Jaarverslag 2013
ASR Beleggingspools Periode 1 januari 2013 tot en met 31 december 2013
Jaarverslag ASR Beleggingspools 2013
1
Algemene Informatie ASR Beleggingspools Kantooradres ASR Beleggingspools Archimedeslaan 10 3584 BA Utrecht Beheerder ASR Nederland Beleggingsbeheer N.V. Archimedeslaan 10 3584 BA Utrecht Administrateur ASR Nederland N.V. Afdeling Financial Markets Archimedeslaan 10 3584 BA Utrecht Accountant KPMG Accountants N.V. Laan van Langerhuize 1 1186 DS Amstelveen
Juridisch adviseur De Brauw Blackstone Westbroek N.V. Burgerweeshuispad 301 1076 HR Amsterdam Startdatum De ASR Beleggingspools zijn gestart per 11 augustus 2009
Jaarverslag ASR Beleggingspools 2013
2
Inhoudsopgave Profiel .................................................................................................................................................4 ASR Beleggingspools .......................................................................................................................6 Verslag van de Beheerder ...............................................................................................................8 Ontwikkelingen op de financiële markten ....................................................................................................................... 12 Vooruitzichten financiële markten .............................................................................................................................. 13 Fondsrendementen......................................................................................................................................................... 14 ASR Expert Pool ........................................................................................................................................................ 14 ASR Euro Aandelen Pool ........................................................................................................................................... 15 ASR Geldmarkt Pool .................................................................................................................................................. 16 Overzicht beleggingsrendementen ............................................................................................................................ 17 Overige ontwikkelingen .................................................................................................................................................. 19 Ontwikkeling financiële transactiebelasting................................................................................................................ 19 In Control Statement ....................................................................................................................................................... 20
Jaarrekening 2013 ASR Expert Pool ............................................................................................22 Balans ASR Expert Pool ................................................................................................................................................. 23 Intrinsieke waarde ASR Expert Pool .............................................................................................................................. 23 Winst- en verliesrekening ASR Expert Pool ................................................................................................................... 24 Kasstroomoverzicht ASR Expert Pool ............................................................................................................................ 24 Toelichting balans, winst- en verliesrekening en kasstroomoverzicht ............................................................................ 25 Toelichting ASR Expert Pool .......................................................................................................................................... 28 Overige informatie .......................................................................................................................................................... 31 Controleverklaring van de onafhankelijke accountant .................................................................................................... 33
Jaarrekening 2013 ASR Euro Aandelenpool ...............................................................................35 Balans ASR Euro Aandelen Pool ................................................................................................................................... 36 Intrinsieke waarde ASR Euro Aandelen Pool ................................................................................................................. 36 Winst- en verliesrekening ASR Euro Aandelen Pool ...................................................................................................... 37 Kasstroomoverzicht ASR Euro Aandelen Pool .............................................................................................................. 37 Toelichting balans, winst- en verliesrekening en kasstroomoverzicht ............................................................................ 38 Toelichting ASR Euro Aandelen Pool ............................................................................................................................. 40 Overige informatie .......................................................................................................................................................... 43 Controleverklaring van de onafhankelijke accountant .................................................................................................... 45
Jaarrekening 2013 ASR Geldmarkt Pool .....................................................................................47 Balans ASR Geldmarkt Pool .......................................................................................................................................... 48 Intrinsieke waarde ASR Geldmarkt Pool ........................................................................................................................ 48 Winst- en verliesrekening ASR Geldmarkt Pool ............................................................................................................. 49 Kasstroomoverzicht ASR Geldmarkt Pool ...................................................................................................................... 49 Toelichting balans, winst- en verliesrekening en kasstroomoverzicht ............................................................................ 50 Toelichting ASR Geldmarkt Pool .................................................................................................................................... 53 Overige informatie .......................................................................................................................................................... 55 Controleverklaring van de onafhankelijke accountant .................................................................................................... 57
Specificatie beleggingen ASR Beleggingspools .........................................................................60
Jaarverslag ASR Beleggingspools 2013
3
Profiel Structuur ASR Beleggingspools (hierna ook te noemen ‘de Pools’
delen. Het informatiememorandum is beschikbaar op de
of ‘de Pool’) is de verzamelnaam voor afzonderlijk
website (www.asr.nl).
geadministreerde beleggingsportefeuilles op de balans van
ASR
Levensverzekering
N.V.
(“ASR
De Pools hebben geen rechtspersoonlijkheid en vormen
Levensverzekering”). Het betreft de ASR Expert Pool,
geen
ASR Euro Aandelen Pool en ASR Geldmarkt Pool. Elke
commanditaire
Pool kent een eigen beleggingsbeleid, risicoprofiel,
vennootschap als bedoeld in (het wetsvoorstel 28 746 tot
kostenstructuur,
administratie
vaststelling
rendement
de
van
Pools
en is
koersvorming.
gerelateerd
Het
aan
de
maatschap,
vennootschap
vennootschap,
van)
Titel
13
onder
openbare
firma, of
(vennootschap)
stille
Boek
7
Burgerlijk Wetboek. Tevens zijn de Pools niet aan te
ontwikkelingen op verschillende financiële markten.
merken als fondsen voor gemene rekening.
Deelname in de ASR Expert Pool kan uitsluitend
Beleggingen
plaatsvinden
verzekeringsproduct
Het beleggingsbeleid van de Pools is gericht op het
VermogenGarant van ASR Levensverzekering. Via ASR
behalen van een optimaal rendement binnen de gestelde
Levensverzekering wordt belegd in de ASR Expert Pool,
beleggingsrestricties, waarbij kan worden belegd in
die op haar beurt deelnemingsrechten houdt in de ASR
aandelen, obligaties, rente- en geldmarktinstrumenten,
Euro Aandelen Pool en de ASR Geldmarkt Pool. De
andere pools en beleggingsfondsen.
economische gerechtigdheid van een polishouder op het
In het kader van efficiënt portefeuillebeheer en/of
poolvermogen wordt daarbij toegekend middels units. De
beperking van risico’s kan gebruik gemaakt worden van
waarde
afgeleide
via
van
de
het
units
varieert
op
basis
van
de
instrumenten
(derivaten)
zoals
onderliggende verbintenisrechtelijke aanspraken van een
valutatermijntransacties,
polishouder op ASR Levensverzekering.
Derivaten zullen worden ingezet met inachtneming van
opties,
swaps
en
futures.
de beleggingsrestricties die voor de betreffende Pool ASR Nederland Beleggingsbeheer N.V. (‘ANB’) is de
gelden. Als het transacties in derivaten betreft die niet
Beheerder van deze Pools. ANB is een 100% dochter
aan een effectenbeurs zijn genoteerd, worden deze
van ASR Nederland N.V.
uitsluitend
ASR Nederland N.V. (‘ASR Nederland’) als geheel staat
kredietwaardige partijen. In het jaar 2013 is geen gebruik
onder toezicht, onder andere van De Nederlandsche
gemaakt van derivaten.
uitgevoerd
met
betrouwbaar
en
Bank (‘DNB’). Voor alle Pools geldt dat een deel van het vermogen kan De
Pools
van
worden aangehouden in liquide middelen. De niet
Deze
belegde activa van de Pools zullen worden aangehouden
stortingen worden collectief belegd voor rekening en
op één of meer rekeningen op naam van de Pools bij één
risico van de participanten volgens een door de
of
Beheerder bepaald beleggingsbeleid, zoals beschreven
aangesteld.
participanten
worden aan
gevormd ASR
door
stortingen
Levensverzekering.
meer
banken
die
door
de
Beheerder
in het informatiememorandum, teneinde de participanten in de opbrengst van de collectieve beleggingen te laten
Jaarverslag ASR Beleggingspools 2013
4
worden
Het is de Beheerder toegestaan om uit hoofde van de
Gedurende de periode waarop dit verslag betrekking
Pools te beleggen in, al dan niet aan ASR Nederland N.V.
heeft is het niet voorgekomen dat de 5%-grens langer
(‘ASR
dan 30 werkdagen overschreden is.
Nederland’)
verbonden,
andere
pools
en/of
beleggingsfondsen. Hierbij zal efficiëntie als uitgangspunt dienen. De Pools streven ernaar het totale kostenniveau,
Uitlenen van effecten
inclusief de kosten van onderliggende pools en/of
Effecten van de ASR Euro Aandelen Pool en de ASR
beleggingsfondsen, op een gelijkwaardig niveau te
Geldmarkt Pool kunnen worden uitgeleend. Ter verhoging
houden als in de situatie waarin de beleggingen zonder
van
tussenkomst van een andere pool of beleggingsfonds
beleggingsportefeuille
zouden plaatsvinden.
instrumenten uit de beleggingsportefeuille uitlenen aan
het
totale
beleggingsresultaat kan
iedere
van
Pool
haar
financiële
andere financiële instellingen (securities lending) tot Transacties met ASR Nederland of aan haar verbonden
maximaal 100% van de beleggingsportefeuille. Deze
partijen,
uitleentransacties worden uitsluitend aangegaan op basis
worden
verricht
tegen
marktconforme
voorwaarden.
van standaardovereenkomsten die zijn ontwikkeld door
Aan een transactie buiten een gereglementeerde markt
belangenorganisaties. De Beheerder zal ervoor zorgen
om zal een onafhankelijke waardebepaling ten grondslag
dat de risico’s die door deze uitleentransacties ontstaan
liggen. Indien de transactie met een verbonden partij
zoveel mogelijk worden beperkt door strenge eisen te
uitgifte en/of inkoop van deelnemingsrechten in een
stellen aan de kredietwaardigheid van de financiële
beleggingsinstelling
tegenprestatie
instelling waaraan wordt uitgeleend en door het verkrijgen
berekend op dezelfde wijze zoals deze voor iedere
van in de markt gebruikelijke zekerheden (collateral).
andere
Gebruikelijke
deelnemer
betreft, zou
wordt worden
de
berekend.
Een
zekerheden
zijn
onder
meer
(staats-)
onafhankelijke waardebepaling als bedoeld in de vorige
obligaties en aan een markt in financiële instrumenten
zin zal dan niet plaatsvinden.
genoteerde aandelen. De netto opbrengsten van de uitleentransacties komen ten gunste van de Pools.
Dividendbeleid
Gedurende de periode waarop dit jaarverslag betrekking
De ASR Expert Pool kan geen dividend uitkeren in de zin
heeft zijn door de Pools geen effecten uitgeleend.
van de Wet op de Dividendbelasting 1965. Het resultaat van de ASR Expert Pool wordt direct aan polishouders toegerekend. De door de ASR Euro Aandelen Pool en de ASR Geldmarkt Pool ontvangen dividenden en interest worden binnen de betreffende Pool herbelegd. Financiering van beleggingen De Pools hebben de mogelijkheid om tijdelijk geld te lenen. In normale marktomstandigheden zijn leningen toegestaan tot 5% van het vermogen van de Pool. In uitzonderlijke marktomstandigheden, bijvoorbeeld in het geval van grote onttrekkingen, is een lening of krediet op rekening-courant groter dan 5% van het vermogen van de Pool toegestaan, echter niet voor een langere periode dan 30 werkdagen. Het streven blijft om ook in uitzonderlijke marktomstandigheden niet meer dan 5% van het Poolvermogen te lenen.
Jaarverslag ASR Beleggingspools 2013
5
ASR Beleggingspools Het specifieke beleggingsbeleid, de risico’s en de kosten per Pool staan beschreven in het informatiememorandum. Hierna volgt een beknopt overzicht per Pool.
ASR Expert Pool De ASR Expert Pool beoogt voor haar participanten een beleggingsmogelijkheid te bieden in een actief en professioneel beheerde portefeuille, die bestaat uit deelnemingsrechten in de ASR Euro Aandelen Pool en de ASR Geldmarkt Pool. De ASR Expert Pool belegt via de bovengenoemde pools enerzijds in een mix van aandelen van ondernemingen die grotendeels hun zetel hebben binnen de eurozone en anderzijds in geldmarktbeleggingen. Benchmark
Samengestelde benchmark van: • 70% EURO STOXX 50 Total Return Index (inclusief dividendresultaat) • 30% EONIA (Euro OverNight Index Average)
Leningen
• •
Leningen zijn toegestaan tot 5% van het poolvermogen Leningen zijn toegestaan > 5% van het poolvermogen voor maximaal 30 dagen (en in het geval van grote uittredingen)
Limieten
• •
Leningen zijn toegestaan tot 5% van het poolvermogen Leningen zijn toegestaan > 5% van het poolvermogen voor maximaal 30 dagen (en in het geval van grote uittredingen)
Beheervergoeding
0,15% (sinds 1 mei 2010)
Servicevergoeding
0,10% sinds 1 mei 2010)
ASR Euro Aandelen Pool De ASR Euro Aandelen Pool biedt een beleggingsmogelijkheid in een actief en professioneel beheerde portefeuille die grotendeels bestaat uit een mix van aandelen van ondernemingen die grotendeels hun zetel hebben binnen de eurozone. Benchmark
EURO STOXX 50 Total Return Index (inclusief dividendresultaat)
Leningen
• •
Leningen zijn toegestaan tot 5% van het poolvermogen Leningen zijn toegestaan > 5% van het poolvermogen voor maximaal 30 dagen
• • • • •
Posities in andere valuta zijn toegestaan; Leningen zijn toegestaan tot 5% van het poolvermogen; Leningen zijn toegestaan > 5% van het poolvermogen voor maximaal 30 werkdagen; Niet meer dan 10% van het poolvermogen is belegd in één onderneming; Niet meer dan 5% van het uitstaande aandelenkapitaal van een onderneming wordt aangehouden in de pool.
Limieten
Jaarverslag ASR Beleggingspools 2013
6
ASR Geldmarkt Pool De ASR Geldmarkt Pool biedt een beleggingsmogelijkheid in een actief en professioneel beheerde geldmarkt portefeuille die bestaat uit een gediversifieerde verzameling korte termijn beleggingen zoals kortlopende schuldpapieren en geldmarktinstrumenten.
Benchmark
EONIA (Euro OverNight Index Average).
Leningen
Leningen zijn toegestaan tot 5% van het poolvermogen
Limieten
Valutarisico in andere valuta dan de euro wordt afgedekt.
Jaarverslag ASR Beleggingspools 2013
7
Verslag van de Beheerder Algemeen
Structuuraanpassingen
Hierbij bieden wij u het jaarverslag aan van de ASR
De ASR Beleggingspools zijn gestart op 11 augustus
Beleggingspools over de periode 1 januari 2013 tot en
2009 met een startkapitaal van ASR Levensverzekering.
met
31
december
2013.
ASR
Nederland
Beleggingsbeheer N.V. (‘ANB’) is de Beheerder van deze
Per 1 mei 2010 is de definitieve structuur van de Pools
Pools.
geïmplementeerd en is de officiële meting van de performance herstart. Per deze datum bedragen binnen
Wet financieel toezicht
de ASR Expert Pool de beheerkosten 0,15% en de
Deelname in de Pools kan uitsluitend geschieden via
servicekosten 0,10% per jaar en wordt er gestreefd naar
ASR Levensverzekering. Op grond van artikel 1:12 lid 1
een totale lopende kostenfactor van 0,25% op jaarbasis.
van de Wet op het financieel toezicht (‘Wft’) staan de
Voor een verdere toelichting van de lopende kosten
Pools niet onder toezicht van de Autoriteit Financiële
verwijzen we naar de paragraaf ‘Overige informatie’ in het
Markten en hoeft niet te worden voldaan aan de vereisten
financieel verslag.
van de Wft en het Besluit Gedragstoezicht financiële ondernemingen. Desalniettemin heeft de Beheerder besloten om vrijwillig zoveel als mogelijk te voldoen aan de eisen die gesteld zijn in de Wft voor onder toezicht staande beleggingsinstellingen. Doelstelling De
Pools
beogen
participanten
een
beleggings-
mogelijkheid aan te bieden in actief en professioneel beheerde portefeuilles. Het beleggingsbeleid van de Pools is erop gericht om op langere termijn een hoger rendement te behalen dan een individuele belegger met een gelijk risiconiveau zou kunnen realiseren. De ASR Expert Pool belegt in twee andere beleggingspools, namelijk de ASR Euro Aandelen Pool en ASR Geldmarkt Pool.
De
grotendeels
verdeling bepaald
over aan
deze de
twee hand
Pools van
wordt het
beleggingsmodel VolCap dat er op toeziet dat de beweeglijkheid (de volatiliteit) van de koers van de ASR Expert Pool gemiddeld circa 12% op jaarbasis bedraagt. In 2013 is voldaan aan de volatiliteitsdoelstelling. Het beleggingsmodel VolCap berekent tweewekelijks op basis van marktdata wat de gewenste verhouding tussen risicovollere aandelen beleggingen in de ASR Euro Aandelen Pool en relatief veilige geldmarktbeleggingen in de ASR Geldmarkt Pool moet zijn.
Jaarverslag ASR Beleggingspools 2013
8
De ASR Expert Pool wordt aangeboden via het
gezien de beperkte bandbreedte waarin de Pools
verzekeringsproduct ASR VermogenGarant.
mogen beleggen in andere valuta dan de euro. • Kredietrisico
Samenstelling directie
Het risico dat voortvloeit uit het feit dat een specifieke
De directie van de Beheerder bestaat uit de heren J.T.M.
tegenpartij tegenover de Pool niet in staat is aan zijn
Julicher, D. Gort en G.C. Mattu. De laatst genoemde
verplichtingen uit hoofde van contracten inzake
twee bestuurders zijn per 8 oktober 2012 benoemd, na
financiële instrumenten te voldoen.
goedkeuring door de Autoriteit Financiële Markten.
• Liquiditeitsrisico Het risico dat de Pool niet de mogelijkheid heeft om
Risico’s bij het deelnemen in Pools
de financiële middelen te verkrijgen, die zijn benodigd
Beleggen impliceert het aangaan van transacties in financiële
instrumenten.
Aan
het
beleggen
in
de
onderhavige Pools en aan het gebruik van financiële instrumenten zijn risico’s verbonden. De belangrijkste
om aan bepaalde verplichtingen te kunnen voldoen. Het liquiditeitsrisico, dat een Pool loopt, is in hoofdzaak gerelateerd aan de beleggingen van de Pool in incourante effecten.
risicocategorieën, verbonden aan transacties in financiële instrumenten
zijn
in
hoofdstuk
3
van
het
informatiememorandum opgenomen.
gevolg
van
insolvabiliteit,
nalatigheid
of
frauduleuze handelingen van de bewaarnemer van
Het beheersen van risico’s is verbonden aan het risicoprofiel van de Pool. Het risicoprofiel dient altijd in samenhang gezien te worden met de kansen, zoals deze tot uitdrukking komen in de rendementen. Daarom is niet zozeer het zoveel mogelijk inperken van risico's als wel het streven naar een optimale verhouding tussen rendement en risico binnen acceptabele limieten het uitgangspunt. Onderstaande opsomming bevat een aantal van de belangrijkste risico's die zich voordoen bij daadwerkelijke transacties in financiële instrumenten zoals die worden uitgevoerd in de Pools. belangrijkste
Bewaarnemingsrisico
Het risico van verlies van in bewaring gegeven activa als
Risico’s
De
•
risicocategorieën,
verbonden
met
transacties in financiële instrumenten, zijn:
die activa. • Wederpartij Het risico dat bij de afwikkeling van een transactie de tegenpartij waardoor
in valutakoersen. Dit risico is een beperkt risico
van
financiële
vermelde bedragen voor alle actiefposten die op de balans zijn opgenomen. Voor de verschillende activa met een substantieel financieel belang kan het volgende worden toegelicht: •
Voor het wederpartijrisico met betrekking tot de beleggingen is een spreidingsmaatstaf gesteld ter beperking van het wederpartijrisico. De mate van spreiding is te vinden in de bijlage van het jaarverslag
waarin
het
overzicht
van
de
beleggingen is opgenomen
toepassing zijn op een individueel instrument dan wel
instrument kan fluctueren als gevolg van verandering
levering
voldoet
Pool lopen in beginsel tegenpartijrisico tot de
in de marktprijs, ten gevolge van factoren die van
Het risico dat de waarde van een financieel
of
verplichtingen
De ASR Euro Aandelen Pool en ASR Geldmarkt
instrument kan fluctueren als gevolg van verandering
• Valutarisico
betaling
zijn
plaatsvindt.
Het risico dat de waarde van een financieel
varieert met de volatiliteit van de beleggingen.
aan
instrumenten niet, niet op tijd of niet zoals verwacht
• Marktrisico
voor een verzameling van instrumenten. Het risico
niet
•
Liquide middelen worden aangehouden bij ABN Amro N.V.
Naast bovenstaande opsomming kunnen zich ook risico's voordoen die niet specifiek met het gebruik van financiële instrumenten samenhangen. Het betreft: • Wetgeving risico Jaarverslag ASR Beleggingspools 2013
9
Doordat
financiële
en
fiscale
wetgeving
aan
kredietwaardigheidsniveau
en
limietbewaking
de
verandering onderhevig zijn, kan een omstandigheid
mogelijkheid scheppen om kredietrisico's te beheersen.
ten tijde van toetreding ten nadele wijzigen.
Liquiditeitsrisico's
• Opschortingsrisico
hoofdzakelijk in courante, beursgenoteerde effecten te
In uitzonderlijke situaties kan er sprake zijn van
beleggen.
verminderde verhandelbaarheid van de rechten van
financiële instrumenten is het mogelijk om prijsrisico's
deelneming in de Pools.
zoals valutarisico's af te dekken of bij te sturen. Tevens
• Operationeel risico
bieden deze instrumenten mogelijkheden tot efficiënt
Het
risico
dat schade ontstaat
tekortschietende menselijke
interne
als
processen
onvoorziene
fouten
gebruik
worden te
maken
beperkt van
door
afgeleide
van
portefeuillebeheer bijvoorbeeld bij anticipatie op in- en
systemen,
uitstroom. Bij het gebruik van derivaten wordt ervoor zorg
externe
gedragen dat de market exposure van de portefeuille in
gevolg
en
Door
kunnen
of
gebeurtenissen.
lijn is met hetgeen bereikt zou kunnen worden zonder
Een uitgebreide beschrijving van de risico's kunt u
gebruik te maken van derivaten. Daarnaast zullen
nalezen in het informatiememorandum.
derivaten zodanig worden gebruikt dat de portefeuille als geheel binnen de beleggingsrestricties blijft.
Inzicht in risico’s
De bedrijfsvoering van de Beheerder, voor zover die van
Het jaarverslag heeft onder meer als functie om inzicht
toepassing
te verschaffen in risico's die zich ultimo verslagperiode
beleggingsinstelling, is mede gericht op het beheersen
voordoen. Dit inzicht is het beste te verkrijgen door het
van operationele risico's.
is
op
de
activiteiten
van
de
in samenhang beoordelen van het verslag van de De Beheerder heeft (een deel van de) activiteiten
Pools. Het opgenomen overzicht in de bijlage van de “Specificaties van de Beleggingen per Pool” biedt informatie
inzake
de
mate
van
spreiding
van
beleggingen op het gebied van zowel regio en valuta als per individuele naam en geeft daarmede onder
geoutsourced aan ASR Financiële Markten middels een uitbestedingsovereenkomst. De Beheerder heeft in het kader van risicobeheer vastgesteld dat ASR Financiële Markten voor het jaar 2013 een ISAE 3402 type II verklaring heeft verkregen. ASR Financial Markets zal ook voor het jaar 2014
meer een indicatie van de prijsrisico's.
opteren voor de ISAE 3402 type II verklaring. Risicobeheer ANB bewaakt met behulp van een systeem van risicobeheersingsmaatregelen dat de Pools in het algemeen en de beleggingsportefeuille in het bijzonder blijft voldoen aan de randvoorwaarden, zoals die in het informatiememorandum
zijn
vastgelegd,
aan
de
wettelijke kaders en aan de meer pool specifieke
SRI beleid In 2007 heeft ASR Nederland haar eigen beleid inzake "Socially
Responsible
Investing"
(SRI)
opnieuw
geformuleerd. Het SRI beleid geldt voor alle beleggingen binnen ASR Nederland. Het SRI beleid legt de nadruk op positieve selectie van ‘best practices en best products’ gebaseerd op ‘Environmental, Social en Governance’
interne uitvoeringsrichtlijnen.
(ESG) criteria. De positieve selectie vindt onder meer Dergelijke richtlijnen zijn onder meer opgesteld ten aanzien van de mate van spreiding van de portefeuille, kredietwaardigheid
van
debiteuren
waarmee
zaken
Zo zal een brede en goede spreiding van de beleggingen naar verwachting een dempend effect hebben op prijsrisico's,
terwijl
selectie
alsmede voor de keuze voor ondernemingen (aandelen en
bedrijfsobligaties).
Tegelijkertijd
hanteren
wij
uitsluitingscriteria ten aanzien van wapenproducenten en
worden gedaan en liquiditeit van beleggingen.
onderkende
plaats voor de keuze van de landen (staatsleningen)
op
de tabaks-, gok- en nucleaire industrie en screenen wij op het
respecteren
van
mensen-
en
arbeidsrechten.
Daarnaast voert a.s.r. een restrictief beleid ten aanzien Jaarverslag ASR Beleggingspools 2013
10
van producenten van gevaarlijke chemicaliën, genetisch gemodificeerde producten en alcohol, de seksindustrie en ondernemingen die dierproeven doen. Hierbij hanteert a.s.r de richtlijnen van Forum Ethibel. Voor nadere informatie verwijzen wij naar www.asr.nl. Wanneer wij ons beleggingsbeleid niet alleen baseren op cijfermatige en economische factoren maar ook op kwalitatieve ESG-criteria, verwachten wij dat dit op de langere termijn zal leiden tot een stabieler en duurzaam rendement. Stembeleid Binnen ASR Nederland is, mede namens ANB, een commissie ingesteld, die verantwoordelijk is voor de vaststelling van stemgedrag. Deze commissie beoordeelt de agenda van de aandeelhoudersvergaderingen van beursgenoteerde ondernemingen waarin wordt belegd en stelt zijn standpunt per agendapunt vast. Vervolgens wordt door de commissie zorgvuldig beoordeeld of de vergadering fysiek bezocht zal worden, of dat er een volmacht wordt afgegeven. ASR Nederland oefent, mede namens ANB, invloed uit door in de rol van belegger haar stemrecht te gebruiken. Indien het uitoefenen van het stemrecht niet of nauwelijks in het belang van de uiteindelijke gerechtigden is, dit buitensporige kosten met zich brengt, of dit op andere gronden
onwenselijk is, kan worden besloten het
stemrecht niet uit te oefenen. In het huidige boekjaar is er tot op heden geen actief stembeleid uitgeoefend.
Jaarverslag ASR Beleggingspools 2013
11
Ontwikkelingen op de financiële markten Economie De wereldeconomie maakte zich in 2013 op voor de
Amerikaanse werkloosheid een belangrijk criterium is.
tweede fase van groeiherstel na de crisis van 2008-
In december 2013 werd wat dat betreft de (eerste) daad
2010. De groei van de wereldeconomie bedroeg over
bij het woord gevoegd.
2013 circa 3%, vergelijkbaar met de groei in 2012. Meest opvallend daarbij was dat waar de groei in de
Financiële markten
eerste herstelfase werd gedragen door de VS en
De eurocrisis, die in 2012 nog een belangrijk thema
opkomende markten. . De performance van de beurzen
was voor financiële markten, verdween in 2013 naar de
van opkomende markten in het jaar 2013 liet het echter
achtergrond. In de loop van 2013 raakten beleggers in
afweten. De groei in de opkomende economieën bleef
de ban van ‘tapering’, d.w.z. het geleidelijk terugdraaien
wel
ontwikkelde
van het extreem ruime monetaire beleid van de
landen.Binnen de ontwikkelde economieën is de groei
afgelopen jaren (althans in de VS). Wereldwijd zorgde
in de VS wat afgezwakt, terwijl de Eurozone juist uit
dat met name in mei en juni voor hogere rentes en
een langdurige recessie is gekropen. De Japanse
dalende
economie profiteerde in 2013 van het pro groei- en
bedrijfsobligaties) herstelden daarna weer, maar rentes
inflatiebeleid van de regering Abe (‘Abenomics’).
bleven op hogere niveaus dan voor de ‘tapering’-
Opkomende
aankondiging van de Fed begin mei.
aanzienlijk
hoger
markten
dan
(bijv.
in
de
India
en
Brazilië)
aandelenkoersen.
Aandelen
(en
ondervonden hinder van kapitaalvlucht, vooral na de het
Aandelen: na een sterk 2012, was 2013 opnieuw een
aankoopprogramma van Amerikaanse staatsobligaties
gunstig jaar voor aandelen. Koersen op Europese
(‘QE-3’) geleidelijk zal worden afgebouwd. Voor China
aandelenbeurzen stegen met 10-20%, met de Duitse
geldt dat lagere groei (in ieder geval gedeeltelijk) een
beurs als een van de best presterende en de
bewuste keuze is van het nieuwe leiderschap, dat de
Nederlandse beurs als een van de achterblijvers. De
Chinese groei op een ‘duurzamer’ (d.w.z. structureel
Amerikaanse en Japanse aandelenbeurzen deden het
lager) groeipad wil brengen.
nog beter, met koersstijgingen van respectievelijk circa
aankondiging
van
de
Fed
in
mei
dat
25% en 50%, maar door de waardestijging van de euro De inflatiedruk is in de meeste ontwikkelde economieën
bedroegen de koersrendementen voor beide beurzen in
verder afgenomen, tot circa 1% in de eurozone en 1,5%
euro’s gemeten rond 20%. De Amerikaanse S&P 500-
in de VS. In Japan is de inflatiedruk weliswaar
index
toegenomen, maar met 0,5% nog altijd lager dan
ruimschoots boven de eerdere piekniveaus van 2000
wenselijk. Door de combinatie van gematigde groei en
en 2007. Per saldo bleven opkomende markten in 2013
inflatie
basisrentes
achter bij aandelenbeurzen van ontwikkelde landen,
onveranderd laag gehouden. De ECB verlaagde de
zoals in feite al sinds begin 2011 het geval is. Bij
Europese basisrente in 2013 zelfs nog verder, tot het
opkomende markten vielen onder andere Brazilië (-
historisch lage niveau van 0,25%. Daar staat tegenover
30%, in euro’s) en Indonesië (-25%) op, in negatieve
dat de Amerikaanse centrale bank, de Fed, in mei een
zin.
hebben
centrale
banken
hun
bereikte
in
2013
wel
een
‘all-time
duidelijk signaal gaf dat het streven is om het extreem ruime
monetaire
beleid
(d.m.v.
kwantitatieve
verruiming) van de afgelopen jaren terug te dringen, waarbij vooral de verdere ontwikkeling van de Jaarverslag ASR Beleggingspools 2013
12
high’,
dat
Vooruitzichten financiële markten
geldmarktrentes,
voortdurende Voor
wat
betreft
macro-economische
vooruitzichten,
kunnen
we,
voorlopende
indicatoren
afgaande (met
op
name
producentenvertrouwen), voor 2014 een verder herstel van de wereldeconomie verwachten, tot 3,5-4%
BBP-groei.
Voor
de
VS
zien
de
vooruitzichten er daarbij relatief het meest robuust uit. Voor wat betreft de schuldencrisis lijkt daar het ergste inmiddels achter de rug en
ruime
mede
gezien
het
monetaire
beleid
van
centrale banken, voorlopig laag zullen blijven. Dit geldt zeker voor de eurozone, waar de ECB de basisrente in november nog verlaagd heeft en van renteverhogingen voorlopig geen sprake zal zijn. Met de aankondiging van de Fed dat de kwantitatieve verruiming van de afgelopen tijd geleidelijk zal worden afgebouwd, lijkt er wel een bodem gelegd onder de (Amerikaanse) geldmarktrentes.
er is een politiek akkoord over de begroting, waarbij de negatieve druk op de groei vanuit de overheid relatief beperkt zal zijn. In Europa kan een
opnieuw
oplaaien
van
de
eurocrisis,
bijvoorbeeld als gevolg van politieke onrust rond de bankenunie, het prille groeiherstel verstoren, maar de kans hierop achten we beperkt. Voor Japan is de vraag of de regering-Abe erin zal slagen
de
succesvolle
eerste
fase
van
economische hervormingen voort te zetten in 2014, maar voorlopig is er weinig aanleiding om een
terugslag
te
verwachten.
Opkomende
markten tenslotte hebben de afgelopen jaren minder goed gepresteerd dan verwacht en zijn kwetsbaar bij meer restrictief monetair beleid in ontwikkelde markten, zoals in 2013 bleek toen de Fed onverwacht aankondigde de monetaire verruiming van de afgelopen jaren geleidelijk te willen
terugdraaien.
Per
saldo
is
de
fundamentele situatie in de meeste opkomende markten echter redelijk gunstig, met China als
.
Voor
aandelen
geldt
dat
wat
betreft
winstontwikkeling 2013 in ieder geval voor het Europese bedrijfsleven een teleurstellend jaar is gebleken (de winstgroei over heel 2013 was zelfs
negatief),
maar
voor
2014
zijn
de
verwachtingen (opnieuw) hooggespannen. Voor zowel de VS als Europa rekenen analisten op een winstgroei van ruim 10%. De waardering van
aandelen
is
in
absolute
zin
minder
aantrekkelijk geworden, met bijvoorbeeld een koers-winstverhouding van circa 13 voor de Eurostoxx
50
index.
Wij
beoordelen
de
waardering per saldo nog wel als een pluspunt voor aandelen, mede omdat de risicopremie voor aandelen in absolute zin hoog blijft. Per saldo zijn onze verwachtingen voor aandelen in absolute
zin
niet
hooggespannen,
maar
beschouwen wij deze beleggingscategorie ten opzichte van geldmarktinstrumenten wel als relatief aantrekkelijk.
belangrijkste onzekere factor. Daar lijkt de laatste jaren een kredietbubbel te zijn ontstaan, en het is de vraag of de Chinese autoriteiten in staat zullen blijken deze geleidelijk te laten leeglopen en tegelijk de economische groei in banen te blijven leiden.
Inflatie is op dit moment geen belangrijk thema, en zal dat naar verwachting in 2014 ook niet worden. Per saldo gaan wij er daarom van uit Jaarverslag ASR Beleggingspools 2013
13
Fondsrendementen ASR Expert Pool daalden. Vervolgens is in maart 2013 weer een De ASR Expert Pool belegt indirect in een mix van aandelen van ondernemingen binnen de eurozone en geldmarktbeleggingen. Dankzij de mix tussen aandelen en geldmarktbeleggingen is het een totaal oplossing die geschikt is voor vermogensopbouw op langere termijn. Met behulp van kwantitatieve modellen wordt gestreefd naar een beheersbare volatiliteit van de ASR Expert
outperformance behaald in een dalende aandelenmarkt. Dit was echter niet voldoende om het eerste kwartaal van 2013 positief af te sluiten. Per saldo is de ASR Expert Pool in dit kwartaal met 0,61% gedaald, terwijl de benchmark met een daling van 0,06% het iets beter heeft gedaan.
Pool. Binnen de geldende volatiliteitgrens wordt de volatiliteit geoptimaliseerd door de verdeling over de onderliggende Pools waarin de ASR Expert Pool belegt. Het
gedeelte
dat
indirect
in
aandelen
van
ondernemingen uit de eurozone wordt belegd kent namelijk een relatief hoge volatiliteit, terwijl het gedeelte dat indirect wordt belegd in de geldmarkt een relatief lage volatiliteit kent. In het selectiebeleid van de onderliggende Pools wordt rekening gehouden met de binnen ASR Nederland gehanteerde maatstaven op het gebied van duurzaamheid van de ondernemingen.
start van het jaar 2013, is het belang in aandelen begin januari 2013 sterk verhoogd van 70% naar bijna 100%. Toen echter de eerste tegenvallende macroeconomische berichten verschenen en de onzekerheid terugkeerde in de eurozone, is het belang in aandelen stappen
gedurende de eerste helft van het tweede kwartaal in 2013. Het belang in aandelen is in stappen verhoogd van 58% naar circa 95% medio mei. De ASR Expert Pool heeft daardoor een rendement behaald van respectievelijk 2,2% en 1,2% in de maanden april en mei 2013. Anticiperend op de neergaande markt is het belang in aandelen gedurende de laatste maand van Dit heeft een deel van de daling van de markt
Dankzij het positieve sentiment op de beurzen bij de
twee
De opleving van de aandelenbeurzen bleef aanhouden
het tweede kwartaal 2013 teruggebracht naar 61,5%.
Eerste kwartaal
in
Tweede kwartaal
teruggebracht.
Dit
heeft
plaatsgevonden in de eerste helft van februari 2013, de rest van het kwartaal is de aandelenpositie onder de 70% gebleven, oftewel licht onderwogen ten opzichte van de benchmark, die is vastgesteld op 70% aandelen en 30% geldmarkt. De overwogen positie in aandelen in januari 2013 heeft positief bijgedragen aan de relatieve performance. Vervolgens werd echter in februari 2013 door de ASR Expert Pool een iets lager rendement gehaald dan de benchmark, omdat er in het begin van de maand meer dan 70% belegd was in aandelen terwijl de beurzen
voorkomen. Het rendement van de ASR Expert Pool in juni 2013 was 0,62% positiever dan de benchmark. Het was echter niet voldoende om het resultaat van het gehele 2e kwartaal van 2013 positief af te sluiten. Per saldo is de ASR Expert Pool in het tweede kwartaal 2013 met 0,19% gedaald, terwijl de benchmark een stijging van 0,89% liet zien.
Derde kwartaal De verbetering van de economische vooruitzichten voor de eurozone was aanleiding om het belang in aandelen
gedurende
dit
kwartaal
geleidelijk
te
verhogen van ruim 60% naar 90%. We zagen inderdaad
positieve
ontwikkelingen
op
de
aandelenbeurzen in juli en september, terwijl in augustus een klein stapje terug werd gedaan. Eind september is voor ruim 88% belegd in aandelen door de ASR Expert Pool. Aldus werd in dit kwartaal door de ASR Expert Pool een rendement behaald van 7,33%. Dit was lager dan de bijbehorende benchmark, die een stijging van 8,03% noteerde. Jaarverslag ASR Beleggingspools 2013
14
Vierde kwartaal Het einde van de recessie voor de eurozone en
Het beleggingsrendement van de ASR Euro Aandelen
bijbehorende verbetering van het sentiment gaf
Pool bedroeg in het eerste kwartaal 2013 +0,01% en
vertrouwen om gedurende dit kwartaal het belang in
deed
aandelen te handhaven rond de 90%, duidelijk meer
benchmark, die een rendement liet zien van -0,11%.
dan
de
70%
in
aandelenbeurzen
de
benchmark.
inderdaad
waren
Nadat
opgelopen
de in
het
daarmee
0,12%
punt
beter
dan
de
In de ASR Euro Aandelen Pool voeren we de uitgangspunten
van
maatschappelijk
verantwoord
oktober en november, heeft de ASR Expert Pool haar
beleggen (Socially Responsible Investments) door.
belang
december
Gedurende het eerste kwartaal 2013 is de beperking
teruggebracht naar ruim 76%. Hiermee zijn we nog
om in ArcelorMittal te beleggen opgeheven. Nieuwe
steeds positief over de vooruitzichten, doch is wat risico
uitsluitingen werden er opgelegd voor de fondsen
afgebouwd en winst genomen op hogere beursniveaus.
EADS (wapenhandel) en Deutsche Telekom (kwesties
De overweging in aandelen heeft met name in oktober
met vakbonden). Sinds maart van dit jaar is EADS in
een positief effect gehad, met een stijging van 5,23%
de index opgenomen ten koste van Nokia. Alle
voor de ASR Expert Pool, terwijl de benchmark een
aandelen Nokia zijn op het moment van deze
rendement van 4,29% noteerde. Ook in november werd
indexwijziging verkocht.
in
aandelen
halverwege
deze overweging beloond met een outperformance ad 0,16%. In december werd weer wat ingeleverd, omdat
Het fondsvermogen is gedurende het eerste kwartaal
de aandelen in de 1e helft een stapje terug deden en
2013 gegroeid van € 73,0 mln. naar € 74,0 mln.
juist aan het einde van het jaar weer hoger noteerden. Per saldo werd in dit kwartaal door de ASR Expert Pool
Tweede kwartaal
een rendement behaald van 5,60%, hetgeen 0,14%
De grootste posities van het fonds waren in Sanofi,
hoger was dan de benchmark, die in het 4e kwartaal
Total en Bayer. De sector Financiële Dienstverlening
van 2013 met 5,46% is gestegen.
was met 31,8% de grootste sector. Binnen deze sector worden ook de I-shares Euro Stoxx 50 (8,8% van het
ASR Euro Aandelen Pool
fondsvermogen) verantwoord. Het beleggingsrendement van de ASR Euro Aandelen
Het beleggingsbeleid van de ASR Euro Aandelen Pool
Pool bedroeg in het tweede kwartaal 2013 +1,14% en
streeft naar beperking van het risico ten opzichte van
deed het daarmee 0,03% punt slechter dan de
de gevolgde index, wat tot uitdrukking komt in een lage
benchmark, die een rendement liet zien van +1,17%.
tracking error. De selectie van aandelen is slechts beperkt actief en voornamelijk afhankelijk van hun
Het fondsvermogen is gedurende het tweede kwartaal
bijdrage aan de indexsamenstelling. Een uitzondering
2013 licht gegroeid van € 74,0 mln. naar € 74,6 mln.
wordt gemaakt voor aandelen waarin we vanuit het oogpunt van maatschappelijk verantwoord beleggen niet wensen te beleggen. De screening ervan worden
Derde kwartaal
verzorgd door het researchinstituut Vigeo/Ethibel.
De grootste posities van het fonds waren in Total, Sanofi en Siemens. De sector Financiële Dienst-
Eerste kwartaal
verlening was met 31,1% de grootste sector. Binnen
De grootste posities van het fonds in het eerste
deze sector worden ook de I-shares Euro Stoxx 50
kwartaal 2013 waren in Sanofi, Total en Siemens. De
(6,1% van het fondsvermogen) verantwoord.
sector Financiële Dienstverlening was met 28,9% de grootste sector. Binnen deze sector worden ook de Ishares (6,4% van het fondsvermogen) verantwoord. Jaarverslag ASR Beleggingspools 2013
15
Het beleggingsrendement van de ASR Euro Aandelen
ASR Geldmarkt Pool
Pool bedroeg in het derde kwartaal 2013 +11,22% en deed het daarmee 0,29% punt slechter dan de
De
benchmark, die een rendement liet zien van +11,51%.
geldmarktinstrumenten en kortlopende schuldpapieren.
ASR
Geldmarkt
Pool
kan
beleggen
in
Om het kredietrisico te beperken wordt belegd in In het derde kwartaal zijn een tweetal fondsen
kortlopende instrumenten waarvan de emittent een hoge
uitgesloten om in te beleggen, namelijk EADS vanwege
kredietwaardigheid heeft. Tevens worden de beleggingen
wapenhandel en Deutsche Telekom in verband met
verspreid over verschillende instellingen. Het valutarisico
kwesties met vakbonden.
van alle beleggingen die luiden in een andere valuta dan de euro wordt afgedekt.
Het fondsvermogen is gedurende het derde kwartaal sterk gegroeid van € 74,6 mln. naar € 130,3 mln.
De kortlopende geldmarktbeleggingen van de ASR Geldmarkt Pool zijn geplaatst bij kredietwaardige banken.
Vierde kwartaal
Ultimo 2013 stonden de liquide middelen uitsluitend uit bij
De grootste posities in de portefeuille van de Pool zijn
ABN Amro N.V.
Total, Sanofi en Bayer. De sector Financiële Dienstverlening is met 30,4% de grootste sector. Binnen deze
Het fondsvermogen is gedurende 2013 gegroeid van €
sector worden ook de I-shares Euro Stoxx 50 (3,5% van
30,3 mln. naar € 38,3 mln.
het fondsvermogen) verantwoord. Het rendement over 2013 van de ASR Geldmarkt Pool Het beleggingsrendement van de ASR Euro Aandelen
bedroeg 0,09%, dit was in lijn met de benchmark.
Pool bedroeg in het vierde kwartaal 7,55%. De Pool deed het daarmee 0,27% punt slechter dan de benchmark, die een rendement liet zien van 7,82%. Momenteel zijn een tweetal fondsen uitgesloten om in te beleggen, namelijk EADS (per 1 januari 2014 wijzigt de naam van deze onderneming in Airbus Group) vanwege
wapenhandel
en
Deutsche
Telekom
in
verband met kwesties met vakbonden. Het fondsvermogen is gedurende het vierde kwartaal gedaald van € 130,3 mln. naar € 124,5 mln. Over heel 2014 behaalde de Pool een rendement van 20,99%
en
bleef
hiermee
0,51%
achter
bij
de
benchmark.
Jaarverslag ASR Beleggingspools 2013
16
Overzicht beleggingsrendementen Door wijzigingen in de kostenstructuur is de track record ten aanzien van de beleggingsrendementen vóór 1 mei 2010 niet langer representatief. Als gevolg hiervan is per 1 mei 2010 de performance meting herstart. De berekende beleggingsrendementen zijn inclusief transactie-, beheer- en servicekosten. B e l e g g i n g s r e n d e m e n ten s i n d s st a r t * ( % )
Pool
B e n c h m a r k**
ASR Expert Pool (EXP)
2,71%
4,88%
ASR Euro Aandelen Pool (EAP)
6,54%
6,39%
Geldmarkt Pool (GMP)
0,42%
0,42%
* geannualiseerd. ** Benchmark is toegelicht in de paragraaf ‘ASR Beleggingspools’
apr-10 jun-10 aug-10 okt-10 dec-10 feb-11 apr-11 jun-11 aug-11 okt-11 dec-11 feb-12 apr-12 jun-12 aug-12 okt-12 dec-12
101,60 101,40 101,20 101,00 100,80 100,60 100,40 100,20 100,00
ASR Geldmarkt Pool
Benchmark Jaarverslag ASR Beleggingspools 2013
17
De berekende beleggingsrendementen per Pool voor het jaar 2013 zijn inclusief transactie-, beheer- en servicekosten. Beleggingsrendement 2013 (%) Kwartaal/jaar ASR Expert Pool ASR Euro Aandelen Pool ASR Geldmarkt Pool
Fonds
BM*
Fonds
BM*
Fonds
BM*
Fonds
BM*
Fonds
BM*
1e -0,61% 0,01%
1e -0,06% -0,11%
2e -0,19% 1,14%
2e 0,89% 1,17%
3e 7,33% 11,22%
3e 8,03% 11,51%
4e 5,60% 7,55%
4e 5,46% 7,82%
2013 12,44% 20,99%
2013 14,87% 21,50%
0,02%
0,02%
0,02%
0,02%
0,02%
0,02%
0,03%
0,03%
0,09%
0,09%
* BM = benchmark van de betreffende Pool, zie ook de paragraaf ‘ASR Beleggingspools’
Jaarverslag ASR Beleggingspools 2013
18
Overige ontwikkelingen Ontwikkeling financiële transactiebelasting Per 1 augustus 2012 heeft Frankrijk een transactiebelasting ingevoerd op financiële transacties (de French Financial Transaction Tax, afgekort FFTT). Alle financiële instellingen, dus ook ASR Nederland Beleggingsbeheer N.V., is verplicht om deze belasting te voldoen. Deze transactiebelasting wordt geheven over de effectieve waarde van de aankoop (dus niet bij verkoop of bij bestaande posities) van Franse aandelen van bedrijven met de hoofdvestiging in Frankrijk en een marktwaarde van meer dan 1 miljard euro. Aan het einde van elk kalenderjaar zal worden bepaald welke aandelen voor het daaropvolgende jaar voldoen aan deze criteria. De transactiebelasting wordt niet geheven over transacties in andere financiële instrumenten (zoals beleggingsfondsen, obligaties, opties en futures e.d.) tenzij de uitoefening van het betreffende financiële instrument leidt tot de aankoop van aandelen waarover transactiebelasting moet worden geheven (zoals een uitoefening van een optie of de conversie van een converteerbare obligatie naar aandelen). Het tarief van de transactiebelasting is 0,2%. De Franse overheid heeft zich het recht voorbehouden om dit tarief op elk moment aan te passen. De Franse transactiebelasting wordt ook bij de ASR Euro Aandelen Pool in rekening gebracht bij de aankoop van een Frans aandeel dat voldoet aan bovengenoemde criteria. Deze belasting is verwerkt in het aankoopbedrag van de effecten en als zodanig verwerkt worden in de kostprijs. Het totale bedrag aan French Financial Transaction Tax bedroeg in 2013 € 140.895 (2012 € 34.118).
Utrecht, 25 april 2014
ASR Nederland Beleggingsbeheer N.V. Namens ASR Beleggingspools
De directie, De heer D. Gort De heer J.T.M. Julicher De heer G.C Mattu
Jaarverslag ASR Beleggingspools 2013
19
In Control Statement
Verklaring AO/IC De Beheerder beschikt over een beschrijving van de bedrijfsvoering, die voldoet aan de eisen van de Wft. De Beheerder heeft gedurende het afgelopen boekjaar verschillende aspecten van de bedrijfsvoering beoordeeld. Bij deze werkzaamheden zijn geen constateringen gedaan op grond waarvan zou moeten worden geconcludeerd dat de beschrijving van de opzet van de bedrijfsvoering niet voldoet aan de vereisten zoals opgenomen in de Wft en daaraan gerelateerde regelgeving. Daarnaast heeft de Beheerder geen constateringen gedaan waaruit blijkt dat de bedrijfsvoering niet effectief en niet overeenkomstig de beschrijving functioneert. Derhalve verklaren wij met een redelijke mate van zekerheid dat de bedrijfsvoering gedurende het boekjaar 2013 overeenkomstig de beschrijving heeft gefunctioneerd. De International Auditing and Assurance Standard Board (IAASB) heeft in december 2009 een nieuwe standaard uitgebracht voor het afleggen van verantwoording over de interne beheersing bij een service organisatie. De Beheerder heeft de activiteiten geoutsourced aan ASR Financiële Markten middels een uitbestedingsovereenkomst. De Beheerder heeft als onderdeel van de monitoring vastgesteld dat Financiële Markten een ISAE 3402 type II heeft verkregen over de periode 1 januari 2013 tot en met 31 december 2013. Uit de ISAE 3402 type II verklaring heeft de Beheerder vastgesteld dat er geen bevindingen zijn die impact kunnen hebben op de Pools. ASR Financiële Markten opteert ook om voor 2014 een ISAE 3402 type II verklaring voor haar (beleggings)processen te verkrijgen.
Utrecht, 25 april 2014 ASR Nederland Beleggingsbeheer N.V. De directie,
De heer D. Gort De heer J.T.M. Julicher De heer G.C Mattu
Jaarverslag ASR Beleggingspools 2013
20
Verantwoordelijkheidsverklaring
De heer D. Gort, directeur van ASR Nederland Beleggingsbeheer N.V, tevens Chief Executive Officer (CEO) van ASR Vastgoed Vermogensbeheer en ASR Vastgoed Ontwikkeling, beide onderdeel van ASR Nederland N.V.; en
de heer J.T.M. Julicher, directeur van ASR Nederland Beleggingsbeheer N.V, tevens Chief Investment Officer (CIO) van ASR Nederland N.V., afdeling Financiële Markten; en
de heer G.C. Mattu, directeur van ASR Nederland Beleggingsbeheer N.V, tevens directeur van ASR Levensverzekering N.V. tot 1 maart 2014, vanaf die datum directeur Klantservices, verklaren dat, voor zover hen bekend,
de jaarrekening een getrouw beeld geeft van de activa, de passiva, de financiële positie en de winst of het verlies van betreffende beleggingspools; en dat
het jaarverslag een getrouw overzicht geeft omtrent de toestand op de balansdatum, de gang van zaken gedurende het boekjaar en de verwachte gang van zaken bij betreffende beleggingspools.
Utrecht, 25 april 2014 ASR Nederland Beleggingsbeheer N.V. De directie,
De heer D. Gort De heer J.T.M. Julicher De heer G.C Mattu
Jaarverslag ASR Beleggingspools 2013
21
Jaarrekening 2013 ASR Expert Pool
Jaarrekening 2013 ASR Expert Pool
Jaarverslag ASR Beleggingspools 2013
22
Balans ASR Expert Pool BALANS PER 31 DECEMBER (VOOR WINSTBESTEMMING X € 1.000) BAL ANS
31-12-2013
31-12-2012
Referentie
A C T I VA Beleggingen ASR Euro Aandelen Pool ASR Geldmarkt Pool
72.961 72.961 30.341
124.454 38.267
Totaal beleggingen
162.721
Vorderingen
0
2
13
3
0
Liquide middelen
16
Totaal activa
1
103.302
162.737
103.315
PA S S I VA Geplaatst participatiekapitaal Overige reserves Onverdeeld resultaat
141.852
98.409
4.884
-1.144
15.959
6.028
Totaal Eigen Vermogen
162.695
Kortlopende schulden Totaal passiva
4
103.293
42
5
22
162.737
103.315
Intrinsieke waarde ASR Expert Pool Intrinsieke waarde Eigen vermogen (x € 1.000) Aantal participaties Intrinsieke waarde in euro’s per participatie
31-12-2013
31-12-2012
31-12-2011
162.695
103.293
10.674
3.040.460
2.170.471
246.932
53,51
47,59
43,23
Jaarverslag ASR Beleggingspools 2013
23
Winst- en verliesrekening ASR Expert Pool WINST- EN VERLIESREKENING OVER DE PERIODE 1 JANUARI TOT EN MET 31 DECEMBER (× € 1.000) 01-01-2013 t/m 31-12-2013
WINST- EN VERLIESREKENING
01-01-2012 t/m 31-12-2012
Referentie
OPBRENGSTEN Interest en dividendinkomsten
4
0
Gerealiseerde waardeverandering
2.978
-216
6
Ongerealiseerde waardverandering
13.306
6.385
6
Totaal opbrengsten BEDRIJFSLASTEN Totaal beleggingsresultaat
16.288
6.169
-329
-141
15.959
6.028
7
Kasstroomoverzicht ASR Expert Pool KASSTROOMOVERZICHT OVER DE PERIODE 1 JANUARI TOT EN MET 31 DECEMBER (× € 1.000) VOLGENS DE INDIRECTE METHODE
KASSTROOMOVERZICHT Totaal beleggingsresultaat
01-01-2013 t/m 31-12-2013
01-01-2012 t/m 31-12-2012
15.959
6.028
-16.284
-6.169
Aankopen van beleggingen (-)
-408.395
-150.750
Verkopen van beleggingen (+)
365.260
64.292
Waardeverandering van beleggingen
Toename (-) / Afname (-) van vorderingen Toename (+) / Afname (-) van schulden
0
0
20
20
Netto kasstroom beleggingsactiviteiten
-43.440
-86.579
Uitgifte participaties
68.138
136.914
Inkoop participaties
-24.695
-50.323
Netto kasstroom uit financieringsactiviteiten Mutatie liquide middelen
43.443
86.591
3
12
Totaal liquide middelen begin verslagperiode
13
1
Totaal liquide middelen einde verslagperiode
16
13
Mutatie liquide middelen
3
Jaarverslag ASR Beleggingspools 2013
12
24
Toelichting balans, winst- en verliesrekening en kasstroomoverzicht Grondslagen voor waardering en resultaatbepaling Algemeen Het jaarverslag van ASR Expert Pool is opgesteld met inachtneming van de voorschriften voor beleggingsinstellingen uit Boek 2 titel 9 BW, de Richtlijnen voor de Jaarverslaggeving en de Wft, zoals verder uitgewerkt in het Besluit Gedragstoezicht Financiële Ondernemingen. Alle in het jaarverslag opgenomen bedragen zijn in duizenden euro’s, tenzij anders vermeld. Boekjaar en vergelijkende cijfers De verslagperiode van dit jaarverslag loopt van 1 januari 2013 tot en met 31 december 2013. In de winst- en verliesrekening en het kasstroomoverzicht zijn als vergelijkende cijfers opgenomen de gegevens over de periode 1 januari 2012 tot en met 31 december 2012. Vreemde Valuta Transacties in vreemde valuta worden omgerekend naar euro tegen de koers op de transactiedatum. Activa en passiva luidende in vreemde valuta worden omgerekend naar euro tegen de valutakoers op de balansdatum. Uit de omrekening voortvloeiende
valutaverschillen
worden
in
de
winst-
en
verliesrekening
verantwoord
onder
het
hoofdstuk
waardeveranderingen van de beleggingen. Per 31 december 2013 heeft de ASR Expert Pool geen beleggingen in vreemde valuta.
Transacties met verbonden partijen Van een verbonden partij is sprake wanneer een partij beleidsbepalende invloed kan uitoefenen in een andere partij, dan wel invloed van betekenis kan uitoefenen op het financieel en zakelijk beleid van de andere partij. Transacties met verbonden partijen worden verricht tegen marktconforme tarieven.
Beleggingen De ASR Expert Pool houdt deelnemingsrechten (Participaties) in de ASR Euro Aandelen Pool en de ASR Geldmarkt Pool, die worden gewaardeerd tegen de intrinsieke waarde, welke op balansdatum wordt bepaald door de som van de waarde van de tot ASR Euro Aandelen Pool respectievelijk ASR Geldmarkt Pool behorende activa te verminderen met de tot de ASR Euro Aandelen Pool respectievelijk ASR Geldmarkt Pool behorende verplichtingen, uitgedrukt in euro’s, gedeeld door het op het moment van vaststelling totaal aantal geadministreerde units van ASR Euro Aandelen Pool respectievelijk ASR Geldmarkt Pool. In deze vaststelling zullen in ieder geval worden begrepen opgelopen maar niet uitgekeerde renten, vastgestelde maar nog niet ontvangen dividenden en gemaakte maar nog niet betaalde kosten. De onderliggende beleggingen van ASR Euro Aandelen Pool respectievelijk ASR Geldmarkt Pool worden individueel gewaardeerd tegen marktwaarde, welke op balansdatum is gelijkgesteld aan de slotkoers op de beurs (middenkoers) of is gebaseerd op ontvangen brokerquotes. Ongerealiseerde en gerealiseerde waardeveranderingen in de portefeuille worden verantwoord in de winst- en verliesrekening. Aan- en verkoopkosten van beleggingen worden direct in het aankoopbedrag respectievelijk verkoopbedrag van de beleggingen opgenomen en vormen derhalve onderdeel van de waardeverandering van de beleggingen.
Jaarverslag ASR Beleggingspools 2013
25
Liquide middelen Als liquide middelen worden aangemerkt de rekening-courant tegoeden bij banken. Mogelijk aanwezige kasvoorraden alsmede uitstaande (termijn-) deposito’s worden aangemerkt als liquide middelen voor zover deze niet tot de beleggingen worden gerekend. Overige activa en passiva Overige activa en passiva worden gewaardeerd tegen de geamortiseerde kostprijs. De vorderingen, voor zover nodig, onder aftrek van een voorziening wegens oninbaarheid. Verwerking van participaties De uit hoofde van uitgifte, respectievelijk inname van participaties ontvangen, respectievelijk betaalde bedragen worden in het eigen vermogen verwerkt. Resultaatbepaling Het resultaat wordt bepaald als het verschil tussen de baten, zoals interest en koersresultaten minus de lasten, zoals beheeren servicevergoeding. Baten en lasten worden toegerekend aan de periode waarop zij betrekking hebben. Resultaten in vreemde valuta worden omgerekend in euro’s tegen de per transactiedatum geldende valutakoersen. Grondslagen voor de belastingbepaling De ASR Expert Pool is fiscaal transparant, hetgeen inhoudt dat alle beleggingen en beleggingsresultaten rechtstreeks worden toegerekend aan de participanten in de ASR Expert Pool. De ASR Expert Pool is derhalve niet belastingplichtig voor de vennootschapsbelasting. Beheervergoeding Aan de ASR Expert Pool worden kosten in rekening gebracht voor het beheer van het poolvermogen door de Beheerder.
Servicevergoeding De Beheerder ontvangt een servicevergoeding die ten laste van de ASR Expert Pool wordt gebracht. Deze vaste servicevergoeding dient ter dekking van alle overige kosten zoals de vergoedingen voor accountants, juridische en fiscale adviseurs, de kosten verband houdende met het voorbereiden, drukken en verzenden van het informatiememorandum, (half-)jaarverslagen en alle mogelijke andere documenten die betrekking hebben op de Pools, de kosten verband houdende met het berekenen en publiceren van de intrinsieke waarden, de kosten verband houdende met het bijhouden van het participantenregister, het voeren van een financiële en beleggingsadministratie, kosten van bewaring en de kosten voor het houden van de vergaderingen van participanten.
Jaarverslag ASR Beleggingspools 2013
26
Kosten in verband met beleggingen in andere beleggingspools of beleggingsfondsen Indien de ASR Expert Pool belegt in andere beleggingspools of beleggingsfondsen kunnen de binnen deze fondsen gemaakte kosten, zoals beheervergoeding, servicevergoeding en overige kosten, indirect ten laste van de ASR Expert Pool komen. Ook de ASR Euro Aandelen Pool en de ASR Geldmarkt Pool stellen in het informatiememorandum uitdrukkelijk de mogelijkheid om in andere beleggingsfondsen te beleggen. De Pools zullen er naar streven het totale kostenniveau, inclusief de kosten van onderliggende fondsen of pools, op een gelijkwaardig niveau te houden als in de situatie waarin de beleggingen zonder tussenkomst van een ander beleggingsfonds zouden plaatsvinden. Indien een gedeelte van de in rekening gebrachte vergoedingen binnen de beleggingsfondsen of –pools waarin wordt belegd wordt terugbetaald (zogenaamde retourprovisie), komt dit ten gunste van de Pools. Kosten bij uitgifte en inname van participaties Bij uitgifte en inname van participaties worden door de ASR Expert Pool geen kosten in rekening gebracht. Fiscale aspecten ASR Expert Pool De ASR Expert Pool is niet belastingplichtig voor de vennootschapsbelasting of een andere belastingheffing naar de winst. De ASR Expert Pool kan geen dividend uitkeren in de zin van de Wet op de Dividendbelasting 1965. Eventueel ontvangen dividenden worden binnen de Pool herbelegd. Kasstroomoverzicht Het kasstroomoverzicht is opgesteld volgens de “indirecte methode” waarbij onderscheid is gemaakt tussen kasstromen uit beleggings- en financieringsactiviteiten. De liquide middelen betreffen direct opeisbare tegoeden bij banken. Bij de kasstroom uit beleggingsactiviteiten wordt het resultaat gecorrigeerd voor kosten welke geen uitgaven zijn en opbrengsten welke geen ontvangsten zijn.
Jaarverslag ASR Beleggingspools 2013
27
Toelichting ASR Expert Pool 1. Beleggingen De beleggingen kunnen als volgt worden gespecificeerd (x € 1.000)
BELEGGINGEN
31-12-2013
31-12-2012
124.454 38.267
72.961 30.341
162.721
103.302
ASR Euro Aandelen Pool (EAP) ASR Geldmarkt Pool (GMP) Totaal beleggingen
Het verloop van de beleggingen gedurende de verslagperiode is als volgt (x1.000): VERLOOPOVERZICHT BELEGGINGEN 2013
Fonds
Marktwaarde 31-12-2012
EAP
Waardeverandering Aankopen
72.961
208.665
-173.430
GMP
30.341
199.730
-191.830
Totaal
103.302
408.395
Marktwaarde 31-12-2013
Verkopen
-365.260
Gerealiseerd
Ongerealiseerd
2.957
13.301
21
124.454
5
2.978
38.267
13.306
162.721
VERLOOPOVERZICHT BELEGGINGEN 2012
Fonds
Marktwaarde 31-12-2011
EAP
Aankopen
Marktwaarde 31-12-2012
Verkopen Gerealiseerd
Ongerealiseerd
4.575 6.100
82.401 68.349
-20.142 -44.150
-240 24
6.367 18
72.961 30.341
10.675
150.750
-64.292
-216
6.385
103.302
GMP Totaal
Waardeverandering
2. Vorderingen De vorderingen kunnen als volgt worden gespecificeerd (x € 1.000) VORDERINGEN Interest op bankrekeningen Totaal vorderingen
31-12-2013
31-12-2012
0
0
0
0
3. Liquide middelen De liquide middelen betreffen direct opeisbare tegoeden bij banken.
Jaarverslag ASR Beleggingspools 2013
28
4. Geplaatst participatiekapitaal, onverdeeld resultaat en overige reserves Het verloop van het geplaatst participatiekapitaal gedurende de verslagperiode is als volgt (x € 1.000): GEPLAATST PARTICIPATIEKAPITAAL
31-12-2013
31-12-2012
Stand begin verslagperiode Geplaatst Geplaatst gedurende gedurende de de verslagperiode verslagperiode
98.409
11.818
68.138
136.914
Ingekocht gedurende de verslagperiode
-24.695
-50.323
Stand eind verslagperiode
141.852
98.409
V E R LO O P OV E R Z I C H T A A N T A L PA RT I C I PAT I E S 2013 EXP
V E R LO O P OV E R Z I C H T A A N T A L PA RT I C I PAT I E S 2012 EXP
Aantal 31-12-2012
Uitgifte
2.170.471
Aantal 31-12-2011 246.932
1.376.334
Inkoop 506.345
Aantal 31-12-2013 3.040.460
Aantal 31-12-2012
Uitgifte
Inkoop
3.060.660
-1.137.121
2.170.471
31-12-2013
31-12-2012
Het verloop van het onverdeeld resultaat gedurende de verslagperiode is als volgt (x € 1.000): O N V E R D E E L D R E S U LTA AT Stand begin verslagperiode
6.028
-828
Toevoeging resp. onttrekking aan overige reserves
-6.028
828
Onverdeeld resultaat
15.959
6.028
Stand eind verslagperiode
15.959
6.028
31-12-2013
31-12-2012
-1.144
-316
Het verloop van de overige reserves gedurende de verslagperiode is als volgt (x € 1.000): OV E R I G E R E S E RV E S Stand begin verslagperiode Toevoeging resp. onttrekking verslagperiode
6.028
-828
Stand eind verslagperiode
4.884
-1.144
Jaarverslag ASR Beleggingspools 2013
29
5. Kortlopende schulden De kortlopende schulden hebben allen een looptijd korter dan één jaar en kunnen als volgt worden onderverdeeld (x € 1.000): 31-12-2013
31-12-2012
Stand begin verslagperiode Mutatie kortlopende schulden
22
2
20
20
Stand eind verslagperiode
42
22
KO RT LO P E N D E S C H U L D E N
6. Waardeveranderingen van beleggingen De ongerealiseerde waardeveranderingen in de aangehouden beleggingen zijn inclusief aankoopkosten. De gerealiseerde waardeveranderingen zijn de resultaten uit hoofde van verkopen (inclusief verkoopkosten).
7. Bedrijfslasten De bedrijfslasten zijn als volgt te specificeren (x € 1.000):
BEDRIJFSLASTEN
01-01-2013 t/m 31-12-2013
01-01-2012 t/m 31-12-2012
Beheervergoeding
-197
-85
Servicevergoeding
-132
-56
Totaal
-329
-141
Jaarverslag ASR Beleggingspools 2013
30
Overige informatie Lopende Kosten Factor (LKF) ASR Expert Pool hanteert de total expense ratio (TER) om de kosten in de pool weer te geven. Per 1 juli 2012 zijn de regels over kostentransparantie gewijzigd. Op basis van artikel 5:2 van de Nadere Regeling Gedragsregels Financiële Ondernemingen (NRgfo) is de toelichting van de lopende kosten factor (LKF) vereist in het (half)jaarverslag. Ondanks dat de Pools niet onder toezicht staan van de AFM hebben we de LKF opgenomen in het jaarverslag ter vergelijking met de jaarverslagen van de ASR Fondsen die wel onder AFM toezicht vallen. De LKF is gelijk aan de factor van de totale kosten die ten laste van ASR Expert Pool komen ten opzichte van het gemiddelde poolvermogen. Het verschil tussen de TER en de LKF is als volgt. Het gemiddelde poolvermogen bij de TER wordt berekend door het gemiddelde op vijf meetmomenten te nemen. Bij de LKF wordt het gemiddelde bepaald op basis van de frequentie waarmee de net asset value (NAV) wordt afgegeven. Alle NAV’s die gedurende de verslagperiode worden afgegeven, worden opgeteld en gedeeld door het aantal afgegeven NAV’s. De LKF geeft daarmee een nauwkeuriger niveau van de kosten weer dan de TER. Er is geen verschil in het niveau van de kosten van de Pools bij de berekening van de TER en de LKF. De lopende kosten van een beleggingspool omvatten alle kosten die in de betreffende verslagperiode ten laste van de Pools zijn gebracht, exclusief de kosten van beleggingstransacties en interestkosten. De lopende kosten worden uitgedrukt in procenten van de gemiddelde NAV van de betreffende Pool in de verslagperiode.
Lopende Kosten Factor ASR Expert Pool
Informatiememorandum
31-12-2013
31-12-2012
0,25%
0,25%
0,25%
Portefeuille Omloop Factor (POF) Op basis van artikel 5:2 van de Nadere Regeling Gedragsregels Financiële Ondernemingen (Nrgfo) dient in de toelichting van het (half)jaarverslag inzicht te worden verschaft in de omloopsnelheid van de activa door middel van de Portefeuille Omloop Factor’ (POF). Ondanks dat de Pools niet onder toezicht staan van de AFM hebben we de POF opgenomen in het jaarverslag ter vergelijking met de jaarverslagen van de ASR Fondsen die wel onder AFM toezicht vallen. De POF geeft een indicatie van de omloopsnelheid van de beleggingen ten opzichte van het gemiddelde fondsvermogen en is een maatstaf voor de mate van een actief of minder actief beleggingsbeleid. Zo betekent een omloopfactor van 200 dat in een jaar twee keer alle beleggingen uit de portefeuille zijn gekocht en verkocht. Bij de gehanteerde berekening wordt het bedrag van de turnover bepaald door de som van de aan- en verkopen van de beleggingen te verminderen met de som van de uitgifte en inkoop van participaties in de verslagperiode. Hierbij zijn alle beleggingscategorieën betrokken met uitzondering van deposito’s. De POF wordt bepaald door het bedrag van de turnover uit te drukken in een percentage van het gemiddelde poolvermogen van de betreffende pool, waarbij het gemiddelde poolvermogen op identieke wijze wordt berekend zoals voorgeschreven bij de bepaling van de LKF. In 2013 zijn de aan- en verkopen van beleggingen meer dan verdubbeld ten opzichten met 2012. Daar tegenover zijn het aantal toe- en uitreders gehalveerd. Deze effecten leiden tot een hogere POF in 2013. Portefeuille Omloop Factor ASR Expert Pool
31-12-2013
31-12-2012
517,72%
49,52%
Jaarverslag ASR Beleggingspools 2013
31
Transacties met verbonden partijen De ASR Expert Pool kent de volgende relaties met verbonden partijen: ASR Nederland Beleggingsbeheer N.V. is de beheerder van het fonds en brengt een beheervergoeding en servicevergoeding in rekening. ASR Levensverzekering N.V. is participant in de ASR Expert Pool via verkregen participaties. Transacties met verbonden partijen zijn verricht tegen marktconforme tarieven. Personeel De ASR Expert Pool heeft geen personeel in dienst. Kosten verband houdend met de marketing voor de ASR Expert Pool komen voor rekening van de Beheerder. De Beheerder kan het vermogensbeheer uitbesteden door gebruik te maken van externe vermogensbeheerders. Indien hiertoe wordt besloten, zullen de kosten gerelateerd aan het uitbesteden van het vermogensbeheer voor rekening komen van de Beheerder. Overig De beheer- en servicevergoeding zijn vrijgesteld van BTW. Resultaatbestemming Het resultaat van de ASR Expert Pool wordt toegevoegd aan het onverdeeld resultaat, onderdeel van het eigen vermogen. Persoonlijke belangen directie van de Beheerder De directieleden van de Beheerder hadden per 31 december 2013 geen persoonlijke belangen in (de beleggingen van) de ASR Expert Pool als bedoeld in artikel 122 lid 2 Bgfo Wft. Bijzondere gebeurtenissen na balansdatum Er hebben zich in de periode tot aan de openbaarmaking van dit jaarverslag geen gebeurtenissen voorgedaan, die een aanpassing van of een toelichting in de financiële overzichten noodzakelijk maken.
Jaarverslag ASR Beleggingspools 2013
32
Controleverklaring van de onafhankelijke accountant Aan: de Algemene Vergadering van Participanten van ASR Expert Pool
Verklaring betreffende de jaarrekening Wij hebben de jaarrekening over 2013 van ASR Expert Pool te Utrecht gecontroleerd. Deze jaarrekening bestaat uit de balans per 31 december 2013 en de winst-en verliesrekening over 2013 met de toelichting, waarin zijn opgenomen een overzicht van de gehanteerde grondslagen voor financiële verslaggeving en andere toelichtingen.
Verantwoordelijkheden van de beheerder De beheerder van de pool is verantwoordelijk voor het opmaken van de jaarrekening die het vermogen en het resultaat getrouw dient weer te geven, alsmede voor het opstellen van het verslag van de beheerder, beide in overeenstemming met Titel 9 Boek 2 van het in Nederland geldende Burgerlijk Wetboek (BW). De beheerder is tevens verantwoordelijk voor een zodanige interne beheersing als hij noodzakelijk acht om het opmaken van de jaarrekening mogelijk te maken zonder afwijkingen van materieel belang als gevolg van fraude of fouten.
Verantwoordelijkheid van de accountant Onze verantwoordelijkheid is het geven van een oordeel over de jaarrekening op basis van onze controle. Wij hebben onze controle verricht in overeenstemming met Nederlands recht, waaronder de Nederlandse controlestandaarden. Dit vereist dat wij voldoen aan de voor ons geldende ethische voorschriften en dat wij onze controle zodanig plannen en uitvoeren dat een redelijke mate van zekerheid wordt verkregen dat de jaarrekening geen afwijkingen van materieel belang bevat. Een controle omvat het uitvoeren van werkzaamheden ter verkrijging van controle-informatie over de bedragen en de toelichtingen in de jaarrekening. De geselecteerde werkzaamheden zijn afhankelijk van de door de accountant toegepaste oordeelsvorming, met inbegrip van het inschatten van de risico’s dat de jaarrekening een afwijking van materieel belang bevat als gevolg van fraude of fouten. Bij het maken van deze risico-inschattingen neemt de accountant de interne beheersing in aanmerking die relevant is voor het opmaken van de jaarrekening en voor het getrouwe beeld daarvan, gericht op het opzetten van controlewerkzaamheden die passend zijn in de omstandigheden. Deze risico-inschattingen hebben echter niet tot doel een oordeel tot uitdrukking te brengen over de effectiviteit van de interne beheersing van de pool. Een controle omvat tevens het evalueren van de geschiktheid van de gebruikte grondslagen voor financiële verslaggeving en van de redelijkheid van de door de beheerder van de pool gemaakte schattingen, alsmede een evaluatie van het algehele beeld van de jaarrekening. Wij zijn van mening dat de door ons verkregen controle-informatie voldoende en geschikt is om een onderbouwing voor ons oordeel te bieden.
Oordeel Naar ons oordeel geeft de jaarrekening een getrouw beeld van de grootte en samenstelling van het vermogen van ASR Expert Pool per 31 december 2013 en van het resultaat over 2013 in overeenstemming met Titel 9 Boek 2 BW.
Jaarverslag ASR Beleggingspools 2013
33
Verklaring betreffende overige bij of krachtens de wet gestelde eisen Ingevolge artikel 2:393 lid 5 onder e en f BW vermelden wij dat ons geen tekortkomingen zijn gebleken naar aanleiding van het onderzoek of het verslag van de beheerder, voor zover wij dat kunnen beoordelen, overeenkomstig Titel 9 Boek 2 BW is opgesteld, en of de in artikel 2:392 lid 1 onder b tot en met h BW vereiste gegevens zijn toegevoegd. Tevens vermelden wij dat het verslag van de beheerder, voor zover wij dat kunnen beoordelen, verenigbaar is met de jaarrekening zoals vereist in artikel 2:391 lid 4 BW. Amstelveen, 25 april 2014 KPMG Accountants N.V.
W.G. Bakker RA
Jaarverslag ASR Beleggingspools 2013
34
Jaarrekening 2013 ASR Euro Aandelenpool
Jaarrekening 2013 ASR Euro Aandelen Pool
Jaarverslag ASR Beleggingspools 2013
35
Balans ASR Euro Aandelen Pool BALANS PER 31 DECEMBER 2013 (VOOR WINSTBESTEMMING X € 1.000) BAL ANS
31-12-2013
31-12-2012
Referentie
A C T I VA 7
Beleggingen
124.245
72.936
Vorderingen
157
48
8
52
0
11
Liquide middelen Totaal activa
124.454
72.984
PA S S I VA Geplaatst participatiekapitaal Overige reserves Onverdeeld resultaat
103.170
67.935
5.026
-1.101
16.258
6.127
Totaal Eigen Vermogen
124.454
9
72.961
Kortlopende schulden
0
0
10
Rekening-courant ABN Amro
0
23
11
Totaal passiva
124.454
72.984
Intrinsieke waarde ASR Euro Aandelen Pool Intrinsieke waarde Eigen vermogen (x € 1.000) Aantal participaties Intrinsieke waarde in euro’s per participatie
31-12-2013
31-12-2012
31-12-2011
124.454
72.961
1.970.076
1.397.367
4.576 104.357
63,17
52,21
43,85
Jaarverslag ASR Beleggingspools 2013
36
Winst- en verliesrekening ASR Euro Aandelen Pool WINST- EN VERLIESREKENING OVER DE PERIODE 1 JANUARI TOT EN MET 31 DECEMBER (× € 1.000)
01-01-2013 t/m 31-12-2013
WINST- EN VERLIESREKENING
01-01-2012 t/m 31-12-2012
Referentie
OPBRENGSTEN Interest en dividendinkomsten
2.398
747
12
Gerealiseerde resultaten op verkopen
1.737
-306
13
Waardeverandering van beleggingen
12.123
5.686
13
Totaal opbrengsten BEDRIJFSLASTEN Totaal beleggingsresultaat
16.258
6.127
0
0
16.258
6.127
14
Kasstroomoverzicht ASR Euro Aandelen Pool KASSTROOMOVERZICHT OVER DE PERIODE 1 JANUARI TOT EN MET 31 DECEMBER (× € 1.000) VOLGENS DE INDIRECTE METHODE 01-01-2013 t/m 31-12-2013
KASSTROOMOVERZICHT Totaal beleggingsresultaat
01-01-2012 t/m 31-12-2012
16.258
6.127
-13.860
-5.380
Aankopen van beleggingen (-)
-215.689
-87.829
Verkopen van beleggingen (+)
178.240
24.837
-109
-36
0
0
Waardeverandering van beleggingen
Toename (-) / Afname (-) van vorderingen Toename (+) / Afname (-) van schulden Netto kasstroom beleggingsactiviteiten
-35.160
-62.281
Uitgifte participaties
208.665
82.400
Inkoop participaties
-173.430
-20.142
Netto kasstroom uit financieringsactiviteiten Mutatie liquide middelen
Totaal liquide middelen begin verslagperiode Totaal liquide middelen einde verslagperiode Mutatie liquide middelen
35.235
62.258
75
-23
-23
0
52
-23 75
Jaarverslag ASR Beleggingspools 2013
-23
37
Toelichting balans, winst- en verliesrekening en kasstroomoverzicht Grondslagen voor waardering en resultaatbepaling Algemeen Het jaarverslag van ASR Euro Aandelen Pool is opgesteld met inachtneming van de voorschriften voor beleggingsinstellingen uit Boek 2 titel 9 BW, de Richtlijnen voor de Jaarverslaggeving en de Wft, zoals verder uitgewerkt in het Besluit Gedragstoezicht Financiële Ondernemingen. Alle in het jaarverslag opgenomen bedragen zijn in duizenden euro’s, tenzij anders vermeld. Verslagperiode en vergelijkende cijfers De verslagperiode van dit jaarverslag loopt van 1 januari 2013 tot en met 31 december 2013. In de winst-enverliesrekening en het kasstroomoverzicht zijn als vergelijkende cijfers opgenomen de gegevens over de periode 1 januari 2012 tot en met 31 december 2012. Vreemde Valuta Transacties in vreemde valuta worden omgerekend naar euro tegen de koers op de transactiedatum. Activa en passiva luidende in vreemde valuta worden omgerekend naar euro tegen de valutakoers op de balansdatum. Uit de omrekening voortvloeiende valutaverschillen worden in de winst- en verliesrekening verantwoord onder het kopje (niet-) gerealiseerde waardeveranderingen van beleggingen. Per 31 december 2013 houdt de ASR Euro Aandelen Pool geen beleggingen in vreemde valuta. Transacties met verbonden partijen Van een verbonden partij is sprake wanneer een partij beleidsbepalende invloed kan uitoefenen in een andere partij, dan wel invloed van betekenis kan uitoefenen op het financieel en zakelijk beleid van de andere partij. Transacties met verbonden partijen worden verricht tegen marktconforme tarieven.
Beleggingen ASR Euro Aandelen Pool belegt nagenoeg uitsluitend in aandelen van grote ondernemingen die genoteerd zijn aan aandelenbeurzen in landen die tot de eurozone worden gerekend. Tevens heeft de ASR Euro Aandelen Pool de mogelijkheid om te beleggen in afgeleide instrumenten (derivaten) zoals valutatermijntransacties, opties, swaps en futures. Derivaten zullen worden ingezet met inachtneming van de geldende beleggingsrestricties. Tevens kan de ASR Euro Aandelen Pool beleggen in andere Pools, beleggingsfondsen en/of indextrackers. Ongerealiseerde en gerealiseerde waardeveranderingen in de portefeuille worden verantwoord in de winst- en verliesrekening. Aan- en verkoopkosten van beleggingen worden direct in het aankoopbedrag respectievelijk verkoopbedrag van de beleggingen opgenomen en vormen derhalve onderdeel van de waardeverandering van de beleggingen. Liquide middelen Als liquide middelen worden aangemerkt de rekening-courant tegoeden bij banken. Mogelijk aanwezige kasvoorraden alsmede uitstaande (termijn-) deposito’s worden aangemerkt als liquide middelen voor zover deze niet tot de beleggingen worden gerekend. Overige activa en passiva Overige activa en passiva worden gewaardeerd tegen geamortiseerde kostprijs. De vorderingen, voor zover nodig, onder aftrek van een voorziening wegens oninbaarheid. Jaarverslag ASR Beleggingspools 2013
38
Verwerking van participaties De uit hoofde van uitgifte, respectievelijk inname van participaties ontvangen, respectievelijk betaalde bedragen worden in het eigen vermogen verwerkt. Resultaatbepaling Het resultaat wordt bepaald als het verschil tussen enerzijds de baten, zoals in het verslagjaar gedeclareerde dividenden, interest, opbrengsten uit verbruikleen effecten, koersresultaten en valutaresultaten en anderzijds de lasten, zoals de rentelasten. Baten en lasten worden toegerekend aan de periode waarop zij betrekking hebben. Resultaten in vreemde valuta worden omgerekend in euro’s tegen de per transactiedatum geldende valutakoersen. Grondslagen voor de belastingbepaling De ASR Euro Aandelen Pool is fiscaal transparant, wat inhoudt dat alle beleggingen en beleggingsresultaten rechtstreeks worden toegerekend aan de participanten in de Pool. De Pool is derhalve niet belastingplichtig voor de vennootschapsbelasting. Beheervergoeding Aan de ASR Euro Aandelen Pool worden geen kosten in rekening gebracht voor het beheer van het poolvermogen door de Beheerder. Servicevergoeding Aan de ASR Euro Aandelen Pool wordt geen servicevergoeding in rekening gebracht ten behoeve van de Beheerder. Kosten in verband met beleggingen in andere beleggingspools of beleggingsfondsen Indien de ASR Euro Aandelen Pool belegt in andere beleggingspools of beleggingsfondsen kunnen de binnen deze fondsen gemaakte kosten, zoals beheervergoeding, servicevergoeding en overige kosten, indirect ten laste van de Pool komen. De ASR Euro Aandelen Pool heeft in het informatiememorandum uitdrukkelijk de mogelijkheid voorbehouden om in andere beleggingsfondsen te beleggen. De ASR Euro Aandelen Pool zal er naar streven het totale kostenniveau, inclusief de kosten van onderliggende fondsen, op een gelijkwaardig niveau te houden als in de situatie waarin de beleggingen zonder tussenkomst van een ander beleggingsfonds zouden plaatsvinden. Indien een gedeelte van de in rekening gebrachte vergoedingen binnen de beleggingsfondsen waarin wordt belegd, wordt terugbetaald (zogenaamde retourprovisie), komt deze ten gunste van de Pool.
Jaarverslag ASR Beleggingspools 2013
39
Toelichting ASR Euro Aandelen Pool 7. Beleggingen De beleggingen kunnen als volgt worden gespecificeerd (x € 1.000) BELEGGINGEN
31-12-2013
31-12-2012
124.245
72.936
Aandelen Geplaatst gedurende de verslagperiode
Het verloop van de beleggingen gedurende de verslagperiode is als volgt (x1.000): VERLOOPOVERZICHT BELEGGINGEN 2013
Fonds
Marktwaarde 31-12-2012
EAP
72.936
Waardeverandering Aankopen
215.689
Verkopen
-178.240
Gerealiseerd
Ongerealiseerd
1.737
12.123
Marktwaarde 31-12-2013 124.245
VERLOOPOVERZICHT BELEGGINGEN 2012
Fonds
Marktwaarde 31-12-2011
EAP
4.564
Waardeverandering Aankopen
87.829
Verkopen
-24.837
Gerealiseerd
Ongerealiseerd
-306
5.686
Marktwaarde 31-12-2012 72.936
8. Vorderingen De overige vorderingen hebben looptijd korter dan één jaar en kunnen als volgt worden onderverdeeld (x € 1.000): VO R D E R I N G E N Terugvorderbare dividendbelasting Te verrekenen dividendbelasting Interest banken Overlopende activa
31-12-2013
31-12-2012
7
31
122
2
7
1
21
14
157
48
.
Jaarverslag ASR Beleggingspools 2013
40
9. Geplaatst participatiekapitaal, onverdeeld resultaat en overige reserves Het verloop van het geplaatst participatiekapitaal gedurende de verslagperiode is als volgt (x € 1.000):
GEPLAATST PARTICIPATIEKAPITAAL
31-12-2013
31-12-2012
67.935
5.677
Stand begin verslagperiode Geplaatst Geplaatst gedurende gedurende de de verslagperiode verslagperiode
208.665
82.400
Ingekocht gedurende de verslagperiode
-173.430
-20.142
103.170
67.935
Stand eind verslagperiode
V E R LO O P OV E R Z I C H T A A N T A L PA RT I C I PAT I E S 2013 EAP
V E R LO O P OV E R Z I C H T A A N T A L PA RT I C I PAT I E S 2012 EAP
Aantal 31-12-2012 1.397.367
Aantal 31-12-2011 104.357
Aantal 31-12-2013
Uitgifte
Inkoop
3.715.346
-3.142.637
Uitgifte
Inkoop
1.737.570
-444.560
1.397.367
31-12-2013
31-12-2012
6.127
-829
-6.127
829
1.970.076
Aantal 31-12-2012
Het verloop van het onverdeeld resultaat gedurende de verslagperiode is als volgt (x € 1.000): O N V E R D E E L D R E S U LTA AT Stand begin verslagperiode Toevoeging resp. onttrekking aan overige reserves Onverdeeld resultaat
16.258
6.127
Stand eind verslagperiode
16.258
6.127
31-12-2013
31-12-2012
-1.101
-272
6.127
-829
5.026
-1.101
Het verloop van de overige reserves gedurende de verslagperiode is als volgt (x € 1.000): OV E R I G E R E S E RV E S Stand begin verslagperiode Toevoeging resp. onttrekking verslagperiode Stand eind verslagperiode
Jaarverslag ASR Beleggingspools 2013
41
10. Kortlopende schulden De kortlopende schulden hebben allen een looptijd korter dan één jaar en kunnen als volgt worden onderverdeeld (x € 1.000): KO RT LO P E N D E S C H U L D E N
31-12-2013
31-12-2012
Stand begin verslagperiode Mutatie kortlopende schulden
0
0
0
0
Stand eind verslagperiode
0
0
11. Liquide middelen De liquide middelen betreffen direct opeisbare tegoeden bij banken.
12. Interest- en dividendinkomsten De interest- en dividendinkomsten kunnen als volgt worden gespecificeerd (x € 1.000):
INTEREST- EN DIVIDENDINKOMSTEN
01-01-2013 t/m 31-12-2013
01-01-2012 t/m 31-12-2012
Interest op bankrekeningen Dividend
-12 2.410
0 747
Totaal
2.398
747
13. Waardeveranderingen van beleggingen De ongerealiseerde waardeveranderingen in de aangehouden beleggingen zijn inclusief aankoopkosten. De gerealiseerde waardeveranderingen zijn de resultaten uit hoofde van verkopen (inclusief verkoopkosten).
14. Bedrijfslasten De bedrijfslasten zijn als volgt te specificeren (x € 1.000):
BEDRIJFSLASTEN
01-01-2013 t/m 31-12-2013
01-01-2012 t/m 31-12-2012
Beheervergoeding
0
1
Servicevergoeding
0
0
Totaal
0
1
Jaarverslag ASR Beleggingspools 2013
42
Overige informatie Lopende Kosten Factor ASR Euro Aandelen Pool hanteert de total expense ratio (TER) om de kosten in de pool weer te geven. Per 1 juli 2012 zijn de regels over kostentransparantie gewijzigd. Op basis van artikel 5:2 van de Nadere Regeling Gedragsregels Financiële Ondernemingen (NRgfo) is de toelichting van de lopende kosten factor (LKF) vereist in het (half)jaarverslag. Ondanks dat de Pools niet onder toezicht staan van de AFM hebben we de LKF opgenomen in het jaarverslag ter vergelijking met de jaarverslagen van de ASR Fondsen die wel onder AFM toezicht vallen. De LKF is gelijk aan de factor van de totale kosten die ten laste van ASR Euro Aandelen Pool komen ten opzichte van het gemiddelde poolvermogen. Het verschil tussen de TER en de LKF is als volgt. Het gemiddelde poolvermogen bij de TER wordt berekend door het gemiddelde op vijf meetmomenten te nemen. Bij de LKF wordt het gemiddelde bepaald op basis van de frequentie waarmee de net asset value (NAV) wordt afgegeven. Alle NAV’s die gedurende de verslagperiode worden afgegeven, worden opgeteld en gedeeld door het aantal afgegeven NAV’s. De LKF geeft daarmee een nauwkeuriger niveau van de kosten weer dan de TER. Er is geen verschil in het niveau van de kosten van de Pools bij de berekening van de TER en de LKF. De lopende kosten van een beleggingspool omvatten alle kosten die in de betreffende verslagperiode ten laste van de Pools zijn gebracht, exclusief de kosten van beleggingstransacties en interestkosten. De lopende kosten worden uitgedrukt in procenten van de gemiddelde NAV van de betreffende pool in de verslagperiode. Aangezien ASR Geldmarkt Pool geen beheer- en servicevergoeding in rekening brengt is de lopende kosten factor nihil.
Lopende Kosten Factor
Informatiememorandum
31-12-2013
31-12-2012
ASR Euro Aandelen Pool
0,00%
0,00%
0,00%
Portefeuille Omloop Factor (POF) Op basis van artikel 5:2 van de Nadere Regeling Gedragsregels Financiële Ondernemingen (Nrgfo) dient in de toelichting van het (half)jaarverslag inzicht te worden verschaft in de omloopsnelheid van de activa door middel van de Portefeuille Omloop Factor’ (POF). Ondanks dat de Pools niet onder toezicht staan van de AFM hebben we de POF opgenomen in het jaarverslag ter vergelijking met de jaarverslagen van de ASR Fondsen die wel onder AFM toezicht vallen. De POF geeft een indicatie van de omloopsnelheid van de beleggingen ten opzichte van het gemiddelde fondsvermogen en is een maatstaf voor de mate van een actief of minder actief beleggingsbeleid. Zo betekent een omloopfactor van 200 dat in een jaar twee keer alle beleggingen uit de portefeuille zijn gekocht en verkocht. Bij de gehanteerde berekening wordt het bedrag van de turnover bepaald door de som van de aan- en verkopen van de beleggingen te verminderen met de som van de uitgifte en inkoop van participaties in de verslagperiode. Hierbij zijn alle beleggingscategorieën betrokken met uitzondering van deposito’s. De POF wordt bepaald door het bedrag van de turnover uit te drukken in een percentage van het gemiddelde poolvermogen van het betreffende pool, waarbij het gemiddelde poolvermogen op identieke wijze wordt berekend zoals voorgeschreven bij de bepaling van de LKF.
Portefeuille Omloop Factor ASR Euro Aandelen Pool
31-12-2013
31-12-2012
11,62%
31,72%
Jaarverslag ASR Beleggingspools 2013
43
Transacties met verbonden partijen De ASR Euro Aandelen Pool kent de volgende relaties met verbonden partijen:
De ASR Expert Pool is de enige participant in de ASR Euro Aandelen Pool via verkregen participaties.
Transacties met verbonden partijen zijn verricht tegen marktconforme tarieven. Beheer- en Servicevergoeding De ASR Euro Aandelen Pool brengt geen beheer- en servicevergoeding in rekening. Personeel De ASR Euro Aandelen Pool heeft geen personeel in dienst. Kosten verband houdend met de marketing voor de Pool komen voor rekening van de Beheerder. De Beheerder kan het vermogensbeheer uitbesteden door gebruik te maken van externe vermogensbeheerders. Indien hiertoe wordt besloten, zullen de kosten gerelateerd aan het uitbesteden van het vermogensbeheer voor rekening komen van de Beheerder. Resultaatbestemming Het resultaat van de ASR Euro Aandelen Pool wordt toegevoegd aan het Onverdeeld resultaat, onderdeel van het eigen vermogen. Persoonlijke belangen directie van de Beheerder De directieleden van de Beheerder hadden per 31 december 2013 geen persoonlijke belang in (de beleggingen van) de ASR Euro Aandelen Pool als bedoeld in artikel 122 lid 2 Bgfo Wft. Bijzondere gebeurtenissen na balansdatum Er hebben zich in de periode tot aan de openbaarmaking van dit jaarverslag geen gebeurtenissen voorgedaan, die een aanpassing van of een toelichting in de financiële overzichten noodzakelijk maken.
Jaarverslag ASR Beleggingspools 2013
44
Controleverklaring van de onafhankelijke accountant Aan: de Algemene Vergadering van Participanten van ASR Euro Aandelen Pool
Verklaring betreffende de jaarrekening Wij hebben de jaarrekening over 2013 van ASR Euro Aandelen Pool te Utrecht gecontroleerd. Deze jaarrekening bestaat uit de balans per 31 december 2013 en de winst-en verliesrekening over 2013 met de toelichting, waarin zijn opgenomen een overzicht van de gehanteerde grondslagen voor financiële verslaggeving en andere toelichtingen.
Verantwoordelijkheden van de beheerder De beheerder van de pool is verantwoordelijk voor het opmaken van de jaarrekening die het vermogen en het resultaat getrouw dient weer te geven, alsmede voor het opstellen van het verslag van de beheerder, beide in overeenstemming met Titel 9 Boek 2 van het in Nederland geldende Burgerlijk Wetboek (BW). De beheerder is tevens verantwoordelijk voor een zodanige interne beheersing als hij noodzakelijk acht om het opmaken van de jaarrekening mogelijk te maken zonder afwijkingen van materieel belang als gevolg van fraude of fouten.
Verantwoordelijkheid van de accountant Onze verantwoordelijkheid is het geven van een oordeel over de jaarrekening op basis van onze controle. Wij hebben onze controle verricht in overeenstemming met Nederlands recht, waaronder de Nederlandse controlestandaarden. Dit vereist dat wij voldoen aan de voor ons geldende ethische voorschriften en dat wij onze controle zodanig plannen en uitvoeren dat een redelijke mate van zekerheid wordt verkregen dat de jaarrekening geen afwijkingen van materieel belang bevat. Een controle omvat het uitvoeren van werkzaamheden ter verkrijging van controle-informatie over de bedragen en de toelichtingen in de jaarrekening. De geselecteerde werkzaamheden zijn afhankelijk van de door de accountant toegepaste oordeelsvorming, met inbegrip van het inschatten van de risico’s dat de jaarrekening een afwijking van materieel belang bevat als gevolg van fraude of fouten. Bij het maken van deze risico-inschattingen neemt de accountant de interne beheersing in aanmerking die relevant is voor het opmaken van de jaarrekening en voor het getrouwe beeld daarvan, gericht op het opzetten van controlewerkzaamheden die passend zijn in de omstandigheden. Deze risico-inschattingen hebben echter niet tot doel een oordeel tot uitdrukking te brengen over de effectiviteit van de interne beheersing van de pool. Een controle omvat tevens het evalueren van de geschiktheid van de gebruikte grondslagen voor financiële verslaggeving en van de redelijkheid van de door de beheerder van de pool gemaakte schattingen, alsmede een evaluatie van het algehele beeld van de jaarrekening. Wij zijn van mening dat de door ons verkregen controle-informatie voldoende en geschikt is om een onderbouwing voor ons oordeel te bieden.
Oordeel Naar ons oordeel geeft de jaarrekening een getrouw beeld van de grootte en samenstelling van het vermogen van ASR Euro Aandelen Pool per 31 december 2013 en van het resultaat over 2013 in overeenstemming met Titel 9 Boek 2 BW.
Jaarverslag ASR Beleggingspools 2013
45
Verklaring betreffende overige bij of krachtens de wet gestelde eisen Ingevolge artikel 2:393 lid 5 onder e en f BW vermelden wij dat ons geen tekortkomingen zijn gebleken naar aanleiding van het onderzoek of het verslag van de beheerder, voor zover wij dat kunnen beoordelen, overeenkomstig Titel 9 Boek 2 BW is opgesteld, en of de in artikel 2:392 lid 1 onder b tot en met h BW vereiste gegevens zijn toegevoegd. Tevens vermelden wij dat het verslag van de beheerder, voor zover wij dat kunnen beoordelen, verenigbaar is met de jaarrekening zoals vereist in artikel 2:391 lid 4 BW. Amstelveen, 25 april 2014 KPMG Accountants N.V.
W.G. Bakker RA
Jaarverslag ASR Beleggingspools 2013
46
Jaarrekening 2013 ASR Geldmarkt Pool
Jaarrekening 2013 ASR Geldmarkt Pool
Jaarverslag ASR Beleggingspools 2013
47
Balans ASR Geldmarkt Pool BALANS PER 31 DECEMBER 2013 (VOOR WINSTBESTEMMING X € 1.000) BAL ANS
31-12-2013
31-12-2012
Referentie
A C T I VA Beleggingen
0
0
Vorderingen
5
3
15
38.262
30.338
16
Liquide middelen Totaal activa
38.267
30.341
PA S S I VA Geplaatst participatiekapitaal
38.169
30.269
Overige reserves
72
30
Onverdeeld resultaat
26
42
Totaal Eigen Vermogen Kortlopende schulden
38.267
17
30.341
0
0
Totaal passiva
38.267
30.341
Intrinsieke waarde ASR Geldmarkt Pool Intrinsieke waarde Eigen vermogen (x € 1.000) Aantal participaties Intrinsieke waarde in euro’s per participatie
31-12-2013
31-12-2012
31-12-2011
38.267
30.341
6.100
752.191
596.926
120.290
50,87
50,83
50,71
Jaarverslag ASR Beleggingspools 2013
48
Winst- en verliesrekening ASR Geldmarkt Pool WINST- EN VERLIESREKENING OVER DE PERIODE 1 JANUARI TOT EN MET 31 DECEMBER (× € 1.000)
01-01-2013 t/m 31-12-2013
WINST- EN VERLIESREKENING
01-01-2012 t/m 31-12-2012
Referentie
OPBRENGSTEN Interest en dividendinkomsten
26
42
Gerealiseerde resultaten op verkopen
0
0
Waardeverandering van beleggingen
0
18
0
Totaal opbrengsten BEDRIJFSLASTEN Totaal beleggingsresultaat
26
42
0
0
26
42
Kasstroomoverzicht ASR Geldmarkt Pool KASSTROOMOVERZICHT OVER DE PERIODE 1 JANUARI TOT EN MET 31 DECEMBER (× € 1.000) VOLGENS DE INDIRECTE METHODE 01-01-2013 t/m 31-12-2013
KASSTROOMOVERZICHT Totaal beleggingsresultaat Waardeverandering van beleggingen
0
42 0
Aankopen van beleggingen (-)
0
0
Verkopen van beleggingen (+)
0
0
-2
0
0
0
Toename (-) / Afname (-) van vorderingen Toename (+) / Afname (-) van schulden
26
01-01-2012 t/m 31-12-2012
Netto kasstroom beleggingsactiviteiten
24
42
Uitgifte participaties
199.730
68.349
Inkoop participaties
-191.830
-44.150
Netto kasstroom uit financieringsactiviteiten
7.900
24.199
Mutatie liquide middelen
7.924
24.241
Totaal liquide middelen begin verslagperiode
30.338
6.097
Totaal liquide middelen einde verslagperiode
38.262
30.338
Mutatie liquide middelen
7.924
Jaarverslag ASR Beleggingspools 2013
24.241
49
Toelichting balans, winst- en verliesrekening en kasstroomoverzicht Grondslagen voor waardering en resultaatbepaling Algemeen Het jaarverslag van ASR Geldmarkt Pool is opgesteld met inachtneming van de voorschriften voor beleggingsinstellingen uit Boek 2 titel 9 BW, de Richtlijnen voor de Jaarverslaggeving en de Wft, zoals verder uitgewerkt in het Besluit Gedragstoezicht Financiële Ondernemingen. Alle in het jaarverslag opgenomen bedragen zijn in duizenden euro’s, tenzij anders vermeld. Verslagperiode en vergelijkende cijfers De verslagperiode van dit jaarverslag loopt van 1 januari 2013 tot en met 31 december 2013. In de winst-en-verliesrekening en het kasstroomoverzicht zijn als vergelijkende cijfers opgenomen de gegevens over de periode 1 januari 2012 tot en met 31 december 2012. Vreemde Valuta Transacties in vreemde valuta worden omgerekend naar euro tegen de koers op de transactiedatum. Activa en passiva luidende in vreemde valuta worden omgerekend naar euro tegen de valutakoers op de balansdatum. Uit de omrekening voortvloeiende valutaverschillen worden in de winst- en verliesrekening verantwoord onder het kopje (niet-) gerealiseerde waardeveranderingen van beleggingen. Per 31 december 2013 heeft de ASR Geldmarkt Pool geen beleggingen in vreemde valuta. Transacties met verbonden partijen Van een verbonden partij is sprake wanneer een partij beleidsbepalende invloed kan uitoefenen in een andere partij, dan wel invloed van betekenis kan uitoefenen op het financieel en zakelijk beleid van de andere partij. Transacties met verbonden partijen worden verricht tegen marktconforme tarieven. Beleggingen De beleggingen in geldmarktproducten worden individueel gewaardeerd tegen marktwaarde, welke op balansdatum is gelijkgesteld aan de slotkoers op de beurs (middenkoers) of gebaseerd is op ontvangen brokerquotes. Ongerealiseerde en gerealiseerde waardeveranderingen in de portefeuille worden verantwoord in de winst- en verliesrekening. Aan- en verkoopkosten van beleggingen worden direct in het aankoopbedrag respectievelijk verkoopbedrag van de beleggingen opgenomen en vormen derhalve onderdeel van de waardeverandering van de beleggingen. Liquide middelen Als liquide middelen worden aangemerkt de rekening-courant tegoeden bij banken. Mogelijk aanwezige kasvoorraden alsmede uitstaande (termijn-) deposito’s worden aangemerkt als liquide middelen voor zover deze niet tot de beleggingen worden gerekend. Overige activa en passiva Overige activa en passiva worden gewaardeerd tegen de geamortiseerde kostprijs. De vorderingen, voor zover nodig, onder aftrek van een voorziening wegens oninbaarheid.
Jaarverslag ASR Beleggingspools 2013
50
Verwerking van participaties De uit hoofde van uitgifte, respectievelijk inname van participaties ontvangen, respectievelijk betaalde bedragen worden in het eigen vermogen verwerkt. Resultaatbepaling Het resultaat wordt bepaald als het verschil tussen enerzijds de baten, zoals interest, opbrengsten uit verbruikleen effecten, koersresultaten en valutaresultaten, en anderzijds de lasten, zoals de rentelasten. Baten en lasten worden toegerekend aan de periode waarop zij betrekking hebben. Resultaten in vreemde valuta worden omgerekend in euro’s tegen de per transactiedatum geldende valutakoersen. Grondslagen voor de belastingbepaling De ASR Geldmarkt Pool is fiscaal transparant, wat inhoudt dat alle beleggingen en beleggingsresultaten rechtstreeks worden toegerekend aan de participanten in de Pool. De Pool is derhalve niet belastingplichtig voor de vennootschapsbelasting. Beheervergoeding Aan de ASR Geldmarkt Pool worden geen kosten in rekening gebracht voor het beheer van het poolvermogen door de Beheerder. Servicevergoeding De Beheerder ontvangt geen servicevergoeding. Kosten in verband met beleggingen in andere beleggingspools of beleggingsfondsen Indien de ASR Geldmarkt Pool belegt in andere beleggingspools of beleggingsfondsen kan de binnen deze fondsen gemaakte kosten, zoals beheervergoeding, servicevergoeding en overige kosten, indirect ten laste van de Pool komen. De ASR Geldmarkt Pool heeft in het informatiememorandum uitdrukkelijk de mogelijkheid voorbehouden om in andere beleggingsfondsen te beleggen. De ASR Geldmarkt Pool zal er naar streven het totale kostenniveau, inclusief de kosten van onderliggende fondsen, op een gelijkwaardig niveau te houden als in de situatie waarin de beleggingen zonder tussenkomst van een ander beleggingsfonds zouden plaatsvinden. Indien een gedeelte van de in rekening gebrachte vergoedingen binnen de beleggingsfondsen waarin wordt belegd wordt terugbetaald (zogenaamde retourprovisie), komt dit ten gunste van de ASR Geldmarkt Pool. Kosten bij uitgifte en inname van participaties Bij uitgifte en inname van participaties worden door de Pool geen kosten in rekening gebracht. Fiscale aspecten ASR Geldmarkt Pool De Pool is niet belastingplichtig voor de vennootschapsbelasting of een andere belastingheffing naar de winst. De Pool kan geen dividend uitkeren in de zin van de Wet op de Dividendbelasting 1965. Het resultaat van de ASR Geldmarkt Pool wordt verdisconteerd in de waarde van de ASR Geldmarkt Pool en daarmee direct toegerekend aan participanten van de ASR Geldmarkt Pool.
Jaarverslag ASR Beleggingspools 2013
51
Kasstroomoverzicht Het kasstroomoverzicht is opgesteld volgens zogenaamde “indirecte methode” waarbij onderscheid is gemaakt tussen kasstromen uit beleggings- en financieringsactiviteiten. De liquide middelen betreffen direct opeisbare tegoeden bij banken. Bij de kasstroom uit beleggingsactiviteiten wordt het resultaat gecorrigeerd voor kosten welke geen uitgaven zijn en opbrengsten welke geen ontvangsten zijn.
Jaarverslag ASR Beleggingspools 2013
52
Toelichting ASR Geldmarkt Pool
15. Vorderingen De overige vorderingen hebben looptijd korter dan één jaar en kunnen als volgt worden onderverdeeld (x € 1.000): VO R D E R I N G E N
31-12-2013
31-12-2012
5
3
Interest op bankrekeningen
16. Liquide middelen De liquide middelen betreffen direct opeisbare tegoeden bij banken. 17. Geplaatst participatiekapitaal, onverdeeld resultaat en overige reserves Het verloop van het geplaatst participatiekapitaal gedurende de verslagperiode is als volgt (x € 1.000): GEPLAATST PARTICIPATIEKAPITAAL
31-12-2013
31-12-2012
Stand begin verslagperiode Geplaatst Geplaatst gedurende gedurende de de verslagperiode verslagperiode
30.269
6.070
199.730
68.349
Ingekocht gedurende de verslagperiode
-191.830
-44.150
38.169
30.269
Stand eind verslagperiode
V E R LO O P OV E R Z I C H T A A N T A L PA RT I C I PAT I E S 2013 GMP
V E R LO O P OV E R Z I C H T A A N T A L PA RT I C I PAT I E S 2012 GMP
Aantal 31-12-2012 596.926
Aantal 31-12-2011 120.290
Uitgifte
Inkoop
3.928.044
-3.772.779
Uitgifte
Inkoop
1.345.650
-869.014
Aantal 31-12-2013 752.191
Aantal 31-12-2012 596.926
Het verloop van het onverdeeld resultaat gedurende de verslagperiode is als volgt (x € 1.000): 31-12-2013
31-12-2012
42 -42
18 -18
Onverdeeld resultaat
26
42
Stand eind verslagperiode
26
42
O N V E R D E E L D R E S U LTA AT Stand begin verslagperiode Dotatie aan overige reserves
Jaarverslag ASR Beleggingspools 2013
53
Het verloop van de overige reserves gedurende de verslagperiode is als volgt (x € 1.000): OV E R I G E R E S E RV E S
31-12-2013
31-12-2012
Dotatie verslagperiode
30 42
12 18
Stand eind verslagperiode
72
30
01-01-2013 t/m 31-12-2013
01-01-2011 t/m 31-12-2012
Stand begin verslagperiode
18. Interest- en dividendinkomsten De interest- en dividendinkomsten kunnen als volgt worden gespecificeerd (x € 1.000):
INTEREST- EN DIVIDENDINKOMSTEN Interest op bankrekeningen
26
42
Totaal
26
42
Jaarverslag ASR Beleggingspools 2013
54
Overige informatie Lopende Kosten Factor (LKF)
ASR Geldmarkt Pool hanteert de total expense ratio (TER) om de kosten in de pool weer te geven. Per 1 juli 2012 zijn de regels over kostentransparantie gewijzigd. Op basis van artikel 5:2 van de Nadere Regeling Gedragsregels Financiële Ondernemingen (NRgfo) is de toelichting van de lopende kosten factor (LKF) vereist in het (half)jaarverslag. Ondanks dat de Pools niet onder toezicht staan van de AFM hebben we de LKF opgenomen in het jaarverslag ter vergelijking met de jaarverslagen van de ASR Fondsen die wel onder AFM toezicht vallen. De LKF is gelijk aan de factor van de totale kosten die ten laste van ASR Geldmarkt Pool komen ten opzichte van het gemiddelde poolvermogen. Het verschil tussen de TER en de LKF is als volgt. Het gemiddelde poolvermogen bij de TER wordt berekend door het gemiddelde op vijf meetmomenten te nemen. Bij de LKF wordt het gemiddelde bepaald op basis van de frequentie waarmee de net asset value (NAV) wordt afgegeven. Alle NAV’s die gedurende de verslagperiode worden afgegeven, worden opgeteld en gedeeld door het aantal afgegeven NAV’s. De LKF geeft daarmee een nauwkeuriger niveau van de kosten weer dan de TER. Aangezien ASR Geldmarkt Pool geen beheer- en servicevergoeding in rekening brengt is de kostenratio nihil. Er is geen verschil in het niveau van de kosten van de Pools bij de berekening van de TER en de LKF. De lopende kosten van een beleggingspool omvatten alle kosten die in de betreffende verslagperiode ten laste van de Pools zijn gebracht, exclusief de kosten van beleggingstransacties en interestkosten. De lopende kosten worden uitgedrukt in procenten van de gemiddelde NAV van de betreffende Pool in de verslagperiode.
Lopende Kosten Factor
Informatiememorandum
31-12-2013
31-12-2012
0,00%
0,00%
0,00%
ASR Geldmarkt Pool
Portefeuille Omloop Factor (POF) Op basis van artikel 5:2 van de Nadere Regeling Gedragsregels Financiële Ondernemingen (Nrgfo) dient in de toelichting van het (half)jaarverslag inzicht te worden verschaft in de omloopsnelheid van de activa door middel van de Portefeuille Omloop Factor’ (POF). Ondanks dat de Pools niet onder toezicht staan van de AFM is de POF toch opgenomen in het jaarverslag ter vergelijking met de jaarverslagen van de ASR Fondsen die wel onder AFM toezicht vallen. De POF geeft een indicatie van de omloopsnelheid van de beleggingen ten opzichte van het gemiddelde fondsvermogen en is een maatstaf voor de mate van een actief of minder actief beleggingsbeleid. Zo betekent een omloopfactor van 200 dat in een jaar twee keer alle beleggingen uit de portefeuille zijn gekocht en verkocht. Bij de gehanteerde berekening wordt het bedrag van de turnover bepaald door de som van de aan- en verkopen van de beleggingen te verminderen met de som van de uitgifte en inkoop van participaties in de verslagperiode. Hierbij zijn alle beleggingscategorieën betrokken met uitzondering van deposito’s. De POF wordt bepaald door het bedrag van de turnover uit te drukken in een percentage van het gemiddelde poolvermogen van de betreffende pool, waarbij het gemiddelde poolvermogen op identieke wijze wordt berekend zoals voorgeschreven bij de bepaling van de LKF. Portefeuille Omloop Factor ASR Geldmarkt Pool
31-12-2013
31-12-2012
0,00%
0,00%
Jaarverslag ASR Beleggingspools 2013
55
Transacties met verbonden partijen
De ASR Geldmarkt Pool kent de volgende relaties met verbonden partijen:
De ASR Expert Pool is de enige participant in de ASR Geldmarkt Pool via verkregen participaties.
Transacties met verbonden partijen zijn verricht tegen marktconforme tarieven. Beheer- en servicevergoeding De ASR Geldmarkt Pool brengt geen beheer- en servicevergoeding in rekening. Personeel De ASR Geldmarkt Pool heeft geen personeel in dienst. Kosten verband houdend met de marketing voor de Pool komen voor rekening van de Beheerder. De Beheerder kan het vermogensbeheer uitbesteden door gebruik te maken van externe vermogensbeheerders. Indien hiertoe wordt besloten, zullen de kosten gerelateerd aan het uitbesteden van het vermogensbeheer voor rekening komen van de Beheerder. Resultaatbestemming Het resultaat van de ASR Geldmarkt Pool wordt toegevoegd aan het Onverdeeld resultaat, onderdeel van het eigen vermogen. Persoonlijke belangen directie van de Beheerder De directieleden van de Beheerder hadden per 31 december 2013 geen persoonlijke belang in (de beleggingen van) de ASR Geldmarkt Pool als bedoeld in artikel 122 lid 2 Bgfo Wft. Bijzondere gebeurtenissen na balansdatum Er hebben zich in de periode tot aan de openbaarmaking van dit jaarverslag geen gebeurtenissen voorgedaan, die een aanpassing van of een toelichting in de financiële overzichten noodzakelijk maken.
Jaarverslag ASR Beleggingspools 2013
56
Controleverklaring van de onafhankelijke accountant Aan: de Algemene Vergadering van Participanten van ASR Geldmarkt Pool
Verklaring betreffende de jaarrekening Wij hebben de jaarrekening over 2013 van ASR Geldmarkt Pool te Utrecht gecontroleerd. Deze jaarrekening bestaat uit de balans per 31 december 2013 en de winst-en verliesrekening over 2013 met de toelichting, waarin zijn opgenomen een overzicht van de gehanteerde grondslagen voor financiële verslaggeving en andere toelichtingen.
Verantwoordelijkheden van de beheerder De beheerder van de pool is verantwoordelijk voor het opmaken van de jaarrekening die het vermogen en het resultaat getrouw dient weer te geven, alsmede voor het opstellen van het verslag van de beheerder, beide in overeenstemming met Titel 9 Boek 2 van het in Nederland geldende Burgerlijk Wetboek (BW). De beheerder is tevens verantwoordelijk voor een zodanige interne beheersing als hij noodzakelijk acht om het opmaken van de jaarrekening mogelijk te maken zonder afwijkingen van materieel belang als gevolg van fraude of fouten.
Verantwoordelijkheid van de accountant Onze verantwoordelijkheid is het geven van een oordeel over de jaarrekening op basis van onze controle. Wij hebben onze controle verricht in overeenstemming met Nederlands recht, waaronder de Nederlandse controlestandaarden. Dit vereist dat wij voldoen aan de voor ons geldende ethische voorschriften en dat wij onze controle zodanig plannen en uitvoeren dat een redelijke mate van zekerheid wordt verkregen dat de jaarrekening geen afwijkingen van materieel belang bevat. Een controle omvat het uitvoeren van werkzaamheden ter verkrijging van controle-informatie over de bedragen en de toelichtingen in de jaarrekening. De geselecteerde werkzaamheden zijn afhankelijk van de door de accountant toegepaste oordeelsvorming, met inbegrip van het inschatten van de risico’s dat de jaarrekening een afwijking van materieel belang bevat als gevolg van fraude of fouten. Bij het maken van deze risico-inschattingen neemt de accountant de interne beheersing in aanmerking die relevant is voor het opmaken van de jaarrekening en voor het getrouwe beeld daarvan, gericht op het opzetten van controlewerkzaamheden die passend zijn in de omstandigheden. Deze risico-inschattingen hebben echter niet tot doel een oordeel tot uitdrukking te brengen over de effectiviteit van de interne beheersing van de pool. Een controle omvat tevens het evalueren van de geschiktheid van de gebruikte grondslagen voor financiële verslaggeving en van de redelijkheid van de door de beheerder van de pool gemaakte schattingen, alsmede een evaluatie van het algehele beeld van de jaarrekening. Wij zijn van mening dat de door ons verkregen controle-informatie voldoende en geschikt is om een onderbouwing voor ons oordeel te bieden.
Jaarverslag ASR Beleggingspools 2013
57
Oordeel Naar ons oordeel geeft de jaarrekening een getrouw beeld van de grootte en samenstelling van het vermogen van ASR Geldmarkt Pool per 31 december 2013 en van het resultaat over 2013 in overeenstemming met Titel 9 Boek 2 BW.
Verklaring betreffende overige bij of krachtens de wet gestelde eisen Ingevolge artikel 2:393 lid 5 onder e en f BW vermelden wij dat ons geen tekortkomingen zijn gebleken naar aanleiding van het onderzoek of het verslag van de beheerder, voor zover wij dat kunnen beoordelen, overeenkomstig Titel 9 Boek 2 BW is opgesteld, en of de in artikel 2:392 lid 1 onder b tot en met h BW vereiste gegevens zijn toegevoegd. Tevens vermelden wij dat het verslag van de beheerder, voor zover wij dat kunnen beoordelen, verenigbaar is met de jaarrekening zoals vereist in artikel 2:391 lid 4 BW. Amstelveen, 25 april 2014 KPMG Accountants N.V.
W.G. Bakker RA
Jaarverslag ASR Beleggingspools 2013
58
Bijlagen
Bijlagen
Jaarverslag ASR Beleggingspools 2013
59
Specificatie beleggingen ASR Beleggingspools Per 31-12-2013 in euro’s, exclusief liquide middelen. ASR EXPERT POOL AANTAL 1.970.076 752.191
NAAM INSTRUMENT
INSTRUMENT TYPE
ASR Euro Aandelen Pool
Fund certificate
ASR Geldmarkt Pool
Fund certificate
KOERS 31-12-2013 63,17
MARKTWAARDE 124.453.420
50,87
38.267.025 162.720.445
Totaal
ASR EURO AANDELEN POOL AANTAL
NAAM INSTRUMENT
INSTRUMENT TYPE
ASML HOLDING NV
Equity
68,04
1.699.163
AXA S.A.
Equity
20,21
2.684.009
20.341
Air Liquide S.A.
Equity
102,80
2.091.055
29.430
Allianz SE
Equity
130,35
3.836.201
48.389
Anheuser-Busch InBev NV
Equity
77,26
3.738.534
86.924
Assicurazioni Generali S.p.A.
Equity
17,10
1.486.400
59.797
BASF AG
Equity
77,49
4.633.670
53.801
BAYER AG
Equity
101,95
5.485.012
20.914
BAYERISCHE MOTOREN WERKE AG
Equity
85,22
1.782.291
68.842
BNP PARIBAS
Equity
56,65
3.899.899
372.420
Banco Bilbao Vizcaya Arg. SA
Equity
8,95
3.332.414
721.644
Banco Santander S.A.
Equity
6,51
4.695.016
47.198
CRH PLC
Equity
18,30
863.723
40.423
Carrefour SA
Equity
28,81
1.164.587
29.817
Compagnie de Saint-Gobain
Equity
39,98
1.191.935
61.699
DEUTSCHE POST
Equity
26,50
1.635.024
63.945
Daimler-Chrysler AG
Equity
62,90
4.022.141
66.328
Deutsche Bank
Equity
34,68
2.299.923
E.ON AG
Equity
13,42
1.746.418
24.973 132.806
130.184 14.019
KOERS 31-12-2013
MARKTWAARDE
ESSILOR INTERNATIONAL
Equity
77,28
1.083.388
414.615
Enel S.p.A.
Equity
3,17
1.315.988
174.089
Eni S.p.A.
Equity
17,49
3.044.817
99.312
GDF SUEZ
Equity
17,10
1.697.739
38.027
Group Danone
Equity
52,32
1.989.573
IBERDROLA S.A.
Equity
4,64
1.518.491
INDITEX
Equity
119,80
1.652.282
251.249
ING Groep
Equity
10,10
2.537.615
908.862
INTESA SANPAOLO SPA
Equity
1,79
1.630.498
138.905
ISHARES EURO STOXX 50
Equity
31,43
4.365.784
63.473
Koninklijke Philips NV
Equity
26,65
1.691.238
15.508
L'Oreal SA
Equity
127,70
1.980.372
17.385
LVMH Moet Hennessy Louis V. SA
Equity
132,60 Subtotaal
2.305.251 79.100.449
327.614 13.792
Jaarverslag ASR Beleggingspools
60
ASR EURO AANDELEN POOL (vervolg)
AANTAL 10.473 125.895
NAAM INSTRUMENT
INSTRUMENT TYPE
Münchener Rück Versicherung
Equity
KOERS 31-12-2013
MARKTWAARDE
Subtotaal
79.100.449
160,15
1.677.251
Orange
Equity
9,00
1.133.055
31.839
RWE AG
Equity
26,61
847.077
52.563
Repsol YPF SA
Equity
18,32
962.954
61.685
SAP AG
Equity
62,31
3.843.592
36.135
SCHNEIDER ELECTRIC SA
Equity
63,40
2.290.959
54.119
SIEMENS AG
Equity
99,29
5.373.476
51.960
SOCIETE GENERALE
Equity
42,22
2.193.751
78.403
Sanofi
Equity
77,12
6.046.439
258.923
Telefonica SA
Equity
11,84
3.064.354
146.263
Total SA
Equity
44,53
6.513.091
6.326
UNIBAIL
Equity
186,25
1.178.218
351.612
UNICREDIT SPA
Equity
5,38
1.891.673
102.344
UNILEVER NV-CVA
Equity
29,28
2.996.121
VINCI S.A
Equity
47,72
1.636.462
VOLKSWAGEN AG-PFD
Equity
204,15
1.910.640
Vivendi
Equity
19,16
1.585.268 124.244.829
34.293 9.359 82.760
Totaal
Jaarverslag ASR Beleggingspools
59
ASR ASR Archimedeslaan 10 Archimedeslaan 10 3584 BA Utrecht 3584www.asr.nl BA Utrecht www.asr.nl
Jaarverslag ASR Beleggingspools
60
