Jaargang 8 – 2014 Nummer 3
Zending Hersteld Hervormde Kerk
In dit nummer o.a.: l
Bidt voor ons
l
Het evangelisatiewerk onder gevangenen
l
Nehemia, een man van het gebed
l
Financiële verantwoording
l
Jaarthema: Dragen en gedragen worden
l
Diplomering aan de Bijbelschool
l
Onderwijsvrijwilliger in Suriname
De Afrikaanse verzorgingsstaat
I n k ij k j e
Een Afrikaanse werknemer komt bij zijn blanke baas om vrij te vragen voor de begrafenis van zijn vader. Natuurlijk krijgt hij dat. Maar als hij zes maanden later opnieuw vertelt dat zijn vader is gestorven, wordt zijn baas boos. ‘Houd je me voor de mal of zo?’ vraagt hij. ‘Hoeveel vaders heb je dan eigenlijk?’ Dit verhaal wordt in landen ten zuiden van de Sahara nog weleens als grap verteld. Iedereen daar weet hoe sterk het westerse gezinsmodel verschilt van dat in Afrika. Vanouds kennen veel landen in zuidelijk Afrika het ‘uitgebreide gezin’ (‘extended family’). In dat model hebben kinderen inderdaad meerdere vaders. Van dat verhaal van die knecht die meermalen vrij vraagt om zijn vader te begraven, is geen woord verzonnen. In het uitgebreide gezin ziet men ook ooms als vader. En tantes als moeder. En neven en nichten zijn broers en zussen. En de ‘oppervader’ en ‘oppermoeder’ in die familie zijn natuurlijk opa en oma. Zo’n leefgemeenschap heeft natuurlijk allerlei voordelen. Kraamverzorging en kinderoppas zijn nauwelijks nog een probleem. En bejaardenhuizen zijn er overbodig.
Als er in één systeem het delen van verantwoordelijkheid functioneert, dan is het daar. In diverse beschouwingen wordt het uitgebreide gezin beschreven als tegenhanger van de Europese verzorgingsstaat. En het is tegelijk een participatiesamenleving. Wat wil je nog meer? In Nederland wordt daarom nog weleens met een romantische blik naar Afrika gekeken. ‘Het eist een vader en moeder een kind te baren, maar het vraagt een heel dorp een kind op te voeden’, wordt dan gezegd. In Afrika zou het hele dorp helpen bij de opvoeding. Maar er zijn ook de nodige bedenkingen te opperen tegen het uitgebreide gezin. De vooronderstelling is namelijk dat vaders en moeders hun normen en waarden delen met alle ooms en tantes. In het Westen lijkt dat vrij ondenkbaar. Ook voor de zending kan de ‘extended family’ belemmerend werken. Het is prachtig als een uitgebreid gezin zich kan laten dopen. Maar zolang nog maar één persoon de liefde tot Christus voelt, zal hij (en zeker zij) zich niet vrij voelen daarvoor uit te komen. Gezamenlijke verantwoordelijkheid is geweldig, maar het Evangelie doet ook een beroep n op de persóónlijke verantwoordelijkheid. Evert van Vlastuin
Project Suriname • Zendingspredikant: in voorbereiding en opleiding kand. A. Meuleman • In opleiding voor kinderwerkster: mw. A. Groothuis
Project Malawi Uitgezonden werkers: • Fam. R.J. Oomen (zendingspredikant) • Fam. K. Klopstra (docent bijbelschool/ zendingspredikant) Post Malawi: P.O. Box 626, Zomba, Malawi (Central-Africa)
c o l ofon
Post Suriname: Postbus 1459, Paramaribo, Suriname
Zicht Op Zending is een (gratis) uitgave van de Zending Hersteld Hervormde Kerk Overname van artikelen, foto’s en informatie alleen na overleg met de eindredacteur. Aanvragen voor gratis toezending (indien u dit blad niet via de eigen gemeente ontvangt): Zending Hersteld Hervormde Kerk Vendelier 51-D 3905 PC Veenendaal T: (0318) 55 42 12 E:
[email protected]
Eindredactie Ds. W.M. van der Linden T: (0416) 53 38 52 E:
[email protected]
Bestuur Zending Ds. J.C. den Ouden (voorz.) W. de Kloe (secr. a.i.) E. Ebbers (penn.) Ds. D. Heemskerk Ds. W.M. van der Linden E. de Jong P. Vogelaar W. de Kloe
Medewerk(st)ers G.H. van Ooijen (coördinatie) C.C. Snoek-van Nieuw Amerongen (correctie) C. Klinkenberg (kinder- en jeugdrubriek) L.H. de Kluijver (opmaak)
Bankgegevens Rekening NL61 RABO 0113 2182 30 t.n.v. Zending Herst. Herv. Kerk te Veenendaal (s.v.p. met duidelijke omschrijving)
Redactie D.H. Boonzaaijer E. van Vlastuin P. Vogelaar
Zicht op Zending: ISSN 2215-101X
2
Foto voorzijde: Gemeente in Mpinot. Z
I
C
H
T
O
P
Z
E
N
D
I
N
G
De Kracht achter het zendingswerk
Bidt voor ons ds. W.M. van der Linden, Sprang-Capelle
Door de eeuwen heen heeft de kerk zich geroepen geweten om aan deze opdracht gehoor te geven. Mensen, die zich gegrepen wisten door God, werden uitgezonden om elders zending te bedrijven. De bekendste is toch wel Paulus, de grote heidenapostel. Van zijn leven en van zijn zendingsarbeid kunnen we lezen in het boek der Handelingen en in de Paulinische brieven. Wat een offers heeft hij gebracht in de dienst van het Evangelie! Volgens de overlevering waarschijnlijk zelfs de dood door het zwaard in Rome. Van nature is niemand tot zulk een lijden bereid. Dan moet je wel gegrepen zijn door iets wat dat alles overstijgt. In het leven van Paulus is dat Iemand: Christus, door Wie de totale omkeer in zijn leven tot stand gekomen is op de weg naar Damaskus. Z
I
C
H
T
O
P
Z
E
Van Hem is heel Paulus’ leven en verkondiging vol geweest. Hij predikte Christus, de Gekruisigde en Opgestane. Hij wist dat spreken over Christus voor de Joden een ‘ergernis’ en voor de Grieken een ‘dwaasheid’ was.
v oorbede. Zoals ook in 2 Thessalonicenzen 3:1: ‘Voorts, broeders, bidt voor ons, opdat het Woord des Heeren zijn loop hebbe, en verheerlijkt worde, gelijk ook bij u.’ Mogen we dat ook aan u en jullie vragen?
Dienovereenkomstig werd hij ook door Joden en heidenen behandeld. Hij leed deze verdrukkingen echter als een goed krijgsknecht van Jezus Christus. Het staan in de dienst der zending is immers een gedurige strijd.
Kandidaat Meuleman en zijn gezin hopen op 1 oktober uitgezonden te worden naar Suriname. De families Oomen en Klopstra zijn werkzaam in Malawi. Hannekie Coster hoopt deze maand naar Suriname te gaan en Annelies Groothuis bereidt zich voor op uitzending naar Suriname, waar ze als kinderwerkster werkzaam zal zijn. Zij allen, en ook de tijdelijke werkers, hebben uw voortdurende voorbede hard nodig. Het wordt gemerkt als het zendingswerk en de werkers gedragen worden in de gebeden. Houd daarom aan in het gebed, volhard daarin, opdat ook in Malawi en Suriname het rijk van de satan zal worden afgebroken en Gods Koninkrijk zal worden gebouwd. Tot eer van Zijn Naam! n
Strijd Onze zendingsarbeiders hebben daar ook mee te maken. Zending is geen succesverhaal. De tegenslagen en beproevingen zijn soms vele. Inwendig en uitwendig kan er zich heel wat afspelen in het hart van de zendeling en van degenen die hem omringen. De vraag naar vrucht op de arbeid, die niet direct gezien wordt, kan knellen. Eenzaamheid en persoonlijke strijd tegen de zonde kan terneer drukken. Conflicten en vele algemene zaken die de aandacht vragen, kunnen verlammend werken bij het werken op het zendingsveld. En er komen ook altijd krachten opzetten die het werk van God willen verstoren. Daarom lezen we herhaaldelijk dat Paulus oproept tot N
D
I
N
G
3
Inzicht
Dit woord geldt tot op de dag van vandaag. Het is een opdracht van Christus, maar tegelijk is het ook een gave. Vóór deze tekstwoorden in Handelingen 1:8 staat namelijk geschreven dat de discipelen daarvoor zullen ontvangen de kracht van de Heilige Geest, Die over hen komen zal. De Geest is het, Die hen ook tot dit getuigen zal brengen. Een levende kerk is dan ook een getuigende kerk.
Het is door de prediking van het Evangelie, als middel in de handen van de Heilige Geest, dat de Heere Zijn Koninkrijk doet komen. Daarvoor wil de Heere gebruikmaken van de dienst van mensen. Christus sprak het immers tot Zijn discipelen: ‘En gij zult Mijn getuigen zijn, zo te Jeruzalem, als in geheel Judea en Samaria, en tot aan het uiterste der aarde.’
FOCUS
Het evangelisatiewerk onder gevangenen ds. R.J. Oomen
Sinds januari 2012 hebben we de gelegenheid in gevangenissen te werken. Het gaat om de gevangenissen Zomba Central (2150 gevangenen), Mikuyu en Domasi waar in totaal zo’n 900 gevangenen zitten. Het omzien naar gevangenen is een opdracht van de Heere Zelf. Het gaat niet alleen om het bezoek, maar ook om het Evangelie. Als de Heere een deur voor ons opent, mogen we dat niet terzijde leggen. Dan dienen we trouw te zijn en daar het Woord te verkondigen. Ds. Klopstra, ds. N.K. Banda, pas-
4
Waarom evangelisatie onder gevangenen? De Heere zegt: ‘Ik was in de gevangenis, en gij zijt tot Mij gekomen’ (Mattheüs 25 : 36b), en even later in vers 40: ‘En de Koning zal antwoorden en tot hen zeggen: Voorwaar zeg Ik u: Voor zoveel gij dit een van deze Mijn minste broeders gedaan hebt, zo hebt gij dat Mij gedaan.’ tor F.Th. Flamenga en ikzelf hebben dit door genade mogen doen. Telkens worden we weer geraakt door de honger naar het Woord bij een deel van de gevangenen. Het leven is niet eenvoudig voor deze gevangenen. Neem de gevangenis van Domasi, die rond een binnenplaats is gebouwd. In een cel slapen 35 tot 40 mannen op een deken op de vloer. Vanaf 16.00 uur in de middag zijn ze daar opgesloten tot de volgende ochtend. Overdag mogen ze de binnenplaats op. Een aantal heeft een taak bij het onderhoud van de gebouwen of bij Z
I
C
H
T
het onderhoud van de kleding, zoals naaien. Weer een ander zorgt voor het knippen van de mannen of werkt mee in de gevangenistuin. De kleding bestaat uit een witte korte broek en een kaki shirt. Diegenen die veroordeeld zijn wegens moord of doodslag krijgen geen gevangenisuniform. De gevangenen zijn veelal veroordeeld voor diefstal. De straffen variëren van een half jaar tot 27 jaar. Voedsel is er niet altijd voldoende. Tussen december en april kan het gebeuren dat ze maar één maaltijd per dag krijgen; een dunne maïspap. O
P
Z
E
N
D
I
N
G
Foto links: Gemeente Thondo in Nsanje South
Dansen Het is belangrijk dat je dit werk doet met verwachting dat de Heere het werk zegent. Soms zie je daar iets van. Er was een man in de gevangenis in Mikuyu I die aan de kant tegen een muur zat te luiste-
FOCUS
Vele mannen zijn eenzaam. Als ze terugkomen in hun dorp, worden ze vaak meer of minder uitgeworpen. Tijdens een dienst werd ds. Banda eens gevraagd of zij die nog niet gedoopt waren, gedoopt konden worden. Ds. Banda zei toen: “Jullie zijn toch maar even hier? Waarom niet in jullie eigen gemeente thuis?” Zij vroegen: “Weet u dan niet dat hier gevangenen zijn die 27 jaar in deze gevangenis moeten blijven?” Dat was wel een schok.
ren naar de prediking die ik richtte tot de ‘RPC-gemeente’ van die gevangenis. Hij moest er niets van hebben. Maar hij hoorde iets wat anders was dan wat hij eerder had gehoord. Hij werd nieuwsgierig en begon actief te luisteren. De man was veroordeeld tot 12 jaar straf, omdat hij een vrouw bedreigd had die een rekening niet wilde betalen. Ze klaagde hen aan bij de politie en het slot was dat hij samen met een vriend werd veroordeeld. Later kwam ze naar de gevangenis om haar excuus aan te bieden, want dit had ze niet bedoeld. Toch gebruikte de Heere de prediking in de gevangenis om hem echt nieuwsgierig te maken, want de volgende keer was hij bij die groep en vroeg om een Bijbel en de Korte Catechismus. Hij begon de Bijbel te lezen en de Catechismus te bestuderen. Het duurde niet lang of zij kozen hem als de leider van de groep, die samen met een commissie de ‘gemeente in de gevangenis’ leidde. Deze groep was aanvankelijk nogal met Pinkster invloeden bezet. Zij baden bijvoorbeeld zo luid mogelijk, en allemaal tegelijk, ze gebruikten een trommel om daarmee liederen te zingen waarop je kunt dansen. Toen we deze
Rev A.P. Kalulu
nieuwe leider uitlegden waarom dat niet Bijbels was, legde hij dat uit aan de groep, en toen was het afgelopen. Zo hebben we gezien hoe belangrijk het is dat de leider de gereformeerde beginselen aanvaardt en uitdraagt. Kracht Het was niet lang daarna dat hij tot een belijdenis kwam dat hij nu God kende vanuit het Woord. De Heere gaat met een ieder bijzondere wegen. Hier moest er één jarenlang naar de gevangenis om dáár het Woord te horen en er de kracht van te mogen ervaren. Nog niet lang geleden waren we in dezelfde gevangenis om daar aan onze ‘gemeente’ het Woord te brengen. Toen zag ik een jongeman met een moslimhoofddeksel een paar keer langslopen, die uiteindelijk bij de deur van de cel bleef staan te luisteren. Na afloop moest ik langs hem om de cel te verlaten. “Dank u, pastor”, zei hij. Zo mogen we doen wat Prediker 11:1 zegt: “Werp uw brood uit op het water, want gij zult het vinden na vele dagen.” n
Gemeente in Classis Chikhwawa South Z
I
C
H
T
O
P
Z
E
N
D
I
N
G
5
Zichtbare en onzichtbare geschiedenis
V isi e
Eerste contact met zendingsbewegingen, een dubbel gevoel voor Malawianen De vroege geschiedenis van de kerk in Malawi wordt door mr. J. Jumbe, principal aan de Bijbelschool van de RPC in Malawi, beschreven in de scriptie voor zijn theologiestudie. In dit artikel aandacht voor zijn studie en andere bronnen over de vroege geschiedenis van de kerk. Een bewogen geschiedenis die zichtbaar en onzichtbaar zijn stempel heeft gedrukt en nog drukt. Portugezen Over het tijdperk van het eerste contact met de ‘christenwereld’ is niet zoveel bekend. Jumbe beschrijft de periode kort. Het gaat dan vermoedelijk om de periode 1600-1790. Onder andere is bekend dat Gaspar Bocarro een overeenkomst maakte met chief Mponda in Mangochi, vermoedelijk om de slavenhandel mogelijk te maken. En dat Francisco Lacerda vanuit Dedza Mountain het Malawimeer zag. Jumbe sluit af met de conclusie dat de Portugezen geen ‘spoor van christendom’ in Malawi achterlieten. In andere literatuur, waaronder het boek The faith moves south van dr. Paas, wordt melding gemaakt van de ontdekkingsreizen van onder andere Vasco da Gama (1498). Hij ontdekte de oostkust van Afrika. Nadien werd hij gevolgd door missionarissen. Zij volgden de handel op de voet, streden tegen de islam en deden pogingen om de kerk te vestigen. Deze zendingsstromen bestonden uit Roomskatholieken en Jezuïeten, maar ook de gereformeerde zending. Er zijn nog zichtbare tekenen van hun missie. Livingstone Een grote sprong in de tijd: in 1856 bezocht dr. David Livingstone Malawi. Livingstone, ontdekkingsreiziger en missionaris, zette in 1841 voet aan wal in Kaapstad. Hij was verbonden aan the London Missionary Society. In 1856 schreef hij: ‘Het evangelie naar de heiden moet meer met zich meebrengen dan het gebruikelijke plaatje van een zendeling, namelijk een man die erop uittrekt met de Bijbel onder zijn arm. Er moet ook aandacht zijn voor handel/bedrijvigheid. Dit doet namelijk het
6
gevoel van geïsoleerd zijn teniet en geeft de stammen gezamenlijke eigenwaarde en is voordelig voor hen.’ Zijn oproep aan universiteiten van Cambridge en Oxford om zendingswerk en handel te starten in Malawi, besloot hij met de woorden: ‘Ik ga terug naar Afrika om een weg te banen voor commerce and christianity. Zetten jullie het werk voort dat ik ben begonnen. Ik laat het aan jullie!’ Zijn oproep had gevolgen. In 1858 werd de Oxford and Cambridge Mission to Central Africa opgericht. Zijn werk in Afrika werd gezien als het begin van een nieuw tijdperk. Livingstone viel op door zijn positieve houding ten opzichte van de zwarte mensen, aldus mr. Jumbe. Zeker als we dit vergelijken met de andere kolonialen. De slavernij in Afrika noemde hij een open zenuw. Hij heeft geprobeerd een einde te maken aan de slavernij. Geschiedenis leeft Een geschiedenis, verhaal of gebeurtenis leeft voort. Zichtbaar en onzichtbaar, soms pijnlijk, met gevoel van schaamte dat zoiets ooit kon gebeuren. De zichtbare herinnering aan Livingstone is in Malawi aanwezig. Zijn naam leeft voort en prijkt op hotels en universiteiten. Zelfs een kerk heeft een synode naar hem vernoemd, namelijk Livingstonia synod. Ook is een plaats in Malawi naar hem vernoemd: Livingstonia. Een grote stad in Malawi draagt dezelfde naam als het geboortedorp van Livingstone: Blantyre. Dat het slavernijverleden zeker niet vergeten is, blijkt wel uit de beschrijving aan het slot van mr. Jumbes studie. Hij beschrijft dat de hele regio van Centraal Afrika was doordrenkt van de slavenhandel. In 1895 werd een Malawiaanse slavenhandelaar Mlozi in zijn eigen dorp opgehangen. De wijze van beschrijven van de slavernij laat terecht zien dat de onzichtbare herinnering duidelijk aanwezig is. n D.H. Boonzaaijer
Z
I
C
H
T
O
P
Z
E
N
D
I
N
G
Nehemia, een man van het gebed Ds. A.P. Muilwijk
Wat doet Nehemia? Belegt hij een vergadering om de situatie te bespreken? Gaat hij voorbereidingen treffen voor een missie naar Jeruzalem? Begint hij acties te organiseren om geld in te zamelen? Nee. Hij is verslagen en ontzet. Hij gaat op de grond in het stof zitten. Hij weent en laat zijn tranen de vrije loop. Hij rouwt. Dat doet hij dagenlang. Het is voor Z
I
C
H
T
O
P
Z
E
hem alsof hij het overlijdensbericht krijgt van een familielid of goede vriend. Zo grijpt hem de situatie aan, dat voor zijn besef alles op niets is uitgelopen. Bedroefd en machteloos zit hij er zo enige dagen bij. Hij eet en drinkt nauwelijks. Hij vast. Hij heeft helemaal geen trek in eten en drinken. De ellende van zijn volk is zijn ellende. De nood van de dienst aan de Heere is zijn nood. Zijn hoge positie aan het hof van de machtige koning van Perzië maakt hem niet ongevoelig voor deze nood en ellende. Hij verootmoedigt zich voor God. Hij laat zijn geest door eten en drinken niet afgeleid worden. Door de omstandigheden grijpt God hem zo aan, dat Nehemia God gaat aangrijpen. Dat doet hij in het gebed. Nehemia is een man van het gebed. Wat doet u en doe jij? Bid en werk, zo zeggen we nogal eens tegen elkaar. Maar wij keren de volgorde vaak om. Wij gaan aan het werk. Daarna pas vragen wij God nog snel om een zegen. Nehemia is bidder en bedelaar geworden en gebleven. Al heeft hij toegang tot de machtigste koning in die dagen, hij zoekt het aangezicht van de allerhoogste Koning. Hij bidt tot de God des hemels. Hij belijdt dat Hij groot en vreselijk, maar ook goedertieren en N
D
I
N
G
trouw is. Dat is Hij alleen in Christus. Nehemia doet belijdenis van de zonden: de ontrouw, de lauwheid, de zucht om voor alles aan zichzelf te denken. En hij pleit op Gods Woord. God kan van ons wel af, maar niet van Zijn eens gegeven beloften. Zo’n gebed geeft de Geest der genade en der gebeden. Hebt u en heb jij zo bidden geleerd voor de zaak van de Heere? Zulk bidden hoort Hij. Dan zal Hij onze taak en plaats wel wijzen. Waarom? In de hemel is de Rechtvaardige Die altijd leeft om te bidden. Door Zijn hand zal Gods welbehagen gelukkiglijk voortgaan. n
Ter overdenking Vraag 1 Hoe diep moet overtuiging van onze zonde en schuld gaan? Vraag 2 Op welke beloften mag gelovig gepleit worden, in het bijzonder als het gaat om het werk van de zending?
7
Vergezicht
Hartverscheurend nieuws bereikt Nehemia vanuit Jeruzalem. De herbouw van de muur rond de stad ligt stil. De poorten zijn met vuur verbrand. De stad staat open voor vijanden. De herbouwde tempel en de dienst aan de Heere liggen er onbeschermd bij. De teruggekeerde ballingen verkeren in grote ellende. Zij moeten allerlei beledigingen, smaad en spot ondergaan. Zo bereiken ons ook vandaag de dag zorgwekkende berichten. Het volk Israël wordt van alle kanten in het nauw gedreven. In vele landen is sprake van vervolging van mensen die de Naam van Christus belijden. Naast hoopgevende en bemoedigende getuigenissen kunnen van het zendingsveld ook berichten komen die zorg geven. En kerk en gemeenten in eigen land kennen ook scheuren en breuken. Het lijkt er soms op, dat de geest van de wereld vrij spel heeft in kerk, gemeente en gezin.
En het geschiedde als ik deze woorden hoorde, zo zat ik neder en weende, en bedreef rouw, enige dagen; en ik was vastende en biddende voor het aangezicht van den God des Nehemia 1:4 hemels.
D iffuus
Verjaardagen
De komende periode zijn de volgende zendingswerkers of hun gezinsleden jarig: 12 oktober: Gerald Meuleman (2 jaar, Suriname) 20 oktober: Hannekie Coster (Suriname) 5 november: Hannah Klopstra (18 jaar, Markendoel 29, 7339 JA Uchelen) 6 november: Rien Klopstra (13 jaar, Malawi) 1 december: A. Meuleman (Suriname) U kunt hen verblijden met een kaartje. Zie voor adresgegevens pagina 2. Op onze site kunt u de verjaardagenlijst raadplegen en downloaden.
gezocht Vrijwilligers zijn vele vrijwilligers se oor de ZHHK
V diver it doen zij in werkzaam. D op zoek g no jn . Wij zi werkgroepen te en al enthousias naar een aant dit moment willigers. Op accurate vrij n die ek naar mense zijn wij op zo bewerken ben met het ervaring heb smede het tomateriaal al van film- en fo taties! en van presen maken / updat u contact formatie kunt Voor meer in bureau. het zendings opnemen met
Zangavond Schoonre woer
d ‘Pinksteren krijgt veel minder aandacht in de gemeente dan Ke rst’, merkten de jeugdverenigingen van de CGK Leerdam en de HHK Schoonrewo erd op. En daar wilden ze wat aan doen . De krachten zijn gebundeld en same n hebben deze jeugdverenigingen een Pinkster zangdienst georganisee rd, om zo samen stil te staan bij de uit storting van de Heilige Geest. Het wa s een avond met een gevarieerde invulling. Twee gelegenheids koren – een kinderkoo r en een volwasse nenkoor – hebben gezo ngen. Verder ver zorgde een muziekgro epje, bestaande uit kinderen, twee keer ee n muzikaal inter mezzo. Drie verschillen de organisten werkten mee. Tot verra ssing van de orga nisatoren zat de kerk zo goed als vol. De collecte bracht 500 eu ro op, ten bate van de zending in Surinam e. Er mag worden teruggezien op een mo oie, waardevolle avond.
Als Zending Hersteld Hervormde Kerk willen we eenieder be danken voor zijn/ haar bijdrage, op mu zikale en financiële wijze!
8
Gebedspunte
n
In deze rubri ek willen wij enkele punten dacht brengen onder de aan met het oog op uw meeleve • Uitzending n en gebed: familie Meule man, het afsc uitzenddiens heid nemen, t, een goede de reis en goede gezin. We bid start voor het den dat zij zi ch snel thuis en het werk mogen voelen ter hand mog en nemen. • Mw. H. Cos ter: zij is re cent aangekom Meuleman te en om de fam helpen bij het ilie onderwijs. W zegen op haa ij bidden voor r onderwijst aa k daar. • Opleidingstr aject van mw . Groothuis in wij bidden vo Zwitserland: or kracht en wijsheid bij voorbereidin alle studie en g die zij volg t. • De werkers in Malawi bij h et ondersteu de lessen aan nen van de R de Bijbelsch PC, oo l, maar ook d Klopstra en O e gezinnen omen. • Vrucht op het werk, de opbouw van d en Suriname e kerk in Mal awi • Ontwikkelin g van fondse n in Nederland om zendingswerk het te bekostige n.
Komen en gaan
Tijdelijk verblijf Suriname: De familie P. Vogelaar (HHG Kesteren), Karen Breddels (HHG Houten) en Mijnske Boonzaaijer (HHG Breukelen) verblijven tijdelijk op het zen dingsveld in Suriname. Voor een korte overbruggingsperiode zal de heer Commelin op het zendingsveld werkzaam zijn. Hannekie Coster is begin september afgereisd naar Suriname om daar als onderwijsvrijwilliger voor de familie Meuleman werkzaam te zijn. De familie Meuleman hoopt D.V. 9 oktober naar Suriname af te reizen. In Zwitserland: in verband met haar voorbereiding op de uit zending naar Suriname verblijft Annelies Groothuis tot eind september in Zwitserland. Teruggekeerd: Na een tijdelijke periode op het zendingsveld i.v.m. overbrugging keerden familie A. van Nieuw Amerongen en mw. G. Oudenaarden terug uit Suriname. Hannah Klopstra keerde in augustus terug van het zendings veld om in Nederland het examenjaar voor het VWO te volgen
Mededeling overstap naar SEPA-incasso
Zoals u weet gaan alle banken over van de Nederlandse incasso naar de SEPA-incasso. In verband met de overstap naar de SEPA-incasso informeren wij u over de incassowijze van de doorlopende machtigingen voor de ZHHK. Het kerkelijk bureau van de Hersteld Hervormde Kerk is per 1 augustus overgegaan op de SEPA-incasso. Donateurs die een machtiging hebben afgegeven hoeven zelf geen actie te ondernemen, uw machti ging is automatisch omgezet naar een Europese incasso voor onbepaalde tijd. De bedragen worden rond de 25e van de maand geïncasseerd van uw rekening. U herkent de afschrijving aan het incassant ID NL16ZZZ321041990000. Uw persoonlijke machtigingskenmerk vindt u terug op uw bank afschrift, dit bestaat uit een combinatie van de letters SR en uw debiteurennummer. Wanneer u het niet eens bent met een afschrijving, is het altijd mogelijk om binnen 8 weken, zonder opgaaf van reden, de afschrijving terug te laten boeken en de machtiging in te trekken. Z
I
C
H
T
O
P
Z
E
N
D
I
N
G
Zorgen in zending
Financiële verantwoording 2013
Jaarcijfers 2013 Het jaar 2013 sluit voor de ZHHK af met een tekort van ca. € 122.000. Hiermee komen wij ca. € 87.000 negatiever uit dan was begroot, waarop wij graag een nadere toelichting geven. Gelet op de baten valt op dat de collecten in de gemeenten € 52.000 minder hebben opgebracht. Dat is opvallend, omdat we in 2013 voor het eerst deze daling zien. We hebben in de gemeenten hiervoor aandacht gevraagd. Wij zijn er echter dankbaar voor dat de giften wel het niveau van de begroting hebben gehaald. In de baten uit ‘acties’ zitten voor € 46.000 aan extrabudgettaire projecten, waarvoor € 20.000 was begroot. U kunt hierbij denken aan bijvoorbeeld acties voor kerkdaken en motorfietsen. Door deze projecten uit te voeren, zijn de projectgebonden kosten op dit onderdeel ook € 26.000 hoger dan begroot. Als we de extrabudgettaire projecten buiten beschouwing laten, liggen de inkomsten uit acties op een gelijk niveau als was begroot: ca. € 115.000. Aan de kant van de lasten valt met name de stijging van de projectgebonden kosten in vergelijking met de begroting op. Naast de hiervoor genoemde extrabudgettaire projecten komt dit onder meer door een benodigde renovatie van de Bijbelschool. Het niet gelijk renoveren vóór de regentijd zou namelijk tot aanzienlijk meer reparaties leiden ná de regentijd. Z
I
C
H
T
O
P
Z
E
In de vorige uitgave van ZOZ hebben wij in deze rubriek de financiële zorgen met u gedeeld. In dit artikel vindt u de financiële verantwoording 2013. Appèl Als commissie zending zijn wij de Heere dankbaar dat het zendingswerk in 2013 zijn voortgang mocht hebben. Tevens zijn wij ons ook bewust van de financiële zorgen. Deze zorgen hebben wij gedeeld met alle kerkenraden en de synode. Wij delen deze, onder andere via deze weg, ook met u.
Graag doen wij dan ook een dringend appèl op uw gebed en nu in het bijzonder ook op uw financiële n steun!
Zie voor de mededeling inzake de overstap naar SEPA-Incasso pagina 8, onderaan.
Fonds Zending Staat van baten en lasten over 2013 (samenvatting) jaarrekening 2013
begroting 2013
jaarrekening 2012
€
€
€
Collecten in gemeenten
238.358
290.000
293.455
Giften
272.559
260.000
309.578
Acties (inclusief doorzend bedragen) en overige baten
141.627
115.000
143.390
Zendingsbussen
720.149
735.000
781.768
720.149
735.000
781.768
-
-
49.580
720.149
735.000
831.348
640.214
589.000
670.337
-
-
49.580
117.895
112.000
111.594
33.184
32.500
32.338
50.411
36.000
49.675
841.704
769.500
913.524
-/- 121.555
-/- 34.500
-/- 82.176
Baten
Doorzendbedragen GDC Totaal baten Lasten Kosten activiteiten Malawi / Suriname Doorzendbedragen GDC Kosten zendingskantoor Vergader- / bestuurs- en overige kosten Kosten tbv fondswerving, voorlichting en bewustmaking Totaal lasten Saldo baten minus lasten
N
D
I
N
G
9
Transparant
E. Ebbers, penningmeester Commissie Zending
Spectrum
Vrijheid in de cel: Gods Woord in de gevangenis In dit artikel aandacht voor het evangelisatiewerk in de gevangenis in Suriname. Dit werk wordt door een van onze leden, de heer W. den Hertog (HHG Middelharnis-Sommelsdijk), ter hand genomen. U leest een impressie. Gevangen ‘Broeders, indien ook een mens vervallen ware door enige misdaad, gij die geestelijk zijt, brengt den zodanige terecht met den geest der zachtmoedigheid; ziende op u zelven, opdat gij niet verzocht wordt. Draagt elkanders lasten en vervult alzo de wet van Christus’ (Galaten 6 vers 1 en 2). Hoe kwam ik in de gevangenissen en politiecellenhuizen van Paramaribo terecht? Allereerst is het Gods opdracht dat Zijn Woord verkondigd wordt onder hen die achter de tralies zitten. Is dit niet bij uitstek een plek waar aan goddelozen het Evangelie verkondigd mag worden? Het is bijna tien jaar geleden dat ik door ds. Spoor, gevangenispredikant voor de Nederlanders in buitenlandse gevangenissen over heel de wereld, betrokken ben geraakt bij dit werk. Ik zat bijna twaalf jaar in het bestuur van stichting Epafras waarvan ds. Spoor predikant-directeur was. Hij vroeg mij een keer mee te gaan naar Suriname om daar de Nederlanders in de gevangenis op te zoeken en daar te spreken en Bijbels uit te delen. Het was dit jaar de negende keer dat wij alle gevangenissen en politiecellenhuizen in Paramaribo bezochten. Met ‘wij’ bedoel ik mijn broeder Hans Barendrecht, directeur van Gevangenenzorg Nederland, en ik. Hans is deskundig op het gebied van reclassering en ik mag het Woord spreken en lectuur uitdelen. Het is een geweldige Boodschap die wij hebben: zondaars wijzen op het Lam van God. Opening Wij mogen ervaren dat de Heere heerlijk en krachtig aanwezig is als we te midden van criminelen het
10
Woord openen. Ademloos wordt er geluisterd naar de boodschap van zonde en genade, van brede weg en smalle weg, van hel en hemel. Het komt voor dat mannen hun zonden willen belijden en spontaan op de knieën vallen om samen te bidden. Er is een enorme vraag naar Bijbels, vooral op de politiecellenhuizen waar de mensen soms vijftien maanden in voorarrest zitten. Al die uitgestoken handen door de tralies met de vraag: ‘Heeft u een Bijbel voor me?’, prachtig om te zien! We werken samen met andere partijen, waaronder het Surinaams Bijbelgenootschap. Samen zorgen we voor de Bijbels, die we in Zuid-Korea laten drukken. De doelstellingen die wij (Stichting Volharding) hebben in Suriname, zijn: 1. Verspreiding van Gods Woord en christelijke lectuur die aansluit bij onze reformatorische, Bijbelse overtuiging. 2. Het opzetten van christelijke bibliotheken in de gevangenissen en politiecellenhuizen. 3. Het onderhouden en aanvullen van bestaande bibliotheken. 4. Samen met Gevangenenzorg Nederland resocialisatieprojecten ondersteunen. Het Woord en de lectuur zijn een ‘licht’ in de duisternis. In Galaten 6 geeft Paulus les aan de gemeente en vermaant hen hoe om te gaan met een misdadiger. Mijn woordenboek geeft bij het woord ‘misdaad’ crimineel gedrag aan. Het tweede vers is nauw verbonden met vers 1. Ook de last van elkaars zonden dienen we te dragen en aan de voet van het kruis te brengen. Bid voor het werk van Stichting Volharding, waar onze evangelisatieactiviteiten onder vallen, bid om rechtvaardige barmhartigheid, bid om de bekering van gevangenen! n ev. W. den Hertog
Z
I
C
H
T
O
P
Z
E
N
D
I
N
G
Jaarthema ‘Dragen en gedragen worden’
De Drager Kand. J. Kommerie
1. De Drager 2. Beelddrager van Christus 3. Gedragen door het gebed 4. Zorgdragen voor elkaar
Gods scheppende macht heeft deze wereld aan het licht gebracht. Daarmee ligt deze wereld in de handen van God. De zondeval van de mens heeft daaraan geen einde gemaakt. De Hebreeënbrief wijst ons er namelijk op dat alle dingen gedragen worden door het woord van Zijn kracht (Hebr. 1:3). Tot op de dag van vandaag liggen daarom alle dingen in Zijn hand. In Christus krijgen deze dragende handen van God een gezicht. Johannes belijdt immers van Hem dat Hij het Woord van God is, waardoor alle dingen gemaakt zijn (Joh. 1:1-3). De Schrift tekent ons Christus in twee gestalten: in Zijn vernedering én in Zijn verhoging. Beide gestalten zijn voor de zending van betekenis. In het Oude Testament wordt Christus aangekondigd als de lijZ
I
C
H
T
O
P
Z
E
dende Knecht. Terwijl Hij komt als Koning, is dat niet direct aan Hem te zien. Hij wordt geschilderd als arm en hulpbehoevend. De Man van smarten is de onwaardigste onder de mensen. Zo toont God Zichzelf in Christus Jezus in de meest nederige gestalte aan deze wereld. De mensheid kan er met haar verstand niet bij dat in de handen van deze Christus de wereld en haar geschiedenis ligt. Daarom is spot en hoon Zijn deel. Dat verhindert Christus echter niet om in deze gestalte de wereld te blijven dragen en haar van zonden te bevrijden. Terwijl de mensheid Hem loslaat en overgeeft aan de dood, wordt Zijn greep op deze wereld juist verstevigd rond kruis en opstanding. Dan blijkt namelijk dat niet de dood, maar het leven het laatste woord heeft. Het Woord dat verkondigd wordt in deze wereld, wordt gekenmerkt door deze gestalte. De zending is gebrandmerkt met het teken van het kruis. Getekend door de sporen van het lijden komt het levende Woord tot de mensheid. En in die gestalte biedt deze Drager Zichzelf aan om zondaren te dragen tot in het eeuwige leven. N
D
I
N
G
T H EM A
Dragen en gedragen worden
Het nieuwe jaarthema heeft als titel ‘Dragen en gedragen worden’. Een breed thema, waar veel over te zeggen is. In de loop van dit jaar zal het thema vanuit vier invals hoeken belicht worden. In deze aflevering gaat het over dé Drager: Christus. Verder zal een van de bijdragen gaan over het dragen van het beeld van Christus, een over de vleugels van het gebed en de laatste aflevering ten slotte zal gaan over het zorgdragen voor elkaar. Na Zijn opstanding wordt Christus getekend in Zijn verhoging. Met een verheerlijkt lichaam, als voorbode van de nieuwe schepping, verschijnt Hij aan Zijn discipelen. Hij vaart op naar de hemel en zit daar aan Gods rechterhand. En nog heeft deze verhoging haar hoogtepunt niet bereikt. Dat wordt pas zichtbaar als Hij komt op de wolken van de hemel. Dan zal Hij op het hoogst verheerlijkt worden. Waar de mens door Gods Geest leert zien dat hij gedragen moet worden, wordt deze gestalte van de Drager in de mensheid langzamerhand ook zichtbaar. Ze deelt echter hier op aarde dan nog niet in de volle glans van de verhoging. De zonden die ons zo licht omringen, verhinderen dat. Maar het moment breekt spoedig aan dat de zonde definitief het zwijgen wordt opgelegd. Dan zal zij delen in de verhoging van haar Drager. n
11
Een nieuwe jongerenwerkster in Suriname
RE F LECT I E
Kennismaking met Annelies Annelies Groothuis (25) uit Hulshorst – belijdend lid van de Herstelde Hervormde gemeente in Elspeet – hoopt begin 2015 uitgezonden te worden naar Suriname, als kinderwerkster. Annelies heeft net haar opleiding orthopedagogiek afgerond en was tot voor kort werkzaam in het Speciaal Basisonderwijs en in de kinder- en jeugdpsychiatrie. Een paar vragen aan deze nieuwe medewerkster. Kun je iets vertellen over de weg naar het zendingswerk? In mijn studie en werk heb ik me gericht op het begeleiden en behandelen van kinderen en jongeren. In mijn werk kwam ik veel jeugd tegen met problemen op allerlei gebieden. Steeds sterker groeide het besef dat zij meer nodig hebben dan alleen pedagogische begeleiding. De Heere legde het op mijn hart dat alle kinderen en jongeren als voornaamste nodig hebben dat zij de Heere Jezus kennen als hun Verlosser. God wekte een verlangen bij mij om kinderen en jongeren het Evangelie te vertellen, waar ook ter wereld. Hij heeft me op Zijn wijze willen roepen tot het werk in Suriname.
beeld cursussen over veiligheid en projectmanagement. Een vol en divers programma. De taalstudie zal overigens ook in Suriname zijn vervolg hebben. Ik hoop te blijven leren van de mensen, om ze zo steeds beter te gaan begrijpen. Wat zullen je bezigheden zijn in Suriname? Enerzijds zal ik me richten op het werken met kinderen en jongeren in Powakka. Hier hoop ik ook te gaan wonen, op de zendingspost. Het is vooral ook de bedoeling dat ik begeleiding zal geven aan het kinder- en tienerwerk, zodat de lokale bewoners dat in de toekomst zelf kunnen gaan doen. Daarnaast zal ik ook werkzaam zijn in Paramaribo. Ik zal me in Paramaribo vooral bezighouden met het uitbouwen en begeleiden van het kinder- en jongerenwerk. Het werk zal zowel in samenwerking met teamleden als zelfstandig plaatsvinden, hoewel het kinder- en tienerwerk uiteraard vooral mijn verantwoordelijkheid zal zijn.
Veel dingen gaan binnenkort heel erg veranderen in je leven. Kun je daar iets over zeggen? Inderdaad gaat er veel veranderen. Ik denk dan aan Momenteel verblijf je in Zwitserland ter voorbereihet verhuizen naar een nieuw land, maar ook aan ding op je vertrek. Hoe ziet jouw voorbereidingsperihet achterlaten van familie en vrienden. Dat zal ode er ongeveer uit? zeker niet makkelijk zijn. Maar ik De maanden juli, augustus en mag erop vertrouwen dat de ‘De Heere legde het op mijn september ben ik voor training Heere ook hierin zal steunen. hart dat alle kinderen en jonen toerusting bij CEF in Anderzijds zie ik ernaar uit om, geren als voornaamste nodig Zwitserland. Ik volg daar de in afhankelijkheid van de Heere, hebben dat zij de Heere Jezus Childrens Ministry Leadership het werk te gaan doen. Mijn mogen leren kennen als hun Course (CMLC) die zich speciaal gebed is of Hij de voorbereidinVerlosser en Zaligmaker.’ richt op het toerusten van mengen en het werk wil zegenen, sen tot het kinderevangelisatiewant alleen dan zal het vruchten werk. De cursus gaat onder andevoortbrengen. Tegelijkertijd re in op de Bijbelse basis van kinderevangelisatie, en mogen we er ook op vertrouwen dat de Heere ook de praktijk van het werk, maar bijvoorbeeld ook op onder kinderen en jongeren werkt. Jezus zei het Zelf: het trainen van leidinggevenden. ‘Laat de kinderkens tot Mij komen, en verhindert ze De periode van eind september tot januari DV staat niet; want derzulken is het Koninkrijk Gods.’ n onder andere in het teken van taal- en cultuurstudie, G. Huls missiologie en theologie, maar ook zijn er bijvoor-
12
Z
I
C
H
T
O
P
Z
E
N
D
I
N
G
Kostuum als cadeau
Diplomering aan de Bijbelschool te Zomba Ds. K. Klopstra
Z
I
C
H
T
O
P
Z
E
Ze hebben hun diploma niet ‘kosteloos’ gekregen. Terwijl de HHK zorg droeg voor de financiën, hebben de studenten ‘er ook hard aan moeten trekken’. Er is best veel van hen geëist, maar ze hebben nooit geklaagd. Ook de vrouwen en gezinnen hebben het niet gemakkelijk gehad, maar ze s teunden de mannen. Jonge vrouwen (met de kinderen) zagen hun jonge echtgenoot (en vader) vele malen vertrekken richting Zomba om weer een cursus van twee weken te volgen. Voldoening Hoe kijken we op deze drie jaar terug? Opvallend was de uitstekende leerhouding bij de meesten. Leergierige studenten geven docenten veel voldoening. Er was ook saamhorigheid. We waren de Heere oprecht dankbaar voor de jaren die we met deze studenten mochten doorbrengen. N
D
I
N
G
We konden die gebeurtenissen een feestelijk karakter geven. De studenten mochten allen een pak in ontvangst nemen. Het is al moeilijk genoeg voor hen om een jong gezin te onderhouden van wat de landbouw oplevert. Hun dankbaarheid was daarom groot. U denkt misschien: Is dat overhemd niet wat te gekleurd? U moet weten dat in Malawi een wit overhemd gemakkelijk vuil wordt door zweet en stof. Voor ons met onze wasmachines is dat niet zo’n probleem. Maar hier worden de overhemden nog geboend. Een wit overhemd zou zodanig geboend moeten worden dat het mooie er snel af zou zijn. Daarom hebben we voor deze kleur gekozen (en het stond ze goed). Aan het eind van de dag zagen we de studenten gaan. Aan de ene kant was er de dankbaarheid dat een taak mocht worden afgerond. Tegelijk was er enige weemoed. Als je zo lang met elkaar bent opgetrokken, is er een onuitwisbare herinnering aan alle momenten samen. Die blijven je bij. Vooral is er de hoop dat het Evangelie in hun harten is gezaaid en dat zij nu op hun beurt in de kerk het Evangelie mogen prediken. In een land dat om vele redenen zo dringend het licht en de waarheid van het Woord van God nodig n heeft.
13
FLI TS
Zoiets vraagt om een goed ceremonieel om de plechtigheid te onderstrepen. De dag van ‘afstuderen’ stond in het teken van het Woord van God. Niet alleen in de meditatie (uit 1 Samuël 2:1), maar ook in de toespraken werden de studenten aangespoord om de theoretische kennis met een goed geweten in de praktijk te brengen in de vreze des Heeren. Drie jaar lang hebben de studenten hard gewerkt. Allerlei vakken passeerden de revue. Hoofdvakken waren Oude Testament, dogmatiek, ethiek, Nieuwe Testament en preekkunde. Ds. N. Banda was verantwoordelijk voor de eerste drie vakken. Zelf behartigde ik de laatste twee. Dhr. J. Jumbe was verantwoordelijk voor praktische vakken als leiderschap, kerkorde en kerkgeschiedenis (van Malawi). Voor de meeste studenten was het aanvankelijke kennisniveau (van Bijbel en van andere zaken) laag. En nog steeds is er op dat terrein veel werk voor ons te doen. Maar nu mochten ze dan toch de eerste fase na drie jaar afronden. De komende maanden zullen ze nog een soort vicariaat in hun classis volgen. Daarna stuurt de synode hen als lerende ouderlingen (‘pastors’) de gemeenten in. Later komen ze nog voor twee jaar terug om predikant te worden.
De diploma-uitreiking aan de studenten van de Bijbelschool op 26 juni was een feestelijke gebeurtenis. 17 van de 21 studenten kregen zo’n getuigschrift. We hadden drie jaar intensief met hen opgetrokken.
Van Staphorst naar Powakka
I nformatief
Onderwijsvrijwilliger in Suriname In september hoopt Hannekie Coster (26) te vertrekken naar Suriname. Ze hoopt daar als onderwijskracht aan de slag te gaan, voor een periode van twee jaar. Op deze pagina een kennismaking in vogelvlucht.
En natuurlijk heb ik me voorbereid op mijn taak als onderwijskracht. We hopen te gaan werken met de methode van Wereldschool, een lesmethode die speciaal ontwikkeld is voor kinderen die Nederlands onderwijs in het buitenland volgen.
Kun je ons iets over jezelf vertellen? De afgelopen vier jaar heb ik in het basisonderwijs gewerkt. Ik stond voor de klas in Ederveen en woonde in Achterberg. Oorspronkelijk kom ik uit Staphorst. De vacature voor onderwijskracht in een zendingsgebied sprak mij aan. Na sollicitatie werd ik aangenomen.
Wat zullen je werkzaamheden zijn in Suriname? Mijn hoofdtaak is onderwijs geven aan de oudste twee kinderen van de familie Meuleman. Deze twee jongetjes zitten allebei in de kleuterleeftijd. Het onderwijs zal vooral in de ochtend plaatsvinden. Daarnaast hoop ik mijn bijdrage te kunnen leveren aan andere werkzaamheden die er zijn.
Hoe ben je ertoe gekomen om te solliciteren naar deze functie? Ik heb altijd wel een stuk liefde voor de zending gehad. De stap om zelf daadwerkelijk in de zending te gaan werken, was echter nog niet dichtbij. De vacature voor een onderwijskracht in Suriname bracht het zendingsveld wél dichtbij. Het lijkt me erg mooi om op deze manier betrokken te zijn bij het zendingswerk door het zendingsteam te ondersteunen. Vanuit de bede en wens om werkzaam te mogen zijn in Gods Koninkrijk, waar dan ook, heb ik gesolliciteerd.
Bij verschijning van deze ZOZ hoop jij al in Suriname te zijn. Wat zijn je gedachten als je vooruitblikt? Ik zie ernaar uit om onderdeel te mogen zijn van het zendingsteam. Het lijkt me mooi om het zendingswerk op deze wijze van dichtbij mee te maken. Maar zeker zal ik wel mijn familie en vrienden gaan missen. Je moet toch loslaten en afscheid nemen; ze zijn niet meer binnen handbereik. Ik hoop dat de mensen die ik achterlaat, er in deze tijd wel voor me zullen zijn. Vooral hoop ik dat ik me in het gebed ook met hen verbonden mag weten.
Hoe heb je je voorbereid de afgelopen tijd? Kwam daar veel bij kijken? De afgelopen maanden heb ik ontmoetingen gehad met de mensen met wie ik in Suriname hoop te gaan werken. Verder heb ik me verdiept in de cultuur van Suriname. Samen met mijn klas – groep 5 – heb ik een project over Suriname gedaan. Leerzaam voor zowel de kinderen als mezelf!
Ik zie het als een voorrecht dat ik de mogelijkheid heb om daarnaartoe te gaan. Maar de opdracht van de zending is voor ieder gemeentelid even belangrijk, ook hier in Nederland. Mijn wens is dat we als zendingsteam ook mogen ervaren door het gebed n gedragen te worden.
14
G. Huls
Z
I
C
H
T
O
P
Z
E
N
D
I
N
G
Verrekijker
Z
I
C
H
T
O
P
Z
E
N
D
I
N
G
15
EYE-OPENER 16
Z
I
C
H
T
O
P
Z
E
N
D
I
N
G
