Stichting VluchtelingenWerk Amstel tot Zaan Jaarverslag 2011

Stichting VluchtelingenWerk Amstel tot Zaan Jaarverslag 2011

Missie en doelstelling 2

De Stichting VluchtelingenWerk Amstel tot Zaan zet zich in voor het recht van bescherming van de asielzoekers en vluchtelingen in onze regio. De doelstelling voortvloeiend uit deze missie is tweeledig. Allereerst zet de organisatie zich in voor een humane asielopvang en een rechtvaardige asielprocedure. Ten tweede beoogt de organisatie sociale en economische participatie van vluchtelingen, dus meedoen, wonen, werken kortom leven in de regio. Kernactiviteiten van SVAZ: • Rechtsbescherming en begeleiding rondom de asielprocedure • Begeleiding van vestiging van nieuwe vluchtelingen • Begeleiding van het inburgeringstraject van de nieuwkomers • Begeleiding van vluchtelingen naar beroepseducatie en/of werk • Bevorderen van de sociale participatie van de vluchtelingen

SVAZ voert deze activiteiten uit in de regio waaronder de gemeenten Amsterdam en Diemen (AMSTEL), Zaanstad, Purmerend, Wormerland, Landsmeer en Oostzaan, Edam-Volendam en Waterland (ZAAN) vallen.

Voorwoord Met de voornemens van de regering om inburgeraars zelf hun inburgering te laten betalen komt de ambitie met betrekking tot inburgering onder druk te staan. Het hoeft geen betoog dat vluchtelingen, die berooid naar Neder­ land komen en in de eerste periode van hun nieuwe leven afhankelijk zijn van een uitkering, niet in staat zijn om zelf de inburgering te betalen. Volgens de Integratienota ‘Integratie, Binding, Burger­ schap’ verwacht het kabinet van mensen, die de Neder­ landse taal onvoldoende beheersen om betaald werk te vinden, dat zij op eigen kosten de taal leren. Het niet nakomen van deze verplichting zal korting of stop­ zetting van de bijstandsuitkering tot gevolg hebben. De inburgeringseisen bij het aanvragen van een permanente verblijfsvergunning worden hoger. Niet slagen voor het inburgeringsexamen leidt volgens het kabinet, behou­ dens bijzondere omstandigheden, tot intrekking van de tijdelijke reguliere verblijfsvergunning. In de nota wordt nog wel aangegeven: “Uiteraard is het intrekken van de verblijfsvergunning niet van toepassing op asielgerech­ tigden en in die gevallen dat de intrekking in strijd is met bepalingen van internationaal recht.” Het is eind 2011 nog niet duidelijk hoe de gemeenten in de regio zullen omgaan met de vluchtelingen die moeten inburgeren. Half november publiceerde de VNG samen met Vluch­ telingenWerk Nederland een persbericht waarin zij de vrees uitten dat vluchtelingen zonder begeleiding eerder in de problemen komen en in de marge van de samen­ leving verdwijnen. De landelijke lobby om vluchtelingen vrij te stellen van dit beleid breidt zich steeds verder uit.

Dat de arbeidsparticipatiegraad van de vluchtelingen ondertussen daalt (van 43% in 2008 naar 41% in 2010) blijkt uit de update van de Integratiebarometer. Hoewel het kabinet liefst iedereen zo snel mogelijk en zo lang mogelijk betaald aan het werk wil zien, kondigde het in de Miljoenennota 2012 geen maatregelen aan om arbeidsmarktparticipatie te bevorderen. De re-integratie­ budgetten worden komende jaren gehalveerd. De gemeenten worden verantwoordelijk voor de herstructurering van arbeidstoeleiding en tegelijkertijd geconfronteerd met enorme bezuinigingsopgaven. Op de arbeidsmarkt worden de eisen ten aanzien van taalniveau en vakopleiding steeds hoger. Waar tot voor kort het inburgeringsniveau voldoende was voor laaggeschoold werk, wordt nu steeds vaker een hoger taalniveau geëist. Voor succesvolle inburgering van vluchtelingen is het halen van het inburgeringsexamen een minimum. Allerlei onderzoeken wijzen ook uit dat vluchtelingen die in Nederland een (vak)opleiding hebben gevolgd op de arbeidsmarkt succesvoller zijn dan vluchtelingen met uitsluitend een opleiding uit het land van herkomst. Om de deelname van vluchtelingen aan de arbeidsmarkt te vergroten lijkt een vakopleiding dan ook onontbeerlijk. Er is bovendien een grote groep vluchtelingen die door burgeroorlogen in het land van herkomst nooit fatsoenlijk onderwijs heeft genoten. Nu er zelfs voor lage en ongeschoolde functies ervaring en soms diploma’s en certificaten worden geëist, is het maatschappelijke winst als deze vluchtelingen een korte vakopleiding mogen volgen. Zij komen daardoor sneller aan het werk en uit de uitkering. Kortom: door een combinatie van maatregelen zoals intensieve taaltrainingen op een hoger niveau dan het inburgeringsexamen, vakgerichte opleidingen, werk­ervaring en jobcoaches, die deuren openen naar bedrijven en nazorg bieden aan zowel werkgevers als

3

4

vluchtelingen, kan de ambitie ten aanzien van het ver­ hogen van de arbeidsparticipatie worden waar­gemaakt. Als de kracht en talenten van vluchtelingen op de arbeidsmarkt worden erkend en benut zal dit een positief effect hebben op het welbevinden van de vluchtelingen. Gezondheidsklachten gaan beslist niet over als men niet volwaardig kan deelnemen aan onze samenleving. Voor deze uitdaging staan we eind 2011 met zijn allen: de gemeenten, SVAZ en de vluchtelingen zelf. In 2011 deden 3149 vluchtelingen afkomstig uit 82 ver­ schillende landen een beroep op SVAZ. Zeventig procent daarvan waren mannen en driekwart van de cliënten was jonger dan veertig jaar. De medewerkers en vrijwilligers van SVAZ zijn flexibel, uitermate betrokken, efficiënt en creatief in de dienstverlening om vluchtelingen zelfstan­ dig hun sociale en economische positie in de samenle­ ving te laten vinden. Wij halen alles uit de kast om dat te realiseren maar zonder externe financiering kan een or­ ganisatie als SVAZ niet bestaan. In 2011 moesten we alle zeilen bijzetten om de financiering voor de juridische en maatschappelijke dienstverlening aan vluchtelingen - ook voor komende jaren - rond te krijgen. Wat de maatschap­ pelijke begeleiding betreft, heeft SVAZ in Purmerend de aanbesteding binnengehaald (hoewel hierop al weer be­ zuinigingen zijn aangekondigd). In Diemen is financiering van de begeleiding toegezegd voor 2012. In Amsterdam is 1,3 miljoen euro toegezegd voor 2012 en zijn ook voor de jaren daarna afspraken gemaakt rond de financiering. Wel met als slag om de arm dat de gemeentelijke finan­ ciële middelen hiervoor de komende jaren toereikend moeten zijn. Dat de toegekende bedragen lager zijn dan voorgaande jaren hangt samen met het afnemend aantal vluchtelingen dat zich in Amsterdam vestigt. Ook is voor de meeste Pardonners – die circa 28% van het cliënten­ bestand uitmaakten - de begeleidingsperiode afgerond. In december werd duidelijk dat de gemeente Zaanstad voor de maatschappelijke begeleiding met SVAZ een contract zal afsluiten. Ook participeert de gemeente Zaanstad - net als de gemeente Purmerend - in het project ‘Tussen Luipaard en Leeuw’ .

Figuur 1:

Totaal cliënten SVAZ 2011

Figuur 3:

63

2791

Somalië

295

294

Irak 0

400

800

1200 Amsterdam

Figuur 2:

1600

2000

Diemen

400

2800

3200

Zaanstreek Waterland

Mannen en vrouwen onder de cliënten SVAZ 2011 mannen: 2213

0

2400

800

1200

1600

2000

2400

2800

China

143

Soedan

120

Afghanistan

103

Iran

94

82

28

72

37

3200

Alle onderhandelingen met de gemeenten in ZaanstreekWaterland over de subsidie in 2012 konden voor het einde van het jaar positief worden afgesloten, hoewel Edam-Volendam en Waterland zich genoodzaakt zagen een korting op de subsidie door te voeren. OVER-ge­ meenten (Wormerland en Oostzaan) beraden zich nog op de subsidievorm. De financiering van projecten is in 2011 voor een deel gerealiseerd: de taalcoachprojecten 2012 in Amsterdam en Diemen, het project ‘Talent uit Isolement’ in Amster­ dam voor de doelgroep vluchtelingenvrouwen en het project ‘Tussen Luipaard en Leeuw’ voor de doelgroep jonge vluchtelingen in de Zaanstreek. Geen subsidie is verkregen voor een vervolgproject voor de doelgroep oudere vluchtelingen in Amsterdam en voor ‘Wereldwerk aan de Zaan’. De beëindiging van de subsidie voor het Perspectiefproject voor de doelgroep ex-ama’s heeft geleid tot veel boze reacties van gemeenten en kinder­ rechtenorganisaties en schriftelijke Kamervragen, maar niet tot wijziging van het standpunt van minister Leers om dit project stop te zetten.

54

400

Vrouw

100

303

200 171

100 200

300

400

Door de afnemende aantallen cliënten en de bezuini­ gingen was SVAZ gedwongen om eind 2011, op basis van een sociaal plan en na overleg met de vakbonden, afscheid te nemen van een aantal zeer gewaardeerde medewerkers. Graag wil ik hier nogmaals de dank en waardering namens het SVAZ bestuur en management overbrengen voor de gedrevenheid, deskundigheid en het enthousiasme waarmee zij zich hebben ingezet voor VluchtelingenWerk. Mária van Veen, directeur SVAZ

437

400

300

Man

43

0

Vrouw

500

37

Sierra Leone

Man

600

35

53

810

795

700

23

77

Ethiopië

800

82 74

Eritrea

Leeftijdscategorieën cliënten SVAZ 2011

900

173

273

Nigeria

vrouwen: 933

Figuur 4:

Tien belangrijkste herkomstlanden cliënten SVAZ 2011

500

0

119 18-30 jaar

31-40 jaar

41-50 jaar

111 50+

Leeswijzer Het Jaarverslag 2011 kreeg als titel ‘Nieuwe Buren en Bruggenbouwers’. De nieuwe buren zijn de vluchtelingen die in onze regio wonen en proberen in te burgeren in hun nieuwe leefomgeving. De bruggenbouwers zijn de vrijwilligers die hen daarbij als wijkvrijwilliger, taalcoach, juridisch of maatschappelijk begeleider ondersteunen. In de hoofdstukken 2 en 3 beschrijven we de integratie- en participatieactiviteiten die vluchtelingen en vrijwilligers met ondersteuning van professionals in 2011 ontplooiden. Daaraan vooraf gaat het hoofdstuk over vluchtelingen die nog geen status hebben of aan wie geen vergunning (meer) is verleend. Hoofdstukken 4, 5 en 6 zijn gewijd aan de medewerkers, het management en het bestuur van SVAZ. In hoofdstuk 7 een overzicht van de financiële resultaten en ten slotte de feiten en cijfers in beeld.

5

foto: Jan-Reinier van der Vliet

Inhoud Voorwoord Resultaten binnen de SVAZ speerpunten 1 Asielzoekers 29-d: Nieuwe procedure of terugkeer Uitgeprocedeerd Ex-ama’s Up2You Resultaten Ex-ama’s met vergunning Perspectiefproject Zaandam

2 Nieuwe Buren Huisvesting Uitgenodigde vluchtelingen Ondersteuning op maat Instroom, doorstroom en uitstroom cliënten Amsterdam Voorlichting aan nieuwe cliënten Cliënten Diemen Cliënten Zaanstreek-Waterland Opvoedingsondersteuning Psychosociale ondersteuning Naturalisatie Gezinshereniging Geen DNA aanbod Onmogelijke opgaven Schuldpreventie en schuldhulpverlening Project Schuldpreventie Budgetcoaches Kwaliteit schuldhulpverlening Eindejaarsschuld

3 Bruggenbouwers 8 11 11 12 13 13 14 15 15 17 17 17 18 19 19 19 20 20 21 21 21 22 22 23 23 24 24 25

Drie fasen Taal en inburgering Taalcoaching Taalduet Taalkoppels aan zet Samen de Deur uit Van Pardon naar Werk Verankering Banenoffensief Wereldwerk aan de Zaan Leren door Doen Talent uit Isolement Tussen Luipaard en Leeuw Draagvlakverbreding

4 Medewerkers Krimpend personeelsbestand Betaalde medewerkers Ondersteunende medewerkers Interne communicatie Verzuimbeleid Vrijwilligers Deskundigheidsbevordering vrijwilligers Meer diversiteit

27 27 27 29 29 30 30 31 31 32 32 33 34 34 37 37 37 37 38 38 38 39 39

5 Management

41

6 Bestuur

43

7 Financieel resultaat

47

8 Feiten en Cijfers in Beeld

53

Afkortingen

60

Colofon

62

7

Resultaten binnen de SVAZ speerpunten 8

In het Meerjaren Beleidsplan heeft SVAZ elf speerpunten voor 2010-2012 vastgelegd. Een bloemlezing van de resultaten van de prioriteiten 2011 binnen deze speerpunten.

Speerpunt 1 Asielzoekers: De gemeente Amsterdam wil nog steeds binnen tien jaar asielopvang voor 2000 vluchtelingen op vier of vijf locaties realiseren. Het COA heeft tot nu toe twee aangeboden locaties geweigerd. Ook de gemeente Zaanstad is in gesprek met het COA over een AZC in Zaanstad. Speerpunt 2 Volkshuisvesting: Belangrijkste aan­ dachtspunt in Amsterdam was de huisvesting van jon­ gere vluchtelingen. De huurprijs is voor deze jongeren vaak veel te hoog, zeker als daar nog servicekosten bovenop komen. In Zaanstreek-Waterland zijn bij diverse gemeenten de problemen rond de huisvesting onder de aandacht gebracht. In Zaanstad en Purmerend is een succesvol pilot uitgevoerd met betrekking tot het inrichten van woningen voor uitgenodigde vluchtelin­ gen en de mogelijkheid dit concept uit te breiden naar de reguliere huisvesting van vluchtelingen. Speerpunt 3 Armoedebestrijding: Aan dit speerpunt is veel aandacht besteed, vooral aan het voorkomen van schulden; door middel van budgettrainingen, voor­ lichtingsbijeenkomsten en het trainen van budget­ coaches. Een probleem vormde de nieuwe werkwijze voor het aanvragen van in het bijzonder de huurtoe­ slag. Hierover is in Amsterdam overleg met de Dienst Wonen, Zorg en Samenleven.

Speerpunt 4 Participatieladder: In de hele regio is dit een permanent aandachtspunt. De bezuinigingen op het (re)integratiebeleid hebben verschillende gemeenten doen besluiten om vooral te investeren in de meest kansrijken op de arbeidsmarkt. De taal­ coachprojecten, waarbij vluchtelingen individueel begeleid worden door een vrijwilliger om beter thuis te raken in de taal en in hun nieuwe leefomgeving, betekenen vaak een stijging op de participatieladder. Speerpunt 5 Gezondheidszorg: De samenwerking met Allekleur Zorg in Amsterdam is met medewerkers JMB geëvalueerd. Beide organisaties zijn zeer tevreden over de samenwerking. Allekleur Zorg draagt bij aan een goede, laagdrempelige hulpverlening op het ge­ bied van de GGZ voor SVAZ cliënten. Eind van het jaar is aandacht besteed aan het informeren van cliënten over de keuzemogelijkheden voor een zorgverzeke­ ring. In Zaanstreek-Waterland is op cliëntniveau veel gedaan om meer begrip bij werkers in de gezondheids­ zorg te kweken. Een plan voor een bredere aanpak is in voorbereiding. Vrijwilligers werden bijgeschoold door GGZ-medewerkers. Voor een kleine groep ex-ama’s die (nog) niet kunnen terugkeren zijn fond­ sen geworven om ziektekostenrekeningen betaald te krijgen.

Speerpunt 6 Arbeidsmarkttoeleiding: In de vastge­ stelde beleidsnotitie ‘Vluchtelingen in Amsterdam 2011 – 2014’ is een korte paragraaf over de opleiding van vrijwillige jobcoaches bij SVAZ opgenomen. Een eerste bespreking hierover resulteerde nog niet in besluitvorming. Met de DWI werden goede samen­ werkingsafspraken gemaakt over de arbeidsmarkttoe­ leiding van 75 vluchtelingenvrouwen die deelnemen aan het project “Talent uit Isolement’. Overleg met de gemeente Zaanstad over begeleiding van ex-ama’s richting arbeidsmarkt leverden vooralsnog geen re­ sultaat op. Wel succesvol waren de onderhandelingen over trajecten voor vijftig vluchtelingen in het kader van het nieuwe project ‘Tussen Luipaard en Leeuw’. Speerpunt 7 Sociale participatie: In Zaanstreek-Water­ land zijn enkele kleinschalige projecten uitgevoerd en nieuwe voorbereid om in de diverse gemeenten vluchtelingen te laten participeren en de integratie te bevorderen. Speerpunt 8 Draagvlakverbreding: Er zijn stichtings­ breed diverse activiteiten uitgevoerd om het draag­ vlak ten aanzien van vluchtelingen te vergroten. De eetgroepen voor vluchtelingen en buurtbewoners spelen hierbij een belangrijke rol. Dit jaar zijn in Waterland kookactiviteiten ontwikkeld voor vluchte­ lingen en buurtbewoners en ook in Edam-Volendam vond een eerste avond plaats voor buurtbewoners en vluchtelingen.

Speerpunt 9 Financiering: Er is met redelijk succes veel geïnvesteerd in fondsenwerving. Desondanks is de financiële positie van SVAZ niet versterkt. Het aantal cliënten neemt af omdat de begeleiding van de Pardonners in 2011 grotendeels is afgerond en het aantal asielzoekers afneemt. Bezuinigingen van de rijksoverheid en gemeenten zetten de financiering van de dienstverlening aan asielzoekers en vluchtelingen onder druk. Teleurstellend was dat het project Wereld­ werk moest worden beëindigd omdat de gemeente Zaanstad onvoldoende deelnemers aanmeldde. Speerpunt 10 P&O: Verzuim en re-integratiebeleid waren belangrijke aandachtspunten. Veel is geïnves­ teerd in deskundigheidsbevordering van personeel en vrijwilligers, mede in het kader van het project ‘Kwaliteit in Diversiteit’. Politieke ontwikkelingen en bezuinigingen noodzaakten SVAZ eind van het jaar tot inkrimping van het personeelsbestand. In het najaar is veel energie gestoken in het opstellen van het plan van aanpak hiervoor en zorgvuldig overleg met het personeel hierover. Speerpunt 11 Diversiteit: Het tweejarige project ‘Kwaliteit in Diversiteit’ (KID) werd in augustus 2011 afgerond. Bijna 200 jongeren en 200 migranten of vluchtelingen werden vrijwilliger bij SVAZ. Ruim drie maal zoveel als verwacht. Alle onder de speerpunten genoemde activiteiten en projecten worden in de volgende hoofdstukken van dit jaarverslag nader toegelicht.

9

foto: Jeppe van Pruisen

1

Asielzoekers Een grote groep vluchtelingen benaderde SVAZ wegens de heroverweging van de vergunning die zij eerder op basis van categoriaal beleid kregen. Volgens het categoriale beschermingsbeleid kregen vluchtelingen op grond van de onveilige situatie in hun land van herkomst een verblijfsvergunning 29-d. De overheid schafte echter dit categoriale beleid af. Alle asielaanvragen worden nu individueel beoordeeld. Als volgens de overheid de situatie in het land van herkomst is verbeterd, worden de 29-d vergunningen herbeoordeeld door de IND. De vluchteling is vanaf dat moment weer een asielzoeker die met uitzetting wordt bedreigd.

Onder deze cliënten in Amsterdam was een groep van 85 Irakezen. In september werd een verzoek om finan­ ciering van de begeleiding van de Irakese cliënten met een 29-d vergunning door de Bestuursdienst Amsterdam gehonoreerd. Meer dan de helft van de cliënten bleek jonger dan 30 jaar. Het merendeel was man (80%). Er waren zes gezin­ nen binnen deze groep, waarvan drie gezinnen met kinderen en twee gezinnen waarvan de vrouw zwanger was. Een derde van deze cliënten had geen of alleen basis­onderwijs en bijna een derde LBO of MAVO niveau. De meesten hadden geen of nauwelijks werkervaring. Het vormgeven van een toekomstperspectief met een baan in Irak werd daardoor erg moeilijk. Ook de gezond­ heid was vaak een belemmerende factor. Tenminste tien personen waren in behandeling voor psychische klach­ ten. Een op de vijf cliënten gaf aan lichamelijke klachten te hebben.

29-d: Nieuwe procedure of terugkeer • • • •

Belangrijkste aspecten in de begeleiding waren: Cliënten informeren over en begeleiden bij de procedure Informeren van en overleg met advocaten Met cliënten meegaan naar zittingen Cliënten begeleiden bij het bepalen van een toekomst­ perspectief

• Cliënten begeleiden bij terugkeer • Overleg met ketenpartners: Landelijk Bureau VluchtelingenWerk Nederland (VWN), de Internationale Organisatie voor Migratie (IOM) en de Dienst Terugkeer & Vertrek (DT&V) Samen met cliënt schreef een medewerker een vluchtverhaalanalyse en asielverhaal. Aan de hand daarvan werd gekeken naar mogelijk andere verblijfsgronden dan 29-d. Gekeken werd ook naar medische of andere aspec­ ten die meegenomen kunnen worden in de asielproce­ dure. Als daarvoor mogelijkheden waren, werd met een advocaat een vergunning aangevraagd. Samen met cliënt werd ook een toekomstperspectief bepaald bij al dan niet terug­keren naar Irak. Resultaat na vier maanden individuele en groepsbege­ leiding was dat zeven cliënten terugkeerden naar Irak en een aantal terugkeer voorbereidde. Van de Irakezen met een 29-d vergunning zijn er eind van het jaar 43 uitgepro­ cedeerd en 26 nog in procedure. Onder beide groepen zijn twee gezinnen met kinderen. De overige 24 personen waren onbereikbaar of uit Amsterdam vertrokken.

11

Ex-ama’s

12

Uitgeprocedeerd In de loop van het jaar meldden zich ook uitgeproce­ deerde cliënten die geen inkomsten meer hadden omdat de voorzieningen beëindigd waren. Alleen als cliënten wilden meewerken aan terugkeer was in sommige geval­ len nog tijdelijk ter overbrugging leefgeld beschikbaar. In een eerdere fase had SVAZ met deze cliënten al gesprek­ ken gehad over het toekomstperspectief. Een uitgeprocedeerde Irakese cliënt, die vanwege medische omstandigheden niet kon vertrekken (art. 64), kreeg per 1 april 2011 geen uitkering meer en moest naar het AZC. De rechter kende hem echter een voorlopige voorziening (VOVO) toe. Zijn advocaat maakte vervolgens bezwaar tegen het besluit om de uitkering te beëindigen. Met succes: omdat de rechtbank de VOVO had toegekend kreeg cliënt met terugwerkende kracht een uitkering en kon hij in zijn woning blijven.

Ook in Diemen was de begeleiding van uitgeprocedeerde cliënten zeer intensief. In 2011 zijn vier cliënten uitgezet naar Irak en een cliënt is met onbekende bestemming vertrokken. Twee andere 29-d Irakezen dreigen uitge­ procedeerd te raken. Er is veel overleg gevoerd met advocaten in verband met dreigende uitzetting van deze Irakese cliënten. Omdat de met uitzetting bedreigde cliënten zich zo kwetsbaar en gefrustreerd voelen is de vertrouwensband met de begeleiders van Vluchtelingen­ Werk extra belangrijk. Door aandacht en positieve beïn­ vloeding konden wanhoopsacties worden voorkomen. Veel cliënten voelden zich in de steek gelaten. Daardoor en door het verlies van eigenwaarde, ontstonden soms depressies en verslavingen.

Voor het eerst in haar 22-jarig bestaan kwamen medewerkers van VluchtelingenWerk in Diemen in de knel door de menselijke drama’s rond gedwongen uitzettingen. Een ernstige zieke bejaarde vrouw met haar twee volwassen zoons werd onder medische begeleiding in een vliegtuig gezet. Een eerdere poging tot uitzetting was mislukt omdat de medewerker van de Dienst Terugkeer & Vertrek haar gezondheidstoestand te ernstig vond en mevrouw per ambulance naar een ziekenhuis liet vervoeren. Voor een andere cliënt werd tweemaal de crisisdienst ingeschakeld om drama’s te voorkomen. De juridische begeleiding heeft duidelijke grenzen. Voor de psychosociale begeleiding geldt dat niet. Medewerkers werden zwaar beproefd doordat cliënten echt wanhopig werden. Angsten, trauma’s, heftige zware en emotionele gesprekken volgden om machteloosheid, woede, suïcidaliteit en identiteitsverlies in goede banen te leiden. Openheid en duidelijkheid naar de cliënten die zich in de steek gelaten voelden door “Nederland” was van groot belang. Het door VluchtelingenWerk opgebouwde vertrouwen bleek daarbij een cruciale factor. Daardoor kreeg VluchtelingenWerk in deze situaties vaak de coördinerende rol voor alle betrokken instanties.

Op 6 april stak een 36-jarige Iraanse asielzoeker zichzelf op de Dam in brand en overleed de volgende ochtend aan de gevolgen hiervan. Circa twee maanden voor deze wanhoopsdaad meldde deze asielzoeker zich bij SVAZ in Amsterdam omdat zijn herhaalde asielaanvraag in Ter Apel was afgewezen. Tot een afspraak over zijn juridische hulpvraag is het nooit gekomen omdat hij na het eerste contact onbereikbaar was voor SVAZ.

Een bijzondere groep uitgeprocedeerden vormen de ex-ama’s. Ex-ama’s zijn Alleenstaande Minderjarige Asielzoekers. Jongeren, die zonder hun ouders naar Nederland zijn gekomen om de situatie in hun eigen land te ontvluchten al of niet via mensenhandel. Zodra deze jongeren 18 jaar worden, houdt de begeleiding vanuit de Nederlandse overheid op en staan de jongeren op straat. Tot 1 juni 2011 werd afhankelijk van de terugkeermoge­ lijkheden ook na het bereiken van de leeftijd van 18 jaar leefgeld verstrekt. Aanscherping van het beleid (project beëindiging leefgelden ex-ama’s; afgekort Plexa) betekent dat op het moment dat de jongeren zijn 18e verjaardag viert, zijn leefgeld direct wordt gestopt. De jongeren gaan zwerven en verdwijnen in de illegaliteit met alle gevolgen van dien. SVAZ probeert te voorkomen dat ex-ama’s met onbekende bestemming (MOB) verdwijnen door hen te ondersteunen bij zowel het aanvragen van een verblijfsvergunning als bij voorbereiding van terug­ keer naar het land van herkomst. In Amsterdam gebeurt dat binnen het Up2You project en in Zaandam via het Perspectiefproject.

Up2You

Figuur 5:

vrouwen: 15

13

mannen: 67

Figuur 6:

Van de vijftig deelnemers van wie de opleidingsachter­ grond bekend is, hebben er vijf helemaal geen onderwijs genoten en vijf een opleiding op HAVO/MBO niveau afgerond. Van de overigen hebben 26 alleen basisonderwijs geno­ ten en tien een MAVO, LBO of VBO opleiding. Slechts een jongere heeft die opleiding ook kunnen afmaken. Twee jongeren volgen een inburgeringstraject.

Opleidingsachtergrond Up2You deelnemers (N=50) Onvoltooid

HAVO/VWO/MBO

Voltooid

MAVO/LBO/VBO Basisonderwijs Geen

In 2011 namen in Amsterdam 82 ex-ama’s tussen 18 en 30 jaar deel aan het Up2You project. De gemeenteraad van Amsterdam koos ervoor om de financiering van het ex-ama project uit eigen middelen voort te zetten. Een op de vijf deelnemers was een vrouw. De jongeren komen uit meer dan twintig verschillende landen. Bijna een derde komt uit Angola, Guinee of Sierra Leone. Voor een deel van de jongeren is het land van herkomst onbekend en dat geldt ook voor de opleidings­ achtergrond van de deelnemers.

Mannen en vrouwen onder de Up2You deelnemers (N=82)

0

Figuur 7:

5

10

15

20

25

30

Stadsdelen waar Up2You deelnemers wonen (N=49) Centrum Zuid Noord

Nieuw-West Zuidoost

Man

Oost

Vrouw

West 0

5

10

15

20

Ex-ama’s met vergunning

Door beëindiging van de overheidssubsidie liep dit Perspectiefproject experiment op 1 april 2011 af. De huis­ kamer aan de Rozengracht, waar ex-ama’s elkaar konden ontmoeten, werd ontruimd. Resultaat tot dan toe was dat elf ex-ama’s alsnog een verblijfsvergunning kregen en vier terugkeerden naar hun land van herkomst of vertrok­ ken naar een ander land. In de afrondingsfase werd met gemeente en partners binnen het Perspectiefproject besproken wat er zou gebeuren met de jongeren die op dat moment nog in traject zaten. Een aantal jongeren is overgedragen aan reguliere instanties. Voor alle jonge­ ren is op advies van de betreffende Zaanse ambtenaar een voorstel geschreven voor een speciaal traject in het kader van de WIJ. Over de situatie van zeven jongeren, die nog leefgeld van de gemeente ontvingen omdat niets zeker was over hun toekomst, werd een overleg met de gemeente gestart. Het ging om jongens zoals Mauro die niet terug willen of kunnen naar het land van herkomst. De landelijke overheid wil deze jongeren de periode tot terugkeer laten afwachten in een AZC. Het gevaar is groot dat deze jongeren dan in de illegaliteit verdwijnen. Als tijdelijke voorziening voor ex-ama’s werd het pand aan de Jufferstraat 2 in Zaandam voor één dag per week ingericht. Tussen de vijftig en zestig jongeren maakten gebruik van deze voorziening, die nu op vrijwillige basis gecontinueerd wordt. De voormalige beroepskracht is bezig met het oprichten van een stichting die ook voor­ lichting zal geven over de situatie waarin jonge vluchte­ lingen verkeren.

Ex-ama’s met een verblijfsvergunning blijven in be­ geleiding bij SVAZ. Zij worden overgedragen aan een ‘reguliere consulent’. Bij een aantal jongeren zijn de sporen van een leven in de illegaliteit goed merkbaar. Een verblijfsvergunning leidt niet direct tot de gehoopte zorgeloosheid en geluk. Van de deelnemers met een bekend adres (49) woont de grootste groep in Amsterdam West. De inkomenspositie van deze jongeren is zeer zorg­ wekkend. Geen van de jongeren heeft een inkomen uit regulier werk en slechts zeven krijgen een uitkering. Van de overige deelnemers ontvangen 28 leefgeld via SVAZ.

Resultaten De periode van anderhalf jaar die voor de begeleiding van deze jongeren was uitgetrokken, blijkt veel te kort gezien de complexiteit van de problematiek. Een groot deel van de jongeren zit nog in een procedure voor een verblijfsvergunning: op medische gronden, voor verblijf bij kind of voorbereiding voor een vergunning buiten schuld. Voor sommige aanvragen is een bewijs van de identiteit nodig. Ambassades werken hier niet altijd aan mee. Twee medewerkers van Up2You, beiden met roots in Afrika, hebben hier een aantal alternatieve routes voor ontdekt. Op die manier kan men toch aan legale papieren komen en kan de aanvraag voor een verblijfsvergunning worden gedaan. Totaal achttien Up2You deelnemers kregen alsnog een verblijfsvergunning.

Tabel 1 Resultaten Up2You project eind 2011

Verblijfsvergunning Teruggekeerd (of bezig met terugkeer) Nog in traject ter voorbereiding van terugkeer of verblijfsvergunning Totaal

Aantal ex-ama’s 18 12 34 64

Twee van de Up2You deelnemers Lieu en Bruno werden hier in Nederland de gelukkige ouders van een dochter. Bruno wilde graag voor zijn kind blijven zorgen maar is desondanks gedwongen uitgezet naar Angola met slechts tien euro op zak. Hij probeert daar een leven op te bouwen. Af en toe heeft hij werk, maar vaak moet hij terugvallen op vrienden. Hij logeert dikwijls bij een ex-ama van Up2You die naar Angola vertrok om een internetcafé te starten. Lieu snapt niet waarom Bruno geen financiële bijdrage aan de opvoeding van zijn dochter meer betaalt. Vaak heeft Bruno niet eens genoeg geld om zijn dochter te bellen. Als hij zijn dochter wel spreekt, kan hij haar niet uitleggen waarom hij er niet is en nooit een cadeautje stuurt. Voor Bruno is dit zeer pijnlijk en hij vindt het steeds moeilijker om te bellen. Nu heeft Lieu, die als 13-jarig meisje naar Nederland kwam, ook geen verblijfsvergunning meer. Zij moet terug naar haar herkomstland Vietnam. Van het leven in Vietnam kan zij zich geen enkele voorstelling maken. Zij maakt zich ernstig zorgen over hoe haar dochtertje daar behandeld zal worden.

Voor jongeren, die bezig zijn met terugkeer, kan het per­ spectief van de ene op de andere dag veranderen. Door een aanslag op de president in het land van herkomst kan dat land binnen een paar dagen van redelijk veilig in on­ veilig veranderen. Er zijn ook jongeren die geen verblijfs­ vergunning zullen krijgen en ook niet kunnen of willen terugkeren naar het land van herkomst. De gemeente Amsterdam heeft voor een aantal ex-ama’s de voorzienin­ gen beëindigd omdat er geen perspectief in de zaak zat, de jongere niet meewerkte of zelf koos voor illegaliteit.

Perspectiefproject Zaandam In de eerste helft van het jaar konden ex-ama’s in Zaan­ dam nog terecht in de huiskamer aan de Rozengracht met internetfaciliteiten, muziek, kranten en boeken uit landen van herkomst, Door professionele begeleiding werd voorkomen dat jongeren naar de illegaliteit afgle­ den. De jongeren werden ondersteund bij de voorberei­ ding op een reëel toekomstperspectief in Nederland of in het land van herkomst. De gemiddelde leeftijd van de jongeren was 21 jaar bij instroom in het project. …zo vertelt de ambtenaar in Zaandam, “waar ze onder gelijken konden zijn, waar ze terecht komen en van waaruit je langzaam kan beginnen aan een traject en beginnen met het bieden van een perspectief. Is wel het belangrijkste: een plek hebben waar ze ook graag komen.” Grund, J-P. C.,Breeksema, J. J., Braam, R & Bruin, D. de (2011) Experiment Perspectief Aanpak Voormalig Alleenstaande Minderjarige Vreemdelingen, Analyse van de Resultaten, Utrecht: CVO.

foto: Jeppe van Pruissen

14

15

foto: Jan-Reinier van der Vliet

2

Nieuwe Buren Ruim drieduizend vluchtelingen, die in de regio (kwamen) wonen of een verblijfsvergunning kregen, deden een beroep op SVAZ voor ondersteuning. Tijdens een afspraak met een medewerker overlegden vluchtelingen wat zij nodig hadden om zich zo snel mogelijk thuis te voelen in hun nieuwe woonplaats. Problemen rond een vergunningaanvraag, gezondheid, gezinshereniging of bij het vinden van een baan konden daarbij aan de orde komen. Ook praktische zaken van een nieuwkomer in de regio werden samen opgelost. Vanuit de diverse vestigingen in de regio kon SVAZ deze juridische en maat­ schappelijke begeleiding bieden met financiële steun van de gemeenten. Doel was dat vluchtelingen zo snel mogelijk hun eigen weg vinden en zelfstandig participeren in hun nieuwe woonomgeving. Elk halfjaar publiceert het ministerie van Justitie de taak­ stelling huisvesting, waarin staat hoeveel vluchtelingen iedere gemeente het komende halfjaar moet huisvesten. Het aantal vluchtelingen dat moet worden gehuisvest is afhankelijk van het aantal inwoners van een gemeente. De gemeente geeft door aan het COA (Centraal Orgaan Opvang Asielzoekers) of er huizen in de gemeente be­ schikbaar zijn en om welk soort huizen het gaat. Het COA zoekt daar vervolgens geschikte kandidaten voor en draagt iemand voor aan de gemeente.

Huisvesting Gemeente Diemen liep eind 2011 voor op de taakstelling omdat er een aantal grote gezinnen was gehuisvest. In Amsterdam - taakstelling 495 - is de Dienst Wonen Zorg en Samenleven (DWZS) verantwoordelijk voor het huisvesten van vluchtelingen. SVAZ consulenten kunnen behulpzaam zijn bij de con­ tacten met de DWZS. Zij kunnen voorlichting geven over Woningnet, over woonregels, leefregels en over het huurcontract, de betaling van de huur en het aanvragen van huurtoeslag. In Zaanstreek-Waterland geeft de gemeente de aanmel­ ding van een huisvestingskandidaat door het COA altijd direct door aan SVAZ en de woningcorporatie. Een SVAZ medewerker maakt vervolgens afspraken met de woning­ corporatie en de vluchteling. Desgewenst gaat de mede­

werker ook mee naar de bezichtiging van de woning en helpen vrijwilligers bij verhuizing, klussen en inrichten. In Zaanstad zijn 92 vluchtelingen gehuisvest waarvan 83 door SVAZ werden begeleid.

Uitgenodigde vluchtelingen Een bijzondere groep in Zaanstreek-Waterland vormde de uitgenodigde vluchtelingen. Zij kwamen op uitnodiging van de overheid rechtstreeks uit een vluchtelingenkamp naar Nederland. Voorheen werden de uitgenodigde vluch­ telingen ook eerst in een asielzoekerscentrum opgevan­ gen. Nieuw was de pilot om deze vluchtelingen direct na aankomst op Schiphol een passende woning aan te bieden. Begin augustus verwachtte Zaanstad het eerste gezin uit Bhutan waaraan al een woning was toegewezen. Voor de familie arriveerde, knapten vrijwilligers de woning op en zorgden voor de inrichting. Over deze nieuwe werkwijze voerden consulenten intensief overleg met de gemeente Zaanstad en woningcorporaties omdat in de toekomst waarschijnlijk meer uitgenodigde vluchtelingen op deze manier gehuisvest worden. Ook in Purmerend vond de pilot plaats. Daar kreeg een groep van tien uitgenodigde vluchtelingen drie woningen toegewezen. Binnen een week waren de woningen door vrijwilligers ingericht en voorzien van de noodzakelijke inventaris. Deze pilot ver­ liep succesvol. Bij de evaluatie bleek dat zowel de cliënten als de gemeente tevreden waren met het verloop.

17

Ondersteuning op maat

18

• • • • • • • • • • •

In Amstel deden 2854 en in Zaanstreek-Waterland 295 vluchtelingen een beroep op ondersteuning van SVAZ. Ruim tweederde daarvan waren mannen en eenderde vrouwen. Van de 82 herkomstlanden zijn de belangrijkste: Somalië (15%), Irak (11%) en China (7%), gevolgd door Soedan (5%), Iran, Eritrea en Afghanistan (4%) en Sierra Leone, Nigeria en Ethiopië (3%). Deze vluchtelingen werden vanaf hun aankomst onder­ steund bij: inschrijving in het bevolkingsregister aanvragen van een Burgerservicenummer (BSN) regelen van een zorgverzekering openen van een bankrekening melding bij het UWV en uitkering aanvragen aansluitingen gas, water en licht regelen tekenen huurcontract met de woningbouwvereniging zoeken van geschikte scholen voor de kinderen regelen van toeslagen en belastingzaken aanmelden bij een inburgeringscursus of taalaanbieder zoeken van een opleiding of werk. Samen stelden medewerker en cliënt een plan van aanpak op om de knelpunten zo snel mogelijk op te lossen en de zelfredzaamheid te bevorderen. Individuele begeleiding, groepsbegeleiding en/of doorverwijzing konden onderdeel uitmaken van dat plan van aanpak. Bij de ondersteuning werden alle juridische mogelijkheden optimaal ingezet. Vluchtelingen konden hiervoor een afspraak met hun vaste consulent maken of een van de spreekuren in de regio bezoeken.

Spreekuren voor vluchtelingen in de regio Amsterdam Inloopspreekuur: dinsdag- en donderdagochtend Juridisch spreekuur: op basis van afspraken (uitgezonderd acute hulpvragen) Spreekuur Alle Kleur (voor psychische problemen): woensdag en vrijdag Diemen Inloopspreekuur: maandag- en donderdagochtend Edam-Volendam Juridisch en Maatschappelijke zaken: woensdagmiddag Purmerend Juridische en Maatschappelijke zaken: maandag- en dinsdagochtend Zaandam Juridische zaken: dinsdag en donderdagochtend Maatschappelijke zaken: woensdagmiddag en vrijdagochtend

Tabel 2 Cliënten JMB Amsterdam Categorie

Doorstroom vanuit 2010 naar 2011

Instroom 2011

Totaal 2011

Totale uitstroom 2011

Doorstroom 2011 naar 1e kwartaal 2012

955 790 10

389 10 6

1.344 800 16

233 487 1

1.111 313 15

1

5

6

2

4

1.756

410

2.166

723

1.443

Inburgeringsplichtigen Nieuwkomers WI Pardonners Ex-AMA’s met status Volwassenen in Procedure In procedure volwassenen Totaal

Instroom, doorstroom en uitstroom cliënten Amsterdam In Amsterdam zijn ondermeer 2160 inburgeringsplichtige vluchtelingen begeleid en zes volwassenen in procedure (tabel 2).

Voorlichting aan nieuwe cliënten In Amsterdam werden dertien voorlichtingsbijeenkom­ sten voor nieuwe cliënten gehouden, in het Nederlands, in het Engels, het Somalisch en in het Tigrinya (een taal die in Eritrea en Ethiopië wordt gesproken). Onder de deelnemers werd een enquête gehouden over hun mening over de bijeenkomst, de geboden informatie en de sprekers. Aan deze enquête deden 44 cliënten mee die de voorlichting gemiddeld waardeerden met een 9. Tijdens enkele bijeenkomsten gaven deelnemers aan graag een vervolg te willen op de voorlichtingsbij­ eenkomst. Met hen is bekeken wat de inhoud daarvan zou kunnen zijn. Een eerste vervolgbijeenkomst voor Somalische vrouwen vond eind december plaats rond het onderwerp gezondheid. Dit was een open en informa­ tieve bijeenkomst, die door de aanwezige vrouwen zeer werd gewaardeerd.

Cliënten Diemen In Diemen waren er 1125 cliëntcontacten: 608 tijdens spreekuren en 517 tijdens begeleidingsafspraken op kantoor of door huisbezoeken. Hieronder viel ook de begeleiding van de 38 financierbare cliënten. De duur van de begeleidingsgesprekken was gemiddeld 50 minuten. Voortvloeiend uit de hulpvragen werd daarnaast veel tijd besteed aan het regelen van zaken via telefoontjes, brieven en e-mail. Tabel 3 Maatschappelijke begeleiding Diemen

Individuele maatwerkondersteuning Bemiddeling naar werk Inburgeringstraject Begeleiding alfabetisering Toeleiding naar sport en sociaalculturele activiteiten

Aantal cliënten 63 19 20 14 38

De intake met de ‘nulmeting’ bracht de situatie, behoef­ ten, hulpvragen en verwachtingen van de nieuwe cliënten in kaart, evenals zijn of haar sterke en zwakke kanten. Negentien cliënten waren zover ingeburgerd dat er zicht op werk of werkbemiddeling was. Acht cliënten waren

19

bezig met hun inburgeringstraject op Staatsexamen niveau en twee studeerden op HBO niveau. Tien vluchte­ lingen volgden een inburgeringstraject met portfolio. Voor veertien cliënten, die nog bezig waren met alfabeti­ seren, was ondanks intensieve begeleiding geen zicht op zelfredzaamheid. Voor vier van hen kreeg SVAZ toestem­ ming voor een derde jaar begeleiding in 2012. 20

Cliënten Zaanstreek-Waterland Bij de juridische taakgroep in Purmerend waren er 457 cliëntcontacten met nieuwkomers en 66 met oudkomers tijdens de gecombineerde spreekuren op maandag- en dinsdagochtend. Cliënten konden daar direct terecht met maatschappelijke of juridische hulpvragen. Op dins­ dag- en donderdagmiddag konden cliënten een langere afspraak maken. Daarnaast waren er mogelijkheden voor hulp bij administratie en het afleggen van huisbezoeken. De maatschappelijke taakgroep in Purmerend startte 29 nieuwe trajecten maatschappelijke begeleiding naast de zeven al lopende trajecten. Voor de nieuwe statushou­ ders was de eerste opvang erg intensief en moeilijk om­ dat ze zoveel verschillende zaken tegelijk moeten regelen en onthouden. Daarnaast vormen de taal en de financiën een grote barrière. Strikt bijgehouden werd of de nieuw­ komers binnen de gestelde termijn een aanbod voor inburgering/taaltraining krijgen. Voor drie jongeren werd een passend leeraanbod gedaan. In Purmerend worden Tabel 4 Cliënten Maatschappelijke Begeleiding Zaanstreek-Waterland 2011 Doorstroom

Instroom

Zaanstad Wormerland Oostzaan Landsmeer Waterland Purmerend

30 3 1 1 7 7

50 3 5 2 13 29

Totaal Uitstroom 80 6 6 3 20 36

54 5 3 2 12 12

Totaal

49

102

151

88

vooral gezinnen met kinderen gehuisvest. Daarom werd veel aandacht besteed aan het aanmelden van kinderen bij kinderdagverblijven en scholen, zodat de kinderen en hun ouders zo snel mogelijk mee kunnen doen met het onderwijsprogramma, de inburgering, taaltraining of alfabetiseringscursus.

Opvoedingsondersteuning In Diemen is 60% van de volwassen cliënten in behande­ ling voor trauma bij Centrum 45 of het AMC. Dit werkt vooral ook door in de opvoeding van de kinderen uit deze gezinnen. Voor vijf gezinnen is bemiddeld naar scholen en hulpverlening in verband met opvoedingsmoeilijk­ heden en complexe problematiek. Door SVAZ werd deel­ genomen aan het zorgbreedteoverleg van medewerkers van de basisschool en van gezondheids- en maatschap­ pelijke diensten. Vrijwilligers zijn in een aantal gezin­ nen ingezet ter ondersteuning. De positieve resultaten werden in de loop van 2011 zichtbaar. Na signalering van meer opvoed- en relatieproblemen door onze taalcoa­ ches en vrijwilligers tijdens huisbezoeken in de gezin­ nen is een onderzoeksplan opgesteld en uitgevoerd. De aanbevelingen zijn besproken met de coördinator van het Ouder-Kind-Centrum, met de wethouder en met de jeugdarts van de GGD.

Soad Assaban is maatschappelijk begeleider in Diemen. “Ik ga bij mensen op huisbezoek en help hen met de problemen die zij ervaren. Daarbij praten we ook over de opvoeding en de gezondheid van kinderen. Tandenpoetsen van kinderen staat bijvoorbeeld niet altijd hoog op het lijstje. Ik vertel een moeder dan hoe dat hier in Nederland gaat en kijk hoe ze daarop reageert. De opvoeding is een gevoelig onderwerp maar de meeste moeders willen er toch graag over praten. Ze zijn nieuwsgierig naar hoe wij dat hier aanpakken. Bij gezondheidsproblemen van kinderen kan ik ouders ook doorverwijzen als ze dat zelf willen. Naar een tandarts, logopedist of psycholoog. Ik woon zelf in Diemen en weet hier de weg.”

Moeilijk, maar niet onmogelijk Soad Assaban: “Ik ga soms ook mee naar afspraken, help bij het lezen van brieven en probeer dat zo te doen dat mensen begrijpen waar het over gaat. Dan ben je automatisch ook met taalcoaching bezig. Je moet veel geduld hebben en niet opgeven. Soms is het moeilijk om tot mensen door te dringen. Het kost ook tijd om vertrouwen te winnen. Mensen hebben soms zoveel meegemaakt, dat het voor hen moeilijk is om iemand te vertrouwen. Maar als je hun vertrouwen hebt, heb je alles.” Deuren open “Ik heb veel gehad aan de trainingen die ik bij Vluchtelingen-Werk heb gevolgd. Je weet nu hoe het zit bij de IND en hoe het werkt. Belangrijk is om je kennis up-to-date te houden. VluchtelingenWerk maakt deuren open voor vluchtelingen. Vrijwilligers kunnen vluchtelingen naar het reguliere aanbod brengen. VluchtelingenWerk vormt de brug naar het reguliere aanbod waar vluchtelingen zelf niet terecht komen. Dat levert meer op dan het kost. Het zou heel jammer zijn als door bezuinigingen deze begeleiding door VluchtelingenWerk wegvalt.”

Psychosociale ondersteuning In Amsterdam werd onderzocht of de trainingen psychoeducatie nog voldeden aan een behoefte. Sinds AlleKleur zorg spreekuur houdt op het kantoor van SVAZ is de toegang tot de GGZ voor SVAZ en de cliënten veel beter geworden. Uit de evaluatie van SVAZ met AlleKleur zorg bleek dat er van beide kanten tevredenheid is. Steeds meer cliënten maken gebruik van deze dienstverlening en inmiddels zijn er meerdere medewerkers van AlleKleur zorg die bij SVAZ spreekuur houden. In overleg kan doorverwezen worden naar het algemeen maatschappelijk werk dat AlleKleur zorg ook zelf in huis heeft. Geconcludeerd werd dat de training psycho-educatie geen aanvullende waarde meer heeft. Groot punt van zorg is de eigen bijdrage voor de GGZ die vanaf 1 januari 2012 zal gaan gelden. De eigen bijdrage in de tweedelijns GGZ bedraagt 200 euro en voor intramurale zorg 145 euro per maand.

Naturalisatie Voor de juridische taakgroep in Purmerend speelden proce­ dures van gezinshereniging, aanvragen van vergunningen voor onbepaalde tijd (voor tien cliënten) en verlenging van verblijfsvergunningen een belangrijke rol. De ingediende

aanvragen leidden ook tot veel meer vragen over naturalisatie. Vooral pardonners bezochten vaak de spreekuren om hierover vragen te stellen. Eind van het jaar kregen de Pardonners een brief over het verkrijgen van het Nederlanderschap. Vijf jaar nadat zij ‘legaal’ in Nederland wonen, kan een verzoek tot na­ turalisatie worden ingediend. Voor de meeste Pardonners geldt dat zij vanaf 15 juni 2012 voldoen aan die voorwaarde. Knelpunt is dat veel Pardonners niet kunnen naturaliseren omdat zij een gelegaliseerde geboorteakte en een nationaal paspoort moe­ ten overleggen. Afdeling Burgerzaken stuurde alle inwoners van Purmer­end, waarvan de nationaliteit onbekend was, een brief met het verzoek om indien mogelijk de nationaliteit aan te tonen. Heel veel briefontvangers kwamen met vragen naar het spreekuur.

Gezinshereniging Honderden vluchtelingen zochten ondersteuning bij SVAZ om te worden herenigd met partner en kinderen. Volgens inter­ nationale verdragen heeft iedereen recht op gezins-leven. Dat geldt zeker voor vluchtelingen die tijdens hun vlucht vaak op dramatische wijze van hun familie werden gescheiden. Zodra een vluchteling een verblijfsvergunning heeft gekregen, heeft hij of zij daarom recht om gezinsleden te laten overkomen. Het steeds strakker aangescherpte toelatingsbeleid en de voortdu­ rend stijgende leges voor vergunningen noodzaakten de juridi­ sche begeleiding alle zeilen bij te zetten om de procedures tot een succes te maken. Het spreekuur in Zaandam werd in het eerste half jaar 36 keer en in het tweede half jaar 75 keer bezocht in verband met gezinshereniging. De verhoogde leges voor de diverse verblijfs­ vergunningen, vooral voor gezinshereniging, bleken een nog hogere drempel op te werpen voor cliënten die zich met hun gezin wilden herenigen. In Purmerend startten vijf gezinsher­ enigingsprocedures. Vanwege het vernieuwde beleid van de IND verliepen deze aanvragen stroef. Die ervaring was er ook in Edam-Volendam met twee aanvragen voor gezinshereniging. Opvallend was dat er nogal wat stukken zoek raakten bij de IND. Omdat er geen ontvangstbevestigingen meer worden gestuurd duurde het lang voordat men hier achter kwam. Heel vervelend waren de enorm lange wachttijden bij telefonisch contact met de IND. Dit maakt het werk lastig. Wachttijden van meer dan een kwartier leken eerder regel dan uitzondering.

21

Figuur 8:

Leeftijden van mannen en vrouwen die gezinshereniging aanvroegen (N=246)

150

Man Vrouw

125

Vergeleken met het totale cliëntenbestand hebben ge­ zinsherenigers vaker geen onderwijs of alleen onvoltooid basisonderwijs (40% tegenover 28% van het totaal). Het percentage gezinsherenigers met een HBO of weten­ schappelijke opleiding is wel een afspiegeling van het totale cliëntenbestand.

100

Geen DNA aanbod

22 75 50 25 0 18-30 jaar

Figuur 9:

31-40 jaar

41-50 jaar

50+

Opleidingsachtergrond gezinsherenigers (N=246) Onvoltooid

HBO/WO

Voltooid

HAVO/VWO/MBO MAVO/LBO/VBO Basisonderwijs Geen 0

5

10

15

20

25

30

In Amsterdam waren onder de 246 gezinsherenigers 98 Somalische gezinnen, tussen tien en twintig gezinsher­ enigers uit zowel China (20), Eritrea (17), Nepal (13) als Myanmar (12) en een tot acht gezinnen uit 26 andere landen. Tweederde van de aanvragers zijn man en een derde vrouw. Het overgrote deel van de mannen (70%) en van de vrouwen (64%) nam deel aan een inburgeringscursus en bijna 20% wachtte op aanmelding door DWI, plaatsing of kinderopvang. Dertig gezinsherenigers hebben een betaalde baan, soms met een aanvullende uitkering. Van de jongeren hebben er 44 een WIJ uitkering en 151 van de overigen een WWB uitkering.

Het streven was altijd om gezinsleden van erkende vluch­ telingen zo snel mogelijk na te laten reizen. De aanvraag­ procedure neemt echter steeds meer tijd in beslag. Biologische kinderen over laten komen bleek een vrijwel onmogelijke wens. Jarenlang was het gebruikelijk dat een DNA-aanbod door de IND werd gedaan om de gezinsband vast te stellen. Nu worden achtergebleven gezinsleden eerst onderworpen aan “identificerende” interviews. De kans dat daar verschillen uit naar voren komen is groot. Als er dan bij de IND twijfel bestaat over de gezinsband volgt geen DNA-aanbod en wordt de aanvraag afgewezen. Daarnaast maakte de IND bekend dat door de grote hoe­ veelheid aanvragen voor gezinshereniging de beslister­ mijn van zes maanden niet gehandhaafd kon worden. Het juridisch team van SVAZ maakte diverse malen na een be­ handelduur van zes maanden gebruik van de klachtenunit van de IND. Verrassend was dat dit regelmatig leidde tot daadwerkelijke aandacht voor het desbetreffende dossier en soms zelfs tot een positief resultaat.

Onmogelijke opgaven Niet alleen in Nederland, ook in het buitenland onder­ vonden gezinsherenigers problemen met instanties. Een aantal ambassades - Jemen en Asmara bijvoorbeeld werden gesloten of werkten op halve kracht. Gezinsleden kwamen daardoor in een onmogelijke situatie terecht. Nareizende Somaliërs moesten zich in Nairobi of Addis Abeba melden bij de Nederlandse ambassades. Ook als zij zich in Jemen bevonden moesten Somaliërs de gevaarlijke reis naar Kenia of Ethiopië ondernemen. In Syrië konden Irakese gezinsleden niet meer terecht in Damascus nadat het ambassadepersoneel was terug­ getrokken wegens de veiligheidssituatie in het land. Van nareizende gezinsleden werd verlangd zich bij de ambas­ sade in Jordanië te melden. Dat bleek onmogelijk omdat ze geen visum voor Jordanië kregen.

Schuldpreventie en schuldhulpverlening Vluchtelingen die zonder geld of goederen in de regio ko­ men wonen, worden direct geconfronteerd met – steeds hoger wordende – kosten voor leges, zorgvoorzieningen en huur. Uitkeringsinstanties laten bovendien nogal eens lang op betalingen wachten. De basis voor de schulden­ problematiek van vluchtelingen is daarmee al bij aan­ komst in de gemeente gelegd. Uit veel cliëntcontacten blijkt dat het feit dat cliënten veel moeite hebben met de Nederlandse taal en begrip van wet- en regelgeving vaak resulteert in betalingsachterstanden bij diverse instan­ ties en bedrijven. Veel cliënten moeten daarom worden doorverwezen naar de schuldhulpverlening. Schuldpre­ ventie en aandacht voor de kwaliteit van de schuldhulp­ verlening behoren daarom tot de prioriteiten van SVAZ. Volgens het nieuwe wetsvoorstel schuldhulpverlening zijn gemeenten verplicht om een beleidsplan schuldhulp­ verlening vast te stellen. Preventie is ook een onderdeel daarvan. De schuldhulpverlening moet breed toeganke­ lijk zijn en de wachttijd moet beperkt blijven. In juni con­ stateerde de Amsterdamse ombudsman in zijn rapport over de schuldhulpverlening dat slechts voor 23% van de aanvragers oplossingen waren gevonden. De processen sluiten niet goed op elkaar aan en schuldeisers aarzelen om aan schuldsanering mee te werken. De Amsterdamse ombudsman pleitte voor een betere overdracht, het actief benaderen van schuldeisers door de kredietbank en adviseerde goede nazorg. De wethouder nam alle aan­ bevelingen over. In Amsterdam besloot de gemeenteraad om de ergste effecten van de cumulatie van rijksbezuini­ gingen tijdelijk op te vangen. Wegvallende middelen bij risicojongeren, armoede en re-integratiebeleid worden in 2012 gedeeltelijk en incidenteel aangevuld.

De bezuinigingen waren voor de Purmerendse gemeente­ raad reden om het budget voor preventieve schuldhulp­ verlening te schrappen en alle beschikbare middelen de komende jaren in te zetten op de arbeidsmarktparticipa­ tie van de meest kansrijke groepen.

Project Schuldpreventie Niet in het projectplan beschreven, maar wel een belang­ rijke factor bij het voorkomen van schulden, waren de voorlichtingsbijeenkomsten voor nieuwe cliënten. Vast onderdeel van de bijeenkomsten vormden de onderwer­ pen geld lenen, schulden, vaste lasten, colportage, kopen op afbetaling en een uitleg over sociale voorzieningen. Ook werd aandacht besteed aan het ordenen van de post en de administratie. Deelnemers kregen allemaal een ordner met tabbladen mee om hun papieren op te bergen. Dit is vaak een eerste stap in het leren overzicht te houden op je eigen financiën. Hiermee werden in Amsterdam 139 vluchtelingen in groepsverband bereikt. Ook in Zaanstad waren er groepsbijeenkomsten met cliënten om gezamenlijk formulieren in te vullen en hebben vrijwilligers en stagiairs extra tijd besteed aan het beperken van de schuldenproblematiek. In een aantal gevallen werd huisuitzetting voorkomen door adequaat optreden. In samenwerking met Impuls werd een training schuld­ preventie ontwikkeld. De preventieve training werd aan­ geboden in groepsverband, waarbij de volgende thema’s aan bod kwamen: post sorteren, besteedbaar inkomen, voorliggende voorzieningen, kasboek, en een introductie op internet bankieren. Er werden twee trainingen voor vluchtelingen gegeven, een in het Nederlands en een in het Engels. Totaal 21 vluchtelingen zijn door de training ondersteund in het opmaken van een begroting en in­ zicht verwerven in hun eigen financiële handelen.

23

Budgetcoaches

24

In Amsterdam en Zaanstreek trainde SVAZ budget­coaches om in preventie en begeleiding bij schuldhulpverlening te voorzien. Budgetcoaches zijn vrijwilligers die getraind zijn door VluchtelingenWerk Nederland in samenwerking met het NIBUD. De budgetcoach biedt individuele begeleiding aan huis. Zij leren de cliënt de eigen administratie bij te houden en een overzicht te maken van inkomsten en uit­ gaven. Vervolgens wordt inzicht in de financiën verschaft door het opstellen van een begroting. Indien nodig kan de budgetcoach ook bij afspraken met schuldhulpbureaus ondersteunen. In 2011 zijn de eerste vijf vluchtelingen aan een budgetcoach gekoppeld.

Eindejaarsschuld Verder is er een formulier besteedbaar inkomen ontwikkeld om snel het besteedbare inkomen van cliënten te bepalen. Het is een eenvoudig Excelbestand dat inzicht geeft in het kostenplaatje. De vluchteling kan dit zelf invullen of samen met de consulent of budgetcoach. Ook is er een kasboek document gemaakt dat in Excel of met een pen ingevuld kan worden. Hierin worden een maandlang alle uitgaven bijgehouden. Aan de hand van het kasboek kan dan een individueel advies met bespaartips uitgebracht worden.

Kwaliteit schuldhulpverlening Door dit project is vooral meer aandacht voor preventie gekomen. Het team van consulenten staat meer stil bij de mogelijkheden om schulden te voorkomen. Belangrijk streven was daarnaast om de kwaliteit van de schuldhulp­ verlening voor vluchtelingen op een hoger peil te krijgen. Gesprekken met een aantal instanties in Amsterdam maakten duidelijk dat het niet goed functioneren van de schuldhulpverlening een algemeen probleem is dat niet met de doelgroep vluchtelingen te maken had. De ver­ antwoordelijke wethouder heeft hiervoor een verbeter­ traject ingezet. Vanuit SVAZ kon worden vastgesteld dat de kwaliteit inderdaad verbeterde en de uniformiteit qua werkwijze toenam. Verder zijn in de gemeenten Zaanstad en Purmerend gemeentelijke overleggen bijgewoond waarin de ketenpartners zoeken naar een verbetering van de preventieve aanpak.

Ondersteunende producten Voor de vrijwilligers (en professionals) die cliënten begeleiden is er een zogenaamde Inkomenskaart ontwikkeld. Hierop is kort en bondig aangegeven waar cliënten recht op hebben en hoe zij bepaalde voorzieningen kunnen aanvragen. De inkomenskaart wordt elk jaar bijgesteld aan de hand van de nieuwe wet- en regelgeving. De vluchteling kan de inkomenskaart ook gebruiken voor zelfstandig aanvragen in de toekomst.

Begin 2011 werd in Zaanstad de eerste budgettraining uitgevoerd. In vijf lessen kregen tien cliënten allerlei basisbegrippen uitgelegd op het gebied van budgetbeheer en konden zij aan de slag met het eigen huishoudboekje. De consulent in Purmerend merkte dat er in het AZC weinig of zelfs geen aandacht wordt besteed aan finan­ ciën. Tijdens de maatschappelijke begeleiding deden consulenten en vrijwilligers dat wel met behulp van een financieel overzicht. Dit gaf een duidelijk beeld aan de cliënten van wat de inkomsten en uitgaven (vaste lasten) zijn. Ook werden cliënten begeleid bij het aanvragen van kwijtscheldingen voor gemeentelijke en Waterschaps­ belasting. Ook in Diemen zijn vluchtelingen preventief ondersteund bij budgetbeheer en administratie. Met Burgerzaken zijn hernieuwde afspraken gemaakt over het aanvragen van de stadspas en cliënten werden gestimuleerd om gebruik te maken van de stadspas, bibliotheek, sport en culturele activiteiten. Kwijtscheldingen van de gemeentelijke belasting werd geregeld voor 31 cliënten. Voor en met alle nieuwe cliënten is hun belastingaangifte gedaan en de overige cliënten zijn daarop geattendeerd of doorverwezen.

Marianne van Hell begon anderhalf jaar geleden als maatschappelijk begeleider in Edam-Volendam: “Zelf moest ik hier ook inburgeren. Ik heb altijd in Amsterdam gewoond, mijn man komt wel uit Edam. Toch ben ik ‘import’ zoals ze dat hier noemen. In het begin vond men mij ‘raar’. Ik was geen leuke buurvrouw. Vroeg het huis uit en pas laat terug vanwege mijn baan. Dan zijn er weinig mogelijkheden voor contact. Niemand zal ook spontaan vragen of je in het weekend mee gaat sporten of zo. In Volendam is dat nog erger dan in Edam. Daar kwam helemaal geen ‘import’ binnen omdat er nauwelijks huurhuizen zijn. Voor vluchtelingen die de taal (nog) niet beheersen is inburgeren hier helemaal moeilijk.” Nieuwe woning “Als mensen een huis toegewezen krijgen moeten ze dat binnen 14 dagen betrekken, anders gaat het niet door. Wij helpen hen vanaf het begin met inschrijving bij de gemeente, huurovereenkomst, aanvragen van een uitkering en toeslagen en alle andere regelzaken waar nieuwkomers mee te maken krijgen. Soms helpen we ook bij de inrichting. Ongelooflijk hoe vluchtelingen met het zeer beperkte budget hun woning toch zo keurig netjes inrichten. Voor meubels vinden ze vaak zelf hun weg naar het Mercatorplein in Amsterdam. Maar als ik via-via hoor dat iemand een bankstel over heeft, dan laat ik wel weten dat een vluchteling dat misschien kan gebruiken.” Wereld bij je thuis “Dit vrijwilligerswerk past bij mij en bij mijn werkervaring. Ik hou van reizen en mensen in andere landen ontmoeten. Bij dit werk komt de wereld bij je thuis. Door de kennismaking met mensen uit andere culturen, ga ik me daar ook meer in verdiepen door er over te lezen of zaken op tv te volgen. Bovendien kan ik andere mensen helpen. Ik vind het ontzettend knap dat mensen hier helemaal opnieuw beginnen. Zij hebben er niet voor gekozen en waren liever in hun eigen land gebleven. Als dat mij zou overkomen zou ik ook graag geholpen willen worden.”

Op 1 augustus werd het project schuldhulpverlening beëindigd. Eind december werden SVAZ consulenten geconfronteerd met een grote groep cliënten waarvoor de huur- en/of zorgtoeslag ten onrechte was stopgezet. De belastingdienst beloofde na vele klachten, Kamervra­ gen en bemoeienis van de Ombudsman de problemen te zullen herstellen. Voor alle cliënten bij wie dit speelde moest opnieuw een aanvraag worden gedaan. Eind van het jaar waren de problemen voor deze cliënten nog niet opgelost.

25

Bruggenbouwers “Building Bridges” is de titel van het onderzoek dat wijkvrijwilligster Elles Maaskant in het kader van haar master sociologie deed. Zij onderzocht de rol die wijkvrijwilligers spelen in het integratieproces van vluchtelingen. Een van haar conclusies is dat de contacten met wijkvrijwilligers, die alle ins-enouts van de Nederlandse maatschappij kennen, vluchtelingen helpt beter te integreren en hogerop te komen in de samenleving. Voor vluchtelingen zijn vrijwilligers de bruggenbouwers naar integratie- en participatie in hun nieuwe woon- en werkomgeving.

Drie fasen Elles Maaskant onderscheidt drie fasen in het con­ tact tussen de wijkvrijwilliger en de vluchteling. In de eerste fase van het contact ligt de nadruk op praktische informatie: Nederlands leren, vertalen van post, wegwijs maken in de buurt. In deze fase overbrugt de wijkvrijwilli­ ger de kloof tussen de informatie die de vluchteling heeft en de Nederlandse informatiestroom. In deze fase maakt de vluchteling gebruik van het sociale netwerk van de wijkvrijwilliger. In de tweede fase wordt het contact tussen de wijk­ vrijwilliger en de vluchteling informeler. Ze ontmoeten elkaar niet alleen binnenshuis maar ondernemen samen ook activiteiten buitenshuis. De vluchteling breidt het eigen sociale netwerk uit door contacten met andere Nederlanders. Hij of zij is niet meer alleen afhankelijk van de inbreng van de wijkvrijwilliger, maar kan informatie uit verschillende bronnen vergelijken. Hij/zij komt hierdoor sterker te staan wat ook de emotionele integratie ten goede komt. In de derde fase kan de vluchteling de opgedane vaardigheden en kennis benutten om zelf een plek te veroveren in de samenleving. Volgens Maaskant wordt dit proces pas goed doorlopen als het contact tussen de wijkvrijwilliger en de vluchteling in ieder geval een jaar standhoudt. Hoewel in Amsterdam een wijkvrij­ williger zich bij aanvang van de koppeling voor een half jaar verbindt, houden in de praktijk verreweg de meeste contacten zeker een jaar stand en vaak langer.

Taal en inburgering In 2011 werd door 162 vluchtelingen een aanvraag gedaan voor een wijkvrijwilliger. Daaronder waren 117 aanvragen voor Nederlandse taalles en voor begeleiding tijdens de inburgering. Het grote aantal aanvragen voor taalonder­ steuning of een taalcoach kwam ondermeer omdat vluch­ telingen met een 29-a of 29-b status niet vielen onder de doelgroep van medefinancier EIF van het taalcoachproject Taalduet. Twintig vluchtelingen vroegen ondersteuning bij het wegwijs maken in de buurt en het leggen van sociale contacten. Vijfentwintig maal werd een beroep gedaan op een wijkvrijwilliger voor klusjes in de woning. Al deze aan­ vragers konden gekoppeld worden aan wijkvrijwilligers. In 2011 zijn er 77 nieuwe wijkvrijwilligers aangemeld. Hier­ onder waren ook een aantal (ex) vluchtelingen die nu zelf vluchtelingen wilden ondersteunen.

foto: Jan-Reinier van der Vliet

foto: Jan-Reinier van der Vliet

3

27

Amsterdam Zuid

28

In Amsterdam Zuid vond maandelijks een eetgroep plaats voor vluchtelingen en buurtbewoners in de Martin Luther kerk. Met uitzondering van de schoolvakanties, werd door wijk­ vrijwilligers ook tweewekelijks groepstaalles gegeven aan vluchtelingen en andere migranten. De taallesgroepen werden geconfronteerd met verregaande bezuinigingen van stadsdeel Zuid. Achtereenvolgens werden drie buurt­ huizen waar de taallessen werden gegeven gesloten. In een jaar moesten de lesgroepen dus drie keer verhuizen. Ook voor de huidige leslocatie het Jan van der Heijden­ huis breken onzekere tijden aan. De vrijwilligers kunnen waarschijnlijk tot de zomer van 2012 daar de lessen voort­ zetten. Als tenminste de huur opgebracht kan worden, omdat ook de subsidie van het wijkopbouworgaan voor de lesgroepen werd verminderd. De wijkvrijwilligers zijn erg gemotiveerd, maar op deze manier wordt hun werk ernstig bemoeilijkt. Anja: “Ik heb samen met Sunam een stadspas aangevraagd en daarmee zijn we afgelopen zondag de hele dag naar Pampus geweest. Hoewel het voor Sunam erg vermoeiend was hebben we een heel gezellige dag gehad. Ik weet hoe het voelt om in een vreemde taal die je niet beheerst te moeten praten, omdat ik twee jaar in Afrika heb gewoond en gewerkt. Aanstaande donderdag ga ik samen met haar de administratie ordenen. Alles zit nu in een grote envelop en daar raken papieren uit kwijt. Zoals de jaaropgave. Ik heb een aantal clipjes over en daar kunnen we dan de verschillende soorten belangrijke papieren in kwijt. Het volgende project is een biebkaart aanvragen, gratis met de stadspas.”

Amsterdam Noord Op 20 mei vierde de Wijkvrijwilligersgroep van Amster­ dam Noord het twintigjarig bestaan met een rondvaart. Hierbij waren vele (ex) vluchtelingen aanwezig, die al die jaren met raad en daad zijn bijgestaan door de wijkvrijwil­ ligers in Amsterdam Noord. Ondanks de hoge gemiddelde

leeftijd van de wijkvrijwilligers in Noord (rond de 70 jaar) zijn zij nog steeds actief betrokken bij vluchtelingen in hun wijk. Jeane is als wijkvrijwilligster gekoppeld aan de familie Ahmadou. Zij helpt de ouders met hun inburgeringscursus en de twee zoons met taal en rekenen. Met zijn allen gaan ze ook op stap. Naar het Feijenoordstadion of de familie komt een dagje langs tijdens haar vakantie op de camping.

Amsterdam West De vrijwilligster, die de wijkgroep Centrum/West coördineerde, stopte na twee jaar met haar werkzaamheden. De vrijwillige coördinator van Rivierenbuurt de Pijp, tevens coördinator van de groepstaallessen in de Pijp, is vanwege haar drukke studie eveneens gestopt. Voor beiden werd vervanging gevonden. In Rivierenbuurt de Pijp werden eetgroepen georgani­ seerd voor vluchtelingen en buurtbewoners in de Martin Luther kerk. Evert heeft Aung verteld dat hij hem wil helpen met de taal en met zijn lessen, maar dat hij het zelf moet doen. Aung was teleurgesteld dat Evert maar een keer per week langskomt. Hij is gemotiveerd want hij heeft een perspectief. Hij wil 120 % van het minimumloon verdienen, ooit, om zo zijn vrouw over te laten komen. Daarom wil Aung een technische opleiding op mbo niveau gaan volgen. Als lokkend perspectief schetst Evert dat na het staatsexamen een combinatie van werk en studie misschien mogelijk is. Evert: “Ik zal hem steunen, maar vooral motiveren om zijn lot in eigen handen te nemen. Voor hem is er in Nederland veel mogelijk. Ik kan zijn niveau nog niet goed inschatten, maar het wordt geenszins ‘trekken aan een dood paard’. Hij is intelligent, uitermate vriendelijk en gemotiveerd.”

Amsterdam Oost Op elke eerste vrijdag van de maand werd in bewoners­ ruimte Oase in Amsterdam Oost een maaltijd verzorgd voor buurtbewoners en vluchtelingen. Begin december was de voorlopig laatste maaltijd in de Vrolikstraat vanwege renovatiewerkzaamheden aan het pand. Bij die laatste maaltijd was een vertegenwoordigster aanwezig van de woningbouwcorporatie. Zij was zo onder de indruk van de sfeer en opkomst dat ze toegezegde dat de eetgroep ook na de renovatie in Vrolikstraat terecht kan. Tot het zover is heeft de eetgroep onderdak gevonden in buurtcentrum Transvaal. Fred: “Gisteren belde Lasya me op met de verheugende mededeling dat ze geslaagd is voor het laatste onderdeel van het inburgeringsexamen, de TGN. Vandaag ga ik weer naar haar toe - met een bosje bloemen deze keer - en dan zal ik haar vragen of ze met de lessen door wil gaan. Ze krijgt haar tweede kindje begin september en dat zal haar leven er niet echt makkelijker op maken. Het blijft voorlopig nog onbekend hoe het allemaal zal lopen met de plannen die ze heeft, maar ik blijf haar in ieder geval helpen waar ik kan.”

Voor heel Amsterdam In samenwerking met advocatenkantoor Linklaters vond in april een uitstapje plaats naar Ouwehands Dierenpark in Rhenen. Hieraan hebben in totaal zestig vluchtelingen deelgenomen, vooral moeders met kinde­ ren. Deze dag was een groot succes, zowel ouders, kinderen en medewerkers van Linklaters genoten met volle teugen. In mei werd voor het derde achtereenvolgende jaar een sportdag voor vluchtelingen georganiseerd in het Rembrandtpark. Er deden 120 mensen mee aan deze dag, waaronder zeventig vluchtelingen en medewerkers van advocatenkantoor Linklaters. Naast een voetbal- en volleybaltoernooi was er rijkelijk eten en drinken en waren er muzikale optredens.

Taalcoaching Zelfredzaamheid en betere toekomstmogelijkheden bevorderen door het koppelen van een taalcoach aan cliënten tijdens hun inburgeringtraject én draagvlak en begrip voor vluchtelingen in Diemen vergroten door deze activiteiten uit te laten voeren door Diemenaren. Dat wa­ ren de doelstellingen van het door de gemeente Diemen gesubsidieerde en breed gedragen taalcoachproject. Dit was het laatste jaar van het driejarige project waarin al veertig koppelingen waren gerealiseerd. De begeleiding van 21 taalkoppels liep door tot eind 2011 en in het vierde kwartaal werd groen licht gegeven voor nog tien nieuwe koppels. Daar kwamen zelfs nog zeven extra bij. Voor de taalcoaches werd een interessante bijeenkomst georganiseerd met een consulent van de afdeling Inbur­ gering als gastspreker. De afbouw in taken en financie­ ring voor inburgeringtrajecten door de gemeente werd uitgelegd. Het aanbod voor vluchtelingen blijft in elk geval in 2012. Het evaluatieverslag op basis van een enquête onder de taalcoaches werd door de gemeente goed ontvangen en doorgestuurd naar alle raadsleden.

Taalduet De Beleidsadviseur Diversiteit en Ontwikkeling en de Be­ leidsadviseur Vrouwen Empowerment en Bewonerspar­ ticipatie in Stadsdeel Zuidoost, Sector Maatschappelijke ontwikkeling werden benaderd om gericht taalcoaches te werven in Amsterdam Zuidoost. Beide ambtenaren hebben melding gemaakt van het project in de verga­ deringen van hun team. Ook is via deze ambtenaren een berichtje geplaatst op intranet. Via de Vrijwilligers Centrale Amsterdam, onze eigen website en via het Lan­ delijk Bureau meldden aspirant taalcoaches zich aan. Vlak voor de zomervakantie benaderde de Hogeschool van Amsterdam SVAZ over taalcoaching als stageplaats voor studenten van de HBO opleiding Toegepaste Psycholo­ gie. Elf studenten werden gekoppeld aan een vluchteling die zij minstens vier uur per week begeleiden. Niet alleen studenten ook ambtenaren zetten zich in als taalcoach. Voor medewerkers van Stadsdeel Nieuw West werd een voorlichtingsbijeenkomst gehouden over de mogelijk­ heid om in werktijd een taalmaatje te coachen. Na deze

29

30

bijeenkomst meldden vijf ambtenaren zich als taalcoach. In het personeelsblad voor medewerkers van Rabobank Amsterdam is in de maand december uitvoerig aandacht besteed aan het project Taalduet II. Via dit blad is een oproep gedaan aan personeel van Rabobank Amsterdam om zich aan te melden als taalcoach. Na de intakeprocedure zijn er in 2011 in Amsterdam 170 taalkoppelingen gerealiseerd. Alle beginnende taalcoa­ ches ontvingen de brochure ‘Samenwerken aan taal­ coaching’ en een woordenboek ‘Nederlands als tweede taal’ (NT2) en een aanbod om de training ‘Methodisch handelen als Taalcoach’ te volgen. Tijdens intervisieavon­ den werd de taalcoaches volop ruimte geboden om er­ varingen met elkaar uit te wisselen. In december is voor taalkoppels het eerste taalcoachcafé georganiseerd waar tien koppels elkaar in informele sfeer konden ontmoeten.

Taalkoppels aan zet ‘Taalkoppels aan zet in Taalduet’ was het thema van de feestelijke bijeenkomst op 27 mei 2011 voor alle Am­ sterdamse taalkoppels die deelnamen aan Taalduet I. Opkomst: ruim honderd deelnemers inclusief externen. Er werden taalkoppels geïnterviewd, het project werd door de projectleider gepresenteerd en na optredens en beeldpresentaties was er tijd voor informeel samenzijn en uitwisseling. Wethouder Andrée van Es ontving het eerste exemplaar van de brochure “Taalduet taalcoaching van vluchtelingen” en gaf in haar reactie aan: “Ik heb veel bewondering voor de vluchtelingen. De taal is de sleutel naar de samenleving. De taalmaatjes laten veel inzet en overtuiging zien om de taal onder de knie te krijgen. Ik heb ook veel bewondering voor de taalcoaches en hun inzet en enthousiasme. Ik ben er van overtuigd dat je er veel voor terugkrijgt en ook inzicht krijgt in wat het vraagt van iemand om in te burgeren en wat het betekent om weg te moeten uit je land. Beiden krijgen er veel voor terug en het is begrijpelijk dat er

een lange wachtlijst voor taalcoaches is. Ik wil alles op alles zetten om dit succes vast te houden. Het is een van de prioriteiten die ik - met de bescheiden middelen wegens de bezuinigingen - vast wil houden. Dit project staat buiten kijf.“ Op vrijdag 2 september werd voor alle taalkoppels in Ne­ derland een cultureel en culinair evenement gehouden in het Amsterdamse BosTheater. De avond was georga­ niseerd door VluchtelingenWerk Nederland, Humanitas, Gilde Nederland, het Landelijk Netwerk Thuislesorganisa­ ties en het Nederlandse Rode Kruis. Voor de taalkoppels van SVAZ was een bus geregeld. Meer dan vierhonderd belangstellenden uit het hele land namen hieraan deel.

Samen de Deur uit ‘Taalcoach zijn verruimt mijn blik op diverse culturen’, aldus een van de ruim honderd taalcoaches van ‘Samen de deur uit’ en ‘Taalontmoetingen’ in Purmerend. Taal­ coaching zorgt er inmiddels bewezen voor dat buiten­ landse deelnemers hun spreekvaardigheid in de Neder­ landse taal aanzienlijk verbeteren. Taal komt er als het ware door ‘tot leven’ en individuele begeleiding door middel van maatjesprojecten werkt zeer goed. Deze tekst werd gebruikt om mensen uit Purmerend te stimuleren om ook taalcoach te worden. In 2011 gaven 35 vrijwilligers daar gehoor aan. Speciaal voor de taalcoaches werd een ‘eigen biblio­ theekje’ ingericht bij VluchtelingenWerk Purmerend waar ze op woensdagen langs kunnen komen voor informatie en advies. Het project krijgt behalve de inzet van vrijwilligers ook veel medewerking van bedrijven en instellingen. Intensief werd samengewerkt met de Openbare Bibliotheek. De taalkoppels kunnen in de bibliotheek neerstrijken voor taalcoaching. Bovendien werden waardebonnen en strippenkaarten voor uitstapjes ter beschikking gesteld.

Eind november vond een ludiek taalevenement plaats in de bibliotheek. Het bedrijf ComFuMa ontwikkelde een concept voor een taalcoachcafé met onderdelen uit de inburgeringcursus in de vorm van taaloefeningen en spel­ len. Het eerste taalcoachcafé was op 24 november. Dank­ zij de grafische kennis van een van de taalcoaches werd een leuk gerechtenboekje gemaakt. Het bedrijf van een andere taalcoach zorgde voor een ‘Inburgeraarsuitstapje’. Samen met het Regio College en gesponsord door de Rabobank Waterland werd een professionele werkmap voor taalcoaches gemaakt.

Van Pardon naar Werk Het project Van Pardon naar Werk was gericht op arbeidstoeleiding en stage. De cliënten die in Zaandam participeerden ontvingen via het verloningsbedrijf Flexpay niet langer een WWB uitkering maar salaris. Met de laatste negen deelnemers werd het Zaanse project op 28 oktober 2011 feestelijk afgesloten met een hapje, een drankje en uiteraard een persoonlijke speech en certificaat voor alle deelnemers. Drie van de deelnemers hebben betaald werk, drie verrichten vrijwilligerswerk en een volgt een opleiding. De negende deelnemer keerde terug naar zijn land van herkomst. In Amsterdam werden ook de laatste negen Pardonners in het kader van dit project geplaatst. Vier op een baan, twee op een opleiding (waarvan een met baangarantie) en drie op een werkervaringsplaats,

Verankering Banenoffensief Banenoffensief beoogde om van 2010-2012 vijftig vluchtelingen dichter bij een plaats op de arbeidsmarkt te brengen. Resultaat is dat zeven vluchtelingen een betaalde baan kregen, vijf een opleiding en 52 een werk­ ervaringsplaats. Totaal 64 plaatsingen, bijna 30% meer dan gepland. Werkervaringsplaatsen waren er onder

andere op Schiphol, in een kringloopwinkel en bij het Plein­theater. Betaalde banen waren er bijvoorbeeld als magazijnmedewerker bij Hulshof, als horecamedewerker bij Hotel Americain en bij Koersvast. Het project werd begeleid door zes Emplooiadviseurs en een jobcoach. De meeste Emplooiadviseurs zijn gepensioneerde managers. Belangrijk onderdeel van dit project was de samen­ werking met ketenpartners UWV (Uitvoeringsinstituut Werknemersverzekeringen), DWI (Dienst Werk en Inko­ men) en de VSA (VacatureService Amsterdam). Met hen zijn CV’s van cliënten besproken en tips met betrekking tot bemiddeling naar werk uitgewisseld. Er zijn namen van werkgevers genoemd waar vluchtelingen mogelijk konden solliciteren. SVAZ bracht in dat het voor vluch­ telingen niet duidelijk was wie de verantwoordelijkheid voor diplomawaardering van het UWV had overgenomen. Aandacht is ook gevraagd voor de grote groep vluchtelin­ gen die na inburgering in een gat valt. De afstand tot de arbeidsmarkt is dan nog heel groot, maar doorgaan met een cursus Nederlands of een opleiding is niet mogelijk Intensivering van de samenwerking met het bedrijfsleven was ook een belangrijk doel. Met de MetaalUnie in Noord Holland werden verschillende afspraken gemaakt. SVAZ nam deel aan de open dag Metalelektro in Zaandam. Dit alles resulteerde in de toeleiding van vijf kandidaten naar de metaalbranche. De MetaalUnie zegde toe voor tien kandidaten de opleiding te betalen en daarnaast hen een leerwerktraject bieden. In de flexbranche werd contact gelegd met Start people.nl, Randstad Techniek en Tempo­ Team. Woningbouwcorporatie Eigen Haard reserveerde drie stageplaatsen voor assistent wijkbeheerders voor vluchtelingen. Overleg was er ook met SIFE (Students In Free Enterprise), een project van studenten van de UvA. SIFE probeert samen met AkzoNobel een leerwerkproject voor vluchtelingen op te zetten.

31

32

Samen met UWV en UAF organiseerde SVAZ op 26 oktober de regionale netwerkbijeenkomst “Vluchtelingen en Zelfstandig Ondernemerschap”. Deelnemers waren UWV Ambachten, Eigen Werk DWI, GoedWerk, Kamer van Koophandel, Qredits, Young Bankers ABN AMRO en STEW. Iedere organisatie presenteerde wat men te bieden had aan startende ondernemers. Naar aanleiding daarvan zullen SVAZ en UAF een routekaart opstellen met de mogelijkheden voor vluchtelingen om een eigen bedrijf te starten.

Wereldwerk aan de Zaan Na drie jaar werd ook het project Wereldwerk aan de Zaan, waar nog achttien vluchtelingen aan deelnamen afgesloten. Er zijn in dit jaar 64 fietsen opgeknapt voor de verkoop en ruim honderd fietsen gerepareerd. Bijna vijftig computersets werden gebruiksklaar gemaakt en uitgereikt aan vluchtelingen. Daarnaast werden er veel spullen voor de winkel binnengebracht, soms gerepa­ reerd en verkocht.

• • • • • •

• • • •

In Zaanstad werden ook diverse trainingen aangeboden: Solliciteren basis Solliciteren voor gevorderden Empowerment Nederlandse les (wekelijks twee groepen) Computerles (wekelijks drie groepen) Training ‘Van taal naar arbeid’. Diverse cursussen gericht op participatie die gegeven werden door vrijwilligers en waaraan vaak ook buurt­ bewoners deelnamen: Fotografie cursus Handwerkcursus Naailessen Mozaïekcursus

Het laatste kwartaal werd gewerkt aan een evaluatie en handboek over de MOOD methode. Dit handboek kan gebruikt worden om ook elders te werken met deze methode om vluchtelingen te empoweren. Door de economische crisis en onder druk van krim­ pende financiële middelen werd het re-integratiebudget aanzienlijk beperkt en nam de gemeente Zaanstad in 2011 helaas nauwelijks trajecten bij Wereldwerk af. Over de negatieve consequenties van deze ontwikkeling op de financiële positie van SVAZ werd door het bestuur eind juni een brandbrief aan het college van B&W gestuurd waarna gesprekken gevoerd zijn en afspraken gemaakt met de verantwoordelijke wethouder.

Leren door Doen In Amsterdam verzocht Implacement Projecten BV om voor de doelgroep vluchtelingen een deel van hun project “Leren door Doen” uit te voeren. Deelnemers konden zich bij SVAZ aanmelden voor een van de tien cursussen con­ versatie op diverse niveaus, drie cursussen maatschappe­ lijke oriëntatie, vier cursussen computervaardigheden en een cursus sollicitatievaardigheden. Het aantal deelne­ mers was 114. Vijfentwintig vrijwilligers, twee vakdocen­ ten en een stagiair begeleidden de cursussen. Omdat de deelnemers geen vakantie hebben tijdens het traject werd de hele zomer doorgedraaid: in het derde kwartaal werden 145 dagdelen cursussen verzorgd. In april vond de 1e certificaatuitreiking bij VluchtelingenWerk plaats en op 17 november de 2e certificaatuitreiking bij Impla­ cement. Bijna alle deelnemers kregen een certificaat uitgereikt. Niels van Tent, directeur Inburgering DWI, was op 17 november gastspreker. Het feest werd opgeluisterd met Somalische hapjes en met drankjes, en een DJ. Het was een groot succes en de opkomst was groot. Met Implacement zijn afspraken gemaakt om een onder­ zoek te doen onder de uitstromers uit de trajecten van

Implacement. Waar zijn deze deelnemers terechtgeko­ men, zitten ze werkloos thuis of zijn ze aan de slag? Dit onderzoek zal in het eerste kwartaal van 2012 uitgevoerd worden. De informatie uit dit onderzoek kan mogelijk leiden tot ontwikkeling van nieuwe samenwerkingprojec­ ten van SVAZ en Implacement. Een cliënt uit Diemen kreeg ontslag binnen zijn contractperiode maar WW werd afgewezen. De cliënt vertelde dat hij had geweigerd om werkopdrachten uit te voeren die strafbaar zijn. Binnen enkele maanden vond hij opnieuw een baan. Hij belandde in Duitsland in de gevangenis en werd na tien weken vrijgelaten wegens onschuld. Zijn nieuwe werkgever had hem Qat laten vervoeren naar Denemarken. Ondertussen raakte hij ook nog uitgeprocedeerd.

Talent uit Isolement Eind maart 2011 was de financiering rond voor het project ‘Talent Uit Isolement’ toen het VSBfonds naast Stichting Instituut Gak een subsidieaanvraag honoreerde. Doel van dit project is 75 vluchtelingenvrouwen een voorbereidend traject van een jaar aan te bieden waarin zij zich oriënteren op de participatie- en opleidingsmoge­ lijkheden en de arbeidsmarkt. Gedurende dit jaar worden vrouwen getraind om hun eerder (in land van herkomst) verworven competenties te herkennen en erkennen. Ook oriënteren zij zich op de Nederlandse bij- en om­ scholingsmogelijkheden en de arbeidsmarkt. Het aanbod omvat achtereenvolgens een EVC training, gezamenlijk praktijkopdrachten uitvoeren en een stage van een half jaar. Eind mei ontvingen 180 vluchtelingenvrouwen een brief met een informatiefolder over het project. Aan de eerste informatiebijeenkomsten namen 37 vrouwen deel. Ook zijn individuele gesprekken met vrouwen gevoerd.

Belangrijk was dat de DWI het belang van dit project voor vluchtelingenvrouwen onderschreef. In de beginfase werd daarom intensief overlegd en contact onderhouden met DWI. Omdat het merendeel van de vluchtelingen­ vrouwen een WWB uitkering heeft, moet de DWI toe­ stemming verlenen voor deelname. Voor de meeste van de vluchtelingenvrouwen bleek al een re-integratietraject uitgestippeld. In het overleg met DWI kwamen knel­ punten, oplossingen en aanbevelingen over het project uitvoerig aan de orde. Nadat SVAZ alle aspecten in een notitie nog eens had toegelicht, volgde in september groen licht voor het project. De afdeling Communicatie van de DWI heeft vervolgens alle klantmanagers van de vereiste informatie voorzien en een korte beschrijving van dit project op intranet geplaatst. De klantmanagers van de deelneemsters zijn ook direct benaderd door zowel de DWI als SVAZ. Ondertussen werd hard gewerkt aan de ontwikkeling van het werkboek competentietraining voor de deelneem­ sters aan “Talent uit Isolement”. Het werd een ‘dyna­ misch document’ dat in de loop van het traject wordt aangepast. Omdat door verschillende omstandigheden het project later startte dan verwacht, kon de eerste groep vluchtelingenvrouwen pas in september met de competentietraining beginnen. Het enthousiasme bij vluchtelingenvrouwen voor dit project bleek groot, niet alleen onder hoger opgeleide maar ook onder lager opge­ leide vrouwen. Gekozen is om de eerste en derde groep uit hoger opgeleide vrouwen samen te stellen en de tweede groep voornamelijk uit lager opgeleide vrouwen.

33

Succes “Een succesverhaal uit 2011 draait om een Tibetaans gezin dat ik begleid heb. Zij doen erg hun best om hun plek in onze maatschappij te vinden. De kinderen doen het geweldig op school, zijn bezig met zwemlessen en draaien al helemaal mee in het dagelijkse leven in Nederland. De vader is bijna klaar met zijn inburgeringsexamen, heeft pas zijn rijbewijs gehaald en gaat hopelijk meedoen aan het project Tussen Luipaard en Leeuw. De moeder is ontzettend gemotiveerd om Nederlands te leren. Als een soort spons zuigt ze alle nieuwe indrukken en gewoonten van ons land op, zonder daarbij hun eigen cultuur te verliezen. Ze blijven heel erg positief ondanks dat het in het begin niet makkelijk was.” Intens “Wat ik moeilijk vind aan het werk is dat het ook behoorlijk intens kan zijn. Soms krijg je met problemen te maken waar je geen oplossing voor weet. Ook heb je wel eens cliënten die nogal nonchalant kunnen zijn. Als jij al je energie er in hebt gestoken om bepaalde dingen op te lossen en zij houden zich vervolgens niet aan gemaakte afspraken, dan kan dat behoorlijk frustrerend zijn. Maar ik blijf dit werk doen omdat ik het leuk vind en omdat het me veel voldoening geeft. Ook doe ik heel veel ervaring op en leer ik elke keer weer wat anders.”

Tussen Luipaard en Leeuw In oktober startte ook in Zaandam een nieuw project gericht op arbeidstoeleiding. Het project ‘Tussen Luipaard en Leeuw’ is echter niet gericht op de doelgroep vluchtelin­ genvrouwen maar op vluchtelingen tussen 18 en 45 jaar. Er kunnen vijftig cliënten en ex-cliënten deelnemen. Er werd een projectplanning gemaakt, een werkgroep ‘opgetuigd’ en een overlegstructuur opgezet en een publiciteitsplan geschreven. Voor werkgevers werd een presentatie gemaakt en er werden contacten gelegd met ondernemersnetwerken. Met de gemeenten Zaanstad, Purmerend, Wormer en Oostzaan werd overleg gevoerd over toestemming voor de instroom van deelnemers. Voor gemeenten werd ook een presentatie gemaakt en er zijn afspraken vastgelegd. Eind van het jaar is begonnen met het screenen van deelnemers uit de eigen cliëntenregistratie van VVS. Het project ‘Tussen Luipaard en Leeuw’ wordt gefinancierd door Stichting Instituut Gak, het VSBfonds en de Eureko Achmea foundation.

Draagvlakverbreding In Edam en Volendam speelden er verschillende kwesties rond tolerantie en acceptatie van vluchtelingen. Landelijk veel aandacht kreeg de ‘hoofddoekjeskwestie’. De enige middel­ bare school in Volendam, het Don Bosco college, verbood een leerlinge op school een hoofddoekje te dragen. De Commissie Gelijke Behandeling oordeelde dat het hoofddoekverbod dis­ criminatie was. De leerlinge stapte hiermee naar de rechtbank in Haarlem. De rechter bepaalde - ook na hoger beroep - dat het verbod toelaatbaar was omdat de school zelf mag afwegen wat al dan niet binnen de katholieke grondslag van de school past. SVAZ blijft dit scherp in de gaten houden omdat deze uitspraak gevolgen zal hebben alle vluchtelingenkinderen met hoofddoekjes op Volendamse scholen. Draagvlak voor vluchtelingen was ook in het geding rond de huisvesting. De woningcorporatie, waarmee vluchtelingenwerk in Edam-Volen­ dam al jaren samenwerkt, vroeg SVAZ om interventie. Samen met de woningcorporatie werden in de gemeente kleinschalige groepen geïnitieerd op buurtniveau. Doel is bewoners contact te laten leggen met buren om de onderlinge communicatie en daarmee het draagvlak te verbeteren. In alle gemeenten in de regio organiseerden SVAZ vrijwilligers eet- of kookactiviteiten waar vluchtelingen en buurtgenoten elkaar spontaan kunnen ontmoeten. In Waterland bijvoorbeeld

Kinderen

werd “Ontmoet Ons” georganiseerd in samenwerking met De Bolder en het Vrouwenoverleg Waterland. Vluchtelingen koken voor hun buren en andere vluchtelingen uit de gemeente. Tij­ dens het eten geven vluchtelingen informatie over hun geboor­ teland en achtergrond. Er is hiervoor enorme belangstelling. Om het draagvlak voor de doelgroep ook onder ambtenaren en bestuurders in de regio te verbreden werd door SVAZ een com­ municatieplan ontwikkeld.

In samenwerking met advocatenkantoor Linklaters is op 21 december voor kinderen van vluchtelingen en van de advoca­ ten een classic concert gehouden. Het concert werd gegeven in een op het Surinameplein geparkeerde vrachtwagen die uitgeschoven werd tot concertzaal. Ruim veertig kinderen genoten -al dan niet met hun ouders- van het klassieke concert en konden daarna poffertjes eten. Het voorleesontbijt voor jonge kinderen en hun ouders in Zaandam haalde de lokale kranten, evenals de Burendag in Purmerend, waar kinderen zich konden laten schminken terwijl ouders een praatje maakten met vluchtelingen en medewer­ kers.

Zichtbaarheid Om de positie van vluchtelingen in Amsterdam voor beleid­ smakers en bevolking transparant te schetsen werd de eerste Factsheet Vluchtelingen gepubliceerd. De dienst Onderzoek en Statistiek van de gemeente Amsterdam baseerde deze Facts­ heet op cliëntgegevens van SVAZ en andere bronnen. In Zaanstad schreef Saskia Smith in samenwerking met een vluchtelinge uit Rwanda het boek ‘Achter de bergen’. Het boek werd aangeboden aan burgemeester en wethouders. In de be­ geleidende brief werd aandacht gevraagd voor de achtergrond van vluchtelingen, die vaak niet vergeleken kan worden met die van andere nieuwkomers. De burgemeester reageerde positief. Niet alleen op papier vooral in levenden lijve werd vluchtelin­ genwerk in de regio zichtbaar gemaakt. Op Bevrijdingsdag 5 mei manifesteerde SVAZ zich op de Dam in Amsterdam. Aan de hand van het thema: ‘Vrijheid om in Veiligheid te leven’ konden bezoekers meedoen aan een bordspel, waarbij aan hen gevraagd werd een vluchteling de helpende hand te bieden. De situatie in de detentieboten werd indringend onder de aandacht gebracht in de raadsvergadering tijdens het Zaans beraad. SVAZ bemenste daar samen met Amnesty een stand. Samen met collega’s uit het hele land liepen twintig mede­ werkers van SVAZ op Wereldvluchtelingendag mee met de Umbrella March in Utrecht. Met deze mars vraagt Vluchtelin­ genWerk solidair te zijn met mensen die bescherming nodig hebben omdat zij wegens vervolging alles achter moesten laten. Minister Leers benadrukte in zijn toespraak tijdens de Umbrella March dat ‘echte vluchtelingen altijd welkom waren, zijn en blijven in Nederland’. Kerken in diverse gemeenten werden benaderd met het verzoek om een collecte te houden. Deze kerkenactie leverde diverse donaties op.

In de media De SVAZ website werd zo vaak mogelijk geactualiseerd en over projecten en resultaten werden regelmatig persberichten verzonden. Er verschenen artikelen in de regionale kranten over onder andere de Factsheet ‘Vluchtelingen in Amsterdam’, de pilot uitgenodigde vluchtelingen, de taalcoachprojecten in de verschillende gemeenten, het voorleesontbijt en de buren­ dag in september. Ook werden oproepen voor nieuwe vrijwil­ ligers in verschillende kranten en tijdschriften geplaatst. Over de beëindiging van het Perspectiefproject voor ex-ama’s in Zaanstad werden diverse artikelen gepubliceerd. Sinds begin 2011 levert SVAZ een regiopagina voor het VluchtelingenWerk Magazine.

foto: Jeppe van Pruissen

34

Jacha Douwes is maatschappelijk begeleider in Purmerend: “Omdat ik erg geïnteresseerd ben in andere culturen sprak vrijwilligerswerk bij VluchtelingenWerk me aan. Sinds ik in 2008 hier begon heb ik verschillende functies vervuld. In het verleden heb ik mensen thuis begeleid en opstartdagen gedaan en ik ben ook taalcoach geweest. Nu draai ik op maandag het maatschappelijk spreekuur. Het leukste vind ik het contact met mensen, de veelzijdigheid en de voldoening die het geeft als je mensen hebt kunnen helpen.”

35

foto: Jan-Reinier van der Vliet

4

Medewerkers Krimpend personeelsbestand In 2011 namen we afscheid van veertien tijdelijke mede­ werkers, twee medewerkers in vaste dienst die met prépensioen gingen en een medewerker van Pantar die negen jaar aan SVAZ was verbonden. Ook namen we afscheid van diverse stagiairs en vrijwilligers. Begin november ontvingen alle medewerkers het plan van aanpak krimp. In de periode daarna zijn alle vragen van medewerkers over de krimp beantwoord. Met medewerkers in bedreigde functies en medewerkers die gebruik wilden maken van de remplaçantenregeling zijn diverse gesprekken gevoerd. Ook met de vakbonden werd overlegd over het Sociaal Plan.

Betaalde medewerkers Eind december zijn er 49 medewerkers in dienst waar­ onder 37 vrouwen en 12 mannen. Van de medewerkers is 73% autochtoon en heeft 27% een migranten of vluchte­ lingenachtergrond. Veel medewerkers werken parttime daarom is het aantal fte met 40,4 lager dan het aantal medewerkers. Ook beduidend minder dan eind 2010 toen de personeelsomvang nog 48 fte was. Van de medewer­ kers werkt 72% in de directe dienstverlening aan vluchte­ lingen als consulent, werkbegeleider, projectmedewerker of -coördinator.

Ondersteunende medewerkers Ruim een kwart van de betaalde medewerkers zorgde samen met vrijwilligers voor de onontbeerlijke onder­ steunende diensten: de receptie, de administratie, de financiën, het gebouwenbeheer en de ICT. Zij zorgden dat cliënten prettig ontvangen worden, dat spreekuren en vergaderingen goed voorbereid zijn en dat het benodigde materiaal aanwezig is en de apparatuur beschikbaar. Niet altijd gaat dat zonder problemen. In Amsterdam trapte een zeer overspannen cliënt een spreekkamerruit in en

37 Figuur 10:

5

Achtergrond medewerkers

8

0

36

10

20

30

migranten

Figuur 11:

41

10

20

30

40 Fulltimers

Figuur 12:

50 Parttimers

Contracten voor bepaalde en onbepaalde tijd

42

0

50 autochtonen

Fulltimers en parttimers

8

0

40

vluchtelingen

10

20

7

30 Onbepaalde tijd

40

50

Bepaalde tijd

gooide een grote steen naar de receptiebalie. Gelukkig raakte er niemand gewond, maar voor de medewerkers is dit een traumatische ervaring. Problemen waren er soms bij de ICT, bijvoorbeeld toen de server plat ging omdat er een Trojan Horse geïnfiltreerd was. Verschillende verhui­ zingen en verbouwingen zorgden in Diemen, Zaanstad en Purmerend voor onrust en veel extra werk. Ondanks deze hindernissen zorgden de ondersteuners dat de andere medewerkers vanuit de diverse vestigingen alle diensten en projecten die voorafgaand zijn beschreven konden uitvoeren.

Verzuimbeleid

38

Januari

2846

Februari Maart April Mei Juni Juli Augustus September Oktober November December

2695 3093 2378 2147 2005 1839 1692 2107 1947 2300 1815

Totaal

26864

Interne communicatie Er zijn tien nieuwsbrieven voor en door medewerkers van locatie Zaanstreek-Waterland uitgebracht. De personeelsdag op 26 september was een groot succes: 60 medewerkers hebben hieraan deelgenomen. In de ochtend hebben de medewerkers helder aangegeven welke drie speerpunten topprioriteit hebben in 2012. De schrijfworkshop leverde twee columns op in het Dagblad Waterland. Tijdens de geslaagde kerstborrel op 16 december voor medewerkers van Zaanstreek-Waterland werd afscheid genomen van Ko Kroesen die 22 jaar bestuurslid is geweest van VW Zaandam en - sinds de fusie - van het SVAZ bestuur. De kwartaalrapportages over de uitvoering van het werk­ plan 2011 waren voor alle medewerkers beschikbaar. Eind december bracht de directeur een speciale Nieuwsbrief P&O uit met ondermeer informatie over de stand van zaken rond de krimp bij SVAZ.

Met 8,7% is het ziekteverzuim hoog, op locatie Amster­ dam hoger dan op locatie Zaandam. Aan zieke mede­ werkers en medewerkers die re-integreren werd dit jaar veel aandacht besteed. Meerdere medewerkers werden getroffen door een langdurige ziekte. Ook konden enkele medewerkers na een ziekteperiode nog niet volledig aan het werk. Terugdringen van het ziekteverzuim is daarom dit jaar niet gerealiseerd.

Vrijwilligers Op het kantoor Amsterdam kwamen 43 nieuwe vrijwil­ ligers en 8 stagiairs werken. Daarnaast zijn ongeveer 200 wijkvrijwilligers en ruim 200 taalcoaches aan de locatie Amsterdam verbonden. In Diemen verleenden drie vrijwilligers en twee stagiairs juridische en maatschap­ pelijke ondersteuning vanuit het kantoor en gingen 25 taalcoaches op pad met vluchtelingen. In de Zaanstreek zijn ongeveer 80 vrijwilligers actief. Om het werving- en selectieproces te verbeteren formeerde ZaanstreekWaterland een werkgroep van twee vrijwilligers en twee betaalde krachten. Er werd niet alleen gefocust op de invulling van bestaande vacatures maar ook op wat de (potentiële) vrijwilliger te bieden heeft. Daarvoor werd gebruikt gemaakt van assessmenttesten voor stagiairs. Een andere, meer open, manier van werving en selectie vergrootte de kans om kwalitatief goede vrijwilligers binnen te halen.

Deskundigheidsbevordering Vrijwilligers Vrijwilligers werden op alle vestigingen begeleid door betaalde medewerkers. De laatste zorgden ook voor het inwerkprogramma en kennisoverdracht. Vrijwilligers konden daarnaast cursussen en trainingen volgen van het Landelijk Bureau van VluchtelingenWerk Nederland. Tabel 6 Trainingen VluchtelingenWerk Nederland Aantal SVAZ deelnemers Introductiecursus Asielprocedure Toelating 1 en 2 voor juridisch medewerkers Vluchtanalyse Interculturele Communicatie Cursus Diversiteit en Cultuur Gespreksvoering Juridische begeleiding Begeleiding, diversiteit en communicatie Rechtshulpverlening Vluchtelingen

33 2 1 1 21 10 2 11 3

Belangrijk onderdeel van het project vormde het oplei­ dingsplan. Het Landelijk Bureau (LB) verzorgde een groot aantal trainingen over werving, coaching en begeleiding van vrijwilligers en over interculturele communicatie waaraan ook SVAZ medewerkers en vrijwilligers deelna­ men. Twee SVAZ managers zijn opgeleid tot diversiteits­ consulent. In 2011 is het vrijwilligersbeleid met betrekking tot het KID project ook in Zaanstreek-Waterland goed op de kaart gezet. De training ‘werving, selectie en exit’ leverde een positieve bijdrage aan de kwaliteit van de wervings­ procedure. Om de resultaten van dit project in de hele regio ook in de toekomst te borgen is ‘diversiteit’ in het kwaliteitsbeleid van SVAZ opgenomen.

Figuur 13:

Resultaten project Kwaliteit in Diversiteit

250

Doelstelling Gerealiseerd

200

Locatie Zaanstreek-Waterland organiseerde voor mede­ werkers van Wereldwerk een training met een acteur en de trajectbegeleiders kregen les in het maken van een goede CV.

Meer diversiteit Het tweejarige project ‘Kwaliteit In Diversiteit’ (KID) werd in augustus 2011 afgerond. Doelstelling was het verjongen en verkleuren van het vrijwilligersbestand. Concreet betekende dit dat SVAZ in twee jaar 65 jon­ geren en 65 vluchtelingen en migranten aan het vrijwil­ ligersbestand wilde toevoegen. Het werden er ruim drie maal zoveel: 198 jongeren en 190 vluchtelingen/migran­ ten meldden zich aan als nieuwe vrijwilliger.

Aantal vrijwilligers

Tabel 5 Bezoekersaantallen 2011

150

100

50

0 Jongeren tot 35 jaar

Vluchtelingen/migranten

39

foto: Jan-Reinier van der Vliet

5

Management Vaste Agendapunten tijdens ieder Management overleg • Actuele landelijke en regionale ontwikkelingen • Uitnodigingen en vertegenwoordigingen • Communicatieplan: - Draagvlakactiviteiten - PR - Website • Financiën: - Fondswerving - Overleg en afspraken met gemeenten in de regio - Verantwoordingsverplichtingen en rapportages - Donaties • P&O: - Ontwikkelingen ziekteverzuim - Verlofregeling en verlofregistratie - Mobiliteit • Stand van Zaken: - (Financierbare) Juridisch en Maatschappelijke begeleiding - Projecten • Ondernemingsraad

Datum overleg

Specifieke onderwerpen per vergadering 27 januari • Opleidingsplan en trainingen ‘Kwaliteit in Diversiteit’ 21 april • Evaluatie Fusie SVAZ • Inspraak vrijwilligers/vrijwilligersraad • Evaluatie Diversiteitsdag bij De Baak, Driebergen op 15 maart 2011 • Kindervakantieweken 2011 23 juni • Personeelsdag op 26 september 2011 • Opheffing OR en de komende verkiezingen • Besluit Bestuur SVAZ over positie project Wereldwerk in Zaan • Begroting 2012, eerste versie en prognose 2011

8 september • Sociaal Plan SVAZ en Afspiegelingsbeginsel • Regionale ontwikkelingen: notitie, Zaanstad, Waterland, Amsterdam, Diemen, Amstelland • Centrale ICT voor SVAZ • Voortgang Commissie Organisatiemodel 6 oktober • Voorbereiding Personeelsbijeenkomst van 10 oktober 2011: Sociaal Plan • Opleidingsbudget bij einde arbeidsovereenkomst • Centrale ICT en Inkoop • Huisvesting Amsterdam en Zaanstad in 2012 • Bovenregionale samenwerking in Pilot West 10 november • Reacties op Plan van Aanpak Krimp SVAZ • Sociaal Plan 2011-2012 en Coulanceregeling • Begroting 2012 voor de Bestuursvergadering van 15 december 2011

41

foto: Jan-Reinier van der Vliet

6

Bestuur Datum bestuurs­ Bespreekpunten vergadering en besluiten 8 maart • Notitie zelfevaluatie bestuur • Vaststellen verslag en voortgang na bestuursconferentie evaluatie fusie SVAZ • Voorlopig exploitatieresultaat 2010 • VWN: Collectief Verbeterplan 2011-2014 en terugkoppeling penningmeesters­ bijeenkomst en taken, rol en bevoegdheden Directeurenoverleg • Jaarverslag 2010 unaniem vastgesteld 28 april • Kennismaking met de nieuwe accountant Dubois & Co. + bespreking Managementletter • Financiële Rapportage 1e kwartaal 2011 en prognose 2011 • Inventarisatie gesprekspunten remuneratiecommissie • VWN: Besturen 2.0 en landelijke taken • Financieel Jaarverslag 2010 unaniem vastgesteld 21 juni • Beleidsnotitie “Vluchtelingen in Amsterdam 2011-2014” • Opheffing Stichting VluchtelingenWerk Amsterdam-Noord • Conceptbegroting 2012 inclusief prognose 2011 • Opdracht Commissie Organisatiemodel • VWN: Besluitvorming VluchtelingenWerk 2.0 en Penningmeestersoverleg • Unaniem besluit project Wereldwerk stoppen met onmiddellijke ingang. • Management accountantscontrole 2010: instemming met vervolgacties • VWN: akkoord met voorgestelde besluiten regiegroep VW 2.0

Datum bestuurs­ Bespreekpunten vergadering en besluiten 30 augustus • Ontvangstbevestiging door de gemeente Zaanstad van de brandbrief • Actuele regionale ontwikkelingen: Zaanstad, Amsterdam, Diemen en Amstelland • Financiële Rapportage 2e kwartaal 2011 • Begroting 2012, tweede versie en prognose 2011 • Uitvoering Werkplan 2011: rapportage 1e en 2e kwartaal 2011 • VWN: concept profiel bestuurslid SVAZ 11 oktober • Actuele regionale ontwikkelingen en gevolgen van bezuinigingen in alle gemeenten in de regio. • Bovenregionale samenwerking met Noordwestholland, Midden Nederland en Zuid Holland Noord • Memo kostenontwikkelingen 2007-2011 • Actuele ontwikkelingen rond huisvesting • VWN: reactie Directeurenoverleg op “Wijziging statuten Vereniging” en “Strategie VluchtelingenWerk 2012-2015” • Begroting 2012: besluit om het bedrag voor te acquireren projecten terug te brengen naar maximaal ¤ 60.000 voorzien van een voetnoot met de ambities van SVAZ 15 december • • • • • • • • •

Plan van Aanpak Krimp SVAZ Financiële rapportage 3e kwartaal 2011 Meerjarenraming 2012-2015 Huuronderhandelingen locatie Amsterdam Vaststellen Werkplan 2012 Vaststellen Vergaderplanning 2012 Overwegingen rond opvolging bestuur Profiel bestuurslid SVAZ Voorbereiding zelfevaluatie bestuur in januari 2012 • Begroting 2012 unaniem vastgesteld

43

44

Samenstelling bestuur SVAZ per 31 december 2011: De heer drs. H.G.M. Blocks, voorzitter Mevrouw drs. M. van den Berg, secretaris De heer M. Blankman, penningmeester Mevrouw drs. M. Aliyou, bestuurslid Mevrouw mr. L. ten Berge, bestuurslid Mevrouw mr. W.J.C. Swildens-Rozendaal, bestuurslid Mevrouw mr. drs. T.L. Tan, bestuurslid Vertrekkend bestuurslid in 2011 De heer J.A. Kroesen, bestuurslid tot en met 15 december 2011 Mevrouw K. Said Ali nam voor het derde jaar zitting in het bestuur als stagiaire vanuit het project “Vluchtelingenvrouwen in besluitvorming en besturen”

foto: Jeppe van Pruissen

7

Financieel resultaat Over 2011 heeft SVAZ een negatief resultaat van bijna ¤ 24.000 gerealiseerd. Het resultaat valt circa ¤ 123.000 lager uit dan begroot, omdat voor het tweede jaar op rij vooral de baten voor het project Wereldwerk aan de Zaan tegenvielen. Over de gehele linie vielen de baten circa ¤ 220.000 lager uit dan begroot, daar tegenover stond dat ruim ¤ 90.000 minder aan lasten is gerealiseerd. In deze lasten is een bedrag van ¤ 73.200 aan frictiekosten opgenomen voor het uitvoeren van het Sociaal Plan in 2012.

47

STAAT VAN BATEN EN LASTEN 2011

Begroting 2011

Realisatie 2011

Realisatie 2010

1.766.900 653.500 55.500 2.475.900

1.882.293 503.966 68.847 2.455.106

1.984.329 587.185 71.165 2.642.679

176.000 711.700 5.000 892.700

311.300 337.967 44.902 694.169

309.356 410.386 177719.565

3.368.600

3.149.275

3.362.244

LASTEN Personeelskosten Afschrijvingen Huisvestingskosten Organisatiekosten Activiteiten en projecten

2.479.775 38.020 309.315 214.020 222.415

2.428.379 35.075 309.273 232.373 167.024

2.495.406 44.709 304.316 222.458 264.431

Totaal lasten

3.263.545

3.172.123

3.331.320

105.055

22.848-

30.924

1.500-

1.106-

1.487-

103.555

23.954-

29.437

RESULTAATBESTEMMING Mutatie continuïteitsreserve

23.954-

29.437

Resultaat boekjaar

23.954-

29.437

BATEN Subsidies van overheden Gemeente Amsterdam Gemeenten Zaanstreek-Waterland Gemeente Diemen Overige baten VluchtelingenWerk Nederland Overige subsidies Overige baten

Totaal baten

Exploitatieresultaat Financiële baten en lasten Resultaat boekjaar

Grondslagen van waardering

BALANS per 31 DECEMBER 2011 (na verwerking van de voorgestelde resultaatbestemming)

Alle activa en passiva zijn opgenomen tegen nominale

31 december 2011

waarde, tenzij hieronder anders is vermeld.

31 december 2010

ACTIVA

Materiële vaste activa

Materiële vaste activa

48

Vlottende activa Vorderingen Overlopende activa

29.899

69.973

531.767 23.316

719.305 20.277

De afschrijvingen vinden als volgt plaats:

555.083

739.582

239.582

151.251

824.564

960.806

PASSIVA

Verbouwingen 10% per jaar of minder indien huurcontract eerder eindigt. Inventaris 20% per jaar. Apparatuur 33,3% per jaar. Investeringen gedaan in de loop van het boekjaar worden tijdsevenredig afgeschreven. Vorderingen De vorderingen zijn gewaardeerd tegen nominale waarde

297.538 -

Voorziening frictiekosten Schulden op korte termijn Crediteuren Belastingen en sociale lasten Vooruitontvangen bedragen Overige schulden

fingswaarde onder aftrek van de afschrijvingen die geba­ seerd zijn op de geschatte economische levensduur.

Liquide middelen

Reserves en fondsen Continuïteitsreserve Bestemmingsreserves

De materiële vaste activa zijn gewaardeerd op de aanschaf­

met een voorziening voor oninbaarheid indien dit noodza­

321.492 -

kelijk wordt geacht.

297.538

321.492

27.400

-

Voorziening frictiekosten De voorziening frictiekosten betreft een inschatting van de afvloeiïngskosten van personeelsleden waarvan het moment en de omvang van eventuele betalingen nog niet

15.744 149.332 91.409 243.141

vaststaat. Op basis van de afspraken in CAO en Sociaal Plan

146.980 108.466 116.750 267.118

is de reële vergoeding bepaald. Hierop is het door Vluchte­ lingenWerk Nederland te vergoeden gedeelte (“coulancere­ geling”) in mindering gebracht.

499.626

639.314

824.564

960.806

Grondslagen van resultaatbepaling Rekening houdend met de grondslagen van waardering wordt het resultaat voorts als volgt bepaald. Het resultaat wordt bepaald als het verschil tussen opbrengsten en de daaraan verbonden kosten over het verslagjaar, met inachtneming van de hiervoor reeds vermelde waarderingsgrondslagen. Opbrengsten zijn verantwoord in het jaar waarop de betreffende diensten zijn geleverd. Subsidiebaten worden toegerekend aan jaren naar gelang de activiteiten plaats­ vinden. Lasten zijn verantwoord in het jaar waarin deze voorzienbaar zijn.

Toelichting op de baten





De baten zijn ruim twee ton lager dan begroot. Het totaal van gemeentelijke opbrengsten komt vrijwel overeen met de begroting. De meeropbrengsten van de gemeen­ ten Amsterdam en Diemen compenseren de lagere opbrengsten van circa anderhalve ton van de gemeenten uit Zaanstreek-Waterland. In 2010 kocht de gemeente Zaanstad nog trajecten in bij Wereldwerk aan de Zaan. Door de economische crisis en onder druk van krim­ pende financiële middelen werd het re-integratiebudget aanzienlijk beperkt en nam de gemeente Zaanstad in 2011 nauwelijks trajecten bij Wereldwerk af. SVAZ ontving in 2011 circa ¤ 130.000 meer aan baten van VluchtelingenWerk Nederland (VWN); 18 procent van de VWN baten is besteed aan de uitvoering van het project ‘Kwaliteit in Diversiteit’. Daarnaast heeft VWN nieuwe projecten gefinancierd waaronder de gezamenlijke pilot West (een samenwerking van vier regionale stichtingen VluchtelingenWerk ter verbetering van de bedrijfsvoe­ ring), implementatie van het Vluchtelingen Volg Systeem (VVS) en voor het project Arbeidsparticipatie-Emplooi. Ook heeft het project Verankering Banenoffensief Vluch­ telingen vijftig procent meer opgebracht dan begroot. De ‘Overige subsidies’ vallen lager uit dan begroot omdat in­ gediende projecten niet zijn gehonoreerd en drie lopende projecten minder realiseerden dan was begroot.

Toelichting op de lasten





De totale lasten zijn ¤ 91.400 lager dan begroot. Dit ver­ schil komt met name doordat de posten personeelskosten en activiteiten & projecten respectievelijk ¤ 51.400 en ¤ 55.400 lager uitkomen dan begroot. De realisatie van de personeelskosten bevat een nietbegrote post voor frictiekosten als gevolg van de krimp eind 2011 van ¤ 73.200. De personele krimp die gerealiseerd wordt door afscheid te nemen van tijdelijke medewerkers en natuurlijk ver­ loop in 2011 zet zich door. Voorzien is dat in 2012 voor het eerst medewerkers gedwongen worden ontslagen. Met ruim een halve ton vallen de kosten voor activiteiten en projecten lager uit dan begroot, omdat enkele projec­ ten niet of veel later zijn gestart. Door extra uitgaven voor automatisering op locatie

Amsterdam stijgen voor het eerst de organisatiekosten, die de laatste jaren aan het dalen waren. Dit is overigens de enige post met een significante stijging in de kosten.

Toekomstverwachting

Op 15 december 2011 heeft het bestuur de begroting en het werkplan 2012 vastgesteld. Deze begroting maakt scherp duidelijk dat SVAZ krimpt; ten opzichte van de vorige begroting neemt de omzet met bijna 20% af. Ook nam het bestuur op 15 december kennis van het ‘Plan van aanpak krimp SVAZ’, dat door de directeur was voorge­ legd. De krimp van de werkorganisatie wordt veroorzaakt door de terugloop van het aantal te begeleiden vluchtelingen en asielzoekers, de verzwakte financiële positie van SVAZ doordat het integrale uurtarief sterk achterbleef bij de stijgende (personeels)kosten én door de bezui­ nigingstaakstelling van gemeenten op onder meer de re-integratiebudgetten. Het jaar 2012 is voor SVAZ en VluchtelingenWerk Neder­ land bijzonder spannend omdat dan duidelijk wordt of het rijk in de nieuwe Wet Inburgering de maatschappe­ lijke begeleiding (inclusief financiering) van vluchtelingen overeind houdt. In dat geval zal een groot deel van de ge­ meenten bereid zijn om financiering van de maatschap­ pelijke begeleiding van vluchtelingen voort te zetten.

49

50

8

Feiten en cijfers in beeld Tot slot van dit jaarverslag de feiten en cijfers rond de cliënten in beeld. Waar komen de vluchtelingen, die ondersteuning vroegen bij de verschillende vestigingen van SVAZ, vandaan? Zijn het vooral mannen of vrouwen of allebei? Wat is hun opleidingsachtergrond en leeftijd en hoe staat het met hun inkomen? De grafieken in dit hoofdstuk geven antwoord op al die vragen.

Mannen en vrouwen Van alle 3149 clienten van SVAZ in de regio was 70% man en 30% vrouw. In Amsterdam was het percentage mannen met 72% iets hoger en in Zaanstreek-Waterland met 60% aanmerkelijk lager. In Diemen was het aantal mannen en vrouwen onder cliënten vrijwel gelijk.

Figuur 14a: Mannen en vrouwen onder de 2791 cliënten Amsterdam

2004 mannen

787 vrouwen

Figuur 14b: Mannen en vrouwen onder de 63 cliënten Diemen

32 mannen

31 vrouwen

Figuur 14c: Mannen en vrouwen onder de 295 cliënten Zaanstreek-Waterland 177 mannen

115 vrouwen

53

54

Landen van herkomst Somalië en Irak zijn de landen waaruit voor alle vesti­ gingen de meeste vluchtelingen afkomstig zijn. China staat in Amsterdam als herkomstland op de derde plaats, terwijl China in Zaanstreek-Waterland op de zevende en in Diemen op de tiende plaats komt. Bhutan dat in Zaanstreek-Waterland - vanwege de pilot uitgenodigde vluchtelingen - het derde herkomstland is, komt in de Top Tien van Amsterdam en Diemen niet voor. Eritrea behoort in alle drie de vestigingen tot de vijf belangrijk­ ste herkomstlanden.

Leeftijden van cliënten

Figuur 15a: Tien belangrijkste herkomstlanden cliënten Amsterdam

Jongeren tot dertig jaar vormen met 38% de grootste leeftijdscategorie onder alle SVAZ cliënten. Onder de vrouwelijke cliënten behoort zelfs 43% tot de jongste categorie. Onder de mannen is de categorie 31-40 jarigen met 36,6% net iets groter dan die van jongeren tot dertig jaar van 35,9%. Dit verschil wordt veroorzaakt door de grote groep mannen tussen 31-40 jaar in Amsterdam en Diemen. In Zaanstreek-Waterland vormt zowel de jongste groep onder mannen als vrouwen de grootste leeftijdsca­ tegorie. Boven de veertig jaar neemt het aantal cliënten in alle vestigingen sterk af.

Somalië Irak China Soedan Eritrea Afghanistan Iran Man

Nigeria

55

Figuur 16a: Leeftijdscategorieën cliënten Amsterdam 800

Man Vrouw

700 600 500 400 300 200

Vrouw

Sierra Leone 100

Ethiopië 0

Figuur 15b: Tien belangrijkste herkomstlanden cliënten Diemen

100

200

300

Figuur 16b: Leeftijdscategorieën cliënten Diemen

Figuur 15c: Tien belangrijkste herkomstlanden cliënten Zaanstreek Waterland

Irak

Somalië

Somalië

Irak

Eritrea

Bhutan

Tibet

Afghanistan

Kazachstan

Eritrea

Sierra Leone

Iran

Iran

0

400

20

Pakistan

Vrouw

Man Vrouw

15

Congo

China

Angola 0

5

10

15

20

41-50 jaar

50+

80

Man Vrouw

70 60 50

10

40 30

Man

Soedan

Ivoorkust

31-40 jaar

Figuur 16c: Leeftijdscategorieën cliënten Zaanstreek Waterland

China Man

18-30 jaar

Vrouw

5

20 10

0

20

40

60

80

100

0

18-30 jaar

31-40 jaar

41-50 jaar

50+

0

18-30 jaar

31-40 jaar

41-50 jaar

50+

Inkomenssituatie

56

In Amsterdam heeft 19% van de mannelijke cliënten en 7% van de vrouwelijke cliënten betaald werk. Van de cliënten in Diemen heeft alleen 17% van de mannen inkomen uit een betaalde baan. Verreweg het grootste deel van de cliënten is voor het inkomen afhankelijk van een uitkering, vaak een uitkering volgens de Wet Werk en

Opleidingsachtergrond

57

Van cliënten waarvan de opleidingsachtergrond bekend is heeft in Amsterdam 44% geen of alleen basisonderwijs genoten. In Diemen is dit percentage 46%. Een HBO of universitaire opleiding heeft 14% van de Amsterdamse cliënten en 11% van de cliënten in Diemen. In Diemen heeft de helft en in Amsterdam ruim de helft die oplei­ ding ook voltooid.

Grafiek 18a: Inkomen mannelijke cliënten Amsterdam

2%

19%

Betaald werk Betaald werk + aanvullende uitkering

3%

Betaald werk

9%

4%

2%

WSF 1% 1%

MAVO/LBO/VBO Basisonderwijs

Betaald werk + aanvullende uitkering Stageovereenkomst Wet WIJ

Wet WIJ

50%

Voltooid

HAVO/VWO/MBO

0%

3%

Stageovereenkomst

7% HBO/WO

7%

15%

13%

Hoogstgenoten opleiding cliënten Amsterdam Onvoltooid

Grafiek 19a: Inkomen vrouwelijke cliënten Amsterdam 1%

4% Figuur 17a:

Bijstand (WWB) en voor jongeren tot 27 jaar volgens de Wet Investeren in Jongeren (WIJ). Enkele jongeren ont­ vangen studiefinanciering (WSF) en enkele ouderen AOW aangevuld met WWB. 13% van de mannen en 15% van de vrouwen in Amsterdam en 3% van de vrouwen in Diemen heeft (nog) geen inkomen.

WSF

59%

WW

WW

WWB

WWB

AOW/overig

AOW/overig

(Nog) geen inkomen

(Nog) geen inkomen

Geen 0

100

200

300

400

500

600

700

800 Grafiek 18b: Inkomen mannelijke cliënten Diemen

13%

Figuur 17b: Hoogstgenoten opleiding cliënten Diemen

Grafiek 19b: Inkomen vrouwelijke cliënten Diemen

7%

12%

29% Onvoltooid

HBO/WO

22%

Voltooid

HAVO/VWO/MBO MAVO/LBO/VBO

47%

Basisonderwijs

3%

Geen 0

Betaald werk + aanvullende uitkering Wet WIJ 3%

100

200

300

400

500

600

700

800

WSF

3% 61%

Wet WIJ

WW

WSF

WWB

WWB

AOW/overig

AOW/overig

58

Stadsdelen In Amsterdam wonen de cliënten verspreid over de hele stad. Ruim een vijfde deel woont in West, iets minder dan een vijfde in elk van de stadsdelen Nieuw-West en Zuidoost. Stadsdelen Oost, Noord en Zuid huisvesten ieder 13% van de cliënten. In het Centrum woont 5% van de Amsterdamse cliënten van SVAZ.

Figuur 20:

Stadsdelen waar cliënten wonen in Amsterdam Centrum

102

Man

40

Vrouw

Zuid

251

88

Noord

247

101

Oost

277

Zuidoost

311

Nieuw-West

313

West

83 139 157 424

0

100

200

151 300

400

500

600

Afkortingen Ama Alleenstaande Minderjarige Asielzoeker AZC Asielzoekerscentrum COA Centraal Orgaan opvang Asielzoekers DT&V Dienst Terugkeer en Vertrek DWI Dienst Werk en Inkomen DWZS Dienst Wonen Zorg en Samenleven EVC Erkenning van Verworven Competenties GBA Gemeentelijke Basisadministratie GGD Gemeentelijke of Gemeenschappelijke Gezondheidsdienst GGZ Geestelijke gezondheidszorg IND Immigratie- en Naturalisatie Dienst JMB Juridische Maatschappelijke Begeleiding MOB Met Onbekende Bestemming Nidos Onafhankelijke (gezins-)voogdij instelling die de wettelijke voogdijtaak uitvoert voor Alleenstaande Minder­ jarige Asielzoekers SVAZ Stichting VluchtelingenWerk Amstel tot Zaan TGN Toets gesproken Nederlands UAF Stichting voor Vluchteling-Studenten UAF (Universitair Asiel Fonds) UP2YOU Perspectiefproject voor ex-ama’s UvA Universiteit van Amsterdam UWV Uitvoeringsinstituut Werknemers verzekeringen VBT Verblijfsvergunning voor bepaalde tijd VOT Verblijfsvergunning voor onbepaalde tijd VOVO Voorlopige Voorziening VTV Vergunning tot Verblijf VVS Vluchtelingen Volg Systeem VVTV Voorwaardelijke Vergunning tot Verblijf

Definities VWN VluchtelingenWerk Nederland WAO Wet op de arbeidsongeschiktheids verzekering (voorloper van WIA) Wajong Wet werk en arbeidsondersteuning jonggehandicapten WI Wet Inburgering WIA Wet werk en inkomen naar arbeids vermogen WIJ Wet investering in jongeren Win Wet inburgering nieuwkomers Wmo Wet maatschappelijke ondersteuning WW Werkloosheidswet WWB Wet Werk en Bijstand

Verblijfsvergunningen asiel Personen van wie het asielverzoek wordt ingewilligd, krijgen een verblijfsvergunning asiel. Een verblijfsvergun­ ning asiel kan betrekking hebben op een aanvraag uit hetzelfde of een vorig jaar. Vóór 1 april 2001 kon men in aanmerking komen voor een A-status, Vergunning tot Verblijf (VTV) of Voorwaardelijke Vergunning tot Verblijf (VVTV). Met ingang van 1 april 2001 zijn de A-status, VTV en VVTV vervangen door de vergunningen voor bepaalde tijd en onbepaalde tijd. Verblijfsvergunning voor bepaalde tijd

Een verblijfsvergunning voor bepaalde tijd verleent een niet-Nederlander toestemming om langer dan drie maanden in Nederland te blijven. Er is een vergunning voor bepaalde tijd regulier en een voor asiel. De asielvergunning wordt in beginsel voor een periode van maximaal 5 jaar verleend. Verblijfsvergunning voor onbepaalde tijd

Een verblijfsvergunning voor onbepaalde tijd verleent een niet-Nederlander toestemming om voor onbe­ paalde tijd in Nederland te blijven. Er is een vergun­ ning voor onbepaalde tijd regulier en een voor asiel. De betrokkene kan na 5 jaar verblijf op grond van de vergunning voor bepaalde tijd in aanmerking komen voor de vergunning voor onbepaalde tijd, wanneer hij nog steeds bescherming in Nederland nodig heeft. Bron: Centraal Bureau voor de Statistiek

foto: Jeppe van Pruissen

60

Colofon Niuewe Buren en Bruggenbouwers is een uitgave van Stichting VluchtelingenWerk Amstel tot Zaan. Redactie: Marianne Dauvellier en Mária van Veen, met dank aan de medewerkers en vrijwilligers van SVAZ voor hun bijdragen

Vormgeving: Pascale Companjen Grafisch Ontwerper bno, Nijmegen Fotografie: Jeppe van Pruissen, Jan-Reinier van der Vliet en diverse medewerkers van SVAZ Druk: Antilope printing, België Amsterdam, april 2012

Meer informatie of donateur worden?

Stichting VluchtelingenWerk Amstel tot Zaan VluchtelingenWerk Amstel tot Zaan

SVAZ Locatie Amsterdam Surinameplein 122 1058 GV Amsterdam Telefoon: 020 6277745 Fax: 020 6205669 E-mail: [email protected] Website: www.svaz.nl Rekeningnummer: 11.80.92.693 t.n.v. Stichting VluchtelingenWerk Amstel tot Zaan SVAZ locatie Zaanstreek-Waterland Jufferstraat 6 1508 GE Zaandam Telefoon: 075 6173297 Fax: 075 6125380 Email: [email protected] Website: www.svaz.nl Rekeningnummer: 14.66.45.952 t.n.v. Stichting VluchtelingenWerk Amstel tot Zaan te Zaandam

SVAZ Edam-Volendam Bezoekadres: Beitelstraat 15 C 1135 KX Edam E-mail: [email protected] SVAZ Diemen Gebouw de Omval Ouddiemerlaan 104 1111 HL Diemen Telefoon: 020 6953783 SVAZ Purmerend Veilinghof 1 1442 CT Purmerend Telefoon: 0299 714366 SVAZ Monnickendam Sociaal Cultureel Centrum De Bolder ’t Spil 1 1141 SB Monnickendam Telefoon: 0299 654159

foto: Jan-Reinier van der Vliet

62

Stichting VluchtelingenWerk Amstel tot Zaan Jaarverslag 2011