Jaarverslag 2009
Amsterdam april 2010
Voorwoord Geheel tegen de wereldwijde trend in was 2009 voor de Hortus een goed jaar. Wederom werd er een nieuw record gevestigd met maar liefst 143.697 bezoekers. Analyse van de samenstelling leert dat de Hortus een vaste stek is voor vele vrienden maar dat ook het aantal binnenlandse en buitenlandse bezoekers die de Hortus voor het eerst bezoeken nog steeds stijgt. Ook het aantal scholen dat de Hortus bezoekt is opnieuw gestegen. Dat we waardering oogsten met de koers die we varen blijkt ook uit de financiële steun die we het afgelopen jaar kregen. Naast de jaarlijkse subsidie van onze voornaamste partner, de gemeente Amsterdam, werd door deze gemeente ook 500.000 euro toegezegd als eerste bijdrage in de kosten voor een nieuwe kas op de Overtuin. We beschouwen dit als aanmoediging om ook in tijden van financiële crises aan dit toekomstplan vast te houden. Ons eerste integrale winterprogramma ‘Licht in de Hortus’ en de lichtbloem van kunstenaar Titia Ex werd ondersteund met bijdragen van het VSB Fonds, het Prins Bernhard Cultuurfonds, het Amsterdams Fonds voor de Kunst, het Fonds voor Beeldende Kunst, Vormgeving en Bouwkunst, Stadsdeel Centrum en Philips. In 2009 werd het sponsorcontract met VSM Geneesmiddelen verlengd en het contract met Woonstichting De Key liep volgens contract in 2009 door. De educatieve projecten voor basisscholen en de ontwikkeling van diverse nieuwe lesbrieven zouden niet mogelijk zijn geweest zonder de ruimhartige steun van de Vereniging Vrienden van de Amsterdamse Hortus en bijdragen van de gemeente Amsterdam, Yves Rocher het NME Fonds en de Rabobank Amsterdam en Omstreken. Wij zijn deze organisaties maar zeker ook de individuele schenkers van kleine en soms grotere bedragen heel erg dankbaar. De immateriële en financiële erkenning van zo velen geeft energie aan al diegenen die zich met hart en ziel en veelal belangeloos inzetten voor het voortbestaan en de ontwikkeling van de Hortus. Bij de Hortus zijn 45 medewerkers in dienst (30 f.t.e). Daarnaast besteden zo’n 70 vrijwilligers en 12 onbezoldigde bestuursleden van de stichting en de vriendenvereniging een substantieel deel van hun tijd aan een van de vele taken binnen de Hortus. Deze enorme vrijwillige inzet en de goede samenwerking tussen alle gelederen van de organisatie is in 2009 ook bij derden opgevallen. Op dinsdag 6 oktober werd door de commissaris van de Koningin, H.C.J.L. Borghouts, in zijn functie van voorzitter van het Prins Bernhard Cultuurfonds Noord-Holland, de prijs voor culturele arbeid 2009 uitgereikt aan de Stichting Hortus Botanicus Amsterdam. “De vrijwilligers dragen ongelofelijk veel bij aan de gastvrijheid en de uitstraling van het complex, aan het gedegen onderhoud van planten en opstallen, aan de befaamde rondleidingen en aan de educatieve schoolprojecten. Door de bundeling van krachten heeft men bereikt dat de Hortus Botanicus Amsterdam springlevend is en daardoor midden in de stad op een organische manier aandacht genereert voor de schoonheid van het plantenrijk, natuurbehoud en duurzaamheid” , aldus het persbericht van het PBCF Noord Holland. Na ruim zes jaar is vandaag 31 maart 2009 mijn laatste werkdag aangebroken bij de Hortus. Het was een voorrecht om zo lang directeur te zijn van mijn lievelingsplek in Amsterdam, om voor een organisatie te werken die er toe doet en waar met zoveel aandacht en zorg (samen-)gewerkt wordt. Lena Euwens Directeur 31 maart 2010 1
Samenstelling van het bestuur Mevrouw H.G.A. (Herma) Hofmeijer voorzitter De heer A. (Ad) Renting penningmeester De heer F. (Ferry) Bouman tot 1-7-2009 secretaris De heer B. (Bob) Baljet tot 1-6-2009 namens de vrienden van de Hortus Mevrouw J.C.E. (Judith) Belinfante tot 1-6-2009 De heer H. (Hugo) van den Bos De heer W. F. (Willem) Ferwerda De heer E. (Edo) Arnoldussen De heer F (Frans) Sitzen per 1-6-2009 namens de vrienden van de Hortus Mevrouw T. (Tinde) van Andel per 1-7-2009
2
Inhoudsopgave De Hortus
6
Tuin en Collectie
8
Educatie
13
Programmering
15
Entree en winkel
17
De Oranjerie
18
Marketing en communicatie
19
Personeel en organisatie
20
Onderhoud (monumentale) gebouwen
21
Beoordelingsverklaring
22
Balans per 31 december 2009
23
Resultatenrekening over 2009
25
Waarderingsgrondslagen
26
Toelichting op de balans per 31 december 2009
27
Toelichting op de resultatenrekening 2009
29
Ontwikkeling werkkapitaal
31
Bijlage overzicht materiële vaste activa
3
4
5
De Hortus De Amsterdamse Hortus is één van de oudste botanische tuinen ter wereld. Oorspronkelijk was de Hortus een medicinale kruidentuin, opgericht in 1638 door het Amsterdamse stadsbestuur. De Hortus werd al in zijn begintijd getypeerd als een “sieraet voor de stad”, ook al was hij slechts beperkt toegankelijk voor Amsterdammers. De afgelopen decennia is met name die publieksfunctie van de Hortus sterk gegroeid en de laatste jaren zijn er educatieve programma’s ontwikkeld voor kleuters, jeugd en volwassenen. Iedereen kan de Hortus op zijn eigen manier beleven. Het vergroten van kennis en inzicht en puur genieten of tot rust komen gaan hand in hand in de Hortus. De Hortus is een moderne botanische tuin waar actuele vraagstukken over de interactie tussen mens en natuur aan de orde komen en waar tegelijk de rijke en unieke historie van de Amsterdamse Hortus en het intieme karakter van de tuin behouden en zichtbaar blijven. Een fraaie tuin en kassen met een bijzondere collectie levende planten uit heel de wereld, die wetenschappelijk wordt beheerd, vormen de ruggengraat van de Hortus. Missie In de Hortus genieten mensen van alle leeftijden van de schoonheid en diversiteit van planten uit de hele wereld. Zij vergroten hun kennis en ontdekken het belang van planten voor de wereld.
Bezoekersaantal In 2009 bezochten 143.697 bezoekers de Hortus. Wederom een nieuw record voor de Hortus. In het begin van dit jaar leek het nog spannend te worden. De financiële crisis deed zijn entree in Nederland. En net zoals andere musea in Amsterdam, zag de Hortus zijn bezoekersaantallen teruglopen. In het voorjaar stegen de aantallen bezoekers echter weer als vanouds. Hoewel juli en augustus de topmaanden blijven, ziet de Hortus ook steeds meer bezoekers in de voor- en najaarsmaanden komen. Voor een deel is de spreiding van de bezoekersaantallen te danken aan de speciale programmering buiten het hoogseizoen. Jaar 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009
Aantal 69.991 74.686 76.802 88.195 99.587 99.707 124.421 122.477 128.222 136.136 134.500 143.697
Stijgingspercentage 4,2% 6,7% 2,8% 14,8% 12,9% 0,1% 24,8% -1,6% 4,7% 6,2 % -1 % 6,8 %
6
Organogram Hortus Botanicus Amsterdam 2009 Joke ’t Hart Adjunct Directeur
Lena Euwens Algemeen Directeur
Berenice Kouwer Directiesecretariaat
Barbara van Amelsfort Marketing en Communicatie
Winkel en Entree
Hanneke Schreiber Tuin en Collectie
Tuin
Collectiebeheer en Educatie
Matthijs Hillesum Horeca & Zaalverhuur
Margreet Keuning Financiële & Algemene Zaken
Technische dienst
P&O
7
Tuin en Collectie De algemene verzorging van de levende plantencollectie in de tuin en kassen ligt in handen van het tuinteam. Het tuinteam bestaat uit 5 tuinmedewerkers en een teamleider. Het beheer en de ontwikkeling van de collectie is de kerntaak van de wetenschappelijk collectiebeheerder. De wetenschappelijk collectiebeheerder wordt geassisteerd door een deeltijd collectie-assistent. Aansturing en algehele verantwoordelijkheid van het team tuin en collectie liggen bij het afdelingshoofd.
Tuin en kassen Projecten Tuinverlichting Met hulp van lichtontwerper Wouter Brave is een ontwerp gemaakt voor een nieuw lichtplan voor de tuin en kassen. Dit resulteerde in een subtiel en ingetogen lichtontwerp op basis van energiezuinige lichtbronnen. Dankzij ondersteuning van het VSB Fonds kon de Hortus in 2009 het lichtplan voor een groot deel in de buitentuin uitvoeren en ook in de kassen is op enkele plekken al nieuwe verlichting aangelegd. Afhankelijk van de financiële middelen wordt in de komende jaren het lichtplan verder geïmplementeerd. Evolutieroute vernieuwd Het internationale jaar van Charles Darwin werd aangegrepen om de Evolutieroute in de tuin geheel te vernieuwen. De route is voor het eerst aangelegd in 2005. De teksten waren interessant, maar erg wetenschappelijk. De teksten voor de nieuwe route zijn dan ook toegankelijk gemaakt voor een groot publiek. Daarnaast zijn de borders sterk verbeterd. De route begint nu bij het water achter de Drieklimatenkas, daar wordt het verhaal van de evolutie van water naar het land geïllustreerd. Het stadium van het ontstaan van mossen en varen is verbeeld in de tropische kas, mooi opgesteld met een natuurlijke stapeling van stenen erachter. In het coniferenvak zijn een groot aantal nieuwe varengroepen en coniferen bijgeplant en tevens een parasolden (Sciadopitys verticillata). Het verhaal van de bloemplanten, als sluitstuk van de evolutieroute, is uitgebreid met grassen in het monocotylenvak. Bebording Bij elke plant in de Hortus hoort informatie zoals de Nederlandse naam, de wetenschappelijke naam, de vindplaats en het natuurlijke verspreidingsgebied. Die gegevens zijn opgeslagen in een database, onder een accessienummer. In de Hortus zelf vindt u bij elke plant een bordje met de wetenschappelijke naam én het accessienummer. Ook staat hierop wat het natuurlijke verspreidingsgebied is en eventuele bijzonderheden over groeiwijze, bloei, ecologie of gebruik door de mens. Met 4.000 verschillende soorten is het bijhouden van de bebording een dagelijkse klus. Dit jaar is de bebording bijgewerkt in het Fabaceaevak, het Rosaceaevak langs de gracht en het Magnoliavak (Hydrangaea-oost). Een begin is gemaakt met het Berberidaceaevak, het Ranunculaceaevak, het Rosaceaevak achter de palmenkas en het Rosarium. Er is besloten om in de hele tuin over te gaan op het nieuwe type bordje, met een rechte steel en afgeronde hoeken.
8
Wertheimpark en Kinderhortus De algemeen directeur en het hoofd tuin en collectie hebben op uitnodiging van het Stadsdeel Centrum geparticipeerd in een werkgroep die zich in een tijdspanne van enkele maanden gebogen heeft over de voorgenomen herinrichting van het Wertheimpark en omgeving. Gezamenlijk heeft de groep en document met visie en aanbevelingen doen verschijnen. De resultaten zijn op verschillende manieren aan belanghebbenden, gemeente en buurtbewoners, en het algemeen publiek gepresenteerd. Zo is er een samenvatting verschenen in de buurtkrant en was er een tentoonstelling op de Open Monumentendag in september 2009. Een van de aanbevelingen betreft de inrichting van een Kinderhortus op het Hortusplantsoen. Het Hortusplantsoen maakte ooit onderdeel uit van de Hortus. Door dit weer toe te voegen aan de Hortus zou deze het educatieve aanbod voor kinderen en schoolklassen kunnen uitbreiden zonder dat de rust voor andere bezoekers in het geding komt. Bovendien zou op deze plek een mooie groene entree kunnen ontstaan voor de fietsers en wandelaars die via de Hermitage de Plantagebuurt betreden. In opdracht van de Hortus heeft landschapsarchitect Michael van Gessel een schetsontwerp gemaakt voor dit stukje tuin en het educatiepaviljoen. Het idee en het ontwerp is door de directeur bij verschillende gelegenheden gepresenteerd en er is veel enthousiasme voor. Het is nu aan het Stadsdeel Centrum om zich over dit voorstel uit te spreken. Klimaatbeheer Het klimaatbeheer van alle kassen (uitgezonderd de overtuin) is geheel vernieuwd . Nu kan er met de modernste ontwikkelingen het klimaat /computerbesturing van de kassen ingesteld worden om veel adequater op weersveranderingen in te kunnen spelen en ook om betere energiebesparende regelingen te laten werken. Het nieuwe klimaatbeheersysteem is van Hortimax. Kleine kassen De Mexicaanse kas en de middelste kweekkas hebben en flinke opknapbeurt gehad. In de Mexicaanse kas is ook de horticultuur aangepakt en is er een begin gemaakt met het opnieuw in kaart brengen van de collectie daarbinnen.
9
Collectiebeheer Van alle plantensoorten op aarde is ongeveer 2% terug te vinden in de Hortus: ruim 4.000 verschillende soorten. Veel van deze planten zijn opgekweekt uit zaad dat van gedocumenteerde, wilde herkomst is. Botanische tuinen in Nederland beheren samen de Nationale Plantencollectie. Ook de Hortus heeft zich gespecialiseerd in enkele plantengroepen. Door deze planten te kweken en te vermeerderen, werkt de Hortus mee aan het behoud van deze bijzondere collectie. De tuinen hebben zich verenigd in de Stichting Nationale Plantencollectie (SNP) en in de Nederlandse Vereniging van Botanische Tuinen (NVBT). De Hortus kende in 2009 de volgende specialisaties: Zuid-Afrikaanse planten, Cycadales, Palmen, subtropische kuipplanten en vleesetende planten. In september 2009 werd hier de Snippendaalcollectie aan toegevoegd. Naast de officiële specialisaties hebben in de Hortus de volgende plantengroepen een belangrijke plaats: monumentale bomen, Australische planten en de Victoria. Om de collectie te verbeteren vindt voortdurend aanvulling plaats. Hierbij ligt de nadruk op planten die behoren tot de specialisatiecollecties, die een educatieve waarde hebben en/of planten die de uniciteit van de Hortus verhogen. Aan de collectie worden voornamelijk planten van gedocumenteerde, wilde herkomst toegevoegd. Hierdoor neemt de botanische kwaliteit en de waarde van de Hortus als genenbank verder toe. Snippendaaltuin Op 4 september is de Snippendaalcollectie gekeurd en vervolgens goedgekeurd door de Stichting Nationale Plantencollectie (SNP) . Hiermee is deze deelcollectie gepromoveerd tot officiële specialisatiecollectie van de Hortus en onderdeel geworden van de Nationale Plantencollectie. Bij de keuring zijn aanwijzingen voor verbeterpunten meegegeven, die in het beheer en de ontwikkeling van de Snippendaaltuin worden meegenomen. Inmiddels zijn een aantal soorten toegevoegd en is het ontdubbelen van de collectie voortgezet. Ook zijn er een aantal nieuwe metalen frames bijgeplaatst om klimplanten tegen aan te laten groeien en zijn er historische ‘Victorian Bells’ aangeschaft die worden gebruikt om zaaigoed voor te trekken. Victoria De Victoria ‘Longwood Hybrid’ was, buiten in de Pontederiavijver, met 31 bloemen een groot succes voor het 150ste Jubileum van de Victoria in Amsterdam. Het zaad van dit succesvolle exemplaar was afkomstig van Kit Knotts uit Florida. Overige acquisities In het najaar zijn zo’n 30.000 grote sneeuwklokjes (Galanthus elwesii), afkomstig van een door de douane in beslaggenomen partij, aangeplant in het Acervak. Een kleinere groep hiervan is in de voortuin geplant. We hebben een aantal kuipplanten van de ‘Rhulenhoftuinen’ te Ottersum kunnen overnemen. Een partij succulente Euphorbia’s uit Zuid Afrika en Madagascar. Deze planten waren in beslag genomen bij de Nederlandse douane. Een aantal Fuchsiaplanten van een particulier verzamelaar zijn aan ons geschonken.
10
Zadenlijst Voor onze eigen zadenlijst is er naast oogst uit eigen tuin ook zaad verzameld in de duinen bij Egmond aan Zee en Bergen aan Zee, in IJmuiden en bij het Steenen Hoofd in Amsterdam. Deze verzameltrips zijn in het kader van het Rode lijst project geregistreerd in het samenwerkingsverband tussen de Nederlandse tuinen en vervolgens aangemeld bij het Ministerie van LNV. Zuid-Afrikaanse collectie Er is een begin gemaakt met een herinventarisatie van de Zuid-Afrikaanse planten, de meest roemruchte specialisatie van Amsterdam in de nationale plantencollectie. Het eerste onderdeel daarvan was een inventarisatie van de Subtropische kas waarin een groot deel van deze collectie, namelijk het Kaapse gedeelte, huist.
Personeel Wegens ziekte kon het clusterhoofd Tuin en Collectie, Hanneke Schreiber het laatste halfjaar geen werkzaamheden verrichten voor de Hortus. De adjunct-directeur Joke ’t Hart heeft samen met Tom Buys, de teamleider van de tuin, de taken van Hanneke Schreiber overgenomen. Chloë Wolsey heeft gedurende drie maanden drie dagen in de week in de tuin gewerkt en zo een aantal uitvoerende taken van Tom overgenomen. De collectiebeheerder, André van Proosdij nam afscheid van de Hortus per 1 oktober. Hij is opgevolgd door Reinout Havinga. Vanaf november 2009 is Gerda van Uffelen een dag per week bij de Hortus gedetacheerd als extern adviseur bij het collectiebeheer. Gerda van Uffelen is werkzaam als collectiebeheerder in de Hortus Leiden. Cursussen Teamleider tuin, Tom Buys, deed in 2009 de opleiding Groen Ruimtelijk Erfgoed; een cursus die meer inzichten geeft hoe om te gaan met ‘groen’ cultureel erfgoed, de historische achtergronden en het beheer ervan. Een aantal leden van het tuinteam zijn naar de jaarlijkse Groendag te Hoorn geweest, waar op de groene vakbeurs workshops worden gegeven die actueel zijn in de ´groen sector´. Al het tuinpersoneel heeft ook een aantal cursussen Word en Excel gevolgd. Stages Ook het afgelopen jaar hebben er weer een aantal studenten uit binnen- en buitenland een stage gevolgd bij de Hortus. Zo ontving de Hortus stagiairs en stagiaires uit Nederland, Zweden, Italië, Frankrijk en Amerika (New York). Zij volgden hun stages in de Hortus om zich verder in de horticultuur te kunnen specialiseren. De stageperiodes liepen uiteen van een paar weken tot een paar maanden. In het voorjaar vervulde een leerling van het Berlage-lyceum uit Amsterdam haar ‘snuffelstage’ in de Hortus. Vrijwilligers Het tuinteam wordt ondersteund door een stabiele, trouwe groep van ongeveer 15 vrijwilligers. In oktober ontving deze groep tezamen met alle andere vrijwilligers die bij de Hortus werken, een speciale Cultuurprijs van het prins Bernhard Cultuurfonds. Onderdeel van de Cultuurprijs is een geldbedrag, welk besteed zal worden aan een bank rondom de palm op het voorplein bij de hoofdingang van de Hortus.
11
Publicaties en congressen Joke ’t Hart, André van Proosdij en Michael Sawyer hebben van 8 tot 12 juni het Eurogard V congres in Helsinki bezocht: Het vijfde congres van Europese botanische tuinen met de titel Botanic gardens in the age of climate change. Joke ’t Hart en Michael Sawyer gaven een lezing met de titel: ‘The role of botanical gardens in the raise of public awareness of the impacts of climate change’; een verhaal over de zichtbare effecten van klimaatverandering en over de rol die de Hortus hierin wil spelen, met name op het gebied van educatie en informatieoverdracht. André van Proosdij gaf een lezing over het Rode lijst project dat de Hortus samen met een aantal andere botanische tuinen in Nederland vorm geeft ter behoud van zeldzame en kwetsbare planten in Nederland. Tijdens het congres is ook het databaseprogramma Atlantis aan de congresdeelnemers getoond met de bedoeling dat meer tuinen het programma gaan gebruiken zodat de kennis over de planten in de verschillende botanische tuinen optimaal kan worden ontsloten.
12
Educatie De Hortus beschouwt educatie als een belangrijke taak en heeft daartoe een educatief aanbod voor verschillende doelgroepen. De Hortus biedt lesprogramma's voor primair en voortgezet onderwijs, zowel klassikaal als individueel. Daarnaast biedt de Hortus tijdelijke speurtochten voor kinderen van diverse leeftijden. Voor biologiestudenten van de UvA wordt er een aantal modules in de Hortus verzorgd. Volwassenen kunnen gebruik maken van de themaroutes en de rondleidingen. Primair onderwijs Voor groep 7 en 8 van het primair onderwijs draaide in 2009, evenals in voorgaande jaren, het project ‘Waar komt de chocola vandaan?’. Het lesrooster zat vol; 1340 leerlingen van 123 klassen brachten elk twee bezoeken aan de Hortus. Het project wordt nog altijd enthousiast ontvangen door de leerlingen en hun docenten. De Gemeente Amsterdam en de Vereniging Vrienden van de Hortus hebben de uitvoering van het project financieel mogelijk gemaakt. De ‘Speurtocht met het Boodschappenmandje’ voor de middenbouw, die in 2007 ontwikkeld is, voorziet duidelijk in een behoefte. In 2009 is het aantal deelnemende klassen gestegen naar 12. Het aantal basisscholen (groep 7/8) dat een lesbrief kwam maken was vergelijkbaar met vorig jaar. Er kwamen dit jaar 8 klassen. Enkele klassen hebben in de Hortus een rondleiding gevolgd of een eigen programma uitgevoerd. Voor een groep 8 is er een themales over Indonesië gegeven. In de wintermaanden (november en december 2009 en januari 2010) was er een speurtocht over “Planten in het licht” voor kinderen van 6 tot 12 jaar. Er was bijzonder veel belangstelling voor deze speurtocht: zo’n 180 kinderen hebben meegedaan, een aantal dat normaal gesproken alleen in de zomermaanden wordt gehaald. Na het succes van vorige winter, zijn er ook nu weer in de wintermaanden iedere zondag sprookjes verteld voor kleuters. Tegen het einde van de winter was de belangstelling zo overweldigend dat er bijna niet genoeg plek was voor alle kinderen en hun ouders. In 2009 is gestart met de ontwikkeling van een nieuw product voor kinderen in de basisschoolleeftijd. “Plantentoppers” is een speels vormgegeven plattegrond van de Hortus waarop kinderen zelf de grootste, kleinste, zeldzaamste, etc. plant of boom kunnen vinden. De plattegrond vormt tevens de basis voor onze nieuwe kinderwebsite. Het project wordt mede gefinancierd door de Fondation Yves Rocher, door het Amsterdams NMEfonds en door de Vereniging Vrienden van de Hortus. De plattegrond en de website komen begin 2010 beschikbaar. Voortgezet onderwijs In 2009 hebben we bewust geïnvesteerd in ons contact met en ons aanbod voor het voortgezet onderwijs. Begin 2009 heeft een stagiaire voor de Hortus marktonderzoek gedaan onder middelbare scholen, om te achterhalen welke factoren meewegen in de besluitvorming om met de klas een buitenschools uitstapje te maken. Een belangrijke conclusie uit haar telefoongesprekken met een twintigtal docenten was dat zij zeer enthousiast waren over de Hortus, maar niet op de hoogte van ons educatieve aanbod. Dat de telefoongesprekken hebben bijgedragen aan de bekendheid, blijkt uit het aantal schoolbezoeken in 2009. 2009 stond in het teken van Darwin, die 200 jaar geleden geboren werd en 150 jaar geleden zijn evolutietheorie wereldwijd bekend maakte. Wij hebben dit thema aangegrepen om een nieuwe lesbrief te ontwikkelen voor de hoogste klassen (VWO 5 en 13
6). 105 leerlingen van 5 klassen hebben de lesbrief uitgeprobeerd en zeer positief beoordeeld. In december is de lesbrief vormgegeven en gedrukt. In de winterperiode (november 2009 t/m januari 2010) was er rond het thema “Licht in de Hortus” nieuw lesmateriaal beschikbaar voor de onderbouw (klas 1 en 2) van het voortgezet onderwijs. De lesbrief “Planten in het Licht” is actief onder de aandacht van de scholen gebracht, door middel van flyers, e-mails en telefoongesprekken. De lesbrief is door 12 klassen gemaakt. De reacties op de inhoud waren positief. Het niveau werd voor VMBO iets te hoog bevonden, voor HAVO en VWO was de lesbrief een haalbare uitdaging. Behalve voor de Evolutie-lesbrief en de Licht-lesbrief zijn er ook voor onze andere lesbrieven klassen naar de Hortus gekomen. Dat waren er 8 in getal. In 2009 hebben in totaal dus 25 klassen een lesbrief gemaakt, tegen 5 klassen in 2008. Hieruit mogen we concluderen dat we een grote sprong voorwaarts hebben gemaakt in ons contact met het voortgezet onderwijs. Enkele klassen hebben in de Hortus een rondleiding gevolgd of een eigen programma uitgevoerd. Voor een school (2e klas) is er een speciale les over koffie gegeven, voor een andere school (VWO 5) is een rondleiding over ‘Ordening in het plantenrijk’ ontwikkeld. Universitair onderwijs In samenwerking met de UvA verzorgde de Hortus onderwijs voor de module 'Ecosystemen van de wereld / tropische ecologie' voor 3e-jaars biologiestudenten. Eerstejaars biologen hebben de Hortus bezocht voor het inleidende vak 'Experimentele plantenwetenschappen, onderdeel diversiteit en evolutietrends bij planten'. Ze maken dan kennis met vertegenwoordigers van de belangrijkste hoofdgroepen uit het plantenrijk. Thematische routes, exposities en folders In de Hortus zijn enkele thematische routes. Het voordeel van dergelijke permanente exposities of routes is dat het voor meer bezoekers gedurende langere tijd mogelijk is de expositie te bekijken. De evolutieroute is in 2009 vernieuwd. De teksten zijn veel meer toegesneden op een breder publiek en de perken met planten zijn verbeterd en aangevuld. Rondleidingen Bezoekers van de Hortus kunnen elke zondagmiddag om 14.00 uur deelnemen aan een rondleiding. Op andere dagen is op aanvraag een rondleider beschikbaar voor een wandeling door de tuin. 4381 mensen hebben in 2009 extra informatie en inspiratie opgedaan door mee te lopen met een rondleider. In 2009 was er voor het eerst een uitgebreid programma met diverse themarondleidingen. Zo was er rond Pasen een wandeling over bomen en planten uit de Bijbel; in de zomer een wandeling over insecten, vogels en bloemen in de Hortus. Verder waren er onder andere rondleidingen over de evolutie van vleesetende planten en van cactussen; over de coevolutie van bloemen en bijen en over “de Méditerranée” in de Hortus! Standaardrondleidingen worden iedere zondag gegeven. Daarnaast biedt de Hortus een extra programma met themarondleidingen. Rondleidingen kunnen ook op aanvraag geboekt worden voor bezoekersgroepen of in het kader van een feest of partij in de Oranjerie. De rondleidingen worden onder andere via de website aangeboden en kunnen telefonisch worden geboekt. In 2009 is een cursus gestart voor de opleiding van nieuwe rondleiders. Verschillende enthousiaste nieuwe vrijwillige rondleiders zijn begonnen met een inwerkprogramma. In 2010 kunt u hen als rondleider ontmoeten in de Hortus. 14
Programmering Wereldwijd werd in 2009 het jubileumjaar van de beroemde wetenschapper Charles Darwin gevierd. In een nationaal samenwerkingsverband met diverse wetenschappelijke instellingen, musea en media, verzorgde de Hortus diverse activiteiten in het teken van dit jubileumjaar. De Darwin-activiteiten vonden plaats van februari tot en met augustus. In het najaar en de winter bracht de Hortus voor het eerst een uitgebreid winterprogramma, Licht in de Hortus. ABK Onder de titel “®evolutie” werd in samenwerking met het Beeldhouwerscollectief ABK het Darwinjaar ingeluid. De vroege voorjaarsmaanden zijn zeer geschikt om in de nog vrij rustige tuin een beeldende kunst tentoonstelling neer te zetten. Ook in de media kreeg de tentoonstelling aandacht. Van alg tot orchidee De hoofdtentoonstelling van dit jaar liep van 25 april tot 31 september 2009. Onder de titel ‘Van alg tot orchidee’ presenteerde de Hortus zijn vernieuwde evolutieroute door de tuin. Aan de hand van een folder liepen bezoekers langs zes stadia in de evolutie van het plantenrijk. Grote banieren markeerden deze zes stations. De vernieuwde evolutieroute zal de komende jaren permanent voor de bezoekers te bezichtigen zijn. Naast de evolutieroute bood de Hortus ook extra rondleidingen ‘Wandelen met Darwin’ en men kon zich weer inschrijven voor de jaarlijkse vierdaagse evolutiecursus. Deze cursus wordt tweemaal per jaar gegeven in samenwerking met Open Oog Producties. Hieraan deden in het voorjaar 32 deelnemers mee. In samenwerking met Filmhuis Kriterion besteedde Cinema Discutabel met twee films en discussiemiddagen aandacht aan het Darwinjaar. Lezingen De lezingen in mei en juni waren zeer succesvol. Voor het eerst bracht de Hortus een thematisch lezingenreeks met diverse sprekers uit het veld. Onder andere stadsecoloog Martin Melchers, onderzoeker Erik Zevenhuizen, publicist Rolf Roos en hoogleraar dierecologie Nico van Straalen van de Vrije Universiteit in Amsterdam, gaven een lezing gerelateerd aan Darwin en de evolutietheorie. Met een gemiddelde van 40 bezoekers per avond debuteerde de Hortus in een heel nieuw veld van publieksactiviteiten. Emma Darwin’s Dinner Na het succes van 2008 organiseerde de Hortus ook deze zomer vier dineravonden in de tuin. Geïnspireerd op het recent gepubliceerde 19de eeuwse kookboek van Emma Darwin, de echtgenote van Charles Darwin, werd in samenwerking met cateraar Amuse Bouche een driegangen diner samengesteld. Maximaal konden 150 gasten deelnemen aan het diner. Halverwege de avond bracht zangduo Duacapella de muziektheatervoorstelling ‘Ode aan Emma’. De avonden werden zeer goed ontvangen bij het publiek. Victoria jubileum Het was dit jaar precies 150 jaar geleden dat de Hortus voor het eerst een Victoria waterlelie tot bloei wist te brengen en aan het publiek kon tonen. De Victoria waterlelie behoort tot de kroonjuwelen in de collectie van de Hortus. In de afgelopen anderhalve eeuw werd de plant in diverse kassen gekweekt en tot bloei gebracht. De laatste zeven jaar werd de plant in een buitenvijver gekweekt. De speciale avondopenstelling voor 15
publiek, om de bloeiende Victoria te zien, is inmiddels een begrip in Amsterdam. Ook dit jaar was de avond met ongeveer 800 entrees druk bezocht. Monumentendag Op 12 en 13 september 2009 deed de Hortus mee aan de Open Monumentendag die in Amsterdam jaarlijks wordt georganiseerd door het Bureau Monumenten & Archeologie. Het thema voor 2009 was 'Op de kaart'. Aan de hand van vijf belangrijke historische stadsplattegronden kon de bezoeker beleven hoe Amsterdam door de eeuwen heen is uitgegroeid tot een stad van wereldformaat en kennismaken met de bovengrondse en ondergrondse geschiedenis van de stad. In de entreehal van het Hugo de Vriesgebouw waren twee tentoonstellingen te zien. Het Bureau Monumenten en Archeologie had de eeuwenoude geschiedenis van de Hortus op een tijdsbalk verbeeld. En de eerder genoemde buurtgroep (zie Tuin en Collectie) presenteerde haar toekomstvisie op het Wertheimpark en het Hortusplantsoen. Winterprogramma Met Licht in de Hortus bracht de organisatie voor het eerst een integraal winterprogramma, dat startte met de Museumnacht op 7 november. Centraal in het programma stond de Bloem uit het Universum van kunstenaar Titia Ex. Speciaal voor de Hortus ontwierp zij een lichtbloem, opgebouwd uit duizenden LEDlampen, die reageert op kleuren en bewegingen uit de omgeving. In de maanden november, december en januari was de Hortus iedere zondag tot 19.30 uur open. In de Oranjerie werd voor een eerste maal een wintermenu, met stamppotjes, geserveerd. Museumnacht De première van de Lichtbloem vond plaats tijdens de Museumnacht. Ook kon het grote publiek voor het eerst kennisnemen van het nieuwe lichtplan in de tuin van de Hortus. Speciaal voor deze avond werd de Drieklimatenkas in de drie basiskleuren Rood-GroenBlauw verlicht. Met meer dan 6.500 bezoeker belandde de Hortus in de top vijf van beste bezochte musea tijdens de Museumnacht. Winteractiviteiten Rondom het thema licht werden rondleidingen georganiseerd, een wandelroute door de tuin en er zijn diverse educatieve activiteiten voor individuele kinderen en scholen ontwikkeld. De allerkleinste bezoekers van de Hortus konden in de wintermaanden iedere zondagmiddag komen luisteren naar wintervertellingen in de Palmenkas. Lezingen Ook onder het thema Licht, bracht de Hortus wederom een lezingenreeks. Sprekers zoals auteur Koos van Zomeren en psychiater Hans Nusselder gaven lezingen over ‘Bomen in het donker’ en ‘Licht en psyche’. In samenwerking met Hans Akkerman van de gemeente Amsterdam werd een lezing over stadsverlichting gecombineerd met een avondwandeling door de straten van Amsterdam. De lezingen werden goed bezocht.
16
Entree en winkel In 2009 bezochten 143.697 bezoekers de Hortus. Wederom een record voor de Hortus. In het winkel- en portiersteam vonden dit jaar een groot aantal veranderingen plaats. Met het oog op een aantal toekomstplannen ten aanzien van het toegangsystemen en de inrichting van het entreegebouw, werden dit jaar enkele voorbereidende slagen in de professionalisering gemaakt. Het winkel- en portiersteam bestond onder andere uit zes medewerkers op een gesubsidieerde arbeidsplaats. Van twee medewerkers werd in 2009 afscheid genomen. Daarnaast draaien in het team een groot aantal enthousiaste vrijwilligers mee. Er waren geen vaste arbeidsplaatsen in dit team. In het belang van deze afdeling was het noodzakelijk om hier een vastere structuur in aan te brengen. Per september 2009 werd voor 36 uur per week een coördinator van het team aangesteld. Hiermee werd een van de gesubsidieerde arbeidsplaatsen omgezet in een reguliere, vaste functie. De coördinator valt onder de afdeling Marketing en Communicatie. In mei stopten twee vrijwilligers, na jaren trouwe dienst, met hun inzet voor de in- en verkoop van het winkelassortiment. Gedurende de zomermaanden werd deze inkoop overgenomen door twee medewerkers en enkele vrijwilligers uit het team. Een extern bureau werd ingehuurd voor het uitvoeren van een onderzoek naar de mogelijkheden van het winkelassortiment. In de loop van 2009 en nog doorlopend in 2010 wordt dit assortiment geleidelijk aangepast. Ondanks de economische crisis zijn de omzetcijfers in 2009 nauwelijks lager dan in 2008. Nog steeds vormen planten en boeken de populairste artikelen uit het assortiment. Beide groepen vertoonden een stijging in de verkoop het afgelopen jaar. Vanuit het onderzoek van 2008 naar de mogelijkheden voor verbetering in de opvang van de bezoekersstroom en het toegangssysteem, werd tot en met eind december dit jaar gewerkt aan de invoering van een nieuw computer-kassasysteem bij de portier. De verwerking van de kaartverkoop wordt hiermee automatisch gekoppeld aan de administratie van de Hortus. In de toekomst zal mede door een nieuwe ticketingsysteem ook een betere toegangscontrole uitgevoerd kunnen worden. De invoering werd eind 2009 afgerond en in januari 2010 kon men van start gaan met het nieuwe kassasysteem.
17
De Oranjerie Product De producten op de menukaarten werden in 2009 structureel verbonden met de missie van de Hortus en de thematische programmering in de tuin. De Oranjerie gebruikt zoveel mogelijk biologische ingrediënten in zijn producten. De gasten Het museumcafé speelt een belangrijke rol bij een bezoek aan de Hortus. Steeds meer gasten sluiten hun bezoek aan de tuin af met een consumptie in het café of op het terras. Ook in 2009 steeg het aantal gasten in de Oranjerie. De diversiteit van de bezoekers is heel groot; van jong tot oud en een breed scala aan verschillende nationaliteiten. Personeel Voor het derde opeenvolgende jaar fungeerde de horeca als leerbedrijf voor stagiaires van de ROC-horeca opleiding. Twee stagiaires volgden ieder gedurende een half jaar een deel van hun praktijkopleiding in de Oranjerie van de Hortus. De vaste ploeg in de horeca, zowel overdag als ’s avonds, is stabiel. Hierdoor is de teamgeest groot en wordt er veel rendement gehaald uit de investeringen in de professionalisering van het team. Verhuur Ondanks de economische recessie werd 2009 afgesloten met cijfers vergelijkbaar aan die van 2008. Door pro-actief de Oranjerievij particulieren te promoten, ondermeer als officiële trouwlocatie, werden de teruglopende zakelijke verhuren gecompenseerd. Zomeravond openstelling Ook dit jaar waren de tuin en het museumcafé in juli en augustus geopend tot 19.00 uur. In de namiddag werden er diverse kleine, huisgemaakte gerechten geserveerd. Na het succes van 2008 organiseerde de Hortus ook deze zomer vier dineravonden in de tuin. Dit jaar sloot de horeca aan op het jaarthema ‘Darwin’. Vier dineravonden werden gewijd aan Emma Darwin, de echtgenote van Charles Darwin. Geïnspireerd op Emma’s 19de eeuwse kookboek, werd in samenwerking met cateraar Amuse Bouche een driegangen diner samengesteld. Men kon op verschillende locaties in de tuin plaats nemen, waaronder bij de vijver en in de Palmenkas. Dit zorgde voor een bijzondere ambiance voor een zomeravonddiner.
18
Marketing en communicatie Publiciteit In het kader van het internationale Darwinjaar sloot de Hortus zich aan bij het nationale samenwerkingsverband met verschillende wetenschappelijke instellingen, musea en media. Zoals al bleek bij het Linnaeusjaar krijgen de Hortusactiviteiten een veel groter mediabereik met dergelijke samenwerkingsverbanden. Op een nationale website www.darwinjaar2009.nl werden alle Darwin-activiteiten uit het hele land weergegeven. Menig dagblad, tv-programma en tijdschrift besteedde extra aandacht aan het Darwinjaar. De bloei van de Victoria wordt ieder jaar door diverse media uitgelicht. Dit jubileumjaar van de plant gaf aanleiding tot diverse extra items in dagbladen, op website en op tv. Ook het winterprogramma werd ruim uitgelicht in de media. De ontwikkeling en plaatsing van de Lichtbloem werd gevolgd door VARA Vroege Vogels tv. Ook aan de wintervertellingen voor kinderen werd een uitgebreid artikel in het Parool besteed. De laatste vier weken genoten de vertellingen dan ook een ongekende aandacht. Acties De bekende toeristische toegangskaarten zoals de IAmsterdam-card, de HollandPass en de Minicards zijn al vele jaren succesvol in de Hortus. Daarnaast organiseerde de Hortus in 2009 incidentele acties met diverse bladen en instellingen, zoals Natuurmonumenten, het Parool en de jongerensite Checkout van het Uitburo. Voor het vierde achtereenvolgende jaar bezochten meer dan 1000 Stadspashouders de Hortus in de maand maart. Bij inlevering van de maartcheque kreeg men gratis toegang tot de Hortus en kon men deelnemen aan een rondleiding door de tuin. Samenwerkingsverbanden De Hortus is actief betrokken bij twee lokale initiatieven met collega musea en nabij gelegen instanties; het samenwerkingsverband ‘Groot Waterloo’, en het samenwerkingsverband ‘Plantage aan het Water’. Eind 2009 werden deze beide initiatieven samengevoegd tot “De Plantage’; een groot stadsgebied dat zichzelf als tweede museumkwartier wil profileren. Daarnaast is de directie van de Hortus betrokken bij het Overleg Amsterdamse Musea (OAM) en de medewerker marketing en communicatie bij het Marketing Overleg Amsterdamse Musea (MOAM). Personeel De afdeling Marketing en Communicatie werd in 2009 tweemaal achtereenvolgens ondersteund door een stagiaire. In het voorjaar voltooide een stagiaire van de School of Economics, onderdeel van Hogeschool INholland, haar studie vrijetijdsmanagement met een onderzoek naar de consumentenmarkt van de Hortus. Van september 2009 tot en met januari 2010 was een stagiaire van de Reinwardt Academie in Amsterdam voor vier dagen per week betrokken bij de afdeling. Deze stagiaire werkte voornamelijk mee aan de ontwikkeling, uitvoering en promotie van de activiteiten voor het winterprogramma Licht in de Hortus, waaronder ook de Museumnacht 2009 viel.
19
Personeel en Organisatie Op 31 december 2009 waren 45 medewerkers in dienst van De Hortus, waarvan 8 medewerkers in het kader van de voormalige I/D-regeling. In totaal betreft dit 30 fte, waarvan 8 fte ten behoeve van de horeca en zaalverhuur. Naast de medewerkers in loondienst is er ook een groot aantal vrijwilligers werkzaam in de Hortus. Per 31 december 2009 waren dat in totaal ca 70 vrijwilligers. Hiervan waren er 20 werkzaam als tuinvrijwilliger, 17 als educatievrijwilliger, 10 als winkel- en/of portiervrijwilliger en 23 als rondleider. Gedurende het jaar 2009 waren op de verschillende afdelingen in de Hortus diverse stagiaires werkzaam. Medio 2008 was de functie van hoofd Tuin en collectie ad interim ingevuld. De interimmer werd na een uitgebreide sollicitatieprocedure regulier aangesteld. In het team van winkel en portier werd voor het eerst een coördinator aangesteld. Voor de tweede keer was er dit jaar op 30 september de jaarlijkse personeelsdag. Dit jaar stond de personeelsdag in het teken van “Uit in de buurt”. De jaarlijkse personeelsdag wordt georganiseerd voor alle medewerkers en vrijwilligers van de Hortus. De Hortus is op deze dag gesloten voor publiek. De Hortus is tevens gesloten voor publiek op 1e Kerstdag en Nieuwjaarsdag. Organisatieontwikkeling In de Hortus werken veel mensen die met hart en ziel verbonden zijn aan de tuin. Met hulp en inspanning van heel veel mensen is de tuin geworden wat hij nu is. De Hortus is inmiddels een gezonde culturele onderneming. Daarbij hoort dat er structureel aandacht besteed wordt aan de ontwikkeling van de organisatie. In 2009 is in dit kader gewerkt aan het actualiseren van het Meerjarenbeleidplan . Het plan is in mei 2009 door de verschillende afdelingshoofden en de directie aan de hele organisatie gepresenteerd en in de zomer, in concept, goedgekeurd door het bestuur. . In september is een cultuurworkshop gegeven door het bureau “Spijker en Hamer” met aandacht voor de onderlinge communicatie en samenwerking in de organisatie. Een ander belangrijk punt van de professionalisering is de aandacht die is besteed aan de archivering van data op het gezamenlijke computernetwerk. Hierdoor is de toegankelijkheid van feiten en kennis voor de hele organisatie sterk vergroot, waardoor de afhankelijkheid van kennis in individuele hoofden en papieren archieven is verkleind.
20
Onderhoud (monumentale) gebouwen De Hortus beschikt over prachtige kassen en gebouwen. Het merendeel is een rijksmonument. Zo dateren de toegangspoort en het zaadkoepeltje nog uit het begin van de 18e eeuw. De Oranjerie werd in 1875 gebouwd, de Palmenkas en het Hugo de Vriesgebouw dateren uit 1912 tot 1915. Het onderhoud en beheer van dit erfgoed is een dankbare maar ook dure taak. De Hortus heeft een meerjarenonderhoudsplan. Het huidige plan is opgesteld in 2004 en loopt tot en met 2013. Elk jaar wordt uit dit meerjarenonderhoudsplan een jaarplan afgeleid voor het onderhoud van de diverse objecten op het terrein van de Hortus. In het begin van 2008 heeft de firma die de afgelopen jaren het locatiebeheer op de Hortus uitvoerde, deze dienstverlening afgestoten. Het jaarplan 2008 en het jaarplan 2009 is vervolgens in eigen regie van de Hortus uitgevoerd. In 2009 is een begin gemaakt met zoeken naar een firma die een geactualiseerd meerjarenonderhoudsplan zal opstellen. In 2010 zal hierover een beslissing worden genomen. In 2009 zijn diverse kleine onderhoudswerkzaamheden uitgevoerd. Eind 2008 is er door de firma Waternet een controle uitgevoerd van het gehele leidingennetwerk in de Hortus. Op een aantal punten voldeed het leidingennetwerk niet meer aan de hedendaagse eisen. Waternet heeft een rapportage gemaakt van de werkzaamheden die door de Hortus, verplicht, moesten worden uitgevoerd. Deze werkzaamheden zijn in 2009 voltooid. Er zijn diverse verbeteringen aan het elektranetwerk uitgevoerd. De firma Boelhouwer heeft groot schilderonderhoud uitgevoerd aan de Oostvleugel van het Hugo de Vriesgebouw. Er is hierbij gebruik gemaakt van een watergedragen verf van Drywood Coatings bv. Er hebben ook schilderwerkzaamheden plaatsgevonden aan het leidingennetwerk van de tropische kas. Er zijn naloopwerkzaamheden aan de diverse objecten op het terrein van de Hortus verricht. Een aantal werkzaamheden uit het jaarplan 2009 is niet uitgevoerd en doorgeschoven naar 2010.
21
Beoordelingsverklaring Opdracht. Ingevolge de opdracht van het bestuur van de Stichting Hortus Botanicus Amsterdam heb ik de (in dit rapport opgenomen) jaarrekening 2009 van de Stichting Hortus Botanicus Amsterdam beoordeeld. De jaarrekening is opgesteld onder verantwoordelijkheid van het bestuur van voornoemde stichting. Het is mijn verantwoordelijkheid een beoordelingsverklaring inzake de jaarrekening te verstrekken. Werkzaamheden. Mijn beoordeling is verricht overeenkomstig algemeen aanvaarde richtlijnen met betrekking tot beoordelingsopdrachten. De beoordeling omvat ondermeer het inwinnen van inlichtingen bij functionarissen van de stichting en het uitvoeren van cijferanalyses met betrekking tot de financiële gegevens. Door de aard en de omvang van mijn werkzaamheden kunnen deze slechts resulteren in een beperkte mate van zekerheid omtrent de getrouwheid van de jaarrekening. Deze mate van zekerheid is lager dan aan een accountantsverklaring kan worden ontleend. Oordeel. Ik ben van mening dat de jaarrekening een getrouw beeld geeft van de grootte en de samenstelling van het vermogen op 31 december 2009 en van het resultaat 2009 in overeenstemming met in Nederland algemeen aanvaarde grondslagen voor financiële verslaggeving en voldoet aan de wettelijke bepalingen inzake de jaarrekening zoals opgenomen in Titel 9 Boek 2 BW. Verder verklaar ik dat subsidies zijn besteed aan het doel en de activiteiten waarvoor subsidies zijn verleend. Purmerend, 29 april 2010 R.M. Neering, Accountant-administratieconsulent
22
Balans per 31 december 2009 (bedragen in euro’s) 31 DECEMBER 2009
31 DECEMBER 2008
VASTE ACTIVA Materiële vaste activa Hugo de Vriesgebouw Machines en installaties Overige vaste bedrijfsmiddelen
404.480 20.234 2.013
VLOTTENDE ACTIVA Voorraden
453.232 23.573 3.379 426.727
480.184
26.683
24.921
Vorderingen Debiteuren Omzetbelasting Subsidie Gemeente Amsterdam Te ontvangen inzake educatieprojecten Overige vorderingen
58.644 39.751 35.723 30.556 106.687
69.633 32.462 69.079 21.186 161.926 271.361
354.286
Liquide middelen
1.329.140
1.202.098
Totaal
2.053.911
2.061.489
23
31 DECEMBER 2009
31 DECEMBER 2008
PASSIVA VERMOGEN Kapitaal Resultaat huidig boekjaar
254.730 0
254.730 254.730
VOORZIENINGEN Voorziening groot onderhoud Voorziening projecten Voorziening nieuwbouw Overtuin
503.750 266.586 208.338
384.607 346.581 200.000 978.674
931.188
LANGLOPENDE SCHULDEN Gemeente Amsterdam 4,25% annuïteitenlening Overige schulden
404.480 45.378
453.232 45.378 449.858
498.610
KORTLOPENDE SCHULDEN Crediteuren Te betalen rente Verschuldigde loonbelasting/heffingen Overige schulden
Totaal
158.138 11.460 52.353 148.698
168.148 12.842 48.577 147.394 370.649
376.961
2.053.911
2.061.489
24
Resultatenrekening over 2009 (bedragen in euro’s) BATEN Entreegelden Exploitatie Hugo de Vriesgebouw Subsidie gemeente Amsterdam Bijdrage Vrienden Opbrengst verhuur Oranjerie Exploitatie museumcafé Exploitatie winkel Overige inkomsten Educatie Bijzondere baten
2009
2008
510.640 86.311 689.470 151.048 126.495 306.611 48.223 16.220 74.466 79.924
485.828 90.706 678.140 148.048 144.254 303.555 48.887 14.880
Totale baten
71.761 2.089.408
1.986.059
LASTEN Personeelskosten Huisvestingskosten Kantoorkosten Algemene kosten Dotatie voorzieningen Tuin & werkplaats Energiekosten Financieringskosten Afschrijvingen Educatie Bijzondere lasten Totale kosten Exploitatieresultaat
1.115.709 126.597 44.344 165.820 259.968 114.698 109.350 23.570 47.768 74.466 7.118
1.011.860 129.329 35.059 150.912 261.739 118.079 102.589 25.391 44.956 26.415 2.089.408
1.906.329
0
79.730
25
Waarderingsgrondslagen BALANS PER 31 DECEMBER 2009. Grondslagen van waardering/vergelijking met vorig jaar. De gehanteerde grondslagen van waardering zijn ongewijzigd ten opzichte van vorig jaar. Materiële vaste activa. - Hugo de Vriesgebouw. De waardering geschiedt op basis van verkrijgingprijs verminderd met afschrijvingen bepaald op basis van een 25-jarige annuïteiten lening. De omvang van de jaarlijkse afschrijvingen is gelijk aan de jaarlijkse aflossingen. - Overige materiële vaste activa. De overige materiële vaste activa zijn gewaardeerd op verkrijgingprijs en verminderd met lineaire afschrijvingen bepaald op basis van de geschatte levensduur. De afschrijvingen bedragen een percentage van de verkrijgingprijs. Donaties en subsidies welke zijn verkregen ten behoeve van investeringen worden direct in mindering gebracht op de aanschafwaarde van het actief. Investeringen onder de 2.500 euro worden direct ten laste van de exploitatie gebracht. Voorraden. Waardering vindt plaats tegen aankoopwaarde. Overige activa en passiva. Voor zover in het bovenstaande niet anders is aangegeven, worden activa en passiva gewaardeerd op nominale waarde. Hierbij wordt op de vorderingen, indien dit noodzakelijk is, een voorziening in mindering gebracht. RESULTATENREKENING 2009. De gehanteerde grondslag voor de resultaatbepaling is ongewijzigd ten opzichte van het voorgaande jaar. Resultaatbepaling. Het resultaat wordt bepaald als verschil tussen de ontvangen subsidies en donaties, huuropbrengsten, entreegelden en horeca- en winkelverkopen enerzijds en de kosten en andere lasten over het jaar anderzijds. De opbrengsten worden verantwoord in het jaar waarin zij zijn gerealiseerd; kosten en andere lasten zodra zij voorzienbaar zijn. De afschrijvingen op materiële vaste activa worden gebaseerd op verkrijgings- of vervaardigingsprijs verminderd met hiervoor ontvangen investeringssubsidies. Afschrijving op het Hugo de Vriesgebouw vindt plaats volgens de annuïteitenmethode, gerelateerd aan de 4,25 % annuïteitenlening. De overige materiële vaste activa worden afgeschreven volgens de lineaire methode op basis van de geschatte economische levensduur.
26
Toelichting op de balans per 31 december 2009
Materiële vaste activa. De mutaties in de materiële vaste activa zijn weergegeven in de bijlage. Het Hugo de Vriesgebouw is gedeeltelijk eigendom (36%) van de Stichting. Bij de financiering van het gebouw is overeengekomen dat de jaarlijkse afschrijvingen gelijk zullen zijn aan de jaarlijkse aflossingen. Voorzieningen. Voorziening groot onderhoud Het verloop over 2009 was als volgt: Stand per 1 januari 2009 Bij: dotatie Af: onttrekkingen Stand per 31 december 2009
384.608 172.000 -52.858 503.750
De grondslag voor het jaarlijks doteren aan de voorziening groot onderhoud is het meerjarenonderhoudsplan 2004 t/m 2013. Voorziening projecten Het verloop over 2009 was als volgt: Stand per 1 januari 2009 Bij: dotatie Af: onttrekkingen Stand per 31 december 2009
346.580 87.968 -167.962 266.586
Voorziening nieuwbouw Overtuin Het verloop over 2009 was als volgt: Stand per 1 januari 2009 Bij: dotatie Bij: subsidie Stadsdeel Centrum Af: onttrekkingen Stand per 31 december 2009
Stand per 31 december 2009
200.000 19.315 -10.977 208.338
978.674
27
Langlopende schulden. Gemeente Amsterdam 4,25 % annuïteitenlening. De lening is verstrekt door de Gemeente Amsterdam tegen een rentepercentage van 4,25 % ter financiering van de aankoop van een gedeelte van het Hugo de Vriesgebouw. De lening heeft een restant looptijd van 7 jaren. Het verloop over 2009 was als volgt: Stand per 1 januari 2009 Af: aflossing per 1 mei 2009 Stand per 31 december 2009
453.232 -48.752 404.480
Kortlopende schulden
Overige Schulden
Vooruitgefactureerd inzake verhuur Nog te betalen bedragen Nog te betalen pensioenpremie Overige schulden
31-12-2009
31-12-2008
24.552 78.564 2.294 43.288 148.698
14.770 63.557 32.440 36.627 147.394
28
Toelichting op de resultatenrekening 2009 Baten
2009
2008
Subsidie gemeente Amsterdam Exploitatie- en huisvestingssubsidie Subsidie rente/aflossing
612.470 77.000 689.470
601.140 77.000 678.140
513.656 -202.139 -4.906 306.611
497.442 -202.206 8.319 303.555
115.337 -63.899 -3.215 48.223
118.701 -63.690 -6.123 48.888
Verkopen Oranjerie Opbrengst consumpties Inkoopkosten Overige directe kosten/opbrengsten
Verkopen winkel Opbrengst verkopen Inkoopkosten Overige directe kosten
29
Lasten Algemene kosten
2009
2008
Beveiligingskosten Wetenschap Algemene kosten Publiciteit en promotie
16.827 11.728 70.480 66.785 165.820
15.823 19.660 59.807 55.622 150.912
Personeelskosten
2009
2008
Lonen en salarissen Premie sociale verzekeringen Afdrachtverminderingen loonbelasting Personeelsverzekeringen/pensioen Subsidie inzake ID-regeling Overige personeelskosten
1.032.878 153.332
979.483 152.802
70.383 -210.774 69.890 1.115.709
69.918 -253.072 62.729 1.011.860
30
Ontwikkeling werkkapitaal 2009 Kapitaal Voorzieningen Langlopende schulden
Af: Vastgelegde middelen
2008
254.730 978.674 449.858 1.683.262
254.729 931.188 498.610 1.684.527
426.727
480.184
1.256.535
1.204.343
Het werkkapitaal is met € 52.192 toegenomen, zoals blijkt uit de hiernavolgende staat van herkomst en bestedingen blijkt. Staat van herkomst en bestedingen. Herkomst Dotatie voorzieningen Afschrijvingen Afname vooruitb. rente ann.lening Gem. Amsterdam Subsidie Overtuin Stadsdeel Centrum
259.968 47.768 5.689 19.315 332.740
Bestedingen Aflossing annuïteitenlening Gem. Amsterdam Onttrekkingen voorzieningen
48.752 231.796 280.548
Mutatie werkkapitaal
52.192
31
