Jaarverslag 2012
Jaarverslag vzw Boeren op een Kruispunt 2012
Pagina 1
Jaarverslag vzw Boeren op een Kruispunt 2012
Pagina 2
Inleiding 2012 is het 6e activiteitenjaar van vzw Boeren op een Kruispunt. Naar aanleiding van 5 jaar hulpverlening aan boeren en tuinders in nood, beschreven we onze organisatiestructuur en begeleidingstraject in detail. In de loop van 2012 kregen we een grafiek van de boekhoudingen van AMS (dep LV). Deze boekhoudingen zijn een wetenschappelijk verantwoorde steekproef van de bedrijfseconomische toestand van de land- en tuinbouw, ter ondersteuning van het beleid.
Uit deze grafiek bleek dat 18% van de land- en tuinbouwbedrijven in de laatste 3 jaar gemiddeld een negatief familiaal arbeidsinkomen hebben gerealiseerd. “Negatief” wil zeggen dat ondernemers een jaar lang geld toesteken om te mogen ondernemen en werken. Terwijl het gemiddeld huishoudbudget in Vlaanderen gestaag stijgt tot 35.906 euro (2010) heeft meer dan een derde van de land- en tuinbouwers een familiaal arbeidsinkomen dat lager ligt dan 25.000 euro per jaar. Op bedrijven waar man en vrouw samen (2 x >250 dagen x 10 uur per dag=) 5000 uur werken, betekent dit dat deze mensen bruto minder dan 5 euro per uur verdienen. Dit ligt sterk onder het minimum loon van werknemers. Jaarverslag vzw Boeren op een Kruispunt 2012
Pagina 3
De ‘markt’ van bedrijven in nood is dus indrukwekkend groot. Omdat deze mensen veelal de noodzakelijke bijkomende dienstverlening niet kunnen betalen, hebben veel gezinnen behoefte aan steun van een hulporganisatie. In 2012 zetten we daarom meer in op samenwerking met klassieke en sociale dienstverleners. Via provincies en lokale besturen willen we de lokale actoren in land- en tuinbouw oproepen te zorgen voor elkaar. Vzw Boeren op een Kruispunt staat open voor alle mogelijke problemen, die individuele boeren en tuinders op eigen kracht niet opgelost krijgen. Hierdoor is de begeleiding zeer gevarieerd en bij momenten zeer spannend, omdat de uitkomst niet te voorspellen valt. Mensenrechten zijn dikwijls geen rechten voor armen. 365 dagen zetten verschillende mensen zich in om het welzijn van boeren en tuinders in crisis te verhogen. Globaal is het probleem van de sector dus niet verminderd. Gelukkig is bij de oprichting het juiste accent gelegd: onze vzw noemt niet ‘Landen tuinbouw op een Kruispunt’, maar “Boeren op een Kruispunt”. Op gezinsniveau wordt veel werk verzet en werden de landbouwers en hun vrouwen, die dagdagelijks zorgen voor het voedsel van de brede bevolking, zo goed mogelijk ondersteund.
Jaarverslag vzw Boeren op een Kruispunt 2012
Pagina 4
Organisatiestructuur. In de loop van 2012 veranderde onze organisatiestructuur licht. Op bestuursniveau was er een verschuiving tussen de Raad van Bestuur en de Algemene Vergadering. Op 1 april nam een van onze adviseurs ontslag. Tijdens de rest van het jaar werd deze adviseur niet vervangen, aangezien de financiering niet duidelijk was. Het aantal freelance-psychologen is gelijk gebleven. Het aantal vrijwilligers is voorzichtig uitgebreid. •
Algemene Vergadering
Dirk Lips (voorzitter), Frans Coussement, Jules Van Liefferinge, Georges Van Keerberghen (Boerenbond), Joris Van Olmen (Boerenbond), Lut Bellegheer (VABS), Cecile Vandenbussche (ABS), Isabelle Lindemans (KVLV-Agra), Marie-Jeanne Braecken (KVLV-Agra), Carmen Matthijssen (Cera), Luc De Bolle (Cera) •
Raad van Bestuur
Dirk Lips (voorzitter), Frans Coussement, Jules Van Liefferinge, Georges Van Keerberghen, Lut Bellegheer, Isabelle Lindemans, Vzw personeel Riccy Focke (directeur), Ann De Foer (Officemanager) en de adviseurs Pascal Braekman Jos Decoster Martine Persyn, Annelies Wybo. In 2013 hopen we ons team terug te vervolledigen met een nieuwe adviseur. •
Vzw Freelance Psychologen en therapeuten.
Tine Vanhee, Annelien Jonckheere, Els Bossant, Elke Van Bogaert, Evelien Vertraete, Kristien Paesmans en Paul Van Helsen. •
Vrijwilligers.
Geleidelijk aan groeit onze groep van werkende vrijwilligers: ze bezoeken die bepaalde gezinnen op langere termijn bezoeken. Ze zijn er als een luisterend oor, ondersteunen bij administratie of doen kleine klusjes. •
Ambassadeurs.
Een aantal mensen melden zich aan als vrijwilliger. Uiteindelijk blijkt dat deze mensen tijdsgebrek hebben. Deze groep blijft ons anderzijds wel ondersteunen als ambassadeur om onze dienstverlening bij de doelgroep en hun relaties bekend te maken.
Jaarverslag vzw Boeren op een Kruispunt 2012
Pagina 5
Financiering en besteding. De financiering van de vzw was gedurende het jaar 2012 onze grootste zorg: door het wegvallen van een grote structurele partner, was maandenlang onduidelijk hoe de werking van de organisatie verder zou gefinancierd worden. Dit werd in de loop van het jaar opgelost door bijkomende steun van de Vlaamse Overheid, het uitstellen van een personeelsvervanging en de zoektocht naar nieuwe partners, die ons financieel zouden willen steunen. De balans en resultaatrekening worden jaarlijks gepubliceerd in de kruispuntbank van ondernemingen. Het niet vervangen van de ontslagnemende adviseur is in 2012 financieel toch gunstig. Hiermee kon het verlies van 2011 gecompenseerd worden en werd het sociaal fonds voor ontslagvergoedingen terug aangevuld. Met een medewerker minder is de werklast hoog om kwaliteitsvolle begeleiding mogelijk te blijven realiseren. Tegelijk was er te weinig ruimte om bestaande publicaties te verbeteren of nieuwe publicaties voor te bereiden. De goedkoopste communicatietechniek is internet: website en email zijn ideale kanalen om bedrijfsleiders en hun klassieke begeleiders te informeren over mogelijke oplossingen voor dagelijkse problemen. De grote uitdaging ligt in het bereiken van die mensen, die niet beschikken over internet en ook niet meer geabonneerd zijn op een landbouwvakblad. Aangezien alle leden van de landbouworganisaties wel een landbouwblad ontvangen, betekent dit tegelijk dat we de niet georganiseerde land- en tuinbouwers zoeken trachten te bereiken. Daarom proberen we lokale sociale dienstverleners (provincies, gemeenten en sociale huizen) te motiveren onze dienstverlening regelmatig op te nemen in hun lokale bladen. Indien financiën onder druk komen staan, wordt duidelijk wat het belang kan zijn van burgerparticipatie en solidariteit. Indien sociale zorg voor de diverse overheden onbetaalbaar wordt, dan is het een noodzaak dat boeren en tuinders terug leren opkomen voor hun zwakste sectorgenoten. Dit staat haaks op hun statuut van zelfstandige, maar lijkt de enige weg om de nood te kunnen inwilligen. Deze samenwerkingsverbanden moeten zich dan vooral richten op de mensen, die uit de boot dreigen af te vallen. Omdat iedere inspanning, ingezet bij de armen en zwakkeren, maatschappelijk meer resultaat geeft dan bijkomende steun aan de rijken. (Mattheuseffect).
Jaarverslag vzw Boeren op een Kruispunt 2012
Pagina 6
Resultaten Nieuwe aanmeldingen •
In 2012 zijn er 188 geregistreerde aanvragen. Anonieme vragen of eenmalige vragen zonder bezoek worden niet geregistreerd in het systeem. Antwerpen
29
•
Vl-Brabant
9
Limburg
28
Oost-
West-
Vlaanderen
Vlaanderen
44
78
De verdeling van de sectoren toont aan dat alle sectoren in een even grote nood zijn. Let wel: in deze voorstelling worden bedrijven met meerdere subsectoren dubbel geteld.
•
2007-2012
2012
buitenteelten
784
118
glasbouw
214
37
veehouderij
921
135
Omdat we de laatste maanden vooral werden geconsulteerd door de grotere land- en tuinbouwbedrijven, zijn we van plan de verdeling van grote en kleine bedrijven, die aangemeld zijn, te vergelijken met het Vlaamse profiel. Opvallend is dat bedrijven, die recent nog investeerden in WKK, zonnepanelen of andere investeringen, zeer kwetsbaar zijn. Door het verlies van één jaar met laagconjunctuur worden ze door hun zakenpartners van het ene jaar naar het andere jaar afgeschreven en lopen de betalingen strop. Dit bewijst nogmaals dat ook bedrijfseconomisch gezonde bedrijven bijzonder kwetsbaar zijn in een wereld waar alles op financiële cijfers wordt beoordeeld.
Jaarverslag vzw Boeren op een Kruispunt 2012
Pagina 7
Begeleidingen: •
Bij 60% van de bedrijven registreerden we een financiële analyse. Het valt op dat de schulden algemeen gestegen zijn ten opzichte van de voorbije jaren. Dit staat haaks op de stelling van schuldeisers, namelijk dat ze al jaren een streng debiteurenbeleid voeren. Kredieten: (gemiddeld)
investeringskrediet kaskrediet leverancierskrediet
•
2007-2012
2012
346.537 €
402.658 €
84.546 €
89.569 €
129.474 €
166.706 €
Opvallend is dat volgens de registraties het aandeel financiële problemen dit jaar minder overweegt dan voorbije jaren. Het heeft dan geen zin om de begeleiding te concentreren op bedrijfseconomische problemen, wanneer mensen hun grootste nood beschrijven als welzijnsvragen. Het aantal relatieproblemen, scheidingen en generatieproblemen neemt toe. Bovendien hebben we meer gezinnen waar de jarenlange stress leidde tot (dikwijls zeer moeilijke) psychosociale problemen, zoals zware depressie en dwangmatige gedachten. Veelal proberen we met de inzet van de freelance psychologen dan ook de wachttijden van de geestelijke gezondheidszorg te overbruggen.
Begeleidingen: •
Geleidelijk aan is de vzw duidelijk meer gaan samenwerken met partners en derde partijen. o
Doorverwijs van derden/partners: 102 op 188. De doorverwijzers naar onze hulporganisatie zijn onze oprichtende partners (landbouworganisaties), boekhoudkantoren en bestaande voorlichters van de bedrijven. Veelal is de grootste reden van deze doorverwijs dat hun dienstverlening met het karig loon van de boer of tuinder in nood niet meer kan betaald worden. Zo hebben steeds meer commerciële dienstverleners ook belangrijke vorderingen op boeren en tuinders, die nooit meer betaald kunnen worden. Steeds meer hebben we de indruk dat een diensteneconomie niet verder kan bestaan zonder een economie van primaire producenten.
Jaarverslag vzw Boeren op een Kruispunt 2012
Pagina 8
Deze doorverwijs naar Boeren op een Kruispunt zal in de toekomst nog beter geanalyseerd worden.
o
Doorverwijs naar derden/partners: 137 op 188. Omdat de bestaande bedrijfsvoorlichters de historische evolutie kennen en zij veel bedrijfsspecifieke kennis hebben van fiscaliteit en bedrijfseconomische analyse, werken onze adviseurs graag samen met de boekhouders. Op andere bedrijven werken we dan weer samen met de sociale dienstverleners van sociale huizen, sociale verzekeringsfondsen en andere. In de toekomst kunnen we het resultaat van deze doorverwijs ook analyseren en meegeven aan het beleid.
Jaarverslag vzw Boeren op een Kruispunt 2012
Pagina 9
•
Het
aantal
begeleidingen
op
jaarbasis
is
ruimer
dan
het
aantal
aanmeldingen: •
Begeleidingen
van
gezinnen,
die
zich
voor
2012
aanmeldden.
De vzw heeft (tot op heden) nog geen regels over het maximum aantal bezoeken per adviesvrager.
Omdat mensen, die ooit in nood waren,
blijkbaar hun weg via de gangbare dienstverlening niet vinden, is de groep begeleidde gezinnen ruimer dan het aantal aanmelders. •
In 2012 registreerden we 904 thuisbezoeken (te verdelen over 4 adviseurs). Deze bezoeken hadden plaats bij 347 gezinnen. Hieruit zouden we kunnen besluiten dat de gemiddelde begeleidingsduur per gezin 2 jaar duurt. In
navolging
van
andere
hulporganisaties
registreren
we
onze
telefoongesprekken en emails beginnen optellen. In 2012 werden 1923 telefoongesprekken geregistreerd en verstuurden we 2623 e-mails naar de adviesvragers. •
De freelance psychologen bezochten 178 keer de adviesvragers (bij 52 gezinnen in 2012) Bovendien werden 26 dagdelen besteed aan intervisie en opleiding.
•
De vrijwilligers bezochten 188 keer adviesvragers thuis. We hopen dit aantal in de komende jaren sterk te doen uitbreiden.
Jaarverslag vzw Boeren op een Kruispunt 2012
Pagina 10
Preventie en sensibilisering.
•
In het kader van onze preventie en sensibiliseringsopdracht realiseerden we verschillende acties:
•
Internet o Website http://www.boerenopeenkruispunt.be werd in 2012 41.186 keer bezocht: dit zorgde voor 208.395 paginadownloads. o Er werden 12 nieuwsbrieven verstuurd naar de abonnees van de nieuwsbrief. o Er werden specifieke doelgroepen-mailings verstuurd naar oa. erfbetreders en diensverleners.
•
Vzw Boeren op een Kruispunt zocht niet actief de media op, maar kreeg toch 85 vermeldingen in verschillende media: radio, televisie, gedrukte pers en internet.
•
In het kader van onze preventieopdracht gaven we 50 opleidingen aan verschillende doelgroepen: o Boeren en tuinders via de landbouworganisaties o Klassieke dienstverleners en voorlichters o Sociale dienstverleners via de VVSG, de provincie of sociale huizen.
•
Beleidsondersteuning: o Deelname aan de vergadering van de Koning Boudewijnstichting rond noden van zelfstandigen in moeilijkheden. o Deelname aan de expertengroep provincie West-Vlaanderen rond de Varkenshouderij o Deelname aan de expertengroep van de Vlaamse overheid over de bedrijfseconomische parameters voor de varkenshouderij.
Jaarverslag vzw Boeren op een Kruispunt 2012
Pagina 11
Bijzondere opdracht voor de Vlaamse overheid. In de loop van de begeleidingen ontdekten we dat er een bijzondere nood is aan rekentools over rendabiliteit en financiering. We publiceren alle ontwikkelde tools voor het internetpubliek http://www.boerenopeenkruispunt.be/economie.htm Oplossingen en tips rond de sociale dienstverlening hebben we gerangschikt op http://www.boerenopeenkruispunt.be/archief Bedrijven, die geconfronteerd worden met juridische procedures van oa. beslag en gedwongen stopzetting , kunnen zelden hun juridisch advies zelden. Daarom hebben we onze ervaring beschreven op http://www.boerenopeenkruispunt.be/jur.htm Ten slotte zijn er nog tal van aspecten in onze begeleiding onopgelost gebleven. Nochtans zou bijkomend onderzoek zeer nuttig kunnen zijn voor de sector. Daarom publiceerden we de vraagstukken op http://www.boerenopeenkruispunt.be/onderzoek.htm Mogelijk kunnen we beroepsonderzoekers of studenten hiermee inspireren . In de loop van 2012 deden we welke enkele onderzoeken. -
Daling van het aantal land- en tuinbouwers per gemeente: Bijlage 1 Spreiding van bedrijfsgroottes in vergelijking met het profiel van de aangemelde bedrijven. Bijlage 2
Vandaag bestaat de nood om alle kennis en informatie, gepubliceerd op onze website ter herstructureren en verfijnen. Verschillende offertes toonden aan dat we hiervoor bijkomend meerdere nieuwe financiële partners nodig hebben.Een alternatieve oplossing zou kunnen zijn dat we de beschikbare informatie niet meer publiceren. In de loop van 2013 hopen we hier een definitieve beslissing te nemen.
Indicatoren van problemen. We worden door het beleid en de media regelmatig bevraagd naar de soorten problemen en hun oorzaken. Via de verschillende kanalen hebben we geprobeerd een en ander bespreekbaar te maken. Dit leidt echter niet tot het gewenste resultaat. Veelal induceert de beschrijving van de problemen tot een beschuldiging en agressieve reacties, die onze vzw en onze adviesvragers niet verder helpen. Bovendien zijn de oorzaken al voorheen gemeld, genoegzaam bekend en blijft de ontkenning bij de belangrijkste opiniemakers. Daarom willen we in dit jaarverslag enkel ingaan op een andere interessante vraag: Hoe kon men in een vroeger stadium zien dat iemand in problemen zou komen? In onze adviesfiches noteren we daarom de indicatoren, die sociale nood zichtbaar Jaarverslag vzw Boeren op een Kruispunt 2012
Pagina 12
maakten voor betrokkenen, familie, vrienden, collega’s of andere dienstverleners, die op het bedrijf kwamen.
Indicatoren Terugloop in liquiditeit Interen op eigen vermogen Prive problemen Betalingsachterstand Inkomen onder armoedegrens Laag investeringsniveau Lage moderniteit van de bedrijfsopstanden Geen toekomstperspectieven Onvoldoende competenties Geen ruimte voor pensioenvoorziening Erfbetreders signaleren het probleem Leeftijd ondernemer zonder opvolger Afzonderen/sociaal isolement Afzetproblemen Beroep doen op hulpinstanties Verwaarlozing bedrijf Beperkingen door de gebiedsstructuur Geen uitbreidingsmogelijkheden Onvoldoende active scholing Beëindigen abonnementen /lidmaatschappen Matig dier- of teeltgezondheid Opzeg verzekering
% 70% 58% 52% 38% 36% 34% 34% 31% 30% 28% 27% 26% 25% 22% 21% 19% 19% 18% 18% 17% 14% 9%
Bovenaan de lijst staan financiële indicatoren: het inkomen is de duidelijkste indicator van problemen. Dit inkomen wordt echter niet bepaald door de boeren en tuinders zelf, maar door de omkadering (beleid, markt, natuur, maatschappij). In onze begeleiding zijn we niet in staat ‘iets’ te veranderen aan deze omkadering. Daarom kunnen we niet anders dan ons te beperken tot het zoeken van mogelijkheden binnen de beperkingen om het welzijn van deze individuele mensen te verhogen.
Jaarverslag vzw Boeren op een Kruispunt 2012
Pagina 13
Besluit: De nood aan een hulporganisatie als vzw Boeren op een Kruispunt wordt nog iedere dag bevestigd door de schrijnende nood van de mensen in het veld. Boeren en tuinders zijn meestal gestart met passie en liefde, geloof en vertrouwen dat ze met hun eerlijke voedingsproductie voldoende zouden verdienen om hun gezin te onderhouden. Door de maatschappelijke eisen zijn ze gedwongen om ondernemer2 te worden. Geen enkele voorlichter in Vlaanderen is ondertussen nog in staat te doen wat een land- en tuinbouwer moet kunnen. Samenwerking is dus noodzakelijk. De financiële druk op onze maatschappij is sterker dan dikke wetboeken, die onze maatschappij willen verbeteren. Managers en technocraten hebben vooral oog op het financieel resultaat. Ethiek, passie en liefde, geloof en vertrouwen zijn gereduceerd tot ondersteunende marketingitems, om de financiële targets te halen. In de laatste jaren heeft Europa ondervonden wat er gebeurt, indien de maatschappij wordt gestuurd door managers. Met de regelmaat van de klok blijken bedrijven, die jarenlang duurzaamheid in hun bedrijfscommunicatie meenamen, te falen. De gevolgen (financieel, milieu, lichamelijke en geestelijke gezondheid). moeten direct en indirect door de bevolking gedragen worden We blijven daarom pleiten voor respect voor onze boeren en tuinders. Zij moeten in onze maatschappij gekoesterd worden omdat ze het voedsel van onszelf en onze kinderen produceren. Hun passie en liefde is immers de grootste motor voor de solidariteit die onze maatschappij nodig heeft en de gezondheid die we onszelf en onze kinderen toewensen. Ook de moderne land- en tuinbouw blijft immers in de natuur en met natuurelementen werken. Deze natuur laat zich niet managen zonder passie en liefde. Indien onze maatschappij ondernemers verder wil motiveren te zorgen voor ons voedsel, vragen ze een eerlijk inkomen, om de tegenslagen te kunnen opvangen. Dit eerlijk inkomen kunnen land- en tuinbouwers nooit krijgen van de managers en aankopers, die de globalisering niet zien als een motor voor herverdeling van welvaart en welzijn, maar als een turbo voor hun persoonlijk gewin . Daarom pleiten we voor een ondernemingsmodel in land- en tuinbouw met minder zakelijk management en meer solidariteit. In afwachting doet vzw Boeren op een Kruispunt wat redelijkerwijs mogelijk is voor boeren en tuinders in nood. Zolang we kunnen en de middelen kunnen verzamelen om dit te blijven doen.
Riccy Focke directeur
Dirk Lips voorzitter van de Raad van Bestuur.
Jaarverslag vzw Boeren op een Kruispunt 2012
Pagina 14
Bijlage 1: Aangezien we willen samenwerken met lokale dienstverleners en verenigingen om meer ongeorganiseerde boeren en tuinders te vinden en ondersteunen, hebben we de belangrijkste land- en tuinbouwgemeentes opgelijst . Tegelijk hebben we de daling van het aantal bedrijven in kaart gezet, teneinde de lokale beleidsmensen te motiveren. Veel lokale bestuurders vragen ons hoeveel bedrijven we in hun gemeente in begeleiding hebben. Gezien de kleine groep per gemeente, ligt deze informatie zeer gevoelig. Aangezien we gemiddeld 5% van de Vlaamse land- en tuinbouwers hebben bezocht, zetten we in de linker kolom het theoretisch aantal begeleide gezinnen.
Jaarverslag vzw Boeren op een Kruispunt 2012
Pagina 15
Bijlage 2: Groei is de grote motor van de sector, voor zover de bijkomende last draaglijk is voor het gezin. Met onderstaande figuur wilden we in 2012 de erfbetreders uitleggen dat een haalbaarheidsstudie over meerdere domeinen moet worden afgetoetst.
Bovendien krijgen de boerengezinnen dikwijls het idee dat ze wel ‘moeten’ groeien. Zelfs meer dan gemiddelde bedrijven voelen zich serieus onder druk gezet om toch nog maar te investeren. Daarom vroegen we aan de Afdeling Monitoring en Studie (Vlaamse overheid | Departement Landbouw en Visserij) een beschrijving te geven van de sectoren naar bedrijfsgrootte. Zelf voegden we het aantal begeleide bedrijven door vzw Boeren op een Kruispunt hieraan toe. We waren verwonderd over het laag aantal ‘grote’ bedrijven. Bovendien valt op dat de grote bedrijven evenzeer beroep doen op de ondersteuning van vzw Boeren op een Kruispunt. Het zou nuttig kunnen zijn om deze gegevens door te geven aan de sector, teneinde de groeidruk te verminderen.
Jaarverslag vzw Boeren op een Kruispunt 2012
Pagina 16
