wil van de cliënt zet de hulpverleningsrelatie onder druk. Terwijl er in veel gevallen net binnen de hulpverlening nog mogelijkheden tot verandering zitten. We blijven er alles op zetten om betrouwbaar te blijven voor de hulpvragers. Geen evidente keuze in een tijd waarin samenwerking met andere diensten al te vlug begrepen worden als verregaande uitwisseling van cliëntinformatie. Bij ons blijft de cliënt de regie voeren over zijn hulp. We praten niet over onze cliënten maar gaan samen met hen in dialoog, ook al moeten we soms moeilijke onderwerpen ter sprake brengen.

9

Opvang of woonbegeleiding?

We kunnen niet meer om de signalen heen. Wonen wordt onbetaalbaar voor een steeds grotere groep mensen. Het zal dan ook niet verbazen dat we dit haarscherp aanvoelen bij ons publiek. Thuislozen komen nog moeilijker dan vroeger aan zelfstandig wonen toe. Maar ook een belangrijke groep jongvolwassenen kent een verhoogd risico op sociale uitsluiting. Ze raken te snel afhankelijk van het OCMW. Private huurwoningen zijn onbetaalbaar geworden. Een andere vaststelling is dat de zorgsectoren steeds meer inspanningen doen om hun cliënten huisvesting te bieden in de gewone samenleving. Deze vermaatschappelijking van de zorg leidt ertoe dat een grotere groep mensen nood hebben aan aangepaste woon- en begeleidingsvormen. Het plaatje is snel gemaakt. Wonen wordt steeds duurder en woningzoekers talrijker. En steeds meer mensen hebben nood aan begeleiding bij het wonen. Sociale huisvesting biedt ten dele een oplossing, maar de wachtlijsten zijn er lang. Bovendien merken de sociale huisvesters dat een groeiend aantal huurders bijkomende ondersteuning nodig heeft, die ze zelf niet kunnen bieden. We doen er in het CAW alles aan om deze problematiek zo efficiënt mogelijk aan te pakken. En dat doen we op verschillende manieren. De opvangcentra van het CAW zo functioneel mogelijk benutten. We reserveren de opvangcentra voor wie ze bedoeld zijn: voor verblijf met integrale begeleiding. Wanneer iemand met minder intensieve zorg kan geholpen worden, dan doen we dat. In 2012 zijn zowel de medewerkers in het dak- en thuislozenonthaal als die van de crisisopvang er met kortdurende acties in geslaagd een opname te voorkomen voor bijna een vijfde van de hulpvragers. Tegelijk willen we de opvang zo kort mogelijk houden als een tussenstap naar een meer duurzaam alternatief.

10

Meer dan 25% van mensen, die in de opvang terecht komen, zijn jongvolwassen. 20% was zwervend, 24% woonde tijdelijk in bij derden. 35% beschikte wel over een woning, maar wenste toch opgenomen te worden. Positief is dat 18% van de hulpvragers, die onderdak vroegen, na enkele gerichte interventies toch geen opvang nodig hadden.

Alternatieven zoeken. In 2012 zijn we gestart met het project ‘schakelwoonst’ voor gedetineerden. Momenteel wordt een vierde sociale schakelwoonst instapklaar gemaakt voor deze doelgroep. Het is de bedoeling dat de bewoner met ondersteuning van een buddy binnen de 6 maanden iets huurt op zelfstandige basis op de private huurmarkt of dat hij terecht kan in een woning van het sociaal verhuur kantoor. Samenwerkingen aangaan. In 2012 is er veel aandacht gegaan naar de verdere uitbouw van de Sociaal Verhuur Kantoren (SVK’s). Momenteel verhuren de 3 SVK’s samen 260 woningen. Een derde van dit publiek heeft minstens 1 kenmerk van dak- en thuisloosheid. CAW De Kempen werkt mee aan de permanente verruiming van het SVK patrimonium. Inzetten op preventieve woonbegeleiding. Sommige huurders van SVK’s of Sociale Huisvestingsmaatschappijen lopen vast. Hun appartement of huis raakt zwaar onderkomen en zelfs beschadigd, buren klagen over hinder, de huur betalen is problematisch, … Het is erg belangrijk in te grijpen voor dit escaleert, zo snel mogelijk dus. De sociale huisvesters hebben al lang begrepen dat een aanpak van repressie en dreigen niet werkt en doen beroep op hulpverlening voor ondersteuning. Het is geen eenvoudige opdracht, het is vooral erg arbeidsintensief. Maar het loont de moeite. Hoe vroeger we ondersteuning kunnen geven, hoe meer kans op succes. Momenteel is er een samenwerking in Turnhout, Geel, Olen en Herentals. Einde 2012 werd er een samenwerking opgezet met Mol en Balen. Dit aanbod willen we graag nog verruimen.

Wegsteken of re-integreren?

Voortgaande op de verhalen aan de toog en internetfora leven we in een droomland voor criminelen. Straffeloosheid heerst. Slaagt de politie er al eens in om iemand bij de kraag te vatten, dan is hij diezelfde avond weer vrij om zijn criminele bezigheden te hervatten. Ofwel zijn er weer procedurefouten gevonden, ofwel weigert de onderzoeksrechter de crimineel vast te houden. Korte gevangenisstraffen worden niet eens uitgevoerd. Als de rechter dan toch een serieuze straf uitspreekt, dan laten ze die mannen weer lopen voor ze hun straf uitgezeten hebben. Zelfs als je kinderen hebt laten verhongeren ontloop je in dit land je gerechtvaardigde straf. Gelukkig horen we ook genuanceerder stemmen. Van mensen, die beseffen dat veel gedetineerden gevangen

zitten in een leven van uitsluiting. Van mensen, die vinden dat het onze maatschappelijke plicht is gedetineerden maximaal te ondersteunen. Ze gunnen gedetineerden de kans een nieuw perspectief te vinden in hun leven, ook al hebben ze fouten gemaakt. Ze beschouwen dit als de beste garantie voor een veiliger samenleving. Dit is een kijk, die ons beter ligt. CAW De Kempen wil mensen die in aanraking gekomen zijn met Justitie de juiste ondersteuning bieden. Omdat ze recht hebben op nieuwe kansen. Omdat we geloven dat mensen groeien als ze kansen krijgen. We willen mensen aanspreken op hun mogelijkheden en hun verantwoordelijkheid om hun leven terug op het goede spoor te zetten.

11

“Geïnterneerden zijn personen die: • een misdrijf hebben gepleegd, strafbaar gesteld met criminele of correctionele straffen (dus geen overtreding strafbaar gesteld met politiestraffen). • Ontoerekenbaar worden geacht voor hun daden op het ogenblik van de berechting. Die ontoerekeningsvatbaarheid moet het gevolg zijn van een ernstige geestesstoornis of zwakzinnigheid waardoor de persoon geen controle heeft over zijn/haar daden. • ‘Sociaal gevaarlijk’ zijn op het moment van de berechting. Dit houdt verband met de kans op herval en de gevaarlijkheidsgraad van de persoon voor zichzelf en de samenleving” Ruim 2000 geïnterneerden verblijven in een aangepaste zorgvoorziening. Maar er verblijven ook 1100 geïnterneerden in de gevangenis. Bijna de helft van hen in de gevangenissen van Turnhout en Merksplas. De schrijnende vaststelling is dat de grootste groep geïnterneerden die in gevangenis verblijven eigenlijk gespecialiseerde hulpverlening nodig hebben. Als CAW kunnen we deze gespecialiseerde zorg niet bieden. Deze zorg moet geboden worden bij de geestelijke gezondheidszorg en VAPH. Beide sectoren zijn slechts met beperkte middelen aanwezig in de gevangenissen. Het is een anomalie, waarvoor België reeds verschillende keren veroordeeld werd door het Europees Hof voor de Rechten van de Mens

Alternatieve gerechtelijke maatregelen Een klein team, maar met overtuigde medewerkers. Zij geven vorming aan meerderjarigen die een alternatieve gerechtelijke maatregel hebben gekregen. Dit zowel individueel als in groep. Doel is altijd de mensen te leren weer greep te krijgen op de factoren die aanleiding geven tot moeilijkheden. In 2012 begeleidde het team 133 cliënten; 116 mannen en 17 vrouwen. 79,5 % van de begeleidingen werden positief afgerond. Hulp aan seksueel delinquenten Dit thema ligt maatschappelijk nog gevoeliger. Toch bieden we ook aan deze doelgroep hulp. We zijn permanent op zoek naar de meest efficiënte manier om dat te doen. De laatste jaren is hierbij de samenwerking met het Centrum voor Geestelijke Gezondheidszorg Kempen steeds intensiever geworden. In 2012 hebben de medewerkers van dit team ook effectief hun intrek genomen in het CGG. Ze bespreken samen de aanmeldingen en stemmen hun aanbod op elkaar af. In 2012 begeleidden zij 51 mannen. Hulp aan gedetineerden en hun omgeving Justitieel Welzijnswerk staat in voor deze doelgroep. Het is een gigantische uitdaging. De Belgische gevangenissen zijn overbevolkt. Op 10 jaar tijd is deze overbevolking gestegen van 16 % naar 24 %. We zijn actief in de 4 gevangenissen in de Kempen: Turnhout, Hoogstraten, Wortel en Merksplas, met een totale capaciteit van 1200 gedetineerden (veroordeelden en beklaagden) en 450 geïnterneerden (mensen die ontoerekeningsvatbaar verklaard zijn bij het plegen van hun feiten). We zetten in het totaal 26 VTE medewerkers in op deze opdracht, maar het blijft een onmogelijke opdracht om alle gedetineerden te bereiken op een manier zoals we dat wensen. Dus moeten we keuzes maken. Dat betekent concreet: •  Dat we voor de geïnterneerden slechts een beperkt aanbod hebben. Nochtans gaat dit over schrijnende situaties (zie kaderstukje). Dank zij onze vrijwilligers

12

realiseren we voor een aantal van hen nog een betekenisvol aanbod, dat zich vooral focust op het leefbaar maken van het dagelijks leven.. •  Dat we de gevangenis van Tilburg niet bedienen. Toen de federale overheid hier in 2010 cellen huurde kregen wij niet de bijkomende middelen om ook deze gedetineerden te begeleiden. We zijn er in 2012 wel in geslaagd meer gedetineerden te bereiken dan ooit daarvoor. Door zitdagen te organiseren, waar gedetineerden terecht kunnen met concrete vragen, steeg het aantal aanmeldingen met ongeveer 300. Trajectbegeleiders proberen mensen in het hier en nu verder te helpen. Er blijft daarnaast ruimte voor langere trajecten om de terugkeer in de maatschappij optimaal voor te bereiden. Familie blijft soms verweesd achter wanneer er iemand opgepakt wordt en in voorhechtenis wordt geplaatst. We gaan expliciet met hen aan de slag. Ook voor de gedetineerde zelf is dit belangrijk: familie heeft voor hen een belangrijke rol om hun leven terug op te nemen na de gevangenisstraf. Vanaf 2012 kiezen we expliciet voor de organisatie van welzijnsactiviteiten. We willen een volwaardig aanbod neerzetten naast het aanbod van onderwijs, cultuur en sport. Op deze manier willen we gedetineerden helpen aan bij het invullen van een zinvolle dagbesteding en hen mee ondersteunen in de voorbereiding op hun reclassering.

Geen verloren generatie!

Iedereen wil zo lang mogelijk jong blijven. Ook wie 35 is, noemt zich nog jong. Tegelijk lijkt de intolerantie tegenover jongeren toe te nemen. Jongeren zijn grenzeloos, kennen geen normen en waarden meer, zijn individualistisch en materialistisch, leven enkel in de virtuele wereld, willen allemaal de nieuwste I-phone of Samsung en noem maar op. Het lijkt wel of de jongeren opgezadeld worden met alle zonden der wereld, die we vervolgens moeten bestrijden met GAS boetes. Nochtans gaat het goed met het merendeel van de jeugd. We willen alleen niet blind zijn voor de groep die zich minder goed voelt. Het is net die groep die het CAW pro actief wil bereiken. Maar hoe doen we dat?

In het JAC-team werd beslist om zelf naar de jongeren te gaan. Dit doen we nu op geregelde tijdstippen. De vragen komen, maar met mondjesmaat. Logisch, ze moeten eerst nog aftoetsen of we wel te vertrouwen zijn, ontdekken wat ze van ons wel en niet kunnen verwachten. Maar wij hebben er een goed gevoel bij. Want we weten als we hen kunnen bereiken we voor sommigen echt mee het verschil kunnen maken.“ (medewerker JAC Turnhout)

Professionele hulp vragen is voor jongeren niet vanzelfsprekend. Jongeren proberen in eerste instantie hun problemen zelf op te lossen. Pas als ze geen uitweg meer zien zetten ze schoorvoetend de stap naar de hulpverlening. Zelfs dan hebben ze nog een duwtje in de rug nodig: iemand die hen ondersteunt of toeleidt. Een mooie, aantrekkelijke ‘jongerenvriendelijke’ winkel volstaat niet. Onze JAC medewerkers zijn zich hier goed van bewust. Als de jongeren niet bij hen geraken gaan zij wel naar de jongeren. Ze zoeken plaatsen op waar jongeren zitten en waarvan wij denken dat ze het meeste risico lopen op onwelzijn. Jongeren die geen sociaal netwerk hebben, die meer te maken krijgen met het controlerende van instanties dan met het positieve dat ze te bieden hebben. De medewerkers kiezen de plekken dus doelbewust uit. En ze zijn niet zomaar aanwezig. Ze zetten hun oren en ogen open en grijpen elke aangelegenheid aan om een relatie op te bouwen. Door het opbouwen van die relatie, krijgen ze vertrouwen, kunnen ze de zo belangrijke ‘klik’ maken tussen hulpverlener en cliënt. “In Akira ontmoeten een groep jonge meiden elkaar wekelijks. Sommigen onder hen hebben een zware rugzak te dragen. Ze hebben heel wat welzijnsvragen. Op het jeugdwelzijnsoverleg hoorden we van de jongerenwerkers dat ze heel veel moeite doen om hen toe te leiden naar het JAC, maar zonder resultaat. De drempel bleek te groot.

13

Zo waren JAC medewerkers in 2012 geregeld aanwezig op scholen, het jeugdhuis, werking kansarme jeugd, asielcentrum Arendonk, OKAN klassen, dansproject, open kamp. Of ze gingen mee naar zee met de jonge leefloontrekkers van het OCMW van Westerlo. En natuurlijk waren ze ook actief aanwezig op de virtuele ontmoetingsplekken zoals Facebook, Twitter en andere sociale netwerksites. “In JAC Geel kozen we om een traject aan te gaan met elf 17 jarige meiden. Meiden die de stempel ‘maatschappelijk kwetsbaar’ hebben gekregen omwille van hun andere cultuur, omdat ze vaak in aanraking komen met politie, omdat ze soms grenzeloos zijn, ... Werken met deze groep vraagt een andere aanpak, een switch van 180 graden. Communiceren via Facebook en sms wordt ineens héél noodzakelijk. Kort op de bal spelen! En de rode draad die doorheen heel het traject loopt is het opbouwen van een vertrouwensrelatie. De doelen en de manier om deze doelen te bereiken liggen net iets anders. En stap voor stap schrijven we samen een nieuw verhaal, een verhaal waarin de meiden beter gewapend zijn om hun rol op te nemen in onze complexe samenleving.” (medewerker JAC Geel ) Een andere weg om de drempel naar de professionele hulp weg te nemen loopt via andere jongeren. Verhalen horen van jongeren die ons hulpaanbod kennen en hier positieve ervaringen mee hebben helpt jongeren die hulp nodig hebben om zelf de stap te zetten. Daarom blijven we investeren in jeugdadviseurs. Omdat we weten dat deze succesformule werkt. Elk JAC legde een persoonlijk accent. “In Herentals ging vorig jaar voor de twaalfde keer de opleiding jeugdadviseurs door, wat maakt dat er momenteel al 130 jeugdadviseurs opgeleid zijn in Herentals. Door te werken met jeugdadviseurs blijven we voeling houden met de leefwereld van jongeren. Vooral via Facebook zijn zij ons dagelijks klankbord. Ze becommentariëren ons profileringsmateriaal, spreken ons aan over vragen van leeftijdsgenoten, geven hun mening over wat er leeft in

14

de maatschappij en verwoorden wat er volgens hen moet veranderen. Een ware vorm van participatie. Met heel wat van hen hebben we nu nog contact en dit vooral via de sociale media. Een aantal onder hen werken ondertussen zelf binnen de sociaal-culturele sector of staan voor de klas. Het engagement dat ze vroeger opnamen naar ondersteuning van leeftijdsgenoten kunnen ze blijven continueren, maar nu vanuit hun professionele rol als leerkracht, jeugd of welzijnswerker. Zij fungeren als echte ambassadeurs en verkleinen zo de brug tussen onderwijs en welzijn.”( medewerker JAC Herentals ) Jongeren bewegen zich vlot op de sociale media, kunnen met iedereen waar ter wereld in contact komen. Toch weten heel wat jongeren niet hoe ze een echt authentiek contact kunnen opbouwen. Er is een groep kwetsbare jongeren die te weinig vaardigheden meegekregen hebben om goede sociale relaties aan te gaan. Ze weten zich niet gepast te uiten, zijn te verlegen, of te agressief. Net die jongeren proberen we actief aan te spreken met onze sociale vaardigheidscursus. Een schot in de roos want voor de derde keer zit de cursus weer vol. De meeste jongeren werden toegeleid via de bijzondere jeugdzorg. Uit de evaluatie blijkt dat zowel de jongeren als de begeleiders de cursus als zinvol ervaren. Het merendeel van de jongeren geven aan dat ze verder staan, ze opener geworden zijn en meer zelfvertrouwen hebben.

Anders, maar even waardevol In De Goede Plek, het opvangcentrum voor jongvolwassenen startten we in het Wie anders is hoort er niet verleden geen begeleiding op als de cliënt zich niet bij. Ander ras, holebi, arm, vrijwilligers aan te trekken kon uitdrukken in één van de contacttalen. Dit was geen facebookprofiel, uit kansengroepen. voor ons een uitsluitingscriterium. De laatste jaren stelden gepest worden, Anderzijds willen we we echter vast dat er steeds meer jongeren zich aanmelden lichamelijk beperkt, ons aanbod meer die geen van onze contacttalen voldoende beheersen. Een groep, niet verstandig, niet toegankelijk maken vaak heel kwetsbare jongvolwassenen, viel zo systematisch uit de de juiste smartphone, en beter afstemmen boot. Dit deed ons kritisch kijken naar ons uitsluitingscriterium. ... Soms is er echt op hun specifieke We namen de beslissing om dit taalcriterium te laten vallen. Vorig niet veel nodig om noden. Voor beide jaar zijn we aan de slag gegaan met jongvolwassenen met moedertaal een loser genoemd sporen laten we ons Diola, Pastjoe en Perzisch. Ze spraken geen woord Nederlands. De te worden. In CAW bijstaan door externe eerste hulpverleningsgesprekken gebeurden letterlijk met handen De Kempen willen we expertise. RESOC en voeten. En het lukte! De steun van Babel en de Provinciale resoluut ingaan tegen ondersteunt ons in het Tolkendienst is wel een vereiste om de begeleiding succesvol deze trend. Steeds personeelsbeleid terwijl af te ronden. Ondertussen kunnen deze jongeren zich weer ontdekken wie de het integratiecentrum behoorlijk uitdrukken in het Nederlands. Ze zijn ons mens is achter het verhaal. Prisma in ons ondersteunt enorm dankbaar voor de kansen die ze gekregen We koesteren de diversiteit. in het verhogen van de hebben. Dit geeft ook ons een grote interculturele competentie van voldoening “ (Teamverantwoordelijke Van de 8034 personen die in 2012 de medewerkers en het verfijnen opvang Zuid) beroep deden op het onthaal van van ons aanbod voor de doelgroep. het CAW waren er 1430 van vreemde origine. We mogen dus zeggen dat ons CAW qua doelpubliek kleurrijk is. Positief is dat steeds meer mensen van vreemde origine de weg vinden naar ons hulpaanbod. Toch stellen we vast dat werken met deze doelgroep niet voor alle hulpverleners evident is. Omgaan met de taalverschillen en zoeken naar alternatieve methodieken zijn niet zo vanzelfsprekend in een setting waarin het gesprek centraal staat. Hulpverlening bieden aan mensen die opgegroeid zijn met andere waarden en normen doet de hulpverlener stilstaan bij het eigen referentiekader. We vernemen van heel wat hulpverleners dat ze drempels moeten overwinnen. Hoe kan je de taalbarrière doorbreken als het gesprek één van je krachtigste werkinstrumenten is? Hoe moeten we kijken naar culturele verschillen? Hoe kunnen we ons aanbod beter afstemmen op de wensen en noden van de doelgroep? Vragen die te maken hebben met het verwerven van interculturele competenties, één van de vier grote acties van ons diversiteitsbeleid. Dit beleid omvat twee grote sporen. Enerzijds willen we komen tot een diversiteitsvriendelijk personeelsbeleid in de hoop om in de toekomst meer professionele medewerkers en

We kozen voor een aanbod op maat van elk team met acties afgestemd op de lokale noden en op het ritme van elk team. Het resultaat is dat de acties heel verschillend zijn. Zo hadden het crisisteam en het straathoekwerk nood aan een casusbespreking. Team opvang Zuid wilde een workshop rond omgaan met diversiteit en de groepsbegeleiders hielden een brainstorm rond hoe ze hun toegankelijkheid konden vergroten. Een inspirerend dynamisch overleg diversiteit is de verbindende factor, de deelnemers houden het thema warm, volgen ns e o de ontwikkelingen op het terrein en aakt n die m nse nemen initiatieven over de iteit ivers aarin me kregen d t afdelingen heen. me ie w een door gaan re posit n. Hier at het m o d de de g nt in rmin e bijzon ch bevin sen. En roeid be hap o v “De r voor d d zijn zi ieproces e opgeg emeensc tijk t j e r g rak alert emigree in migra aken of u of de de p ijken n i g d i m n t v u s i i e n a u ek p nd e ht inzic schil kan aar het i is dat w uaties. W lijkheid. e w it erke ltaat t ver ing w de s groo amenlev Het resu r bepaal zelfde w s . e o een aal staat ijgen vo naar d r r l k t i cen begrip ere br uid)” r d mee een an pvang Z o met ewerker (med 15

Als CAW namen we ook een trekkersrol op in de oprichting van het netwerk cultuursensitieve zorg. Dit netwerk is een antwoord op het signaal van leerkrachten van de onthaalklassen anderstalige nieuwkomers. Deze groep neemt in onze regio sterk toe. Een aantal onder hen kampen met psychosociale problemen. Scholen bieden een eerste opvang, maar stellen vast dat er vaak professionele hulp nodig is. En daar wringt het schoentje. Op dit moment is er in de regio te weinig gepaste professionele ambulante zorg voor kinderen en jongeren met psychosociale problemen die de Nederlandse taal onvoldoende kennen. De oorzaak hiervoor moeten we zowel zoeken bij de hulpaanbieders zelf als bij de jongeren. Niet alle hulporganisaties staan te springen om deze doelgroep pro actief te benaderen. Het ontbreken van deskundigheid in cultuursensitieve zorg haalt men vaak aan als argument. Daarnaast zijn jongeren niet altijd vertrouwd met ons systeem van hulp. Nochtans is dit een zeer kwetsbare groep. Als we niets ondernemen lopen zij een groot risico op psychisch onwelzijn. CAW De Kempen nam het signaal ter harte en ging in op de vraag van de stad Turnhout en het Lokaal onderwijsplatform om hulpaanbieders rond de tafel te brengen met als resultaat de oprichting van het netwerk cultuursensitieve zorg. De partners van dit netwerk engageren zich om door samenwerkingsverbanden een gedeelde zorg op te nemen naar deze doelgroep. 16

Naar een solidaire samenleving

De samenleving lijkt te verharden, maar er zijn ook positieve signalen. Mensen zoeken andere manieren om met elkaar om te gaan, willen niet dat alles vertaald wordt in hoe veel geld het opbrengt. De laatste jaren zien we dit duidelijk aan de groei van het vrijwilligerswerk. Wat drijft deze mensen? Het eenvoudige antwoord zou kunnen zijn dat men meer vrije tijd heeft. Maar dit verklaart niet alles. Het gaat ook over het soort werk dat vrijwilligers willen doen. Ze willen zich actief inzetten voor de ander en putten hier een diep voldoening uit. We merken in CAW De Kempen dat we eind 2012 afklokken op een totaal van 128 vrijwilligers. Een gestaag groeiend aantal dus, en daar zijn we gelukkig mee. Vrijwilligerswerk of ‘actief burgerschap’ werpt een dam op tegen een samenleving waarin individualisering en eigenbelang te vaak de kop opsteken. Het is ook een reactie op een maatschappij, waarin steeds meer naar de overheid wordt gekeken om problemen op te lossen. Vrijwillige actieve burgers kunnen perfect ingezet worden om de kwaliteit van het bestaande hulpverleningsaanbod te verbeteren. Dikwijls zijn zij een belangrijke schakel tot dit hulpverleningsaanbod. Ze zijn vrij van druk van de subsidiërende overheid, staan in een vrijere positie t.a.v. de hulpvrager en ze nemen gewoon de tijd om te luisteren, vaak naar mensen, die niemand nog wil horen. Vrijwilligers willen taken doen die aansluiten bij hun eigen interesses en mogelijkheden. Dit is wellicht de kracht van CAW De Kempen. Er zijn voldoende taken waarin de kandidaat vrijwilliger zijn ‘ding’ kwijt kan. •  In de afdeling ‘Justitieel Welzijnswerk’ heeft de vrijwilligerswerking een centrale plaats als brug tussen samenleving en gevangenis. 62 vrijwilligers maken zich momenteel vrij om op vaste regelmaat, wekelijks tot maandelijks, een bezoek te brengen aan een gedetineerde, activiteiten te begeleiden, de bibliotheekwerking te ondersteunen, ... •  In een aantal opvangcentra wordt de kinderwerking ondersteund door vrijwilligers.

•  In het project ‘schakelwoonst’ ondersteunen de vrijwillige buddy’s het herhuisvestingstraject van een erg kwetsbare bevolkingsgroep. Zij helpen ex-gedetineerden, jongvolwassenen, ... die het erg moeilijk hebben om op de private of sociale huurmarkt iets te huren. •  Het aanbod ‘Slachtofferhulp’ wordt mee gedragen door een aantal vrijwilligers. Ook op de administratieve dienst van het CAW zijn vrijwilligers actief. •  En zelfs aan de desk van het algemeen CAW onthaal worden hulpvragers te woord gestaan door vrijwilligers. Zij zijn voor de hulpvrager het eerste contact met het CAW en zorgen voor een goede dispatching. Inzetten van vrijwilligers vraagt een kwaliteitsvolle omkadering. De vrijwilligerscoördinatoren of beroepskrachten die dagelijkse instaan om de vrijwilliger een zichtbare plaats te geven in het CAW hebben een sleutelrol bij de werving en introductie van nieuwe vrijwilligers. Coaching, ondersteuning en vorming van de vrijwilligers zijn een permanente opdracht, waar we ook in 2012 opnieuw veel aandacht besteed hebben. Dit is niet alleen in het belang van de vrijwilligers maar ook in het belang van de beroepskrachten, van het CAW als organisatie en uiteraard van onze cliënten.

Een anonieme gedetineerde liet ons weten waarom hij het zo belangrijk vindt dat er vrijwilligers ‘van buiten af’ hem komen bezoeken. “Bij hen kan ik al mijn frustraties kwijt. Ik kan gewoon mijn verhaal vertellen zonder op mijn woorden te moeten letten. Het maakt voor hen niet uit of ik nu klaag of zaag. Ze luisteren gewoon. En dat doet deugd! Ze geven ook wel advies en goede raad waar ik niet iets mee moet doen. Er worden geen verslagen over gemaakt. Zo’n babbeltje kan soms echt wel goed doen. Zeker op dagen als vandaag. Laat ze dus aub maar blijven komen.” 17

Samen-werken voor meer welzijn in de Kempen Geestelijke gezondheidszorg Lokale Besturen Kempen CAW De Kempen heeft al een lange traditie in samenwerking. Meest uitgesproken zijn de langlopende samenwerkingsverbanden rond Jongerenen drughulpverlening met diverse gemeenten en OCMW’s in onze regio. We zijn actief betrokken bij het Lokaal Sociaal Beleid van de centrumgemeenten in de regio: Mol, Geel, Herentals, Turnhout en Hoogstraten. In Turnhout resulteerde dit in een convenant waarbij het CAW een aantal welzijnsopdrachten op vraag van de stad realiseert. CAW De Kempen zit onder het Vlaams gemiddelde qua Vlaamse subsidies voor haar algemene opdrachten. We kunnen dus niet het aanbod realiseren dat in vele Vlaamse regio’s wel bestaat. Gelukkig willen de lokale besturen van de Kempen investeren in welzijn - omdat het nu nodig is. Wachten op de groei van de Vlaamse subsidies brengt nu geen zoden aan de dijk.

18

Samen met het CGG Kempen werken we al jaren aan een betere afstemming van 1ste en 2de lijn. We werken intensief samen vanuit één visie rond drughulpverlening. We groepeerden onze medewerkers in één gezamenlijk team voor de hulpverlening aan seksuele delinquenten. Onder de naam PSY 107 is in 10 project-regio’s in België een reconversie doorgevoerd van residentiële psychiatrische bedden naar ambulante zorg. De Kempen is een van die 10 regio’s. Wij nemen deel aan het netwerk Geestelijke Gezondheidszorg, dat dit project aanstuurt. Het onthaalteam van het CAW en het aanmeldingsteam van het netwerk vinden elkaar meer en meer in de dagelijkse samenwerking. Samen slagen we erin om beter af te stemmen wie wat opneemt zodat hulpvragers sneller en meer op maat geholpen kunnen worden. Voor verwijzers wordt het kluwen van het hulpaanbod transparanter en werkbaarder.

Op weg naar een gezamenlijk (Intersectoraal) Onthaal Het welzijnslandschap is niet echt transparant georganiseerd. Sectorale en organisatorische overwegingen primeren vaak op wat hulpzoekenden echt nodig hebben. Voor CAW De Kempen en het OCMW van Turnhout is dit een aanleiding om een gezamenlijk Welzijnsonthaal uit te bouwen. We erkennen beiden de nood aan een Welzijnsonthaal waar mensen met al hun welzijnsvragen terecht kunnen. Ze worden er direct geholpen of worden toegeleid naar de meest gepaste, minst ingrijpende hulp. We willen dit in Turnhout verder vorm geven door dit samen te organiseren in een nieuwbouwproject.

Intussen staan de intersectorale ontwikkelingen niet stil. In de integrale jeugdhulp zal de nieuwe toegangspoort vanaf 2014 geïnstalleerd worden en zullen heel wat diensten rechtstreeks toegankelijk worden. In de gehandicaptenzorg wil men niet alleen het aanbod voor minderjarigen bijsturen maar ook het aanbod voor volwassenen zal de komende jaren grondig wijzigen. Ons inziens zulle beide ontwikkelingen de vraag naar een gezamenlijk intersectoraal onthaal nog sterk doen toenemen. CAW De Kempen wil hieraan zeer actief meewerken.

Het CAW: een veelzijdige netwerkpartner Door de jaren heen heeft CAW De Kempen hard gewerkt aan een professionele organisatiestructuur waarmee we onze welzijnsopdracht optimaal kunnen realiseren. Hierdoor zitten we in heel wat netwerken en zijn we goed geplaatst om vanuit diverse perspectieven nieuwe projecten op te zetten. •  Het CAW werd door de provincie gevraagd om bewoners van zonevreemde weekendhuisjes in Herselt te ondersteunen in het zoeken naar een andere oplossing voor hun woon-noden. •  In het kader van een projectoproep rond Wonen – Welzijn werd samen met De Ark een Schakelwoonst ter beschikking gesteld voor de tijdelijke huisvesting van ex-gedetineerden die de eerste stappen zetten naar reintegratie in onze samenleving. •  CAW De Kempen nam een Eerstelijnspsycholoog aan in het kader van de gelijknamige projectoproep

van de minister van Welzijn Jo Vandeurzen. Bedoeling is de toegang tot kortdurende psychologische hulp te verbeteren en voor ons is het ook de bedoeling om de verbinding tussen de gezondheidszorg en de welzijnszorg te versterken. •  CAW De Kempen neemt een bescheiden rol op een Arbeidszorgtraject van de VDAB en dit samen met vele andere partners in de (sociale) tewerkstellingsector. •  CAW De Kempen is samen met het CGGZ trekker van een MSOC in de Kempen voor verslaafden aan illegale drugs. •  CAW De Kempen is budgethouder van een project rond schulden en dit samen met Welzijnszorg Kempen en de Kempense OCMW’s. 19

Bouwen aan en voor

Eerst Onthaal de rest komt later In 2012 hadden we onze handen vol met het operationaliseren van het onthaalteam en het begeleidingsteam (zie p. 3). Intussen stellen we vast dat deze keuze de juiste was: steeds meer cliënten vinden de weg naar het CAW. De gemengde samenstelling van het onthaalteam maakt dat ook de kwaliteit van het onthaal sterk is toegenomen. Met het onthaalteam hebben we nu bijna letterlijk de vinger aan de pols van onze samenleving. Ook het Begeleidingsteam heeft nu een veel duidelijker zicht op de vragen naar ambulante begeleidingen die er binnenkomen waardoor de vraag naar positionering van ons aanbod in het bredere welzijnsveld zicht steeds duidelijker stelt. Hieraan willen we in 2013 verder werken. In het Onthaalteam wilden we ook de vragen naar thuislozenopvang kunnen opnemen. Door onze beperkte vrouwkracht (omwille van onderbezette regio in vergelijking met het Vlaams gemiddelde) kunnen we dit momenteel nog niet realiseren. Om een beter onthaal voor mensen met een thuisloosheid problematiek te kunnen realiseren creëerden we de dak- en thuislozentelefoon. Medewerkers van onze opvanghuizen bemannen deze telefoon in beurtrol. Ook door deze wijziging stelden we vast dat de kwaliteit van het onthaal is toegenomen omdat er nu vanuit een breder perspectief naar de cliënt gekeken wordt. Ook het crisisonthaal kwam in 2012 aanbod, we werkten aan een versterking van het team. Zij werken nu als één team aan twee opdrachten: meldpunt en interventie in het kader van integrale jeugdhulp en Crisisopvang voor volwassenen. Het jongerenonthaal (JAC) willen we in 2013 verder analyseren en toekomstkeuzes maken. We willen met nieuwe methodieken de jeugd van tegenwoordig bereiken. Want ondanks alle virtuele mogelijkheden hebben vele jongeren nood aan steun en begeleiding bij hun volwassenwording. 20

CAW De Kempen

Waarderend onderzoeken In 2012 hebben we met het CAW-team (alle teamverantwoordelijken, staf en directie) een 3-daagse vorming over waarderend coachen gevolgd bij Eric Minne van de KHK. We zijn er van overtuigd dat de methodiek van het Waarderend Onderzoek (Appreciative Inquiry) ons kan helpen om voor onze medewerkers een stimulerende werkomgeving te creëren. Het is alleszins een methodiek die focust op zaken die energie geven waardoor er automatisch ruimte komt en een aangenamer werkomgeving ontstaat. We willen ook verder verkennen hoe we met deze zienswijze aan de slag kunnen met onze cliënten. Ook voor hen geldt het principe dat het waarderend onderzoeken van hun situatie – waarbij sterk gezocht wordt naar (eventueel zeer kleine) positieve ervaringen – meer energie geeft om hun problemen aan te pakken.

21

Bouwen voor morgen Door een aantal CAW-diensten samen te brengen in het CAW-huis in Herentals stellen we vast dat dit veel makkelijker leidt tot onderlinge samenwerking. Het CAW heeft daardoor een gezicht gekregen in Herentals en bij uitbreiding in de Kempen. We willen deze interne integratie en externe zichtbaarheid ook realiseren op onze andere locaties. We willen dan ook CAW-huizen in Geel en Turnhout realiseren en onze antenneposten in Mol en Hoogstraten verder uitbouwen. Concreet zijn we in 2012 onderhandelingen gestart met Janssen Pharmaceutica over de realisatie van een Welzijnscampus Dr. Paul Janssen in de Stationsstraat te Turnhout. We bereikten een akkoord over de oude fabriekssite. CAW De Kempen zal deze in erfpacht krijgen en er een nieuwbouw realiseren waar alle CAW-diensten uit Turnhout naar toe kunnen (zowel ambulant als residentieel). CAW De Kempen zal in ruil voor de steun van Janssen bij dit project het beheer van de voorbouw op zich nemen en de huidige derdengebruikers verder ondersteunen in hun huisvesting. Naast deze erfpacht met Janssen werd ook een akkoord bereikt met het OCMW van Turnhout. Zij zullen een gedeelte van het gebouw financieren zodat de sociale dienst mee kan verhuizen en we de uitbouw van een gezamenlijk welzijnsonthaal kunnen realiseren. 22

Naast deze plannen voor CAW-huizen in Turnhout en Geel zijn intussen in Herentals de plannen ingediend voor de realisatie van een Inloopcentrum. Een inloopcentrum biedt een zeer laagdrempelige instap voor mensen die dreigen thuisloos te worden. Door onze positieve ervaringen in Turnhout willen we deze formule ook aanbieden in de andere centrumsteden van onze regio. De stad Herentals stelde een bouwgrond ter beschikking en een budget bovenop de VIPA-subsidies. Een samenwerking met De Dorpel garandeert de nodige vrijwilligers om dit aanbod dagelijks te realiseren. In 2013 starten de bouwwerken. In 2012 werden ook heel wat gesprekken gevoerd in Geel. We kregen er principieel groen licht van het schepencollege voor een bouwgrond in erfpacht. Er werd een technische werkgroep opgestart die een aantal mogelijkheden verder moest uitwerken. Spijtig genoeg werd de werkgroep stilgelegd tegen de verkiezingen en tot op heden is er nog steeds geen duidelijkheid of het nieuwe bestuur deze piste verder wil uitwerken. Intussen kregen we al signalen vanuit Mol dat zij desgevallend bereid zijn om een alternatieve locatie voor een CAW-huis in Mol aan te bieden. Met ons bestuur bestuderen we verder alle mogelijkheden.

Centrum Algemeen Welzijnswerk Het CAW staat open voor iedereen met om het even welke vraag of probleem. Contact opnemen is zeer eenvoudig want het CAW heeft brede openingsuren, is vlot bereikbaar, werkt zonder wachtlijsten en biedt gratis hulp- en dienstverlening. De hulpverlening is vertrouwelijk en vrijwillig. We luisteren naar jouw verhaal, zoeken samen met jou naar een oplossing, naar de mogelijkheden die bij jezelf en in je omgeving te vinden zijn. We kunnen je ook de weg wijzen naar andere diensten of bemiddelen naar instanties die je sociale rechten kunnen verzekeren. Zo komt het CAW op voor een versterkt welzijn, voor jou, je omgeving en de bredere samenleving.

V.U. Frans Heylen

Voor alle cliëntvragen, contacteer: CAW De Kempen Hofkwartier 23 | 2200 Herentals tel. 014 21 08 08 | [email protected]

CAW De Kempen vzw Hofkwartier 23 | 2200 Herentals tel. 014 23 55 38 | fax 014 23 55 39 e-mail: [email protected] | www.cawdekempen.be