Jaarverslag 2012 Stichting VluchtelingenWerk Amstel tot Zaan
Missie en kerntaken De Stichting VluchtelingenWerk Amstel tot Zaan zet zich in voor een humane asielopvang en rechtvaardige asielprocedure en begeleidt de vestiging van vluchtelingen, hun inburgering en sociale en economische participatie tot zij een zelfstandig bestaan hebben opgebouwd in de regio.
Kerntaken zijn: • Rechtsbescherming en begeleiding rondom de asielprocedure • Begeleiding van vestiging van vluchtelingen • Begeleiding van het inburgeringstraject van nieuwkomers • Begeleiding van vluchtelingen naar beroepseducatie en/of werk
Voorwoord Onder het motto ‘Nederland is geen immigratieland’ voert de Nederlandse overheid al jaren een restrictief toelatingsbeleid. Zo werden met ingang van 1 oktober 2012 nieuwe regels voor gezinsmigratie ingevoerd, waardoor de toelating van ongehuwde partners, de verruimde gezinshereniging en het ouderenbeleid kwamen te vervallen. Het kabinet wil ook illegaliteit strafbaar stellen. Dit zal leiden tot onnodige stigmatisering en criminalisering van vreemdelingen. Verder is het terugkeerbeleid met inreisverboden aangescherpt. Niet verbazingwekkend is dat het aantal asielzoeker in opvangcentra de afgelopen jaren terugliep van 21.000 begin 2011 naar 14.350 eind 2012. Figuur 1:
Landelijke bezetting opvanglocaties asielzoekers (x1000)
25 20 15
• Bevordering van sociale participatie van vluchtelingen
10 5 0
januari 2011
januari 2012
januari 2013
Niet alleen een geringere instroom van asielzoekers, ook de kortere verblijfsduur in de opvang door de nieuwe toelatingsprocedure, veroorzaakte deze daling. In mei 2012 schreef toenmalig minister voor Immigratie, Integratie en Asiel, G.B.M. Leers hierover aan de Tweede Kamer: “Met de maatregelen wordt voortgebouwd op met name de verbeterde asielprocedure die op 1 juli 2010 in werking is getreden en al bijzonder succesvol is gebleken in het steeds vaker afdoen van asielverzoeken in korte tijd.
Het verlengen van verblijf, enkel door steeds door te procederen, zonder dat daaraan nieuwe feiten en omstandigheden ten grondslag liggen, zal zoveel mogelijk worden beperkt.” 1 Tekenend voor de afnemende instroom was dat het aantal opvangplaatsen in de toekomstige asielzoekerslocatie in de Amsterdamse Houthaven eind 2012 is teruggebracht van 2000 naar 500 te realiseren in 2017. 2 Als gevolg van de steeds snellere afwikkeling van de asielprocedures werden statushouders als zij nog maar kort in Nederland verblijven gehuisvest in de gemeenten. Vluchtelingen hadden daarom in hun nieuwe woonplaats meer en intensievere begeleiding nodig om zich een plek in de samenleving te verwerven. Juist die maatschappelijke begeleiding van vluchtelingen stond in 2012 zwaar onder druk. Bezuinigingen binnen gemeenten troffen ook de inburgeringsbudgetten. De nieuwe Wet inburgering maakt nieuwkomers zelf financieel verantwoordelijk voor hun inburgering. Ook vluchtelingen zouden zich extra in de schulden moeten steken om te kunnen inburgeren. In de definitieve wijziging van de Wet inburgering werd echter bepaald dat dit niet zou gelden voor mensen met een asielstatus. De overheid doet hen een aanbod. Na intensieve lobby werd ook basisfinanciering voor maatschappelijke begeleiding van vluchtelingen door de landelijke overheid toegezegd. Gemeenten kunnen in aanmerking komen voor de eenmalige vergoeding voor de maatschappelijke begeleiding van duizend euro per belanghebbende (in het ‘opstartjaar’ 2013 tijdelijk tweeduizend euro om de infrastructuur van de maatschappelijke begeleiding op te bouwen). Het inburgeringsdiploma bleek lang niet voldoende om een betaalde baan te verwerven. De arbeidsmarktpositie van vluchtelingen is verslechterd: slechts een derde van de vluchtelingen had betaald werk (tegenover twee
4
derde van de rest van de bevolking) 3. Tengevolge van de kwetsbare arbeidsmarktpositie was ook de inkomenspositie van vluchtelingen slecht: dertig procent van de vluchtelingenhuishoudens leeft onder de armoedegrens. De gemeente Amsterdam heeft als enige gemeente in Nederland in de Vluchtelingennotitie 2011-2014 specifiek vluchtelingenbeleid vastgelegd om de integratie, participatie en arbeidsmarktkansen van vluchtelingen te vergroten. Met ingang van 1 oktober 2012 traden nieuwe gezinsmigratiemaatregelen in werking. De mogelijkheid tot gezinshereniging en gezinsvorming is daardoor beperkt tot het kerngezin van echtgenoten of geregistreerde partners en hun minderjarige kinderen. Alleenstaande ouderen die zijn achtergebleven in het land van herkomst kunnen niet meer naar hun kinderen in Nederland komen. Positief was dat voor leden van het kerngezin een verklaring van de hoofdpersoon gecombineerd met een DNA-test voortaan voldoende bewijs vormt. Daarmee vervalt het identificerend interview, dat zeker voor kinderen zeer traumatisch was, tenzij er twijfel is aan de gezinsband of de minderjarigheid.
Figuur 2:
Figuur 4:
Totaal cliënten SVAZ 2012
2277 Amstel
259
Somalië
380 Zaan
0
400
800
1200
1600
2000
2400
2800
De terugloop van het aantal vluchtelingen was in alle SVAZ locaties merkbaar. Het totale cliëntenbestand omvatte 2657 vluchtelingen, een daling van 16% ten opzichte van 2011. Overigens was ook het aflopen van de begeleidingstermijn van Pardonners een belangrijke oorzaak van het dalend aantal begeleidingstrajecten. In figuur 2 is de verdeling van de cliënten over Amstel (Amsterdam en Diemen) en Zaan (Zaanstad, Oostzaan, Wormerland, Landsmeer, EdamVolendam, Purmerend en Waterland) weergegeven. Tweederde van de cliënten waren mannen (figuur 3). Figuur 3:
Mannen en vrouwen onder de cliënten SVAZ 2012*
0 400 * 5 niet bekend
800
1200
891 vrouwen
1600
2000
2400
2800
Somalië was het herkomstland van de grootste groep cliënten (17%), gevolgd door Irak (11%). Uit zowel Eritrea als China was 6,5% afkomstig en uit Afghanistan en Iran 5%. Uit ieder van de landen Soedan, Nigeria, Myanmar en Ethiopië was 3% van de cliënten afkomstig. Het SVAZ cliëntenbestand was relatief jong: 44% tussen de 18 en 30 jaar en slechts 8% was vijftigplusser. De terugloop in het cliëntenbestand had voor SVAZ grote financiële gevolgen omdat de dienstverlening vrijwel altijd op basis van het aantal deelnemers werd vergoed. In 2012 is het personeelsbestand daarom teruggebracht van ruim veertig naar ruim drieëndertig fulltime arbeidsplaatsen. Wat betreft de financiering van maatschappelijke begeleiding
104
69
China
104
65
Afghanistan
96
48
Iran
99
33
74
800
62
Myanmar
Man
754
Vrouw 612
600
5
500 410
400
281
300
17
282
Man
59 30
Nigeria
Leeftijdscategorieën cliënten SVAZ 2012
700
72
Eritrea
Soedan
Figuur 5:
178
220
Irak
1761 mannen
Eind 2012 zijn er nog enkele positieve ontwikkelingen te melden. Na een intensieve lobby van VluchtelingenWerk en anderen werd Nederland door de Europese Commissie gedwongen de leges voor de aanvragen verblijfsvergunningen voor gezinshereniging en gezinsvorming te verlagen tot € 225,-. Ook komt een ongehuwde partner die aantoonbaar een duurzame relatie heeft met een in Nederland verblijvend persoon weer in aanmerking voor gezinshereniging. Vreemdelingen zonder verblijfstitel die voor hun 18e jaar aan MBO-onderwijs waren begonnen mogen stage lopen om hun opleiding te voltooien. Begin 2013 komt er een Kinderpardon voor kinderen van vluchtelingen (en in hun kielzog ook voor hun ouders), die meer dan vijf jaar in Nederland zijn. De voorwaarden waaronder de kinderen een verblijfsvergunning krijgen zijn eind 2012 nog niet bekend, zodat onduidelijk is hoeveel kinderen daadwerkelijk in aanmerking komen voor het pardon.
Tien belangrijkste herkomstlanden cliënten SVAZ 2012
Vrouw
25
200 110
100
113
90
44 34
Ethiopië 0
100
200
300
400
500
van vluchtelingen die zich vestigen in Amsterdam, kreeg SVAZ van de gemeente voor de komende jaren weer de regierol van het traject A tot Z. Heel 2012 hebben ook de gemeenten Diemen, Zaanstad, Oostzaan, Wormerland, Landsmeer, Edam-Volendam, Purmerend en Waterland de maatschappelijke begeleiding gefinancierd. In 2012 werd een akkoord bereikt met Ouder-Amstel en Uithoorn om in 2013 voor het eerst de maatschappelijke begeleiding in deze gemeenten uit te voeren. Voor projecten is in 2012 via EIF, EVF en de gemeenten financiering gerealiseerd voor taalcoachingsprojecten in Amsterdam en Diemen. Daarnaast was er medefinanciering van Instituut Gak en het VSBfonds voor de projecten ‘Talent uit Isolement’ met als doelgroep vluchtelingenvrouwen en ‘Tussen Luipaard en Leeuw’ met als doelgroep jongere vluchtelingen. Dit laatste project is ook medegefinancierd door de Achmea Foundation.
0
18-30 jaar
41-50 jaar
50+
en deskundigheid van de medewerkers en - niet in de laatste plaats - het enthousiasme en de betrokkenheid van tussen de vier- en vijfhonderd vrijwilligers. Allen hebben er aan bijgedragen dat vluchtelingen zich welkom voelden in onze gemeenten en ondersteund werden bij het opbouwen van een zelfstandig bestaan in hun nieuwe woonplaats. Namens bestuur, management én cliënten breng ik hiervoor graag tot slot onze dank en waardering uit. Mária van Veen, directeur SVAZ
1
Brief aan de voorzitter van de Tweede Kamer der Staten Generaal betreffende de Uitwerking Stroomlijning Toelatingsprocedures, 22 mei 2012, kenmerk 2012-0000300266
2
Dat SVAZ er ondanks de krimp in 2012 toch in geslaagd is om kwalitatief hoogwaardige dienstverlening te bieden aan vluchtelingen in de regio, is te danken aan de inzet
31-40 jaar
In 2010 sloot de gemeente Amsterdam een overeenkomst met het COA om opvanglocaties voor 2.000 asielzoekers te faciliteren.
3
Klaver, J.F.I., Tromp, E, & Welle, I.C. van der (2012). VluchtelingenWerk Integratie Barometer 2012, Amsterdam: Regioplan
6
Leeswijzer De titel Maatwerk en Maatjes is gekozen omdat deze belangrijke voorwaarden vormen voor succesvolle inburgering van vluchtelingen in hun nieuwe woonplaats. Maatwerk is nodig omdat het achtergrondverhaal van iedere vluchteling uniek is. Maatjes zijn ontzettend belangrijk om de taal te leren en sociale contacten uit te breiden. In dit jaarverslag leest u hoe deze voorwaarden in 2012 terugkwamen in alle activiteiten van SVAZ. Hoe eerder een vluchteling op eigen benen staat en volwaardig en zelfstandig voor zichzelf kan opkomen, hoe beter dat is: zowel voor de vluchteling als voor de samenleving. In hoofdstuk 1 een overzicht van hoe SVAZ vluchtelingen maatschappelijk en juridisch begeleidde op weg naar die zelfstandigheid. Voor nieuwkomers is taal de sleutel voor integratie. In hoofdstuk 2 aandacht voor de taalprojecten waaraan in 2012 honderden vluchtelingen en vrijwilligers deelnamen. In hoofdstuk 3 worden de projecten beschreven die naar aanleiding van de vraag van vluchtelingen door SVAZ werden ontwikkeld om hen – rekening houdend met hun achtergrond en omstandigheden – effectief te begeleiden naar participatie en werk. In het vierde hoofdstuk een bloemlezing van de activiteiten die gedurende het hele jaar in de regio zijn ontplooid om het draagvlak voor vluchtelingenwerk in de gemeenten te vergroten en om vluchtelingen in contact te brengen met medebewoners in hun nieuwe woonplaats. In het vijfde hoofdstuk informatie over de SVAZ medewerkers en over de ondersteunende diensten die het werk van de maatschappelijk en juridisch begeleiders en projectmedewerkers faciliteren. Hoofdstukken 6 en 7 geven inzicht in de besluitvoorbereiding en -vorming binnen management en bestuur en hoofdstuk 8 in de financiële resultaten. In het laatste hoofdstuk worden feiten en cijfers rond de vluchtelingen die in 2012 een beroep deden op SVAZ in beeld gebracht.
foto: Ria Houweling Waterland in Beeld
Inhoud Missie en kerntaken Voorwoord 1 Maatschappelijke en Juridische begeleiding
11
2 Taal en Inburgering
25
3 Participatie en Werk
31
4 Draagvlak, acties en ontmoetingen
39
5 Medewerkers
43
6 Management
47
7 Bestuur
51
8 Financieel resultaat
55
9 Feiten en Cijfers in Beeld
61
Afkortingen
68
Colofon
70
foto: Ria Houweling Waterland in Beeld
1
Maatschappelijke en juridische begeleiding Conform de doelstelling van het gemeentelijke vluchtelingenbeleid verstaat SVAZ onder effectieve ondersteuning dat de vluchteling doelgericht en zo snel mogelijk begeleid wordt bij het traject van aankomst tot zelfstandigheid (A tot Z). Hoe eerder een vluchteling op eigen benen staat en volwaardig en zelfstandig voor zichzelf kan opkomen, hoe beter dat is: zowel voor de vluchteling als voor de samenleving. Een vluchteling is in de visie van SVAZ zelfstandig als hij of zij: - over eigen woonruimte beschikt; - geslaagd is voor de taal en inburgering; - het leven in balans heeft (lichamelijk en psychisch gezond is); - de weg weet in de bureaucratie dan wel kan terugvallen op het eigen netwerk; - over een eigen (stabiel) inkomen beschikt. In dit hoofdstuk een overzicht van hoe SVAZ vluchtelingen op weg naar die zelfstandigheid maatschappelijk en juridisch begeleidde.
Maatschappelijke begeleiding Van de cliënten in Amsterdam konden er 1471 met financiering door de gemeente maatschappelijk worden begeleid. Dat zijn bijna honderdvijftig cliënten minder dan verwacht. Reden voor deze daling is dat veel minder vluchtelingen asiel aanvroegen in Nederland.
De minister stelde in april en in augustus daarom de huisvestingstaakstelling naar beneden bij. Ook in de meeste andere gemeenten in de regio Amstel tot Zaan was de instroom van het aantal gefinancierde cliënten lager dan verwacht.
Tabel 1 Financierbare cliënten JMB Amsterdam 2012 Categorie
Inburgeringsplichtigen Nieuwkomers WI Pardonners Ex-AMA’s met status Volwassenen in Procedure In procedure volwassenen Totaal
Doorstroom vanuit 2011 naar 2012
Instroom 2012
Totaal 2012
Uitstroom 2012
1075 154 14
221 3
1296 157 14
228 96 9
3
1
4
4
1246
225
1471
337
11
Korte lijnen in Monnickendam interview met maatschappelijk begeleidster Wilmie Doornbos
Tabel 2 Financierbare cliënten overige gemeenten Amstel tot Zaan 2012
12
Gemeenten
Doorstroom vanuit 2011 naar 2012
Instroom 2012
Totaal 2012
Uitstroom 2012
Diemen Edam-Volendam Landsmeer Oostzaan Purmerend Waterland Wormerland Zaanstad
32 10 2 6 16 13 5 31
2 14 2 9 33 15 6 49
34 24 4 15 49 28 11 80
13 21 3 3 24 11 5 62
Totaal
115
130
245
142
De maatschappelijke begeleiding door SVAZ start op het moment dat een vluchteling zich vestigt in een gemeente en eindigt op het moment dat een vluchteling zelfstandig is. In Amsterdam verzorgt de Dienst Wonen, Zorg en Samenleven van de gemeente de huisvesting en ondersteunt SVAZ vervolgens bij alle zaken rond huurcontract,
Tabel 3 Aantal uitvoeringen taakstelling huisvesting Zaanstreek-Waterland Gemeenten
Aantal huisvestingen
Aantal personen
Edam-Volendam Landsmeer Oostzaan Purmerend Waterland Wormerland Zaanstad
7 1 2 8 2 1 24
12 5 6 25 4 5 34
Totaal
45
91
huurtoeslag en andere aan de woning gerelateerde zaken. In de gemeenten in de Zaanstreek worden vluchtelingen door SVAZ begeleid vanaf het moment dat zij uit de trein stappen. In tabel 3 een overzicht van de door SVAZ begeleide nieuwe huisvestingen in ZaanstreekWaterland in 2012.
Wilmie Doornbos voert naast haar werk vanuit SVAZ ook de taakstelling uit die in grotere gemeenten door ambtenaren wordt gedaan. “De Dienst Wonen, Zorg en Samenleven (WZS) van Amsterdam heeft de regie over de huisvestingstaakstelling voor de hele regio. Als hier in Monnickendam een woning vrij komt, geef ik dat door aan de Dienst WZS en zij aan het COA. Wij kijken dan samen of er vluchtelingen zijn die voor de woning in aanmerking komen. Meestal gaat het om eengezinswoningen. Als er een gezin gevonden is, ontvang ik hen in het gemeentehuis op de dag dat zij in Monnickendam aankomen. Passende woning Na de kennismaking gaan wij samen met een vrijwilliger maatschappelijke begeleiding en iemand van de woningbouwcorporatie naar de woning. De vrijwilliger kijkt of alles in orde is, of er geen gebreken aan de woning zijn en neemt ook de meterstanden op. Als de woning passend is, dan wordt het huurcontract getekend. Dat is eigenlijk altijd het geval omdat ik vooraf op de hoogte ben van de samenstelling van het gezin en weet om welk huis het gaat. Een woning is alleen ‘niet passend’ als deze te klein is of niet geschikt voor gezinsleden met een handicap. Is de woning passend, dan moet deze geaccepteerd worden, een tweede aanbod komt er niet. Wel kunnen mensen besluiten om zelf een andere woning te zoeken. Als we terugkomen uit de woning gaan we naar de casemanager Werk en Inkomen. Daar regelen we de inschrijving bij de gemeente, de uitkering en een inrichtingskrediet. De vrijwilliger blijft ook daarna het gezin helpen met de inrichting, het zoeken van winkels en scholen en alles wat het gezin verder nodig heeft. Minstens een maal per week gaan vrijwilligers op huisbezoek om samen de post door te nemen en vragen te beantwoorden. Er is ook een groep ‘klusvrijwilligers’ die kan helpen met allerlei klusjes in en rond huis. Voor juridische zaken kunnen vluchtelingen naar het spreekuur komen dat we een keer per week in
Monnickendam houden. Ook oudkomers worden naar ons verwezen, bijvoorbeeld als het gaat om naturalisatie of om het verlengen van pasjes. Inburgeren Nadat vluchtelingen gesetteld zijn in hun nieuwe woonplaats blijft de maatschappelijke begeleiding actief rond inburgering, werk en integratie. De samenwerking met de Dienst Werk en Inkomen, met het maatschappelijk werk en het sociaal cultureel werk zijn hier goed. De lijnen zijn kort. Als zich complexe situaties binnen een gezin voordoen gaan we samen om tafel zitten om te bespreken hoe het gezin weer vlot te trekken. Helaas is het op dit moment voor vluchtelingen heel moeilijk om werk te vinden. Gevaar is dat de taal wegzakt als mensen nadat ze klaar zijn met de inburgering geen werk hebben. Daarom organiseren we ook taalworkshops voor kleine groepen vluchtelingen. Groot succes is het project ‘Ontmoet Ons.’ Vluchtelingen koken en nodigen hun buren uit om mee te komen eten. Voor buren en vluchtelingen is dat gratis, de overige deelnemers betalen voor de maaltijd. Op die manier kunnen we de kosten dekken. Belangrijk is dat mensen kennis maken met elkaar. Nu ‘Ontmoet Ons’ drie jaar draait merken we dat er ook duurzame contacten door zijn ontstaan. Bij dit werk is het fantastisch om te zien hoe vluchtelingen – ondanks alles wat zij hebben meegemaakt – zich hier langzaam maar zeker nestelen en op krachten komen. De gerichte begeleiding door SVAZ bij integratie, leren en werken heeft daar zeker aan bijgedragen. Niet alleen voor vluchtelingen ook voor de vrijwilligers is het werk belangrijk. Ook na hun pensioen of als zij werkloos zijn, kunnen zij van betekenis zijn voor anderen. Lastig is wel dat de regelgeving steeds complexer wordt. De mensen waarvoor die regelgeving het meest nodig is, raken daardoor juist in de schulden. Onverteerbaar is dat commerciële bedrijven daar weer geld aan verdienen. Voor mij des te meer motivatie om dit werk te blijven doen!” Wilmie Doornbos is maatschappelijk en juridisch werkbegeleidster binnen het team Zaanstreek-Waterland en coördineert het vrijwilligerswerk in de locatie Monnickendam.
13
Individueel maatwerk 14
SVAZ biedt individueel maatwerk bij de begeleiding naar zelfredzaamheid, zelfstandigheid en balans in het leven. De ervaring van alle vluchtelingen is immers verschillend, zowel in het land van herkomst, als tijdens de vlucht en de asielperiode. De achtergrond van vluchtelingen loopt ook sterk uiteen qua leeftijd, (psychische) gezondheid, familieomstandigheden en verantwoordelijkheden, opleiding, werkervaring, taalverwerving, etc. Na de uitgebreide intake wordt met iedere cliënt een individueel plan van aanpak met de activiteiten en te bereiken resultaten gemaakt. Aan de hand daarvan kan op individueel niveau gemonitord worden in hoeverre dat is gerealiseerd. Met de zogenaamde Z-Check wordt aan het eind van het traject de mate van zelfstandigheid gemeten met advisering voor verder te ondernemen stappen en/of doorverwijzing.
Maatschappelijke begeleiding van A tot Z interview met maatschappelijk begeleidster Thillo Sounthararajah “Wij maken cliënten die hier komen wonen wegwijs in Amsterdam en geven voorlichting over de rechten en plichten waarmee vluchtelingen te maken krijgen. Dat laatste valt niet mee omdat er ontzettend vaak iets verandert in wet- en regelgeving. In Amsterdam wordt via de gemeente de huisvesting geregeld en de cliënt naar ons doorverwezen. Wij beginnen met een uitgebreide intake. Aan de hand van een Checklist stellen we de mate van zelfstandigheid en zelfredzaamheid vast. We kijken ook of de cliënt door DWI op het juiste niveau voor taalscholing is ingedeeld. Soms wordt iemand als langzame leerling ingeschat terwijl hij best snel leert, of andersom. Met DWI overleggen we dan over een andere indeling. Belangrijk is om dat zo snel mogelijk te doen omdat cliënten zich binnen drie maanden moeten aanmelden voor een inburgeringscursus. Tijdens de intake kijken wij ook wat de nieuwe cliënt direct nodig heeft. Wij helpen met het aanvragen van verzekeringen, een uitkering, voorzieningen en allerlei zaken als tandarts, huisarts, scholen voor de kinderen en activiteiten. Zonodig ondersteunen we ook bij de inrichting van de woning. Voor deze eerste regelzaken komen cliënten twee of drie keer bij ons op kantoor. Iedere cliënt krijgt een vaste begeleider die hij of zij altijd kan bellen of waarmee een afspraak gemaakt kan worden om langs te komen. Gemiddeld hebben cliënten gedurende het eerste half jaar iedere twee weken een afspraak. Daarna wordt dat langzaam afgebouwd. Zelf leren handelen Cliënten komen bijvoorbeeld langs als zij een brief krijgen van een instantie als de gemeente, de belastingdienst of van hun werk. Wij nemen deze post samen met hen door en vertellen hoe zij hiermee om moeten gaan. We maken ook duidelijk welke post belangrijk is voor de cliënt en
welke niet. Bijvoorbeeld dat zij niet op reclamebrieven hoeven te reageren, maar wel als het om een brief van de uitkeringsinstantie gaat. Als dat nodig is bellen wij samen met cliënt naar de betreffende instanties. Maar we leren hen ook om zelf te telefoneren. Soms is het niet alleen een taalprobleem, dat cliënten tegenhoudt te bellen, maar is er ook angst om de telefoon op te pakken en zelf een gesprek te voeren. In zo’n geval stimuleren wij de cliënt om het toch zelf te doen, omdat onze begeleiding immers na drie jaar ophoudt. We helpen cliënten ook met het beheren van hun budget. De meeste cliënten hebben een heel krap budget. Vaak zijn er al schulden door vaste lasten en verzekeringspremies die al betaald moesten worden voor er een inkomen was. Voor een deel van de cliënten is het moeilijk om daarmee om te gaan. Wij vullen dan samen de inkomsten en uitgaven in en kijken waar er teveel wordt uitgegeven en hoe dat anders kan. Scholing en werk De meeste cliënten willen zo snel mogelijk een betaalde baan. Wij begeleiden hen bij inburgering en op weg naar werk. Als zij dat willen kunnen wij cliënt doorverwijzen naar het wijkvrijwilligerswerk, taalcoaching, een training of een werkgelegenheidsproject van SVAZ. Een bijzonder verhaal is dat van een Somalische cliënte van 33 jaar die nauwelijks onderwijs had genoten in het land van herkomst. DWI stuurde haar naar een alfabetiseringscursus en vond dat dit na een jaar wel voldoende was. Gezien haar lage opleidingsachtergrond kreeg cliënte van DWI ontheffing van de inburgeringsplicht. Daarmee was cliënte het absoluut niet eens. Zij wilde verder met haar studie. Wilde wel een inburgeringscursus volgen. Na veel overleg besloot DWI uiteindelijk om de ontheffing even aan de kant te schuiven en cliënte toestemming te geven om verder te studeren. Wel onder inspanningsvoorwaarden maar zonder inburgeringsplicht.
Methodiek Uitgangspunt van onze vaste werkwijze is het probleem of de vraag van de cliënt. Wij leggen uit wat de rechten en plichten zijn en stellen een einddoel vast. Dan kijken we naar de voorwaarden om dat einddoel te bereiken. Bij de intake vullen we in de Checklist het einddoel en de voorwaarden in. Gedurende de begeleidingstijd van drie en half jaar voor nieuwkomers nemen we vijf keer samen de Checklist door: - bij aankomst - na zes maanden - na een jaar - na twee jaar - aan het eind van de begeleidingstijd waarbij de mate van zelfstandigheid en zelfredzaamheid vastgesteld wordt. Iedere keer kijken we of er aanpassingen plaats moeten vinden en of er doorverwijzing nodig is. Bijvoorbeeld naar het algemeen maatschappelijk werk of naar sociaal raadslieden. In die gevallen geven wij ook een verwijsbrief mee. Sommige cliënten hebben psychische problemen. Dan koppelt de maatschappelijk begeleider cliënt aan AlleKleur Zorg die bij SVAZ spreekuur houdt of aan Centrum 45. Veel van de begeleiding vindt op individuele basis plaats, maar cliënten kunnen ook deelnemen aan groepsbijeenkomsten. Voor degenen die hier pas zijn komen wonen is er groepsvoorlichting over Amsterdam. Daarbij vertellen we over SVAZ, wat wij voor cliënten doen en wat wij van hen verwachten, zoals: - actieve samenwerking - op tijd komen of afbellen - houden aan de gemaakte afspraken - juiste informatie geven - thuisadministratie op orde brengen (in de daarvoor door SVAZ verstrekte map) Tijdens de voorlichting aan nieuwkomers komen
15
Samenwerking met DWI Amsterdam 16
vervolgens allerlei praktische zaken aan de orde: de DigiD aanvraag, financiële uitgaven, belastingen, sociale voorzieningen, toeslagen en rechten en plichten van huurders en van cliënten die werk zoeken en een uitkering hebben. Uiteraard wordt ook aandacht besteed aan de verblijfsvergunning en de daaraan verbonden inburgeringsplicht. Naast deze voorlichtingsbijeenkomsten wordt gedurende de begeleidingsperiode ook groepsvoorlichting over actuele onderwerpen aangeboden, Zoals onlangs over het nieuwe sanctiebeleid van DWI. Naast informatieverstrekking is ook het uitwisselen van ervaringen belangrijk onderdeel van deze groepsbijeenkomsten. Wij proberen met alle cliënten tenminste drie keer per jaar een gesprek te hebben. Als ze niet meer komen dan proberen we ze te bellen. Lukt dat ook niet dan sturen we een brief met de vraag om te reageren. Als wij na die brief nog geen reactie krijgen, dan pas sluiten wij het dossier bij SVAZ af. Dat zijn uitzonderingen. Het overgrote deel van onze cliënten blijft de hele begeleidingsperiode met SVAZ in contact en sluit die periode af met een positieve score ten aanzien van het gestelde einddoel!“ Thillo kwam zelf als vluchteling naar Nederland. Haar eerste contact in Amsterdam was met VluchtelingenWerk. Toen zij in 2005 voor haar opleiding een stageplaats zocht, was haar keuze voor SVAZ snel gemaakt. Na haar stage werkte zij nog een jaar als vrijwilliger tot zij in 2007 een baan als maatschappelijk begeleider kreeg aangeboden. Sindsdien heeft Thillo honderden vluchtelingen begeleid vanaf het moment dat zij in Amsterdam kwamen wonen tot zij zelfstandig zijn.
SVAZ en DWI zijn beide zeer gebrand op een goede uitvoering van het vluchtelingenbeleid in Amsterdam zoals dat is geformuleerd in de beleidsnotitie ‘Vluchtelingen in Amsterdam 2011 – 2014’. Binnen diverse overlegvormen werd dit beleid gezamenlijk verder uitgewerkt. In het regulier overleg tussen de twee beleidsambtenaren van DWI die verantwoordelijk zijn voor de vluchtelingenportefeuille in Amsterdam en de directeur en het hoofd JMB van SVAZ werden financiële, beleidsmatige en inhoudelijke zaken besproken. Begin 2012 vonden twee brainstormsessies plaats tussen DWI en SVAZ met als doel te verkennen waar uitgangspunten verschillen en aansluiten en waar de samenwerking goed en minder goed verloopt. Verder is besproken hoe werkprocessen en dossiervorming beter op elkaar kunnen aansluiten. Een vervolggroep richtte zich op het oplossen van de tijdens de brainstormsessies gesignaleerde knelpunten in de samenwerking en aansluiting van de werkprocessen. SVAZ nam ook deel aan het overleg van een aantal gemeentelijke diensten waarbij de gezondheid van vluchtelingen één van de besproken onderwerpen was. Een brede vertegenwoordiging van DWI en SVAZ had op 17 december 2012 een inspirerend overleg over de toeleiding van vluchtelingen naar werk. De conclusies zullen in 2013 verder uitgewerkt worden.
Schuldhulpverlening Maatschappelijke begeleiding houdt ook ondersteuning in bij het regelen van geldzaken. Veel vluchtelingen moeten zich in de schulden steken om voordat zij inkomsten hebben de legeskosten, de zorgpremie en de huur en dergelijke te kunnen betalen. SVAZ ondersteunt bij het aanvragen van een uitkering, zorg- en huurtoeslagen bij de belastingdienst en voorzieningen van de gemeente. Het organiseren van alle papieren, inschrijvingen en aanvragen vraagt mede door de taal veel inzet. Indien nodig wordt cliënt aangemeld bij de schuldhulpverlening.
Bij een gezin in Waterland werd onverwachts de huurtoeslag ingetrokken. Bleek dat hun jongste kind geen verblijfsvergunning had. Door de gemeente was bij de geboorteaangifte niet verteld dat voor de baby binnen drie maanden een verblijfsvergunning aangevraagd moest worden. Door deze ervaring konden andere gezinnen hierop door SVAZ worden geattendeerd. In Purmerend werden zes baby’s geboren waarvoor een eerste verblijfsvergunning werd aangevraagd bij de IND. De cliënten schrokken allemaal van de hoge legeskosten. In Diemen werd een cliënt door zijn werkgever steeds aan het lijntje gehouden zonder een arbeidscontract. Door bemiddeling van SVAZ kon cliënt na zeven maanden eindelijk zijn nulurencontract aan de gemeente overleggen. Omdat cliënt vervolgens zonder ontslagbrief voortijdig werd ontslagen kreeg hij geen WW. Er ontstonden schulden en woninguitzetting dreigde. SVAZ ondersteunde cliënt bij het verkrijgen van het recht op een uitkering.
Gezinshereniging Voor vluchtelingen die door hun vlucht gescheiden zijn van hun gezinsleden is er een bijzondere vorm van gezinshereniging die nareizen wordt genoemd. Binnen drie maanden na de verlening van een verblijfsvergunning kan een vluchteling vragen om overkomst van de gezinsleden. Er is dan geen inkomenseis en er hoeft door de gezinsleden niet aan inburgeringseisen in het buitenland voldaan te worden. Drie maanden na het verkrijgen van een vergunning kan geen beroep meer gedaan worden op ‘nareizen’ en gelden wel de inkomenseisen van een machtiging voorlopig verblijf (mvv). In Amsterdam bleken vijf vluchtelingen de nareisperiode te hebben gemist. Met behulp van advocaten en financiële ondersteuning voor de legeskosten werd een reguliere aanvraag voor gezinshereniging gestart, ondanks het feit dat men niet aan het inkomensvereiste voldeed. De situatie van een van deze gezinsherenigers is voorgedragen voor het Europees Hof.
“Integreren is onmogelijk wanneer je gezin in gevaar is”, meent Henk Brandt, vrijwilliger bij VluchtelingenWerk Amsterdam. Hij begeleidt vluchtelingen bij hun aanvraag voor gezinshereniging. “Bijna vier jaar geleden begon een van mijn cliënten de procedure om zijn vrouw en twee dochters naar Nederland te krijgen. Zijn vrouw en jongste dochter zijn inmiddels overleden, maar hij bleef vechten voor hereniging met zijn oudste dochter. Twee keer besliste de IND negatief over zijn aanvraag. Maar de rechter maaide de laatste beslissing tot gort, waarop de IND de zaak opnieuw in behandeling nam. Wij spraken met een IND-medewerker die deze zaak goed kent. Toch begon hij de procedure van voren af aan. Toen de medewerker ijskoud vroeg hoeveel kinderen hij had, brak mijn cliënt. Een gezin is ontzettend belangrijk. Nederland vraagt vluchtelingen te integreren, maar je kunt geen taal leren, werken en meedoen als je vrouw en kinderen aan de andere kant van de wereld nog gevaar lopen. Ik vecht tegen de bureaucratie. Ik zie aanvragen voor gezinshereniging die eerst maanden blijven liggen. Vrouwen en kinderen die in de illegaliteit worden gejaagd in een buurland omdat ze maanden op verdere stappen in de procedure moeten wachten. Vroeger was het voldoende om een biologische band aan te tonen, nu moet een vluchteling aantonen dat hij met zijn kinderen heeft samengewoond. Dit sterkt mij in mijn overtuiging dat er een tegenkracht nodig is in het huidige politieke klimaat. Tegen het gemak waarmee er over vluchtelingen wordt gesproken. Vluchtelingen van wie men geen idee heeft wat ze mee hebben gemaakt. ‘Mensen van ver moeten maar ver blijven.’ Dat idee, daar vecht ik tegen.” Dit interview met juridisch consulent Henk Brandt verscheen in themanummer Gezinshereniging van de nieuwsbrief Voetsporen van VluchtelingenWerk Nederland, nr. 1 2013.
17
18
In 2012 ondersteunde SVAZ ruim driehonderd cliënten bij gezinshereniging, waarvan een kwart vrouwen. Bijna de helft van deze cliënten (48%) heeft geen onderwijs gevolgd of alleen basisonderwijs.
Figuur 6:
Leeftijden van mannen en vrouwen die gezinshereniging aanvroegen
100
Man Vrouw
90 80 70
Juridisch team Diemen: “Het verzoek om een mvv voor de partner van een cliënt werd afgewezen na ruim een jaar. Gedurende de aanvraagprocedure gaven ambtenaren tegenstrijdige informatie. Achteraf bleek dat ze twee dossiers door elkaar gehaald hadden. Ook de aanvraag voor toeristenvisa voor de ouders van een Iranese cliënte verloopt frustrerend. Navraag bij de Nederlandse ambassade levert tot op heden geen zicht op vooruitgang. Een ontroerend moment voor ons team was er ook. Een jonge alleenstaande moeder met een zoontje dat al acht jaar niet bestond voor de IND, kreeg voor haar zoon eindelijk een verblijfsvergunning. Nu kan zij aanspraak maken op rechten zoals kinderbijslag.”
60 50 40 30 20 10 0
18-30 jaar
Figuur 7:
31-40 jaar
41-50 jaar
50+
Opleidingsachtergrond gezinsherenigers Onvoltooid
HBO/WO
Voltooid
HAVO/VWO/MBO MAVO/LBO/VBO Basisonderwijs Geen 0
20
40
60
80
100
Als het lukt om gezinsleden over te laten komen moeten deze zich na aankomst in Nederland binnen drie dagen melden in Ter Apel. Eind 2012 voerde de IND in Ter Apel twee procedures in: - de volledige asielprocedure (melden, 7/8 dagen rust, 1e gehoor + nader gehoor) waarbij een verblijfsvergunning op de a, b, c, e of f grond kan worden verkregen; - een versnelde procedure waarbij een verblijfsvergunning op de e of f grond kan worden verkregen. Als men de versnelde procedure volgt tekent men dat er af wordt gezien van een eerste en nader gehoor danwel een (inhoudelijke) behandeling van de asielaanvraag in de Algemene Asielprocedure, onder voorwaarde dat men in het bezit wordt gesteld van een verblijfsvergunning asiel voor bepaalde tijd (29 e of 29f). SVAZ adviseerde cliënten om de volledige procedure te volgen omdat niet duidelijk was wat precies de gevolgen zijn van de versnelde procedure.
Legeskosten Groot probleem voor gezinsherenigers die de reguliere procedure moesten volgen, vormde de hoge legeskosten.
Een vluchteling die met zijn of haar partner wilde worden herenigd, moest dan € 1250,- op tafel leggen. Zijn er ook kinderen, dan liepen de bedragen snel op tot boven de € 2000,- per jaar. De leges in Nederland bleken veruit de hoogste in heel Europa. Wel was er een vrijstellingsmogelijkheid als iemand de leges niet kon betalen. Bij VluchtelingenWerk was echter niet één geval bekend waarbij die vrijstelling was verleend. Samen met VluchtelingenWerk Nederland is in 2012 actie gevoerd om de legeskosten terug te brengen. Met succes. Op 26 april 2012 heeft het Hof van Justitie van de EU uitspraak gedaan in een procedure die de Europese Commissie was gestart tegen Nederland vanwege de leges die Nederland heft voor aanvragen van langdurig ingezeten derdelanders (dit zijn zaken die vallen onder de Europese Richtlijn 2003/109/EG). Deze uitspraak had tot gevolg dat de leges voor langdurig ingezetenen werden verlaagd van € 401,- naar € 130,-. Met ingang van 9 oktober 2012 gingen ook de legeskosten in het kader van gezinshereniging en -vorming omlaag naar € 225,-.
Wijkvrijwilligers In Amsterdam zijn vrijwilligersgroepen actief die op wijkniveau maatschappelijke ondersteuning bieden aan vluchtelingen. De omvang van dit wijkvrijwilligersbestand was ook dit jaar weer stabiel. Begin 2012 waren er 210 wijkvrijwilligers actief in diverse wijken en aan het eind van het jaar 203. Onder de wijkvrijwilligers vormden jongeren onder de dertig de grootste groep en waren vrouwen (64%) in de meerderheid. Uiteraard vond er in de loop van het jaar verloop plaats omdat vrijwilligers om diverse redenen hun werk staakten. Maar dankzij de permanente wervingsactiviteiten kwamen daar snel weer nieuwe wijkvrijwilligers voor in de plaats. Ook onder de nieuwe vrijwilligers vormen vrouwen een ruime meerderheid.
Alle wijkvrijwilligers bieden individuele ondersteuning aan een vluchteling. Belangrijke onderdelen waren ondersteuning bij inburgering, het wegwijs maken in de eigen buurt en het uitbreiden van het sociaal netwerk. Het aantal nieuwe aanvragen was ongeveer even groot als het aantal nieuwe wijkvrijwilligers. De meeste aanvragen kwamen van vluchtelingen uit Somalië, Ethiopië, Eritrea, Nepal, Tibet en Guinee. Van de 62 nieuwe aanvragen uit het overzicht kwamen er 38 van mannen en 24 van vrouwen. Met woningstichting Eigen Haard werd een partnerovereenkomst gesloten over de koppeling van tien wijkvrijwilligers aan tien vluchtelingen/huurders van Eigen Haard. Tabel 4 Resultaat werving wijkvrijwilligers Mannen
Vrouwen
Totaal
1e tertaal 2e tertaal 3e tertaal
11 4 4
24 8 12
35 12 16
Totaal
19
44
63
Tabel 5 Aanvragen wijkvrijwilligers Totaal Ondersteuning, inburgering of staatsexamen
29
Sociaal contact en wegwijs in de buurt
12
Klusjes in de woning / internet / administratie
21
Totaal
62
19
Figuur 8:
Figuur 9:
Leeftijdscategorieën van mannen en vrouwen onder wijkvrijwilligers
60
Vrouw 50
gevolgd of afgemaakt tegenover de helft van het totale cliëntenbestand in Amsterdam. Gedurende het jaar veranderde er weinig voor deze groep cliënten. Twee van hen kregen in 2012 een verblijfsvergunning, waarvan een door tussenkomst van de burgemeester. Drie cliënten meldden bij SVAZ dat ze wilden terugkeren. Daarnaast koos een aantal Irakezen er voor zonder bemoeienis van SVAZ terug te keren naar Irak. Eind 2012 is er een redelijke kans dat twee gezinnen in aanmerking komen voor het Kinderpardon. De overige cliënten wachten nog op een beslissing van de IND rond hun aanvraag voor verblijf.
40
30
20
10
0
HBO/WO
Man
20
18-30 jaar
31-40 jaar
41-50 jaar
50+
onbekend
Naast individuele ondersteuning werden ook groepsbijeenkomsten georganiseerd door de coördinator van het wijkvrijwilligerswerk. In maart startte bijvoorbeeld weer de tweewekelijkse groepstaalles voor vluchtelingen en andere migranten in het Jan van der Heijdenhuis in Amsterdam Zuid. Eveneens in Rivierenbuurt de Pijp werd elke eerste maandag van de maand een eetgroep georganiseerd voor vluchtelingen en buurtbewoners in de Martin Lutherkerk.
29d status Door de afschaffing van het categoriale beschermingsbeleid verkeerden vluchtelingen, die op grond daarvan de 29d status hadden, in grote onzekerheid over hun verblijf of dreigende uitzetting naar het land van herkomst. In 2012 deden in Amsterdam 73 cliënten met een 29d status een beroep op SVAZ. Het overgrote deel hiervan waren mannen (83,5%). Slechts vijf van hen hadden een inkomen uit betaald werk. Relatief gezien zijn deze cliënten hoogopgeleid: driekwart heeft een voortgezette opleiding
Opleidingsachtergrond 29d cliënten Amsterdam
In Diemen kregen 29d cliënten uit Irak en Ivoorkust een verblijfsvergunning. Een uitgeprocedeerde cliënt ging terug naar Irak toen hij hoorde dat zijn moeder ernstig ziek was. Ook in Edam-Volendam werd intensieve begeleiding geboden aan drie cliënten met een 29d status. Voor een cliënt is dit goed verlopen en is de status omgezet naar een 29b. Twee Irakese cliënten verkeren nog in onzekerheid over het verloop van de procedure. Een Irakees gezin met drie kinderen werkte in januari mee aan een reportage van AT5 nieuws. In de uitzending heeft VluchtelingenWerk duidelijk kunnen maken dat gedwongen terugkeer van het gezin naar Bagdad gezien de onveilige situatie daar niet mogelijk is. Duidelijk naar voren gebracht is ook dat het onmenselijk is om kinderen die langer dan vijf jaar in Nederland verblijven naar het herkomstland van de ouders te sturen. De uitzending op AT5 maakte veel reacties los in de Amsterdamse samenleving. Een aantal raadsleden spande zich in voor het verblijf van het gezin in Nederland. De school van de kinderen hield een inzamelingsactie om de leges te kunnen betalen voor de aanvraag van een verblijfsvergunning voor een van de gezinsleden. Eind 2012 is nog geen besluit genomen over de aanvraag van dit gezin.
HAVO/VWO/MBO MAVO/LBO/VBO Basisonderwijs
Onvoltooid Voltooid
Geen 0
2
4
6
8
10
12
14
16
18
20
Protest tegen uitzetting In juli 2012 deed de Raad van State uitspraak in het hoger beroep dat minister voor Immigratie, Integratie en Asiel Leers had aangespannen tegen een uitspraak van de rechtbank in Zwolle. De Raad van State was het eens met de Zwolse rechtbank dat afgewezen asielzoekers uit Somalië gezien de veiligheidssituatie niet uitgezet kunnen worden. Omdat er geen zicht is op uitzetting oordeelde de Raad van State dat Somalische asielzoekers ook niet in vreemdelingenbewaring genomen mogen worden. In 2012 wijzigde de politieke situatie in het herkomstland 0 van de grootste groep cliënten van SVAZ. In Somalië werden een parlement geïnstalleerd, een president gekozen en een premier aangesteld. Nadat in augustus 2011 de aan Al-Qaida verwante Al Shabaab uit Mogadishu was vertrokken, verbeterde de veiligheidssituatie in de hoofdstad. Het vliegveld in Mogadishu werd hersteld en onder verantwoordelijkheid van de African Union Mission for Somalia (AMISOM) werden veiligheidsmaatregelen gewaarborgd. De gewijzigde situatie in Somalië en het feit dat vliegverkeer naar Mogadishu weer mogelijk was, vormden redenen tot hernieuwde besluitvorming rond het uitzettingsbeleid van Somaliërs van de Nederlandse overheid: uitgeprocedeerde Somaliërs zouden gedwongen uitgezet kunnen worden.
5
Het Algemeen ambtsbericht Somalië over de periode maart-oktober 2012 van het Ministerie van Buitenlandse Zaken concludeert echter dat de veiligheidssituatie in Somalië onverminderd slecht is. “Geregeld vonden in de verslagperiode gewelddadigheden plaats. In het algemeen kan gesteld worden dat de geweldsincidenten plaatsvonden in een context van straffeloosheid en gebrek aan overheidsgezag die gedurende de verslagperiode in grote delen van Somalië heerste.” Geconstateerd wordt ook: “Terugkeerders zullen – net als andere Somaliërs – geconfronteerd worden met de slechte veiligheidssituatie, de slechte humanitaire situatie en mensenrechtenschendingen.” Desondanks onderneemt de opvolger van minister Leers, staatssecretaris van Veiligheid en Justitie F. Teeven, in het najaar van 2012 weer pogingen tot uitzetting van uitgeprocedeerde Somaliërs. Een golf van protest ging door het land. Uitgeprocedeerde asielzoekers die niet kunnen terugkeren, waaronder veel Somaliërs, demonstreerden onder andere in het tentenkamp aan de Notweg in Amsterdam-Osdorp. SVAZ heeft zich vanaf de zijlijn bemoeid met de problematiek van de bewoners van dit tentenkamp. Een aantal medewerkers bezocht het kamp regelmatig. Enkele bewoners hebben juridische begeleiding gekregen vanuit SVAZ. Daarnaast was 10SVAZ aanwezig 15 bij20gesprekken met de vertegenwoordigers van verschillende groeperingen over vervolgopvang op de dag voor de ontruiming van het kamp.
21
Up2You project 22
Zolang zij minderjarig zijn zorgt de overheid voor opvang en onderwijs van jongeren die alleen als asielzoeker naar Nederland kwamen. Op hun 18e verjaardag vervalt die bescherming en staan zij op straat. Deze jongeren worden aangeduid als ex-alleenstaande minderjarige asielzoekers (ex-ama’s). Met het Up2You project wil SVAZ voorkomen dat ex-ama’s met onbekende bestemming uit beeld verdwijnen. Zij worden daartoe ondersteund bij het aanvragen van een verblijfsvergunning en/of terugkeer naar het land van herkomst. De 75 Up2You deelnemers, die in 2012 werden begeleid, kwamen uit 22 verschillende landen. Voor de helft van de deelnemers vormden Angola, Guinee Sierra Leone en Soedan de herkomstlanden. Mannelijke deelnemers waren met 83% veruit in de meerderheid. Van 42% van de deelnemers is de opleidingsachtergrond niet bekend. Slechts 20% van de deelnemers heeft een voortgezette opleiding gevolgd. Qua inkomenspositie vormden de Up2You-ers een zeer kwetsbare groep. Van de deelnemers had 60% helemaal geen inkomen omdat zij geen vaste woonplaats hadden. Slechts één deelnemer had inkomen uit betaald werk en er was ook maar één met een uitkering. Vijfentwintig deelnemers ontvingen leefgeld via SVAZ. Eén ex-ama kreeg een vergunning op basis van ‘buiten schuld’. Dit is zeer uitzonderlijk. De betrokken klant is afkomstig uit Jemen en deed allerlei pogingen om terug te keren, waaronder een presentatie bij de ambassade van Jemen, samen met de Dienst Terugkeer en Vertrek (DT&V). Dit leidde niet tot een Laissez Passer. Vervolgens is er veelvuldig contact geweest met allerlei mensen in Jemen. Dat leverde uiteindelijk een gelegaliseerde geboorteakte op die is voorgelegd aan de ambassade. DT&V deed ook onderzoek naar de echtheid van het document, met positief resultaat.
De ambassade reageerde echter opnieuw negatief op het verzoek voor een Laissez Passer. DT&V besloot daarna uiteindelijk positief advies af te geven voor een vergunning “buiten schuld”. De IND volgde het advies op en verstrekte de verblijfsvergunning. Up2You-er Junior Barrie gaf op 26 mei een concert met the one love band. Tijdens dat optreden werd ook de CD Black and White Unite gelanceerd. Junior Barrie & the one love band traden ook succesvol op tijdens de feestelijke afsluiting van het project Taalduet II op 15 juni in Amsterdam. Via POWNews maakte Barrie begin 2013 bekend terug te keren naar zijn herkomstland Sierra Leone. Eind 2012 zijn nog 26 cliënten in begeleiding, waarvan er 17 leefgeld krijgen via SVAZ.
Financiële ondersteuning Behalve het leefgeld of een bijdrage in de legeskosten die SVAZ dankzij donaties kan verstrekken, is voor enkele cliënten ook op andere wijze financiële ondersteuning gerealiseerd. Bijvoorbeeld via het geldbedrag dat Fiat Lux beschikbaar stelde voor dakloze vluchtelingen. Een eerste aanvraag voor een vluchteling uit Bangladesh die op straat leefde en opnieuw een asielaanvraag deed, werd goedgekeurd. Bij hoge uitzondering kreeg een cliënte geld voor een baby-uitzet via DWI. Succes werd ook geboekt bij de ondersteuning van een cliënte die na een ongeluk tandheelkundig letsel opliep. Agis wees aanvankelijk het behandelplan af omdat de tandartsvergoeding al was gebruikt. Bezwaar hiertegen is gegrond verklaard en Agis betaalt het behandelplan van 7000 euro.
Perspectief ex-ama’s Zaandam Voor de ‘laatste’ Perspectief jongeren stopte eind 2012 het leefgeld van de gemeente definitief. Tussen de vijftig en zestig jongeren bezochten nog steeds het project dat op vrijwillige basis gecontinueerd wordt. De begeleiding van deze jongeren gebeurde door de Stichting Jonge Vluchtelingen Zaanstreek die speciaal voor dit doel eind 2011 werd opgericht. Voor een jongere liep eind van het jaar nog een beroepsprocedure tegen afwijzing van zijn asielaanvraag. Voor een ander was er (voorlopig) goed nieuws toen zijn beroep tegen afwijzing gegrond werd verklaard. De IND moet opnieuw beslissen in deze zaak.
Project ´Blik op de toekomst´ Dit nieuwe project beoogt uitgeprocedeerde vluchtelingen te begeleiden bij hun toekomstperspectief met speciale aandacht voor psychische problemen die een belemmering kunnen vormen bij terugkeerplannen. Het aantal deelnemers aan dit nieuwe project was in 2012 nog beperkt tot zeven.
Vrijwilliger juridische dienstverlening Zaanstreek: “We worden in toenemende mate geconfronteerd met ‘kansloze’, vaak schrijnende zaken. Mensen zoeken onze hulp ook als ze niet uit onze doelgroep afkomstig zijn. In één geval hebben we uiteindelijk de hulp van de vreemdelingenpolitie gevraagd om een moeder met kindje onder dak te krijgen. Steeds vaker ook zien we mensen die om verschillende redenen hun vergunning dreigen te verliezen. Schrijnende zaken vooral als het vrouwen betreft die een B9 vergunning hadden als slachtoffers/ooggetuigen van mensenhandel.”
Naturalisatie Mensen met een pardonvergunning ontvingen van de IND een brief over het indienen van een naturalisatieverzoek bij de gemeente. Daartoe moeten identiteit en nationaliteit aangetoond worden met een gelegaliseerde geboorteakte en een geldig buitenlands paspoort. Van deze hoofdregel wordt afgeweken als sprake is van bewijsnood. In Amsterdam startte een spreekuur om Pardonners die overwegen de Nederlandse nationaliteit aan te vragen te informeren en te adviseren. Hoewel een grote toeloop werd verwacht hebben in 2012 minder dan honderd Pardonners zich met een hulpvraag bij dit spreekuur gemeld. In Diemen werd een voorlichtingsbijeenkomst over naturalisatie gehouden. Zes Pardonners werden individueel voorgelicht. In de Zaanstreek werden negentien Pardonners geadviseerd over naturalisatie. Vanuit Waterland was er voor verschillende cliënten contact met de IND omdat hun pasjes onjuist of niet op tijd waren. Dit leverde problemen op voor een cliënt bij het doen van het inburgeringsexamen, bij een ander op het werk omdat hij niet aan de verplichting kon voldoen om een geldig identiteitsbewijs te hebben.
23
2
Taal en Inburgering Taal is de sleutel voor integratie. Zonder taal is een nieuwkomer geïsoleerd. De kracht van de door SVAZ aangeboden integratieondersteuning ligt in de combinatie van de inzet van vrijwilligers, de persoonlijke bejegening, de inzet van professionele docenten, het bieden van flexibele trajecten, het participatieve element in de methodiek en de nabijheid van maatschappelijke begeleiding. In dit hoofdstuk aandacht voor de taalprojecten waaraan in 2012 honderden vluchtelingen en vrijwilligers deelnamen.
Taalcoach projecten Taalcoaching is meer dan taal alleen. Het speelt ook een cruciale rol op het gebied van sociale cohesie en betrokkenheid bij inburgering van vluchtelingen. Door de ontmoeting, kennismaking en uitwisseling van culturen en gewoonten ontstaat meer begrip voor elkaars situaties. Hierdoor levert het project een positieve bijdrage aan de beeldvorming over vluchtelingen en nieuwe Nederlanders. Taalcoaching spreekt een brede groep vrijwilligers aan. De beperkte tijdsinvestering levert zowel de taalcoach als de vluchteling veel op.
Projectleider Elizabeth Bereket: “De één-op-één ondersteuning bevordert de motivatie om de Nederlandse taal snel te leren en een snelle integratie en participatie van vluchtelingen in de Nederlandse samenleving. Maar taalcoaching is geen eenrichtingsverkeer, het is een uitwisseling tussen twee culturen. Taalcoaches leren op een bijzondere manier nieuwe landgenoten kennen en helpen de integratie van vluchtelingen bevorderen. Het gaat niet om een cursus of klasje maar om een ontmoeting tussen mensen op gelijkwaardig niveau. En dat is vaak nog heel gezellig ook.” Uit Toolbox Taalduet, interview met projectleider Elizabeth Bereket, juni 2012
Taalduet II Het project Taalduet II waarbinnen 150 taalkoppels werden gerealiseerd is op 30 juni 2012 afgerond. Aan subsidiegevers EIF en DWI Amsterdam werd verslag gedaan over de werving, intake en koppelingsprocedure van taalcoaches en inburgeraars, de training en deskundigheidsbevordering van taalcoaches en de werkbegeleiding van koppels. In dit verslag zijn ook de resultaten, leerpunten en aanbevelingen opgenomen. Aan het Taalkoppelsfeest op 15 juni hebben 89 mensen deelgenomen. Vertegenwoordigers van de Gemeente Amsterdam, de Openbare Bibliotheek Amsterdam, de Hogeschool van Amsterdam, de Volksuniversiteit en het Europees Integratiefonds leverden een bijdrage aan het programma. Tijdens het feest werd de Toolkit ‘Taalduet taalcoaching van vluchtelingen’ gepresenteerd. De Toolkit is een handige gids voor organisaties die een soortgelijk project willen beginnen maar ook voor vrijwilligers die zich als taalcoach willen aanmelden. Op en na 15 juni werd de Toolkit op grote schaal verspreid.
25
26
Bert Barends is in september 2011 bij SVAZ begonnen als ‘koppelaar’. Acht maanden later heeft hij 75 geslaagde taalkoppels samengesteld. “Hoe beter je de koppeling voorbereidt, hoe minder kans op mislukking. Taalcoaches zijn vrijwilligers die in een potentieel ingewikkelde situatie stappen. De vluchteling heeft een andere culturele achtergrond en heeft vaak heel veel meegemaakt. Het moet klikken tussen de twee. Belangrijk is dat de vluchteling zich op basis van vrijwilligheid aanmeldt. Vluchtelingen hebben bij SVAZ allemaal een contactpersoon voor maatschappelijke begeleiding. Die medewerker suggereert de mogelijkheid van een taalcoach om te helpen bij het spreken, lezen en schrijven van de Nederlandse taal. Met de vluchtelingen wordt een groepsintake gehouden. Daarbij wordt duidelijk uitgelegd dat een taalcoach geen ervaren docent is. Het is meer een goede buurman of buurvrouw die je niet op de trap maar bij SVAZ tegenkomt. Samen kun je de dagelijkse dingen bespreken, waarbij de taalcoach dan kan helpen met de taal. Met de vluchteling wordt ook een intakeformulier ingevuld met dezelfde vragen over interesses en voorkeuren als aan de taalcoach zijn voorgelegd. Bij de koppeling leggen we de persoonlijke profielen van taalcoaches en vluchtelingen naast elkaar. Daarbij letten we op: taalniveau van de vluchteling, leeftijd (zelfde categorie of juist niet), wijk (of afstand tussen de beide wijken), opleidingsachtergrond, man/vrouw, interesses en motivatie. Maar ook: Wat willen ze? en Wat verwachten ze van de begeleiding? Het prettigst is natuurlijk als je beiden zelf gesproken hebt. Maar we werken goed samen als team en kunnen afgaan op de ervaring van collega’s. Het blijft wel passen en meten want je heb geen oneindig aanbod. Vaak ga je ook op je gevoel af en later blijkt dat vaak te kloppen. Als we denken een ‘match’ te hebben, worden de taalcoach en taalmaatje uitgenodigd voor een gesprek op kantoor. Het is prachtig om te zien als daarbij meteen een ‘klik’ tussen die twee ontstaat. Eigenlijk lukt het altijd.” Uit Toolkit Taalduet, Interview met taalkoppelaar Bert Barends, juni 2012
Van de Amsterdamse taalcoaches is tweederde vrouw. Verrassend is dat het taalcoachen jongeren erg aanspreekt: meer dan de helft van de coaches is tussen de twintig en dertig jaar oud. Ook migranten en vluchtelingen zijn goed vertegenwoordigd onder de taalcoaches. Bijna een derde van hen heeft meer dan alleen een Nederlandse culturele achtergrond.
Figuur 10:
27
Mannen en vrouwen onder in totaal 202 Amsterdamse taalcoaches
66 mannen
136 vrouwen
Projecten Taalduet III en Taal in Beweging
Figuur 12:
Achtergrond van in totaal 202 Amsterdamse taalcoaches
143 Nederlands
Figuur 11:
59 meer dan alleen Nederlands
Leeftijdscategorieën taalcoaches Amsterdam 3%
9% 8%
11%
51%
20-30 31-40
18%
41-50 51-60 61-70 70 en hoger
Direct na afsluiting van Taalduet II startte Taalduet III. Omdat Taalduet III medegefinancierd wordt door het Europees Integratiefonds kunnen gezien de subsidievoorwaarden geen vluchtelingen met 29a of 29b status deelnemen. Dat kan echter wel binnen het project Taal in Beweging dat medegefinancierd wordt door het Europees Vluchtelingenfonds. Voor beide taalcoachprojecten startte voor de zomervakantie de werving en intake. Op initiatief van de Gemeente Amsterdam werd op 5 september een Taalmarkt georganiseerd om taalaanbieders en inburgeraars bij elkaar te brengen. Circa veertig bezoekers van de Taalmarkt hadden vragen over het aanbod van SVAZ. Vijftien bezoekers schreven zich in voor het project Taalduet III en of een cursus bij SVAZ. Met tien inburgeraars werd ter plekke een intakegesprek gevoerd. Negen van hen werden gekoppeld aan een taalcoach en een van hen werd deelneemster van het project ‘Talent uit Isolement’. Naast de individuele aanmelding van taalcoaches werd binnen Taalduet III samengewerkt met de Hogeschool van Amsterdam. In het kader van hun stage meldden 21 studenten van de opleiding Toegepaste Psychologie zich als taalcoach. Om de studenten zo snel mogelijk te laten starten nam ieder lid van het taalcoachteam vijf koppelingen van studenten aan een vluchteling op zich. Zo konden deze koppels allemaal op de afgesproken startdatum 14 november 2012 met taalcoaching
beginnen. Tot eind 2012 zijn er zeventien groepsintakemiddagen voor vluchtelingen georganiseerd. Op uitnodiging van Zwitserleven presenteerde het team Taalduet zich op 2 oktober tijdens de inspiratiebeurs voor het personeel ‘jij en een verantwoord Zwitserleven’. Ondanks de drukbezochte stand waren er weinig aanmeldingen van taalcoaches. Reden: de meeste personeelsleden wonen buiten Amsterdam. Deze bijeenkomst droeg wel bij aan de naamsbekendheid van het fenomeen ‘taalcoaches’. In november was er een vervolgafspraak met de secretaris en een trainer-coach van Zwitserleven over een eventuele samenwerking met SVAZ en het project Taalduet.
Taalcoachservicedesk De Servicedesk van het taalcoachteam was alle werkdagen bemenst. Dagelijks stroomden e-mails en telefoontjes van taalcoaches en taalmaatjes binnen met verzoeken om informatie en/of ondersteuning. Het merendeel van deze verzoeken kon afgehandeld worden door de koppelaars. Ingewikkelde vragen werden (in overleg met de SVAZ maatschappelijk begeleiders) afgehandeld door de projectleider en de werkbegeleider. Soms vonden ook gesprekken op kantoor plaats. Een enkele keer kwam het voor dat een taalmaatje was ‘ontkoppeld’. In die gevallen werd een nieuwe taalcoach gezocht.
28 Werkbegeleider Conchita Rink: “Wij ondersteunen taalcoaches bij alle vragen die zij hebben over het coachen of over specifieke problemen waar het taalmaatje tegenaan loopt. Vaak gaat dat via de mail en ook wel telefonisch. Als er moeilijkheden zijn waar koppels samen niet uitkomen, kunnen zij de hulp van een werkbegeleider inroepen. Soms volgt dan een gesprek met het koppel of eventueel met de taalcoach of het taalmaatje apart. Dat laatste komt gelukkig weinig voor.” Als het om taalcoachen gaat kunnen de werkbegeleiders de meeste vragen zelf beantwoorden. Conchita: “Als de vluchteling andere vragen heeft, wordt doorverwezen naar zijn of haar contactpersoon bij SVAZ. Soms is een taalcoach zijn/haar maatje ‘kwijt’ en ga je op zoek. Leuk als het contact dan weer hersteld is.” Werkbegeleider Beppy Hillege: “Belangrijk onderdeel van ons werk is ook het aanreiken van ideeën. Bijvoorbeeld om twee koppels waarvan het taalmaatje een Chinese achtergrond heeft met elkaar in contact brengen. Daardoor wordt het voor hen alle vier misschien wat minder ‘taai’. De werkbegeleiders houden ook de evaluaties in de gaten, organiseren evaluatiebijeenkomsten en maken daarover afspraken maken met de taalcoaches en vluchtelingen. Meestal is er een eerste evaluatie na een maand en een eindevaluatie na de taalcoachperiode van een half jaar.” Uit Toolbox Taalduet, interview met werkbegeleiders Conchita Rink en Beppy Hillege, juni 2012
In 2012 zijn voor de taalcoaches in totaal tien trainingen ‘Methodisch handelen als taalcoach’ gegeven waaraan 107 taalcoaches deelnamen. Alle beginnende taalcoaches ontvingen de brochure ‘Samenwerken aan taalcoaching’ en een woordenboek ‘Nederlands als tweede taal’ (NT2). Aan de drie nieuwe trainingen “Grenzen Stellen” namen totaal 36 taalcoaches deel.
Ruim 450 koppels In Amsterdam zijn de afgelopen jaren meer dan 450 taalcoachkoppels gerealiseerd, waarvan 202 tussen januari en december 2012. Daarvan vielen er 116 taalkoppels onder het Taalduetproject en 86 onder het project Taal in Beweging.
Taalcoachproject Diemen Het honderdste taalkoppel werd in het Diemense stadhuis op 13 september door de wethouder feestelijk onthaald. Lokale kranten pakten dit nieuws goed op. In Diemen is de taalcoachbegeleiding standaard afgestemd op de maatschappelijke begeleiding. Bij nieuwe koppelingen zit de maatschappelijk begeleider van de cliënt bij de koppelingsafspraak. In 2012 waren 26 taalkoppels op wekelijkse basis actief met taal, het voorbereiden op een inburgeringsexamen en/of het vergroten van zelfredzaamheid. Zeventien daarvan zijn gekoppeld in 2012, waarvan zes koppels als deelnemer van Taalduet II en vier van Taalduet III. Het in 2011 gestarte Taalcoach+ project kreeg een vervolg; vier gezinnen kregen extra aandacht van een Taalcoach+. Dit is een vrijwilliger die vanuit een vertrouwenspositie het gezin ondersteunt bij opvoedingsmoeilijkheden en complexe problematiek.
Taalproject Edam-Volendam In 2012 verzorgde een zelfsturend team, gecoördineerd door een vrijwilliger, het taalproject. Ruim twintig vluchtelingen werden begeleid door een taalcoach om zoveel mogelijk Nederlands te spreken en te lezen. Voor de doelgroep zijn deze taalactiviteiten heel waardevol. Een belangrijk effect is ook dat inwoners van de gemeente Edam-Volendam in contact komen met vluchtelingen als zij meedoen als taalcoach. Omdat er geen financiering is voor dit project is met de gemeente gezocht naar andere oplossingen voor de voortzetting van dit project.
Einde Taalproject Purmerend Dit project eindigde met honderd succesvolle taalkoppels! De laatste vijf daarvan werden in januari gekoppeld. Alle taalcoaches kregen de Trainingsmap die samen met het Regio College was ontwikkeld. Op woensdagen konden taalcoaches op locatie Purmerend langskomen voor advies en input op het gebied van taal en cultuur en om kennis te halen uit het eigen bibliotheekje. Dankzij de goede samenwerking met de bibliotheek Purmerend werd een vijfde taalcoachtraining op locatie gegeven. Het taalcoachproject van SVAZ eindigde eind januari 2012 maar wordt vervolgd bij Clup Welzijn in Purmerend.
Geestelijk bedienaren Taalvrijwilligers van SVAZ begeleidden ook drie geestelijke bedienaren. De overheid verstaat onder een geestelijke bedienaar “iemand die werk heeft dat met een godsdienst of kerk te maken heeft”. Bijvoorbeeld imams, predikers, priesters, geestelijk voorgangers, godsdienstleraren en zendelingen. De overheid biedt hen een inburgeringstraject aan omdat verwacht wordt dat zij een belangrijke rol kunnen spelen in het integratieproces. Het aantal deelnemers aan dit taalproject zal in 2013 waarschijnlijk oplopen.
29
foto: IJda Smits
3
Participatie en werk Vluchtelingen hebben te maken met verschillende belemmeringen die een succesvolle intrede op de Nederlandse arbeidsmarkt bemoeilijken. Het ontberen van een voor werk relevant sociaal netwerk, onvoldoende beheersing van de Nederlandse taal, het ontbreken of niet erkennen van diploma’s, een vanwege de vlucht onderbroken loopbaan of het ontbreken van relevante werkervaring, gezondheidsproblemen en een onzekere verblijfsstatus, zijn belemmeringen die in verschillende studies steeds weer worden benoemd. Naar aanleiding van de vraag van vluchtelingen werden door SVAZ projecten ontwikkeld die maatwerk leveren om vluchtelingen – rekening houdend met hun achtergrond en omstandigheden – effectief te begeleiden naar participatie en werk. In dit hoofdstuk worden de activiteiten beschreven in het kader van die projecten in 2012.
Talent uit Isolement (TUI) De arbeidsmarktpositie van vluchtelingen is slecht. Nog geen derde van de vluchtelingen die betaald werk zoeken, vindt een baan. Onder de vrouwelijke cliënten van SVAZ bleek de arbeidsmarktparticipatie nog slechter: eind 2009 had slechts 7% van deze vrouwen betaald werk. Vaak zat er een lange periode tussen het vertrek uit het land van herkomst en het verkrijgen van een verblijfsstatus en een woning in Amsterdam. Voor vluchtelingenvrouwen betekende dit dat er een behoorlijk ‘gat’ zat tussen hun opleiding en beroepservaring in het land van herkomst en de mogelijkheid om hun kennis en ervaring te laten aansluiten op het Nederlandse onderwijs of de arbeidsmarkt. Heel veel talenten en competenties van vluchtelingenvrouwen bleven daardoor onbenut en dreigden voorgoed verloren te gaan voor de vrouwen zelf én voor de Amsterdamse arbeidsmarkt. SVAZ startte daarom het werkgelegenheidsproject voor vluchtelingenvrouwen ‘Talent uit Isolement’. Vluchtelingenvrouwen van 18-50 jaar die nog geen betaald werk hebben en graag aan het werk willen, kunnen aan dit project deelnemen. Doel is dat 75 deelneemsters uitstromen naar een betaalde baan, vrijwilligerswerk, zelfstandig ondernemerschap of naar een opleiding die hun positie op de arbeidsmarkt in de nabije toekomst verbetert. Gerelateerd aan de Amsterdamse Participatieladder is
de doelstelling dat vanuit de instroom op Trede 1 of 2 aan het eind van het trajectjaar 10% van de deelneemsters is gestegen naar Trede 3, 40% naar Trede 4 en 40% naar Trede 5 (rekening houdend met 5-10% uitval). Doelgroep naast de vrouwen vormden de 50 tot 75 bedrijven, organisaties en instellingen die - na kennismaking met vluchtelingenvrouwen tijdens bedrijfsbezoeken en stageperiode - potentiële aanbieders van reguliere banen voor vluchtelingenvrouwen zijn. Bedrijven werden actief benaderd om vluchtelingenvrouwen te ontvangen voor een werkbezoek. Of hen een werkervaringsplaats of reguliere baan te bieden die aansluit bij hun talenten, wensen en competenties. De deelnemende bedrijven werden betrokken bij de interim- en eindevaluaties.
4 Klaver J.F.I., Tromp E., Welle, I.C. van der (februari 2012). Vluchtelingenwerk Integratiebarometer 2012, Een onderzoek naar het lokale integratiebeleid voor vluchtelingen. Amsterdam: Regioplan.
31
Figuur 13:
Werkwijze
32
Er werd gewerkt met groepen van 15 vrouwen. In de periode mei 2011 tot maart 2014 kunnen vijf groepen het SVAZ traject voltooien. Dit traject duurt in totaal een jaar en bestaat uit de volgende drie onderdelen: • Talent ontdekken: In de eerste dertien weken ligt het accent op het herkennen van kwaliteiten en mogelijkheden op de arbeidsmarkt (competentietraining). Deelneemsters krijgen daarnaast een dagdeel per week conversatieles aangeboden en kunnen op eigen verzoek gekoppeld worden aan een taalcoach. • Praktijkopdrachten: In de daarop volgende dertien weken wordt vooral aandacht besteed aan het vinden en lezen van vacatures en hoe zij zichzelf kunnen presenteren bij een werkgever. Ook worden in deze fase een aantal bezoeken gebracht aan Amsterdamse werkgevers. In deze periode hebben de deelneemsters naast de lessen ook een eigen jobcoach, die samen met de deelneemster zoekt naar geschikte vacatures voor werk of stage (praktijkopdrachten). • Stage: in de laatste fase, die 26 weken duurt, gaan de deelnemers aan de slag op hun werkplek. Tijdens de stageperiode komen de deelneemsters eenmaal per vier weken bijeen. De bijeenkomsten in deze fase gaan vooral om het uitwisselen van ervaringen op de
Talent ontdekken (13 weken)
Praktijkopdrachten (13 weken)
Stage (26 weken)
Certificaat
stageplaats en over communicatie op de werkvloer. Ook kunnen deelneemsters zelf thema’s voor deze bijeenkomsten aandragen. Groep I startte in 2011 het traject en in 2012 achtereenvolgens de groepen II, III en IV. Van de totaal 93 deelneemsters van deze vier groepen hebben er twintig het jaartraject niet af kunnen maken. Gezondheidsproblemen - zowel fysiek als psychisch - zijn de belangrijkste oorzaak waardoor vrouwen afvielen. Twee vrouwen vonden niet tijdig kinderopvang, twee konden het TUI traject niet combineren met hun inburgeringscursus en een vrouw verhuisde naar een andere stad. In november begon de werving van deelneemsters voor groep V. Deze groep start per 15 februari 2013 en is de laatste groep van ‘Talent uit Isolement’.
TUI deelneemsters Het overgrote deel (86%) van de vrouwen die deelnamen, bevindt zich in de leeftijdscategorie tot en met 40 jaar. Op aandringen van 40plus vrouwen en in overleg met de subsidiegevers zijn in de groepen II, III en IV ook vrouwen uit de leeftijdscategorie 41-50 jaar toegelaten. Maar liefst 29 landen vormden de herkomstlanden van de deelneemsters aan dit project. Somalië en China staan, net als in het totale cliëntenbestand van SVAZ Amsterdam, bovenaan de lijst landen waar de grootste groepen cliënten vandaan kwamen. De opleidingsachtergrond van de vrouwen was zeer divers. Voor vrouwen uit bijvoorbeeld Somalië was het vaak helemaal onmogelijk om regulier onderwijs te volgen. Soms bood een Koranschool een mogelijkheid, anders thuisonderwijs of een particulier initiatief in de buurt. Ook enkele vrouwen uit China en Tibet hebben nooit de gelegenheid gehad om naar school te gaan. Van de deelneemsters had 13% geen onderwijs gevolgd, 24% alleen basisonderwijs en 59% een vorm van voortgezet onderwijs. Ruim een kwart van de vrouwen had een HBO of universitaire opleiding gevolgd, soms deels in Nederland.
Herkomstlanden deelneemsters TUI
Figuur 14:
Hoogst genoten onderwijs deelneemsters TUI
Somalië
Onbekend
2
China
Koranschool
2
Iran
HBO/WO
Nigeria
MAVO/HAVO/MBO
Eritrea
Basisschool
Congo
Geen onderwijs
Sri Lanka
0
24 31
33
22 12 5
10
15
20
25
30
Tibet Soedan
Activiteiten van de deelneemsters eind 2012
Ivoorkust
• Van Groep II lopen 13 vrouwen stage, 2 hebben een betaalde baan en een vrouw volgt een cursus • Van Groep III lopen 6 vrouwen stage, 3 hebben betaald werk, 4 zijn gestart met een (bedrijfs)opleiding en 7 zijn nog op zoek naar een stageplaats • Van Groep IV volgen 25 vrouwen de cursus (waarvan een vrouw al een stageplaats heeft gevonden)
Irak Ethiopië Uganda Syrië Sovjet Unie Rwanda
Van de deelneemster zijn er 39 gekoppeld aan een taalcoach. Gekwalificeerde docenten die de conversatielessen gaven, lieten weten dat zij goed merken of cursistes een taalcoach hebben: “Die gaan in sprongen in de taalvaardigheid omhoog”.
Noord Korea Nepal Myanmar Guinee Afghanistan
Werk en opleidingsplaatsen TUI
Wit Rusland Voormalig Joegoslavië Pakistan Niger Marokko Gambia Bhutan Azerbeidjan 0
2
4
6
8
10
12
Stages In totaal liepen 46 deelneemsters in 2012 stage. De verdeling per sector is als volgt: Ouderenzorg 15 Kinderopvang 2 Administratie 6 Handel 4 Sport 1 Horeca 5 Wetenschap 1 Welzijn 13
35
34
Betaalde baan Ook zijn er 12 deelneemsters die parttime of fulltime werken. De verdeling per sector is hier als volgt: Horeca 6 Handel 3 Hotelwezen 2 Opleidingen Tot slot zijn er 16 deelneemsters die een opleiding volgen. De verdeling per sector is als volgt: Universiteit van Amsterdam, Sociologie 1 1 HBO kunst en ondernemen HBO schakel welzijn 1 HBO verpleegkunde 1 MBO facilitair medewerker 6 1 MBO bedrijfsadministratie MBO zorg en welzijn niveau II 3 Interne bedrijfsopleiding ‘de Tuinen´ 1 Reddingsbrigade certificaat A 1 Deze aantallen betreffen alle gevolgde stages, banen en opleidingen van de deelneemsters van ‘Talent uit Isolement’. Sommige van hen hadden in 2012 meerdere stages of combineerden stage, opleiding en/of werk.
Samenwerking met DWI Met DWI en de klantmanagers is voorafgaand aan de start van dit project intensief overlegd over de toeleiding van vrouwen naar TUI en de administratieve en rapportageprocedures. Door het symposium ‘Talent uit Isolement’ van 29 november is het project nog eens duidelijk onder de aandacht gebracht van de DWI klantmanagers. Alle klantmanagers die al eerder deelneemsters plaatsten, waren uitgenodigd. Een aanzienlijk deel hiervan was aanwezig op het symposium: 21 inclusief managers en medewerkers van de afdeling Educatie & Inburgering. Tijdens dit symposium werden de eerste tien certificaten uitgereikt aan de deelneemsters van groep I die met succes het traject hadden afgesloten.
Medewerkers De projectcoördinator van het project ‘Talent uit Isolement’ wist zich verzekerd van de medewerking van een grote groep vrijwilligers. Naast de vrijwillige taalcoaches verzorgden elf vrijwilligers de taal- en computerlessen. Een vrijwilliger verrichtte werkzaamheden als intaker, een andere vrijwilligster verzorgde de administratie. Zeven Emplooi medewerkers hielden zich bezig met het werven van stageplaatsen, werkbemiddeling en algehele begeleiding bij het traject.
35
Figuur 15:
Herkomstlanden deelnemers Tussen Luipaard en Leeuw
Figuur 16:
Somalië HBO/WO
Irak
Tussen Luipaard en Leeuw Doelstellingen van dit project zijn het verbeteren van de toegang tot de arbeidsmarkt in de regio ZaanstreekWaterland voor vijftig jongere vluchtelingen en het positief beïnvloeden van het imago van vluchtelingen als participanten op de arbeidsmarkt.
Hoogst genoten opleiding deelnemers Tussen Luipaard en Leeuw 8
VBMO/HAVO/ VWO/MBO
Iran
24 18
Basisschool
Afghanistan
Geen
Brazilië
0
Turkije
3 5
10
15
20
25
30
Tibet Nepal
Het kostte veel overtuigingskracht om de medewerking van de gemeenten in Zaanstreek te krijgen bij het aandragen en goedkeuren van (potentiële) kandidaten voor dit project. Met 170 jongere vluchtelingen werden gesprekken gevoerd. In augustus was de werving voor dit project afgerond. Uit de aanmelding werd een groep deelnemers geselecteerd van 33 mannen en 20 vrouwen. De deelnemers komen uit twintig verschillende landen. De overgrote meerderheid van de deelnemers valt in de leeftijdscategorie 25-45 jaar.
Ethiopië
Over de titel ‘Tussen Luipaard en Leeuw’: Belangrijke doelgroep voor dit project zijn jonge Somaliërs die SVAZ wil ondersteunen bij hun integratie op de Nederlandse arbeidsmarkt. In het Somalische wapenschild staat een luipaard, in het Nederlandse een leeuw. Beide horen tot de katachtigen, en wat weinig mensen weten is dat het woord luipaard afkomstig is van een samenvoeging van ‘leo’ (leeuw) en ‘pardus’ of ‘panthera’ (panter). Met andere woorden: er zijn wel degelijk verschillen (zoals dat leeuwen vooral in groepen leven en luipaarden meer als eenling rondreizen), maar in oorsprong zijn ze nauw verwant.
Eritrea Congo Tsjetsjenië Syrië Sierra Leone Oekraïne
Werkwijze
Kosovo Estland Birma Bhutan Angola
0
3
6
9
12
15
Dit project beoogt deelnemers een combinatie van vakgericht leren en werken aan te bieden. Voor de meerderheid van de deelnemers bleek dat niet direct haalbaar vanwege geringe kennis van de Nederlandse taal. Over het algemeen hadden de deelnemers wel de kwaliteiten om het werk te doen maar vormde de taal nog een grote barrière. De gemeente Purmerend onderkende dit en stuurde een grote groep deelnemers naar extra Nederlandse les aan een opleidingsinstituut.
Werk en opleiding
36
Het traject dat alle deelnemers aangeboden krijgen omvat minimaal vier dagen activiteiten per week. Het trainingsprogramma biedt zoveel mogelijk maatwerk. Er zijn trainingen op laag, midden en hoog niveau ontwikkeld. Streven is deelnemers door te laten groeien naar een niveau hoger op de participatieladder. De trainingen zijn onder te verdelen in: - Nederlands op verschillende niveaus, - Computerbeheer Word, Excel en PowerPoint, - ‘In Actie’ waarin diverse onderwerpen aan de orde komen zoals solliciteren, goed werknemerschap, maken van een loopbaanplan en een goed CV. Op verzoek van de deelnemers worden ook andere onderwerpen geagendeerd zoals artsenbezoek, het afbellen of inplannen van een consult rekening houdend met het projectrooster en de stage. Via rollenspellen kregen de deelnemers inzicht in hoe Nederlanders reageren en welke omgangsvormen hier gebruikelijk zijn. Door de toename van stageplaatsen ontstond ook behoefte aan het verwerven van Nederlandse vaktermen. Een tweetal docenten gaf daarom aan kleine groepen deelnemers een cursus vaktermen autogarage, bibliotheek en ledenadministratie.
Jobcoaches Naast het trainingsaanbod op maat kreeg iedere deelnemer een jobcoach voor individuele begeleiding. Elke deelnemer had minimaal eens per twee weken contact met de jobcoach. Dit verliep goed en de deelnemers vonden dit contact zeer plezierig. De jobcoaches waren gemiddeld een dag per week beschikbaar en begeleidden zoveel mogelijk ‘hun’ deelnemers. Een aantal deelnemers bleef kwetsbaar en dreigde af te haken door hun fragiele thuissituatie. Extra aandacht en begeleiding van de jobcoaches waren voor hen nodig.
Tevredenheidsscore
In totaal zijn over de periode maart tot en met december 2012 ruim honderd bedrijven geïnformeerd over dit project. Samen met de deelnemers werd gezocht naar stageplaatsen. Een aantal deelnemers vond op eigen kracht een stageplaats. Eind 2012 heeft ruim de helft van de deelnemers een stage- of werkervaringsplaats. In januari 2013 starten nog vier deelnemers in een bedrijf. Totaal zijn er dan 31 deelnemers op stage. Zeven deelnemers begonnen in oktober met de eenjarige opleiding ‘facilitair medewerker’ aan het Regio College ZaanstreekWaterland. Bij succesvolle afronding verwerven deze deelnemers de MBO-2 startkwalificatie.
Tabel 6 Werkervaringsplaatsen deelnemers Tussen Luipaard en Leeuw automonteur ober boekhouding schoonmaker facilitair medewerker catering medewerker klusjesman computerreparateur tuinman kantine en winkel fietsmonteur conciërge wasserij zorg verkoopster cameraman en vrijwilliger filmhuis ledenadministratie medewerker winkel en bijrijder vrachtwagen zorg en bibliotheek kok kamerdame in hotel
4 1 1 1 5 2 1 1 1 2 1 1 1 1 1 1 1 1 1 2 1
Totaal
31
De deelnemers gaven het project een hoge tevredenheidsscore. De individuele aandacht van jobcoaches werd zeer gewaardeerd evenals de Nederlandse les en de ‘in actie’ activiteiten met uitleg over alle aspecten op de werkvloer. Gaande het project bleek dat de meeste deelnemers fors moeten blijven investeren in taalbeheersing om een plaats op de arbeidsmarkt te veroveren. Dankzij het scholingsaanbod binnen het project zijn de deelnemers wel positiever gaan kijken naar hun arbeidsmarktkansen en mogelijkheden. Zij ontwikkelden meer zelfvertrouwen en doorbraken zelf hun sociaal isolement. Ook de werkgevers bleken tevreden met de geplaatste deelnemers. Dat betekent dat er goede matches gemaakt zijn. Dit positieve resultaat zal binnen het bedrijfsleven in de regio het draagvlak voor de doelgroep verbreden.
Medewerkers Naast de vier parttime betaalde medewerkers (2,31 fte) heeft het projectteam 29 vrijwillige medewerkers. Zeven daarvan zijn enthousiaste jobcoaches. In oktober werd een tweedaagse training gehouden over coachingsvaardigheden. Naast de jobcoaches was een groep van veertien vrijwillige docenten actief. Wekelijks zijn dertig trainingen door deze groep verzorgd. Ook deze groep vrijwilligers was stabiel en werkte enthousiast mee aan het project.
Overige participatieprojecten SVAZ verzorgde het cursusdeel van 101 vluchtelingen die deelnamen aan Implacementtrajecten. In het voorjaar van 2012 had 85% van deze vluchtelingen geen werk. Van de 18 vrouwelijke deelneemsters had niemand werk. In augustus hield Implacement - in overleg met SVAZ - een tevredenheidsonderzoek onder de vluchtelingen die het traject hadden doorlopen. Hiervoor werden 57 vluchtelingen telefonisch benaderd. Het bleek dat in augustus 72% nog steeds geen werk had. Van deze groep is ruim 80% jonger dan 40 jaar Bij DWI is de mogelijkheid aangekaart om komend jaar veertig deelnemers via een gericht vervolgtraject naar werk te begeleiden.
In het kader van het Emplooi project werden in Amsterdam nieuwe jobcoaches getraind om vluchtelingen individueel te begeleiden naar plaatsing op opleiding, stage, werkervaringsplaats of werk. Resultaat was dat voor 36 vluchtelingen een stage of werk van minimaal drie maanden voor minimaal vier uur per week werd gerealiseerd. Voor acht van hen betrof het betaald werk. Dit project werd voor de zomer afgerond. Ook in Diemen kregen alle cliënten informatie over werk, werkbemiddeling en korte opleidingen in de regio. Drie cliënten werden bemiddeld naar werk of stage en vier naar vrijwilligerswerk. Samengewerkt werd met de consulenten van “Diemen Werkt” en met de re-integratieconsulenten van de gemeente. Over individuele cliënten werd afgestemd met de participatiecoaches binnen de gemeentelijke Sociale Dienst. Voor drie cliënten met een slechte arbeidsovereenkomst leverde bemiddeling naar werkgevers betere arbeidsvoorwaarden of een regulier contract op.
En nog meer… Vrouwen Vooruit! organiseerde maandelijks activiteiten voor vluchtelingenvrouwen in Edam en Volendam. Tijdens sommige bijeenkomsten werd er voorlichting gegeven over bijvoorbeeld opvoeding door het Centrum voor Jeugd en Gezin, over drugsgebruik bij jongeren door Moedige Moeders of over recreatieve mogelijkheden binnen de gemeente. Soms werd gezamenlijk gezwommen of gehandwerkt. Ook het onderlinge contact en de gezelligheid maakten deze bijeenkomsten waardevol voor de vijftien tot twintig vrouwen die de bijeenkomsten bezochten. Project ‘Fietsen door Waterland’ startte in samenwerking met SCC De Bolder met het geven van fietsles. Een aantal vluchtelingen uit de gemeenten Waterland en EdamVolendam volgde deze lessen, die werden afgesloten met een cursus fietsonderhoud en banden plakken.
37
foto: Edwin Janssen
4
Draagvlak, acties en ontmoetingen Gedurende het hele jaar zijn er in de hele regio activiteiten ontplooid om het draagvlak voor vluchtelingenwerk in de gemeenten te vergroten en om vluchtelingen in contact te brengen met medebewoners in hun nieuwe woonplaats. Vaak in samenwerking met maatschappelijke organisaties, bedrijven, scholen, woningcorporaties of gemeentelijke diensten. In dit hoofdstuk een bloemlezing van die activiteiten.
Acties - In Zaandam werd deelgenomen aan een wake bij de detentieboten. - Zaterdag 14 april hield ‘Vrouwen Tegen Uitzetting’ een ligactie op de Dam tegen het op straat zetten van vluchtelingen en voor fatsoenlijke opvang. Mária van Veen sprak namens VWN en vroeg aandacht voor de exorbitante stijgingen van legeskosten. In Metro, het Parool en ATV werd aandacht besteed aan deze actie. - SVAZ nam deel aan de voorbereidingsgroep van de Umbrella March die op woensdag 20 juni – Internationale Vluchtelingendag – werd gehouden. In eerste instantie was het idee om de March in Amsterdam te houden. Omdat Kerk in Actie op diezelfde dag in Den Haag manifesteerde, besloot VWN de March in Den Haag te houden. SVAZ liep met 50 medewerkers mee in de Umbrella March - In diverse gemeenten vond een kerkenactie plaats met het verzoek om een collecte. - Een van de taalcoaches hield op 25 november de preek van de leek om aandacht te vragen voor het werk van VluchtelingenWerk en het SVAZ project Taalduet. De collecte tijdens de preek kwam ten goede aan het werk van SVAZ. - SVAZ heeft een belangrijke bijdrage geleverd aan het maatschappelijk congres van VWN dat op 22 november werd gehouden. Diverse vertegenwoordigers van gemeenten en woningcorporaties waren aanwezig. Ook traden vier medewerkers van SVAZ op als gastvrouw/ heer ter verwelkoming van alle gasten.
Wethouder Andrée van Es hield een speech over het landelijk beleid voor vluchtelingen en de keuzes van de gemeente Amsterdam.
Ontmoetingen - Op Internationale Vrouwendag – 8 maart – was de Amsterdamsche Kring te gast bij VluchtelingenWerk aan het Surinameplein. Centraal stond de slechte arbeidsmarktpositie van vluchtelingen in Amsterdam. De SVAZ directeur hield een inleiding en twee vluchtelingenvrouwen werden geïnterviewd. Enkele leden van de Amsterdamsche Kring werden taalcoach. Afgesproken is het netwerk van de Amsterdamsche Kring te benutten voor het vinden van stageplaatsen en/of betaalde banen voor vluchtelingen. - In Edam-Volendam werd een actieplan ontwikkeld om de tolerantie en acceptatie van vluchtelingen bespreekbaar te maken. Via kleinschalige activiteiten werd contact gelegd met buren van vluchtelingen om de integratie van nieuwe en oorspronkelijke inwoners in de gemeente te bevorderen. Om escalaties zoals in het verleden te voorkomen werd door SVAZ nauw samengewerkt met de woningbouwcorporaties. Het idee om kleinschalige eetgroepen in de gemeente te starten wordt nog verder uitgewerkt. Het sociaal-cultureel werk staat positief tegenover een dergelijk initiatief. Op 12 december werd een drukbezochte samenwerkingsborrel gehouden in de nieuwe locatie van SVAZ in Bibliotheek Meerwijk. De wethouder was hierbij ook aanwezig.
39
40
- Op verschillende locaties in de regio zijn activiteiten georganiseerd die het samenleven tussen bewoners en vluchtelingen bevorderen zoals het project ´Koken door vluchtelingen´ in Waterland dat iedere keer een groot succes is. Gekookt werd onder andere door twee Afghaanse families - die beide nog geen jaar in de gemeente woonden, een Soedanees gezin en Nepalese en Shrilankaanse vluchtelingen. Vaak waren er zoveel belangstellenden dat er ‘Nee’ verkocht moest worden. In januari waren de ambtenaren uitgenodigd die direct met vluchtelingen te maken hebben. - Op 8 juni is er samen met Zwitserleven een uitje georganiseerd voor jonge vluchtelingen die door SVAZ worden begeleid. Een rondvaart door de Amsterdamse grachten, daarna een workshop in het Rozentheater en ter afsluiting een drankje en een hapje. Het was een prachtige dag voor zowel de twintig Zwitserleven medewerkers als voor de veertien jongeren. - Op 26 juni gaf een aantal jonge vluchtelingen uit Zaandam voorlichting aan jongeren die in Amsterdam bij SVAZ in begeleiding zijn. De Zaanse jonge vluchtelingen vertelden over de oprichting van hun eigen stichting en zij gaven aan graag in contact te willen blijven met jongeren uit Amsterdam. Zowel vanuit het oogpunt van belangenbehartiging als om elkaar te ontmoeten en samen leuke dingen te doen. - In Zaandam werd op 29 oktober les gegeven aan een MBO klas. Toegelicht werden de verschillen tussen immigranten, asielzoekers en vluchtelingen en het werk dat VluchtelingenWerk in de gemeente Zaanstad doet. - Tijdens de open dag van het gemeentehuis in Monnickendam was SVAZ met een informatiekraam vertegenwoordigd. Vluchtelingen deelden zelfgemaakte hapjes uit. De kraam werd goed bezocht en er meldde zich een vrijwilliger aan voor klusjes.
Kinderen - Zaterdag 21 april werd aan dertig vluchtelingenkinderen en hun ouders door het Advocatenkantoor Linklaters een uitstapje naar het Dolfinarium in Hardenberg aangeboden. Ook kinderen van advocaten (en zijzelf) namen aan dit uitstapje deel. - In de meivakantie en de herfstvakantie genoten de kinderen in de basisschoolleeftijd van een lees- en spelletjesmiddag in Diemen. Veertien van de achttien kinderen van vluchtelingen in begeleiding bij SVAZ namen hieraan deel. Twee kinderen kregen individueel extra lees- en huiswerkbegeleiding in overleg met de basisschool. Het effect daarvan bleek bij de bespreking op school voor de zomervakantie: een van de kinderen - een tienjarig jongentje - was na leesachterstand maar liefst meer dan twee niveaus vooruitgegaan en was nu de beste van zijn klas! - Sinterklaas werd op 5 december in Amsterdam in samenwerking met advocatenkantoor Linklaters georganiseerd voor vluchtelingenkinderen en voor kinderen van medewerkers. Een gezellig feest voor ruim vijfig kinderen. In Diemen organiseerde SVAZ samen met Serve the City Diemen en een basisschool een Sinterklaasochtend voor alle peuters en kleuters met hun ouders. Dit werd zeer gewaardeerd en is voor herhaling vatbaar.
5
Medewerkers Dat het werk van SVAZ alleen mogelijk is door de enthousiaste inzet van medewerkers en vrijwilligers kwam in voorafgaande hoofdstukken duidelijk naar voren. In dit hoofdstuk meer informatie over de aantallen medewerkers en hun achtergrond en over de ondersteunende diensten die het werk van de maatschappelijk en juridisch begeleiders en projectmedewerkers faciliteren. SVAZ Amstel kent twee vestigingen, een in Amsterdam en een in Diemen. In Amsterdam werkten per 31 december 2012 28 betaalde medewerkers (25,5 fte) en ruim vierhonderd vrijwilligers. Vanuit de vestiging in Amsterdam werd gewerkt vanuit drie units: Unit I: Juridische en Maatschappelijke begeleiding (12,7 fte), Unit II Participatie en Werk (5,9 fte) en Unit OD: de Ondersteunende Diensten (3,9 fte) en het Management van de SVAZ (3 fte). In Diemen ondersteunde een betaalde coördinator (0,7 fte) stagiairs en vrijwilligers. De directie en de ondersteunende diensten in de vestiging Amsterdam werkten ook deels ten behoeve van de vestigingen in Zaanstreek-Waterland. De dienstverlening vanuit Zaan wordt verricht door ruim vijftig stagiaires en vrijwilligers en acht betaalde medewerkers (6,6 fte), gecoördineerd door de locatiemanager (1 fte). Vanuit de vestiging in Zaandam werd dienstverlening aangeboden aan asielzoekers en vluchtelingen in Zaanstad, Wormerland, Oostzaan en Landsmeer. Daarnaast had SVAZ ook een eigen vestiging in Purmerend voor de cliënten in deze gemeente. Naar de vestiging in Edam kwamen de cliënten uit gemeente Edam-Volendam. In Buurthuis De Bolder in Monnickendam kwamen alle cliënten uit gemeente Waterland met zeven dorpskernen.
Betaalde medewerkers In 2012 werd afscheid genomen van vier medewerkers in tijdelijke en vier in vaste dienst waarvan er twee met (pre)pensioen gingen. Een van degenen waarvan SVAZ afscheid nam – Albert Reedijk – was bijna dertig jaar betrokken bij SVAZ locatie Amsterdam. Ter gelegenheid van
zijn afscheid op 27 september bracht SVAZ een krantje uit met een groot interview met Albert. Een medewerker ging vanwege de krimp in uren terug. Heel 2012 is de krimp conform verwachting uitgevoerd. Op 26 november werd tijdens een drukbezochte personeelsbijeenkomst door de directeur een presentatie gegeven over het nieuwe organisatiemodel, de huidige positie van SVAZ en de ontwikkelingen binnen de landelijke Vereniging VWN. In een bijeenkomst op 13 december is nader ingegaan op allerlei vragen van medewerkers over de inhoud van het Sociaal Plan 2013 en de stand van zaken rond gedwongen ontslagen. Eind december zijn er 39 medewerkers in dienst waaronder 32 vrouwen en 7 mannen. Dertig medewerkers werken parttime waardoor het totaal fte 33,8 is. Een daling van 16% ten opzichte van eind 2011 toen de personeelsomvang nog 40,4 fte was. Wat achtergrond betreft hebben elf medewerkers meer dan alleen een Nederlandse achtergrond waaronder vijf vluchtelingen. Van de medewerkers werkt 76% in de directe dienstverlening aan vluchtelingen als consulent, werkbegeleider, projectmedewerker of -coördinator.
Figuur 17:
Achtergrond van totaal 39 medewerkers
28 Nederlands
11 meer dan alleen Nederlands
43
44
Figuur 18:
9 fulltimers
Figuur 19:
Tabel 7 Aantal bezoekers in Amsterdam
Fulltimers en parttimers onder totaal 39 medewerkers
30 parttimers
Contracten voor bepaalde en onbepaalde tijd onder totaal 39 medewerkers onbepaalde tijd 34 bepaalde tijd
5
Ondersteunende medewerkers Bijna een kwart van de betaalde medewerkers zorgde samen met vrijwilligers voor de onontbeerlijke ondersteunende diensten: de receptie, de administratie, de financiën, het gebouwenbeheer en de ICT. Zij zorgden dat cliënten prettig ontvangen werden, dat spreekuren en vergaderingen goed voorbereid waren, dat het benodigde materiaal aanwezig was en de apparatuur beschikbaar.
Bezoekersaantallen Naast tienduizenden telefoontjes ontvingen de front office medewerkers in Amsterdam ruim twintigduizend bezoekers. Ook de overige vestigingen van SVAZ in de regio werden druk bezocht. In Diemen kwamen maandelijks gemiddeld zestig bezoekers naast de deelnemers aan de taalcoach- en werkprojecten. In de gemeenten Zaanstad, Wormerland, Oostzaan en Landsmeer bezochten ruim 250 cliënten per tertaal SVAZ. Gemiddeld kwamen er 18 - 25 cliënten per spreekuur. Het kantoor in Purmerend was drie dagen in de week geopend op maandag, dinsdag en donderdag. In het eerste tertaal werden daarbij 309 klantcontacten geregistreerd, in het tweede tertaal 211 en in het derde tertaal 249.
Januari Februari Maart April Mei Juni Juli Augustus September Oktober November December
2093 1938 2114 1792 1863 1806 1538 1113 1315 1636 1644 1199
Totaal
20051
Financiële administratie De financiële administratie startte begin van het jaar met Exact Online. Zowel locatie Amstel als Zaan boeken sinds 1 januari 2012 in hetzelfde grootboek op kostenplaats en kostendrager. De rapportageperiode wijzigde van eens per kwartaal naar eens per vier maanden (tertaal): de eerste in mei, de tweede in september en de derde in januari van het volgende jaar gecombineerd met de jaarrekening.
Huisvesting Gezien het krimpende klanten- en personeelsbestand zijn in 2012 ook bezuinigingen doorgevoerd op huisvesting als grootste kostenpost na de personeels- en organisatielasten. Eind 2012 zijn de huisvestingskosten 22% lager dan in 2011. In Amsterdam werd de kantoorruimte aan het Surinameplein teruggebracht en werden met het Landelijk Bureau, dat in hetzelfde pand is gehuisvest, afspraken
gemaakt over het gezamenlijke gebruik van de receptieruimte en de nieuwe vergaderruimtes op de begane grond. Eind oktober werd een nieuw huurcontract met Eigen Haard getekend. In Zaanstad is besloten in 2013 de twee locaties samen te voegen om ook daar te besparen op huisvestingskosten. Het team in Diemen betrok in 2012 een nieuw en ruimer kantoor. De inrichting met archiefkasten en bureaus werd geregeld via een schenking van verhuizer Vlaming. De gemeente gaf echter aan de huurvergoeding te willen stoppen en alleen in 2013 nog de helft van de kantoorhuur te subsidiëren. Voortzetting van het huidige huurcontract is daarom onzeker. Ook de vestiging van SVAZ in Edam-Volendam verhuisde. Nieuwe locatie is Bibliotheek Meerwijk in Edam. Dit was voor iedereen flink wennen. Met de gemeente EdamVolendam is SVAZ in gesprek over de huurlasten.
Centrale ICT Vanaf 1 januari 2012 is de systeembeheerder gedetacheerd bij het Landelijk Bureau en ging SVAZ over op de centrale ICT. Verwacht wordt dat hiermee de continuïteit van ICT diensten is gewaarborgd en de stabiliteit zal toenemen. Centrale ICT houdt in: - Een e-mailadres voor alle vestigingen: @svaz.nl - E-mailprogramma Zimbra - Kantoorsoftware: Open Office - Telefoon: VOIP - Financieel: Exact Online - Cliëntvolgsysteem: CVS (wordt VVS) - Tijdregistratie Clockwise - Naslag: Vluchtweb
Vrijwilligers In voorafgaande hoofdstukken is al aangegeven hoe belangrijk het werk is van de ruim 450 actieve vrijwilligers
bij de maatschappelijke en juridische begeleiding en binnen projecten. ‘De vluchteling centraal’, het kwaliteitstraject vrijwilligersbeleid, werd in Zaandam nieuw leven ingeblazen. In dit kwaliteitstraject komen het beter inwerken van medewerkers en het verder uitbouwen van de kwaliteit van de diensten aan bod. In Zaandam werd ook gewerkt aan actualisering van het (digitale) handboek voor vrijwilligers die de maatschappelijke begeleiding uitvoeren. Op 10 november werd de jaarlijkse Regionale Vrijwilligersdag gehouden voor alle vrijwilligers van Amstel tot Zaan op de locatie Zaandam. De vrijwilligers konden deelnemen aan verschillende workshops: over inburgering, taaltraining, grenzen stellen en omgaan met cultuurverschillen. In een plenair debat stond het vluchtelingenbeleid centraal. Deze dag is goed ontvangen door de vrijwilligers.
Waardering Tijdens de Vrijwilligersdag werd ook aandacht besteed aan de resultaten van het waarderingsonderzoek dat VluchtelingenWerk Nederland liet uitvoeren. Aan dit landelijk onderzoek namen 1459 vrijwilligers deel, die samen 1958 functies bekleden. Top drie van die functies zijn landelijk: – taalcoach (477) – maatschappelijke begeleider (402) en – spreekuurmedewerker (251). Onder de deelnemers aan de regionale Vrijwilligersdag werd de top drie gevormd door: – taalcoaches (22) – wijkvrijwilligers (14) – maatschappelijk begeleiders (10). Daarnaast waren ook jobcoaches, (taal)docenten, baliemedewerkers en enkele stagiairs aanwezig.
45
foto: Ria Houweling Waterland in Beeld
6
Management Vaste Agendapunten tijdens ieder Managementoverleg Verzoeken en uitnodigingen P&O: Actuele ontwikkelingen Ontwikkelingen ziekteverzuim Verlof Formatie – mobiliteit Financiën: Fondswerving Overleg en afspraken met gemeenten in de regio. Verantwoordingsverplichtingen en rapportages Stand van Zaken: (Financierbare) Juridisch en Maatschappelijke begeleiding Projecten Facilitair / Ondersteunende diensten VWN: Actuele landelijke en regionale ontwikkelingen Uitkomsten directeurenoverleg
Datum overleg 17 januari (A) 24 januari (B) 6 maart (A) 15 maart (B) 12 april (A) 15 mei (B) 7 juni (A) 14 juni (B) 24 juni (A)
Specifieke onderwerpen per vergadering Verlof 2011 Voorbereiding accountantscontrole Verantwoording verschillende projecten Nieuwe wet- en regelgeving Plan van aanpak krimp Voortgang nieuwe inrichting financiële administratie Ontwikkelingen VWN Afscheid medewerkers Accountantscontrole 2011 Voorbereiding centrale ICT Voortgang sociaal plan Fondswerving EIF/EVF Voorbereiding verbouwing Surinameplein Umbrella March / Wereldvluchtelingendag Bestuurlijk overleg gemeenten Vrijwilligersbeleid van SVAZ Nieuw organisatiemodel SVAZ Samenwerking met andere regionale stichtingen inzake bedrijfsvoering Planning functioneringsgesprekken Voortgang krimp Verantwoording EIF en TUI Vrijwilligersbeleid van SVAZ Programma personeelsdag 17 september Nieuwe opzet werkplan 2013 Verbouwing (start in augustus) Voorbereiding personeelsdag 17 september Voortgang projecten
47
48
Datum overleg 6 september (B) 24 september (A) 11 oktober (A) 1 november (B) 14 november (A) 29 november (A) 6 december (B) 17 december (A)
Specifieke onderwerpen per vergadering Financiële positie Zaanstreek-Waterland Ziektevervanging locatiemanager Stand van zaken overgang op Zimbra / centrale ICT Voorbereiding personeelsdag 17 september Conceptprogramma regionale vrijwilligersdag 10 november Update aanbod inburgeringstrajecten Evaluatie personeelsdag Evaluatie verbouwing Surinameplein Centrale ICT update Ontwikkelen werkproces JMB Actuele ontwikkelingen in Amsterdam e.o. (o.a. Tentenkamp Osdorp) Regionale vrijwilligersdag 10 november Personeelsbijeenkomst 26 november over nieuw organisatiemodel, beeld en krimp 2013 Begroting 2013 Voorbereiding personeelsbijeenkomst 26 november Voorbereiding Inburgeringstrajecten SVAZ Centrale ICT update Deelname SVAZ + partners aan maatschappelijk congres 22 november Invoeren VOG Uitvoeren diensten voor Uithoorn Trainingen voorjaar 2013 Werkplan 2013 Definitieve begroting 2013 Inburgeringstrajecten 2013 Update centrale ICT Verlof 2012 Scholingsaanbod FCB Voortgang ontwikkelingen binnen JMB
7
Bestuur Datum bestuursvergadering
Bespreekpunten en besluitvorming 51
26 maart 4 mei 5 juni 18 september 1 november 18 december
Vaststellen Financieel Jaarverslag 2011 Managementletter accountants + terugkoppeling gesprek directie en bestuursdelegatie met de accountants Vaststellen Jaarverslag 2011 ´Nieuwe buren en bruggenbouwers´ Voorbereiding bestuursconferentie 4 mei Nieuw huurcontract SVAZ Surinameplein 122 Rooster zittingstermijn bestuur Deelname bestuur aan landelijke VWN conferentie op 30 maart Bestuursconferentie over Strategie 2012-2015 VWN met medewerking van Dorine Manson directeur VWN en Hans van Stee hoofd JMB over de top 5 knelpunten van vluchtelingen Samenwerking met andere regionale stichtingen ten aanzien van de bedrijfsvoering Nieuw organisatiemodel SVAZ Financiële Rapportage januari - april 2012 1e Conceptbegroting 2013 Huurcontract Surinameplein 122 Inhoudelijke rapportage uitvoering werkplan 2012 periode januari t/m april Instemming met herijking Strategie 2012-2015 Bestuurlijk overleg SVAZ en landelijk bestuur VWN over Strategie 2012-2015 VWN, knelpunten in de regio, implementatie VluchtelingenWerk 2.0 en financiële gezondheid SVAZ Financiële rapportage januari–augustus 2012 2e Conceptbegroting 2013 Actuele ontwikkelingen in de gemeenten Actuele ontwikkelingen binnen VWN Advies aan de Verenigingsraad over de missie en uitgeprocedeerden 3e Conceptbegroting 2013 Nieuw huurcontract Surinameplein 2012-2017 Inhoudelijke rapportage uitvoering werkplan 2012 periode mei t/m augustus Vaststellen werkplan 2013 Vaststellen begroting 2013 Beoordeling begroting 2013 op basis van financieel beleid Systematiek overhead in de begroting 2013 Stand van zaken nieuw organisatiemodel Strategische analyses en keuzen VWN
52
Op 30 januari nam het bestuur met een diner afscheid van het bestuurslid Ko Kroesen.
Samenstelling bestuur SVAZ per 31 december 2012: De heer drs. H.G.M. Blocks, voorzitter Mevrouw drs. M. van den Berg, secretaris De heer M. Blankman, penningmeester Mevrouw drs. M. Aliyou, bestuurslid Mevrouw mr. L. ten Berge, bestuurslid Mevrouw mr. W.J.C. Swildens-Rozendaal, bestuurslid Mevrouw mr. drs. T.L. Tan, bestuurslid
8
Financieel resultaat Over 2012 heeft SVAZ een negatief resultaat van circa € 14.000 gerealiseerd. Het begrote positieve resultaat van € 13.700 is niet gehaald vanwege de gedaalde instroom van vluchtelingen in 2012 en de daaraan gekoppelde gelden voor de begeleiding door SVAZ. De opbrengsten voor de maatschappelijke begeleiding van vluchtelingen vielen lager uit in gemeenten waar sprake is van outputfinanciering. Eind 2012 bedraagt de continuïteitsreserve circa € 283.000.
55
STAAT VAN BATEN EN LASTEN 2011
Begroting 2012
Realisatie 2012
Realisatie 2011
1.430.000 428.000 62.500 1.920.500
1.414.476 400.097 67.877 1.882.450
1.882.293 503.966 68.847 2.455.106
158.000 614.000 5.000 777.000
201.985 554.350 1.734 758.069
311.300 337.967 44.902 694.169
2.697.500
2.640.519
3.149.275
1.986.500 30.000 287.200 185.400 192.500
2.027.939 28.683 241.113 181.698 174.338
2.428.379 35.075 309.273 232.373 167.024
2.681.600
2.653.771
3.172.123
Exploitatieresultaat
15.900
13.252-
22.848-
Financiële baten en lasten
2.200-
423-
1.106-
Resultaat boekjaar
13.700
13.675-
23.954-
RESULTAATBESTEMMING Mutatie continuïteitsreserve
13.675-
23.954-
Resultaat boekjaar
13.675-
23.954-
BATEN Subsidies van overheden Gemeente Amsterdam Gemeenten Zaanstreek-Waterland Gemeente Diemen Overige baten VluchtelingenWerk Nederland Overige subsidies Overige baten
Totaal baten LASTEN Personeelskosten Afschrijvingen Huisvestingskosten Organisatiekosten Activiteiten en projecten Totaal lasten
Grondslagen van waardering
BALANS per 31 DECEMBER 2012 (na verwerking van de voorgestelde resultaatbestemming)
Alle activa en passiva zijn opgenomen tegen nominale
31 december 2012
31 december 2011
ACTIVA
Materiële vaste activa
Materiële vaste activa
56
Vlottende activa Vorderingen Overlopende activa
20.057
29.899
De materiële vaste activa zijn gewaardeerd op de aanschaffingswaarde onder aftrek van de afschrijvingen die gebaseerd zijn op de geschatte economische levensduur.
638.983 27.355
531.767 23.316 666.338
Liquide middelen
De afschrijvingen vinden als volgt plaats:
555.083
230.510
239.582
916.905
824.564
PASSIVA
Verbouwingen 10% per jaar of minder indien huurcontract eerder eindigt. Inventaris 20% per jaar. Apparatuur 33,3% per jaar. Investeringen gedaan in de loop van het boekjaar worden tijdsevenredig afgeschreven. Vorderingen De vorderingen zijn gewaardeerd tegen nominale waarde
Reserves en fondsen Continuïteitsreserve
283.863
297.538
Voorziening frictiekosten
73.600
27.400
Schulden op korte termijn Crediteuren Belastingen en sociale lasten Vooruitontvangen bedragen Overige schulden
waarde, tenzij hieronder anders is vermeld.
met een voorziening voor oninbaarheid indien dit noodzakelijk wordt geacht. Voorziening frictiekosten De voorziening frictiekosten betreft een inschatting van de afvloeiïngskosten van personeelsleden waarvan het
48.239 126.982 178.891 205.330
moment en de omvang van eventuele betalingen nog niet
15.744 149.332 91.409 243.141
vaststaat. Op basis van de afspraken in CAO en Sociaal Plan is de reële vergoeding bepaald. Hierop is het door VluchtelingenWerk Nederland te vergoeden gedeelte (“coulancere-
559.442
499.626
916.905
824.564
geling”) in mindering gebracht. Grondslagen van resultaatbepaling Rekening houdend met de grondslagen van waardering wordt het resultaat voorts als volgt bepaald. Het resultaat wordt bepaald als het verschil tussen opbrengsten en de daaraan verbonden kosten over het verslagjaar, met inachtneming van de hiervoor reeds vermelde waarderingsgrondslagen. Opbrengsten zijn verantwoord in het jaar waarop de betreffende diensten zijn geleverd. Subsidiebaten worden toegerekend aan jaren naar gelang de activiteiten plaatsvinden. Lasten zijn verantwoord in het jaar waarin deze voorzienbaar zijn.
Toelichting op de baten De baten zijn ruim een half ton lager dan begroot. Het totaal van gemeentelijke opbrengsten is circa € 38.000 lager dan begroot. Hiervoor is al aangegeven dat de lagere gemeentelijke opbrengsten zich grotendeels laten verklaren door de lagere instroom van vluchtelingen in 2012 waardoor de minister in april en in augustus de huisvestingstaakstelling van gemeenten naar beneden bijstelde. Een verklaring is ook dat in 2012 duidelijk werd dat de gemeente Zaanstad uiteindelijk geen uitgenodigde vluchtelingen zou opvangen in tegenstelling tot de gemeente Purmerend. De begrote opbrengsten van de gemeente Zaanstad komen daardoor circa € 58.000 lager uit terwijl de meeropbrengsten van de gemeente Purmerend circa € 29.000 bedragen. SVAZ ontving in 2012 circa € 44.000 meer aan baten van VluchtelingenWerk Nederland (VWN). In de begroting was geen rekening gehouden met een mogelijke nabetaling van projecten die door SVAZ succesvol waren afgerond (Kwaliteit in Diversiteit en Verankering Banenoffensief). Dit leverde ongeveer € 28.000 op. Ook ontving SVAZ geld voor haar bijdragen aan de stuurgroep Behoud Maatschappelijke Begeleiding en het maatschappelijk congres dat op 22 november 2012 plaatsvond. Het begrote bedrag ad € 25.000 voor Centrale Opvang kon worden geschrapt omdat opnieuw in 2012 geen CO in onze regio heeft plaatsgevonden. Daar tegenover stond een niet begrote meevaller van € 25.000 voor de bedrijfsvoering (een bedrag dat aan alle regionale stichtingen is uitgekeerd). Aan overige subsidies werd bijna € 60.000 minder gerealiseerd. In augustus 2012 sloot SVAZ de eerste partnerovereenkomst af met de woonstichting Eigen Haard over de adoptie van tien wijkvrijwilligers in Amsterdam. We slaagden er nog niet in om dit concept uit te rollen onder alle woningcorporaties in Amsterdam waardoor de opbrengsten voor dit innovatieve concept tegenvielen.
Toelichting op de lasten De totale lasten vallen bijna € 8.000 lager uit dan begroot. Meest opvallend is de daling van de huisvestingskosten met ruim € 46.000. Met ingang van 1 oktober 2012 zijn SVAZ en VWN een nieuw huurcontract aangegaan met Eigen Haard. De totstandkoming van de nieuwe huurcontracten heeft nogal veel voeten in de aarde gehad. In januari 2012 zag het er nog naar uit dat beide organisaties naar Reigersbos zouden verhuizen omdat met Eigen Haard niet tot een akkoord kon worden gekomen. Vanwege het belang van een gezamenlijke huisvesting van SVAZ en het Landelijk Bureau was VWN bereid om SVAZ te compenseren voor het verschil in de overeengekomen nieuwe huurprijs met Eigen Haard en die van Reigersbos. Dankzij voornoemde
afspraken dalen de huisvestingskosten geheel in de lijn met het ´Plan van aanpak krimp´ november 2011. Ten opzichte van de begroting stegen de personeelskosten met 2%. In de begroting 2012 waren per abuis de personeelskosten voor de systeembeheerder – die naar VWN is gedetacheerd – niet opgenomen. Daarnaast zijn er extra kosten gemaakt voor vervanging van langdurig zieken en zwangerschapsverlof. De maatregelen betroffen het aannemen van tijdelijke krachten dan wel het uitbreiden van uren van personeel. Ook zijn de frictiekosten aanzienlijk hoger dan geraamd. Per 31 december 2012 bedraagt de voorziening voor frictiekosten € 73.600.
Toekomstverwachting Op 18 december 2012 heeft het bestuur de begroting en het werkplan 2013 vastgesteld. Uit deze begroting valt af te leiden dat SVAZ verder krimpt; ten opzichte van de begroting 2012 neemt de omzet met 10,2% af. De begrote gemeentelijke opbrengsten in 2013 dalen met bijna drie ton. In december 2012 maakte de minister de huisvestingstaakstelling 1e helft 2013 voor gemeenten kenbaar. Conform dit ministeriële bericht dienen 219 vergunninghouders (inclusief kinderen) in het eerste halfjaar 2013 in elf gemeenten worden gehuisvest waarvoor SVAZ de maatschappelijke begeleiding uitvoert. De minister verwacht dat de huisvestingstaakstelling in de 2e helft 2013 iets hoger zal uitkomen vanwege het Kinderpardon. In de begroting 2013 is rekening gehouden met de gedaalde instroom in 2012 evenals met een licht positief effect van het Kinderpardon. Tegenover de daling van de gemeentelijke subsidies nemen in 2013 de opbrengsten van VWN toe mede dankzij het landelijke project ´Taal in Beweging´ (taalcoaching) waarvoor VWN subsidies uit Europese Fondsen (EIF en EVF) heeft verkregen en waaraan 11 regionale stichtingen van VluchtelingenWerk – waaronder SVAZ – deelnemen. SVAZ gaat de komende jaren (2013 en 2014) moeilijke tijden tegemoet. De rek om nog verder op organisatie en personeel te bezuinigen is eruit. Het ontwikkelen van nieuwe activiteiten zoals het uitvoeren van inburgeringstrajecten voor vluchtelingen komen de doelgroep ten goede, maar versterken nog niet de continuïteitsreserve van SVAZ. De huidige continuïteitsreserve ad € 283.000 is volstrekt onvoldoende als buffer bij ingrijpende reorganisaties en voortzettende krimp. Directie en bestuur buigen zich in 2013 over de kernvraag hoe SVAZ weer uit het dal kan komen waardoor de continuïteitsreserve binnen vijf jaar circa € 450.000 zal bedragen.
57
58
CONTROLEVERKLARING VAN DE ONAFHANKELIJKE ACCOUNTANT Aan: het bestuur van Stichting VluchtelingenWerk Amstel tot Zaan. De bijgesloten samengevatte jaarrekening, opgenomen in hoofdstuk 8 van dit jaarverslag, bestaande uit de samengevatte balans per 31 december 2012 en de samengevatte staat van baten en lasten over 2012 met bijbehorende toelichtingen, zijn ontleend aan de gecontroleerde jaarrekening van Stichting VluchtelingenWerk Amstel tot Zaan. Wij hebben een goedkeurend oordeel verstrekt bij die jaarrekening in onze controleverklaring van 26 maart 2013. De samengevatte jaarrekening bevat niet alle toelichtingen die zijn vereist op basis van de Richtlijnen voor de Jaarverslaggeving, in het bijzonder Richtlijn 640 “Organisaties zonder winststreven”. Het kennisnemen van de samengevatte jaarrekening kan derhalve niet in de plaats treden van het kennisnemen van de gecontroleerde jaarrekening van Stichting VluchtelingenWerk Amstel tot Zaan. Verantwoordelijkheid van het bestuur Het bestuur is verantwoordelijk voor het opstellen van een samenvatting van de gecontroleerde jaarrekening in overeenstemming met de grondslagen zoals beschreven op pagina 56. Verantwoordelijkheid van de accountant Onze verantwoordelijkheid is het geven van een oordeel over de samengevatte jaarrekening op basis van onze werkzaamheden, uitgevoerd in overeenstemming met Nederlands Recht, waaronder de Nederlandse Standaard 810 “Opdrachten om te rapporteren betreffende samengevatte financiële overzichten”. Oordeel Naar ons oordeel is de samengevatte jaarrekening in alle van materieel belang zijnde aspecten consistent met de gecontroleerde jaarrekening van Stichting VluchtelingenWerk Amstel tot Zaan en in overeenstemming met de grondslagen zoals beschreven in de toelichting op pagina 56. Amsterdam, 26 maart 2013
Dubois & Co. Registeraccountants Origineel getekend door: A.P. Buteijn
vennoten drs. A.P. Buteijn drs. J.J.M. Huijbregts M. Karman J.J.H.G. Stengs drs. G. Visser medewerkers-registeraccountant M. Belkadi drs. P.A.J.M. Bonants drs. R.W.J. Bruinooge senior organisatieadviseur drs. P.W.A. Kasteleyn, RC
9
Feiten en cijfers in beeld Voorafgaande hoofdstukken bevatten al veel gegevens over cliënten van de maatschappelijke en juridische begeleiding en deelnemers aan verschillende projecten. In dit hoofdstuk de feiten en cijfers van het totale cliëntenbestand van 2657 vluchtelingen, uitgesplitst naar vestiging Amsterdam (2233 cliënten), Diemen (44 cliënten) en Zaanstreek-Waterland (380 cliënten).
Mannen en vrouwen In Diemen heeft SVAZ meer vrouwen dan mannen als cliënt, in Zaanstreek-Waterland vormen mannelijke cliënten tweederde meerderheid en in Amsterdam is zelfs 69% van de cliënten man.
Figuur 20a: Mannen en vrouwen onder de 2233 cliënten Amsterdam
1540 mannen
693 vrouwen
Figuur 20b: Mannen en vrouwen onder de 44 cliënten Diemen
18 mannen
26 vrouwen
Figuur 20c: Mannen en vrouwen onder de 380 cliënten Zaanstreek-Waterland onbekend 5 203 mannen
172 vrouwen
61
Landen van herkomst 62
Leeftijden
Figuur 21a: Tien belangrijkste herkomstlanden cliënten Amsterdam
Net als het voorafgaande jaar zijn in 2012 Somalië en Irak de belangrijkste herkomstlanden van cliënten. In Amsterdam komt China op de derde plaats, in Zaanstreek-Waterland Afghanistan en in Diemen Eritrea (dat in Amsterdam en Zaanstreek-Waterland als herkomstland op de vierde plaats staat).
Somalië
217
Irak
178
130 54
China
95
57
Eritrea
90
49
Iran
83
Afghanistan
75
27
42
32
Myanmar
54
18
0
5
100
Somalië
2
Eritrea
2
7
3
Tibet 1
Iran
Somalië
40
Irak
37
4
Afghanistan
2
Eritrea
12
16
Bhutan
13
7
Man
2
Vrouw
200
300
2
4
6
8
10
15 9
8
Myanmar
8
7
Nepal
6 4
Soedan
54 0
340 241
Vrouw
10
10
9
21
6
60
80
100
70
Man Vrouw
71
70 60
38
40
5
5
35
30
25
24
20 2
2 10
Man
40
50+
52
2
20
41-50 jaar
63
50
3
0
31-40 jaar
87
80
60
4
Vrouw
18-30 jaar
8
8
14
70
Figuur 22c: Leeftijdscategorieën cliënten Zaanstreek-Waterland Man
4
China
533 500
0
400
41
20
Iran 0
600
100
Figuur 21c: Tien belangrijkste herkomstlanden cliënten Zaanstreek-Waterland
4
679
200
Vrouw
12
Irak
Vrouw 700
220
Figuur 22b: Leeftijdscategorieën cliënten Diemen
Figuur 21b: Vijf belangrijkste herkomstlanden cliënten Diemen
Man
Man
13
Ethiopië
800
300
28
69
Soedan
Figuur 22a: Leeftijdscategorieën cliënten Amsterdam
400
27
56
Nigeria
Binnen het totale cliëntenbestand valt 44% in de jongste leeftijdscategorie. In Amsterdam is dit percentage nog iets hoger (46%) maar in zowel Zaanstreek-Waterland als Diemen tien procent lager. In Zaanstreek-Waterland vormen de 31-40 jarigen met 38% de grootste leeftijdscategorie. Opvallend is ook het relatief hoge percentage 50plussers (13%) in Zaanstreek-Waterland vergeleken met het totale cliëntenbestand (8%).
18-30 jaar
31-40 jaar
41-50 jaar
50+
0
18-30 jaar
31-40 jaar
41-50 jaar
50+
63
Inkomen
64
Van de mannelijke cliënten in Amsterdam heeft 20% een inkomen uit betaald werk. Een kwart daarvan moet een beroep doen op een aanvullende uitkering om rond te komen. Dit laatste geldt ook voor de hele 11% van de cliënten met betaald werk in Diemen. Wat de vrouwelijke cliënten in Amsterdam betreft: slechts 6% heeft betaald
Opleidingsachtergrond Ruim de helft van de cliënten in Diemen heeft geen opleiding of alleen basisschool als achtergrond. In Amsterdam geldt dat voor iets minder dan de helft (46%) van de cliënten. Slechts 28% van de cliënten in Amsterdam heeft een vervolgopleiding voltooid. In Diemen is dat percentage nog lager (22%).
werk (waarvan een zesde nog met aanvullende uitkering). In Diemen heeft geen van de vrouwelijke cliënten een betaalde baan. Voor de grootste groep cliënten vormt de WWB de belangrijkste inkomstenbron, gevolgd door de WIJ. Ruim 8% van de cliënten heeft nog helemaal geen inkomen. 65
Figuur 23a: Hoogstgenoten opleiding cliënten Amsterdam HBO/WO
170
HAVO/VWO/MBO
199
MAVO/LBO/VBO
189
Onvoltooid
149
Voltooid
140
1% 1% 15%
0
100
Betaald werk 5%
2%
8% 200
300
400
500
600
700
1% 1%
Figuur 23b: Hoogstgenoten opleiding cliënten Diemen 3
6
7
3
Stageovereenkomst Wet WIJ
WSF
WSF
67%
WW
WW
WWB
WWB
AOW/overig
AOW/overig
(Nog) geen inkomen/leefgeld
(Nog) geen inkomen
Grafiek 24b: Inkomen mannelijke cliënten Diemen
Grafiek 25b: Inkomen vrouwelijke cliënten Diemen
6 15
Geen 0
Stageovereenkomst
Voltooid
HAVO/VWO/MBO 1
Basisonderwijs
Betaald werk + aanvullende uitkering
Onvoltooid
3
MAVO/LBO/VBO
Betaald werk
10%
Betaald werk + aanvullende uitkering Wet WIJ
59%
HBO/WO
0%
4%
212 291
2%
6%
9%
285
Geen
Grafiek 25a: Inkomen vrouwelijke cliënten Amsterdam
1% 8%
339
Basisonderwijs
Grafiek 24a: Inkomen mannelijke cliënten Amsterdam
2
4
6
5% 8
10
12
14
16
11% 24% 21% 4%
58%
5%
Betaald werk + aanvullende uitkering Wet WIJ
72%
WSF
Wet WIJ
WWB
WSF
AOW/overig
WWB
66
Stadsdelen
Inburgering
In Amsterdam is ook gekeken naar de stadsdelen waar cliënten wonen. Van 144 cliënten is niet bekend in welk stadsdeel zij woonachtig zijn. Van de overige cliënten woont bijna 39% in West of Nieuw West. Relatief weinig cliënten wonen in het Centrum (nog geen 6%).
Figuur 26:
Figuur 27:
Stadsdelen waar cliënten wonen in Amsterdam 86
Centrum
Oost
206
Zuidoost
228
Nieuw-West
234
0
100
Vrouw
1033 1000
85 800
67 110
600
143 312
West
Man
Vrouw 81
175
Noord
Stand van zaken Inburgering Amsterdam
1200
Man
33 207
Zuid
Van de Amsterdamse cliënten heeft een klein deel de inburgering voltooid of is daar wegens verschillende redenen van vrijgesteld. Het overgrote deel (65%) is bezig met inburgering en 20% is nog niet gestart of wacht op plaatsing op een inburgeringscursus.
426
122 200
300
400
400 500 200
0
308 199
157
110
Inburgering voltooid of vrijgesteld
Bezig met inburgering
(Nog) Geen inburgering
68
Afkortingen AMA AZC COA DT&V DWI EVC GBA GGD GGZ IND Mvv Nidos SVAZ TGN UWV VBT VOT VOVO VTV VVS
Verblijfsvergunningen Alleenstaande Minderjarige Asielzoeker Asielzoekerscentrum Centraal Orgaan opvang Asielzoekers Dienst Terugkeer en Vertrek Dienst Werk en Inkomen Erkenning van Verworven Competenties Gemeentelijke Basisadministratie Gemeentelijke of Gemeenschap- pelijke Gezondheidsdienst Geestelijke gezondheidszorg Immigratie- en Naturalisatie Dienst Machtiging voor Voorlopig Verblijf (visum) Onafhankelijke (gezins-)voogdij instelling die de wettelijke voogdijtaak uitvoert voor Alleen staande Minderjarige Asielzoekers Stichting VluchtelingenWerk Amstel tot Zaan Toets gesproken Nederlands Uitvoeringsinstituut Werknemers verzekeringen Verblijfsvergunning voor bepaalde tijd Verblijfsvergunning voor onbe paalde tijd Voorlopige Voorziening Vergunning tot Verblijf Vluchtelingen Volg Systeem
VVTV VWN WAO Wajong WI WIA WIJ Wmo WW WWB WZS
Voorwaardelijke Vergunning tot Verblijf VluchtelingenWerk Nederland Wet op de arbeidsongeschikt heidsverzekering (voorloper van WIA) Wet werk en arbeidsondersteu- ning jonggehandicapten Wet Inburgering Wet werk en inkomen naar arbeidsvermogen Wet investering in jongeren Wet maatschappelijke ondersteu - ning Werkloosheidswet Wet Werk en Bijstand Dienst Wonen Zorg en Samenleven
Mvv Degene die geen vluchteling is en langer dan drie maanden in Nederland wil verblijven, moet bij de Nederlandse vertegenwoordiging in het land van herkomst een machtiging voorlopig verblijf of te wel mvv aanvragen. Na binnenkomst in Nederland moet vervolgens een verblijfsvergunning regulier voor bepaalde tijd aangevraagd worden. In de loop van 2013 zal deze aanvraag verblijfsvergunning afgeschaft worden. Verblijfsvergunningen asiel Personen van wie het asielverzoek wordt ingewilligd, krijgen een verblijfsvergunning asiel. Een verblijfsvergunning asiel kan betrekking hebben op een aanvraag uit hetzelfde of een vorig jaar. Vóór 1 april 2001 kon men in aanmerking komen voor een A-status, Vergunning tot Verblijf (VTV) of Voorwaardelijke Vergunning tot Verblijf (VVTV). Met ingang van 1 april 2001 zijn de A-status, VTV en VVTV vervangen door de vergunningen voor bepaalde tijd en onbepaalde tijd. Verblijfsvergunning voor bepaalde tijd Een verblijfsvergunning voor bepaalde tijd verleent een niet-Nederlander toestemming om langer dan drie maanden in Nederland te blijven. Er is een vergunning voor bepaalde tijd regulier en een voor asiel. De asielvergunning wordt in beginsel voor een periode van maximaal 5 jaar verleend. Verblijfsvergunning voor onbepaalde tijd Een verblijfsvergunning voor onbepaalde tijd verleent een niet-Nederlander toestemming om voor onbepaalde tijd in Nederland te blijven. Er is een vergunning voor onbepaalde tijd regulier en een voor asiel.
De betrokkene kan na vijf jaar rechtmatig verblijf op grond van de vergunning voor bepaalde tijd en na het behalen of na ontheffing van het inburgeringsexamen in aanmerking komen voor de vergunning voor onbepaalde tijd, voor de vluchteling wanneer die nog steeds bescherming in Nederland nodig heeft. Voorlopige Voorziening Indien de vreemdeling bezwaar maakt tegen de afwijzende beslissing van de Immigratie-en Naturalisatiedienst (IND) en hem/haar tegelijkertijd aangezegd wordt Nederland te verlaten, kan de rechter met een voorlopige voorziening de gevolgen van die beslissing opschorten. Deze uitspraak blijft van kracht totdat de rechter een definitief oordeel uitspreekt over de zaak. Bronnen: Centraal Bureau voor de Statistiek en www.rechtspraak.nl
70
Colofon Maatwerk en Maatjes is een uitgave van Stichting VluchtelingenWerk Amstel tot Zaan. Redactie: Marianne Dauvellier, Henriette Pel, Hans van Stee en Mária van Veen met dank aan de medewerkers en vrijwilligers van SVAZ voor hun bijdragen
Vormgeving: Pascale Companjen, Nijmegen Fotografie: de fotografen staan, indien bekend, vermeld per foto. De overige foto’s zijn genomen door medewerkers van VluchtelingenWerk Amstel tot Zaan Druk: Antilope printing, België Amsterdam, april 2013
Stichting VluchtelingenWerk Amstel tot Zaan VluchtelingenWerk Amstel tot Zaan
SVAZ Locatie Amsterdam Surinameplein 122, 1058 GV Amsterdam Telefoon: 020 6277745 E-mail:
[email protected] Fax: 020 6205669 Locatie Diemen Ouderkerkerweg 26, 1112 BE Diemen Telefoon: 020 6904549 Inloopspreekuur donderdag 10.30-12.00 uur E-mail contactpersoon:
[email protected] Locatie Zaanstad Jufferstraat 6, 1508 GE Zaandam
Telefoon: 075 6173297
E-mail:
[email protected] Fax: 075 6125380 Wereldwerk/Tussen Luipaard en Leeuw Jufferstraat 2, 1508 GE Zaandam Telefoon: 075 8200219
Locatie Edam-Volendam Gebouw van de bibliotheek Meerwijk Dijkgraaf Poschlaan 8, 1135 GP Edam E-mail contactpersoon:
[email protected] Locatie Purmerend Veilinghof 1, 1442 CT Purmerend Telefoon: 029 9714366 E-mail contactpersoon:
[email protected] Locatie Monnickendam Sociaal Cultureel Centrum de Bolder ’t Spil, 1141 SB Monnickendam Telefoon: 029 9820028 E-mail contactpersoon:
[email protected] U kunt het werk van SVAZ steunen door donateur te worden. Meer informatie:
[email protected] Rekeningnummer 11.80.92.693 ten name van: Stichting VluchtelingenWerk Amstel tot Zaan te Amsterdam
