Stadsherstel Amsterdam N.V. Jaarverslag 2009

Stadsherstel Amsterdam N.V. Jaarverslag 2009

Ernest Anyas

www.stadsherstel.nl

Stadsherstel Amsterdam N.V.



Jaarverslag 2009

Missie Stadsherstel Amsterdam N.V. zorgt, binnen het gebied van de Stelling van Amsterdam, voor duurzaam behoud van in verval geraakt monumentaal of beeldbepalend gebouwd erfgoed. Dat doet zij door restauratie, herbestemming en beheer. Stadsherstel levert hierdoor een belangrijke bijdrage aan het bewaren van erfgoed voor volgende generaties en het behoud van het restauratieambacht. Stadsherstel verricht haar werkzaamheden vanuit een autonome positie door een financieel gezonde en efficiënte bedrijfsvoering met respect voor de belangen van aandeelhouders en belanghebbenden.

1

Jaarverslag 2009

Inhoud Samenstelling Raad van Commissarissen en Directie

5

Preadvies van de Raad van Commissarissen

6

Om de schoonheid

11



Geschiedenis van Stadsherstel

Stadsherstel, redder van monumenten en cultuurhuisvester

Onno Meerstadt

Verslag van de Directie

14

Stadsherstel, is een kwaliteitskeurmerk

29



Jaap Hulscher

Restaureren is een ambacht

57

Emmy Schouten

De portemonnee wordt goed beheerd

50

Paul Morel

Culturele en bedrijfsevenementen, Stadsherstel biedt de ruimte

48

Steven Withagen

Stadsherstel ook buiten de stelling actief

45

Gijs Hoen

Goed onderhoud en beheer, meer dan een dagtaak

41

Stella van Heezik

Bij elke restauratie ontdek je iets bijzonders

38

Michiel van der Burght

Stadsherstel staat voor maatschappelijk verantwoord ondernemen

34

André van Houten

Zonder subsidie kunnen we niet zoveel restaureren

62

Kees Ampt

Jaarrekening 2009

64

Overige gegevens

87

Accountantsverklaring

88

Aandeelhouders

89

Organisatieschema

90

Meerjarenoverzicht

91

Pandenlijst

92

Ernest Anyas

Kroonluchter van de Van Houtenkerk in Weesp. De kerk is in het beheer van Stadsherstel sinds 2009

12

3

Jaarverslag 2009

Samenstelling Raad van Commissarissen en Directie Raad van Commissarissen • • • • • • •

G.J.A. van der Lugt voorzitter drs. N.W. Hoek plaatsvervangend voorzitter mevrouw drs. A.M. Fentener van Vlissingen mr. R.W.J. Groenink drs. P.J.H.M. Luijten E.A. Schilp drs. C.E.J. Veerman

• •

mr. A. Meerstadt MRE directeur J.A. Hulscher adjunct-directeur

•

Amstelveld 10 1017 JD Amsterdam Telefoon 020 5200060 Telefax 020 6382040 Internet www.stadsherstel.nl E-mail [email protected]

Directie

In 2009 rondde Stadsherstel de restauratie aan het Spaarne 11 in Haarlem af

Ernest Anyas

Stadsherstel Amsterdam N.V.

5

Jaarverslag 2009

Preadvies van de raad van commissarissen Aan de aandeelhouders

Ernest Anyas

Hierbij bieden wij u aan de door de directie opgemaakte jaarrekening van Stadsherstel Amsterdam N.V. over het jaar 2009, overeenkomstig het bepaalde in artikel 22 van de statuten. Daarnaast treft u aan het verslag van de directie. De jaarrekening is door de Raad in aanwezigheid van de directeur en de externe accountant besproken en vervolgens vastgesteld in haar vergadering van 17 maart 2010. De Raad van Commissarissen is zelf als audit committee opgetreden. De jaarrekening gaat vergezeld van een accountantsverklaring als bedoeld in artikel 17 van de statuten. Wij stellen u voor: • de jaarrekening 2009 vast te stellen en decharge te verlenen aan de directie voor het gevoerde beheer en aan commissarissen voor het uitgeoefende toezicht; • in overeenstemming met het door de directie in haar verslag daartoe gedane voorstel van het voordelig saldo € 3.090.000 uit te keren aan de aandeelhouders als 5% dividend en het restant toe te voegen aan de ‘reserves’.

Project Oudezijds Armsteeg

werd gesproken over de consequenties van het afschaffen van de vrijstelling van overdrachtsbelasting bij de overdracht van rijksmonumenten met ingang van januari 2010. De voorzitter overlegde in het verslagjaar, buiten de vergaderingen, regelmatig met andere leden van de Raad. De voorzitter voerde in 2009 veelvuldig overleg met de directie, onder andere in het kader van de hierboven genoemde ernstige bedreigingen voor het werk van Stadsherstel Amsterdam. Daarnaast werd gesproken over een aantal grote aankopen, die Stadsherstel in het verslagjaar deed. De werkwijze van onze Raad vond zo veel mogelijk plaats overeenkomstig de Corporate Governance Code (Code Tabaksblat), welke met inachtneming van de aard en de omvang van onze maatschappij zo veel mogelijk wordt gevolgd. Stadsherstel is geen beursgenoteerde onderneming en heeft minder dan dertig medewerkers in vaste dienst. Dit gegeven verklaart onder andere het feit dat de maatschappij geen ‘klokkenluiderregeling’ kent en dat de Raad van Commissarissen niet ieder jaar de behoefte heeft zonder de directie te vergaderen. In het verslagjaar is eenmaal zonder de directie vergaderd over de personele samenstelling van de Raad en het invoeren van een maximale zittingsduur van leden van de Raad. Op de besluiten die tijdens deze vergadering zijn genomen, wordt hieronder nader ingegaan.

Ondernemingsraad De voorzitter van de Raad van Commissarissen woonde in 2009 tweemaal een vergadering van de ondernemingsraad bij, te weten bij de behandeling van de jaarstukken en bij de behandeling van de begrotingsstukken.

Gevolgde werkwijze

Samenstelling en (her)benoeming

In 2009 heeft onze Raad viermaal vergaderd volgens een vooraf vastgesteld schema. De vergaderingen werden, enkele uitzonderingen daargelaten, bijgewoond door alle leden van de Raad. In de vergaderingen van de Raad kwamen onder andere de implementatie van het beleidsplan, het aankoop-, restauratie- en onderhoudsbeleid, de meerjarenbegroting, de jaarstukken en de halfjaarcijfers aan de orde. Daarnaast werd uitvoerig gesproken over het voornemen van de minister van Wonen, Wijken en Integratie (WWI) om, door middel van een aanpassing van de Woningwet, de invloed van de rijksoverheid op woningcorporaties sterk te vergroten. De in zijn brief van 12 juni 2009 door de minister voorgestelde regelgeving is bedreigend voor de aard van onze werkzaamheden, de belangen van onze aandeelhouders en de continuïteit van onze vennootschap. In het directieverslag wordt nader ingegaan op dit onderwerp. Tevens

Stadsherstel hanteerde tot heden voor de leden van de Raad van Commissarissen niet een maximale zittingstermijn van 12 jaar. Daar is in het verleden bij het opstellen van het reglement voor de Raad van Commissarissen bewust van afgeweken, omdat voor Stadsherstel de continuïteit, kennis en ervaring van de leden belangrijker werden gevonden dan een gelimiteerde zittingsduur, waardoor die kennis en ervaring onnodig snel zou verdwijnen. Tijdens de laatste aandeelhoudersvergadering is door een aantal aandeelhouders aangegeven dat men desondanks belang hecht aan een maximale zittingsduur van 12 jaar. Dat heeft de Raad van Commissarissen doen besluiten om een rooster van aftreden op te stellen, waarbij in de jaren 2010 en 2011 de commissarissen, die langer dan 12 jaar in de raad zitting hebben, zullen aftreden. Dit betekent dat in een periode van één jaar vier commissarissen te weten de heer

mr. R.W.J. Groenink, de heer drs. C.E.J. Veerman, de heer drs. P.J.H.M. Luijten en de heer G.J.A. van der Lugt zullen terugtreden. Mede in verband met de beschikbaarheid van hun opvolgers wordt voorgesteld dat de heer drs. P.J.H.M. Luijten en de heer drs. C.E.J. Veerman in de Algemene Vergadering van Aandeelhouders van 2010 terugtreden en dat in hun plaats de heer mr. J.H.J. Preller en mevrouw drs. D.E. Manson worden benoemd. De heer mr. R.W.J. Groenink en de heer G.J.A. van der Lugt zullen in juni 2011 aftreden en voorgesteld wordt in deze vacatures te voorzien door benoeming van de heer mr. drs. J.G. Wijn, lid van de Raad van Bestuur van ABN AMRO, en de heer drs. H. van der Noordaa, lid van het Bestuur ING Bank. Om praktische redenen wordt voorgesteld deze laatste twee benoemingen te effectueren per 1 januari 2011, opdat de mutaties in de Raad van Commissarissen kort na elkaar kunnen plaatsvinden. De heer drs. N.W. Hoek wordt met ingang van juni 2011 voorzitter van de Raad. De Raad van Commissarissen heeft de maximale zittingsduur van haar leden met ingang van 1 juli 2011 bepaald op maximaal 12 jaar (vier termijnen van drie jaren). Tijdens de Algemene Vergadering van Aandeelhouders op 18 juni 2009 werden in overeenstemming met ons voorstel herbenoemd de heer mr. R.W.J. Groenink en de heer drs. N.W. Hoek. Volgens rooster treden dit jaar af de voorzitter van de Raad van Commissarissen, de heer G.J.A. van der Lugt, de heer drs. P.J.H.M. Luijten en de heer E.A. Schilp. De heer G.J.A. van der Lugt stelt zich herkiesbaar voor een periode van één jaar, de heer E.A. Schilp stelt zich herkiesbaar en de heer drs. P.J.H.M. Luijten stelt zich niet herkiesbaar. De heren G.J.A. van der Lugt en drs. P.J.H.M. Luijten zijn sinds 1995 commissaris bij Stadsherstel, de heer Schilp sinds 2007. Naast de heren G.J.A. van der Lugt, drs. P.J.H.M. Luijten en E.A. Schilp, die volgens rooster aftreden, zal de heer drs. C.E.J. Veerman in 2010 aftreden. De reden voor zijn aftreden is hierboven toegelicht. De heer drs. C.E.J. Veerman is sinds 1993 commissaris bij Stadsherstel. In overeenstemming met artikel 9, lid 1 van de statuten is een bindende voordracht van twee personen opgemaakt en wel: • ten behoeve van de opvolging van de heer G.J.A. van der Lugt: 1. de heer G.J.A. van der Lugt; 2. de heer mr. R.J.C. van Helden, notaris te Amsterdam. • ten behoeve van de opvolging van de heer drs. P.J.H.M. Luijten: 1. de heer mr. J.H.J. Preller; 7

Jaarverslag 2009

•

•

•

•

2. de heer mr. P.J. Sandberg, advocaat te Amsterdam. ten behoeve van de opvolging van de heer E.A. Schilp: 1. de heer E.A. Schilp 2. de heer mr. G.J.A. Wiekart, advocaat te Amsterdam ten behoeve van de opvolging van de heer drs. C.E.J. Veerman: 1. mevrouw drs. D.E. Manson 2. mevrouw mr. A.A. van Berge, notaris te Amsterdam. ten behoeve van de opvolging van de heer mr. R.W.J. Groenink in juni 2011: 1. de heer mr. drs. J.G. Wijn 2. de heer mr. M.R. Meijer, notaris te Amsterdam ten behoeve van de opvolging van de heer G.J.A. van der Lugt in juni 2011: 1. de heer drs. H. van der Noordaa 2. de heer mr. J. Borren, notaris te Amsterdam

De persoonlijke gegevens van de te benoemen commissarissen liggen ter inzage op het kantoor van de vennootschap. Wij hebben de voordracht om in deze vacatures te voorzien voorgelegd aan de ondernemingsraad. De ondernemingsraad heeft inmiddels ten aanzien van de herbenoeming een positief advies uitgebracht. Uw vergadering wordt in de gelegenheid gesteld in deze vacatures te voorzien. Onder dit preadvies staan de namen van alle commissarissen vermeld met achter hun naam hun geboortejaar en vervolgens het jaar van benoeming, laatste herbenoeming en het jaar van periodiek aftreden.

Op 16 juni aanstaande treden de heer drs. C.E.J. Veerman en de heer drs. P.J.H.M. Luijten af als lid van de Raad van Commissarissen. De heer Veerman werd in 1993 voor het eerst benoemd als commissaris en vervulde van 2003 tot 2008 de functie van plaatsvervangend voorzitter als opvolger van de afgetreden heer mr. G.W. baron van der Feltz. De heer Luijten werd voor het eerst benoemd in 1995 als commissaris van het Amsterdams Monumenten Fonds. Het AMF ging in 1999 een fusie aan met de Amsterdamse Maatschappij tot Stadsherstel N.V. De heer Luijten trad op als commissaris die op basis van het Besluit Beheer Sociale Huurwoningen de belangen van huurders vertegenwoordigt. Beiden hebben hun controlerende en adviserende taak als commissaris gedurende vele jaren met zeer veel betrokkenheid vormgegeven. Door hun specifieke kennis hebben zij een grote en

De samenstelling van de Raad van Commissarissen is zodanig, dat de leden ten opzichte van elkaar, de directie en de organisatie onafhankelijk en kritisch opereren. De leden van de Raad verrichten hun werkzaamheden ten behoeve van de vennootschap zonder bezoldiging. Personeelsopties zijn niet aan de orde noch voor de commissarissen noch voor de directie. Geen der commissarissen heeft persoonlijk aandelen in de vennootschap. Dat geldt ook voor de directie. In het verslagjaar hebben geen transacties plaatsgevonden waarbij sprake was van tegenstrijdigheid tussen belangen van de individuele leden van onze Raad ten opzichte van die van Stadsherstel.

Raad van Commissarissen



benoemd

herbenoemd

aftredend

mw. drs. A.M. Fentener van Vlissingen (1961) mr. R.W.J. Groenink (1949) drs. N.W. Hoek (1956) G.J.A. van der Lugt (1940) drs. P.J.H.M. Luijten (1954) E.A. Schilp (1967) drs. C.E.J. Veerman (1950)

2006 1996 2003 1995 1995 (AMF) 2007 1993

2008 2009 2009 2007 2007 - 2007

2011 2011 2012 2010 2010 2010 2010

Te benoemen leden Raad van Commissarissen

Op basis van het Besluit Beheer Sociale Huurwoningen (BBSH) zijn twee commissarissen benoemd die er op toezien dat de belangen van de huurders bij de besluitvorming in ogenschouw worden genomen. Het zijn de heer drs. P.J.H.M. Luijten en de heer drs. N.W. Hoek. In de opvolging van de heer Luijten, per juni 2010, zal door de Raad worden voorzien. De heer Luijten was aanwezig tijdens de jaarlijkse huurdersavond op 23 november 2009, tijdens welke aan de huurders gelegenheid wordt geboden invloed uit te oefenen op het gevoerde en te voeren beleid. Tot slot spreken wij gaarne onze grote waardering en erkentelijkheid uit voor de wijze waarop de directie en de medewerkers zich in het afgelopen jaar voor de belangen van onze vennootschap hebben ingezet. Wij zijn eenieder daar dankbaar voor. Namens de Raad van Commissarissen, G.J.A. van der Lugt Amsterdam, 10 mei 2010

persoonlijke bijdrage geleverd aan een gezonde verdere ontwikkeling en realisatie van de doelstellingen van Stadsherstel Amsterdam. De heer Veerman deed dat aanvankelijk uit hoofde van diens functie van directeur van de Dienst Financiën van de gemeente Amsterdam en later als financieel adviseur van diezelfde gemeente, en de heer Luijten als lid van de Eerste Kamer en vanuit zijn functie van directeur Corporate Affairs van de Schiphol Group. Van deze specifieke kennis en vaardigheden hebben de Raad van Commissarissen en de directie gedurende vele jaren ruim gebruik kunnen maken. De heren Veerman en Luijten kweten zich met grote toewijding, inzet en enthousiasme van hun taak. Voor het vele werk dat zij voor Stadsherstel Amsterdam hebben gedaan, zijn wij hen veel dank verschuldigd.



te benoemen

herbenoemd

mw. drs. D.E. Manson (1966) drs. J.H.J. Preller (1961) drs. mr. J. H. Wijn (1969) drs. H. van der Noordaa (1961)

2010 2010 2011 2011

- - - -

Mevrouw Fentener van Vlissingen is voorzitter van de Raad van Commissarissen van SHV Holdings N.V., vice-voorzitter van de Raad van Commissarissen van Draka Holding N.V. en lid van de Raad van Commissarissen van De Nederlandsche Bank N.V. en Heineken N.V. Daarnaast is zij lid van de Raad van Toezicht van Park Hoge Veluwe. De heer Groenink is ondernemer, commissaris bij SHV Holdings N.V. en vervult tevens een aantal andere commissariaten en adviseurschappen. De heer Hoek is voorzitter van de Raad van Bestuur van de Delta Lloyd Groep N.V. Daarnaast is hij onder meer lid van het bestuur van het Verbond van Verzekeraars. Ook is hij vice-voorzitter van de stichting Nederlands Philharmonisch Orkest en voorzitter van de Raad van Toezicht van de stichting Het Zuiderzeemuseum. De heer Van der Lugt is voormalig voorzitter van de Raad van Bestuur van de ING Groep N.V. Hij is thans lid van de Raad van Commissarissen en het audit committee van deze groep. Daarnaast is hij in de regio Amsterdam onder meer voorzitter van de stichting RCOAK. De heer Luijten is directeur Corporate Affairs van de Schiphol Group. Voorts is hij onder meer bestuurslid van het Koninklijk Concertgebouworkest en voorzitter van het dagelijks bestuur van de Stichting Amsterdam Partners. De heer Schilp is algemeen directeur van het Nationaal Historisch Museum en voorts onder meer lid van het bestuur van de werkgeversorganisatie Rijksgesubsidieerde Musea en lid van de Raad van het Leids Universiteits-Fonds. De heer Veerman is financieel adviseur van de gemeente Amsterdam. Daarnaast is hij commissaris van de NV Zeedijk.

aftredend 2013 2013 2014 2014

Mevrouw Manson is algemeen directeur Gemeente Amsterdam. Daarnaast is zij bestuurslid van Stichting KEI en Stichting Museumnacht (Amsterdam). De heer Preller is notaris en partner bij NautaDutilh en voorts lid van de Kamer van Toezicht Notarissen en Kandidaat-notarissen Rotterdam en bestuurslid van de Stichting Nationale Goede Doelen Test. De heer Wijn is lid van de Raad van Bestuur van ABN ARMO. Daarvoor was hij directeur bij Rabobank Nederland, minister van Economische Zaken en staatssecretaris van Financiën. De heer Wijn is lid van het dagelijks bestuur van VNONCW, lid van de Raad van Commissarissen van de Koninklijke Jaarbeurs Utrecht en lid van het bestuur van het Oranje Fonds. De heer Van der Noordaa is lid van het Bestuur ING Bank en CEO Retail Banking Benelux. Voordien was hij lid van de Raad van Bestuur van ING Groep. De heer Van der Noordaa is vice-voorzitter van de Nederlandse Vereniging van Banken, lid van de Raad van Toezicht van de Stichting Bevordering Culturele Samenwerking China-Nederland, penningmeester van de Stichting Kenniskring Amsterdam en ambassadeur van War Child.

9

Jaarverslag 2009

Om de schoonheid De mensen, de grachten, de bruggen, de kerken, de huizen. Op talloze manieren is het unieke karakter van Amsterdam al bejubeld. In boeken, films of smartlappen, geen medium is onbeproefd gelaten om de magie van de stad te vangen. City-vorming Het is ruim vijftig jaar geleden dat de gemeente Amsterdam met het idee kwam om de verkrottende binnenstad gedeeltelijk af te breken en te vervangen door hoge f latgebouwen en brede autowegen. Voor het laatste zouden de grachten worden gedempt en gladgestreken. Het plan over wat toen “city-vorming” heette, ondervond veel weerstand. Maar de bevolking groeide, de woningnood was hoog en het verkeer nam toe. De plannen leken onomkeerbaar. Drie visionairs, G. Brinkgreve, jhr. J. Six van Hillegom en H. van Saane, wilden de stad haar karakter niet ontnemen. Zij werkten het idee uit voor een naamloze vennootschap die zich zou toeleggen op het opkopen en restaureren van bouwvallen in het centrum. De binnenstad moest weer bewoonbaar worden. In 1956 was de Amsterdamse Maatschappij tot Stadsherstel N.V. een feit. Met een startkapitaal van 1.1 miljoen gulden kon de enige werknemer, directeur K.W. van Houten, worden aangesteld en werden de eerste krotten gekocht en gerestaureerd. Stadsherstel ontwikkelde een geniale strategie met de aankoop van hoekpanden. Deze zijn gezichtsbepalend voor een straat. Eenmaal opgeknapt, volgen doorgaans ook de aanpalende panden en krijgt de buurt een beter aanzien. Zelfs de gemeente raakte enthousiast en werd aandeelhouder.

de doelstelling te blijven waarmaken. Stadsherstel beperkt zich intussen allang niet meer tot de Amsterdamse stadskern maar breidde haar activiteiten uit tot het gebied binnen de Stelling van Amsterdam, de verdedigingslinie rondom de hoofdstad die tussen 1881 en 1914 werd aangelegd. Stadsherstel verwierf daarbinnen Fort Diemerdam, dat een belangrijke regionale functie als culturele pleisterplaats zal gaan vervullen. Het motto, “Stadsherstel herstelt ook hier de stad”, staat voor de redding van menig pand. Omdat Stadsherstel de schoonheid van ons monumentale erfgoed wil bewaren.

Brouwersgracht 86, het eerste aangekochte pand van Stadsherstel

Satdsherstel archief

Buiten de stadsgrenzen Vierenvijftig jaar na dato stellen we vast dat Stadsherstel Amsterdam is uitgegroeid tot een professionele, maatschappelijk verantwoord opererende onderneming, die meer dan 550 monumenten conserveert en beheert. Stadsherstel is haar missie, het redden en behouden van in verval geraakt monumentaal of beeldbepalend gebouwd erfgoed, in al die jaren trouw gebleven. Niet alleen vervallen huizen worden opgekocht, gerestaureerd en onderhouden, maar ook bijzondere, monumentale panden als kerken, forten, molens en gemalen. Podia voor culturele en commerciële activiteiten. Een groot deel van de winst uit de onderneming wordt gebruikt om 11

Jaarverslag 2009

“STADSHERSTEL, Redder van monumenten en cultuurhuisvester”

Interview met Onno Meerstadt Het jaar 2009 was geen makkelijk jaar. De kredietcrisis, de soms weerbarstige relatie met de rijksoverheid en een nieuw fiscaal regime maakten het werk er niet eenvoudiger op. Het kostte dan ook een gezonde dosis inspanning en creativiteit om de missie van Stadsherstel vorm en inhoud te blijven geven. Onno Meerstadt, directeur, blijft echter positief en optimistisch over de toekomst. Hij is trots op wat de mensen van Stadsherstel in het verslagjaar aan prachtige projecten konden realiseren.

Veertig verwervingen

Nog meer cultuur

“We hebben vorig jaar een record aantal panden aangekocht waaronder enkele zeer bijzondere. De recessie kende voor ons gelukkig ook voordelen. Monumenten waren minder in trek wat tot uitdrukking kwam in lagere prijzen. Met de overname van Stadsherstel Haarlem en – samen met woningbouwvereniging Parteon – de Zaanse Schans zijn we ook buiten Amsterdam behoorlijk actief. De aankoop in de Zaanstreek telt maar liefst 23 historische panden en zes bouwkavels. Aan ons de taak om er voor te zorgen dat de Zaanse Schans haar populariteit behoudt door zorgvuldig beheer en onderhoud.” In Weesp werd Stadsherstel de gelukkige eigenaar van de Van Houtenkerk. “Een prachtig monument dat ook wel het Chocoladekerkje wordt genoemd als verwijzing naar de stichters, erfgenamen van cacaofabriek Van Houten. Het gebouw blijft op zondagen in gebruik door de Nederlandse Protestanten Bond maar bij de week wordt het een podium voor sociaal-culturele activiteiten. Voor Stadsherstel is dit al weer de twaalfde kerk in haar bezit met een brede culturele programmering.”

“Op het gebied van cultuurhuisvesting zijn wij met de programmering op onze bijzondere locaties inmiddels een belangrijke speler in de markt. Ook het Nederlands Philharmonisch Orkest dat op zoek was naar een nieuwe repeteerruimte, wist ons te vinden. De Majellakerk met een oppervlak van 2200 m2 lijkt aan alle hoge eisen te voldoen. We hopen dit fameuze orkest binnenkort als huurder te mogen verwelkomen.”

Kennisoverdracht “In de ruim vijftig jaar van ons bestaan, vergaarden we veel kennis en kunde op het gebied van restauratie en beheer van monumenten. Kennis die we graag met anderen delen. Toen wij vanuit Suriname werden benaderd om over de oprichting van een Stadsherstel Paramaribo te adviseren, hebben we dat dan ook direct toegezegd. Met financiële steun van het ministerie van OCW bezocht een aantal medewerkers van Stadsherstel in 2009 diverse malen Suriname. Alles lijkt erop te wijzen dat in de loop van 2010 Stadsherstel Paramaribo een feit zal zijn!”

De Zaanse Schans

Onno Meerstadt, directeur

13

Jaarverslag 2009

Thomas Schlijper

Kamiel Vorwerk

Restauraties Stadsherstel kon in 2009 wederom tal van gerestaureerde panden opleveren. “De belangrijkste oplevering vond plaats in Haarlem. Na jaren van intensieve restauratie opende het middeleeuwse pand Spaarne 11 opnieuw haar deuren. Eveneens in Haarlem werd de Bakenesserkerk verworven. Een mooi middeleeuws monument met de karakteristieke witte toren in het hartje van de stad. En we zijn bijzonder gelukkig met onze toekomstige huurder, het Bureau Archeologie. Want zo blijft de publieke functie van het gebouw voor de Haarlemmers behouden.” Haarlems ereburger Harry Mulisch wijdde de van ondergang geredde folly in de Haarlemmerhout in. “Het bijzondere tuinkoepeltje geldt als een van de eerste voorbeelden in Nederland van het gebruik van prefab gewapend beton.”

VERSLAG VAN DE DIRECTIE

Stadsherstel luidt de noodklok! Op 19 februari 2010 heeft de minister voor Wonen, Werken en Integratie (WWI) aan de Tweede Kamer meegedeeld het Besluit huurprijzen woonruimte (Bhw) te zullen aanpassen. De minister wil de zogenaamde Amsterdamse methode voor het vaststellen van de huurprijs van rijksmonumenten niet langer toestaan en in de toekomst slechts de Utrechtse methode hanteren. Bij de Amsterdamse methode wordt de huurprijs bepaald aan de hand van gedane investeringen in een rijksmonument. Bij de Utrechtse methode wordt de huurprijs gebaseerd op de puntentelling van het woningwaarderingsstelsel (WWS) met een toeslag van 30%. Als het Bhw daadwerkelijk op dit punt wordt aangepast, zal dit buitengewoon grote financiële consequenties voor Stadsherstel hebben. De minister heeft niet aangegeven of hij in het kader van het besluit overgangsbepalingen en/of compenserende maatregelen wil treffen. Als dit niet het geval is, zullen de huurinkomsten met tenminste ¤ 1 miljoen per jaar dalen en zal de waarde van de vastgoedportefeuille moeten worden afgeboekt. De minister heeft over de consequenties van zijn besluit geen overleg gevoerd met de instellingen die door het besluit worden geraakt, noch met het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (OCW). Hij heeft evenmin vastgesteld hoe de wijziging van het Bhw zich verhoudt tot eerdere financiële aanslagen van de rijksoverheid, zoals de afschaffing van de vrijstelling van vennootschapsbelasting en overdrachtsbelasting en de Vogelaarheffing. Volgens het ministerie van WWI zijn de inspanningen er op gericht het Bhw met ingang van 1 januari 2011 te hebben aangepast. Stadsherstel zal zich uiteraard verzetten tegen het besluit, dat in strijd is met de in de Tweede Kamer aangenomen motie Hofstra c.s. en dat gebaseerd is op een daartoe niet geschikt rapport. De leden van de Tweede Kamer zijn reeds van de ongewenste consequenties van het besluit op de hoogte gesteld. Stadsherstel overweegt rechtsmaatregelen te treffen tegen het besluit, dat naar haar mening in strijd met het zorgvuldigheidsbeginsel is genomen.

Inleiding

Landelijke ontwikkelingen

Het jaar 2009 kenmerkte zich door een recordaantal aankopen. Stadsherstel Amsterdam N.V. kocht maar liefst veertig panden aan, beduidend meer dan in de afgelopen jaren. In 2008 werd er bijvoorbeeld slechts één verworven. Een belangrijke reden voor het grote aantal aankopen was de onder druk staande prijzen op de onroerend goedmarkt. Mede vanwege de risico’s die aan monumenten kleven – meestal verkeren ze in slechte staat – vertoonden de prijzen een sterk dalende tendens. Met deze aankopen beschikt Stadsherstel de komende jaren over een omvangrijke restauratieportefeuille. In overleg met de Raad van Commissarissen legt Stadsherstel zich de eerstkomende jaren vooral toe op restauratie van de aangekochte panden, en zal er een terughoudend aankoopbeleid worden gevoerd.

Vervallen vrijstelling overdrachtsbelasting

Stadsherstel besteedde in 2009 veel aandacht aan de bijzondere positie die zij inneemt binnen het stelsel van toegelaten instellingen (woningcorporaties). Op 12 juni 2009 kondigde de minister van Wonen, Werken en Integratie ingrijpende maatregelen aan om de greep van de rijksoverheid op woningcorporaties te versterken. Mocht de minister die in de woningwet laten vastleggen, dan zal een belangrijk deel van de huidige werkzaamheden van Stadsherstel niet langer kunnen worden uitgevoerd. Verderop in dit directieverslag, onder Landelijke ontwikkelingen, staat meer over de voorgenomen plannen van de rijksoverheid en de verstrekkende consequenties daarvan voor Stadsherstel.

De klokkenstoel van de Amstelkerk

Ernest Anyas

Het bedrijfsresultaat over het jaar 2009 stemt tot tevredenheid. Na dividendbetaling kan een bedrag van € 877.000 worden toegevoegd aan de overige reserve.

Tot mei 2009 kregen restaurerende instellingen een vrijstelling van de 6% overdrachtsbelasting op de overdracht van rijksmonumenten. Met een beroep op het beginsel van gelijke behandeling maakte een particulier daar bezwaar tegen. Met succes. Ook particulieren mochten sindsdien van deze regeling gebruik maken. Het kabinet vond dit echter zo'n aanslag op de schatkist, dat zij in de miljoenennota aankondigde de vrijstelling af te willen schaffen. De Tweede Kamer ging eind 2009 met deze maatregel akkoord; met ingang van 1 januari 2010 is de vrijstelling vervallen. Dit betekent voor Stadsherstel dat de aankoopkosten 6% hoger zullen uitvallen, waardoor restauratieprojecten financieel moeilijker zijn te realiseren. Gelukkig compenseerde het kabinet de 22 Aangewezen Organisaties voor Monumentenbehoud – waaronder ook Stadsherstel valt – met een jaarlijkse subsidie van € 23 miljoen. Voor de jaren 2010 en 2011 wil de minister daarvan € 8 miljoen per jaar besteden aan restauraties van monumenten. De betreffende organisaties mogen zelf een voorstel doen voor de verdeling van deze middelen. Zoals het er nu uitziet, kan Stadsherstel aanspraak maken op een restauratiesubsidie van tenminste € 1 miljoen.

Compensatie vervallen vrijstelling Vpb In het jaarverslag van 2008 werd aangegeven dat de staatssecretaris van Financiën stadsherstellichamen wilde compenseren voor het feit dat ze per 1 januari 2008 integraal belastingplichtig in de vennootschapsbelasting zijn geworden. Hij voegde daartoe met ingang van 2009 een ten behoeve van stadsherstellichamen geoormerkte subsidie van € 2 miljoen aan de rijksbegroting toe. In 2009 heeft Stadsherstel, samen met een aantal collega-organisaties, uitvoerig overleg gepleegd met het ministerie van OCW, de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed en het Nationaal Restauratiefonds over de manier waarop deze subsidie onder de stadsherstellichamen verdeeld zal worden. In oktober 2009 had de Rijksdienst de subsidieregeling gereed, waarna deze werd voorgelegd aan de Europese Commissie. In december 2009 stelde de Europese Commissie vast dat de regeling geen ongeoorloofde staatssteun inhoudt. In februari 2010 werd de regeling gepubliceerd in 15

Jaarverslag 2009

Btw-aftrek bij zalenverhuur Met de belastingdienst bestaat sinds mei 2006 een meningsverschil over de vraag of Stadsherstel via haar afdeling Exploitatie Bijzondere Ruimten de verhuur van zalen met btw mag belasten en of zij terecht de btw op restauratiekosten aan de bijzondere ruimten terug heeft gevorderd. In de vorige directieverslagen is melding gemaakt van dit dispuut. Op 29 oktober 2008 oordeelde de rechtbank Haarlem dat Stadsherstel bij de verhuur van de zalen geen btw mag heffen. Zij kan bovendien geen beroep doen op Mededeling 40 van de belastingdienst, die bepaalt dat kortstondige verhuur aan telkens wisselende huurders belast mag worden. De rechtbank was echter wel van oordeel dat de belastingdienst een fors deel van haar vordering over het verkeerde tijdvak had geheven. Het gaat om een bedrag van € 802.000 op het totale geschil van € 1.350.000. Zowel Stadsherstel als de belastingdienst hebben in december 2008 hoger beroep aangetekend tegen de uitspraak van de rechtbank. Dit diende op 9 februari 2010. De uitspraak wordt in de

loop van 2010 verwacht. Bij het opstellen van de jaarrekening 2009 is uitgegaan van de uitspraak van de Haarlemse rechtbank, evenals in de jaarrekening over 2008. Omdat Stadsherstel de kans op een voor haar positieve uitspraak echter op meer dan 50% inschat, is er geen voorziening opgenomen voor de claim van de belastingdienst.

Wijziging Woningwet Zoals eerder in dit jaarverslag is aangegeven, wil de minister van WWI de rijksoverheid meer invloed geven op het functioneren van woningcorporaties. In zijn brief van 12 juni 2009 aan de Tweede Kamer verwoordde de minister zijn beleid hierover. In de loop van 2010 zal dat zijn beslag krijgen in een aanpassing van de woningwet. Het komt er op neer dat een corporatie, die in een project met een commercieel karakter wil investeren, aan diverse eisen dient te voldoen. De activiteit moet in een dochteronderneming worden ondergebracht en de corporatie mag slechts aandelenkapitaal verschaffen tot maximaal 33 procent van het balanstotaal van de dochter. Andere partijen, buiten de corporatiesector, moeten dus ook in het project investeren. Daarnaast is de minister bevoegd de directie en de raad van commissarissen te ontslaan. Stadsherstel zou verplicht haar rechtsvorm moeten wijzigen van N.V. in een bijzondere vorm van stichting (maatschappelijke onderneming). Bovendien zou Stadsherstel verplicht prestatie-

afspraken op het gebied van volkshuisvesting dienen te maken met de gemeenten waarin Stadsherstel werkzaam is. Sinds begin 2009 overlegt Stadsherstel met het ministerie van WWI over de bijzondere positie die zij als vennootschap en restaurerende instelling inneemt binnen het stelsel van toegelaten instellingen. De reden voor deze gesprekken is dat de status van toegelaten instelling niet langer past binnen de doelstelling en het voorgenomen beleid van Stadsherstel. Dit mede gezien de specifieke eigendomsstructuur van Stadsherstel en de administratieve lasten die behoren bij de status van toegelaten instellingen. Tijdens dit overleg werd duidelijk dat Stadsherstel onder de nieuwe regelgeving niet meer als restaurerende instelling kan opereren. Drie voorbeeldprojecten die in dit kader aan het ministerie zijn voorgelegd – Van Houtenkerk, Fort Diemerdam, Haringpakkerstoren – mogen niet door Stadsherstel worden uitgevoerd. Er zijn diverse mogelijke oplossingen met het ministerie besproken maar die werden vooralsnog van de hand gewezen. In verband hiermee deed Stadsherstel op 16 oktober 2009 een verzoek tot wijziging van de doelomschrijving in de statuten. Op 12 januari 2010 diende Stadsherstel bij de minister van WWI een verzoek tot vrijwillige uittreding uit het bestel in. Omdat het ministerie en Stadsherstel nog in gesprek waren over een mogelijke oplossing voor de problemen waarmee Stadsherstel binnen het stelsel kampt, werd de behandeling van het verzoek in onderling overleg aangehouden. In verband met gebrek aan voortgang in deze besprekingen heeft Stadsherstel de minister op 19 februari 2010 verzocht het verzoek tot uittreding in behandeling te nemen.

Ernest Anyas

Doorsnede van de ten slotte niet meer te herbouwen Haringpakkerstoren

De Amstelkerk

17

Jaarverslag 2009

SATIJNPlus Architecten

de Staatscourant. Inmiddels heeft Stadsherstel op basis van de regeling een subsidieaanvraag gedaan voor de jaren 2009 en 2010. Stadsherstel ontving in april 2010 een subsidiebeschikking voor beide jaren van circa € 2,3 miljoen.

Ernest Anyas

Aanzicht op de Durgerdammerdijk met rechts de in 2009 aangekochte ‘Kapel’

19

Jaarverslag 2009

Investeringen In het verslagjaar werd voor een bedrag van € 17,34 miljoen geïnvesteerd. Een groot project, de bouw van de Haringpakkerstoren, komt definitief niet tot uitvoering. Delen van de Amsterdamse binnenstad staan op de nominatie tot UNESCO-werelderfgoed te worden verklaard. Volgens de gemeente Amsterdam brengt de realisatie van de toren de voordracht in gevaar. Begin dit jaar liet UNESCO de gemeente Amsterdam weten bezwaar te hebben tegen de bouw van de toren. Stadsherstel wil geen project uitvoeren, dat tegen de wens van de gemeente ingaat en gevaar oplevert voor de aanwijzing tot werelderfgoed. Reden om de op het project geactiveerde kosten ad € 388.000,- in het verslagjaar af te boeken. Deze afboeking is verwerkt in de winst- en verliesrekening onder de post ‘overige kosten’.

De Akermolem in 2008

Thomas Schlijper

Gereedgekomen restauraties In 2009 werden de volgende gerestaureerde panden opgeleverd: Amstel 99, Korsjespoortsteeg 17, Nieuwe Leliestraat 183, Runstraat 4, Singel 135, Vijzelgracht 47, drie woningen in de 1e fase van de restauratie van Bloemgracht 166, en Spaarne 11 te Haarlem. In Diemen werd de fortwachterswoning aan de Overdiemerweg 27 opgeleverd. Vlak daarbij werd de laatste hand gelegd aan de wederopbouw van de hooiberg achter De Zeehoeve, die een aantal jaren geleden door brand werd verwoest.

Restauraties in uitvoering De in het vorige jaarverslag genoemde restauraties van Noorderdwarsstraat 7, Zwarte Pad 30 (de Akermolen), Flevopark 13 werden in 2009 voortgezet. In het verslagjaar begon Stadsherstel met de restauratie van Beulingstraat 15-17 en Oudezijds Voorburgwal 67, met de nieuwbouw van zes panden aan de Oudezijds Armsteeg en met de renovatie van de begane grond van Warmoesstraat 15. Nieuwe Prinsengracht 29 kreeg een nieuwe fundering. Aan de Posthoornkerk en het Zonnehuis werden verbeteringen aangebracht.

restauratie en/of herbestemming te redden. Stadsherstel bezit 51% van de aandelen, Parteon 49%. De eerste aankoop van Stadsherstel Zaanstreek bestond uit 23 panden en zes bouwkavels op de Zaanse Schans. In Haarlem werd Stadsherstel Haarlem B.V. overgenomen. Tot de overname behoorde een complex bestaande uit vier panden aan de Spaarndammerstraat, vier panden aan de Spiegelstraat en bedrijfsruimte. Daarnaast is de Bakenesserkerk aan de Vrouwestraat 12 verworven. De Nederlandse Protestanten Bond verkocht de Van Houtenkerk aan de Oude Gracht 69 in Weesp aan Stadsherstel. Stadsherstel voegde in het verslagjaar veertig panden en zes bouwkavels aan haar bezit toe.

Onderhoud Stadsherstel houdt haar panden zoveel mogelijk in de staat waarin ze door restauratie zijn gebracht. In het verslagjaar vergde dat circa € 3,5 miljoen, een bedrag dat overeenkomt met 23% van de totale huurinkomsten. Aan buitenschilderwerk werd € 1,1 miljoen uitgegeven, aan geveltimmerwerk € 0,37 miljoen. In het verslagjaar werden de volgende panden gerenoveerd: Amstel 268I, Amstel 318, Binnenkant 36 C, Egelantiersgracht 48 A, Herenstraat 36II, Herensstraat 39II, Hoogte Kadijk 109, Kerkstraat 198 II, Nieuwe Keizersgracht 39 huis, Reestraat 5I, Reestraat 7I en Weteringstraat 1II. Aan de Majellakerk, kerkgebouw De Duif, Kerkstraat 188, de Posthoornkerk, Weteringstraat 19, Prinsenstraat 22 en Wingerdweg 28 t/m 34 vond groot onderhoud plaats.

Noorderdwarsstraat 7

21

Jaarverslag 2009

Stadsherstel, Juan Hernández

De Akermolemm bijna gereed

Thomas Schlijper

Onroerende zaken; aan- en verkopen In het verslagjaar werd een recordaantal aankopen gerealiseerd. In Amsterdam kocht Stadsherstel de volgende woonhuizen: Warmoesstraat 15, Oudezijds Voorburgwal 67, Haarlemmerstraat 46, Herengracht 532 en Reguliersgracht 2. In Durgerdam werd de beeldbepalende ‘Kapel’ aan de Durgerdammerdijk verworven. Stadsherstel richtte, samen met de Zaanse woningcorporatie Parteon, Stadsherstel Zaanstreek N.V. op. Het nieuwe bedrijf stelt zich tot doel het cultureel erfgoed in de Zaanstreek door

Verhuur Verhuur van woningen In 2009 was er geen structurele leegstand in de huurwoningen van Stadsherstel. Als gevolg van mutaties of renovatiewerkzaamheden komt enige leegstand ieder jaar in beperkte mate voor. De minister van WWI stond verhuurders toe de huur van woningen te verhogen met 2,5 %. De jaarlijkse huurverhoging werd in overeenstemming met dit voorschrift doorgevoerd voor zowel de sociale als de vrije sector. In het verslagjaar kregen achttien, in dat jaar gerestaureerde, woonruimten nieuwe huurders.

Verhuur van bedrijfsruimten In het verslagjaar deed zich ook bij de verhuur van bedrijfsruimten geen structurele leegstand voor. De huren voor bedrijfs- en kantoorruimten werden met 3,1% verhoogd, conform de contractuele mogelijkheid.

De Van Houtenkerk in Weesp

Ernest Anyas

Verhuur van bijzondere ruimten In 2009 bedroeg het aantal verhuringen van bijzondere ruimten 704. De omzet van de afdeling Exploitatie Bijzondere Ruimten daalde met circa 12% van € 935.000 in 2008 naar € 818.000 in 2009. Deze daling laat zich verklaren door de ongunstige economische ontwikkelingen in het verslagjaar, waaronder met name de commerciële verhuringen onder hadden te lijden. Afgaande op het grote aantal verhuringen in de eerste maanden van 2010 is geen verdere daling van de omzet te verwachten. Stadsherstel ontwikkelt zich, naast restaurator/ verhuurder van woningen en bedrijfsruimten, tot huisvester van culturele evenementen. In het verslagjaar is weer hard gewerkt om het niveau van de culturele programmering op een hoger plan te brengen. Alle evenementen in de gebouwen van Stadsherstel staan in de aantrekkelijk vormgegeven Cultuuragenda aangekondigd. In totaal vonden er circa tweehonderd culturele evenementen in de gebouwen van Stadsherstel plaats. In De Duif werd een reeks kinderconcerten onder de naam So what? georganiseerd, Paradiso verzorgde er een serie akoestische popconcerten. In de Vondelkerk kon men traditiegetrouw wekelijks opera beluisteren, uitgevoerd door het gezelschap Opera Per Tutti in samenwerking met de Nederlandse Opera Akademie. In de Amstelkerk gaven jonge pianisten een reeks masterclasses die Stadsherstel programmeerde in samenwerking met het Youri Egorov Fund. Het Bergen Kwartet bracht op vier vleugels werk van de componist Simeon ten Holt ten gehore. In de Posthoornkerk vond in april en november 2009 de drukbezochte Antiek & Brocantemarkt plaats. Het bleek zo'n publiekstrekker dat de markt in

2010 ook in de onlangs verworven Van Houtenkerk in Weesp (zie onder Onroerende zaken) wordt georganiseerd. Naast alle culturele en commerciële activiteiten in de gebouwen van Stadsherstel, werd een aantal kerken in 2009 tweemaal per maand voor het publiek opengesteld. Zonder de inzet van de vrijwilligers van de Vereniging Vrienden van Stadsherstel zou dit onmogelijk zijn. De belangstelling om de kerken te bezoeken blijkt groot. Dat potentiële huurders de kerken dan ook kunnen bezichtigen, is een belangrijk bijkomend voordeel van de openstellingen.

Financiering Als gevolg van het grote aantal aankopen is het balanstotaal ten opzichte van eind 2008 aanzienlijk gestegen. Deze aankopen konden vooralsnog worden gefinancierd met kortlopende leningen of door middel van uitgestelde betaling. In 2010 wordt een beoordeling gemaakt van de financieringsbehoefte, waarna de kortlopende financiering voor een groot gedeelte zal worden omgezet naar lange termijnfinanciering. De solvabiliteit van Stadsherstel is door de aankopen iets gedaald van 70% aan het eind van 2008 naar 67% ultimo 2009. Het beleid van Stadsherstel is er op gericht dat de solvabiliteit hoger blijft dan 60%.

Risicobeheersing en controlesystemen In 2009 zijn de administraties van Stadsherstel Amsterdam N.V. en haar vier dochtermaatschappijen samengevoegd. Dit levert een belangrijke efficiëncywinst op administratief gebied op en zorgt voor een verbetering van de financiële beheersing van het gehele bedrijf. Om de risico’s te verkleinen die Stadsherstel ten aanzien van haar opdrachtnemers loopt, zijn verschillende maatregelen genomen. De financiële stabiliteit van opdrachtnemers wordt voorafgaand aan een opdracht beoordeeld. Daarnaast zal Stadsherstel het depositostelsel voor belastingafdrachten aan de Belastingdienst invoeren. Voor 2010 staat een verbetering van de projectadministratie van restauratieprojecten op het programma.

23

Jaarverslag 2009



fte

Directeur

1

1

Afdeling Secretariaat

4

3

wekkende pand. In Utrecht was vervolgens een rondwandeling georganiseerd en kon de Domtoren worden beklommen. De ondernemingsraad betrok het personeel van Stadsherstel in het verslagjaar intensief bij de ontwikkelingen in het bedrijf. Tijdens de kwartaalbijeenkomsten werden de medewerkers bovendien uitvoerig geïnformeerd over het gevoerde of te voeren beleid, de uitwerking van het bedrijfsplan, de jaarcijfers, de halfjaarcijfers en de begroting.

Afdeling Restauratie en Planontwikkeling 7

5,7

Ondernemingsraad

Afdeling Beheer en Onderhoud

4

4

Afdeling Financiële Zaken

6

6

Afdeling Verhuur en Juridische zaken

2

2

Afdeling Exploitatie Bijzondere Ruimten

5

4,7

Stadsherstel telde op 31 december 2009 29 personeelsleden en één medewerker die arbeidsongeschikt was. De werknemers waren als volgt over de organisatie verdeeld:

Naast de medewerkers in vaste dienst werkten in het verslagjaar twintig mensen voor Stadsherstel op freelance-basis, als oproepkracht, stagiair of als vrijwilliger. In het verslagjaar is bijzondere aandacht besteed aan het selecteren van een nieuwe Arbo-dienst en het invoeren van een urenregistratie.

Stadsherstel, Juan Hernández

Tijdens het jaarlijkse dagje uit kregen de medewerkers in kasteel Amerongen een uitvoerige toelichting op de restauratie van dit indruk-

Kasteel Amerongen

In het verslagjaar kwam de ondernemingsraad vier keer bijeen. Tweemaal was de voorzitter van de Raad van Commissarissen daarbij aanwezig: bij de bespreking van de jaarstukken 2009 en van de begroting 2010. Daarnaast kwamen onder andere aan de orde de halfjaarcijfers, de keuze voor een andere Arbo-dienst, de interne organisatie en personeelsaangelegenheden.

Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen In 2009 is een werkgroep opgericht die zich richt op Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen (MVO). De werkgroep bestaat uit twee medewerkers van de afdeling Restauratie en Planontwikkeling en één medewerker van de afdeling Beheer en Onderhoud. De werkgroep heeft tot doel te bevorderen dat bij beslissingen die Stadsherstel neemt, wordt gekeken naar de juiste balans tussen maatschappij, milieu en onderneming. Stadsherstel doet al veel op het gebied van MVO: zij biedt stageplaatsen, maakt van iedere restauratie een leerlingbouwplaats en maakt waar mogelijk gebruik van diensten van maatschappelijke organisaties zoals de Stichting Herstelling. Ook aan leefbaarheid wordt het nodige bijgedragen. Dit gebeurt ten eerste door de meest bedreigde monumenten te restaureren. Ten tweede worden gerestaureerde panden van een passende functie voorzien (herbestemming; één van de pijlers van de modernisering van de monumentenzorg). Ten derde wordt aan de leefbaarheid bijgedragen door de panden in de staat te houden, waarin zij door restauratie gebracht zijn. Stadsherstel richt zich in de ontwerpfase van een restauratieproject steeds nadrukkelijker op beperking van het energiegebruik. In het verslagjaar zijn twee pilot-projecten aangewezen, waarbij bijzondere aandacht wordt besteed aan energiebesparende maatregelen en installaties: Herengracht 249 en Fort Diemerdam.

Oudezijds Voorburgwal 67

25

Jaarverslag 2009

Ernest Anyas

Interne organisatie

Contacten met andere monumentenorganisaties

Stadsherstel kent een bijzonder actieve vriendenvereniging van bijna 2.600 leden. Dankzij de enthousiaste vrijwilligers van de vriendenvereniging waren iedere eerste woensdag en derde zondag van de maand De Duif, de Vondelkerk en de Posthoornkerk voor het publiek geopend. Bij bijzondere evenementen – zoals de Dag van het Park, de Stellingmaand en de Open Monumentendagen – hielden vrijwilligers toezicht in de opengestelde Stadsherstelgebouwen. De openstellingen zijn een groot succes en daarmee een goede promotie voor Stadsherstel. Stadsherstel is de vrijwilligers dan ook bijzonder erkentelijk. Op 8 februari konden de Vrienden in de Amstelkerk deelnemen aan een Martin Monnickendamdag. In de kerk hingen op dat moment Italiaanse aquarellen van deze schilder. De vereniging organiseert jaarlijks een Vriendenwandeling. Ditmaal was op vrijdag 15 mei een route in de Jordaan uitgezet die in de Runstraat 4 begon en eindigde op de Bloemgracht 166. Ruim tweehonderd deelnemers liepen mee. De Algemene Ledenvergadering vond op 22 juni plaats in Museumwerf ’t Kromhout. De conceptnotulen van deze vergadering zijn dit jaar, voor het eerst, op de website geplaatst. Zaterdag 3 oktober was de dag van de jaarlijkse rondvaart. Circa 220 deelnemers stapten bij het Damrak in de boten. De afsluitende borrel was in de Posthoornkerk, waar de recentelijk opgeknapte catacomben bekeken konden worden. In het verslagjaar gaf de vereniging twee nieuwsbrieven uit. De vernieuwing van de brief, nu in full-colour met een gevarieerdere inhoud en een moderne opmaak, oogstte veel waardering binnen en buiten de organisatie. Ook dit jaar kregen de Vrienden twee keer de Cultuuragenda van Stadsherstel in de bus. In de agenda staan alle evenementen en culturele manifestaties die in de gebouwen van Stadsherstel worden gehouden. Zoals gebruikelijk kregen de leden van de vereniging voor een aantal van deze voorstellingen korting met hun Vriendenpas.

Op landelijk en lokaal niveau is Stadsherstel actief binnen enkele belangrijke monumentenorganisaties. Zij is bijvoorbeeld lid van de landelijke federatie Het Behouden Huis en de directeur is bestuurslid van de federatie. Vooral over de recente invoering van vennootschapsbelastingplicht voor stadsherstellichamen en de compensatiemaatregel hiervoor vond regelmatig gezamenlijk overleg plaats. In 2009 werd de Federatie Instandhouding Monumenten (FIM) opgericht, een overlegorgaan van directeuren van de monumentenorganisaties. FIM behartigt de belangen van het gehele monumentenveld, met name op het gebied van overheidsmaatregelen, wetgeving en beleid. De directeur is penningmeester van de federatie. De adjunct-directeur neemt deel aan het binnenstadoverleg dat destijds door de Vereniging Vrienden van de Amsterdamse Binnenstad is opgezet. Stadsherstel verleent onderdak aan de stichting Amsterdam Monumentenstad en verzorgt tevens het secretariaat. De directeur is secretaris van deze stichting, die in het leven is geroepen om het maatschappelijk draagvlak voor de monumentenzorg in Amsterdam te vergroten. Het belangrijkste doel van de stichting is om de Amsterdamse binnenstad op de werelderfgoedlijst van UNESCO te plaatsen. Daarnaast spant de stichting zich in om een erfgoedcentrum te realiseren waar bezoekers zich kunnen oriënteren op monumentaal Amsterdam. Stadsherstel heeft een adviserende taak bij de oprichting van Stadsherstel Paramaribo waarbij nauw wordt samengewerkt met de Stichting Gebouwd Erfgoed Suriname. In 2009 bracht Paul Morel van Stadsherstel in dit kader twee keer een bezoek aan Suriname, waarbij hij tevens adviseerde over de restauratiewerkzaamheden aan Openluchtmuseum Fort Nieuw Amsterdam.

Resultaat en winstbestemming In het verslagjaar is een resultaat van € 8,925 miljoen behaald. Daarvan dient een bedrag van € 4,958 miljoen aan de herwaarderingsreserve te worden toegevoegd. Dit betekent dat er € 3,967 miljoen beschikbaar is aan uitkeerbare winst. Voorgesteld wordt om een bedrag van € 3,090 miljoen als 5% dividend uit te keren aan de aandeelhouders en het resterende bedrag ad € 877.000 toe te voegen aan de overige reserve.

Ernest Anyas

Vereniging Vrienden van Stadsherstel

De Duif

Vooruitzichten Zoals aan het begin van het directieverslag aangegeven, heeft de minister van WWI op 19 februari 2010 aan de Tweede Kamer meegedeeld het Besluit huurprijzen woonruimte (Bhw) te zullen aanpassen. Als het Bhw daadwerkelijk wordt aangepast, zijn de financiële consequenties voor Stadsherstel aanzienlijk. De huurinkomsten zullen met meer dan € 1 miljoen per jaar dalen. Op dit moment valt niet goed in te schatten in hoeverre de beoogde aanpassing van het Bhw wordt beïnvloed door het feit dat het kabinet Balkenende IV demissionair is geworden. Stadsherstel brengt de financiële gevolgen van een mogelijke aanpassing en mogelijke maatregelen in kaart. Ten aanzien van de verhuur van woningen wordt geen substantiële leegstand verwacht, terwijl de huurprijzen licht zullen stijgen. De vraag naar kantoor- en bedrijfsruimte in Amsterdam en omgeving staat onder druk met mogelijke gevolgen voor de verhuurbaarheid en huurprijsniveaus. Ten aanzien van de incidentele verhuur wordt verwacht dat deze zich minstens op het niveau van 2009 zal handhaven. Naar verwachting blijven de totale huurinkomsten van Stadsherstel in 2010 op peil. De personeelsformatie zal ten opzichte van 2009 in 2010 met 1,0 fte toenemen in verband met uitbreiding van werkzaamheden op het gebied van planontwikkeling en restauratie.

Zoals reeds in dit verslag is aangegeven, krijgt Stadsherstel Amsterdam met ingang van 2009 een rijkssubsidie ter compensatie van de gevolgen van de vennootschapsbelastingplicht. Stadsherstel ontving in april 2010 een bedrag van € 2,3 miljoen aan subsidie. Daarnaast wordt tenminste € 1 miljoen subsidie ter compensatie van het vervallen van de vrijstelling van overdrachtsbelasting verwacht. Ondanks het slechte financieel-economische klimaat en de vele externe bedreigingen die mogelijk op Stadsherstel afkomen kan, gelet op de begroting voor 2009, de geschetste ontwikkelingen op het gebied van subsidie en de implementatie van maatregelen uit het bedrijfsplan dat in 2008 werd vastgesteld, het komende verslagjaar – voor zover thans is te overzien – met vertrouwen tegemoet worden gezien. Graag dank ik de leden van de Raad van Commissarissen en de medewerkers van Stadsherstel hartelijk voor hun waardevolle bijdrage aan de resultaten van 2009. mr. A. Meerstadt, directeur Amsterdam, 10 mei 2010

27

Jaarverslag 2009

“Stadsherstel Amsterdam is een kwaliteitskeurmerk” Interview met Jaap Hulscher Jaap Hulscher studeerde bouwkunde in Delft en volgde de destijds nieuwe richting Restauratie. Na een carrière van dertien jaar bij architectenbureau Rappange & Partners kwam de huidige adjunct-directeur in 1990 in dienst van Stadsherstel. Hoewel hij de bestuurlijke kant van zijn werk interessant vindt, ligt zijn hart bij het restauratieproces. Binnen Stadsherstel geldt hij als het ‘creatieve bouwbrein’.

De Posthoornkerk

Thomas Schlijper

Ernest Anyas

Zaanse Schans Voor restauratie en beheer kijkt Stadsherstel al enige tijd buiten de grenzen van Amsterdam. Samenwerking vormt daarin een sleutelbegrip. “De Zaanse woningcorporatie Parteon zocht voor de Zaanse Schans een partner met grote deskundigheid op het gebied van restauratie en beheer. Wij wilden daar wel in deelnemen, maar binnen de exploitatiekaders zoals die al sinds 1955 bij ons gelden. Na overleg zijn we tot een constructie gekomen waarbij we samen met Parteon een nieuwe N.V. hebben opgericht: Stadsherstel Zaanstreek N.V.. Het is een dochteronderneming van Stadsherstel Amsterdam N.V., dat een meerderheidsbelang van 51% heeft. Parteon vond het belangrijk dat wij de 23 panden van de Zaanse Schans binnen ons beheersysteem zouden integreren.” Het primaat van het bestuur ligt ook bij Stadsherstel Amsterdam. Jaap Hulscher en Kees Ampt vormen de directie. “Dat houdt de bestuursstructuur overzichtelijk en komt de bestuurbaarheid ten goede.” Stadsherstel Zaanstreek keert aan de aandeelhouders hetzelfde jaarlijkse dividend van 5% uit als Stadsherstel Amsterdam. “Daarin ligt voor ons een uitdaging, want de huren liggen in de Zaanstreek een stuk lager dan in Amsterdam. Bovendien vergen de huizen veelvuldig en intensief onderhoud.” De overname beperkte zich niet tot het onroerend goed. “De vaste onderhoudsmedewerker van de Zaanse Schans, die goede banden met de huurders heeft, is bij ons in dienst getreden. Zo houden we de kennis rond het onderhoud in huis en kregen we versterking voor onze eigen afdeling Beheer en Onderhoud waar we met een personeelstekort kampten.” 29

Jaarverslag 2009

Ruim 900.000 bezoekers

Meer Projecten

De Zaanse Schans is een gebied met oneindig veel mogelijkheden. “We hebben niet alleen 23 panden overgenomen, maar ook zes bouwkavels die we gaan ontwikkelen. De Zaanstreek is vanuit toeristisch oogpunt een interessant gebied. Het steekt, met bijna een miljoen bezoekers per jaar, het Van Gogh Museum naar de kroon. De Zaanse Schans kan de bezoekersaantallen van het Zaans Museum een extra impuls geven.”

Posthoornkerk De afgelopen jaren werd een groot aantal verbeteringen aangebracht. De kerk kreeg een nieuwe ingangspartij, nieuwe sanitaire voorzieningen, goed licht en geluid en een nieuw interieur. In 2009 kregen de catacomben en de zaal een opknapbeurt. De Posthoornkerk is weer voor jaren geschikt voor de vele uiteenlopende culturele en commerciële activiteiten.

Stadsherstel Haarlem

Durgerdammerdijk 101

Met Spaarne 11 heeft Stadsherstel haar visitekaartje in Haarlem afgegeven. Het pand is prachtig gerestaureerd en bevat vijf verhuurde woningen en een bedrijfsruimte. “Daarnaast hebben we Stadsherstel Haarlem B.V. overgenomen. Het betreft een omvangrijke portefeuille van acht panden in de fraaie Spaarnwouderbuurt plus een groot achtergebied waarop loodsen zijn gebouwd. Stadsherstel Amsterdam staat inmiddels ook in Haarlem voor kwaliteit. Zowel in de uitvoering van de restauraties als in het beheer.”

In het verslagjaar werd Stadsherstel eigenaar van de Kapel van Durgerdam (1687). Het uit hout opgetrokken voormalige raadhuis is nu in gebruik als woonhuis. Dit monument, aan de oever van de voormalige Zuiderzee, is gezichtsbepalend voor het voormalige vissersdorp. Momenteel zijn plannen in ontwikkeling om het pand, dat in het verleden ook als kerk en dorpsschool in gebruik was, te restaureren.

Noorderdwarsstraat 7 De architect van de Sint Nicolaaskerk, Adrianus Cyriacus Bleijs (1842-1912), tekende in 1880 voor het ontwerp van dit pand. Bleijs heeft zich laten leiden door de bouwkunst uit de 17e eeuw maar gaf er een geheel eigen interpretatie aan. Het was al bekend dat het achterhuis een lange geschiedenis kende. Bij de demontage bleken grote delen van het voorhuis 17e-eeuwse elementen te hebben, terwijl de voorgevel toch echt 19e-eeuws is. Dit is een veel voorkomend verschijnsel in Amsterdam. Bij de vernieuwing van huizen werd het nog in goede staat verkerende houtskelet bewaard en alleen de voorgevel vernieuwd. Zo komt het voor dat in de binnenstad middeleeuwse huizen staan met een vroeg 20ste-eeuwse gevel. Toen Stadsherstel met de restauratie van dit pand begon, verkeerde het in slechte staat. Verzakkingen en lekkages hadden behoorlijk wat schade aangericht. In het verslagjaar kreeg het pand een nieuwe fundering en kon de grondige restauratie aan het interieur beginnen. De oorspronkelijke obelisken op de top en de gevelbekroning waren in de loop van de tijd verdwenen. Dankzij steun van de Vereniging Vrienden van Stadsherstel worden, op basis van de bewaard gebleven originele tekeningen, replica’s gemaakt die top en gevel zullen verfraaien. De oplevering staat gepland in 2010. Daarmee zal dit charmante straatje een mooi pand rijker zijn.

Van Houtenkerk, Weesp

De Zaanse Schans

De Zaanse Schans

Kamiel Vorwerk

Stadsherstel creëerde met de Zaanse woningcorporatie Parteon Stadsherstel Zaanstreek N.V.

Kamiel Vorwerk

Op 6 november 1902 ontvangt de Nederlandse Protestanten Bond een brief van de zusters Van Houten uit het Zuid-Franse Menton die als volgt begint: “In het voorjaar van 1903 komt het terrein vrij van onze oude woning op de Oude Gracht te Weesp. Dit terrein wenschen wij geheel of gedeeltelijk over te dragen aan de Nederlandse Protestanten Bond te Weesp. De firma C.J. van Houten heeft het voornemen opgevat de middelen te geven om daarop een kerkgebouw te plaatsen.” Architectenbureau Klinkhamer & Ouëndag ontwierp de kerk en een bewaarschool die in 1906 hun deuren openden. “Stadsherstel verwierf het gebouw op voorwaarde dat de publieksfunctie gehandhaafd blijft. Het gebouw werd in 1999 aangewezen tot rijksmonument mede vanwege het bijzondere Jugendstilinterieur. Bij de Nederlandse Protestanten Bond blijft het gebouw op zondag in gebruik voor kerkdiensten. Voor de overige dagen zal Stadsherstel een mix van culturele en commerciële activiteiten ontwikkelen.”

31

Jaarverslag 2009

Ernest Anyas

Project Oudezijds Armsteeg in volle gang

33

Jaarverslag 2009

“Restaureren is een ambacht”

Interview met André van Houten Wie Stadsherstel Amsterdam zegt, zegt André van Houten. De architect en bouwkundige werkt al 43 jaar voor de onderneming, waarvan 33 jaar in dienst van Stadsherstel. Hij is senior projectleider op de afdeling Restauratie en Planontwikkeling. Zijn specialisme bestaat uit de restauratie van kozijnen, ramen én binneninterieurs. Wie alles over vakmanschap en restauratie op dit gebied wil weten, is bij hem aan het juiste adres. “Ik begon in 1967 met het vak en zag veel veranderen.” Voordelen, een enkel nadeel “Er is in de afgelopen jaren veel verbeterd ten aanzien van materialen, gereedschap en technieken. Ik weet nog dat je met veel geweld de pulspalen de grond in ramde en er dan een balkenvloer overheen legde die voor de nodige, grote tegendruk moest zorgen. Dat gaf altijd complicaties en de heiers stonden tot hun liezen in de blubber. Met de nieuwe technieken is de klus niet alleen makkelijker te klaren, maar staan de heiers ook droog.” De arbeidsomstandigheden zijn beter geworden. Met het verbeteren van de hulpmiddelen bestaat echter het gevaar dat de ambachtelijkheid afneemt. “Kon een timmerman eertijds een kozijn inmeten en die zelf op de werkplaats maken, nu krijgt hij alles kant en klaar aangeleverd. Daarom is het zo goed dat we met een instelling als Stichting Herstelling samenwerken. Door deze jonge mensen in te wijden in de oude, ambachtelijke manier van restaureren, gaat die kennis niet verloren. Dat zien wij als een belangrijke taak.”

Na restauratie

Stadsherstel, Juan Hernández

Vijzelgracht 47 vóór restauratie

Stadsherstel, Juan Hernández

Stadsherstel, archief

Monumentenzorg “Aanvankelijk was er weinig belangstelling voor monumenten. Er waren zelfs plannen om het stadscentrum plat te gooien. Dat veranderde vanaf de jaren ‘50 toen men het belang ervan inzag om erfgoed te beschermen, te verbeteren en functioneel te maken.” Er kwam een monumentenbeleid, Bureau Monumentenzorg werd in het leven geroepen. De unieke expertise die Stadsherstel in de loop der jaren had verworven kwam goed van pas. “In de tijd dat wij begonnen, bestonden er geen handboeken. We hebben alles zelf moeten uitvinden. Nog steeds beschikt Stadsherstel over een schat aan kennis en ervaring waarvan niet alleen in Nederland maar ook buiten de landsgrenzen graag gebruik wordt gemaakt. We hopen dat we nog lang ons prachtige en gewaardeerde werk kunnen en mogen uitvoeren.” 35

Jaarverslag 2009

Amstel 99 en Vijzelgracht 47

Meer projecten

Het rijksmonument aan de Amstel was er slecht aan toe. “Ik had nog niet eerder een pand dat Stadsherstel aankocht in zo'n erbarmelijke staat gezien. Voordat we een nieuwe fundering konden aanleggen, moest eerst het casco worden gerestaureerd. Een omgekeerde volgorde van werken. Zorgvuldig brachten we in het verslagjaar het interieur weer in de oude staat. Geornamenteerde plafonds werden schoongemaakt, gerestaureerd en geschilderd, nieuwe binnenwanden opgebouwd, verbindingstrappen gemonteerd en van nieuw hekwerk voorzien en nieuw granitowerk aangebracht. De bestaande stoepconstructie is gerestaureerd. Evenals, met financiële ondersteuning van de Vrienden van Stadsherstel, het prachtige, smeedijzeren hek. En dat zijn nog maar enkele voorbeelden. We handhaafden bij de restauratie de 18e-eeuwse bouwstructuur. Stadsherstel probeert een pand altijd zoveel mogelijk in de originele staat terug te brengen. Soms ontdekken we tijdens de renovatie ons onbekende bouwsporen en wijzigen we daardoor het restauratieplan”. Zoals aan het pand Vijzelgracht 47 dat zijn hoge voorhuis met entresol terugkreeg, inclusief hoge deuren en raamomlijsting. De ramen kregen weer hun 18e-eeuwse roedenindeling en op de bovenste etage werden draairamen en luiken gemaakt. Het gerestaureerde pand kon in 2009 worden opgeleverd. “Maar er zijn grenzen, we moeten de financiële haalbaarheid niet uit het oog verliezen. Het is een monument, maar het hoeft geen museumstuk te worden. Elke keer gaat aan een verandering in het plan weer een grondige afweging vooraf.”

Singel 135 Dit pand werd in 1957 aangekocht. Toen de bovenste verdiepingen leeg kwamen, werden casco en interieur gerestaureerd. In 2007 vertrok de huurder van de begane grond en het souterrain. In de daarop volgende jaren werd de fundering hersteld en vond een uitgebreide restauratie plaats. In 2009 werd het binnenwerk afgewerkt, de keuken geplaatst en het geheel geschilderd waarna de ruimte opnieuw in de verhuur kwam.

Singel 135

F. Greven architect B.N.A.

De levensboompjes van Korsjespoortsteeg 17

Reconstructietekening van het kozijn van de kapverdieping

37

Jaarverslag 2009

Stadsherstel, Juan Hernández

De restauratie van dit bouwkundig gammele pand was geen sinecure. Na een aantal forse maatregelen om instorting tijdens de werkzaamheden te voorkomen, kon in de laatste fase van de restauratie van het casco van start gaan. Zo werden onder andere de gehele rechterbouwmuur en de achtergevel gedemonteerd en opnieuw opgebouwd. In februari 2009 begon Stadsherstel aan het nieuwe, uitgekiende interieur. Alle trappen werden vervangen, de kelder kreeg een studeerkamer, de begane grond een prachtige keuken met inbouwapparatuur. In de kapverdieping werden twee slaapkamers en een riante badkamer gerealiseerd, aan de achterzijde een binnenplaatsje. Het pand is geen gemeentelijk monument. Dat maakte het mogelijk om het houtwerk nu eens niet in het traditionele groen, maar in statig roodbruin te schilderen. Dankzij een gift van de Vrienden van Stadsherstel konden de bovenlichten van de toegangsdeuren met gietijzeren levensboompjes worden versierd.

Stadsherstel, Juan Hernández

F. Greven architect B.N.A.

Korsjespoortsteeg 17

“Zonder subsidie kunnen we niet zoveel

Interview met Michiel van der Burght Nadat Michiel van der Burght een subsidietraject voor zijn eigen monument doorliep, kreeg hij de smaak te pakken. Cijfers en procedures vormen voor hem geen barrière, maar een uitgangspunt voor nieuwe mogelijkheden. Via een cliënt op de Vijzelgracht kwam hij in contact met Stadsherstel. Adjunct-directeur Jaap Hulscher vroeg hem in 2000 voor Stadsherstel te komen werken als subsidie-adviseur. “Zodra ik het woord restauratie hoor, denk ik meteen: hoe krijgen we hier subsidie voor?”

restaureren”

In de afgelopen jaren zijn de restauratiesubsidies afgenomen, waardoor Stadsherstel noodgedwongen naar andere subsidiemogelijkheden heeft gezocht. “Samen met de projectleiders kijken we naar het soort restauratie en de kosten voor architect en aannemer. Wanneer we dat geheel in beeld hebben, ga ik op zoek naar de juiste subsidiënt. Dat kan een particulier fonds zijn, het Nationaal Restauratiefonds, het rijk of de gemeente. En natuurlijk de Vrienden van Stadsherstel die al heel veel mogelijk maakten. Op het moment dat een aanvraag wordt gehonoreerd, vraag ik de voorschotten aan en controleer of de betalingen plaatsvinden. Tot slot dien ik aan het eind van de restauratie de verantwoording in zodat de subsidie definitief beschikt kan worden. Het is een spannende bezigheid want je moet letterlijk overal aan denken. De verantwoording omvat meer dan alleen een goedkeurende accountantsverklaring. Van de kant van Stadsherstel zijn we goed op elkaar ingespeeld en met subsidiegevers heb ik in de afgelopen tien jaar een uitstekend contact opgebouwd. De vermindering van de regeldruk heeft voor ons positief uitgewerkt. Daardoor zijn we in een aantal gevallen minder tijd kwijt aan de aanvragen.” Stadsherstel ontvangt in toenemende mate subsidies die niet direct aan een restauratie zijn gekoppeld. “Bijvoorbeeld de Europese subsidies die meer zijn gericht op het creëren van werkgelegenheid en gebiedsontwikkeling – zoals met brouwerij De Prael in de Oudezijds Armsteeg – of op het ontwikkelen van toeristische attracties zoals Pleisterplaats Fort Diemerdam.”

voor ons mee. Het pand verzakte wel, maar recht en mooi gelijkmatig. Bovendien hielden de naastgelegen huizen het pand overeind. Uiteindelijk hebben we in overleg met de gemeente besloten om ons pand te funderen via de naastgelegen gebouwen. Voor de bewoners van die panden was het wel zuur want de één had net een grote restauratie achter de rug en de ander had juist een nieuwe keuken laten plaatsen. Stadsherstel moest natuurlijk wel meebetalen aan de fundering. Toen ben ik, met succes, gaan zoeken naar financieringsmogelijkheden. Wij kregen voor ons deel van de kosten een lening tegen een lage rente van het Nationaal Restauratiefonds.”

De winkel van Brouwerij de Prael op de Oudezijds Voorburgwal 30

Thomas Schlijper

Nieuwe Prinsengracht 29 Behalve subsidiespecialist is Michiel ook begeleider van funderingsherstel. Zo coördineerde hij onder meer het funderingsherstel van het pand aan de Nieuwe Prinsengracht 29. Wanneer de gemeente Amsterdam in 2004 een funderingsonderzoek laat instellen naar vijf panden op de Nieuwe Prinsengracht blijkt dat een nieuwe fundering noodzakelijk is. Een van de panden, nummer 29, maakt deel uit van het bezit van Stadsherstel. “Gelukkig viel de schade 39

Jaarverslag 2009

“Stadsherstel staat voor Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen” Interview met Stella van Heezik

Ernest Anyas

Thomas Schlijper

Stella van Heezik, projectleider bij de afdeling Restauratie en Planontwikkeling, werkt veelal in de ‘buitengebieden’. Stella is verantwoordelijk voor de restauratie van bijzondere gebouwen als forten, molens en scholen en zorgt ervoor dat ze een goede publieke functie krijgen. “Er moeten veel mensen van deze waardevolle monumenten kunnen genieten. Nog voor we het restauratieplan ontwikkelen en de financiering regelen, ga ik op zoek naar creatieve, inspirerende huurders die de locaties uitbaten. Samenwerking met zoveel mogelijk verschillende partijen – waaronder overheden, organisaties op sociaal gebied of op het terrein van natuur en milieu – staat centraal. Alleen dan ontstaat een sterk, breed gedragen project. Restaureren en herbestemmen is op zich al duurzaam, maar we bouwen bovendien steeds meer met duurzame materialen en installaties. Mensen moeten zich in onze gebouwen prettig voelen en erfgoed behoort een belangrijke betekenis in een stad of gebied te krijgen. Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen wint langzaam maar zeker terrein, Stadsherstel doet het al jaren!”

Bunker in Fort Diemerdam

41

Jaarverslag 2009

Meer projecten

Sociale projecten Stella werkt vaak samen met sociale organisaties. “Bij Stichting Herstelling volgen jongeren met een grote afstand tot de arbeidsmarkt een werkervaringstraject. Ze leren timmeren, schilderen, werken in de horeca of in het groen. Het diagnosecentrum van de stichting is gevestigd in

onze boerderij De Zeehoeve, die naast het Fort Diemerdam ligt. Op dit moment wordt samen met de Stichting een nieuwe hooiberg op het terrein gebouwd. De jongeren zetten zich ook in voor de restauratie van fort. Het verwaarloosde terrein kreeg dankzij hun inzet zijn oude contouren al terug en de fortwachterswoning ziet er na een grondige schildersbeurt weer onberispelijk uit.” Mensen met een langdurig psychiatrische handicap werken in bierbrouwerij De Prael aan de Oudezijds Voorburgwal. Een zinvolle en mooie invulling van dit pand van Stadsherstel. “In de gerestaureerde molen in Osdorp zullen mensen met een verstandelijke beperking een koffie- en theehuis runnen. Het is fijn om te zien hoe trots deze mensen zijn wanneer ze bij een goed project betrokken zijn. Het mes snijdt aan twee kanten. Een commerciële partner kijkt meer naar het winstgevende aspect, zal het restaurant in rustige tijden bijvoorbeeld eerder sluiten. Een sociale organisatie kijkt daar anders naar, hanteert ruimere openingstijden. Zo kunnen onze gebouwen langer voor het publiek toegankelijk zijn.”

Een tijdelijk proeflokaal De bouw van de nieuwe proeverij liet langer op zich wachten dan gepland, terwijl het lokaal voor het voortbestaan van de brouwerij essentieel is. Stadsherstel besloot daarom een verkrot pand aan de Warmoesstraat te kopen. De Stichting Herstelling was bereid om dit project midden in de stad als pilot te zien en renoveerde voor een groot deel de bedrijfsruimte. Brouwerij De Prael mag het als proef lokaal gebruiken tot zij de ruimte aan de Oudezijds Armsteeg kan betrekken.

Bierbrouwerij De Prael De restauratie van het veilinghuisje en de aanleg van een nieuwbouwpand betekenden het begin van de opwaardering van een belangrijk huizenblok in postcodegebied 1012. De gemeente wil dit aanvankelijk verpauperde noordelijke Wallengebied veiliger, fraaier en leefbaarder maken. Intussen heeft Stichting Bierbrouwerij De Prael het deskundig gerestaureerde veilinghuisje en de nieuwbouw ernaast als ambachtelijk brouwhuis in gebruik genomen. Aan de Oudezijds Voorburgwal 30 ligt de bijbehorende bierwinkel. In 2009 werd een begin gemaakt met de bouw van zes bijzondere pandjes aan de Oudezijds Armsteeg. De bekende Delfts blauwe aardewerken Bolshuisjes van de KLM stonden er model voor. Op de benedenverdieping van twee van de panden zal De Prael haar bedrijf uitbreiden met een proef lokaal. Stadsherstel kreeg voor dit project subsidie van de gemeente Amsterdam en van het Europese Fonds voor Regionale Ontwikkeling (EFRO). Beide subsidieverstrekkers zijn enthousiast over de veelzijdige aanpak van Stadsherstel.

Proeflokaal De Prael

Akermolen aan het Zwarte Pad In oktober 2009 startte Stadsherstel met de restauratie van de voormalige vijzelmolen in Osdorp. Stella beperkte zich niet alleen tot een objectgerichte restauratie, maar plaatste het ook weer in een breder kader van natuur, sociale initiatieven en milieu. Het ligt op een fraaie plek aan belangrijke wandel- en fietsroutes binnen de Groene AS. Deze ecologische en recreatieve verbindingszone tussen Amstelland en Spaarnwoude behoorde tot de schaduwlinie van de Stelling van Amsterdam. In de molen zullen mensen met een verstandelijke beperking een koffie- en theehuis exploiteren. Tevens wordt een informatiecentrum ingericht voor de Stelling, de Groene AS, de waterstaatkundige geschiedenis en de geschiedenis van de Akerpolder. Een ecologische tuin staat eveneens gepland. Het project kwam tot stand in samenwerking met Hoogheemraadschap Amstel Gooi, en Vecht, Dienst Waterhuishouding en Riolering (DWR), stadsdeel Osdorp, Prins Bernhard Cultuurfonds en de Groene AS.

Stadsherstel, Stella van Heezik

Fort Diemerdam Tot 1956 moest een lange verdedigingslinie – de Stelling van Amsterdam – het gebied rond de hoofdstad tegen vijanden beschermen. “Zo ontstond een groene ring. Een oase van rust die op de Werelderfgoedlijst van UNESCO staat en als Nationaal Landschap is aangewezen. De provincie Noord-Holland en de gemeenten beschermen dit monument en promoten het als natuur- en recreatiegebied. Staatsbosbeheer en de Dienst Landelijk Gebied leggen tussen Muiden en Amsterdam de Natuur- en recreatieboulevard aan.” Stadsherstel kocht het aan deze boulevard gelegen Fort Diemerdam, onderdeel van de Stelling. “We zullen het met respect voor de natuur gebruiken. We maken gebruik van milieuvriendelijke verwarmings- en afvoerinstallaties en voor de in het gebied levende ringslangen scheppen we zelfs een beter leef klimaat. Het wordt een culturele pleisterplaats met volop gelegenheid tot recreëren. Een bezoek zal in elk seizoen de moeite waard zijn. Er komt een horecagelegenheid en een multifunctionele ruimte; de fortwachterswoning krijgt na de restauratie een passende herbestemming. Voor bezoekers ligt informatie over de omgeving, de Stelling en het fort klaar. We plannen het hele jaar door uiteenlopende activiteiten waaronder educatieprojecten, theater, rondwandelingen en exposities. In de Stellingmaanden in september experimenteren we daar al mee. In 2009 organiseerden we – samen met de Historische Kring Diemen, Staatsbosbeheer en Scouting Diemen – een gevarieerd cultureel evenement, met het terrein als natuurlijk decor. Fantastisch!”

Weer een project in een bijzonder gebouw waar Stella – zoals in al haar projecten – ruim voor het restauratieplan overleg met de toekomstige huurder had. Mede vanwege de grote impact op de buurt. De eenvoudige aankoop van het huis aan de Oudezijds Voorburgwal 30 groeide uit tot het omvangrijke project waaraan zij al ruim tien jaar werkt, samen met collega Jaap Hulscher. Na het voorhuis kwam het achterhuis in bezit van Stadsherstel, vervolgens het binnenterrein met een veilinghuisje, twee panden aan de Oudezijds Voorburgwal (nrs. 32 en 34) en een zestal kavels aan de Oudezijds Armsteeg (nrs. 6 t/m 14) waarop woningen en bedrijfsruimten zijn gepland.

Ernest Anyas

Het Bouwkunstbord bij Fort Diemerdam gemaakt door jongeren van Stichting Herstelling

Stadsherstel, Stella van Heezik

Oudezijds Armsteeg en Warmoesstraat 15

Hier wordt geïnvesteerd in uw toekomst. Dit project wordt mede mogelijk gemaakt door het Europese Fonds voor Regionale Ontwikkeling.

43

Jaarverslag 2009

“Bij elke restauratie ontdek je iets bijzonders” Interview met Gijs Hoen

Thomas Schlijper

Gijs Hoen werkt als bouwkundig projectleider bij de afdeling Restauratie en Planontwikkeling. Samen met Stella van Heezik en Gerard Zonneveld maakt hij bovendien deel uit van de projectgroep Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen (MVO). “De restauratie van panden is natuurlijk al een vorm van MVO. We hergebruiken oorspronkelijke materialen en geven de gebouwen vaak een nieuwe functie.”

Runstraat 4

Ernest Anyas

Gijs Hoen in bouwoverleg in de nok van Beulingstraat 15

45

Jaarverslag 2009

Thomas Schlijper

Runstraat 4 vóór restauratie

Stadsherstel, Archief

Stadsherstel, Juan Hernández

Herengracht 249

Beulingstraat 15-17

Pilot MVO

Runstraat 4

Bloemgracht 166

Aankopen

“Via een pilot op de Herengracht 249 kijken we hoe ver we met MVO kunnen gaan zonder het historische karakter van het monument aan te tasten. Zo wordt de kap geïsoleerd met dekens waarin schapenwol is verwerkt in plaats van de traditionele isolatieplaten. Het verwarmingssysteem dat wij willen gebruiken, werkt nóg zuiniger dan een hr-ketel. Een warmtepompsysteem onttrekt warmte aan de buitenlucht, zelfs als het 20 graden vriest. Verder onderzoeken we of we zonnecollectoren op het dak kunnen plaatsen waarmee elektriciteit wordt opgewekt. Op de afvoer van de douche komen warmteterugwinners die het douchewater voorverwarmen met het gebruikte water dat in het riool stroomt.”

Gijs is voornamelijk actief in de Amsterdamse binnenstad. Met de oplevering van Runstraat 4 werd het gebied van de Negen Straatjes in 2009 opnieuw verrijkt met een prachtig pand van Stadsherstel. Deze grote renovatie nam echter meer tijd in beslag dan verwacht. “In dit pand moest bijna alles onder handen worden genomen. Van de fundering tot de geveltop. Bovendien hebben we in de binnenstad te maken met strenge regelgeving. Ieder pand moet bijvoorbeeld – ook al staat het in een rijtje huizen en is het in driehonderd jaar niet omgewaaid – toch bestand zijn tegen zijwaartse windbelasting. We moeten dan gebruik maken van enorme staalconstructies, terwijl een leek begrijpt dat dit echt niet nodig is.” Over het resultaat van de restauratie is hij zeer enthousiast. “En bij vrijwel ieder pand dat je aanpakt, kom je tijdens de restauratie wel iets bijzonders tegen. In dit geval vervingen we de 20ste-eeuwse geveltop voor een historische halsgevel. Volgens een schets uit het archief van Bureau Monumentenzorg is die afkomstig uit een gesloopt huis in de Dijkstraat. Maar dat is niet zeker.”

“We werken bij totale renovatie meestal van beneden naar boven. Eerst de fundering, dan de kap en de constructie en vervolgens de rest. Op de Bloemgracht bleef de benedenruimte in gebruik en waren we genoodzaakt eerst de woningen aan te pakken. In 2010 willen we de fundering vervangen.”

Stadsherstel kocht uit twee erfenissen twee panden: Haarlemmerstraat 46, en hoekpand Herengracht 532/Reguliersgracht 2. De erfgenamen vonden het belangrijk dat de huizen vakkundig worden gerestaureerd. Stadsherstel kreeg ze in bezit zonder tussenkomst van een makelaar.

Nieuwe Leliestraat 183 Hier werden eveneens drie woningen gerenoveerd. Funderingsherstel zal waarschijnlijk worden uitgevoerd als de huidige bewoner van het benedenhuis is vertrokken.

Beulingstraat 15-17 “De twee rijksmonumenten zijn sinds 1978 in bezit van Stadherstel, maar in 2009 konden we pas met de restauratie beginnen. De buitenkant van de panden was goed onderhouden, binnen was het een gribusbende. In de huizen vonden we meer asbesthoudend materiaal dan in de inventarisatie aangegeven. Bovendien bleek een aantal balkkoppen en vloerdelen verrot.” Maar er was ook een bijzondere vondst. “Op diverse etages troffen we plavuizenvloeren aan, dat komt op een bovenverdieping vrijwel nooit voor. Na het herstellen van de vloer gaan we onderzoeken of de plavuizen op hun oorspronkelijke plaats worden gelegd of dat ze elders in het pand een plek krijgen.” De panden kregen een nieuwe fundering die op een draagkrachtige zandlaag op een diepte van 13 meter is gezet. 47

Jaarverslag 2009

“Goed onderhoud en beheer, meer dan een dagtaak” Vóór

Na

Vóór

Na

Thomas Schlijper

“Onderhoud en Beheer is een vakgebied dat constant in beweging is. Met de ontwikkeling van de techniek veranderen de eisen mee. Voor een restaurerende instelling leidt dat soms tot moeilijke keuzes.” Aan het woord is Steven Withagen, projectleider van de afdeling Onderhoud en Beheer en sinds 1999 in dienst van Stadsherstel Amsterdam. Investering

Renovatie

Werk in uitvoering

“Ik heb twee jaar gewerkt in het beheer van commercieel onroerend goed. Dat was een goede leerperiode. Maar het onderhoud en beheer van monumenten vind ik veel interessanter. Ik raak er niet op uitgekeken. Niets is standaard en veel wordt nog op ambachtelijke wijze gemaakt. Of het nu gaat om een elektrotechnische installatie, schilderwerk of timmerwerk, elke klus is anders en vraagt om andere dan standaardoplossingen. Daarom is het onderhoud aan monumenten duurder dan aan nieuwbouw.” Stadsherstel investeert tweemaal zoveel in onderhoud en beheer dan bijvoorbeeld een traditionele woningcorporatie. Met een totaal beheer van zo’n 550 panden is er altijd wat te doen. “Panden die 40 jaar verhuurd zijn geweest en nu weer vrijkomen vergen soms een totale renovatie inclusief fundering. Dat zijn geweldige klussen die naast vakmanschap om creativiteit vragen. Zo’n renovatie begeleiden we van begin tot eind. Van het aanvragen van de bouw- en monumentenvergunning, het maken van de werkbeschrijving, het offertetraject tot en met de bouwbegeleiding. Alles blijft in één hand. En elke keer is het weer een uitdaging om er iets moois van te maken.”

Voorbeeld van zo'n grote renovatie is Nieuwe Keizersgracht 39. “We hebben het pand in 1979 in bewoonde staat verworven en de toenmalige bewoonster wilde – met uitzondering van het buitenschilderwerk – niet dat er íets aan werd gedaan. Nadat de woning in 2009 vrijkwam, konden we de renovatie ter hand nemen. Een f linke klus met, helaas, het onontkoombare oponthoud. Na het verwijderen van een verlaagd plafond bleken er bijvoorbeeld nóg twee boven te zitten en de ontdekking van asbest leidde tot een forse vertraging.” Het hele pand werd nadat het was gestript weer opgebouwd volgens het plan dat Steven maakte. Met oog voor detail. Hij bedacht bijvoorbeeld een mooie keuken met een nostalgische sfeer en koos daarom voor een granito aanrecht. “Zo'n keuken is relatief duur. Maar de badkamer kreeg een wat eenvoudiger uitvoering. Zonder overigens aan de kwaliteit te tornen, want die staat voorop. Het is altijd een puzzel om financieel goed uit te komen. Aan de Nieuwe Keizersgracht hebben zo’n twintig mensen gewerkt. Als je alle manuren bij elkaar optelt, blijkt elke keer weer hoe duur het is om een dergelijk project uit te voeren. Maar het kan weer decennialang zonder problemen worden verhuurd. En wie wil er nou niet in dit comfortabele monument wonen? 110 m2 met uitzicht op de Hortus Botanicus!”

Goed overleg met de huurders staat bij onderhoud en renovatie centraal. Dat gold in het bijzonder voor het pand in de Prinsenstraat 22, een café. “Het bestond uit een gefundeerd voorhuis met een ongefundeerd achterhuis. Het achterhuisje begon scheef weg te zakken en dreigde het voorhuis mee te trekken. Toen hebben we ze van elkaar gescheiden. Na de dilatatie voeren we ieder jaar een controle uit in hoeverre het huisje zakt. Op basis daarvan maken we een plan van aanpak voor de lange termijn. De huurders en de cafébezoekers ondervonden er zo goed als geen hinder van. We werkten elke dag tot 15.00 uur. Op het moment dat het café de deuren opende, stopten wij met werken.”

49

Jaarverslag 2009

Stadsherstel, Steven Withagen

Interview met Steven Withagen

“Stadsherstel ook buiten de stelling actief” Interview met Paul Morel Bouwkundige Paul Morel, senior projectleider bij de afdeling Restauratie en Planontwikkeling, werkt al jaren aan grote religieuze en industriële monumenten. Via de fusie met het Amsterdams Monumenten Fonds kwam hij tien jaar geleden bij Stadsherstel in dienst. Hij ontfermt zich onder meer over de kerken van Stadsherstel en Museumwerfwerf 't Kromhout. Paul heeft een bijzondere belangstelling voor het natuurkundige deel van zijn werk, de bouwfysica. “Vroeger hield je bijvoorbeeld tijdens een kerkdienst je jas aan als het koud was, want je stond met een uurtje weer buiten. De door ons gerestaureerde kerken worden nu voor andere doeleinden gebruikt. Dat stelt andere eisen aan het binnenklimaat.”

Thomas Schlijper

Spaarne 11 in Haarlem

Ernest Anyas

Spaarne 11 “Dit is een bijzonder gebouw met een geschiedenis die teruggaat tot de 14e eeuw. Oorspronkelijk maakte het deel uit van een brouwerijcomplex, later was er een drukkerij in gevestigd. In 1744 verbouwde toenmalig eigenaar Cornelis de Beer een deel van het complex tot woonhuis in de stijl van Lodewijk XIV. Stadsherstel verwierf het gebouw in 2007, inclusief bouwvergunning. We konden direct aan de slag. Tal van belangrijke, historische details zijn bewaard gebleven, ondanks de plaatsing van een in de bouwvergunning opgenomen lift. Boven de voordeur zien we een fraai houtsnijwerk van een beer die bedreigd wordt door een adder, een verwijzing naar de 18e-eeuwse eigenaar De Beer. Achter de voordeur ligt een statige marmeren gang, het lijkt alsof je zo het Franse Versailles binnenstapt. De unieke stijlkamer uit het eind van de 18e eeuw – toegeschreven aan Jacob Elias van Varelen – werd in oude glorie hersteld. Op basis van kleuronderzoek konden we het oorspronkelijke palet terugbrengen. De kamer heeft een uitbundig gedecoreerd plafond met in het midden de stralende kop van de zonnegod Apollo, een schouwboezem in stuc met rijke versieringen en een mooi bewerkt bovenstuk boven de entree.” Spaarne 11 telt vijf woningen en een bedrijfsruimte. Zelfs de ligging van het pand is bijzonder. “Je kunt vanuit een kant van het huis dwars op de stroom van het Spaarne tot aan de molen kijken. En door de f lauwe bocht waarin het huis ligt, lijkt het net of het pand in de stroom is gebouwd.” 51

Jaarverslag 2009

Suriname

Stadsherstel, Alex Blommenstijn

Stadsherstel, Paul Morel

Het kantoor van Stichting Gebouwd Erfgoed in Suriname

Stadsherstel, Alex Blommenstijn

Werk aan de winkel voor Stadsherstel in Parimaribo

In de ruim vijftig jaar van haar bestaan heeft Stadsherstel een enorme expertise opgebouwd op het gebied van verwerving, restauratie en beheer van vervallen gebouwen. “De stad Paramaribo laat zich in veel opzichten vergelijken met het Amsterdam in de jaren vijftig. Het scheelde destijds niet veel of de oude binnenstad van Amsterdam was veranderd in een woestijn van beton met hoge kantoorgebouwen, gedempte grachten en brede wegen. Paramaribo staat aan de vooravond van een vergelijkbare situatie. De oude houten huizen met veel achterstallig onderhoud worden maar al te vaak geruimd om plaats te maken voor een fantasieloze kantoorkolos of bedrijfsloods. Een zorgelijke ontwikkeling die vanuit Suriname tot de vraag leidde of Stadsherstel haar kennis en kunde beschikbaar wilde stellen om dit proces een halt toe te roepen.” Stadsherstel verleende graag haar medewerking en startte de samenwerking met Stichting Gebouwd Erfgoed Suriname om naar Amsterdams voorbeeld gezamenlijk een zelfstandig Stadsherstel Paramaribo NV op te richten. Paul bezocht Suriname in het verslagjaar tweemaal; het werk vordert gestaag. “De monumenten NV is inmiddels opgericht, de gesprekken met potentiële aandeelhouders in Suriname verlopen gunstig.” Naar verwachting wordt in 2010 het eerste huis aangekocht, gerestaureerd en verhuurd. “De bestuursdeelname van Stadsherstel aan Fort Nieuw Amsterdam werpt eveneens vruchten af. Door de inzet van directie en medewerkers nam het bezoekersaantal aan dit openluchtmuseum fors toe. Ook hier zet Stadsherstel haar kennis in voor de restauratie van monumentale Nederlandse gebouwen.”

53

Jaarverslag 2009

Meer projecten

Het Flevopark is een bijzonder park. Het werd in de jaren '30 van de vorige eeuw aangelegd, ingeklemd tussen de joodse begraafplaats en het Nieuwe Diep. De bevlogen pleiter voor dit project was Jac. P. Thijsse. De stille begraafplaats zou naar zijn idee een overloop naar de stad vormen en daarmee de instandhouding van een rijke fauna garanderen. En zo geschiedde, merkt de bezoeker van het park tot op de dag van vandaag. De in 1632 ten behoeve van de drooglegging van de Watergraafsmeerpolder gebouwde windmolen werd aan het eind van de 19e eeuw vervangen door een stoomgemaal. Die werd op zijn beurt in het begin van de 20e eeuw vervangen door een elektromotor. Sinds 1984 doet het gemaal geen dienst meer en is het werk overgenomen door een kleine pompinstallatie aan de Valentijnskade. De laatste machinist woonde tot 2005 in het Flevogemaal. Het complex, in chaletstijl, is gebouwd naar een ontwerp van Ingenieursbureau voor Stoombemaling J.C. de Leeuw en W.A. Beijerinck.

Het Zonnehuis Tuindorp Oostzaan, een van oorsprong onder architectuur gebouwd arbeidersdorp, moest de enorme woningnood van de jaren twintig in Amsterdam een halt toe roepen. Fraaie laagbouw mét een tuintje. Voor de verheffing van de bewoners werd het Zonnehuis, naar een ontwerp van ir. Jan Hendrik Mulder, in het midden van het dorp gesitueerd. Hier kon ‘het volk’ kennismaken met podiumkunst. Het gebouw kwam in 2002 in bezit van Stadsherstel, waarna aan de buitenzijde een grondige restauratie plaatsvond. In 2009 werd het gebouw aan de binnenzijde volledig gerestaureerd. Omdat het als theater gebruikt wordt, kreeg de veiligheid extra aandacht. In nauw overleg met de aannemer werd in de periode eind juni/begin september – laagseizoen voor de theaterwereld – volgens een strak plan gewerkt. Plafonds, kozijnen en toiletgroepen werden vervangen, een thermische en akoestische isolatie aangebracht. Het pand kreeg nieuwe brandmelders en een noodverlichting, beide voldoen geheel aan de huidige strenge regelgeving. Het Zonnehuis is weer wat het was, het stralend middelpunt van Tuindorp Oostzaan. Het gemeenschapshuis wordt allang niet meer alleen door de bewoners uit het tuindorp bezocht, maar trekt bezoekers uit heel Amsterdam. De linker zijvleugel van Het Zonnehuis heeft met Peter Faber een bijzondere huurder. Geboren en getogen in Tuindorp Oostzaan voelt hij zich er als een vis in het water. Hij organiseert een gevarieerd aanbod aan activiteiten waaronder, iedere zondagmiddag, voorstellingen voor kinderen van 0 tot 100 jaar. Faber heeft met het Zonnehuis een heldere missie. “Het moet weer een warme plek voor de buurt worden.”

Bakenesserkerk, Haarlem Expertise op het gebied van restauratie en beheer van monumenten, in het bijzonder van kerken. Dat zocht én vond de gemeente Haarlem in de overnamekandidaat van de Bakenesserkerk. Stadsherstel nam het gebouw op de laatste dag van het verslagjaar over. De gemeente werkte reeds aan een restauratieplan en kan dit nu samen met Stadsherstel ten uitvoer brengen. Na voltooiing van de restauratie zal het monument de thuishaven zijn van het Bureau Archeologie van de gemeente Haarlem, dat de kerk zal huren voor een periode van twintig jaar. Het Bureau Archeologie zal in het gebouw de resultaten van zijn opgravingen en vondsten tentoonstellen. De kerk behoudt zo haar publieksfunctie.

Oudezijds Voorburgwal 67

Flevopark 13

Fruit kweken en alcohol stoken in het Flevopark. Dat is de uitkomst van een prijsvraag die het toenmalige Stadsdeel Zeeburg uitschreef toen Stadsherstel in 2006 eigenaar werd van het gemaal Flevopark 13. Het winnende plan kwam van de stichting De Oude Pijl die een museumdistilleerderij met proef lokaal voorstelde. Stadsherstel maakte in maart een begin met de werkzaamheden. Het plan omvat tevens de aanplant van een aantal fruitbomen die de vruchten zullen leveren voor het distillatieproces. Het proef lokaal bij de distilleerderij zal vanaf mei 2010 van half vier 's middags tot in de vroege avond voor bezoekers zijn geopend. De dienstwoning in het gemaal wordt bewoond door een medewerker van het proef lokaal.

Dit rijksmonument verwierf Stadsherstel in de herfst van 2009. Het bestaat uit een horecagelegenheid op de begane grond en drie bovenwoningen. In 2010 wordt een begin gemaakt met de restauratie.

Ernest Anyas

Ernest Anyas

Flevopark 13

Bakenesserkerk in Haarlem

55

Jaarverslag 2009

“Culturele en bedrijfsevenementen, Stadsherstel biedt de ruimte” Interview Emmy Schouten

De Van Houtenkerk in Weesp

Ernest Anyas

Thomas Schlijper

Emmy Schouten staat aan het hoofd van de afdeling Exploitatie Bijzondere Ruimten. Samen met vier medewerkers programmeert en verhuurt zij tien van de unieke locaties die Stadsherstel rijk is. Een jazzconcert in De Duif, een promotiediner in Museumwerf ’t Kromhout, concerten in de Amstelkerk of een boekenbeurs in de Posthoornkerk. Het is maar een greep uit de vele culturele en commerciële activiteiten die haar afdeling in het verslagjaar organiseerde of faciliteerde.

57

Jaarverslag 2009

Van godshuis naar cultuurtempel

Mooie culturele evenementen

“Wij scheppen een klimaat waarin cultuur optimaal gedijt. Sinds 1990 organiseren wij concerten in de Amstelkerk. De eerste kerk die een culturele bestemming kreeg.” Het aantal kerken in bezit van Stadsherstel groeide gestaag. De Duif kreeg in 2002 eveneens een culturele bestemming. “Een jaar later werd een akoestisch plafond geïnstalleerd waardoor het aan de hoogste eisen voor een concert- en theaterzaal voldoet. We streven ernaar om de publieke functie van de kerkgebouwen in stand te houden.” Vaak zijn in de zijbeuken kantoren gebouwd die een verantwoorde exploitatie mogelijk maken. “Maar door de hoogte in het middenschip te handhaven, ervaren de bezoekers toch nog steeds het oorspronkelijke karakter van de kerk.”

In 2009 initieerde de afdeling Exploitatie Bijzondere Ruimten veel activiteiten, vaak in nauwe samenwerking met gerenommeerde instellingen. De Matthäus Passion van het Dudok Ensemble in De Duif. De Canto Ostinato van Simeon ten Holt in de Amstelkerk. Het oliebollenconcert met champagne op 1 januari. Een optreden van Chris Hinze met jazz-zangeres Claron McFadden en de Marokkaanse muzikant Bekas. Orgelconcerten in De Duif en kinderconcerten. “Wij produceren zelf, maar onze zalen worden ook gehuurd. Zo worden onze locaties door een heel gevarieerd publiek bezocht.”

Van Houtenkerk, Weesp “Samenwerking met andere partijen bij de herbestemming van een monument is essentieel. Er gaan informatieavonden en talloze gesprekken aan vooraf. Alleen dan creëer je een breed draagvlak om de buurtfunctie en herbestemming van zo'n pand mogelijk te maken. In het geval van de Van Houtenkerk is dat bijzonder goed gelukt. De Weespenaren hebben ons heel enthousiast binnengehaald om de kerk voor de gemeenschap te behouden. Om de restauratie en exploitatie te bekostigen zijn hogere entreegelden onontkoombaar. Daar is alle begrip voor, want er staat ook een professionele en gevarieerde programmering tegenover. De Nederlandse Protestanten Bond blijft op zondagen diensten in het gebouw houden. En uiteraard blijft de kerk beschikbaar voor bruiloften, recepties en begrafenissen.”

Diner in de Posthoornkerk

59

Jaarverslag 2009

Stadsherstel, archief

Dansvoorstelling in De Duif

Stadsherstel, archief

De zakelijke markt In toenemende mate ontdekken grote en kleine bedrijven de locaties van Stadsherstel. In 2009 vonden presentaties, feesten, diners, lezingen en congressen onderdak in een van de unieke ruimten. “Zo nodigde een grote bank haar private banking relaties uit voor enkele exclusieve diners, muzikaal omlijst met bekende artiesten. Deze dinerconcerten staan voor 2010 weer in de planning. Een organisatie van jonge, creatieve bedrijven organiseerde netwerkborrels.” Bij particulieren zijn onze ruimten overigens eveneens populair, bijvoorbeeld voor huwelijken, begrafenissen en recepties. En Paradiso breidde haar activiteiten uit. “Dat presenteert sinds vorig jaar in onze locatie De Duif akoestische concerten. Heel leuk. Ja, er is écht veel mogelijk in onze locaties.”

Meer evenementen Kerken te kijk Een aantal kerken opent regelmatig haar deuren voor het publiek. Vrijwillige gidsen, vertellen over de geschiedenis van het gebouw. Zonder deze actieve, bijzondere mensen zou de openstelling niet mogelijk zijn. De openingen worden soms verlevendigd met concerten. In dit verband mag de 87-jarige pianist, de heer Cor Hartgers, niet onvermeld blijven. Hij luistert de openstellingen van de verschillende locaties vaak op met zijn spel. En tijdens deze openstellingen kunnen mensen die in de kerk een evenement willen organiseren, het gebouw alvast uitgebreid bezichtigen.

Stadsherstel biedt jonge mensen gelegenheid de kerken als podium te gebruiken. Daar wordt veelvuldig gebruik van gemaakt. De 14-jarige Ella van Poucke en haar 16-jarige broer Nicolas, beiden winnaars van het Prinses Christina Concours, gaven bijvoorbeeld met hun 6-jarig zusje in de Amstelkerk een drukbezocht nieuwjaarsconcert. Voor Nicolas kwam een droom uit door op de vleugel te spelen die ooit aan Youri Egorov toebehoorde.

Hommage aan Youri Egorov

Cultuur in De Duif

Stadsherstel, archief

Om het leven van Egorov te vieren, organiseerde Stadsherstel een bruisende avond in de Amstelkerk met een optreden van de Russische pianiste Hanna Shybayeva. Een ontroerende documentaire van de cineaste Eline Flipse schetste een beeld van het leven van de op jonge leeftijd aan aids overleden pianist. De schrijver Jan Brokken las voor uit zijn boek In het huis van de dichter, een persoonlijk en meeslepend verslag over zijn vriendschap met de beroemde pianist.

De Duif vormde het podium voor de bekende f luitist/componist Chris Hinze en jazz-zangeres Claron McFadden. Begeleid door The Band en de Marokkaanse ud-speler en zanger Majid Bekas vertolkten ze werken van Bach, Gershwin en hedendaagse jazz- en dancecomposities.

De Magie van de Kamermuziek Ook de kleine ensembles weten Stadsherstel te vinden. Een serie klassieke en moderne concerten in de Amstelkerk door beroemde musici, waaronder Emmy Verhey, en jong veelbelovend talent.

So What Klassiek, jazz en speelse klanken voor kinderen van 4 tot 94. Vijf musici, waaronder een kind, maakten muziek in De Duif. De jonge bezoekers mochten hun instrument meenemen en meespelen. Overal zit muziek in! Grappige, zelfgemaakte instrumenten lagen klaar om bespeeld te worden.

Opera per tutti! Opera voor iedereen. Het derde achtereenvolgende seizoen in de Vondelkerk waarin de mooiste aria's uit bekende en minder bekende opera's te horen waren. De aria's werden op luchtige wijze toegelicht.

Tangomagia festival De Duif was één van de podia voor het internationaal bekende festival van de Argentijnse tango. Met topdansers uit Buenos Aires en Europa.

Simeon ten Holt Het Bergen Kwartet, thans Rondane Kwartet, speelde op vier vleugels Canto Ostinato en Lemniscaat van componist Simeon Ten Holt in een uitverkochte Amstelkerk.

Orgelconcerten in De Duif Een reeks concerten, op iedere derde zondag van de maand en in juli en augustus iedere zondag, ontstond in samenwerking met Ton van Eck. Hij is de restaurateur en organist van de Haarlemse Sint Bavokathedraal. Van Eck adviseerde bij de restauratie van het Smitsorgel in De Duif. Zelf speelde hij in De Duif met saxofonist Henk van Twillert, een verrassende combinatie van orgel en saxofoon. Omdat Stadsherstel het orgel aan zoveel mogelijk mensen wil laten horen, zijn de concerten gratis toegankelijk.

Kamiel Vorwerk

Tangomagia in De Duif

Peter van Breugel

Oliebollenconcert

The Art of Baroque, Jazz, Dance and Improvisation

61

Jaarverslag 2009

“De portemonnee wordt goed beheerd”

Thomas Schlijper

Kees Ampt is controller en hoofd van de afdeling Financiële Zaken. Dat maakt hem verantwoordelijk voor het financiële beleid van Stadsherstel en het voeren van de financiële administratie. Hij werd in 2009 nauw betrokken bij de onlangs opgerichte deelneming Stadsherstel Zaanstreek N.V., waarvan hij – samen met Jaap Hulscher – directeur is. Al met al een omvangrijk takenpakket met veel interessante, maar soms lastige financiële dossiers. “Het is mooi dat ik veel kan overlaten aan mijn medewerkers. Ik concentreer me op de ingewikkelde financiële dossiers.” Stadsherstel heeft zich het afgelopen jaar op grote financiële veranderingen moeten voorbereiden. “Maar we bestaan nu ruim vijftig jaar en wisten steeds ongeschonden door woelige tijden te laveren. We zullen ons tot het maximale inspannen onze doelstelling ook in de toekomst zo goed mogelijk te realiseren. Gelukkig is Stadsherstel een financieel solide bedrijf.”

Interview met Kees Ampt

Ernest Anyas

Toekomst De plaats die Stadsherstel Amsterdam als restaurerende instelling én woningcorporatie op de onroerend goedmarkt inneemt, is voor de overheid vaak niet duidelijk. “Een traditionele woningcorporatie heeft één helder omschreven taak en dat is volkshuisvesting. Voor Stadsherstel ligt dat anders. Onze primaire taak is het redden en opnieuw exploitabel maken van gebouwd monumentaal erfgoed. Dat is een andere dan een pure volkshuisvestingstaak. Een mening waarin het ministerie van OCW ons overigens van harte ondersteunt. Het ministerie van WWI daarentegen behandelt ons steeds meer als een reguliere woningbouwcorporatie. De minister van WWI bepaalt dat wij objecten, die niet met wonen te maken hebben, niet mogen restaureren en is zelfs van plan om Stadsherstel te verplichten om een stichting te worden! De overheid kijkt kennelijk door meerdere brillen, maar de vraag is of alle brillenglazen wel de juiste werkelijkheid weergeven.” De vrijstellingen van de overdrachts- en vennootschapsbelasting – bedoeld om de restaurerende en conserverende taken mogelijk te maken – zijn Stadsherstel in de afgelopen twee jaar ontnomen. “Dat legt een groot beslag op de beschikbare middelen waardoor onze werkzaamheden behoorlijk worden belemmerd. Monumenten restaureren is kostbaar. Ieder monument kent een eigen maatvoering, ramen en kozijnen haal je niet bij een bouwmarkt. De bouwvoorschriften zijn aangepast aan de eisen van deze tijd en vergen op velerlei gebied forse investeringen. Dat is van een totaal andere orde

dan bij een reguliere woningbouwcorporatie.” Door het semi-commerciële karakter van Stadsherstel ontvangen de aandeelhouders dividend op door hen gestort aandelenkapitaal, maar nooit meer dan 5%. “Alle overige winst wordt herbestemd voor dat ene doel waarvoor wij zijn opgericht: aankoop, restauratie en beheer van gebouwd monumentaal erfgoed. De overheid heeft plannen om voor een groot deel van ons woningbezit een nieuwe, voor ons negatieve, berekening voor de huurprijs in te voeren. Met al deze bureaucratische maatregelen zal het voor Stadsherstel steeds moeilijker worden het werk in de huidige vorm voort te zetten. We kunnen dan minder monumenten verwerven en restaureren, een deel van ons bezit moet wellicht worden afgestoten. Maar of het allemaal zo’n vaart zal lopen? Ik heb vertrouwen in de toekomst van de organisatie Stadsherstel.”

Nieuwe aankopen In 2009 breidde Stadsherstel haar bezit aanmerkelijk uit. “Er is voor de veertig nieuwe panden zo’n 11 miljoen euro uitgetrokken. We zijn nu de plannen verder aan het uitwerken voor de restauratie en exploitatie. In de loop der jaren hebben we rekenmodellen gebouwd op basis waarvan we kunnen bepalen hoeveel een restauratie mag kosten in relatie tot de verwachte inkomsten.” Elke restauratie vraagt om zorgvuldige afwegingen. “Je streeft naar de hoogst haalbare kwaliteit, wat soms om compromissen vraagt. Dat is binnen Stadsherstel altijd een boeiend spanningsveld.” 63

Jaarverslag 2009

Jaarrekening 2009 GECONSOLIDEERDE BALANS PER 31 DECEMBER 2009 voor winstverdeling, x ¤ 1.000

Activa

Ref.

Vaste activa Immateriële vaste activa Software

1.1

Materiële vaste activa Panden in exploitatie vrije sector Panden in exploitatie sociale huursector Panden te restaureren en in restauratie Hardware en kantoorinventaris

1.2 1.2 1.2 1.3



148

179.086 12.810 22.016 313

Financiële vaste activa Leningen u.g. Overige financiële vaste activa

3 1 december 2008

31 december 2009

1.4 1.5

172.694 11.657 9.726 304

214.225

3 903



198

Eigen vermogen Geplaatst aandelenkapitaal Herwaarderingsreserve Overige reserve Resultaat boekjaar

194.381

238

Ref.

31 december 2009

2.1 2.2 2.3 2.4

61.804 73.625 2.836 8.925

Vorderingen Subsidievorderingen 1.6 Huurdebiteuren 1.7 Belastingen 1.8 Overige vorderingen en overlopende activa 1.9

2.274 397 810 338

141.355

2.5

172

178

Voorziening latente belastingverplichtingen Langlopende schulden Leningen o.g. 2.6 Leningen o.g. verstrekt door aandeelhouders 2.7 Waarborgsommen

Liquide middelen

1.10





64

54.019

1.642 0 486 655 802 6.073

54.489

1.723 1.000 685 452 420 1.446

9.658

5.726

705

Rekening-courant banken

8.351

0

201.748



219.617

201.748

6.226

519 219.617



39.119 14.285 1.085



3.819

Jaarrekening 2009 Stadsherstel Amsterdam N.V.

227

38.923 13.953 1.143

Kortlopende schulden Crediteuren Kasgeldleningen banken Aflossingsverplichiting langlopende schulden 2.6/7 Vooruitontvangen huur Belastingen 2.8 Overige schulden en overlopende passiva 2.9

4.108 751 780 587

61.804 68.737 8.914 1.900

147.190

Vlottende activa

3 1 december 2008

Egalisatierekening erfpachtsrechten

4 234

906

Passiva

65

Jaarrekening 2009 Stadsherstel Amsterdam N.V.

GECONSOLIDEERDE WINST- EN VERLIESREKENING 2009

GECONSOLIDEERD KASSSTROOMOVERZICHT 2009

x ¤ 1.000

Bedrijfsopbrengsten Huuropbrengsten Overige opbrengsten

Ref. 3.1 3.2

2009



14.575 963

14.206 12

Bedrijfslasten Onderhoudskosten Vaste lasten Afschrijving erfpacht Personeelskosten 3.3 Overige bedrijfslasten 3.4 Afschrijving overige activa

x ¤ 1.000

Bedrijfsresultaat



Financiële baten en lasten Rentebaten Rentelasten



15.538

-3.406 -776 -117 -2.415 -1.981 -200



2008

14.218

-2.539 -847 -107 -2.295 -2.660 -182 -8.630

6.643

5.588

215 -2.712

-1.960

-2.497

Resultaat voor vennootschapsbelasting Vennootschapsbelasting 3.5

4.683 -537

3.091 -467

Resultaat na belastingen vóór mutatie herwaardering Mutatie herwaardering

4.146 4.779

2.624 -724

Netto resultaat

8.925

1.900

Jaarrekening 2009 Stadsherstel Amsterdam N.V.



2009

8.925 -4.779 97 221 -6 7.155 58 609

Investeringskasstroom Investeringen immateriële vaste activa Investeringen materiële vaste activa Desinvesteringen materiële vaste activa Investeringen in financiële vaste activa Desinvesteringen financiële vaste activa Geactiveerde bouwrente

Financieringskasstroom Aflossing langlopende leningen Opgenomen langlopende leningen Mutatie kasgeldleningen Betaald dividend

420 5.820

-16 -5.867 948 30 -231

-16.001

-726 0 -1.000 -3.090

2008

1.900 724 87 202 -3 2.490

12.280

-47 -15.533 441 -694 26 -194





66

Operationele kasstroom Netto resultaat Mutatie herwaardering Afschrijvingen immateriële vaste activa Afschrijvingen materiële vaste activa Mutatie egalisatierekening Mutatie werkkapitaal Waarborgsommen Vennootschapsbelasting



-8. 895

212 -2.172



-5.136

-492 1.689 500 -3.090



-4.816

-1.393

Saldo liquiditeit 1 januari

-8.537 705

-709 1.414

Saldo liquiditeit 31 december

-7.832

705

Specificatie per 31 december Liquide middelen Rekening-courant banken

519 -8.351

705 0



-7.832

705

67

Jaarrekening 2009 Stadsherstel Amsterdam N.V.

Bedrijfsactiviteiten Stadsherstel Amsterdam N.V. zorgt voor duurzaam behoud van in verval geraakt monumentaal of beeldbepalend gebouwd erfgoed, door restauratie, herbestemming en/of beheer. Deze doelstelling is van toepassing op alle groepsvennootschappen. Stadherstel Amsterdam N.V. heeft de status van een toeglaten instelling (TI) in het kader van de woningwet voor de realisatie en exploitatie van sociale huurwoningen. Stadsherstel Amsterdam N.V. en Amsterdamse Maatschappij tot Stadsherstel II N.V. zijn aan te merken als “aangewezen organisatie” op grond van het Besluit rijkssubsidiëring instandhouding monumenten (Brim).

Stadsherstel Zaanstreek N.V. in Zaanstad Op 21 december 2009 heeft Stadsherstel Amsterdam N.V. samen met de Zaanse woningcorporatie Stichting Parteon een nieuwe vennootschap opgericht met dezelfde doelstelling als bij Stadsherstel Amsterdam N.V., maar specifiek gericht op het gebied van de Zaanstreek. Stadsherstel Amsterdam en Parteon hebben een joint venture overeenkomst gesloten omtrent de samenwerking binnen deze vennootschap. Stadsherstel Amsterdam participeert voor 51% in het aandelenkapitaal en Parteon voor 49%. Stadsherstel Amsterdam voert de directie over deze vennootschap, maar het toekomstig beleid wordt in onderling overleg bepaald. Op grond van deze joint venture overeenkomst zijn de cijfers van deze vennootschap voor 51% betrokken in de geconsolideerde jaarrekening van Stadsherstel Amsterdam. Op 30 december 2009 zijn door deze vennootschap 23 panden en een aantal grondposities verworven aan de Zaanse schans te Zaandam.

Stadsherstel Haarlem B.V. in Haarlem Op 30 december 2009 zijn alle aandelen verworven van deze vennootschap in het kader van aankoop van een aantal panden in Haarlem door de Amsterdamse Maatschappij tot Stadsherstel II N.V.. De vennootschap heeft dezelfde doelstelling als Stadsherstel Amsterdam. De vennootschap is verworven op basis van de financiële gegevens uit de jaarrekening 2008; definitieve betaling van de koopprijs zal eerst plaatsvinden, nadat de jaarrekening 2009 door koper wordt geaccepteerd. Omdat er in 2009 naar verwachting geen belangrijke feiten zich hebben voorgedaan, wordt de balans per 31 december 2008 geacht de situatie ook weer te geven op 31 december 2009. Daarom is deze balans volledig in de consolidatie meegenomen.

van actuele waarde maar benut daarvoor niet de vanuit RJ645 gangbare bedrijfswaarde daar de bedrijfsvoering en eigendomsverhoudingen van Stadsherstel afwijken van reguliere toegelaten instellingen. Stadsherstel kent in bescheiden mate bezit voor de sociale doelgroep en voor haar aandeelhouders is de marktwaarde in verhuurde staat meer relevant.

Grondslagen voor consolidatie In de consolidatie worden opgenomen de financiële gegevens van Stadsherstel Amsterdam N.V. en haar groepsmaatschappijen. Dit betreft de maatschappijen waarmee zij een organisatorische en economische eenheid vormt. Integraal in de consolidatie worden opgenomen deelnemingen waarin beslissende invloed op het beleid kan worden uitgeoefend. De in consolidatie begrepen rechtspersonen en vennootschappen zijn: Amsterdamse Maatschappij tot Stadsherstel II N.V. (100%) N.V. Amsterdams Monumenten Fonds (100%) B.V. AMF Restauratie (100%) B.V. AMF 't Kromhout (100%) Stadsherstel Haarlem B.V. (100%) Stadsherstel Zaanstreek N.V. (51%) Intercompany-transacties en onderlinge vorderingen en schulden tussen groepsmaatschappijen worden geëlimineerd.

Financiële instrumenten Binnen het treasurybeleid van Stadsherstel Amsterdam N.V. worden financiële instrumenten alleen gebruikt ter beperking van inherente risico's. Het gebruik ervan is slechts toegestaan voor zover er een materieel verband met het belegde/gefinancierde vermogen kan worden gelegd en de toepassing ervan tot een positie van de totale leningen-/beleggingsportefeuille leidt welke vergelijkbaar is met een positie zonder gebruik te maken van deze instrumenten.

Regelgeving De jaarverslaggeving door toegelaten instellingen dient te voldoen aan eisen zoals deze zijn geformuleerd in het Besluit Beheer Sociale Huursector. In dit belsuit wordt Boek 2 Titel 9 voorgeschreven behoudens enkele uitzonderingen van specifieke aard. Door de Raad voor de Jaarverslaggeving is de definitieve richtlijn 645 Toegelaten Instellingen Volkshuisvesting uitgegeven. Aangezien bovengenoemde regelgeving ingericht is op rechtspersonen zijnde niet-N.V’s en uitsluitend ten doel hebbend de sociale huursector, is deze regelgeving niet zonder meer toepasbaar op deze jaarrekening. Stadsherstel waardeert haar panden op basis 68

Jaarrekening 2009 Stadsherstel Amsterdam N.V.

Een van de aangekochte panden in Haarlem

69

Jaarrekening 2009 Stadsherstel Amsterdam N.V.

Ernest Anyas

Algemene Toelichting

Grondslagen voor waardering van activa en passiva Vergelijking met voorgaand jaar De gehanteerde grondslagen van waardering en resultaatbepaling zijn ongewijzigd gebleven ten opzichte van voorgaand jaar.

Algemeen Voorzover niet anders vermeld zijn de activa en passiva opgenomen tegen nominale waarde.

Verwerking verplichtingen

Materiële vaste activa, panden te restaureren en in restauratie Nog te restaureren panden en in restauratie zijnde panden worden gewaardeerd tegen aankoopkosten, vermeerderd met instandhoudingskosten en verminderd met eventuele afschrijvingen over de afgekochte erfpachtsrechten. Indien te restaureren projecten in uitvoering worden genomen, worden de restauratiekosten geactiveerd, en worden subsidies en bijdragen in mindering gebracht. Daarnaast wordt bouwrente over het gemiddeld geïnvesteerd vermogen geactiveerd.

Materiële vaste activa, hardware en kantoorinventaris

In de jaarrekening worden naast juridisch afdwingbare verplichtingen tevens feitelijke verplichtingen verwerkt die kunnen worden gekwalificeerd als “intern geformaliseerd en extern gecommuniceerd”. Hiervan is sprake wanneer uitingen namens de vennootschap zijn gedaan richting belanghebbenden aangaande verplichtingen inzake toekomstige projecten. Een feitelijke verplichting is gekoppeld aan het besluitvormingsproces van de vennootschap rondom projectontwikkeling. Van een feitelijke verplichting is sprake indien op basis van de definitieve ontwerp fase, en afgeleid het aanvragen van de bouwvergunning, een opdrachtverlening tot uitvoering heeft plaatsgevonden.

Aankopen worden geactiveerd tegen de verkrijgingsprijs en afgeschreven over de verwachte economische levensduur.

Immateriële vaste activa, software

Geactiveerde kosten financiële instrumenten

Gekochte softwarelicenties worden geactiveerd tegen de verkrijgingsprijs en afgeschreven over de verwachte economische levensduur.

Materiële vaste activa, panden in exploitatie vrije sector Deze panden worden in de balans gewaardeerd tegen taxatiewaarde, welke waarde is gebaseerd op opbrengsten bij geleidelijke onderhandse verkoop in verhuurde staat. Indien er sprake is van een afgekocht erfpachtcontract wordt de af koopsom geactiveerd en afgeschreven gedurende de looptijd.

Materiële vaste activa, panden in exploitatie sociale huursector Deze panden worden in de balans gewaardeerd tegen taxatiewaarde, welke waarde is gebaseerd op opbrengsten bij geleidelijke onderhandse verkoop in verhuurde staat. Indien er sprake is van een afgekocht erfpachtcontract wordt de af koopsom geactiveerd en afgeschreven gedurende de looptijd. Deze panden betreffen die panden, waaromtrent in 1995 een afrekening heeft plaatsgevonden met de Rijksoverheid in het kader van het af kopen van exploitatietekorten.

Deelnemingen Deelnemingen in groepsmaatschappijen worden gewaardeerd volgens de nettovermogenswaardemethode. Deze wordt berekend volgens de grondslagen die gelden voor deze jaarrekening.

Leningen u.g. Deze worden opgenomen tegen nominale waarde onder aftrek van noodzakelijke voorzieningen.

Aangekochte rente-caps worden gewaardeerd tegen historische kosten, verminderd met de lineaire afschrijvingen over de looptijd van de rente-cap.

Contante waarde toekomstig rentevoordeel NRF leningen Bij in exploitatie genomen panden, waarbij voor de restauratie gebruik is gemaakt van financiering door middel van hypothecaire leningen verstrekt door het Nationaal Restauratie Fonds, wordt de contante waarde van het genoten rentevoordeel als een investeringssubsidie in mindering gebracht op de historische kosten. Deze contante waarde wordt geactiveerd als financieel vast actief, en wordt afgeschreven naar rato van de af lossing van de betreffende leningen. Achtergrond van deze wijze van verwerken van dit rentevoordeel is het beter inzicht verkrijgen in de historische kostprijs van de respectievelijke panden, aangezien ook bij de investeringsbeslissingen deze investeringssubsidie in acht genomen wordt.

70

Jaarrekening 2009 Stadsherstel Amsterdam N.V.

Vorderingen Deze worden opgenomen tegen nominale waarde onder aftrek van noodzakelijke voorzieningen.

Herwaarderingsreserve Panden worden in de balans gewaardeerd tegen taxatiewaarde, welke waarde is gebaseerd op opbrengsten bij geleidelijke onderhandse verkoop in verhuurde staat. Voor het verschil tussen de taxatiewaarde en de geactiveerde historische kostprijs (= aankoopkosten + restauratiekosten + eventuele boekwaarde van de gearchiveerde erfpacht -/- subsidies en bijdragen) wordt een herwaarderingsreserve gevormd. Eventuele latente belastingverplichtingen worden in mindering gebracht op de herwaarderingsreserve.

Egalisatierekening erfpachtsrechten Deze bestaat uit vooruitbetaalde erfpachtsrechten. Jaarlijks valt een lineair gedeelte vrij ten gunste van het resultaat.

Voorzieningen Deze worden gevormd voor in rechte afdwingbare of feitelijke verplichtingen en verliezen, die op balansdatum bestaan en waarbij het waarschijnlijk is dat een uitstroom van middelen noodzakelijk is en waarvan de hoogte redelijkerwijs kan worden geschat. Tenzij anders vermeld worden voorzieningen tegen nominale waarde opgenomen. Voorzieningen voor latente belastingverplichtingen worden gewaardeerd op 25% van het verschil tussen het “commercieel” vermogen en het fiscaal vermogen.

Grondslagen voor de bepaling van het resultaat Algemeen Het resultaat wordt bepaald als verschil tussen de opbrengstwaarde van de geleverde prestaties en de kosten en andere lasten over het jaar. De resultaten op transacties worden verantwoord in het jaar, waarin zij zijn gerealiseerd; verliezen reeds zodra zij voorzienbaar zijn. Het resultaat wordt tevens bepaald met inachtneming van de verwerking van ongerealiseerde waardeveranderingen van op actuele waarde gewaardeerde panden en financiële instrumenten.

Opbrengstverantwoording Opbrengsten van levering van goederen worden verantwoord zodra alle belangrijke rechten en risico's met betrekking tot de eigendom van goederen zijn overgedragen aan de koper. Opbrengsten uit de levering van diensten worden verantwoord naar rato van de geleverde prestaties, gebaseerd op de verrichte diensten tot aan de balansdatum in verhouding tot de in totaal te verrichten diensten.

Huuropbrengsten Onder huuropbrengsten worden verstaan de opbrengsten voortvloeiend uit de met huurders gesloten huurovereenkomsten, gebruiksvergoedingen en vruchtgebruikvergoedingen.

Onderhoudskosten Dit betreffen de in het verslagjaar uitgevoerde onderhoudskosten onder aftrek van hieraan toe te rekenen en ontvangen

Pensioenen

Onderhoudssubsidies

Stadsherstel heeft een pensioenregeling bij de Stichting Pensioenfonds voor de Woningcorporaties (SPW). Deze regeling betreft een toegezegd-pensioenregeling bij het bedrijfstakpensioenfonds. Hierbij is een pensioen toegezegd aan personeel op de pensioengerechtigde leeftijd, afhankelijk van leeftijd, salaris en dienstjaren. Deze toegezegd-pensioenregeling is verwerkt als zou sprake zijn van een toegezegdebijdrageregeling.

De lasten van onderhoud, waaronder renovatie, onderscheiden zich van activeerbare kosten door het feit, dat er geen waardeverhoging is van het actief. Deze onderhoudskosten worden direct in het resultaat verantwoord.

Langlopende schulden

Afschrijving overige activa

Langlopende schulden worden gewaardeerd tegen kostprijs, zijnde het ontvangen bedrag rekening houdend met agio of disagio en onder aftrek van transactiekosten De af lossingsverplichtingen voor het komend jaar van de langlopende schulden zijn opgenomen onder de kortlopende schulden.

De afschrijving wordt lineair berekend door middel van vaste percentages van de aanschaffingswaarde op basis van de geschatte economische levensduur.

Afschrijving erfpacht Afgekochte erfpachtsrechten worden lineair afgeschreven over de resterende looptijd van de afkooptermijn.

71

Jaarrekening 2009 Stadsherstel Amsterdam N.V.

Pensioenen De vennootschap heeft een aantal pensioenregelingen. De meest toegepaste regeling betreft een zogenaamde toegezegdpensioenregeling. Hierbij worden premies betaald aan het bedrijfstakpensioenfonds gebaseerd op het salaris in het betreffende jaar. De vennootschap heeft voor deze pensioenregeling geen andere wettelijke of feitelijke verplichting indien er een tekort zich voordoet bij het bedrijfstakpensioenfonds. De vennootschap heeft ook een toegezegdpensioenregeling tegen eindloon. Hierbij is een pensioen toegezegd aan personeel op de pensioengerechtigde leeftijd, afhankelijk van de leeftijd en salaris. De pensioenlasten voor deze regeling zijn bepaald op de met betrekking tot het boekjaar verschuldigde premies en de naar rato berekende koopsommen voor afkoop van de in het boekjaar ontstane backserviceverplichtingen uit hoofde van salarisstijging en premies voor indexeringen. De met de pensioenaanspraken samenhangende lasten zijn gebaseerd op reeds verrichte arbeidsprestaties (de zogenaamde statische methode). Beide pensioenregelingen zijn verwerkt als zou sprake zijn van toegezegde-bijdrageregelingen.

Mutatie herwaardering De mutatie in de herwaardering van de panden in exploitatie wordt in deze post weergegeven. Bij de resultaatbestemming worden de mutaties toegevoegd of onttrokken aan de overige reserve indien en voorzover het saldo van de herwaardering per pand negatief is. Overige mutaties worden toegevoegd of onttrokken aan de herwaarderingsreserve.

De Amstelkerk, winter 2009

Ernest Anyas

Hedge-accounting

Om het kostprijshedge-accounting model toe te passen, voldoet Stadsherstel aan de vereisten van hedge documentatie en effectiviteitstesting zoals die in RJ 290 uiteen zijn gezet. Stadsherstel past kostprijshedge-accounting toe voor de renteswaps die ervoor zorgen dat bepaalde variabel rentende leningen worden omgezet in vast rentende schulden. Eveneens past Stadsherstel kostprijshedge-accounting toe voor de renteswaps die het rente risico op toekomstige financiering afdekken.

Kasstroom overzicht Het kasstroomoverzicht is opgesteld volgens de indirecte methode. Bij deze methode wordt het nettoresultaat aangepast voor posten van de winst- en verliesrekening die geen invloed hebben op ontvangsten en uitgaven in het verslagjaar, mutaties in de balansposten en posten van de winst- en verliesrekening waarvan de ontvangsten en uitgaven niet worden beschouwd als behorende tot de operationele activiteiten. De liquiditeitspositie in het kasstroomoverzicht bestaat uit kastegoeden en banksaldi in rekening-courant. In het kasstroomoverzicht wordt onderscheid gemaakt tussen operationele-, investerings- en financieringsactiviteiten. De kasstromen uit hoofde van financiering zijn gesplitst in kasstromen met betrekking tot mutaties in de hoofdsom (opgenomen onder financieringsactiviteiten) en betaalde interest (opgenomen onder operationele activiteiten). De investeringen in materiële vaste activa worden opgenomen onder aftrek van de onder overige schulden voorkomende verplichtingen, alsmede de ontvangen investeringssubsidies.

Stadsherstel waardeert haar interest derivaten tegen kostprijs. Dit betekent dat de interest derivaten bij eerste opname over het algemeen worden opgenomen tegen nul in de balans. Indien op balansmoment de marktwaarde van het interest derivaat beneden kostprijs is, wordt er voor dat verschil een voorziening gevormd via de winst- en verliesrekening, tenzij het kostprijshedge-accounting model wordt toegepast. Bij het toepassen van het kostprijshedge-accounting model, is de eerste waardering en de grondslag van verwerking in de balans en de resultaatbepaling van het hedge-instrument afhankelijk van de afgedekte post. Dit betekent dat als de afgedekte post tegen kostprijs in de balans wordt verwerkt, ook het derivaat tegen kostprijs wordt gewaardeerd. Zolang de afgedekte post in de kostprijshedge nog niet in de balans verwerkt wordt, wordt het hedge-instrument niet geherwaardeerd. Het mogelijke ineffectieve deel van de hedgerelatie wordt direct in de winst-enverliesrekening verwerkt. 73

Jaarrekening 2009 Stadsherstel Amsterdam N.V.

TOELICHTING OP DE GECONSOLIDEERDE BALANS EN WINST- EN VERLIESREKENING

x ¤ 1.000

1.1. Immateriële vaste activa, software

2009

2008

Stand 1 januari Investeringen Afschrijvingen

198 47 -97

269 16 -87

Stand 31 december

148

198

1.2. Materiële vaste activa, panden Boekwaarde 1 januari 2009 Historische kostprijs 1 januari 2009 Herwaardering 1 januari 2009

Panden in exploitatie vrije sector

Panden in exploitatie sociale huursector

Panden te restaureren en in restauratie

Totaal

113.599 59.095

12.646 9.726 -989

135.971 58.106

172.694

11.657

9.726

194.077

Mutaties 2009 Aanschaffingskosten 1.479 8.241 Afkoop erfpacht 24 1.381 Geactiveerde verbeteringen 216 95 482 Bestede restauratiekosten 2.788 2.637 Verkopen tegen historische kostprijs -371 In verkopen begrepen herwaardering -70 Subsdidies en bijdragen -1.304 -425 Afschrijving afkoop erfpacht -76 -15 -26

9.720 1.405 793 5.425 -371 -70 -1.729 -117

Mutatie historische kostprijs Mutatie herwaardering

3.103 3.289

-337 12.290 1.490

15.056 4.779

Mutatie boekwaarde

6.392

1.153

19.835

Boekwaarde 1 januari 2009

12.290

Boekwaarde 31 december 2009 Historische kostprijs 31 december 2009 Herwaardering 31 december 2009

116.702 62.384

12.379 431

22.016

151.097 62.815

Boekwaarde 31 december 2009

179.086

12.810

22.016

213.912

De post ‘aanschaffingskosten’ geeft alle investeringen weer, die zijn gedaan om de opstallen en/of de grond in eigendom te verkrijgen. De post ‘geactiveerde verbeteringen’ omvat alle investeringen in de panden gedaan door de afdeling Beheer en Onderhoud, die tot een huurverhoging hebben geleid. De post ‘bestede restauratiekosten’ omvat alle investeringen, die door de afdeling Restauratie zijn gedaan in het kader van restauratieprojecten.

2009

2008

bedrag %

194 2,80%

231 4,00%



2009

2008

Verzekerde waarde vastgoed opstalverzekering Waarde wet Waardering Onroerende Zaken (WOZ)

x ¤ 1 mln 403 368

x ¤ 1 mln 370 337

Bouwrente

74

Jaarrekening 2009 Stadsherstel Amsterdam N.V.

1.3. Materiële vaste activa, hardware en kantoorinventaris

2009

2008

Stand 1 januari Investeringen Afschrijvingen

304 113 -104

310 89 -95

Stand 31 december

313

304

1.4. Leningen u.g.

2009

2008

Stand 1 januari Aflossingen

4 -1

9 -5

Stand 31 december

3

4

1.5. Overige financiële vaste activa

31-12-09

31-12-08

Geactiveerde kosten financiële instrumenten Contante waarde toekomstig rentevoordeel NRF leningen

209 694

234



903

234

In september 2005 is een lening van ¤ 10 miljoen opgenomen bij de Nederlandse Waterschapsbank met als rentemodaliteit 6-maands Euribor. Teneinde het renterisico te beperken is een rentecap afgesloten met een uitoefenniveau van 5,4%, een looptijd tot september 2018 en voor het volledige bedrag. De marktwaarde van ten tijde van het opmaken van de jaarrekening bedroeg ¤ 144.000. Omdat in 2009 panden in exploitatie genomen zijn, waarbij financiering plaats vond door laagrentende NRF leningen, heeft eerst in 2009 de activering van het rentevoordeel plaats gevonden. 1.6. Subsidievorderingen Ten behoeve van restauratie van panden zijn door overheidsinstanties en belanghebbenden subsidies toegezegd. Alleen bedragen, waarvoor formele beschikkingen zijn verkregen, zijn onder deze post verantwoord. Niet alle posten kunnen binnen de termijn van één jaar worden geïncasseerd.

2009

2008

Stand 1 januari Correcties Gedane toezeggingen Ontvangen

6.730 -58 1.174 -3.354

7.368 -311 1.088 -1.415

Stand 31 december Voorgefinancierd door het Nationaal Restauratie Fonds (NRF)

4.492 -2.218

6.730 -2.622

Boekwaarde 31 december per saldo

2.274

4.108

Er zijn subsidiebeschikkingen ontvangen van gemeentes, inzake de BRIM en EFRO voor een bedrag van ¤ 2.738.000. Gezien onzekerheid vanwege verscherpte controle op subsidieafrekeningen, worden nieuwe subsidies eerst verantwoord bij ontvangst op de bank. Indien panden in exploitatie genomen zijn, worden investeringssubsidies – ook als zij nog niet ontvangen zijn – wel opgenomen. Dit geldt slechts voor die bedragen waarvan redelijk verwacht kan worden dat deze bedragen ook daadwerkelijk ontvangen zullen worden. Zo kan op een verantwoorde wijze de herwaardering van de betreffende panden worden vastgesteld. 1.7. Huurdebiteuren



31-12-09

31-12-08

Te ontvangen huurvorderingen Voorziening voor oninbaarheid

750 -353

1.104 -353



397

751

75

Jaarrekening 2009 Stadsherstel Amsterdam N.V.

Ernest Anyas

De Zaandse Schans, 2009

76

Jaarrekening 2009 Stadsherstel Amsterdam N.V.

77

Jaarrekening 2009 Stadsherstel Amsterdam N.V.

1.8. Belastingen Deze post betreft te vorderen BTW, en betreft voornamelijk de door de Belastingdienst betwiste vordering.

2.5. Egalisatierekening erfpachtsrechten De gronden waarop het erfpachtsrecht is uitgegeven, zijn op perceel 1e Lauriersdwarsstraat 48 na in eigendom en pro memorie gewaardeerd.

1.9. Overige vorderingen en overlopende activa

31-12-09

31-12-08

2.6. Leningen o.g.

Overige vorderingen Voorziening voor oninbaarheid

213 -83

187 -24

Bouwrekening NRF Overlopende activa

130 1 207



338

2009

2008

163 211 213

Stand 1 januari 39.471 Opname nieuwe leningen Aflossingen -394

37.942 1.689 -160

Stand 31 december inclusief kortlopend deel Kortlopend deel verantwoord onder kortlopende schulden

39.077 -154

39.471 -352

587

Stand 31 december

38.923

39.119



31-12-09

31-12-08

Leningen met overheidsgarantie Overige leningen

35.022 4.055

35.316 4.155



39.077

39.471

2.7. Leningen o.g. verstrekt door aandeelhouders

2009

2008

Stand 1 januari Aflossingen

14.617 -332

14.949 -332

Stand 31 december inclusief kortlopend deel Kortlopend deel verantwoord onder kortlopende schulden

14.285 -332

14.617 -332

Stand 31 december

13.953

14.285



31-12-09

31-12-08

Hypothecaire leningen Overige leningen

731 13.554

748 13.869



14.285

14.617

1.10. Liquidie middelen Dit betreffen direct opeisbare saldo bij banken en de kas. 2.1. Geplaatst aandelenkapitaal Het maatschappelijk kapitaal bedraagt ¤ 158.823.000 Geplaatst zijn per balansdatum in totaal 137.343 aandelen van ¤ 450 nominaal, die allen volgestort zijn.

De rente variëert van 0% tot 6,9%. 2.2. Herwaarderingsreserve

2009

2008

Stand 1 januari Realisatie inzake verkoop Toevoeging vanuit de resultaatverdeling boekjaar

68.737 -70 4.958

69.850 -37 -1.076

Stand 31 december

73.625

68.737

De herwaarderingsreserve is aan te merken als een wettelijk gebonden reserve als bedoeld in Boek 2 Titel 9. Het saldo komt derhalve niet in aanmerking voor uitkering. 2.3. Overige reserve

2009

2008

Stand 1 januari Realisatie herwaardering inzake verkoop Toevoeging vanuit de resultaatverdeling boekjaar aan de herwaarderingsreserve Resultaat vorig boekjaar Uitgekeerd dividend

8.914 70

1.009 37

-4.958 1.900 -3.090

1.076 9.882 -3.090

Stand 31 december

2.836

8.914

2.4. Resultaat boekjaar Netto resultaat volgens de winst- en verliesrekening

8.925

1.900

Resultaatbestemming: Mutatie positieve herwaardering naar herw.res.via overige reserve Mutatie negatieve herwaardering naar overige reserve Toevoeging aan de overige reserve Dividend

4.958 -179 1.056 3.090

-1.076 352 -466 3.090

Resultaat boekjaar

8.925

1.900

78

Jaarrekening 2009 Stadsherstel Amsterdam N.V.



De rente variëert van 2,416% tot 6,7%. 2.8. Belastingen Dit betreft te betalen vennootschapsbelasting over de boekjaren 2008 en 2009, alsmede de loonheffing over de maand december 2009.

79

Jaarrekening 2009 Stadsherstel Amsterdam N.V.

2.9. Overige schulden en overlopende passiva

31-12-09

31-12-08

3.3. Personeelskosten

2009

2008

Stichting Werf ’t Kromhout Te betalen aankoop panden Te betalen aandelen Stadsherstel Haarlem B.V. Overlopende passiva Dividend

494 3.466 728 1.348 37

494 942 10

Salarissen Sociale lasten Pensioenlasten Overige personeelskosten

1.493 133 316 473

1.525 131 317 322



2.415

2.295



6.073

1.446

31-12-09

31-12-08

Aantal personeelsleden in dienst Waarvan op vaste basis

51 29

51 28

Bezoldiging bestuurders

2009

2008

Dit betreft de specificatie van de statutaire directie Salaris Variabele beloning Pensioenlasten

135 20 38

131 19 35



193

185

Financiële instrumenten, renteswaps. De renteverplichting voor een lening van Fortis Bank Nederland N.V. bestaat uit een variabele rente, gebaseerd op de 3-maands Euribor en verhoogd met een opslag van 0,45%. Deze renteverplichting is geruild met Fortis voor een vaste renteverplichting van 2,89% aan Fortis, verhoogd met een opslag van 0,45%. De renteswap is afgesloten op 1 maart 2006 en loopt tot 3 maart 2026. Daarnaast heeft Fortis het recht, maar niet de plicht, om vanaf 1 september 2010 tot 4 september 2035 aan Stadsherstel een rente van 4% in rekening te brengen op de lening van ¤ 10 miljoen, die Stadsherstel afgesloten heeft bij NWB. Deze renteswap is afgesloten om de effectieve rente op voornoemde lening van Fortis omlaag te brengen. De actuele waarde van deze verplichting bedraagt ¤ 475.000. Borgstellingen en zekerheden



31-12-09

31-12-08

Leningen geborgd door gemeente Amsterdam Leningen geborgd door het Waarborgfonds Sociale Woningbouw (WSW), met als achtervang gemeente Amsterdam Leningen geborgd door subsidiebeschikkingen van de Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed Borging door positief/negatieve hypotheekverklaringen

1.866

1.933

34.000

34.000

2.514 2.401

2.932 2.813

Niet uit de balans blijkende verplichtingen

31-12-09

31-12-08

Investeringsverplichtingen vanwege restauraties Onderhoudsverplichtingen Obligo uit hoofde van door WSW verstrekte borgstellingen

4.166 1.110 1.309

2.365 693 1.309

Gebeurtenissen na balansdatum In april 2010 is ¤ 2,3 miljoen aan subsidie inzake stadsherstellichamen betrekking hebbend op de boekjaren 2009 en 2010 ontvangen van de Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed. Aangezien op balansdatum nog geen subsidiebeschikking ontvangen was, de subsidie als een investeringssubsidie is uitgekeerd en door de directie nog zal moeten worden bepaald op welke projecten deze subsidie besteed zal gaan worden, heeft de hiervoor vermelde ontvangst geen invloed op het resultaat 2009 en het eigen vermogen per 31 december 2009, en wordt deze post daarom in het boekjaar 2010 verwerkt. 3.1. Huuropbrengsten

2009

2008

Vaste verhuur Incidentele verhuur (zaalverhuur)

13.757 818

13.271 935



14.575

14.206

3.2. Overige opbrengsten

2009

2008

Resultaat verkopen Overige posten

779 184

-163 175



963

12



80

Jaarrekening 2009 Stadsherstel Amsterdam N.V.



De vennootschap kent geen dertiende maand. Er zijn geen lease-auto’s ter beschikking gesteld. Aan de directie zijn ook geen leningen, voorschotten of garanties verstrekt. Er is geen regeling bij beëindiging dienstverband. 3.4. Overige bedrijfslasten

2009

2008

Overige externe kosten Algemene kosten

567 1.414

558 2.102



1.981

2.660



Onder de algemene kosten is een afboeking verantwoord van ¤ 388.000 vanwege de stopzetting van de bouw van de Haringpakkerstoren. Accountantshonoraria

2009

2008

Controle jaarrekening Andere controle werkzaamheden Fiscale advisering Andere niet-controle diensten

45 2 110 152

74 2 181 24



309

281

Bovenstaande honoraria betreffen uitsluitend de werkzaamheden die zijn uitgevoerd door accountantsorganisaties zoals bedoeld in art.1 lid 1 van de Wet toezicht accountantsorganisaties.

81

Jaarrekening 2009 Stadsherstel Amsterdam N.V.

3.5. Vennootschapsbelasting (VPB) 2009 Met ingang van 2008 is er sprake van een integrale belastingplicht voor Stadsherstel Amsterdam N.V. en al haar 100% dochtermaatschappijen. Vanaf dezelfde datum is een fiscale eenheid gevormd van Stadsherstel Amsterdam N.V. en haar 100% dochtermaatschappijen exclusief Stadsherstel Haarlem B.V. De belasting over het resultaat wordt berekend over het resultaat voor belastingen in de winst-en-verliesrekening, rekening houdend met beschikbare fiscaal compensabele verliezen uit voorgaande boekjaren (voor zover niet opgenomen in de latente belastingvorderingen) en vrijgestelde winstbestanddelen en na bijtelling van nietaftrekbare kosten. Tevens wordt rekening gehouden met wijzigingen die optreden in de latente belastingvorderingen en latente belastingschulden uit hoofde van wijzigingen in het te hanteren belastingtarief. Een belangrijk aspect voor de berekening van de belastbare winst zijn de kosten van instandhouding van de panden. Per pand is nagegaan, dat een aantal posten, die voor de jaarrekening geactiveerd zijn, uit fiscaal oogpunt als kosten van instandhouding kunnen worden aangemerkt, en daarom aftrekbaar zijn. Er is een voorzichtige schatting gemaakt van het fiscaal resultaat 2009. Dit laat een belastbaar bedrag zien van ¤ 1.264.000, waarover een VPB last is berekend van ¤ 311.000, hetwelk in de winst- en verliesrekening is verwerkt. Latente belastingverplichtingen en -vorderingen Fiscale eenheid Stadsherstel Amsterdam N.V.: Over het waarderingsverschil tussen posten op de balans (met name panden) en de fiscale balans dient een post latente belastingvordering of -verplichting gevormd te worden. Naar verwachting zal deze post niet tot afwikkeling komen binnen een afzienbare termijn. Derhalve is de (contante) waarde van deze post op nihil gesteld. Stadsherstel Zaanstreek N.V.: Gezien de waarderingsgrondslag voor panden in exploitatie, is er positief verschil onstaan tussen deze waarde en de aankoopprijs inzake de panden aan de Zaanse schans. Daarom is voor het verschil een voorziening voor de latente belastingclaim gevormd tegen het nominale tarief van 25%.

2009

2008

Berekende last VPB 311 Mutatie voorziening latente belastingverplichtingen

467 226



467

Ernest Anyas

Specificatie winst- en verliesrekening

De in 2009 overgenomen ‘Kapel’ in Durgerdam

83

Jaarrekening 2009 Stadsherstel Amsterdam N.V.

537

VENNOOTSCHAPPELIJKE BALANS PER 31 DECEMBER 2009 voor winstverdeling, x ¤ 1.000

Activa



Ref.

31-dec-2009

Vaste activa Immateriële vaste activa Software Materiële vaste activa Panden in exploitatie vrije sector Panden in exploitatie sociale huursector Panden te restaureren en in restauratie Hardware en kantoorinventaris

Financiële vaste activa Deelneming Stadsherstel II 4.1 Deelneming AMF 4.2 Deelneming Stadsherstel Zaanstreek 4.3 Leningen u.g. 4.4 Overige financiële vaste activa

148

90.301 12.164 4.649 198



198

89.205 10.994 3.907 166

107.312

19.445 11.639 731 2.045 903



31-dec-2008

104.272

2.046 234

2.274 396 810 63.235 296

2.1 2.2 2.3 2.4

31-dec-2009 31-dec-2008

61.804 73.625 2.836 8.925

61.804 68.737 8.914 1.900



147.190

141.355

Egalisatierekening erfpachtsrechten

92

98

36.202 8.435 740





36.496 8.435 730

45.377

45.661

27.759

Vlottende activa Vorderingen Subsidievorderingen Huurdebiteuren Belastingen Vorderingen op groepsmaatschappijen 4.5 Overige vorderingen en overlopende activa

Eigen vermogen Geplaatst aandelenkapitaal Herwaarderingsreserve Overige reserve Resultaat boekjaar

Ref.

Langlopende schulden Leningen o.g. Leningen o.g. verstrekt door aandeelhouders Waarborgsommen

15.720 9.759

34.763

PASSIVA

Kortlopende schulden Crediteuren Kasgeldleningen banken Aflossingsverplichiting langlopende schulden Vooruitontvangen huur Belastingen Overige schulden en overlopende passiva

860 248 780 55.553 349

1.642 85 541 800 5.156

691 1.000 319 252 420 928

Liquide middelen

67.011

57.790 705

Rekening-courant banken

8.224 8.351

3.610



209.234

190.724



209.234

190.724

VENNOOTSCHAPPELIJKE WINST- EN VERLIESREKENING 2009 x ¤ 1.000

84

Jaarrekening 2009 Stadsherstel Amsterdam N.V.

Ref.



2009

2008

Resultaten uit deelnemingen Overige baten en lasten

6.285 2.951

1.532 835

Resultaat voor vennootschapsbelasting Vennootschapsbelasting

9.236 -311

2.367 -467

Netto resultaat

8.925

1.900

2.4



85

Jaarrekening 2009 Stadsherstel Amsterdam N.V.

Overige gegevens

TOELICHTING OP DE VENNOOTSCHAPPELIJKE BALANS EN WINST- EN VERLIESREKENING

Statutaire regeling omtrent de bestemming van de winst De statutaire bepalingen zijn als volgt:

x ¤ 1.000



Algemeen De grondslagen van waardering en resultaatbepaling van de vennootschappelijke en geconsolideerde jaarrekening zijn gelijk. Deelnemingen worden gewaardeerd op netto-vermogenswaarde. 4.1. Deelneming Stadsherstel II Dit betreft de 100% deelneming in Amsterdamse Maatschappij tot Stadsherstel II N.V.

2. De Raad van Commissarissen is bevoegd te bepalen welk deel van het saldo van de winst- en verliesrekening zal worden gereserveerd.



2009

2008

Boekwaarde 1 januari Resultaat boekjaar

15.720 3.725

16.529 -809

Boekwaarde 31 december

19.445

15.720



Artikel 18 1. Jaarlijks zal een zodanige afschrijving op de bezittingen der vennootschap worden toegepast als de algemene vergadering van aandeelhouders na kennisneming van een daartoe door de directie onder goedkeuring van de Raad van Commissarissen opgesteld advies zal bepalen.

4.2. Deelneming AMF Dit betreft de 100% deelneming in N.V. Amsterdam Monumenten Fonds 2009

2008

Boekwaarde 1 januari Resultaat boekjaar

9.759 1.880

7.417 2.342

Boekwaarde 31 december

11.639

9.759

4.3. Deelneming Stadsherstel Zaanstreek Dit betreft de 51% deelneming in Stadsherstel Zaanstreel N.V.

2009

Oprichting 21 december, storting op aandelen Resultaat boekjaar (herwaardering)

51 680

Boekwaarde 31 december

731

3. Van hetgeen er met inachtneming van de terzake geldende overheidsvoorschriften na afschrijving en reservering als in de vorige leden bedoeld blijkens de winst- en verliesrekening als winst wordt geconstateerd, mag jaarlijks over de op aandelen gestorte bedragen niet meer worden uitgekeerd dan in het kader van de vennootschap overeenkomt met een redelijke rente over die bedragen. 4. Indien in enig jaar de winst niet toereikend is voor uitkering overeenkomstig het in lid 3 bepaalde, kan in de volgende jaren, als de winst in die jaren toereikend is, boven de in die jaren overeenkomstig het in lid 3 bepaalde uit te keren winst alsnog worden uitgekeerd het verschil tussen het voor enig jaar overeenkomstig het uit lid 3 voortvloeiende bedrag en het over dat jaar aan winst uitgekeerde bedrag, met dien verstande, dat uitkering van dit verschil niet later kan plaatsvinden dan in het vijfde jaar nadat waarin de winst niet toereikend was voor uitkering overeenkomstig het in lid 3 bepaalde. 5. De na de uitkeringen als in de leden 3 en 4 bedoeld overblijvende winst wordt gestort in de algemene bedrijfsreserve. De middelen van de algemene bedrijfsreserve kunnen buiten de vennootschap worden belegd. Beschikking over de algemene bedrijfsreserve behoeft de goedkeuring van de Raad van Commissarissen. 6. Aan geldmiddelen en andere activa van de vennootschap mag geen andere bestemming worden gegeven dan ter bevordering van het doel der vennootschap.

4.4. Leningen u.g.

2009

2008

Boekwaarde 1 januari Mutaties boekjaar

2.046 -1

2.049 -3

Boekwaarde 31 december

2.045

2.046

Artikel 20 Indien blijkens de vastgestelde winst- en verliesrekening over enig jaar verlies geleden is hetwelk niet uit enige reserve bestreden of op andere wijze gedelgd wordt, geschiedt in volgende jaren geen winstuitkering zolang zodanig verlies niet is aangezuiverd.

Voor een bedrag van ¤ 2.042.000 betreft dit een lening aan N.V. Amsterdams Monumenten Fonds Voorgestelde bestemming van het resultaat (x ¤ 1.000)

2009

2008

39.176 16.377

Mutatie postieve herwaardering naar herw.res.via overige reserve Mutatie negatieve herwaardering naar overige reserve Toevoeging aan de overige reserve Dividend

4.958 -179 1.056 3.090

-1.076 352 -466 3.090

55.553

Resultaat boekjaar

8.925

1.900

4.5. Vorderingen op groepsmaatschappijen

31-12-09

31-12-08

Amsterdamse Maatschappij tot Stadsherstel II N.V. N.V. Amsterdams Monumenten Fonds Stadsherstel Zaanstreek N.V.

40.203 21.622 1.410



63.235

86

Jaarrekening 2009 Stadsherstel Amsterdam N.V.

87

Jaarverslag 2009

Aan: de Algemene Vergadering van Aandeelhouders van Stadsherstel Amsterdam N.V.

Aandeelhouders met een belang van 5% of meer per 31 december 2009

Accountantsverklaring Verklaring betreffende de jaarrekening

Wij hebben de in dit verslag op pagina 64 tot en met 86 opgenomen jaarrekening 2009 van Stadsherstel Amsterdam N.V. te Amsterdam bestaande uit de geconsolideerde en enkelvoudige balans per 31 december 2009 en de geconsolideerde en enkelvoudige winst-en-verliesrekening over 2009 met de toelichting gecontroleerd.

Verantwoordelijkheid van het bestuur

Het bestuur van de vennootschap is verantwoordelijk voor het opmaken van de jaarrekening die het vermogen en het resultaat getrouw dient weer te geven, alsmede voor het opstellen van het directieverslag, beide in overeenstemming met Titel 9 Boek 2 BW. Deze verantwoordelijkheid omvat onder meer: het ontwerpen, invoeren en in stand houden van een intern beheersingssysteem relevant voor het opmaken van en getrouw weergeven in de jaarrekening van vermogen en resultaat, zodanig dat deze geen afwijkingen van materieel belang als gevolg van fraude of fouten bevat, het kiezen en toepassen van aanvaardbare grondslagen voor financiële verslaggeving en het maken van schattingen die onder de gegeven omstandigheden redelijk zijn.

Verantwoordelijkheid van de accountant

Onze verantwoordelijkheid is het geven van een oordeel over de jaarrekening op basis van onze controle. Wij hebben onze controle verricht in overeenstemming met Nederlands recht. Dienovereenkomstig zijn wij verplicht te voldoen aan de voor ons geldende gedragsnormen en zijn wij gehouden onze controle zodanig te plannen en uit te voeren dat een redelijke mate van zekerheid wordt verkregen dat de jaarrekening geen afwijkingen van materieel belang bevat. Een controle omvat het uitvoeren van werkzaamheden ter verkrijging van controle-informatie over de bedragen en de toelichtingen in de jaarrekening. De keuze van de uit te voeren werkzaamheden is afhankelijk van de professionele oordeelsvorming van de accountant, waaronder begrepen zijn beoordeling van de risico’s van afwijkingen van materieel belang als gevolg van fraude of fouten. In die beoordeling neemt de accountant in aanmerking het voor het opmaken van en getrouw weergeven in de jaarrekening van vermogen en resultaat relevante interne beheersingssysteem, teneinde een verantwoorde keuze te kunnen maken van de controlewerk-

zaamheden die onder de gegeven omstandigheden adequaat zijn maar die niet tot doel hebben een oordeel te geven over de effectiviteit van het interne beheersingssysteem van de entiteit. Tevens omvat een controle onder meer een evaluatie van de aanvaardbaarheid van de toegepaste grondslagen voor financiële verslaggeving en van de redelijkheid van schattingen die het bestuur van de entiteit heeft gemaakt, alsmede een evaluatie van het algehele beeld van de jaarrekening. Wij zijn van mening dat de door ons verkregen controle-informatie voldoende en geschikt is als basis voor ons oordeel.

Oordeel

• ABN AMRO Bank N.V. • Amvest Participaties I B.V. • ASR Levensverzekering NV • Delta Lloyd Levensverzekering NV • De Nederlandsche Bank NV • Gemeente Amsterdam • ING Bank N.V. • ING Vastgoed Fondsinvesteringen BV • Rabobank Amsterdam UA • Syntrus Achmea Vastgoed B.V.

Naar ons oordeel geeft de jaarrekening een getrouw beeld van de grootte en de samenstelling van het vermogen van Stadsherstel Amsterdam N.V. per 31 december 2009 en van het resultaat over 2009 in overeenstemming met Titel 9 Boek 2 BW.

Verklaring betreffende andere wettelijke voorschriften en/of voorschriften van regelgevende instanties

Op grond van de wettelijke verplichting ingevolge artikel 2:393 lid 5 onder f BW melden wij dat het directieverslag, voor zover wij dat kunnen beoordelen, verenigbaar is met de jaarrekening zoals vereist in artikel 2:391 lid 4 BW. Voorts merken wij op dat, op grond van artikel 6 van de Wet openbaarmaking uit publieke middelen gefinancierde topinkomens, is voldaan aan de wettelijke verplichting tot vermelding van de informatie over topinkomens en dat, indien de toegelaten instelling financiële ondersteuning heeft gegeven aan buitenlandse instellingen zoals bedoeld in de MG 2005-04 en MG 2008-03, hiervan melding is gemaakt in de jaarrekening en het jaarverslag. Amsterdam, 10 mei 2010 PricewaterhouseCoopers Accountants N.V. H.H. Bröring RA

88

Jaarverslag 2009

89

Jaarverslag 2009

Meerjarenoverzicht

Organisatieschema Stadsherstel Amsterdam N.V.

¤ 1.000

2009

2008

2007

2006

2005

Geplaatst aandelenkapitaal Reserves

61.804 85.386

61.804 79.551

61.804 80.741

61.804 73.949

61.804 69.430

Eigen vermogen Egalisatierekening Voorziening voor latente belastingverplichtingen Vreemd vermogen op lange termijn Kortlopende schulden inclusief banken

147.190 141.355 142.545 135.753 131.234 172 178 181 185 190 227 54.019 54.489 52.877 39.255 40.141 18.009 5.726 5.381 17.362 12.525

Balanstotaal

219.617 201.748 200.984 192.555 184.090



Directie mr. A. Meerstadt MRE, directeur J.A. Hulscher, adjunct-directeur



Financiële Zaken

Secretariaat R.E. Uijtewaal

drs. C.C. Ampt RA

Restauratie en Planontwikkeling

Beheer en Onderhoud

Verhuur/ Juridische Zaken

Exploitatie Bijzondere Ruimten

J.A. Hulscher

ing. F.L.J. de Ridder

mr. P.M. Goutbeek

E. Schouten

90

Jaarverslag 2009

Solvabiliteit (eigen vermogen in % balanstotaal) 67,0% 70,1% 70,9% 70,5% 71,3% Vastgoed 213.912 194.077 189.847 178.816 167.401 Restauraties 6.218 7.140 4.634 7.911 8.980 Huuropbrengsten 14.575 14.206 13.335 11.708 11.070 Overige opbrengsten inclusief verkopen 963 12 551 653 646 Netto winst exclusief mutatie herwaardering 4.146 2.624 3.702 4.070 3.788 Mutatie herwaardering 4.779 (724) 6.180 3.539 4.234 Netto winst inclusief mutatie herwaardering 8.925 1.900 9.882 7.609 8.022 Aantal panden 533 499 498 499 493 Waarvan gerestaureerd 485 452 445 435 438

91

Jaarverslag 2009

p

Ge re sta ur ee rd

Aa nk oo

p Aa nk oo

Ge re sta ur ee rd

sociale huursector

p

Ge re sta ur ee rd

Aa nk oo

in erfpacht

op adres

Aa nk oo

p

in restauratie

Ge re sta ur ee rd

Pandenlijst

Egelantiersgracht 46

1974

1987

Hoogte Kadijk 52

1995

1992

Egelantiersgracht 48

1974

1987

Hoogte Kadijk 60

1995

1992

Egelantiersgracht 51

1968

1974

Hoogte Kadijk 62

1995

1992

Egelantiersgracht 53

1968

1974

Hoogte Kadijk 64

2003

1992

Elandsgracht 43

1981

1984

Hoogte Kadijk 74 / Tussen Kadijken 17-19-21

1995

1992

Enge Kerksteeg 3 / Oudekerksplein 32

1993

1994

Hoogte Kadijk 76

1995

1992

1e Egelantiersdwarsstraat 2 / Tuinstraat 51

1985

1987

Binnen Brouwersstraat 22

1981

1994

Flevopark 11-12

2007

Hoogte Kadijk 97-99-101

1983

1988

1e Egelantiersdwarsstraat 4

1980

1987

Binnen Brouwersstraat 37 / Brouwersgracht 86

1957

1960/2003

Flevopark 13

2007

Hoogte Kadijk 103-105

1983

1988

1e Laurierdwarsstraat 50

1990

2001

Binnen Vissersstraat 9-11

1990

1997

Gasthuismolensteeg 8

1988

Hoogte Kadijk 107-109-111-115

1983

1988

1e Looiersdwarsstraat 11 / Oude Looiersstraat 55

1991

1995

Binnen Vissersstraat 13-15a

1995

1997

Geldersekade 3

1959

Hoogte Kadijk 113-117 / Overhaalsgang 1

1983

1988

1960

1e Weteringdwarsstraat 30

1989

2006

Binnen Vissersstraat 15b-17

1995

1997

Geldersekade 10 / O.Z.Kolk 1

1989

1992

Hoogte Kadijk 147 (Werf ‘t Kromhout)

1998

2003

1e Weteringdwarsstraat 83-105 (Hodshon Dedelhofje)

1980

1985

Binnen Vissersstraat 23

1997

1997

Geldersekade 12

1969

1984

J.D.Meijerplein 52 / Nieuwe Herengracht 55

1991

1993

2002

2e Goudsbloemdwarsstraat 6

1981

1990

Binnenkant 36

1962

1973

Geldersekade 14 / O.Z.Kolk 3

1997

2e Goudsbloemdwarsstraat 10

1981

1990

Binnenkant 37

1971

1973

Geldersekade 15

1992

2e Leliedwarsstraat 25-27-29-31 / Bloemgracht 76

1966

1978

Binnenkant 50

1968

1971

Geldersekade 53

1959

2e Weteringdwarsstraat 5-7

1972

1975

Binnenkant 51 / Kalkmarkt 13

1963

1971

Geldersekade 78

2004

1963/1996

Kadijksplein 5 t/m 12c / Laagte Kadijk 2a t/m 2g

1997

1997

Kalkmarkt 7

1978

1999

Kalkmarkt 10

2004

2004

Kalkmarkt 11

1968

1971

2e Weteringdwarsstraat 71-73

2004

2005

Bloemgracht 4

1963

1968

Geldersekade 121

1963

1982

Kalkmarkt 13 / Binnenkant 51

1963

1971

2e Wittenburgerdwarsstraat 133 (Groenland)

2005

2005

Bloemgracht 32

1961

1970

Gerard Brandtstraat 26-28 (Parkkerk)

1995

2006

Keizersgracht 62

1962

1973

1976

Achtergracht 34

1968

1973

Bloemgracht 34

1957

1963

Gouwenaarssteeg 13

1973

Achtergracht 36-38 / Amstel 316-318

1969

1973

Bloemgracht 35

1970

1971

Grote Bickersstraat 35

1974

Keizersgracht 64

1962

1973

Keizersgracht 95 b / Herenstraat 41

1959

1967

Ambonplein 61-63-67-73-79 (Gerardus Majellakerk)

1992

1993

Bloemgracht 36

1957

1963

Guldehandsteeg 11-13-15-17

1981

1990

Keizerzgracht 97

1964

1970

Amstel 81 / Nieuwe Kerkstraat 2 a

1968

1973

Bloemgracht 37

1971

1977

Haarlemmer Houttuinen 65 / Korte Prinsengracht 5 1959

1964

Keizersgracht 99

1966

1971

Amstel 87

1958

1962

Bloemgracht 39

1976

1992

Haarlemmerdijk 55

1974

1986

Keizersgracht 172 a / Leliegracht 36

1959

1964

Amstel 95

1958

1972

Bloemgracht 42

1959

1999

Haarlemmerstraat 1

1980

1996

Keizersgracht 323

1970

1972

1996

Amstel 97

1958

1971

Bloemgracht 76 / 2e Leliedwarsstraat 25 t/m 31

1966

1978

Haarlemmerstraat 3 (3 appartementen verkocht)

1984

Amstel 99

1972

2009

Bloemgracht 125

1971

1972/1999

Haarlemmerstraat 46

2009

Keizersgracht 527

1963

1978

Keizersgracht 539

1974

1984

Amstel 176

1983

1989

Bloemgracht 127

1971

1972

Haarlemmerstraat 48

1981

1984

Keizersgracht 541

1974

1984

Amstel 262

1963

1964/1998

Bloemgracht 145

1993

1993

Haarlemmerstraat 115

1969

1973

Keizersgracht 543

1974

1984

1992/2008

1988/1998

Amstel 264

1967

1969

Bloemgracht 166

1966

Haarlemmerstraat 124-126 (Posthoornkerk)

1996

Amstel 266

1967

1969

Broekergouw 10

2002

Halmaheirastraat 28

2003

Amstel 268

1960

1967

Broekergouw 12

2002

Henri Polaklaan 20

2001

Amstel 282

1969

Brouwersgracht 62 / Herenmarkt 23-25-27

1971

1976

Herengracht 35

1961

1964

Keizersgracht 695

1981

1988

Keizersgracht 697

1984

1988

Keizersgracht 703

1961

1970

Kerkstraat 15

1959

Amstel 316-318 / Achtergracht 36-38

1969

1973

Brouwersgracht 86 / Binnen Brouwersstraat 37

1957

1960/2003

Herengracht 249

1958

Kerkstraat 184

1984

1989

Amstelveld 2

1986

1990

Brouwersgracht 95

1971

1972

Herengracht 300 / Wolvenstraat 1a

1984

1987

Kerkstraat 186

1984

1989

1989

Amstelveld 4

1986

1990

Brouwersgracht 97

1963

1972

Herengracht 325

1975

Amstelveld 6

1986

1990

Brouwersgracht 99

1966

1972

Herengracht 532

2009

Kerkstraat 188

1984

1989

Kerkstraat 192

1998

1998

Amstelveld 8

1986

1990

Brouwersgracht 101 / Prinsengracht 1

1968

1972

Herenmarkt 9

1975

1984

Kerkstraat 194

1998

1998

Amstelveld 10 (Amstelkerk)

1986

1990

Brouwersgracht 135

1985

1989 Buikslo-

Herenmarkt 19

1972

1984

Kerkstraat 196

1998

1998

1974

Amstelveld 12

1986

1990

terdijk 224

1971

Barndesteeg 8

1994

1992

Buiksloterdijk 254

2002

Herenmarkt 21

1970

1972

Kerkstraat 198

1998

1998

Herenmarkt 23-25-27 / Brouwersgracht 62

1971

1976

Kerkstraat 273

1983

1985

Barndesteeg 10 / O.Z.Achterburgwal 103

1994

1992

Buiksloterdijk 434

2002

Herenmarkt 91-93-95-97-99 (West Indisch Huis)

1996

1977

Kerkstraat 278

1961

2002

Barndesteeg 12 / O.Z.Achterburgwal 105

1994

1992

Buiksloterdijk 444

2002

Herenstraat 29

1968

1969

Kerkstraat 280

1961

2002

Barndesteeg 14-16

1994

1992

Buiten Wieringenstraat 1 / Droogbak 17

1958

1976

Herenstraat 31

1965

1968

Kerkstraat 321

1974

1990

Bethaniëndwarsstraat 1-3-5-7

1992

1992

De Ruyterkade 149/150 (Brandweerkazerne)

2006

Herenstraat 33

1965

1968

Kerkstraat 323

1974

1993

Bethaniënstraat 3

1998

2000

Dirk van Hasseltsteeg 1-3

2000

2007

Herenstraat 34

1976

1991

Kerkstraat 326

1959

1967

Bethaniënstraat 5

1998

2000

Dirk van Hasseltsteeg 2-4-6

2004

2007

Herenstraat 35

1965

1967

Kerkstraat 328

1969

2000

Bethaniënstraat 10

1992

1992

Droogbak 17 / Buiten Wieringenstraat 1

1958

1976

Herenstraat 36

1989

1997

Kerkstraat 328 a / Reguliersgracht 70

1971

2000

Bethaniënstraat 14

1992

1992

Dwars Spinhuissteeg 5 / Spinhuissteeg 5

1984

1993

Herenstraat 37

1963

1967

Kerkstraat 329

1991

1995

Bethaniënstraat 37-39

1990

1990

Dwars Spinhuissteeg 7 / Spinhuissteeg 3

1984

1993

Herenstraat 38

1974

1980

Kerkstraat 396-398

1968

1978

Beulingstraat 15

1978

1982

Dwars Spinhuissteeg 9-11-13 / Spinhuissteeg 1a

1984

1993

Herenstraat 39

1963

1967

Kerkstraat 400

1970

1978 1978

Beulingstraat 17

1978

1982

Egelantiersgracht 5

1973

1978

Herenstraat 41 / Keizersgracht 95 b

1959

1967

Kerkstraat 402

1970

Bickersgracht 30 a

1974

1978

Egelantiersgracht 13

1971

1978

Hoogte Kadijk 12

2001

2005

Kerkstraat 414-416

1963

1993

1963

Binnen Brouwersstraat 2

1990

Egelantiersgracht 35

1971

1979

Hoogte Kadijk 16

1995

1992

Kerkstraat 418

Binnen Brouwersstraat 16

2001

Egelantiersgracht 37

1971

1979

Hoogte Kadijk 18

1995

1992

Kloveniersburgwal 6

1965

1980

Binnen Brouwersstraat 20

2001

Egelantiersgracht 39

1971

1979

Hoogte Kadijk 50

1995

1992

Kloveniersburgwal 8

1965

1980

92

Jaarverslag 2009

93

Jaarverslag 2009

p

Ge re sta ur ee rd

Aa nk oo

p Aa nk oo

Ge re sta ur ee rd

Ge re sta ur ee rd

p Aa nk oo

Aa nk oo

sociale huursector

p

in erfpacht

Ge re sta ur ee rd

in restauratie

Kloveniersburgwal 14

1990

1990

N.Z.Voorburgwal 38

1960

1963

Prins Hendrikkade 87

1969

1992

Singel 1

1975

2005

Kloveniersburgwal 22-24

1997

2007

N.Z.Voorburgwal 87

1978

1985

Prins Hendrikkade 101

1963

1975

Singel 135

1957

2009

Kloveniersburgwal 38

1963

1969

N.Z.Voorburgwal 89

1978

1985

Prinsengracht 1 / Brouwersgracht 101

1968

1972

Singel 157

1969

1983

Kloveniersburgwal 40

1968

1971

N.Z.Voorburgwal 91

1978

1985

Prinsengracht 1 a

1971

1986

Singel 159

1969

1983

Koestraat 13

1988

1993

Koestraat 16

1994

N.Z.Voorburgwal 93

1978

1985

Prinsengracht 3

1971

1986

Singel 346

1963

2001

N.Z.Voorburgwal 95-97

1978

1985

Prinsengracht 5

1971

1986

Singel 350 / Oude Spiegelstraat 1a

1968

1983

Koestraat 20-22

1995

1994

N.Z.Voorburgwal 149 / Paleisstraat 23 t/m 31

1973

1975

Prinsengracht 8

1961

1967

Singel 368

1976

1986

Koestraat 24-26-28-30

1990

1990

N.Z.Voorburgwal 151

1973

1975

Prinsengracht 25

1963

1969

Singel 413

1963

1969

Korsjespoortsteeg 5

1983

1983/2005

Noorder IJdijk 109

2002

Prinsengracht 142-144

1962

1966

Singel 415

1963

1971

Korsjespoortsteeg 17

1975

2009

Noorderdwarsstraat 7

1986

Prinsengracht 146

1962

1966

Singel 417

1963

1971

Korte Keizersstraat 11

1974

1980

Noorderkerkstraat 2

1985

2008

Prinsengracht 148

1962

1966

Singel 419

1963

1968

Korte Prinsengracht 5 / Haarlemmer Houttuinen 65 a 1959

1964

Noorderstraat 39 a-c-e-g

1976

1991

Prinsengracht 206

1985

1987/2003

Singel 496

1958

1965

1991

Korte Prinsengracht 6

1971

1998

Noorderstraat 39 b-d-f-h

1995

Korte Prinsengracht 7

1959

1964

Noordhollandschkanaaldijk 24

2002

Prinsengracht 300

1957

1962

Sint Annenstraat 10

1994

1995

Prinsengracht 333

1961

1967

Sint Annenstraat 12

1994

1995

Korte Prinsengracht 9

1959

1964

Obiplein 18 (Schoolgebouw)

2001

2004

Prinsengracht 337

1959

1967

Sint Annenstraat 14

1994

1995

Kromme Waal 13

1957

1963

Oude Hoogstraat 17

1990

1990

Prinsengracht 339

1959

1967

Sint Annenstraat 16

1994

1995

Laagte Kadijk 2a t/m 2g / Kadijksplein 5 t/m 12 c

1997

1997

Oude Looiersstraat 55 / 1e Looiersdwarsstraat 11

1991

1995

Prinsengracht 451

1969

1974

Sint Anthoniebreestraat 69 (Huis de Pinto)

1998

1975

Laagte Kadijk 10-12

1997

1997

Oude Looiersstraat 61

1989

1995

Prinsengracht 457

1974

1986

Sint Geertruidensteeg 7-15-16-18

1978

1985

Landsmeerderdijk 45

2004

Oude Schans 52

1959

1977

Prinsengracht 459

1974

1986

Sint Jansstraat 26 t/m 42

1983

1992

Lange Leidsedwarsstraat 31

1988

Oude Spiegelstraat 1 a / Singel 350

1968

1983

Prinsengracht 600 / Weteringstraat 1

1974

1977

Sint Jansstraat 44-46

1983

1992

2008

Lange Niezel 22

1984

1992

Oude Waal 6

1977

1984

Prinsengracht 602

1971

1978

Sint Nicolaasstraat 49

1978

1982

Langestraat 35

1979

1986

Oudekerksplein 32 / Enge Kerksteeg 3

1993

1994

Prinsengracht 646

1967

1971

Sint Nicolaasstraat 50

1978

1985

Langestraat 37

1979

1986

Overhaalsgang 1 / Hoogte Kadijk 113-117

1983

1988

Prinsengracht 648

1967

1971

Sint Nicolaasstraat 51-57

1978

1982

Langestraat 76 a-b

1962

1975

Overtoom 371

1999

2004

Prinsengracht 754 (Pastorie)

1995

2002

Sint Nicolaasstraat 52-64

1978

1985

Langestraat 80

1957

1959/2001

Overtoom 373

1999

2004

Prinsengracht 756 (Kerk De Duif )

1995

2002

Sint Nicolaasstraat 59

1978

1982

Lauriergracht 12

2004

2006

O.Z.Achterburgwal 103 / Barndesteeg 10

1994

1992

Prinsengracht 1075

1963

1982

Sint Nicolaasstraat 63-75

1978

1982

Lauriergracht 19-21

1985

1989

O.Z.Achterburgwal 105 / Barndesteeg 12

1994

1992

Prinsenstraat 18

1971

1973

Sint Nicolaasstraat 66-68

1978

1985

Leidsegracht 61

1957

1973

O.Z.Achterburgwal 143

1990

1990

Prinsenstraat 20

1970

1972

Sint Nicolaasstraat 70-78

1978

1985

Leidsegracht 106 / Raamdwarsstraat 9-11

1995

1999

O.Z.Achterburgwal 164

2001

2007

Prinsenstraat 22

1970

1972

Sint Nicolaasstraat 80-82

1978

1985

Leliegracht 36 / Keizersgracht 172 a

1959

1964

O.Z.Achterburgwal 189

1981

2006

Prof.Tulpstraat 14

2002

2005

Sint Nicolaasstraat 84

1978

1985

Looiersgracht 2-4

1969

1979

O.Z.Achterburgwal 191

1981

2006

Prof.Tulpstraat 16-18-20

2002

2005

Sint Nicolaasstraat 88-90

1978

1985

Marnixstraat 58

1997

1998

O.Z.Achterburgwal 193

1981

2006

Prof.Tulpstraat 22-24-26-28

2002

2005

Smaksteeg 24

1972

1976

Muiderstraat 24-26-30

1995

1995

O.Z.Achterburgwal 195

1981

2006

Raamdwarsstraat 9-11 / Leidsegracht 106

1995

1999

Spinhuissteeg 1 a / Dwars Spinhuisteeg 9-11-13

1984

1993

Muiderstraat 28-32 / Nieuwe Herengracht 71

1995

1995

O.Z.Achterburgwal 199 / Rusland 3-5

1999

2002

Reestraat 5

1980

1982

Spinhuissteeg 3 / Dwars Spinhuissteeg 7

1984

1993

Nieuwe Herengracht 45

1991

1993

O.Z.Kolk 1 / Geldersekade 10

1989

1992

Reestraat 7

1975

1982

Spinhuissteeg 5 / Dwars Spinhuissteeg 5

1984

1993

Nieuwe Herengracht 47

1991

1993

O.Z.Kolk 3 / Geldersekade 14

1997

2002

Reestraat 15

1972

1977

Spuistraat 255 a-b

1978

1990 2007

Nieuwe Herengracht 49

1991

1993

O.Z.Voorburgwal 1

1973

1993

Reestraat 17

1972

1977

Stadionplein 18

2006

Nieuwe Herengracht 51

1991

1993

O.Z.Voorburgwal 2

1993

1994

Reestraat 19

1968

1971

Stoombootweg 1

2002

Nieuwe Herengracht 53

1991

1993

O.Z.Voorburgwal 4

1966

1975

Reestraat 30

1969

1973

Stoombootweg 4

2002

Nieuwe Herengracht 55 / J.D.Meijerplein 52

1991

1993

O.Z.Voorburgwal 7

1962

1999

Reestraat 32

1969

1973

Stoombootweg 17

2002

Nieuwe Herengracht 71 / Muiderstraat 28-32

1995

1995

O.Z.Voorburgwal 28 (Veilinghuisje)

2001

2008

Reguliersgracht 2

2009

Stromarkt 3

1988

2006

Nieuwe Herengracht 219-221

1974

1979

O.Z.Voorburgwal 30

1995

2006

Reguliersgracht 11-13

1977

Stromarkt 5

1972

1986

2006

Nieuwe Keizersgracht 37

1962

1964/1996

O.Z.Voorburgwal 30 achterhuis

1999

Nieuwe Keizersgracht 39

1962

1964/1997

O.Z.Voorburgwal 61

1958

1982

Reguliersgracht 19

1959

1961

Stromarkt 7

1983

1986

Reguliersgracht 63

1974

2003

Stromarkt 9

1984

1986

Nieuwe Kerkstraat 2

1971

1973

O.Z.Voorburgwal 67

2009

Reguliersgracht 65-67

1974

1990

Stromarkt 11

1972

1986

Nieuwe Kerkstraat 2 a / Amstel 81

1968

1973

O.Z.Voorburgwal 224-226 / Servetsteeg 11

1996

Reguliersgracht 70 / Kerkstraat 328 a

1971

2000

Stromarkt 13

1972

1982

1997

Nieuwe Leliestraat 75

1985

1992

O.Z.Voorburgwal 230

1995

1994

Reguliersgracht 95

1988

2007

Stromarkt 15

1973

1978

Nieuwe Leliestraat 183

1999

2009

O.Z.Voorburgwal 232

1993

1995

Roomolenstraat 11

1957

1968

Stromarkt 37

1973

1976

Nieuwe Looiersstraat 25-27

1983

1997

Piet Heinkade 179-181 (Pakhuis De Zwijger)

2005

2006

Runstraat 4

1988

2009

Stromarkt 39-43

1973

1976

Nieuwe Nieuwstraat 19

1988

1997

Paleisstraat 23 t/m 31 / N.Z.Voorburgwal 149

1973

1975

Runstraat 29

1966

1997

Stromarkt 45-47

1972

1976

Nieuwe Nieuwstraat 27

1989

1997

Passeerdersgracht 6

1982

1985

Rusland 3-5 / O.Z.Achterburgwal 199

1999

2002

Stromarkt 49-53

1973

1976

Nieuwe Prinsengracht 29

1957

1968

Pijlsteeg 33 t/m 53

1994

1996

Rusland 10-12

1999

2003

Tuinstraat 51 / 1e Egelantiersdwarsstraat 2

1985

1987

Nieuwe Spiegelstraat 22

1974

1984

Pijlsteeg 57 t/m 63

1994

1995

Rusland 27

1999

2002

Tuinstraat 53-55

1985

1987

Nieuwendijk 1 / Prins Hendrikkade 1

1972

1978

Plantage Kerklaan 21

1992

2000

Ruysdaelkade 2-4 (Rioolgemaal F)

1994

1996/2000

Tuinstraat 57

1985

1987

Nieuwendijk 24

1968

1969

Prins Hendrikkade 1 / Nieuwendijk 1

1972

1978

Servetsteeg 11 / O.Z.Voorburgwal 224-226

1996

1997

Tuinstraat 59-61

1985

1987

94

Jaarverslag 2009

95

Jaarverslag 2009

Ge re sta ur ee rd

Aa nk oo

p

Ge re sta ur ee rd

sociale huursector

Aa nk oo

in erfpacht

p

in restauratie

Tussen Kadijken 3-5-9

1993

1992

Zaanse Schans

Tussen Kadijken 7-11

1993

1992

De Kwakels 1

2009

Tussen Kadijken 13-15

1993

1992

Kalveringdijk 1

2009

Tussen Kadijken 17-19-21 / Hoogte Kadijk 74

1982

1992

Kalveringdijk 3

2009

Utrechtsedwarsstraat 71 / Utrechtsestraat 135

1988

1991

Kalveringdijk 5

2009

Utrechtsedwarsstraat 106

2001

2003

Kalveringdijk 7

2009

Utrechtsestraat 135 / Utrechtsedwarsstraat 71

1988

1991

Kalveringdijk 8

2009

Utrechtsestraat 141

1972

1975

Kalveringdijk 9

2009

Van Ostadestraat 149 (Oranjekerk)

1998

2000

Kalveringdijk 10

2009

Vijzelgracht 1

1967

1971

Kalveringdijk 11

2009

Vijzelgracht 3

1967

1971

Kalveringdijk 17

2009

Vijzelgracht 5

1967

1971

Kalveringdijk 19

2009

Vijzelgracht 39

1969

2001

Kalveringdijk 21

2009

Vijzelgracht 45

2000

2002

Schansend 1

2009

Vijzelgracht 47

2000

2009

Zeilenmakerspad 1

2009

Vinkenstraat 55

1977

1986

Zeilenmakerspad 2

2009

Vijzelgracht 63

2000

2003

Zeilenmakerspad 3

2009

Vinkenstraat 68

1974

1986

Zeilenmakerspad 4

2009

Vinkenstraat 74

1978

1991

Zonnewijzerspad 1

2009

Vondelpark 6b-6c (Meststallen)

2006

2005

Zonnewijzerspad 2

2009

Vondelstraat 120 (Vondelkerk)

1996

1986/2004

Zonnewijzerspad 5

2009

Warmoesstraat 15

2009

Zonnewijzerspad 6

2009

Weteringstraat 1 / Prinsengracht 600

1974

1977

Zonnewijzerspad 7

2009

Weteringstraat 19

1961

1974

Zonnewijzerspad 8

2009

Wijkergouw (Muziektent Schellingwouder)

2006

2006



Haarlem

Wijkergouw 6 (Schellingwouderkerk)

1998

2000

Wingerdweg 28-34

2002

2005

Begijnhof 20

1969

Wittenburgergracht 197-199-201

1984

1987

Groot Heiligland 26

2007

1972

Wittenburgergracht 205-207-209

1984

1987

Spaarne 11

2007

Wittenburgergracht 297-299-301

1981

1989

Spaarnwouderstraat 68

2009

2009

Wolvenstraat 1 A / Herengracht 300

1984

1987

Spaarnwouderstraat 70

2009

Zamenhofstraat 28a

2005

2008

Spaarnwouderstraat 72

2009

Zandhoek 13

1957

1959/1996

Spaarnwouderstraat 74

2009

Zandhoek 14

1961

1978

Spaarnwouderstraat 76

2009

Zeeburgerdijk 50

1997

1991

Spaarnwouderstraat 134

2009

Zeeburgerdijk 54

1997

1991

Spiegelstraat 4

2009

Zonneplein 30-30 a (Zonnehuis)

2002

2005

Spiegelstraat 6-8

2009

Zuideinde 422

2002

Vrouwestraat 12 (Bakenesserkerk)

2009

Zwarte pad 30 (De Oude Molen)

2008

Weesp In erfpacht uitgegeven

Oude Gracht 69 (Van Houtenkerk)

Bethaniënstraat 7

2000



Diemen

1998

2009

Binnen Vissersstraat 19-21

1997

1997

Buiksloterdijk 228

1973

1983

Hartveldseweg 23 (Schuilkerk De Hoop)

1996

Buiksloterdijk 230

1976

1986

Overdiemerweg 37 (Fort Diermerdam)

2006 2003

Herengracht 361

1959

1962

Overdiemerweg 41 (Boerderij Zeehoeve)

Keizersgracht 677

1960

1963



1998 2005

1e Laurierdwarsstraat 48

2001

2001

Landsmeer

Paardenstraat 1

1967

1970

Dorpsstraat 28 (Kerk van Landsmeer)

Prinsengracht 335

1959

1967



2007

Reestraat 2

1960

1970

Ransdorp

Reestraat 4

1960

1970

Dorpsstraat 55 (Kerk van Ransdorp)

Reestraat 6

1968

1970



Reestraat 8

1978

1981

Durgerdam

2003

Durgerdammerdijk 97

2002

Durgerdammerdijk 101 (Kapel Durgerdam)

2009

96

Jaarverslag 2009

2006

2005

Colofon Jaarverslag 2009 Stadsherstel Amsterdam N.V.

Redactie en Productie Monique Hollenkamp Renate Uijtewaal Stadsherstel Amsterdam N.V.

Concept en Teksten Alderse Baas & Budwilowitz, Cultural Architects

Ontwerp Kamiel Vorwerk

Drukwerk Joh. Enschedé

Adres Amstelveld 10 1017 JD Amsterdam Telefoon 020 5200060 Telefax 020 6382040 Internet www.stadsherstel.nl E-mail [email protected] Dit jaarverslag is geheel FSC-gecertificeerd geproduceerd

SGS-COC-2438