JAARVERSLAG 2012 Het Firmament vzw

JAARVERSLAG 2012 Het Firmament vzw

Het Firmament vzw Hoogstraat 83 2800 Mechelen [email protected] www.hetfirmament.be

Het Firmament vzw +32 (0)15 34 94 36 [email protected] www.hetfirmament.be

Maatschappelijke zetel: Hoogstraat 83 2800 Mechelen Secretariaat: Brusselpoort Hoogstraat 83 2800 Mechelen JAARVERSLAG 2012 30 maart 2013 Maarten De Pourcq Voorzitter

Veerle Wallebroek Algemene leiding

Het Firmament wordt gesteund door de Vlaamse overheid en de stad Mechelen

HET FIRMAMENT vzw - Jaarverslag 2012

2

INHOUDSTAFEL 1. Inleiding - p. 4 2. Missie - p. 5 3. Inhoudelijk jaarverslag 2012 - p. 6 4. Toelichting financieel verslag 2012 - p. 30 5. Medewerkers 2012 - p. 31 5.1 Vast in dienst 5.2 Losse medewerkers 5.3 Bestuursorganen 6. Bijlagen

BIJLAGEN -

Financiële bijlagen Verslag van Viviane Spilliaert, erkend accountant Goedkeuring Algemene Vergadering jaarrekening 2012 van Het Firmament vzw Aanvullingen bij de verschillende doelstellingen Courant ‘Podiumerfwat? De toekomst van het podiumkunstenerfgoed’ (een uitgave van het Vlaams Theater Instituut, i.s.m. Het Firmament, verschenen in augustus 2012, met concrete bijdragen van het Firmament op p. 31, 39 en 56) Seizoensflyer 2012-2013 Flyer ‘Wireless Puppetry’ Uitnodiging, verslag en foto’s ‘5e Forum voor figurentheater’ (9 april 2012) Sfeerbeelden workshops 2012 Verstuurde nieuws- en sectorbrieven in 2012


3

1. INLEIDING Op 1 januari 2012 startte een nieuwe beleidsperiode voor Het Firmament als expertisecentrum met een verbrede werking, van het figurentheatererfgoed naar dat van de podiumkunsten (theater en dans). Tot en met 2016 werkt Het Firmament actief aan een beleid over de omgang met dit erfgoed. Naar analogie met het onderzoek in het figurentheaterveld (2005-2009) pakt Het Firmament dit op een gelijkaardige, gefundeerde manier aan, in nauw overleg met zoveel mogelijk betrokken actoren. De medewerkers van Het Firmament zetten de missie gestart in 2011 verder in 2012, niet enkel om het traject van Het Firmament toe te lichten, maar ook om mensen warm te maken voor dit project en te peilen naar de meest precaire noden. We spraken mensen individueel aan, namen deel aan overlegstructuren, waren aanwezig op tal van netwermomenten en pleegden overleg met de belangrijkste partners uit het netwerk (zie bijlage voor overzicht). Dit leverde concreet de volgende resultaten op: -

-

De Algemene vergadering van Het Firmament werd uitgebreid met 10 nieuwe leden uit het podiumkunstenen erfgoedveld en wordt voortaan opgevat als discussieforum voor globale thema’s over het erfgoed van de podiumkunsten Het Firmament stemde haar werking af met die van de belangrijkste partners en met lopende en net opgestarte projecten in het veld Het Firmament bracht een inhoudelijke fasering waarin methodieken ontwikkeld worden over een specifiek thema: o Fase 1: Verkenning (2012-2013) o Fase 2: Archief- en collectiezorg (2013-2014) o Fase 3: In kaart brengen van het podiumkunstenerfgoed (2014-2015) o Fase 4: Transmissie van (on)vatbaar immaterieel erfgoed (2015-2016) Het Firmament voerde een geografische afbakening door, zijnde Mechelen, die als proeftuin fungeert om de methodieken uit te testen. De methodieken ontwikkelt in het onderzoeksproject ‘Labo Mechelen’ worden in een volgende beleidsperiode uitgerold over Vlaanderen Een stuurgroep van experts begeleidt het onderzoeksproject ‘Labo Mechelen’ en kwam voor de eerste keer samen op 4 december 2012

In dit jaarverslag vindt u een overzicht van de acties in 2012 en het financieel verslag.

Maarten De Pourcq, Voorzitter Het Firmament vzw


Veerle Wallebroek Algemene leiding Het Firmament vzw

4

2. MISSIE

Het Firmament is het landelijk expertisecentrum voor het cultureel erfgoed van de podiumkunsten. Het inspireert groepen, gemeenschappen en individuen om op een actuele, reflectieve en zorgzame manier om te gaan met dit erfgoed. De opgebouwde expertise inzake het cultureel erfgoed van het figurentheater geldt daarbij als een belangrijk vertrekpunt. In dialoog met het veld ontwikkelt Het Firmament nieuwe kennis en expertise over behoud en beheer, onderzoek, transmissie, ontsluiting en publiekswerking. Het doet dit vanuit een internationaal perspectief en speelt in op maatschappelijke tendensen en behoeften. Als expertisekern vervult Het Firmament een stimulerende makelaarsrol in het expertisenetwerk van het cultureel erfgoed van de podiumkunsten. Het bouwt aan een platform om relevante kennis en expertise verder te ontwikkelen en uit te wisselen inzake het koesteren en borgen van het roerend en immaterieel erfgoed van de podiumkunsten in Vlaanderen.


5

3. INHOUDELIJK JAARVERSLAG 2012 In wat volgt zal aan de hand van de vooropgestelde strategische doelstellingen en bijbehorende acties, de werking van Het Firmament in 2012 toegelicht worden. We verwijzen telkens naar de doelstellingen en acties zoals geformuleerd in het actieplan 2012, gebaseerd op de beheersovereenkomst tussen de Vlaamse overheid en Het Firmament. Bij elke actie wordt eerst de indicator vermeld waaraan kan afgetoetst worden of de actie al dan niet werd gerealiseerd. SD 1 Het Firmament heeft uiterlijk tegen het einde van de beleidsperiode een methode ontwikkeld om, en is gestart met, het veld van het cultureel erfgoed van de podiumkunsten op een uniforme wijze in kaart te brengen, inclusief de noden en behoeften. OD 1.1 Hiertoe heeft Het Firmament het cultureel erfgoed van de podiumkunsten benoemd en geïdentificeerd in een thesaurus van het cultureel erfgoed van de podiumkunsten. Actie 1:

Het opgestelde overzicht met definities en benamingen Het Firmament maakt een overzicht van bestaande definities en benamingen over het roerend en immaterieel erfgoed van de podiumkunsten en neemt hiervoor contact op met binnen- en buitenlandse instellingen.

OD 1.2 Hiertoe heeft Het Firmament in dialoog met het veld een solide en onderbouwde gemeenschappelijke visie omtrent de omgang met het cultureel erfgoed van de podiumkunsten ontwikkeld. Actie 1: Actie 2:

Actie 3:

Actie 4:

Actie 5:

de verslagen van de stuurgroep Het Firmament richt een stuurgroep van experten op om het onderzoek naar het cultureel erfgoed van de podiumkunsten op te volgen. De stuurgroep komst minstens drie keer samen in 2012. de ontwikkelde onderzoeksstrategie In overleg met de stuurgroep ontwikkelt Het Firmament in 2012 een strategie en doelstellingen om tot een gepaste methode te komen die toelaat in de loop van de beleidsperiode te kunnen starten met het in kaart brengen van het cultureel erfgoed van de podiumkunsten, inclusief de noden en behoeften. het literatuur- en onderzoeksoverzicht Het Firmament maakt een overzicht van alle bestaande literatuur en onderzoek met betrekking tot het cultureel erfgoed van de podiumkunsten die relevant kunnen zijn voor het in kaart brengen van het cultureel erfgoed van de podiumkunsten. Zo kan er ingespeeld worden op de lacunes. de uitgebrachte editie van Courant Het tijdschrift van het Vlaams Theater Instituut (VTi), Courant, zal in de zomer van 2012 een aantal artikels bevatten over het erfgoed van de podiumkunsten. Deze editie komt tot stand in dialoog met Het Firmament en draagt bij tot sensibilisering over dit thema. het plaatsvinden van het reflectiemoment over het thema ‘Erfgoed van de podiumkunsten’ In dialoog met het veld worden ideeën afgetoetst over het erfgoed van de podiumkunsten om op termijn een gemeenschappelijke visie hieromtrent te ontwikkelen. Het Firmament werkt in dit verband mee aan een activiteit of reflectiemoment dat wordt georganiseerd door het VTi of het Theaterfestival n.a.v. de laatste editie van Toneelstof.

OD 1.3 Hiertoe heeft Het Firmament aan de hand van casussen bepaalde problematieken onderzocht. Actie 1:

De geselecteerde casussen Het Firmament verzamelt ideeën voor casussen en selecteert in overleg met de stuurgroep de casussen die deze beleidsperiode onderzocht worden. Als eerste piste wordt de stad Mechelen bestudeerd.


6

De gesprekken die werden gevoerd in de aanloop naar het opstellen van het actieplan 2012 met mensen en organisaties uit de verschillende geledingen van het veld werden in de loop van 2012 verder gezet. In de eerste plaats waren deze gesprekken bedoeld om het traject van Het Firmament toe te lichten en af te toetsen, en te polsen naar de bereidwilligheid om in de toekomst nauwer betrokken te worden bij de werking van Het Firmament (zie OD 2.0 voor oplijsting gesprekspartners). Maar uit de vele gesprekken kon meteen ook al een eerste summiere opsomming van prangende noden en behoeften gemaakt worden. Daaruit bleek dat de zorg voor het archief een grote nood was, zowel in het professionele als in het amateurkunstenveld, als bij beheerders van podiumkunstenerfgoed in het erfgoedveld. Daarnaast kregen we tijdens de vele gesprekken een beeld van geplande trajecten over archiefzorg waar mogelijk op ingespeeld kon worden. Er is enerzijds het erfgoedproject dat het Vlaams Theater Instituut in 2001 realiseerde maar niet verder kon uitwerken wat een eerste vertrekbasis is voor Het Firmament. Daarnaast zijn er een aantal trajecten van andere organisaties waarop Het Firmament kan inspelen om in de totaliteit een maximale output te kunnen genereren: - Archief en Museum van het Vlaamse leven te Brussel: Digigids - Vlaamse Gemeenschapscommissie: Archiefzorg bij kunstenorganisaties in Brussel - PACKED: Erfgoedzorg in de kunstensector Op basis werd besloten een inhoudelijke fasering te hanteren en in de eerste plaats te focussen op archief- en collectiezorg. Eerder was al beslist om ook geografisch af te bakenen zodat het geheel behapbaar werd en een laboratoriumsituatie gecreëerd kon worden. Mechelen werd gekozen als testcase omwille van het gediversifieerd podiumkunstenlandschap van zowel het actuele veld als vanuit historisch oogpunt. Naast de producerende, receptieve en educatieve actoren zijn er ook tal van erfgoedorganisaties aanwezig (stadsarchief, erfgoedcel, musea, expertisecentra). Daarnaast heeft Het Firmament al vele goede contacten in Mechelen en is het qua afstand praktisch. De casus krijgt de naam ‘Labo Mechelen’ OD 1.3 actie 2: het is een laboratoriumsituatie om verschillende aspecten van een erfgoedwerking over de podiumkunsten uit te testen, om het geheel daarna uit te rollen over de rest van Vlaanderen. Labo Mechelen fungeert met andere woorden als een testcase, waarin steeds een haalbare vertaalslag naar Vlaanderen voor ogen wordt gehouden. Bestemd voor Vlaanderen, in Mechelen uitgetest. Op basis van deze factoren werd de onderzoeksstrategie van ‘Labo Mechelen’ voorgesteld op de eerste bijeenkomst van de stuurgroep op 4 december 2012 OD 1.2 actie 2.

Fase 1: Verkenning (2012-2013) In deze eerste fase van kennisverzameling wordt een stand van zaken opgemaakt van reeds bestaande kennis en expertise over aspecten van het podiumkunstenerfgoed op basis van literatuur, good practices, etc. uit binnen- en buitenland. Deze kennisverzameling stopt uiteraard niet na fase 1 en blijft doorheen het hele onderzoek lopen. Daarnaast wordt er in fase 1 een veldbeschrijving gemaakt van de Mechelse actoren en een nodenbevraging georganiseerd. De verzamelde literatuur wordt volop geïntegreerd in de bibliografische software Zotero zodat bij de lancering van de nieuwe website in 2013 meteen een uitgebreid overzicht van bestaande literatuur online geplaatst kan worden OD 1.2 actie 3. Fase 2: Archief- en collectiezorg (2013-2014) Omwille van bovenstaande argumenten wordt een dienstverlening ontwikkeld over archief- en collectiezorg die uitgetest wordt bij een aantal actoren in Mechelen – erfgoedvormers en erfgoedbeheerders, om later te kunnen uitrollen over Vlaanderen.


7

Fase 3: In kaart brengen van het podiumkunstenerfgoed (2014-2015) In fase 3 ligt de focus op een methodiek om erfgoed te lokaliseren en te registreren op collectieniveau, ook met het oog op een bredere toepassing in Vlaanderen in een latere fase. Gezien deze fasering werd de thesauruskwestie dan ook uitgesteld OD 1.1 actie 1, maar het meertalig Digital Theatre Words-project van OISTAT (International Organisation of scenographers, Theatre architects and technicians) werd wel al in de eerste fase van kennisverzameling geanalyseerd als zijnde een zeer waardevol vertrekpunt voor de thesauruskwestie in fase 3. In deze fase zal ook onderzocht worden hoe alle gegevens ontsloten kunnen worden, al dan niet in bestaande databanken. Fase 4: Transmissie van (on)vatbaar immaterieel erfgoed (2015-2016) In de laatste fase van de beleidsperiode wordt tot slot gewerkt aan manieren om het immaterieel erfgoed van de podiumkunsten te documenteren en door te geven. Dit wil niet zeggen dat Het Firmament in eerdere fases geen aandacht zal besteden aan immaterieel erfgoed, maar wel dat het pas in een latere fase een zwaartepunt wordt van de werking. Het onderzoeksproject ‘Labo Mechelen’ wordt geleid door de onderzoeksmedewerker Staf Vos die op 14 mei 2012 in dienst kwam van Het Firmament. Eind december engageerden we bijkomend een projectmedewerker, Eline De Lepeleire, die in januari 2013 van start ging om specifiek rond de aspecten van archiefzorg kennis en expertise te verzamelen. Ze detecteert de lacunes en ontwikkelt samen met de onderzoeksmedewerker nieuwe expertise waar nodig. ‘Labo Mechelen’ wordt begeleid door een stuurgroep van experts. Onderstaande personen engageerden zich voor de stuurgroep: - Stephanie Aertsen (AMVB, projectcoördinator digitale duurzaamheid) - Sigrid Bosmans (Erfgoedcel Mechelen, coördinator/diensthoofd) - Bart Magnus (VTi, coördinator documentatie) - Klaas Jaap van der Meijden (Resonant, stafmedewerker/consulent lokalisatie, registratie, conservatie) - Bart Ooghe (Erfgoedcel Waasland, erfgoedconsulent) - Michel Price (Stad Mechelen, cultuurbeleidscoördinator) - Bernard Soenens (OPENDOEK, directeur) - Alexander Vander Stichele (FARO, stafmedewerker participatie/veldanalyse) - Rony Vissers (PACKED, coördinator) - Johan Wambacq (Kaaitheater, redactie publicaties) - Ton Schipper (Danspunt, directeur) Bepaalde kwesties worden ook voorgelegd aan de leden van de Algemene vergadering waardoor er in combinatie met de stuurgroepvergaderingen en de vele individuele overlegmomenten voldoende draagvlak gecreëerd wordt voor de aanpak van dit project OD 1.2 actie 5. Het Theaterfestival en het Vlaams Theater Instituut besloten om uiteindelijk geen reflectiemoment te organiseren tijdens het festival, maar Het Firmament kreeg wel de kans om met VTi een editie van hun tijdschrift Courant mee samen te stellen met als thema ‘Podiumerfwat? De toekomst van het podiumkunstenerfgoed’ (zie bijlage) OD 1.2 actie 4. Deze editie verscheen tijdens het Theaterfestival in augustus 2012 en leverde een belangrijke bijdrage aan de sensibilisering over dit thema in de podiumkunstensector. Het Firmament participeerde aan een rondetafelgesprek met archiefinstellingen en leverde twee artikels aan: - ‘Sur le pont… On y danse. Het Firmament als bruggenbouwer tussen podiumkunsten en erfgoed’ (Staf Vos, Veerle Wallebroek) - ‘Welke waarheid biedt de herinnering? Gesprekken over het verleden als materiaal voor de theatermaker’ (Staf Vos) Daarnaast was deze uitgave ook belangrijk voor de communicatie over de afstemming tussen de werking van Het Firmament en het Vlaams Theater Instituut.


8

SD 2

Het Firmament heeft in samenwerking met de cultureel-erfgoedgemeenschap van de podiumkunsten nieuwe expertise, kennis en onderzoek omtrent het cultureel erfgoed van de podiumkunsten ontwikkeld.

OD 2.1: Actie 1:

Het Firmament heeft gewerkt aan een voortdurende uitbreiding van kennis en expertise binnen de eigen organisatie. de aangekochte boeken, de abonnementen op tijdschriften en nieuwsbrieven Aan de hand van relevante literatuur, nieuwsbrieven, opvolging van de actualiteit, enzovoort, breiden de medewerkers van Het Firmament hun kennis en expertise over het cultureel erfgoed van de podiumkunsten uit en zijn ze op de hoogte van actuele trends en evoluties.

Voor de aangekochte boeken, opgestarte abonnementen op tijdschriften en nieuwsbrieven waarop medewerkers van Het Firmament ingetekend hebben, verwijzen we naar de bijlagen. Naast de aangekochte boeken werd tal van andere publicaties gedownload of als pdf aangeleverd door de auteurs. Deze worden opgenomen in de bibliografische software Zotero om bij de lancering van de nieuwe website in 2013 meteen een goed overzicht te bieden van de literatuur over het erfgoed van de podiumkunsten. Actie 2:

de gevolgde studiedagen en opleidingen, de bijgewoonde voorstellingen en vergaderingen Aan de hand van studiedagen, deelname aan werkgroepen en overlegorganen, opleidingen, bijwonen van voorstellingen, enzovoort, breiden de medewerkers van Het Firmament hun kennis en expertise over het cultureel erfgoed van de podiumkunsten uit en zijn ze op de hoogte van actuele trends en evoluties.

Op verschillende manieren bereidden de medewerkers van Het Firmament in 2012 hun kennis en expertise uit, in eerste instantie door gesprekken aan te gaan met mensen uit diverse sectoren: het cultureel-erfgoedveld, de professionele en de amateurkunsten, de academische wereld, de pers, etc. Deze overlegmomenten waren bedoeld om het traject van Het Firmament toe te lichten en te polsen naar de bereidwilligheid om in de toekomst nauwer betrokken te worden bij de werking van Het Firmament, bijvoorbeeld in de Algemene vergadering of de stuurgroep van ‘Labo Mechelen’. Maar uit de vele gesprekken kon meteen ook al een eerste summiere opsomming van prangende noden en behoeften gemaakt worden. Tot slot waren het uitgelezen momenten om kennis en expertise op te bouwen en te delen en aspecten van de werking af te stemmen op andere organisaties. Voor een oplijsting van alle overlegmomenten, verwijzen we naar de bijlagen, ook voor de gevolgde studiedagen, opleidingen, presentaties, lezingen, voorstellingen, partnerprojecten en overlegstructuren waar Het Firmament deel van uitmaakt. Actie 3:

de geïmplementeerde instrumenten voor interne kwaliteitszorg Het Firmament installeert instrumenten om intern tot een optimale uitwisseling van informatie en kennis te komen (interne kwaliteitszorg).

Om de interne werking van Het Firmament efficiënter te laten verlopen, nam Het Firmament een externe consulent onder de arm. Amand Dewaele, gespecialiseerd in interne kwaliteitszorg in de non-profitsector, zal gedurende een jaar verschillende aspecten aanpakken samen met de medewerkers van Het Firmament. Dit traject leidt onder meer tot een duurzame bewaring en inzet van de opgebouwde kennis en expertise. Hiervoor waren er overlegmomenten op 9/7, 31/8 en 4/9. Een eerste resultaat is het vernieuwd arbeidsreglement dat op 13 december 2012 goedgekeurd werd door de raad van bestuur. Het nieuwe arbeidsreglement kwam in nauwe samenwerking met de werkgeversfederatie Sociare tot stand (overleg op 28/6). Het volledige team kreeg ook een vorming over timemanagement (8/11). Daarnaast werd met de raad van bestuur een traject opgestart om de profielen van bestuursleden op te maken en werd ingezet op efficiënte informatiedeling door te onderzoeken welk systeem de bestanden centraal kon beheren. Dit wordt in het voorjaar van 2013 afgerond. Tot slot startte Het Firmament vanaf mei met een wekelijks intern overleg om informatie vlotter te kunnen laten doorstromen. Daarnaast investeerde Het Firmament in de herinrichting van het kantoor wat de werkomgeving een pak aangenamer maakte, samen met de investering van de stad Mechelen in de vernieuwing van de volledige verwarmingsinstallatie. HET FIRMAMENT vzw - Jaarverslag 2012

9

OD 2.2 Hiertoe heeft Het Firmament meer aandacht gegenereerd voor het cultureel erfgoed van de podiumkunsten op het gebied van onderwijs, vorming en academisch onderzoek. Het heeft de noden en behoeften blootgelegd en in wisselwerking met betrokken instellingen initiatieven gelanceerd voor onderzoek en experiment met het oog op kruisbestuiving en de uitwisseling van ideeën en praktijken. Actie 1:

de geformuleerde doelstelling m.b.t. onderwijs, vorming en academisch onderzoek in de onderzoeksstrategie Het Firmament neemt deze doelstelling in overleg met de stuurgroep op in de algemene strategie om tot een gepaste methode te komen die toelaat in de loop van de beleidsperiode te kunnen starten met het in kaart brengen van het cultureel erfgoed van de podiumkunsten, inclusief de noden en behoeften op het gebied van onderwijs, vorming en academisch onderzoek.

In de onderzoeksstrategie van ‘Labo Mechelen’ zal in eerste instantie het onderwijs- en academische veld opgenomen worden in de veldtekening en de nodenbevraging aangezien er zich podiumkunstenerfgoed bevindt bij deze instellingen. Vorming en opleiding is daarnaast nauw verwant met de overdracht van de immateriële aspecten van het podiumkunstenerfgoed. Vandaar dat Het Firmament zich engageerde voor het project ‘Schatten van*in mensen’ dat reflecteert over de problematiek van de overdracht van bepaalde kennis en kunde. Einddoel is om hiervoor een ondersteuningsbeleid te ontwikkelen. Actie 2:

de stageopdracht voor de student(en) Cultuurmanagement Het Firmament onderzoekt welk onderdeel van het onderzoek om het veld in kaart te brengen, inclusief de noden en behoeften, in samenwerking kan gebeuren met de richting Cultuurmanagement.

Gezien de timing van de eerste stuurgroep en de algemene fasering van ‘Labo Mechelen’ kwam het niet overeen met de indiendata van onderwerpen bij de opleidingen Cultuurmanagement. Actie 3:

het eindrapport ingediend bij de provincie Antwerpen over het vooronderzoek van het tentoonstellingsproject Ondersteund door een projectsubsidie van de provincie Antwerpen voert een student theaterwetenschappen als stage bij Het Firmament een deel van het vooronderzoek van het tentoonstellingsproject ‘Cultuur en collaboratie in Vlaanderen (1930-1950). Figurentheater en de Mechelse Cultuurdagen’ (werktitel), onder begeleiding van de curator, Nico Wouters (UA). Dit project werd geïnitieerd door Het Firmament en is een samenwerking tussen Mechelse partners (MMMechelen, Stedelijke Musea Mechelen, Kazerne Dossin vzw) en andere (onderwijs)partners (Departement Geschiedenis – Onderzoeksgroep Politieke geschiedenis UA - Prof. Dr. Marnix Beyen, Centrum voor Publieksgeschiedenis Universiteit Gent - Prof. Dr. Bruno De Wever, Puppentheater Museum Berlin (DU), Hartmut Topf). De tentoonstelling is gepland in 2015.

Tine Wyers, student Theaterwetenschappen aan de Universiteit van Gent, bracht in 2012 zoveel mogelijk collecties en getuigen in kaart die belangrijk zijn voor figurentheater in de periode 1930-1950. Na het afronden van haar stage werd ze nog verder als jobstudent geëngageerd. Het eindrapport werd in september 2012 ingediend ter verantwoording van de projectsubsidie van de Provincie Antwerpen, dit alles onder begeleiding van Nico Wouters, op dat moment curator van het toekomstige tentoonstellingsproject (zie bijlage voor het eindrapport). Actie 4:

stageplaatsen /eindwerken Het Firmament begeleidt studenten bij de uitwerking van eindwerken en biedt stageplaatsen aan.

Het Firmament begeleidde in 2012 8 studenten uit verschillende studierichtingen: - Céline Van Wassenhove: Plantijn Hogeschool, project Kunstvakken (stage kinderworkshop Jonge Helden) - Stien Vantomme: Universiteit Antwerpen, Cultuurmanagement (eindwerk over een netwerkstrategie voor Het Firmament) - Veerle Claes: Universiteit Antwerpen, Cultuurmanagement (eindwerk over de mogelijkheden van een figurentheatermuseum) - Charlotte Huyghe, Universiteit Gent, Theaterwetenschappen (eindwerk over de stangpoppenspeltradities in Vlaanderen) HET FIRMAMENT vzw - Jaarverslag 2012

10

-

Karen Somers, Lessius Hogeschool, Leerkracht lager onderwijs (eindwerk over de ontwikkeling van een kinderworkshop figurentheater) Tine Wyers, Universiteit Gent, Theaterwetenschappen (onderzoeksstage over ‘Cultuur en collaboratie’) Jill De Lamper/Laura D’Hondt, Lessius Hogeschool Mechelen, Leerkracht lager ondewijs (eindwerk over een educatief pakket voor de figurentheatergame)

OD 2.3 Hiertoe is Het Firmament op zoek gegaan naar good practices in de sector van podiumkunsten op vlak van behoud en beheer, onderzoek, transmissie, digitalisering, ontsluiting en publiekswerking. Actie 1:

het overzicht van good practices Het Firmament verzamelt bestaande good practices m.b.t. het roerend en immaterieel erfgoed van de podiumkunsten en neemt hiervoor contact op met binnen- en buitenlandse organisaties.

Gezien de inhoudelijke fasering binnen het onderzoeksproject ‘Labo Mechelen’, zijnde met een eerste focus op archief- en collectiezorg, is Het Firmament in eerste instantie gestart met het verzamelen van good practices op dit terrein. De generieke elementen van verschillende handleidingen over archiefzorg kunnen – mits toestemming – hergebruikt worden voor de zorg van het podiumkunstenerfgoed. Door de vele overlegmomenten, de betrokkenheid bij verschillende trajecten (zie OD 2.0), de lectuur van eindwerken (archivistiek), etc. was Het Firmament in staat om hier al een goed zicht op te krijgen. Actie 2:

de gepubliceerde handleiding over het archiefbeheer bij gezelschappen Het Firmament onderzoekt de mogelijkheden om in samenwerking met VTi en FARO een handleiding te publiceren voor gezelschappen over het beheer van hun archief.

In een gezamenlijk overleg met FARO en VTi op 14/2 uitten beide organisaties de bereidheid om samen met Het Firmament een dergelijke handleiding uit te werken om in te spelen op de noden in het veld. Gezien de trajecten van andere organisaties (AMVB, VGC en Packed – zie OD 1.3) werd in een latere fase geopteerd voor een complementaire aanpak met deze trajecten op langere termijn tot een efficiënter resultaat te komen. Actie 3:

het plaatsvinden van het lanceermoment van de figurentheatergame Het Firmament organiseert een lanceermoment voor de figurentheatergame die de laatste twee jaar ontwikkeld werd door de Universiteit van Hasselt en andere (onderwijs)instellingen uit Limburg en Vlaams-Brabant in samenwerking met Het Firmament, inclusief een educatief pakket voor lagere scholen. Een good practice over de inzetbaarheid van figurentheater in andere sectoren, erfgoededucatie en het actualiseren van erfgoed.

Het globale project GameHUB waarbinnen drie erfgoedgames ontwikkeld werden, werd op 24/4 feestelijk afgerond in C-Mine in Genk wat op een enorme belangstelling kon rekenen van media en publiek. Vele deelnemers testten de figurentheatergame ‘Wireless Puppetry’ uit en Het Firmament gaf zelf een presentatie over de mogelijkheden van de combinatie tussen figurentheatererfgoed en gaming. Later op het jaar organiseerde FARO een tweede editie van de conferentie ‘Erfgoed & Games – level 2’ (29/11) waarop Het Firmament de figurentheatergame aan de erfgoedsector mocht voorstellen. Een eigen lanceermoment organiseren was dan ook overbodig. Actie 4:

de gepubliceerde handleiding over het in kaart brengen van het figurentheaterveld In het kader van het reflectietraject E-land (Erfgoedcel Mechelen) en in samenwerking met tapis plein, werkt Het Firmament de good practice over het in kaart brengen van het figurentheaterveld uit als een bruikbaar instrument.

Het bleek niet haalbaar om dit in het kader van E-land te realiseren, vandaar dat er in het actieplan 2013 een actie werd opgenomen om dit een jaar later uit te werken.


11

Actie 5:

de verslagen van de bijeenkomsten over het schimmenspel, de bijeenkomsten met de groep, het plaatsvinden van het toonmoment Het Firmament initieert een samenwerking tussen verschillende socio-culturele en erfgoedorganisaties (o.m. Erfgoedcel Mechelen, Dienst Diversiteit stad Mechelen, buurtcomité Heihoek, De Keeting, Mozaïek, Wijkhuis Centrum) om in navolging van het schimmenspel in 2010 tussen de torens van de Brusselpoort een duurzaam project uit te werken om figurentheater als middel in te zetten om interculturele communicatie te bevorderen en een dynamische omgang met erfgoed te stimuleren.

In het voorjaar van 2012 vonden verschillende overlegmomenten plaats met de vermelde partners (17/1, 2/3 - Fitim Sheremeti - Mozaïek, 8/3 - Marijke Baarendse - De Keeting) en met Mokhallad Rasem, de regisseur die het schimmenspel artistiek zou invullen (15/2, 8/8). Omdat we vonden dat het project toch nog een stevig fundament miste, besloten we om het project uit te stellen naar 2013 om te vermijden dat het niet het duurzame element had dat we net met deze editie wilden toevoegen. In afwachting werd contact gezocht met GEN2020 (overleg op 2/10), een traject en platform voor grensverleggend theater in de schoot van ’t Arsenaal in Mechelen. GEN2020 ondersteunt talentvolle acteurs en theatermakers van diverse origine door een aanbod van masterclasses, coaching en coproducties. Het selecteert gedreven acteurs, regisseurs, auteurs en podiumkunstenaars allerhande voor een tweejarig traject. Dat bestaat uit een reeks masterclasses bij telkens verschillende gezelschappen of festivals, en een individueel parcours dat kan uitmonden in nieuwe creaties. In dat kader zal van 16 tot 20 december 2013 een masterclass georganiseerd worden met Mokhallad Rasem, regisseur, en Alain Ongenaet, lichttechnicus en gespecialiseerd in schimmenspel, om tussen de torens van de Brusselpoort een voorstelling te projecteren op 20 december 2013. Tapis plein zal gevraagd worden om de gebruikte methode te documenteren om het duurzame karakter van het project te versterken. In 2012 werd ook een subsidieaanvraag ingediend bij de dienst diversiteit en de erfgoedcel van Mechelen. Beide vragen werden positief geëvalueerd waardoor Het Firmament voor dit project kan rekenen op een totale subsidie van 3.400 euro.


12

SD 3

Het Firmament heeft zijn kennis en expertise over het cultureel erfgoed van de podiumkunsten proactief ter beschikking gesteld, in de eerste plaats aan de cultureelerfgoedgemeenschap van de podiumkunsten, maar ook aan andere erfgoedgemeenschappen. Doordat het gedurende de beleidsperiode verder heeft gewerkt aan de kwaliteitsvolle uitbouw van de dienstverlening heeft Het Firmament een aanzet gegeven tot de overdracht van het cultureel erfgoed van de podiumkunsten aan toekomstige generaties.

OD 3.1 Hiertoe heeft Het Firmament instrumenten ontwikkeld waardoor kennis en expertise over cultureel erfgoed doorgegeven en uitgewisseld wordt met de cultureel-erfgoedgemeenschap van de podiumkunsten. Actie 1:

Actie 2:

het communicatieplan Om op een zo efficiënt mogelijke manier de erfgoedgemeenschap van de podiumkunsten optimaal te bereiken, stelt Het Firmament een communicatieplan op in samenwerking met FARO dat alle instrumenten van interne en externe communicatie omvat (website, nieuwsbrief, publicaties, etc.). de implementatie van het communicatieplan Het Firmament start met de uitvoering van het communicatieplan.

Ter voorbereiding van een communicatieplan werd op 12/6 overleg gepleegd met Roel Daenen (FARO) en volgde de communicatiemedewerker Margot Van den Bergh een opleiding hieromtrent bij Escala (12/09, 19/09, 26/09). Op basis daarvan startte ze eerst met de vernieuwing van de website en de huisstijl. Bij een 10-tal communicatiebureaus werden in oktober offertes opgevraagd. Aangezien de communicatiemedewerker eind 2012 haar ontslag indiende gaven we er de voorkeur aan om de opvolger mee de keuze te laten maken met wie Het Firmament in zee zou gaan voor de verdere uitwerking. Het zal dan ook de opvolger zijn die de volledige communicatiestrategie zal bepalen. In 2012 werden 10 nieuwsbrieven verstuurd (zie bijlage) en 3 sectorbrieven op maat van het figurentheaterveld (zie bijlage). Er verschenen 10 artikels in de pers over activiteiten van Het Firmament (zie bijlage voor overzicht). Daarnaast was de editie van Courant (VTi) over het thema podiumkunstenerfgoed waar Het Firmament aan meewerkte belangrijk voor de communicatie over de afstemming tussen de werking van Het Firmament en het Vlaams Theater Instituut naar het professionele podiumkunstenveld. Voor het amateurkunstenveld gebeurt in 2013 hetzelfde: OPENDOEK en Danspunt gaven in 2012 hun akkoord om een artikel over de zorg voor podiumkunstenerfgoed in het amateurkunstenveld te publiceren in hun tijdschriften. De voorziene publicatiedatum van deze uitgaven is april 2013. Actie 3:

de behandelde vragen Het Firmament behandelt binnenkomende vragen en adviseert en verwijst door waar mogelijk.

Het Firmament begeleidde in de zomer van 2012 voor de eerste maal een archiefherbestemming uit het podiumkunstenveld. Het Firmament hielp bij de herbestemming van het archief van de Internationale Nieuwe Scène (Zuiderpershuis) dat uiteindelijk bij AMSAB-ISG terecht zal komen. Extra actie - FARO contacteerde Staf Vos van Het Firmament om een artikel aan te leveren voor het themadossier 1913 van het tijdschrift van FARO, naar aanleiding van de oorlogsherdenkingen vanaf 2014. Staf Vos leverde een artikel aan over Le Sacre du Printemps (première in 2013) waarin hij onder meer de relatie tussen erfgoed en podiumkunsten ter sprake bracht.


13

OD 3.2 Hiertoe heeft Het Firmament in Vlaanderen erfgoededucatie en publiekswerking opgestart om bij specifieke doelgroepen te sensibiliseren over de omgang met het cultureel erfgoed van de podiumkunsten. Actie 1:

het ontwikkelde aanbod voor scholen In samenwerking met een partner onderzoekt Het Firmament de mogelijkheid om een aanbod voor lagere scholen te ontwikkelen om aan de hand van het educatief pakket van de figurentheatergame een volwaardige activiteit in de Brusselpoort aan te bieden. Het spel wordt in de klas voorbereid en in de Brusselpoort gespeeld, in combinatie met een andere activiteit. Zo maken ze op een laagdrempelige manier kennis met verschillende immateriële aspecten van het figurentheatererfgoed (soorten poppen, behoud en beheer, historiek, poppenspel in andere culturen, spelen maaktechnieken,...).

In de loop van 2012 verspreidde het Vlaams Audiovisueel Fonds (VAF) een oproep om de ontwikkeling van serious games te ondersteunen. De figurentheatergame Wireless Puppetry is momenteel een demoversie en geen afgewerkt product. Deze oproep bood dan ook enorme mogelijkheden om de game verder te onwikkelen tot een volwaardige game die ingezet kan worden voor allerlei doelgroepen. Het dossier werd vanaf eind 2012 voorbereid om op 4 februari 2013 in te dienen. In afwachting van een mogelijke honorering van het fonds, gaven we twee studenten van de lerarenopleiding (Lessius Mechelen) de opdracht om een educatief pakket te ontwikkelen die de game in een klascontext moet omkaderen. Dit pakket zal in het voorjaar van 2013 afgewerkt worden. Actie 2:

het plaatsvinden van het erfgoedspel voor jongeren Het Firmament participeert aan de ontwikkeling van een erfgoedspel voor jongeren op 5 mei 2012 in Mechelen, geïnitieerd door tapis plein en de Erfgoedcel Mechelen.

Het Firmament nam op 31/1 deel aan de eerste brainstorm voor dit erfgoedspel voor jongeren (Maks!) en op 2/4 aan een overleg met tapis plein. De Brusselpoort met de poppencollecties binnenin zou dienen als locatie voor een van de opdrachten. Op 5/5 kwamen verschillende groepjes jongeren ’s avonds griezelen in de Brusselpoort, Het Firmament zorgde voor begeleiding en omkadering. Op 24/9 vond de evaluatievergadering plaats. Actie 3:

de deelname aan Erfgoeddag Het Firmament neemt deel aan Erfgoeddag met een activiteit in de Brusselpoort waarin figurentheaterhelden van televisie geïnterviewd worden. Danny Verbiest (Samson), Francis Verdoodt (Sprookjestheater) en Sien Diels (Sesamstraat) zijn de genodigden. Kinderen kunnen een workshop volgen.

Het Firmament nam op 22/4 deel aan Erfgoeddag met bovenstaande activiteit. Ondanks de goede voorbereiding, de boeiende gesprekken en het mooie kader voor de interviews – in de Brusselpoort, tussen de poppencollectie -, was de opkomst ondermaats gezien de groepering van de activiteiten in Lamot en de algemene moeilijke bereikbaarheid van het monument. Actie 4:

UiTkijker Het Firmament neemt in september 2012 deel aan UiTkijker, de culturele seizoensopener van de stad Mechelen, met een activiteit die het brede publiek sensibiliseert over de omgang met het cultureel erfgoed van de podiumkunsten.

Het Firmament nam deel aan UiT zonder UiTlaat op 16/9 met de presentatie van de demoversie van de figurentheatergame die op veel succes kon rekenen van de voorbijgangers. Actie 5:

de lezing over Tijl en Luppe Het Firmament verleent i.s.m. DE MAAN haar medewerking aan een lezing in het kader van Soirée Lamot (Erfgoedcel Mechelen) over Tijl en Luppe, de Mechelse figurentheaterhelden (24 mei 2012).

Samen met DE MAAN bereidde Het Firmament een interview voor met Fernand Verreth die vol overgave vertelde over de Mechelse figurentheaterhelden Tijl en Luppe die jarenlang een ongelooflijk succes kenden in het Mechels Stadspoppentheater. Paul Contryn (DE MAAN) toonde af en toe een aantal poppen en speltechnieken en Veerle Wallebroek (Het Firmament) nam het interview af. De mensen achter Tijl en Luppe toen haalden een voorstelling


14

terug van onder het stof en beleefden veel vreugde aan de voorbereiding en de eigenlijke opvoering voor een publiek dat maar al te graag mee herinneringen ophaalde. Meer dan 100 mensen woonden deze avond bij in Lamot. Extra acties - Deelname aan en investering in project Schatten van*in mensen: tentoonstelling over het borgen van kennis en kunde binnen ambachten en podiumkunsten, gekoppeld aan een reflectietraject over deze problematiek. - Deelname Ommegang stad Mechelen door een workshop rond maskers maken met kinderen te faciliteren (overleg erfgoedcel Mechelen op 6/9) - Het Firmament engageerde zich in 2012 om in 2013 deel te nemen aan de Nacht van de Geschiedenis, in het teken van ambachten. Op 19/3/2013 zal Paul Contryn een rondleiding geven in de Brusselpoort tussen de collecties van DE MAAN en Het Firmament. OD 3.3 Gezien Het Firmament in haar werking onder meer inzet op immaterieel erfgoed en op methodieken voor het borgen hiervan, heeft Het Firmament de cultureel-erfgoedgemeenschappen toegeleid naar de databank en de website voor het immaterieel erfgoed in Vlaanderen, ontwikkeld door de Vlaamse Gemeenschap. Het Firmament heeft haar cultureel-erfgoedgemeenschappen begeleid bij het invullen van de databank. Het Firmament heeft tevens de kennis en expertise over immaterieel erfgoed uitgewisseld met anderen via de databank en via de website. Actie 1:

bijwonen vergaderingen Het Firmament stelt zich kandidaat voor de gebruikersgroep om de ontwikkelingen m.b.t. de databank op de voet te kunnen volgen en advies te verlenen.

Het Firmament was aanwezig op de overlegvergaderingen bij FARO op 2/6 en 9/8 en op de lancering van de databank op 14/9. Actie 2:

acties Waar nodig en mogelijk onderneemt Het Firmament acties om in te spelen op de vragen van de stuurgroep van de databank.

Het Firmament gaf feedback over de gebruikte trefwoorden in de databank (29/6) en hielp bij de samenstelling van het promotioneel drukwerk (31/8). De figurentheaterworkshops werden ingegeven als methodes van borging van praktijken.


15

SD 4

Het Firmament heeft een inspirerende en sensibiliserende voortrekkersrol gespeeld in het expertisenetwerk van het cultureel-erfgoed van de podiumkunsten. In dat netwerk heeft het zich opgesteld als bemiddelende instantie of makelaar die nieuwe ideeën laat circuleren en productief maakt.

OD 4.1 Hiertoe heeft Het Firmament op de verschillende beleidsniveaus in Vlaanderen duurzame contacten uitgebouwd die gericht zijn op afstemming en synergie in de podiumkunstensector. Actie 1: Actie 2: Actie 3:

bijwonen vergaderingen Het Firmament pleegt in 2012 minstens een keer overleg met het lokale, regionale en Vlaamse niveau. bijwonen vergaderingen Veerle Wallebroek van Het Firmament is lid van de stuurgroep van E-land, het reflectietraject van Erfgoedcel Mechelen. bijwonen vergaderingen Veerle Wallebroek van Het Firmament zetelt als deskundige in de sectorbestuur van de Provincie Antwerpen (Sector 4/Erfgoed en Wetenschappen - Raad voor Cultuur).

Voor een overzicht van de overlegmomenten, verwijzen we naar de bijlagen. Gezien het begin van de beleidsperiode was het in 2012 niet nodig om al overleg te plegen met het Vlaamse niveau. OD 4.2 Hiertoe heeft Het Firmament de erfgoedreflex in andere beleidsdomeinen aangewakkerd en heeft het aangezet tot domeinoverschrijdende samenwerking door middel van sensibilisering op het vlak van het cultureel erfgoed van de podiumkunsten. Actie 1:

gelegde contacten Het Firmament onderhoudt en breidt de contacten uit in het onderwijs- en onderzoeksveld om zo de erfgoedreflex in dit beleidsdomein aan te wakkeren.

Het Firmament werd gevraagd om deel te nemen aan een onderzoek naar Topstukken van het podiumkunstenerfgoed, gevoerd door de Universiteit van Antwerpen, in opdracht van de Vlaamse overheid (Topstukkendecreet). Het Firmament woonde de startvergadering bij op 8/5 en de vervolgvergadering op 14/8. In tussentijd organiseerde Het Firmament op 3/7 een expertenmeeting over de topstukken in het figurentheatererfgoed zodat ook deze deeldiscipline meegenomen werd in het uiteindelijke voorstel voor de Topstukkenraad. Het Firmament leverde een wezenlijke bijdrage aan het eindrapport. Daarnaast pleegde Het Firmament in 2012 overleg met Katie Verstockt (30/1, freelance dansjournaliste verbonden aan diverse hogescholen en universiteiten), Karel Van Haesebrouck (RITS – 16/2), dr. Bruno Forment (VUB – 22/5), dr. Thomas Crombez (UA – 1/10). Thomas Crombez werd in 2012 lid van de Algemene vergadering van Het Firmament. Daarnaast heeft Het Firmament geregeld contact met Chris Van Goethem (RITS) en Ronald Geerts (VUB). Dominique Temmerman (HUBrussel) is al verscheidene jaren lid van de Algemene vergadering van Het Firmament. Tot slot onderhield Het Firmament nauwe contacten met Prof.dr.Frank Scheelings (VUB, archivistiek). Door stageplaatsten aan te bieden bij Het Firmament, bouwt Het Firmament goede contacten uit met universiteiten en hogescholen. Tot slot bracht de onderzoeksmedewerker Staf Vos zijn doctoraat behaald aan de K.U.Leuven in boekvorm uit. De publicatie Dans in België 1890-1940 werd voorgesteld op de boekenbeurs op 6/11. Via zijn website www.dansgeschiedenis.be promoot hij dansgeschiedenis bij historici en theaterwetenschappers.


16

OD 4.3 Hiertoe heeft Het Firmament haar visie en expertiserol afgestemd met FARO, andere landelijke expertisecentra, organisaties voor volkscultuur en relevante collectiebeherende cultureel-erfgoedorganisaties binnen het cultureel-erfgoedveld. Actie 1: Actie 2:

vergaderingen Cultureel-Erfgoedoverleg Het Firmament is lid van het Cultureel-Erfgoedoverleg waarin alle organisaties erkend binnen het CultureelErfgoeddecreet vertegenwoordigd zijn onder meer met het oog op optimale afstemming. overleg FARO Het Firmament pleegt in 2012 minstens tweemaal overleg met FARO om bepaalde acties en strategieën af te toetsen en af te stemmen.

Voor een overzicht van de overlegmomenten, verwijzen we naar de bijlagen. OD 4.4 Hiertoe heeft Het Firmament een complementaire werking uitgebouwd met het Vlaams Theater Instituut, het Forum voor Amateurkunsten (OPENDOEK en Danspunt) en Resonant. Deze organisaties fungeren als preferentiële partners in het expertisenetwerk van het cultureel erfgoed van de podiumkunsten. Actie 1: Actie 2:

overleg VTi, Forum voor amateurkunsten (OPENDOEK en Danspunt) en Resonant Het Firmament pleegt in 2012 minstens eenmaal overleg respectievelijk met VTi, Forum voor Amateurkunsten (OPENDOEK en Danspunt) en Resonant om te komen tot een complementaire werking. stuurgroep OPENDOEK/Figurentheater Veerle Wallebroek van Het Firmament zetelt in de stuurgroep OPENDOEK/Figurentheater om de werking af te stemmen en een duurzaam beleid over figurentheater te ondersteunen en verder uit te bouwen.

Voor een overzicht van de overlegmomenten vermeld bij actie 1 en 2, verwijzen we naar de bijlagen. Actie 3:

samenwerking met OPENDOEK op het vlak van de forumdag en van workshops Het Firmament continueert en evalueert de samenwerking met OPENDOEK op het vlak van de forumdag en van workshops.

Het Forum voor figurentheater werd in 2012 voor de eerste keer in nauwe samenwerking (organisatorisch en financieel) georganiseerd met OPENDOEK. Alle leden van OPENDOEK krijgen ook korting op de workshops. OPENDOEK betaalt het reductietarief terug aan Het Firmament. Actie 4:

-

Vertegenwoordigers van de partners in de bestuursorganen van Het Firmament en in de stuurgroep Vertegenwoordigers van de preferentiële partners worden opgenomen in de bestuursorganen van Het Firmament en in de stuurgroep van het onderzoek.

VTi (Bart Magnus): Algemene vergadering en stuurgroep ‘Labo Mechelen’ OPENDOEK (Bernard Soenens): stuurgroep ‘Labo Mechelen’ Danspunt (Ton Schipper): stuurgroep ‘Labo Mechelen’ Forum voor amateurkunsten (Luk Verschueren, voorzitter): Algemene vergadering. De medewerkers van het Forum voor Amateurkunsten volgen de stuurgroep ‘Labo Mechelen’ van op afstand. Resonant (Klaas Jaap van der Meijden): stuurgroep ‘Labo Mechelen’


17

OD 4.5 Hiertoe heeft Het Firmament een gemeenschapsvormende rol gespeeld en heeft het op die manier bijgedragen tot dialoog en samenwerking binnen en buiten het veld van het erfgoed van de podiumkunsten. Het heeft een platform gecreëerd waar de verschillende groepen, gemeenschappen en individuen van de cultureel-erfgoedgemeenschap van de podiumkunsten elkaar kunnen ontmoeten. Actie 1: Actie 2: Actie 3:

een algemene netwerkstrategie Om op een zo efficiënt mogelijke manier een netwerk uit te bouwen in het verbrede veld van theater en dans, ontwikkelt Het Firmament een algemene netwerkstrategie (i.s.m. FARO). uitvoering van de netwerkstrategie Het Firmament start met de uitvoering van de netwerkstrategie. onderzoek van een student Cultuurmanagement (AMS) Het Firmament begeleidt een onderzoek van een student Cultuurmanagement (AMS) naar de positionering en het netwerk van Het Firmament in het verbrede veld.

Stien Vantomme (Cultuurmanagement, AMS) werkte tijdens het academiejaar 2011-2012 als eindwerk een netwerkstrategie uit voor Het Firmament. Deze zal in 2013 eventueel verder ingezet worden om toegepast te worden op de uitbreiding van het netwerk van Het Firmament. In afwachting heeft Het Firmament sowieso haar netwerk al enorm uitgebreid via tal van informele en formele contacten (zie OD 2.0 en SD 4). Actie 4:

nieuwe leden Algemene vergadering Het Firmament breidt zijn bestuursorganen uit met nieuwe leden uit het brede veld van de podiumkunsten of met een specifieke expertise en zet de Algemene Vergadering in als platform voor ontmoeting en discussie over bepaalde thema’s.

Globale thema’s over de omgang met het podiumkunstenerfgoed worden voorgelegd op de Algemene vergadering van Het Firmament. Op basis van de bijeenkomsten van de Algemene vergadering, de stuurgroep en de resultaten van de nodenbevraging, wordt een visie ontwikkeld over het belang van de zorg voor het erfgoed van de podiumkunsten en een draagvlak hieromtrent gecreëerd. Deze breed gedragen visie vormt de basis voor verdere sensibilisering en communicatie. De Algemene vergadering werd in 2012 uitgebreid met experts uit het podiumkunstenen erfgoedveld om het in te zetten als denktank en draagvlak, eerder dan een louter formeel orgaan. Door de vele formele en informele contacten slaagde Het Firmament er in 2012 in om de Algemene vergadering uit te breiden met 10 nieuwe leden: -

Thomas Crombez (postdoctoraal onderzoeker Universiteit Antwerpen – departement Letterkunde, docent Artesis Hogeschool Antwerpen) Els De Bodt (coördinator Theaterfestival) Michael De Cock (directeur ’t Arsenaal, acteur, regisseur, auteur) Erwin Jans (dramaturg Toneelhuis, docent K.U.Leuven en Artesis Hogeschool Antwerpen, redacteur, publicist) Bart Magnus (Vlaams Theater Instituut, coördinatie documentatie) Kristof Michiels (digitaal strateeg M HKA, docent KHLim-PHL, webdesigner) Rebecca Schoeters (depotconsulent Provincie Vlaams-Brabant) Leen van Dijck (directeur Letterenhuis) Luk Verschueren (voorzitter Forum voor amateurkunsten, adjunct-secretaris ACW, voorzitter SARCAlgemene Raad) Eva Wittocx (curator Museum M)


18

De Algemene vergadering kwam twee maal bij elkaar op 16/6 en 29/10. Onderstaande thema’s stonden onder meer op de agenda: -

Uitbouwen dienstverlening m.b.t. podiumkunstenerfgoed Aanpak ontwikkeling methode om het veld van het cultureel erfgoed van de podiumkunsten op een uniforme wijze in kaart te brengen, inclusief de noden en behoeften Wat is het cultureel erfgoed van de podiumkunsten? Actie 5:

samenwerking reflectiemoment Theaterfestival Waar mogelijk werkt Het Firmament mee aan een reflectiemoment georganiseerd door VTi tijdens het Theaterfestival (augustus 2012) n.a.v. de laatste editie van Toneelstof. In dialoog met het veld worden ideeën afgetoetst over het erfgoed van de podiumkunsten om op termijn een gemeenschappelijke visie hieromtrent te ontwikkelen.

Het Theaterfestival en het Vlaams Theater Instituut besloten om uiteindelijk geen reflectiemoment te organiseren tijdens het festival. Actie 6:

de gelegde contacten, aanwezigheid op evenementen Aan de hand van individuele contacten, overlegmomenten, aanwezigheid op sectorevenementen, sensibiliseert Het Firmament het veld van de podiumkunsten over het belang van de borging van het cultureel erfgoed van de podiumkunsten en zorgt het via deze weg voor dialoog en samenwerking.

Zie bijlage (OD 2.1 en SD 4) voor een overzicht van alle gelegde contacten, aanwezigheid op evenementen, etc. OD 4.6 Hiertoe heeft Het Firmament zich ingeschakeld in een internationaal netwerk van erfgoed en podiumkunsten om actief mee te werken aan kennis- en expertisedeling met het buitenland. Actie 1:

de gelegde contacten, het lidmaatschap van internationale organisaties Op basis van de algemene netwerkstrategie legt Het Firmament nieuwe contacten in het internationale veld van het erfgoed van de podiumkunsten en maakt het zich lid van relevante internationale organisaties om op de hoogte te zijn van de ontwikkelingen op internationaal niveau.

Gezien de opstartfase waarin Het Firmament zich in 2012 bevond, zijn er vooral veel verkennende gesprekken gevoerd met personen en organisaties in Vlaanderen en Brussel. Daar werd regelmatig verwezen naar interessante aanknopingspunten in het buitenland. Sowieso was Het Firmament al lid van SIBMAS (International Association of Libraries and Museums of the Performing Arts) en heeft Het Firmament tal van internationale contacten in het kader van de figurentheaterwerking. In 2013 – in de fase van expertiseopbouw – zal hier verder op ingezet worden. Actie 2:

opmaak van een adviesrappport Het Firmament verwierf in 2009 de accreditatie van UNESCO om internationale dossiers m.b.t. een aanvraag om figurentheatererfgoed op de “representatieve lijst van immaterieel cultureel erfgoed van de mensheid” (UNESCO, 2001) op te nemen, te beoordelen. Indien UNESCO Het Firmament in 2012 contacteert om een dossier te behandelen, zal Het Firmament deze aanvragen ter harte nemen. Het Firmament volgt verder de ontwikkelingen bij UNESCO en andere instanties op m.b.t. immaterieel en roerend erfgoed.

Het Firmament werd in 2012 niet gecontacteerd om een dossier te behandelen. Actie 3:

het bijwonen van de UNIMA-vergaderingen en het congres Veerle Wallebroek is bestuurslid en Belgisch vertegenwoordiger van UNIMA. UNIMA is de internationale overkoepelende organisatie voor figurentheater waarvan de Vlaamse afdeling ondergebracht is bij OPENDOEK. Ze neemt deel aan het UNIMA-congres in Chengdu (China) van 27 mei tot en met 3 juni 2012 en zet UNIMA als kanaal in om het figurentheatererfgoed op de internationale agenda te plaatsen.


19

Het Firmament nam deel aan de Algemene vergadering van UNIMA op 7/2 en aan de UNIMA-dag in Tubize op 1/11. Door omstandigheden kon Het Firmament niet deelnemen aan het congres in China en werd vanuit OPENDOEK iemand anders afgevaardigd.


20

SD 5

Het Firmament heeft de opgebouwde kennis en expertise op het vlak van figurentheater verduurzaamd.

OD 5.1 Hiertoe heeft Het Firmament een structurele oplossing gezocht voor de waardevolle collectie. Actie 1:

de plaatsing van de kasten In afwachting van een structurele oplossing voor de collectie, investeert Het Firmament in eenvoudige kasten om de collectie veilig te kunnen bewaren. Het Firmament zoekt hiervoor partners als beschutte werkplaatsen of de Technische Scholen Mechelen (TSM).

Gezien het maatwerk en de specifieke vereisten op het vlak van behoud en beheer en materiaalkeuze, werd ervoor geopteerd om samen te werken met een professionele schrijnwerker. In overleg met een aantal poppenspelers werd een kastontwerp gemaakt dat in 2012 in productie ging en waarvan de eerste kast in het voorjaar van 2013 geplaatst zal worden. Zo kan Het Firmament een voorbeeldfunctie opnemen in het bewaren van de eigen collectie. Daarnaast werd in het kader van ‘Zuiddag’ (18/10) waarop Vlaamse en Brusselse scholieren jaarlijks tijdens de schooluren één dag werken en hun loon afstaan aan een jongerenproject in het Zuiden, de collectie grondig op orde gezet en de bewaring ervan verbeterd. Actie 2:

de gemaakte bruikleenafspraken Naar aanleiding van opdracht van de Vlaamse overheid aan Het Firmament om de collectie van Theater Taptoe te beheren, onderzoekt Het Firmament hoe delen van de collectie structureel in bruikleen gegeven kunnen worden aan andere organisaties om ze te kunnen tonen aan een publiek.

Gezien de collectie nog volop reist in binnen- en buitenland in het kader van de overzichtstentoonstelling ‘Kopstukken’, zijn er alvast informele afspraken gemaakt door Luk De Bruyker, de bezieler van Taptoe, maar zijn de poppen voorlopig nog niet verspreid over de verschillende bruikleennemers. Actie 3:

de masterproef van de student Cultuurmanagement Het Firmament begeleidt een student Cultuurmanagement (AMS) in een onderzoek naar de haalbaarheid van een museale werking rond figurentheater.

Veerle Claes, studente Cultuurmanagement aan de AMS, leverde haar eindwerk over dit onderwerp af in augustus 2012. OD 5.2 Hiertoe heeft Het Firmament gezorgd voor een structurele verankering van vorming en opleiding over figurentheater om de overdracht ervan te garanderen naar volgende generaties. Actie 1: de contacten met mogelijke partners Het Firmament gaat op zoek naar een structurele partner om de scholenwerking voor lagere scholen in de Brusselpoort verder uit te bouwen. Ter voorbereiding van de zoektocht naar mogelijke partners werd in navolging van een aantal testcases in 2011 een scholenwerking in de Brusselpoort verder geëvalueerd na een kinderworkshop op 24/4 met 40 kinderen uit de lagere school. Op basis van het concept ‘De Krantenman’ van docent Peter Lein, maakten de kinderen kennis met verschillende aspecten van figurentheater (spelen maaktechnieken). Na het traject met testcases in 2011 en deze workshop stelden we vast dat er verschillende moeilijkheden zijn om structureel een scholenwerking uit te bouwen in de Brusselpoort omwille van de locatie. De moeilijke bereikbaarheid van de Brusselpoort op een rondpunt op de drukste verkeersas rond Mechelen is het eerste pijnpunt. Maar het monument zelf is onvoldoende voorzien op HET FIRMAMENT vzw - Jaarverslag 2012

21

kinderen, met gevaarlijke trappen en een zolderruimte die niet geïsoleerd is. Wel is Het Firmament gestart met te onderzoeken hoe de figurentheatergame educatief voldoende omkaderd kan worden om in te zetten in het onderwijs. Studenten van de Lessius hogeschool werken in het academiejaar 2012-2013 een pakket uit. In 2013 zal dan verder onderzocht hoe dit werkelijk aangeboden kan worden aan scholen. In dit kader was de deelname van Het Firmament aan het ‘Lokaal Overlegplatform Cultuureducatie Mechelen en regio’ (6/3, 25/4, 20/9) alvast zeer zinvol gezien de aanwezigheid van het Onderwijs Overleg Mechelen (OOM) en andere educatieve partners. Actie 2:

het plaatsvinden van de workshops In afwachting van een verankering van de workshops figurentheater continueert en evalueert Het Firmament de samenwerking met OPENDOEK en organiseert het in 2012 minstens vier workshops (17 dagen), waaronder ‘Jonge Helden’ voor kinderen (20 tot 24 februari, Mechelen – o.l.v. Jelle Van Rossem), ‘Kompas’, een spelworkshop voor beginners (3, 10, 17, 24 en 31 maart 2012, Mechelen – o.l.v. Bob Selderslaghs), ‘Papier Hier’ (12 en 13 mei 2012, Antwerpen – o.l.v. Chris Snik en Peter Devolder), een maakworkshop voor beginners en gevorderden, en een masterclass voor professionele kunstenaars (10 tot 14 september 2012, locatie te bepalen – o.l.v. Gavin Glover, UK).

De workshops werden zoals gepland gerealiseerd: - Jonge Helden: 20 tem 24 februari olv Jelle Van Rossem & Griet Herssens, Lamot, Mechelen: 19 deelnemers - Kompas (3, 10 ,17, 24 & 31 maart 2012, olv Bob Selderslaghs, Lamot, Mechelen): 13 deelnemers - Papier Hier! (12 & 13 mei 2012, olv Chris Snik & Peter Devolder, Atelier Peter Devolder, Antwerpen): 6 deelnemers - Masterclass (10 tem 14 september 2012, olv Gavin Glover (UK), Tinnenpot, Gent): 8 deelnemers - Poppen op school (17 & 18 november 2012, olv Joost Van den Branden (Theater Tieret) en Gert Dupont (Theater FroeFroe, Lamot, Mechelen): 11 deelnemers In 2013 zet Het Firmament in op de zoektocht naar een structurele verankering van de workshops in een andere organisatie. De verankering is een noodzaak omdat er verder geen opleiding bestaat in Vlaanderen over figurentheater. Ze dragen bij tot de landelijke verspreiding van kennis en expertise van de spelen maaktechnieken van figurentheater bij verschillende doelpublieken en dragen zo bij tot het behoud - de safeguarding - van de immateriële aspecten van het figurentheatererfgoed, namelijk de spelen/of maaktechnieken van poppen- en figurentheater. Actie 3:

het overleg met de academie in Mechelen Het Firmament pleegt overleg met de academie in Mechelen om de mogelijkheden te bekijken voor de integratie van een figurentheatermodule in de opleiding binnen het Deeltijds Kunstonderwijs.

Deze actie werd uitgesteld naar 2013 om in dat jaar een globale strategie op te stellen over de verduurzaming van een aantal aspecten van de figurentheaterwerking. Actie 4:

het plaatsvinden van de workshops op aanvraag Op vraag van andere organisaties realiseert Het Firmament verschillende workshopconcepten op maat. Deze workshops vinden plaats op verschillende locaties in Vlaanderen en worden ingericht door verschillende organisaties (cultuurcentra, scholen, enz.). Ze dragen bij tot de landelijke verspreiding van kennis en expertise van de spelen maaktechnieken van figurentheater bij verschillende doelpublieken gaande van kinderen en volwassenen, tot minder evidente doelgroepen, en dragen zo bij tot het behoud - de safeguarding - van de immateriële aspecten van het figurentheatererfgoed, namelijk de spelen/of maaktechnieken van poppen- en figurentheater. De uitkoopsom van workshops op aanvraag zorgt voor extra inkomsten.

Het Firmament realiseerde volgende workshops op aanvraag: - Organisatie figurentheaterworkshop ikv Erfgoeddag 22/4: ‘Helden & hun stad’ olv Jelle Van Rossem voor het NTGent - Organisatie figurentheaterworkshop ikv Erfgoeddag 22/4: ‘Groentenridders maken’ olv Jeroen Boesmans in het Stedelijk museum Aalst


22

-

Aanwezigheid op wijkfeest ‘Hallo Heihoek’ op 9/06/2012: rondgang levensgrote Alice-pop, bestuurd door 5 vrijwilligers, onder begeleiding van Paul Contryn Workshop schimmentheater olv Lieve Van Vlierberghe, 22 november 2012, Antwerpen

Vanaf december biedt Het Firmament deze dienst niet langer aan gezien de tijdsinvestering, maar geven we wel contactgegevens door van docenten om er zeker van te zijn dergelijke activiteiten wel nog kunnen plaatsvinden, maar dan zonder verdere coördinatie van Het Firmament. OD 5.3 Hiertoe heeft Het Firmament de noden en behoeften zoals die door het haalbaarheidsonderzoek (2005-2009) gedetecteerd werden, opgevolgd. NOOD AAN EEN AANSPREEKPUNT VOOR FIGURENTHEATER Actie 1: de behandelde vragen Het Firmament behandelt binnenkomende vragen met betrekking tot figurentheater en adviseert en verwijst door waar mogelijk.

Het Firmament gaf in 2012 advies over de volgende vragen over figurentheater: - Universiteit Antwerpen: Deelname onderzoek UA naar de topstukken van het theatererfgoed, en meer specifiek binnen figurentheater - Domein Bokrijk: advies over wat de rol was van figurentheater op stedelijke kermissen in Vlaanderen eind 19e - begin 20e eeuw, en welke groepen dit vandaag kunnen brengen in het kader van de Winteravonden die Bokrijk ging organiseren rond dit thema. - Cultuurcentrum Herentals: mogelijkheden tot samenwerking voor een tentoonstelling over figurentheater (overleg met Nick Verhoeven, cultuurbeleidscoördinator, op 18/1). Wegens de transitie van Het Firmament van figurentheatererfgoed naar de podiumkunsten, voorstel afgewezen omwille van tijdelijke andere prioriteiten - Erfgoedcel Aalst: advies over de aanpak van een documentaire over Aalsters poppentheater. Overleg in Aalst op 19/7 en nadien regelmatig contact per mail over het scenario. De documentaire staat uiteindelijk op het programma van het Forum voor figurentheater op 1 april 2013. - Brugse musea: advies over de aanpak van een grootschalig project over het erfgoed en de geschiedenis van het Brugs poppentheater Den Uyl. In de jaren 1940 genoot dit gezelschap de reputatie van één van de meest vooruitstrevende en best uitgeruste poppentheaters van Vlaanderen. Het Bruggemuseum bezit nog alle originele poppen, decors, technische uitrusting en speelteksten van Den Uyl. Drie oud-poppenspelers werden geïnterviewd. Het Firmament gaf advies bij het documenteren van al deze materiële en immateriële getuigenissen. - Documentatiecentrum voor Streekgeschiedenis dr. Maurits Gysseling (DSMG): Het Firmament (vertegenwoordigd door Dieter Vanoutrive van de raad van bestuur) werkte actief mee aan de tentoonstelling rond mime- en poppenspeler MAJ Hoste, georganiseerd door het DSMG door tekstmateriaal over figurentheater aan te leveren, ontbrekende archiefstukken aan te vullen (uit het archief van Poppentheater Pedrolino) en door tentoonstellingsmateriaal uit te lenen. Een marionet uit de collectie van Het Firmament werd hergebruikt in een voorstelling over het leven van MAJ Hoste. Dieter Vanoutrive woonde een 10-tal vergaderingen bij van de werkgroep in 2012. - Diverse actoren: contactgegevens van docenten voor workshops en gezelschappen. NOOD AAN OPLEIDING Zie 5.2


23

NOOD AAN REGISTRATIE Actie 2: de afwerking van de registratie van de collectie Het Firmament werkt de registratie en digitalisering van de eigen collectie af.

Op 2/3 organiseerde Het Firmament een heuse registratiedag voor de collectie Poppentheater Nele. Dit onder leiding van Dieter Vanoutrive die de collectie door en door kent en noodzakelijk is om de collectie te beschrijven. Daarnaast werd de expertise verder opgebouwd over standaarden van duurzame digitale bewaring en ontsluiting. In 2013 zal de registratie van de collectie van Het Firmament volledig afgerond worden en zal de opgebouwde expertise op dit vlak ingezet kunnen worden in het onderzoekstraject ‘Labo Mechelen’. Actie 3:

opname nieuwe collecties in Archiefbank Wanneer nieuwe figurentheatercollecties ontdekt worden die in 2009 nog niet gekend waren, worden deze op collectieniveau beschreven en opgenomen in Archiefbank Vlaanderen, indien relevant. Dit steeds op basis van de figurentheaterthesaurus die Het Firmament in 2008 heeft ontwikkeld.

In het kader van de stage van Tine Wyers over het project ‘Cultuur en collaboratie’ werd een aantal nieuwe collecties ontdekt uit de periode 1930 – 1950. Door tijdsgebrek konden deze echter niet opgenomen worden in Archiefbank. Actie 4:

de afgewerkte registratie van de collectie van Theater Taptoe Op vraag van de Vlaamse overheid begeleidt Het Firmament Theater Taptoe bij de afwerking van de registratie van hun collectie.

Gezien de collectie nog volop reist in binnen- en buitenland in het kader van de overzichtstentoonstelling ‘Kopstukken’, kon de registratie nog niet verder afgewerkt worden. Dit wordt opnieuw opgepikt in 2013. NOOD AAN DYNAMISCHE OMGANG MET FIGURENTHEATERERFGOED Actie 5: de afgewerkte demoversie van de figurentheatergame Het Firmament rondt het traject af om een game te ontwikkelen over figurentheater, geïnitieerd door de Universiteit van Hasselt en andere (onderwijs)instellingen uit Limburg en Vlaams-Brabant. Een good practice over de inzetbaarheid van figurentheater in andere sectoren, erfgoededucatie en het actualiseren van en dynamisch omgaan met erfgoed.

Het globale project GameHUB waarbinnen drie erfgoedgames ontwikkeld werden, werd op 24/4 feestelijk afgerond in C-Mine in Genk wat op een enorme belangstelling kon rekenen van media en publiek. Vele deelnemers testten de de demoversie van de figurentheatergame ‘Wireless Puppetry’ uit en Het Firmament gaf zelf een presentatie over de mogelijkheden van de combinatie tussen figurentheatererfgoed en gaming. Later op het jaar organiseerde FARO een tweede editie van de conferentie ‘Erfgoed & Games – level 2’ (29/11) waarop Het Firmament de figurentheatergame aan de erfgoedsector mocht voorstellen. In de loop van 2012 verspreidde het Vlaams Audiovisueel Fonds (VAF) een oproep om de ontwikkeling van serious games te ondersteunen. De figurentheatergame ‘Wireless Puppetry’ is momenteel een demoversie en geen afgewerkt product. Deze oproep bood dan ook enorme mogelijkheden om de game verder te onwikkelen tot een volwaardige game die ingezet kan worden voor allerlei doelgroepen. Het dossier werd vanaf eind 2012 voorbereid om op 4 februari 2013 in te dienen. In afwachting van een mogelijke honorering van het fonds, gaven we twee studenten van de lerarenopleiding (Lessius Mechelen) de opdracht om een educatief pakket te ontwikkelen die de game in een klascontext moet omkaderen. Dit pakket zal in het voorjaar van 2013 afgewerkt worden. Ook in 2012 werd Het Firmament al gecontacteerd om de game te presenteren op de Algemene vergadering van Aviama (International Association of puppet-friendly cities) in september 2013 en was er ook interesse van het Institut International de la Marionnette (Charleville-Mézières, FR) om meer te weten over dit project. In het geval van honorering door het Vlaams Audiovisueel Fonds zal er ook een reisversie voorzien worden voor internationale bruiklenen van de game.


24

NOOD AAN PROMOTIE Actie 6: het ingediende dossier voor de Inventaris Vlaanderen Het Firmament dient een aanvraag in om traditionele vormen van poppenspel in Vlaanderen te laten opnemen op de Inventaris Vlaanderen voor Immaterieel Cultureel Erfgoed.

In de loop van het jaar was Het Firmament genoodzaakt om duidelijke prioriteiten te stellen. Dit dossier werd dan ook voor onbepaalde tijd uitgesteld. Actie 7:

de feedback van Het Firmament Het Firmament draagt bij aan de uitbouw van de website www.figurentheatervlaanderen.be, een initiatief van OPENDOEK/Figurentheater.

OPENDOEK heeft de vernieuwing van de website uitgesteld naar 2013. NOOD AAN ONTSLUITING Actie 8: het bijwonen van de vergaderingen Het Firmament onderzoekt de mogelijkheden om het project ‘Portail des arts de la marionnette’ (PAM), een portaalsite over figurentheater in Frankrijk, uit te breiden naar Vlaanderen, dit in samenwerking met VTi, OPENDOEK, Packed en verschillende andere partners uit Vlaanderen.

Het Firmament was aanwezig op de vergaderingen van 28/6 en 6/9 in het Centre de la Marionnette in Doornik. Het is de bedoeling om op termijn de Franse portaalsite uit te breiden, onder meer nar België. Het centrum is momenteel de trekker voor wat betreft het Waalse luik van het Belgische figurentheaterverhaal. Idealiter is Het Firmament initiator voor het Vlaamse deel. Dit vergt een grote tijdsinvestering om gezelschappen actief hierrond te sensibiliseren omdat er ook een financiële bijdrage verwacht wordt. Gezien de verbreding van de werking van Het Firmament en de inzet op dit brede terrein in 2012 kon Het Firmament hier voorlopig niet verder in investeren zoals de Waalse partner dat momenteel doet. Het Firmament zal dan ook in 2013 de middelen zoeken om een projectmedewerker aan te werven. Want deze portaalsite is het middel bij uitstek om een aantal aspecten van de opgebouwde figurentheaterwerking te verduurzamen voor wat betreft ontsluiting van collecties, promotie, gemeenschapsvorming, etc. Actie 9:

de programmering van de tentoonstelling in Tallinn, Estland Het Firmament onderhoudt de contacten met het figurentheatercentrum in Tallinn, Estland (NUKU) en onderzoekt hoe de tentoonstelling over Theater Taptoe uit Gent (2011) naar Tallinn kan reizen, dit in samenwerking met de stad Gent en de ambassadeurs van Vlaanderen en Estland.

De Vlaamse vertegenwoordiger van de Belgische Ambassade in de Baltische staten (Koen Haeverbeke) en Stad Gent (Bart Doucet, cultuurbeleidscoördinator) contacteerden Het Firmament om een nauwe samenwerking op te starten tussen Vlaanderen en Estland (de hoofdstad Tallin is de thuishaven van het NUKU, een vooruitstrevend figurentheatercentrum) op het vlak van figurentheater. Dit naar aanleiding van het bezoek van Veerle Wallebroek aan het NUKU in 2011. Overleg op 10/2 en 20/7 leidde tot de programmering van de overzichtstentoonstelling ‘Kopstukken’ van Theater Taptoe in het NUKU in het najaar van 2012. Actie 10: de bruikleenaanvragen Wanneer Het Firmament aanvragen tot bruiklenen ontvangt voor objecten uit haar eigen collectie, wordt hier zoveel mogelijk ingespeeld.

Het Firmament werd in 2012 gecontacteerd voor drie bruiklenen uit de collectie, door Das Aubsburger Poppentheater (DU), Woestijnvis en de Stadsbibliotheek van Gent (zie bijlage voor een overzicht). Daarnaast waren er twee vragen om de collectie te bezichtigen, uit Oostenrijk (Andreas Morits, gezelschap Lilarum) op 18/3 en een rondleiding op vraag van het Wijkcomité Nieuwe Capucienenstraat op 25/3.


25

NOOD AAN DEPOTRUIMTE Actie 11: het signaleren van de noden Het Firmament volgt de ontwikkelingen over depotbeleid op en dit op het niveau van de Vlaamse provincies die hiervoor bevoegd zijn. Ze signaleert waar mogelijk de depotnoden die blootgelegd werden voor figurentheater en voor het volledige veld van de podiumkunsten (theater en dans). Actie 12: mogelijke noodaankopen Het Firmament houdt zich stand-by voor mogelijke noodaankopen van figurentheatercollecties die door omstandigheden (bv. overlijden) verloren dreigen te gaan.

Door de aanwezigheid op het Cultureel-erfgoedoverleg blijft Veerle Wallebroek op de hoogte van de ontwikkelingen op het vlak van depotbeleid. Dit stond ook expliciet op de agenda van een van de vergaderingen. Daarnaast was Het Firmament op 15/6 aanwezig op de studiedag over het ‘Depotonderzoek’ van de Provincie Antwerpen in Lamot, Mechelen en op 12/10 op de werksessie rond ‘Cardsorting’ voor de website provinciaal depotbeleid www.depotwijzer.be in Brussel waar telkens werd gewezen op de noden in het podiumkunstenveld, waaronder figurentheater. Het Firmament werd niet gecontacteerd voor noodaankopen. NOOD AAN ONTMOETING EN PLATFORM Actie 13: het plaatsvinden van het Forum voor figurentheater Het Firmament organiseert het jaarlijkse Forum voor figurentheater op 9 april 2012, voortaan in samenwerking met OPENDOEK als volwaardige partner. Aan de hand van deze ontmoetingsdag wordt de erfgoedreflex in het figurentheaterveld verder aangescherpt en kunnen poppenspelers elkaar ontmoeten.

Het Forum voor figurentheater vond plaats op (Paas)maandag 9 april in Erfgoedcentrum Lamot. 61 deelnemers volgden verschillende presentaties, konden genieten van een aantal voorstellingen en kregen de kans bij te praten en te netwerken. Actie 14: de organisatie van de workshops Het Firmament organiseert workshops figurentheater i.s.m. OPENDOEK, niet enkel voor het vrijwaren van de immateriële aspecten van het figurentheatererfgoed, maar ook als instrument om netwerking en sensibilisering te bevorderen.

Zie OD 5.2 NOOD AAN ONDERZOEK Actie 15: het ingediende eindrapport Ondersteund door een projectsubsidie van de provincie Antwerpen voert een student theaterwetenschappen als stage bij Het Firmament een deel van het vooronderzoek van het tentoonstellingsproject ‘Cultuur en collaboratie in Vlaanderen (1930-1950). Figurentheater en de Mechelse Cultuurdagen’ (werktitel) onder begeleiding van de curator, Nico Wouters (UA).

Tine Wyers, studente Theaterwetenschappen aan de Universiteit van Gent, bracht in 2012 zoveel mogelijk collecties en getuigen in kaart die belangrijk zijn voor figurentheater in de periode 1930-1950. Na het afronden van haar stage werd ze nog verder als jobstudent geëngageerd. Het eindrapport werd in september 2012 ingediend ter verantwoording van de projectsubsidie van de Provincie Antwerpen, dit alles onder begeleiding van Nico Wouters, op dat moment curator van het toekomstige tentoonstellingsproject (zie bijlage voor het eindrapport). Op 16/10 en 22/11 werd hierover overlegd met Nico Wouters. Actie 16: de ingediende bachelorproef Het Firmament begeleidt de bachelorproef van een student uit de Lerarenopleiding (Lessius Mechelen) over de ontwikkeling van een aantal workshopconcepten voor kinderen.

Stagiaire Karen Somers ontwikkelde een workshop bekpoppen voor de 1e en 2e graad lager onderwijs, inclusief lesmap, wat de inhoud was van haar bachelorproef.


26

Actie 17: de gelanceerde oproepen Het Firmament lanceert oproepen om stagiairs te engageren en om te ijveren voor masterproefonderwerpen over verschillende aspecten van het cultureel erfgoed van figurentheater.

Eind augustus weden verschillende stageoproepen verspreid. Actie 18: de vragen om de bibliotheek te raadplegen Het Firmament stelt haar eigen bibliotheek ter beschikking van studenten en onderzoekers.

Het Firmament kreeg een 5-tal aanvragen om de bibliotheek te raadplegen, maar jammer genoeg is er in de Brusselpoort nog geen oplossing gevonden om deze te kunnen installeren waardoor het nog niet mogelijk is om de bibliotheek te raadplegen.


27

SD 6

Het Firmament heeft een beleid geconcretiseerd op vlak van duurzaamheid en maatschappelijke en culturele diversiteit binnen de eigen organisatie.

OD 6.1 Hiertoe heeft Het Firmament bijzondere aandacht gehad voor een maatschappelijk en cultureel diverse samenstelling van het personeelsbestand en de raad van bestuur en heeft activiteiten rond diversiteit opgezet. Bovendien heeft Het Firmament zich geëngageerd om proactief vorm te geven aan acties die vervat zitten in het Vlaams Actieplan Armoedebestrijding en die betrekking hebben op hun doelstellingen. Actie 1:

de organisatie van het schimmenspel Het Firmament initieert een samenwerking tussen verschillende socio-culturele en erfgoedorganisaties (o.m. Erfgoedcel Mechelen, Dienst Diversiteit stad Mechelen, buurtcomité Heihoek, De Keeting, Mozaïek, Wijkhuis Centrum) om in navolging van het schimmenspel in 2010 tussen de torens van de Brusselpoort een duurzaam project uit te werken om figurentheater als middel in te zetten om interculturele communicatie te bevorderen en een dynamische omgang met erfgoed te stimuleren.

Zie OD 2.2 Actie 2:

nieuwe leden Algemene vergadering volgens diversiteitsprincipe Het Firmament breidt zijn bestuursorganen uit met nieuwe leden uit het brede veld van de podiumkunsten en houdt hierbij rekening met het diversiteitsprincipe.

In de zoektocht naar nieuwe leden voor de Algemene vergadering, hield Het Firmament rekening met het diversiteitsprincipe. Voorlopig werd er jammer genoeg niemand geëngageerd die voldoet aan deze criteria. Actie 3:

de organisatie van ‘ZOeM speelt’ Het Firmament initieert voor het derde jaar op rij het project ‘ZOeM speelt’ i.s.m. het Cultuurcentrum van Beveren, een uniek project voor gezinnen waarvan één (of meer) kinderen een functiebeperking heeft en waarbij figurentheater ingezet wordt als instrument op een specifieke doelgroep te bereiken.

Ondanks het succes van de vorige jaren hervormde de organisator (Cultuurcentrum Beveren) het concept van ‘Zoem speelt’ waardoor er geen ruimte meer was voor een figurentheaterworkshop voor kinderen met een functiebeperking. OD 6.2 Hiertoe heeft Het Firmament in zijn werking de basisprincipes van duurzaamheid en ecologisch bewustzijn ingebouwd. Dit behelst onder meer constante aandacht voor de ecologische impact van de werking. Het behelst ook een duurzame werking, met kennisborging naast kennisdeling. In dit kader heeft Het Firmament er ook voor gezorgd dat de omgang met gedigitaliseerd of digital born cultureel erfgoed van de podiumkunsten op een duurzame manier is verlopen. Teneinde de digitale gegevens blijvend toegankelijk te maken, heeft Het Firmament bij de creatie van de bestanden standaarden toegepast met het oog op de archivering (duurzame opslag), de ontsluiting als de uitwisseling van digitale collecties. CEST (Cultureel ErfgoedStandaarden Toolbox) is een dynamisch instrument om praktijkgerichte ondersteuning te voorzien bij het gebruik van standaarden. Het Firmament heeft voor hun digitaliseringsactiviteiten CEST geraadpleegd. Actie 1: Actie 2:

nieuwe leverancier Het Firmament gaat op zoek naar een gas- en electriciteitsleverancier die vanuit een ecologisch bewustzijn opereert. nieuwe verlichting Het Firmament vraagt de stad Mechelen als eigenaar van de Brusselpoort om de huidige verouderde verlichting te vervangen door duurzamere systemen.


28

Actie 3: Actie 4: Actie 5:

nieuwe verwarmingsinstallatie Op vraag van Het Firmament vervangt de stad Mechelen in de Brusselpoort de volledige verouderde verwarmingsinstallatie, inclusief toestellen. duurzame bewaring digitale bestanden Het Firmament onderzoekt de mogelijkheden om intern informatie op een duurzame manier te bewaren, aan de hand van de CEST-toolbox, en te delen. de doorlichting Het Firmament onderzoekt de mogelijkheden om haar werking te laten doorlichten wat betreft ecologische en duurzame werking.

In 2012 veranderde Het Firmament van energieleverancier, van Electrabel naar Luminus. Daarnaast investeerde de stad Mechelen in het monument Brusselpoort – het kantoor van Het Firmament – en werd gedurende een aantal maanden de volledige verwarmingsinstallatie aangepakt waardoor er voortaan op een ecologischere manier verwarmd wordt. Daarnaast startten we in het kader van het traject rond interne kwaliteitszorg de zoektocht naar een systeem van centraal beheer van digitale bestanden wat onder meer leidt tot een duurzame bewaring en inzet van de opgebouwde kennis en expertise. Tot slot vond er een energiescan van het gebouw plaats in opdracht van de stad Mechelen. OD 6.3 Hiertoe heeft Het Firmament zich geëngageerd om te waarborgen dat de website van de organisatie toegankelijk is. Dit betekent dat de website ook bruikbaar moet zijn voor mensen met een visuele, auditieve of motorische beperking. Indien Het Firmament een nieuwe website heeft gebouwd, voldoet deze aan de ijkpunten van de AnySurfer checklist. Actie 1:

de lancering van de nieuwe website Het Firmament ontwikkelt een nieuwe website die voldoet aan het AnySurferlabel.

Ter voorbereiding van een communicatieplan werd op 12/6 overleg gepleegd met Roel Daenen (FARO) en volgde de communicatiemedewerker Margot Van den Bergh een opleiding hieromtrent bij Escala (12/09, 19/09, 26/09). Op basis daarvan startte ze eerst met de vernieuwing van de website en de huisstijl. Bij een 10-tal communicatiebureaus werden in oktober offertes opgevraagd waar ook gevraagd werd rekening te houden met het AnySurferlabel. Hierop volgden een aantal gesprekken met het bureau Statik op 19/11 en 27/11 omdat hun offerte het meest interessant was. Aangezien de communicatiemedewerker eind 2012 haar ontslag indiende gaven we er de voorkeur aan om de opvolger mee de keuze te laten maken met wie Het Firmament in zee zou gaan voor de verdere uitwerking. Het zal dan ook de opvolger zijn die de volledige communicatiestrategie zal bepalen.


29

4. Toelichting financieel verslag 2012 Voor de balans, de resultatenrekening en het verslag van de bedrijfsrevisor verwijzen we naar de bijlagen. De financiële toestand van Het Firmament is enorm verbeterd in die zin dat het gecumuleerd verlies uit de vorige jaren per 31 december 2012, door een winst van € 57.368,71 volledig weggewerkt werd en meer nog, dat er een reserve werd aangelegd. Deze gunstige cijfers zijn het gevolg van enerzijds een aantal kosten die uitgesteld werden naar 2013, anderzijds van enkele (onverwachte) financiële meevallers onder meer op het vlak van personeelskosten. Hieronder geven we het overzicht van de kosten en inkomsten in 2012. De oorspronkelijke begroting zoals ingediend bij het actieplan op 1 december 2011 werd in de loop van 2012 aangepast zoals hieronder vermeld.

2012

Totaal

Begroting

Inkomsten Werkingssubsidie Reissubsidie Subsidie Stad Mechelen Subsidie Antwerpen Teruggevorderde kosten Teruggave BV Maribel/Via/educatief VOP-subsidie Andere Projectinkomsten

234.676,46 190.000,00 284,36 10.000,00 257,15 2.000,00 224,12 9.297,93 7.067,52 300,00 15.245,38

236.625,00 190.000,00 10.000,00 1.125,00 2.000,00 10.000,00 9.000,00 14.500,00

Lopende kosten Diverse diensten Personeelskosten Afschrijvingen Andere bedrijfskosten Financieel resultaat Projectkosten

177.307,75 33.112,51 123.432,98 2.631,00 40,49 441,97 17.648,80

194.820,00 47.620,00 128.700,00 1.500,00 50,00 950,00 16.000,00

57.368,71

41.805,00

Resultaat boekjaar


30

5. Medewerkers 2012 5.1 Vast in dienst In 2012 waren er drie medewerkers vast in dienst van Het Firmament: - Veerle Wallebroek, algemene leiding, deeltijds (4/5) in dienst tot en met 31 maart 2012, halftijds tot 30 juni, 4/5 vanaf 1 juli 2012 - Lander Kennis, medewerker onderzoek en innovatie, voltijds tot en met 17 maart 2012 - Staf Vos, medewerker onderzoek en innovatie, voltijds vanaf 14 mei 2012 - Margot Van den Bergh, medewerker communicatie en publiekswerking, voltijds vanaf 13 februari 2012 Het overzicht van de individuele bezoldigingen vindt u in de bijlagen. 5.2 Losse medewerkers Aangezien Het Firmament een kleine organisatie is wordt er regelmatig beroep gedaan op externe, losse medewerkers. Het gaat enerzijds om docenten, fotografen, auteurs, gezelschappen, enz. die hun diensten factureren aan Het Firmament. Hieronder vindt u een overzicht van alle zelfstandige medewerkers die in 2012 prestaties leverden voor Het Firmament: - Labo Laboesj - Johan Van Compernolle - Poppentheater Pierewiet - Joost Van den Branden - Puur Lain Daarnaast kan Het Firmament altijd rekenen op een leger aan vrijwilligers van wie de onkosten vergoed worden volgens de vrijwilligersvergoeding: - Raf Michiels - Tine Wyers - Nico Wouters - Senne Van den Bergh - Jelle Van Rossem - Bernd Van Praet - Peter Lein - Jeroen Boesmans - Peter Devolder - Christophe Ketels - Griet Herssens - Ronny Jacobs - Peter Devolder - Griet Herssens - Jelle Van Rossem Specifiek voor artistieke prestaties, engageert Het Firmament regelmatig kunstenaars die vergoed worden volgens de kleine vergoedingsregeling: Lieve Van Vlierberghe - Dieter Vanfleteren - Marijke Loozen - Sofie Luyten - Jeroen Boesmans


31

-

Joost Van den Branden

Het onderzoeksproject ‘Labo Mechelen’ wordt begeleid door een stuurgroep van experts. Onderstaande personen engageerden zich voor de stuurgroep die van start ging op 4 december 2012: - Stephanie Aertsen (AMVB, projectcoördinator digitale duurzaamheid) - Sigrid Bosmans (Erfgoedcel Mechelen, coördinator/diensthoofd) - Bart Magnus (VTi, coördinator documentatie) - Klaas Jaap van der Meijden (Resonant, stafmedewerker/consulent lokalisatie, registratie, conservatie) - Bart Ooghe (Erfgoedcel Waasland, erfgoedconsulent) - Michel Price (Stad Mechelen, cultuurbeleidscoördinator) - Bernard Soenens (OPENDOEK, directeur) - Alexander Vander Stichele (FARO, stafmedewerker participatie/veldanalyse) - Rony Vissers (PACKED, coördinator) - Johan Wambacq (Kaaitheater, redactie publicaties) - Ton Schipper (Danspunt, directeur) Tot slot deed Het Firmament in 2012 beroep op stagiairs uit verschillende studierichtingen: - Céline Van Wassenhove: Plantijn Hogeschool, project Kunstvakken - Stien Vantomme: Universiteit Antwerpen, Cultuurmanagement - Veerle Claes: Universiteit Antwerpen, Cultuurmanagement - Charlotte Huyghe, Universiteit Gent, Theaterwetenschappen - Karen Somers, Lessius Hogeschool, Leerkracht lager onderwijs - Tine Wyers, Universiteit Gent, Theaterwetenschappen - Jill De Lamper/Laura D’Hondt, Lessius Hogeschool Mechelen, Leerkracht lager ondewijs 5.3 Raad van bestuur en Algemene vergadering De Raad van bestuur bestond in 2012 uit de volgende leden: - Maarten De Pourcq - voorzitter - Sigrid Bosmans - ondervoorzitter - Dieter Vanoutrive - penningmeester - Paul Contryn - Barbara de Jong - Karel Van Ransbeeck - Hildegarde Van Genechten - waarnemend lid De Algemene vergadering werd in 2012 uitgebreid met experts uit het podiumkunstenen erfgoedveld om het in te zetten als denktank en draagvlak, eerder dan een louter formeel orgaan. Door de vele formele en informele contacten slaagde Het Firmament er in 2012 in om de Algemene vergadering uit te breiden met 10 nieuwe leden. De Algemene vergadering bestond in 2012 uit onderstaande leden: - Maarten De Pourcq - voorzitter - Louis Contryn - erevoorzitter - Sigrid Bosmans - ondervoorzitter - Dieter Vanoutrive - penningmeester - Paul Contryn - Thomas Crombez - Els De Bodt - Barbara de Jong - Michael De Cock HET FIRMAMENT vzw - Jaarverslag 2012

32

-

Erwin Jans Bart Magnus Kristof Michiels Rebecca Schoeters Dominique Temmerman Leen van Dijck Hildegarde Van Genechten - waarnemend lid Karel Van Ransbeeck Jelle Van Rossem Luk Verschueren Eva Wittocx


33

BIJLAGEN -

Financiële bijlagen Verslag van Viviane Spilliaert, erkend accountant Goedkeuring Algemene Vergadering jaarrekening 2012 van Het Firmament vzw Courant ‘Podiumerfwat? De toekomst van het podiumkunstenerfgoed’ (een uitgave van het Vlaams Theater Instituut, i.s.m. Het Firmament, verschenen in augustus 2012, met concrete bijdragen van het Firmament op p. 31, 39 en 56) Seizoensflyer 2012-2013 Uitnodiging, verslag en foto’s ‘5e Forum voor figurentheater’ (9 april 2012) Verstuurde nieuws- en sectorbrieven in 2012 Het Firmament in de pers: persknipsels 2012 Sfeerbeelden workshops 2012


34

JAARVERSLAG 2012 Het Firmament vzw

Recommend Documents