Jaarbericht

Dutch Design Fashion Architecture 2009 Year Report /Jaarbericht

dutch

design

fashion

architecture

Contents

Inhoud

Foreword Partners Activity report 2009

5 9 11

Voorwoord Partners Activiteitenverslag 2009

Projects

25

Projecten

Alice Rawsthorn

47

Alice Rawsthorn

Giel Groothuis

51

Giel Groothuis

Ellen Meijer

53

Ellen Meijer

Brigitte Hendrix / Jolanda van den Broek

57

Brigitte Hendrix / Jolanda van den Broek

Peter Kersten

57

Peter Kersten

Liesbeth in ‘t Hout

61

Liesbeth in ‘t Hout

Joost Grootens

63

Joost Grootens

Renny Ramakers

65

Renny Ramakers

Jacob van Rijs

69

Jacob van Rijs

Katja Aßmann

71

Katja Aßmann

Dutch Profiles Thank you Financial report Credits

73 83 85 88

Dutch Profiles Thank you Jaarcijfers Credits

Diary of a voyage around the world

China India Germany Elsewhere 2010 Communication and research

Rays of light amid the gloom Dutch Design WorkSpace: a foot in the door The big leap East And Beyond Amsterdam

India appreciates our directness Modesty suits us

Between book and film ‘Highly recommended’ A better Indian life Guerrillas and border traffic

Dagboek van een wereldreis

China India Duitsland Elders 2010 Communicatie en onderzoek

Lichtstralen in de duisternis Dutch Design WorkSpace: voet aan de grond De grote sprong oostwaarts And Beyond Amsterdam

India waardeert onze directheid Ons past bescheidenheid Tussen boek en film ‘Highly recommended’ Een beter leven in India Guerrilla’s en grensverkeer

Foreword

Voorwoord

!"#$%&' $()*+,-.(*+)/012*34/(052*67.(0-).-,7)*8759 174::)*;+,-.(+36<*87)/)2-/*0-/)=>*02*$()* !41,)*52*?@*+).):A)7*BCCD*-5*E)/012)7/F* !"#$%&'$&()"*+,-./0).&1)(2$)3%$004)52$)3%$09 )2.)*5>*-()*/).7)-470)/*5>*/-4-)*3742G*!)):9 /G)7G*42E*3742/*$0::)7:42/*42E*E07).-57* 1)2)74=*H,E0-(*I42*J742)2E52G*K*-()*=4--)7* 52*A)(4=>*5>*:020/-)7*L=4/-)7G*K*(01(=01(-/*-()* $#$&(60)7&-87$),%"0090$,("%./),2.%.,($%4)52$-%) -(7))*:020/-70)/*K*M.525:0.*6>>407/F*357)012* 6>>407/*42E*ME,.4-052F*N,=-,7)*42E*#.0)2.)*K* O0==*P502-=Q*/,8857-*-()*02-)724-0524=0/4-052*5>* -()*+,-.(*E)/012*/).-57*>57*4*8)705E*5>*>5,7* Q)47/*O0-(*-O)=I)*R0==052*M,75/S*52)*:0==052*8)7* '-&-0(%:).):$.%4 $()*=4,2.(*5>*+,-.(+36*0/*-()*7)/,=-*5>*02-)2/)* E0/.,//052/*A)-O))2*.)2-74=*15I)72:)2-*42E* 847-0)/*02*-()*E)/012*/).-57F*O(0.(*/-47-)E*O0-(* 4*E04=51,)*02*BCC@*A)-O))2*L7):/)=4F*/).9 -57*02/-0-,-052*>57*>4/(052*42E*E)/012F*42E*-()* E)847-:)2-*>57*02-)724-0524=*)2-)7870/)*5>*-()* ;-&-0(%:)"*)<,"&"'-,)=**.-%04)52$);-&-0(%-$0)"*) ME,.4-052F*N,=-,7)*42E*#.0)2.)*42E*357)012* 6>>407/*P502*-()*E0/.,//052*02*-()*/87021*5>*BCCTF* >5==5O)E*AQ*-()*U)-()7=42E/*67.(0-).-,7)*"2/-09 -,-)F*-()*/).-57*02/-0-,-052*>57*47.(0-).-,7)F*-()* 875>)//0524=*42E*A742.(*571420/4-052/*VU%F* VU6F*VU"F*R%+"U$F*42E*V7402857-*M02E(5I)2* "&)>$2./*)"*)(2$)?7(,2),%$.(-#$),-(-$04 $()*.52I)7/4-052*847-2)7/*.5==).-0I)=Q*P502*4* #-))7021*W75,8*4-*-()*)2E*5>*BCCTF*O(0.(*/-47-/* -5*.5==4A574-)*4.75//*/).-57/F*42E*A)-O))2*E0/9 ,-3/-&$0)@)*.02-"&A)1$0-!&A).%,2-($,(7%$4)52$:)*"%9 :,=4-)*-()07*/-47-021*8502-/*02*/87021*BCCD*42E* 4>-)7*-()*/,::)7*-()*AQ*-()2*488502-)E*L759 174::)*+07).-57*)X842E/*-(0/*02-5*-()*35,79')47* B/.&)?7(,2)C.02-"&)=%,2-($,(7%$)DEEF9DEGD4) H558*Y02-(57/-F*.(407*5>*-()*A547E*5>*Z[\*42E* >57:)7*4=E)7:42*>57*).525:0.*4>>407/F*,7A42* 8=422021*42E*-()*47-/*02*&5--)7E4:F*A).5:)/* ,2.-%)"*)(2$)H($$%-&!)I%"73)-&)H$3($'>$%4)*

VOORGESCHIEDENIS Op 16 december 2008 presenteert Dutch Design Fashion Architecture (DutchDFA) zich in Den Haag aan ontwerpers, bestuurders en journalisten. De aanwezigheid van staatssecretarissen Frank Heemskerk en Frans Timmermans en – namens minister Plasterk – directeur-generaal Judith van Kranendonk, onderstreept het unieke karakter van dit evenement. Hun drie ministeries – EZ, BZ en OCW – gaan met twaalf miljoen euro vier jaar lang de internationalisering van de Nederlandse ontwerpsector ondersteunen: één miljoen per ministerie per jaar. De oprichting van DutchDFA is het resultaat van intensief overleg tussen de rijksoverheid en partijen uit het ontwerpveld, beginnend met een dialoog eind 2006 tussen Premsela, sectorinstituut voor design en mode, en de afdeling internationaal ondernemen van het ministerie van EZ. In de loop van 2007 sluiten de ministeries van OCW en BZ zich hierbij aan, gevolgd door het NAi, sectorinstituut voor architectuur, de beroeps- en brancheorganisaties BNO, BNA, BNI, MODINT, en Brainport Eindhoven namens de creatieve steden. De gesprekspartners verenigen zich eind 2007 in een Regiegroep, die zowel crosssectoraal als interdisciplinair – mode, design, architectuur – gaat samenwerken. Voorjaar 2008 zetten zij hun uitgangspunten op papier en na de zomer werkt de inmiddels aangestelde programmadirecteur deze uit tot het Vierjarenplan Dutch Design Fashion Architecture 2009-2012. In september treedt Joop Linthorst, bestuursvoorzitter UWV en oud-wethouder van Rotterdam voor economie, ruimtelijke ordening en kunsten, aan als voorzitter van de Regiegroep.

V6NJW&%ZU+ $()*+,-.(+36*875174::)*0/*-()*7)/,=-*5>*-()* P502-=Q*>)=-*2))E*4:521*-()*+,-.(*15I)72:)2-* 42E*-()*E)/012*/).-57*-5*P502*>57.)/*O()2*0-* ,"'$0)(")-&($%&.(-"&./)3"/-,:4)?7(,2).%,2-($,(0A) E)/012)7/*42E*>4/(052*E)/012)7/*(4I)*)/-4A9 =0/()E*1=5A4=*7)8,-4-052/*>57*E).4E)/*42E*(4I)* )X842E)E*-()07*4.-0I0-0)/*/,..)//>,==Q*-5*5-()7* ,"7&(%-$0).&1),"&(-&$&(04)52$),%$.(-#-(:A)-&&"9 I4-052*42E*/5.04=*7)=)I42.)*5>*-()/)*/).-57/F* )2(42.)*-()*+,-.(*.5:8)-0-0I)*85/0-052*42E* 10I)*/(48)*-5*-()*02-)724-0524=*0:41)*5>*-()* J$(2$%/.&104)K.%-"70)!"#$%&'$&().&1)0$,("%) 020-04-0I)/*-5*740/)*02-)724-0524=*4O47)2)//*5>* +,-.(*E)/012*(4I)*4..5:8420)E*-()/)*/,.9 ,$00$04)L&)?7(,2?C=60)/$.19-&)3$%-"1)(2$)3.%(-$0) 02I5=I)E*)/-4A=0/(*0-*0/*-0:)*-5*.7)4-)*:57)*.59 ()7)2.)*42E*-5*870570-0/)F*,/021*.5::52*>74:)9

M"%N0).&1).33%".,2$04)52-0)-0)M2.(),"&0(-(7($0) ?7(,2?C=60)'-00-"&O)P52$)?7(,2)?$0-!&)C.02-"&) 67.(0-).-,7)*875174::)*40:/*-5*/-7)21-()2* -()*02-)724-0524=*85/0-052*5>*-()*+,-.(*E)/012* /).-57*02*4*/,/-4024A=)*O4Q*-(75,1(*4*P502)E9 73).33%".,246)52$)3%"!%.''$)-0)0$()73).0).) /)70)/*5>*=5219-)7:*/-74-)10.*875174::)/*A4/)E* 52*-580.4=*0//,)/F*7)/852E021*-5*=5.4=*E):42E* -&).)0$%-$0)"*)*",70),"7&(%-$04)=*($%)*"7%):$.%0) -()*02-)724-0524=*85/0-052*5>*+,-.(*47.(0-).-,7)F* >4/(052*42E*E)/012*/(5,=E*(4I)*0:875I)E* E):52/-74A=QS*4*/-7521)7*0:41)F*/,/-4024A=)* /",./)&$(M"%N0A)>$(($%)'.%N$()"33"%(7&-(-$04)=() -()*/4:)*-0:)*-()*847-2)7/*O0==*AQ*-()2*(4I)* E)I)=58)E*4*.75//9/).-574=*O4Q*5>*O57G021F* O(0.(*O0==*/,8857-*>,7-()7*02-)724-0524=0/4-052*5>* (2$)?7(,2)1$0-!&)0$,("%4) N&"#"# +,7021*-()*87)8474-052/*>57*+,-.(+36*-()* .7)E0-*.70/0/*02*-()*Z20-)E*#-4-)/*/-0==*/)):/*-5*A)* .)1-0(.&()(2%$.(4)Q"M$#$%A).()(2$)$&1)"*)DEER) 0-/*0:84.-*0/*,2:0/-4G4A=Q*25-0.)4A=)*02*-()* U)-()7=42E/*42E*4>>).-/*-()*E)/012*E0/.08=02)/F* $03$,-.//:).%,2-($,(7%$4)L()0$$'0)/-N$).)>.1) 5:)2*>57*-()*/-47-*5>*42*4:A0-05,/*/-0:,=4-052* 3%"!%.''$4)52$)?7(,2?C=)H($$%-&!)I%"73) 7)4//)//)/*0-/*/-47-021*8502-/F*A,-*)/-4A=0/()/* 87-,N/:)(2.()(2$),%-0-0)0-'3/:)7&1$%/-&$0)(2$) &$$1)(")S"-&)*"%,$0)-&)-&($%&.(-"&./-0.(-"&4)L()M-//) 0(-'7/.($)(2$)$*+,-$&()03$&1-&!)"*)%$0"7%,$0) 4I40=4A=)*42E*O0==*84I)*-()*O4Q*-5*=)//*4>>).-)E* .&1)'"%$)%$0-/-$&()*"%$-!&)'.%N$(04) "2*4EE0-052F*-()*.70/0/*4=/5*):8(4/0/)/*-(4-* -()*)>>).-/*5>*1=5A4=0/4-052*42E*-()*.4,/)/*5>* ,/-'.($),2.&,$)%$87-%$).),""%1-&.($1)%$03"&0$4) 52-0)1"$0)'.N$).&).33$./)03$,-+,.//:)(")1$9 /012)7/F*A).4,/)*5>*-()07*4A0=0-Q*-5*.5:)*,8*O0-(* 02-)174-)E*42E*0225I4-0I)*/5=,-052/*>57*.5:8=)X* 0//,)/*42E*-5*I0/,4=0/)*-():*02*4*.52I02.021* M.:4)52$)%$/.(-#$)87-$()"*).)0(.//-&!)$,"&"':) 4==5O/*>57*:57)*02-)724-0524=*G25O=)E1)*)X9 .(421)*42E*E)I)=58:)2-*42E*>57*-()*A,0=E021* "*)(%70().&1),"//.>"%.(-"&).!%$$'$&(04)52-0),"'9 A024-052*:4G)/*>57*>)7-0=)*175,2E*>57*4*.7)4-0I)* .&1)$,"&"'-,)%$#-#./).*($%)(2$)%$,$00-"&4) #$6&$* 35==5O021*-()*8,A=0.*=4,2.(*5>*+,-.(+36F*0-* -()2*-4G)/*,2-0=*?*6870=*BCC]*>57*-()*-(7))* :020/-70)/*-5*.5:)*-5*42*417)):)2-*4A5,-*-()* 07>0-1:),"&1-(-"&04)T2$&)(2$)*"%'./)3"0-(-"&)"*) -()*#-))7021*W75,8*0/*)/-4A=0/()E*-(75,1(*-()* "2/-)==021/A)/=,0-*+,-.(*+)/012*34/(052*67.(0-).9 -,7)*^35,2E021*617)):)2-*+,-.(+36_F*8,A9 =0/()E*02*-()*#-44-/G742-*^W5I)72:)2-*848)7_* "&)U)=3%-/A)?7(,2?C=)>$,"'$0)"3$%.(-"&./4) $()*417)):)2-*4=/5*E)-)7:02)/*-(4-*+,-.(+36* 0/*(5/-)E*AQ*-()*#-0:,=)7021/>52E/*67.(0-).-,,7* ^67.(0-).-,7)*3,2E_S*-()*>,2E*7).)0I)/*-()*1742-* .&1)-0)P%$03"&0->/$)*"%)(2$)$V$,7(-"&)"*)(2$)

ACHTERGROND Het DutchDFA programma komt voort uit de gezamenlijke behoefte van de Nederlandse overheid en het ontwerpveld om de krachten te bundelen in het internationaal beleid. Nederlandse architecten, designers en modeontwerpers vestigden de laatste decennia wereldwijde reputaties en breidden hun werkzaamheden succesvol uit naar het buitenland. De creativiteit, vernieuwing en maatschappelijke betekenis van deze sectoren versterkt de Nederlandse concurrentiekracht en geeft het internationale imago van Nederland reliëf. Dit succes ging gepaard met verschillende initiatieven van overheid en beroepsveld om Nederlands ontwerp internationaal onder de aandacht te brengen. In de aanloop tot DutchDFA constateren betrokkenen dat het tijd is hierin samenhang en prioriteiten aan te brengen, met een gezamenlijke aanpak vanuit gemeenschappelijke kaders. Hieruit vloeit de missie van DutchDFA voort: ‘Het Dutch Design Fashion Architecture programma wil door bundeling van krachten de internationale positie van de Nederlandse ontwerpsector duurzaam versterken.’ Het programma wordt opgezet

als een serie meerjarige strategische programma’s die op actuele thema’s zijn gebaseerd en uitgaan van de lokale vraag in een aantal focuslanden. Na vier jaar moet de internationale positie van Nederlandse architectuur, mode en design in deze regio’s aanwijsbaar verstevigd zijn: sterker imago, duurzame lokale netwerken, betere marktkansen. Tegelijkertijd hebben de partners dan een crosssectorale werkwijze ontwikkeld die verdere internationalisering van de Nederlandse ontwerpsector ondersteunt. CRISIS Tijdens de aanloop naar DutchDFA lijkt de kredietcrisis in de Verenigde Staten nog een dreiging op afstand. Eind 2008 is de impact hiervan in Nederland echter onontkoombaar en raakt het ook de ontwerpdisciplines, met name de architectuur. Het lijkt een ongunstig gesternte voor de start van een ambitieus stimuleringsprogramma. De Regiegroep DutchDFA bezint zich op zijn uitgangspunten, maar constateert al snel dat de crisis de noodzaak van krachtenbundeling voor internationalisering alleen maar versterkt. Het bevordert de efficiënte besteding van beschikbare middelen en helpt de weg bereiden naar minder getroffen of veerkrachtiger buitenlandse markten. Bovendien legt de crisis eens te meer bloot dat effecten van globalisering en oorzaken van klimaatverandering in samenhang om antwoord vragen. Dit doet een beroep op het vermogen van ontwerpers om integrale en innovatieve oplossingen te bedenken voor complexe problemen en deze overtuigend te visualiseren. De relatieve luwte van een afremmende economie biedt ruimte voor internationale kennisuitwisseling en –ontwikkeling en voor de opbouw van internationale netwerken, vertrouwen en samenwerkingsverbanden. Tezamen een vruchtbare voedingsbodem voor een creatieve en economische opleving na de recessie. START Na de publieke lancering van DutchDFA duurt het nog tot 1 april 2009 voordat de drie ministeries overeenstemming hebben bereikt over de subsidievoorwaarden. Wanneer ook de formele positie van de Regiegroep is geregeld in het Instellingsbesluit Regiegroep Dutch Design Fashion Architecture dat op 3 april in de Staatskrant verschijnt, kan DutchDFA daadwerkelijk van start gaan. Hierin is vastgelegd dat het DutchDFAprogramma wordt ondergebracht bij het Stimuleringsfonds Architectuur: het fonds ontvangt de subsidie en ‘is verantwoordelijk voor de uitvoering van het DutchDFA programma’. De Regiegroep heeft ‘onder meer als taak een structurele samenwerking tussen de sectoren design, mode en architectuur tot stand te brengen’. De medewerkers van het programmabureau DutchDFA treden voor de duur van het programma in dienst

5

?7(,2?C=)3%"!%.''$64)52$)H($$%-&!)I%"7360) (.0N)-0)P.'"&!)"(2$%)(2-&!0A)(")$0(.>/-02).) /-7,.-,74=*.5==4A574-052*A)-O))2*-()*/).-57/*5>* 1$0-!&A)*.02-"&).&1).%,2-($,(7%$64)H*=)$'3/":0) (2$)B%"!%.''$)W*+,$)0(.**)*"%)(2$)17%.(-"&)"*) (2$)3%"!%.''$4)5"!$(2$%)M-(2)(2$)B%"!%.''$) W75,8F*O(0.(*.52/0/-/*5>*):8=5Q))/*5>*-()* ?7(,2?C=)3.%(&$%0A)(2$)B%"!%.''$)W*+,$) -4G)/*.47)*5>*-()*E4Q9-59E4Q*)X).,-052*5>*-()* 3%"!%.''$A)M-(2-&)(2$),"&,$3(7./).&1)+&.&9 .04=*>74:)O57G/*4/*417))E*AQ*-()*#>6*42E*-()* H($$%-&!)I%"734)=11-(-"&./).!%$$'$&(0)$0(.>9 /-02)-&1-#-17./)(.0N0).&1)%$03"&0->-/-(-$04)

-052/*(4I)*4=/5*-4G)2*8=4.)*02*BCC]*>57*-()* 847-0.084-052*02*-()*47)4/*5>*>4/(052F*E)/012* .&1).%,2-($,(7%$)-&)(2$)[\Q[DEGE)$#$&(4

L6&6YYMY*L&%W&6RRM $()*8474==)=*875174::)*.52/0/-/*5>*875P).-/* -(4-*/,8857-*-()*02-)724-0524=*85/0-052021*5>* +,-.(*E)/012*-(4-*47)*25-*=0:0-)E*-5*-()*>5.,/* ,"7&(%-$04)*-()*)2I0/41)E* ?CC*O)7)*875E,.)E*02*BCC]F*42E*-()*+,-.(9 ?C=)M$>0-($4)W(2$%)$/$'$&(0)"*)(2$)3.%.//$/) 875174::)*02*BCC]*47)*4.-0I0-0)/*02*E)/012* Y%UW$M&R*L&%W&6RRM# (5-*/85-/*=0G)*R0=42*42E*58857-,20-0)/*=0G)*-()* T-(2)(2$)$0(.>/-02'$&()"*)?7(,2?C=60)*"7%9 J]^EE)3%"!%.''$4)L&)(2$),"7%0$)"*)(2$):$.%) Q)47*8=42F*-()*#-))7021*W75,8*E).0E)/*-5*>5.,/* -()*+,-.(+36*875174::)*/-47-/*-5*>5.,/*:57)* 4--)2-052*42E*7)/5,7.)/*-(75,1(*=5219-)7:*8759 0(%"&!/:)"&)(2$)*",70),"7&(%-$04)52$:)1$'.&1) !%.''$0)-&).)0$/$,()&7'>$%)"*),"7&(%-$04)52-0) .//)3.%(-$06)1$1-,.($1).(($&(-"&A).&1).%$) .522).-/*O0-(*-()*,24:A01,5,/*7)/852/)*AQ*-()* $V3$,($1)(")>%-&!)(2$)'"0()070(.-&.>/$)$**$,(04) &$(M"%N)"*)1-3/"'.(-,)3"0(0)(")(2$)87$0(-"&)2"M) $()*(5-*/85-/*42E*58857-,20-0)/*-()7)>57)*25* -()*875174::)*.42*(4I)*4*/,/-4024A=)*)>>).-S* /"&!$%)*$.(7%$)-&)(2$)DEGE)3%"!%.''$4)) 25*52)95>>*4.-052/*O0-(5,-*>5==5O9,8F*4=O4Q/*.5=9 =4A574-)*O0-(*=5.4=*847-0)/*42E*4=O4Q/*7)/852E* L&%#LMN$ (")/",./)1$'.&14)52$),%-($%-.)*"%)?7(,2?C=) C"//"M-&!)(2$)2-!293%"+/$)/.7&,2).()(2$)$&1)"*) 875174::)*E)I)=58:)2-*42E*875P).-/*-()7)>57)* BCCDF*-()*)X8).-4-052/*O)7)*(01(F*A5-(*02*-()* 47)S*:4-.(021*;847-2)7/`E):42E$(M$$&)(2$) $()*#-))7021*W75,8*/)=).-/*-(7))*>5.,/*.5,29 2).)//0-Q*>57*4*.47)>,=*/-47-F*A5-(*O0-(*7)147E/* -70)/*>57*-()*+,-.(+36*875174::)S*N(024F* -5*.52-)2-*42E*15I)7242.)F*42E*-()*E)/07)*-5* L&1-.).&1)I$%'.&:4)5M")739.&19,"'-&!)=0-.&) 87-,N/:)'.N$).)#-0->/$)'.%N4)J$M)M.:0)"*)M"%N9 ).525:0)/F*O0-(*02/807021*.,=-,7)/*42E*=471)* 021*(4E*-5*A)*-70)E*42E*-)/-)E*K*42E*47)*25OF* $,"&"'-,)"33"%(7&-(-$0A)>7()./0")0-!&-+,.&() .*($%).):$.%A)>$-&!)$#./7.($1).&1)+&$9(7&$1) A4770)7/*A).4,/)*5>*E0/-42.)*42E*.,=-,74=* K*42E*-()*847-2)7/*2))E)E*-5*4.-,4==Q*/-47-* E0>>)7)2.)/F*42E*4*2)01(A5,7*O0-(*O(0.(*-()* %$./-0-&!)(2$-%).'>-(-"&0)*"%),"//.>"%.(-"&4)52$) U)-()7=42E/*:402-402/*-01(-*).525:0.*7)=4-0529 -0:)*02I)/-:)2-*2))E)E*-5*E)I)=58*-()*.5==4A59 /(08/*42E*O(0.(*5>>)7/*58857-,20-0)/F*4=/5*>57* 74-052*42E*-()*875174::)*O4/*,2)X8).-)E=Q* '.-&/:)0'.//)1$0-!&),"'3.&-$04) 2-!2)*"%)./)3.%(-$04)52$%$*"%$)_""3)`-&(2"%0()2.1) -5*4AE0.4-)*4/*.(407*4-*-()*)2E*5>*BCC]F*4/*()* 52$)$'32.0-0)-&)?7(,2?C=60)DEEF)3%"!%.''$) .5,=E*25*=521)7*.5:A02)*(0/*75=)*O0-(*-()*)X-74* -0)"&)X2-&.4)52.&N0)(")3%$#-"70)%$0$.%,2).&1) M"%N/".1).()\TK4)52$)H($$%-&!)I%"73)M"7/1) -()*02E0I0E,4=*.52-4.-/*5>*+,-.(*E)/012)7/*42E* =0G)*-5*-(42G*Y02-(57/-*()7)O0-(*>57*(0/*02E0/8)2/9 571420/4-052/F*-()*G25O=)E1)*4A5,-*N(024*0/* .>/$)%"/$).()(2$)0(.%()"*)(2$)3%"!%.''$4) %$/.(-#$/:)$V($&0-#$4)?7(,2?C=),.&)-&).11-(-"&) >7-/1)"&)(2$)0-!&-+,.&()'-00-"&)(")(2$)Q"&!) 6847-*>75:*A)021*:,=-09E0/.08=0247Q*42E*.75//9 J521*V,/02)//*5>*+)/012*[))G*4-*-()*)2E*5>* /).-574=F*-()*+,-.(+36*875174::)*0/*4=/5*4* BCCDF*O(0.(*O4/*=471)=Q*7)4=0/)E*AQ*0-/*847-9 &$M)*"%')"*)37>/-,a3%-#.($),"//.>"%.(-"&4)=//) &$%04)52-0)'-00-"&)M.0)+&.&,$1)>:)(2$)*O(0.(* E4*5-()7*-(42*-()07*5O2F*-()*7)/,=-*5>*O(0.(* -()*#-))7021*W75,8*O0==*0:8=):)2-*-()*7):4029 073$%0$1$0)(2$)07')"*)-(0)3.%(04)52$)3.%(&$%0) -&!)(M"):$.%04)L'3"%(.&().,(-#-(-$0)-&)X2-&.)-&) 7)4=0/)*(5O)I)7*-(4-*0-*0/*)X4.-=Q*-()7)*O)7)*-()* BCC]*47)*-()*847-0.084-052*02*-()*#(421(40* 58857-,20-0)/*42E*.(4==)21)/*5>*-()*875174::)* 02-)724-0524=*N7)4-0I)*"2E,/-7Q*[))GF*-()* /-$4)=//)(2"0$)-&#"/#$1)07>0,%->$)(")(2$)0(%$&!(2) 87)8474-052/*>57*42*02.,A4-57*875174::)*>57* 5>*4*P502)E9,8*488754.(F*42E*-()*58857-,20-0)/* +,-.(*E)/012)7/*02*#(421(40*42E*-()*-74I)==021* -(0/*5>>)7/*>57*-()*85/0-052021*5>*+,-.(*E)/012F* )X(0A0-052*$4G021*4*#-42.)F*A5-(*5>*O(0.(*O0==* -()*P502-*E)I)=58:)2-*5>*/,/-4024A=)*2)-O57G/F* >$)/.7&,2$1)-&)DEGE4) -()*)2(42.021*5>*02-)724-0524=*:47G)-*58857-,9 V).4,/)*G25O=)E1)*5>*-()*"2E042*:47G)-*42E* &-(-$0)*"%)(2$)1$0-!&)+$/1).&1)(2$)0(%$&!(2$&-&!) 02>74/-7,.-,7)*>57*>4/(052F*E)/012*42E*47.(0-).9 5>*.5==4A574-052*4:521*)4.(*5-()7*02*-()*U)-(9 -,7)*02*"2E04*/-0==*/(5O/*148/*O0-(*:5/-*+,-.(9 $%/.&104)?7(,2?C=60)'$.&-&!)/-$0)-&)(2$)3"00-9 +36*847-2)7/*4-*-()*/-47-*02*BCC]F*4*:488021* A0=0-Q*-5*P502-=Q*E)I)=58*2)O*-55=/*-(4-*.5:A02)* $V$%,-0$)-0)3%$3.%$1)Y$V$,7(-"&)DEGEZ4)C"%)(2$) '7/(-3/$).-'0).&1)+$/10)"*)$V3$%(-0$A).&1)(2.() +%0():$.%A)(2$)H($$%-&!)I%"73)/-&N0)73)M-(2)$V-0(9 ,.&),"&(-&7$)(")2.#$)$**$,().*($%)DEGD4 021*.522).-052/*42E*4.-0I0-0)/*5>*-()*VU%*42E* $()*#-))7021*W75,8*O5,=E*=0G)*-5*-(42G*4==* U6"F*-(75,1(*847-0.084-052*02*-()*+)/012Q4-74* .5==4A574-021*847-2)7/*-(4-*(4I)*.52-70A,-)E*-5* .52>)7)2.)*02*R,:A40F*O()7)*-()*U)-()7=42E/* (2-0)3%",$00)-&)(2$)3.0():$.%4)52$)%$./-0.(-"&)"*) -0)3.%(&$%),"7&(%:4) -()*+,-.(+36*875174::)*02*BC?C*O0==*41402* A)*4*E47021*P502-*)X8=50-F*02*O(0.(*O)*O0==*41402* $()*/)=).-052*5>*W)7:42Q*0/*-5*4*=471)*)X9 .5==4A574-)*O0-(*:42Q*>75:*-()*.,=-,74=F*E08=59 ($&()1%-#$&)>:)$,"&"'-,)'"(-#$04)52$%$*"%$) '.(-,).&1)$,"&"'-,)+$/14 BC?C*O0==*/))*42*029E)8-(*K*7)1052*42E*/).-57* 03$,-+,)@)'.%N$()0,.&)-&)I$%'.&:A)M2-,2)2.0) #-))7021*W75,8* >$$&)3%$3.%$1)-&)DEEF4)L&),"&07/(.(-"&)M-(2) +,-.(*+)/012*34/(052*67.(0-).-,7) -()*N52/,=4-)*W)2)74=*02*+b//)=E57>F*87)84749

van het SfA. Samen met de Programmagroep, bestaande uit medewerkers van de DutchDFA partners, zorgt het programmabureau voor de dagelijkse uitvoering van het programma, binnen de met het SfA en de Regiegroep afgesproken inhoudelijke en financiële kaders. Aanvullende afspraken en procedures leggen de onderscheiden taken en verantwoordelijkheden vast. MEERJARENPROGRAMMA’S Bij de vaststelling van het DutchDFA vierjarenplan kiest de Regiegroep voor concentratie van aandacht en middelen in meerjarenprogramma’s voor een select aantal landen. Dit sluit aan op het ondubbelzinnige antwoord van het netwerk van diplomatieke posten op de vraag hoe het programma een duurzaam effect kan bereiken: géén eenmalige activiteiten zonder vervolg, altijd werken met lokale partners en altijd uitgaan van lokale vraag. De criteria voor DutchDFA programmaonderdelen zijn dan ook: matching (partners/ vraag), meerjarig en multidisciplinair. De Regiegroep kiest drie focuslanden voor het DutchDFA programma: China, India en Duitsland. Twee Aziatische opkomende economieën, met inspirerende culturen en grote economische kansen maar ook hoge drempels door afstand en cultuurverschillen, en het buurland waarmee Nederland de innigste handelsrelaties onderhoudt en waar ook voor kleinere ontwerpbureaus nog grote kansen liggen. In 2009 ligt het zwaartepunt van het DutchDFA programma op China. De kennis van de lokale markt en ontwerpwereld is relatief groot dankzij eerder onderzoek en bestaande contacten van Nederlandse ontwerpers en organisaties. Ook kan DutchDFA voortbouwen op de omvangrijke Nederlandse missie naar de Hong Kong Business of Design Week eind 2008, die grotendeels door de partners is gerealiseerd. Deze missie werd gefinancierd uit een 2g@there programma van de EVD, waarvan de Regiegroep de twee resterende jaren uitvoert. Belangrijkste activiteiten in 2009 zijn de deelname aan de Shanghai International Creative Industry Week en de voorbereiding van een incubatorprogramma voor Nederlandse ontwerpers in Shanghai en een reizende positionerende tentoonstelling, die beiden in 2010 van start gaan. Omdat bij de meeste DutchDFA partners de kennis van de Indiase markt en infrastructuur voor ontwerp in het startjaar 2009 nog gaten vertoont wordt een mapping van de Indiase infrastructuur op DFA-gebied voorbereid (uitvoering in 2010). In 2009 sluit de Regiegroep verder aan bij bestaande contacten en activiteiten van BNO en NAi, door deelname aan de Designyatra conferentie in Mumbai waar Nederland partnerland is. De keuze voor Duitsland is in belangrijke mate ingegeven door economische motieven. In 2010 vindt daarom een regiospecifieke en sectorspecifieke marktscan van Duitsland plaats die in 2009 is voorbereid. Daarnaast is, samen met het consulaat-generaal in Düsseldorf, gewerkt aan de voorbereiding van de Nederlandse deelname op mode, design en architectuurgebied aan het evenement RUHR2010. FLANKEREND PROGRAMMA Het flankerend programma omvat projecten voor de internationale positionering van Nederlands ontwerp die niet tot de focuslanden beperkt zijn.

Zoals de online ‘Dutch Profiles’ collectie van korte documentaires over Nederlandse ontwerpers, waarvan in 2009 twintig van de beoogde honderd zijn gemaakt, en de DutchDFA website. In het flankerend programma zijn voor 2009 ook activiteiten voorzien in design hot spots als Milaan en bij opportunities als het NY400 programma. Het DutchDFA programma richt zich gaandeweg echter steeds sterker op de focuslanden. Dit vraagt al voldoende aandacht van betrokkenen en heeft ook het meest duurzame effect. In 2010 staan de hot spots en opportunities daarom niet meer op het programma. VOORUITZICHT Na de grootscheepse aankondiging eind 2008 waren de verwachtingen hoog, zowel in het veld als bij de overheid. Vooral in de eerste helft van het jaar leverde dit spanning op tussen de noodzaak van een zorgvuldige inhoudelijke en bestuurlijke start en de wens om snel zichtbaar resultaat te boeken. Nieuwe werkwijzen moesten nog in de praktijk worden getest – en worden nu na een jaar ervaring geëvalueerd en aangescherpt – en de partners moesten hun ambities voor samenwerking daadwerkelijk gaan uitvoeren. De benodigde tijdsinvestering bleek voor alle betrokkenen onverwacht hoog. Joop Linthorst zag zich daarom in oktober genoodzaakt het voorzitterschap neer te leggen, dat niet langer te combineren was met de toegenomen werkdruk bij het UWV. De Regiegroep dankt Linthorst op deze plaats voor zijn onmisbare rol bij de start van het programma. Behalve multidisciplinair en crosssectoraal is het DutchDFA programma ook een nieuwe vorm van publiekprivate samenwerking. Het bleek voor iedereen wennen om een andere dan de eigen agenda te ondersteunen, zodanig dat het resultaat de som der delen overstijgt. De partners realiseren zich echter dat daar de kans en de uitdaging van het programma ligt. Alle betrokkenen onderschrijven de kracht van de gezamenlijke aanpak en de kansen die dit biedt voor de positionering van Nederlands ontwerp, de opbouw van duurzame netwerken, de verbetering van de internationale marktkansen voor het ontwerpveld en de versterking van de onderlinge samenwerking in Nederland. De betekenis van DutchDFA ligt in de mogelijkheid gezamenlijk nieuwe instrumenten te ontwikkelen die meerdere doelstellingen en deskundigheden combineren en ook na 2012 blijvend effect sorteren. De Regiegroep dankt alle samenwerkingspartners van het afgelopen jaar voor hun bijdrage aan dat proces. Realisatie van het DutchDFA programma van 2010 zal opnieuw een collectief huzarenstuk zijn, waarbij we opnieuw met velen uit het culturele, diplomatieke en economische veld zullen samenwerken. Regiegroep Dutch Design Fashion Architecture Maart 2010

7

Partners Premsela – Dutch Platform for Design and Fashion

Association of Dutch Interior Architects (BNI)

L7):/)=4*(4/*A))2*O57G021*/02.)*BCCB*-5* 0:875I)*-()*.,=-,74=*.=0:4-)*>57*E)/012*02* (2$)J$(2$%/.&104)52$)3/.(*"%')37%07$0)(2-0) 154=*-(75,1(*-()*875E,.-052*5>*=).-,7)/F* E)A4-)/F*)X(0A0-052/F*7)/)47.(*42E*8,A=0.49 (-"&0)-&)(2$)J$(2$%/.&10).&1).>%".14)L&)(2$) .5:021*Q)47/F*L7):/)=4*O0==*.52E,.-*:,=-09 Q)47*875174::)/*02*-()*47)4/*5>*E)/012* ()70-41)*42E*(0/-57QF*1=5A4=0/4-052F*42E* .'.($7%-0'4)=0)(2$)/$.1-&!)&.(-"&./)-&0(-(79 -052F*L7):/)=4*0/*7)/852/0A=)*>57*02>57:4-052* .&1).1#-,$)"&)1$0-!&)-&)(2$)J$(2$%/.&104)L() 37>/-02$0);"%*A)(2$)J$(2$%/.&106)/.%!$0()1$9 /012*:414c02)F*42E*-()*02-)724-0524=*857-4=* ?$0-!&4&/4)MMM43%$'0$/.4"%!

$()*VU"*0/*-()*6//5.04-052*5>*+,-.(*"2-)7057* =%,2-($,(04)52$).-')"*)(2$)cJL)-0)(")0(-'7/.($) 42E*)2(42.)*02-)7057*47.(0-).-,7)*02*-()* >%".1$0()0$&0$4)52$)cJL)0733"%(0)-&($%-"%) 47.(0-).-/*02*-()07*874.-0.)F*42E*4=/5*5>>)7/* 4EI0.)*-5*-(5/)*=55G021*>57*42*02-)7057*47.(09 ($,(4)52$)cJL)./0")*7&,(-"&0).0).)%$0"7%,$) >57*4==*0//,)/*/,775,2E021*(07021*42*02-)7057* .%,2-($,(4)MMM4>&-4&/

Netherlands Architecture institute (NAI) $()*U)-()7=42E/*67.(0-).-,7)*"2/-0-,-)*02* &5--)7E4:*0/*:57)*-(42*4*:,/),:*5>*47.(09 ($,(7%$4)L()-0).),7/(7%./)-&0(-(7($)(2.()-0)"3$&) -5*-()*8,A=0.*-(4-*,/)/*4*I470)-Q*5>*:)-(5E/* -5*.5::,20.4-)*4A5,-*-()*/(48021*5>** 27'.&)03.,$4)52$)J=L)3%$0$&(0)$V2->-(-"&0A) =).-,7)/F*E)A4-)/*42E*8,A=0.4-052/*-(4-*40:* -5*02>57:F*02/807)F*42E*/-0:,=4-)*A5-(*875>)/9 0-"&./0).&1)(2$)!$&$%./)37>/-,4)L&)DEEbA)(2$) U6"*58)2)E*4*/).52E*A742.(*02*R44/-70.(-* 4/*4*/(5O.4/)*42E*42*)X8)70:)2-4=*=4A5749 ("%:)*"%)&$M)<7%"3$.&)03.(-./)1$0-!&4 MMM4&.-4&/

Association of Dutch Designers (BNO) $()*VU%*7)87)/)2-/*E)/012)7/*42E*E)/012* .!$&,-$0)-&)(2$)J$(2$%/.&104)L()3%"'"($0) -()07*A,/02)//*42E*-()07*/5.04=*42E*.,=-,74=* -&($%$0(04)52$)cJW)>%-&!0)("!$(2$%)"#$%) BFdCC*02E0I0E,4=*E)/012)7/F*4/*O)==*4/*BCC* E)/012*41)2.0)/*42E*E)/012*E)847-:)2-/* M-(2-&),"'3.&-$04)MMM4>&"4&/

Royal Institute of Dutch Architects (BNA) $()*&5Q4=*"2/-0-,-)*5>*+,-.(*67.(0-).-/*0/*-()* 52=Q*875>)//0524=*571420/4-052*>57*47.(0-).-/* -&)(2$)J$(2$%/.&104)52$)cJ=60).-')-0)(") 0(-'7/.($).%,2-($,(7%$60)1$#$/"3'$&().&1) (")*"0($%)-(0)'$'>$%06)3%.,(-,$4)W#$%)UAEEE) '$'>$%0),"&(%->7($)(")(2$)cJ=60)S"-&() )>>57-/*-5*.7)4-)*-()*58-0:4=*.52E0-052/*>57* -()07*874.-0.)*-(75,1(*-()*E)I)=58:)2-*5>* .74>-/:42/(08F*-()*/-7)21-()2021*5>*-()07*)29 -7)87)2),7/(08*42E*-(75,1(*740/021*4O47)9 &$00)"*).%,2-($,(7%$60)%"/$)0",-.//:A),7/(7%.//:) .&1)$,"&"'-,.//:4)MMM4>&.4&/

The Dutch trade association for Fashion, Interior Design, Carpets & Textiles (MODINT) ;W?LJ560).-')-0)(")0(%$&!(2$&)(2$),"'3$(-9 -0I)*85O)7*5>*0-/*:):A)7/*42E*-()*/).-57/* 0-*7)87)/)2-/*AQ*:)42/*5>*4*O0E)97421021* 84.G41)*5>*875:5-052*42E*/)7I0.)/F*O0-(*4* *",70)"&),"&($&().&1)87./-(:4)52$0$)-&($%$0(0) 5>-)2*.52I)71)*02*4.-0I)*:):A)7*175,8/F* 0$,(-"&0).&1)M"%N-&!)!%"7304);"0()"*) ;W?LJ560)>70-&$00)0$%#-,$0).%$)-&,"%3"%.(9 )E*02-5*R%+"U$*V\F*02*O(0.(*N52/,=-42.Q* 42E*N7)E0-*R4241):)2-*4.-0I0-0)/*8=4Q*4* '.S"%)%"/$4)MMM4'"1-&(4&/

Creative cities $()*02-)7)/-/*5>*-()*/0X*.7)4-0I)*.0-0)/*47)*02* -()*#-))7021*42E*L75174::)*W75,8*7)89 %$0$&($1)>:)<-&12"#$&4)52$)0-V),-(-$0).%$O) 6:/-)7E4:F*672():F*+)2*!441F*Z-7).(-F* ["(($%1.').&1)<-&12"#$&)-(0$/*4)52$),-(-$0) .557E024-)*-()07*4.-0I0-0)/*02*-()*-(7))*>5.,/* ,"7&(%-$0)(2%"7!2)(2$)0"9,.//$1)P0($1$&9 "#$%/$!6)d,-(:),"&07/(.(-"&e4 6=/5*02I5=I)E*47)S

Ministry of Education, Culture and Science $()*R020/-7Q*5>*ME,.4-052F*N,=-,7)*42E*#.09 )2.)*;02*+,-.(*%N[<*:4G)/*85=0.0)/F*E74>-/* =)10/=4-052*42E*4==5.4-)/*8,A=0.*>,2E/*52* >$2./*)"*)?7(,2),-(-f$&04)L()0$%#$0)U4g)'-//-"&) 8,80=/F*/-,E)2-/*42E*-()07*847)2-/F*4/*O)==*4/* .%(-0(0A),7%.("%0).&1)($.,2$%04)=&1)-()0$%#$0) )I)7Q52)*)=/)*02*-()*U)-()7=42E/*4>>).-)E* >:)(2$).,(-#-(-$0)M-(2-&)-(0)%$'-(4 $()*R020/-7Q*.52/0/-/*5>*B?*:020/-)704=* E)847-:)2-/*02*>5,7*.75//9/).-574=*E)847-9 :)2-/F*-(7))*/-4-)*/)7I0.)/F*-O5*41)2.0)/F* -O5*02/8).-574-)/*42E*-(7))*4//5.04-)E* .1#-0"%:),"7&,-/04)MMM4'-&",M4&/a$&!/-02a -&1$V42('/

Ministry of Foreign Affairs $()*R020/-7Q*5>*357)012*6>>407/*.557E024-)/* 42E*.4770)/*5,-*+,-.(*>57)012*85=0.Q*4-*0-/*

Partners 2$.187.%($%0)-&)52$)Q.!7$).&1)(2%"7!2) -(0)'-00-"&0).>%".14)L()-0)./0")(2$),2.&&$/) -(75,1(*O(0.(*-()*+,-.(*W5I)72:)2-*.5:9 :,20.4-)/*O0-(*>57)012*15I)72:)2-/*42E*029 ($%&.(-"&./)"%!.&-0.(-"&04)=0).),"7&(%:)(2.() =55G/*A)Q52E*0-/*A57E)7/F*-()*U)-()7=42E/* 0/*.5::0--)E*-5*A,0=E021*4*/4>)F*/-4A=)*42E* 3%"03$%"70)M"%/14);-&-0(%:)0(.**)M"%/1M-1$) 47)*4.-0I)=Q*02I5=I)E*02*4EE7)//021*0//,)/* /,.(*4/*85I)7-Q*7)E,.-052F*.=0:4-)*.(421)F* 7)/8).-*>57*(,:42*701(-/*42E*-()*7,=)*5>* /.M).&1)$/-'-&.(-&!),"&h-,(4)52$);-&-0(%:) 5>*357)012*6>>407/*O57G/*.=5/)=Q*O0-(*5-()7* :020/-70)/*-5*()=8*/(48)*-()*M,758)*5>*-()* >,-,7)*42E*-5*)2/,7)*-(4-*-()*U)-()7=42E/* 2.0).),/$.%)3%"+/$)-&)(2$)<7%"3$.&)\&-"&4 MMM4'-&>7f.4&/a$&a2"'$

Ministry of Economic Affairs $()*R020/-7Q*5>*M.525:0.*6>>407/*/-70I)/*-5* 4.(0)I)*4*875/8)75,/F*/,/-4024A=)*42E*)29 -)7870/021*U)-()7=42E/*4/*847-*5>*42*58)2* !/">./)$,"&"':4)L&).)M"%/1)M2$%$)>"%1$%0) 47)*E0/488)47021*42E*8)58=)F*.480-4=F*02>579 :4-052*42E*875E,.-/*:5I)*475,2E*O0-(*029 .7)4/021*)4/)F*-()*U)-()7=42E/*0/*-()*8=4.)* *"%)$&($%3%-0-&!)3$"3/$)(")/-#$).&1)M"%N4) X"&0$87$&(/:A)(2$);-&-0(%:)"*)<,"&"'-,) 6>>407/*)2/,7)/*-(4-S*A,/02)//)/*47)*10I)2* :57)*755:*-5*E5*A,/02)//*42E*-5*0225I4-)e* .52/,:)7/*47)*02*4*/-7521)7*85/0-052*42E* .42*)X)7.0/)*-()07*701(-/e*O)*(4I)*4*/).,7)* /,88=Q*5>*.=)42*)2)71Q*42E*5,7*-)=).5::,9 &-,.(-"&0)0:0($')-0)0.*$).&1)%$/-.>/$4 MMM4$f4&/a$&!/-02a"%!.&-0.(-"&

NL EVD International

Premsela – Dutch Platform for Design and Fashion Premsela werkt sinds 2002 aan de verbetering van het culturele designklimaat in Nederland. Dat doet het door lezingen, debatten, tentoonstellingen, onderzoek en publicaties te produceren, in binnen- en buitenland. De komende jaren voert het meerjarige programma’s uit op het gebied van erfgoed en geschiedenis, mondialisering en amateurisme. Als sectorinstituut verleent het ook informatie en advies. Premsela is de uitgever van Morf , het grootste designtijdschrift van Nederland, en van de internationale portal Design.nl. www.premsela.org

Nederlands Architectuurinstituut (NAi) Het Nederlands Architectuurinstituut in Rotterdam is meer dan een museum voor architectuur. Het is een cultureel instituut dat toegankelijk is voor het publiek en dat gebruik maakt van uiteenlopende methoden om te communiceren over de inrichting van de bebouwde omgeving. Het NAi organiseert tentoonstellingen, lezingen en debatten en verzorgt publicaties die tot doel hebben om zowel het professionele veld als het grote publiek te informeren, inspireren en stimuleren. In 2006 opende het NAi een tweede vestiging in Maastricht die dient als een etalage en experimenteel laboratorium voor nieuwe Europese ruimtelijke vormgeving. www.nai.nl

Beroepsorganisatie Nederlandse Ontwerpers (BNO)

$()*61)2.Q*>57*"2-)724-0524=*V,/02)//*42E* N558)74-052*0/*847-*5>*-()*+,-.(*R020/-7Q*5>* <,"&"'-,)=**.-%04)L(0)'-00-"&)-0)(")3%"'"($) 42E*)2.5,741)*02-)724-0524=*A,/02)//* .&1)-&($%&.(-"&./),""3$%.(-"&4)=0).)0(.($) 41)2.Q*42E*4*847-2)7*-5*A,/02)//)/*42E* 8,A=0.9/).-57*571420/4-052/F*-()*UY*M\+* "2-)724-0524=*40:/*-5*()=8*+,-.(*)2-7)87)9 2),7/*-5*4.(0)I)*/,..)//*02*-()07*02-)7249 (-"&./)"3$%.(-"&04)MMM4$#14&/

De BNO vertegenwoordigt ontwerpers en ontwerpbureaus in Nederland. Zij zet zich in voor hun zakelijke, maatschappelijke en culturele belangen. De BNO verenigt meer dan 2500 individuele ontwerpers en 200 ontwerpbureaus en -afdelingen van bedrijven. www.bno.nl

Chief Government Architect

De BNA is de enige algemene Nederlandse beroepsvereniging van architecten. Doel van de BNA is het stimuleren van de ontwikkeling van de bouwkunst en het bevorderen van de beroepsuitoefening van de leden. Ruim 3000 architecten leveren binnen de BNA een gezamenlijke inspanning om optimale voorwaarden te scheppen voor de uitoefening van hun beroep door ontwikkeling van hun vakmanschap, versterking van hun ondernemerschap en door de maatschappelijke, culturele en economische profilering van architect en architectuur. www.bna.nl

$()*85/0-052*5>*N(0)>*W5I)72:)2-*67.(09 ($,()-0)-&($&1$1)(")0(-'7/.($)(2$)87./-(:)"*) .%,2-($,(7%$)-&)(2$)J$(2$%/.&104)52$)X2-$*) W5I)72:)2-*67.(0-).-*4EI0/)/*-()*15I)729 :)2-*52*47.(0-).-,74=*85=0.Q*42E*15I)729 '$&()-&-(-.($1)2"70-&!4)52$)X2-$*)I"#$%&9 :)2-*67.(0-).-*0/*4*:):A)7*5>*-()*V547E*5>* W5I)72:)2-*6EI0/57/F*42E*58)74-)/*>75:* .&)-&1$3$&1$&()3"0-(-"&4) MMM4%-SN0>"7M'$$0($%4&/

Bond van Nederlandse Architecten (BNA)

Beroepsvereniging Nederlandse Interieurarchitecten (BNI) De BNI is de beroepsvereniging van Nederlandse interieurarchitecten. Het doel van de BNI is bevordering van de interieurarchitectuur in de breedste zin. De BNI ondersteunt interieurarchitecten bij hun beroepsuitoefening en adviseert (potentiële) opdrachtgevers. www.bni.nl

Nederlandse ondernemersorganisatie voor mode, interieur, tapijt en textiel (MODINT) De doelstelling van MODINT is de concurrentiekracht van haar leden en de branches die zij vertegenwoordigt te versterken via een uitgebreid pakket van belangenbehartiging en dienstverlening, met een focus op inhoud en kwaliteit. De diverse belangen komen vaak samen in actieve ledengroeperingen, secties en werkgroepen. De meeste zakelijke dienstverlening van MODINT is ondergebracht in MODINT BV. www.modint.nl

Creatieve steden In de regie- en programmagroep vertegenwoordigt Eindhoven de belangen van zes creatieve steden: Amsterdam, Arnhem, Den Haag, Utrecht, Rotterdam en Eindhoven zelf. De steden stemmen hun activiteiten in de drie focuslanden op elkaar af in het zogenoemde stedenoverleg. Andere betrokken partijen zijn:

Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap Het Ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap (OCW) ontwerpt beleid, stelt wetgeving op en wijst publieke middelen toe namens de Nederlandse burger. Zij bedient 3,5 miljoen scholieren, studenten en hun ouders, maar ook kunstenaars, conservatoren en docenten. En zij biedt dienstverlening aan iedereen in Nederland die betrokken is bij de verschillende activiteiten binnen haar taakstelling. Het Ministerie bestaat uit 21 ministeriële departementen in vier intersectorale departementen, twee rijksdiensten, twee agentschappen, twee inspecties en drie adviesraden. www.minocw.nl

Ministerie van Buitenlandse Zaken Het Ministerie van Buitenlandse Zaken is verantwoordelijk voor de coördinatie en uitvoering van het Nederlandse buitenlandbeleid vanuit haar hoofdkwartier in Den Haag en via

9

haar diplomatieke posten in het buitenland. Zij is ook het aangewezen kanaal voor de Nederlandse regering om met buitenlandse regeringen en internationale organisaties te communiceren. Als een land dat over de eigen grenzen heenkijkt, zet Nederland zich in voor het opbouwen van een veilige, stabiele en welvarende wereld. Overal in de wereld houden medewerkers van dit Ministerie zich actief bezig met zaken als armoedebestrijding, klimaatverandering, respect voor mensenrechten en rechtvaardigheid en het oplossen van conflicten. Het Ministerie van Buitenlandse Zaken werkt nauw samen met andere ministeries om bij te dragen aan het Europa van morgen en om te verzekeren dat Nederland in de Europese Unie een heldere, eenduidige visie naar voren brengt. www.minbuza.nl

Ministerie van Economische Zaken Het Ministerie van Economische Zaken streeft naar de verwezenlijking van een welvarend, duurzaam en ondernemend Nederland als onderdeel van een open mondiale economie. In een wereld waar grenzen verdwijnen en personen, kapitaal, informatie en producten steeds vrijer verplaatsbaar zijn, is Nederland voor ondernemende mensen de plek om te wonen en werken. Het Ministerie van Economische Zaken garandeert dan ook dat bedrijven meer ruimte krijgen om zaken te doen en te innoveren; dat consumenten zich in een sterkere positie bevinden en hun rechten kunnen uitoefenen; dat we beschikken over een verzekerde aanvoer van schone energie en dat ons telecommunicatiesysteem veilig en betrouwbaar is. www.ez.nl

NL EVD Internationaal Het Agentschap voor Internationaal Ondernemen en Samenwerken is onderdeel van het Nederlandse Ministerie van Economische Zaken. Zij beoogt op internationaal niveau het ondernemen en samenwerken te bevorderen en aan te moedigen. Als overheidsagentschap en partner voor bedrijven en publieke organisaties verleent de NL EVD Internationaal tevens steun aan Nederlandse ondernemers bij het behalen van succes in hun internationale activiteiten. www.evd.nl

Atelier Rijksbouwmeester De functie van Rijksbouwmeester is gericht op de bevordering van de kwaliteit van de architectuur in Nederland. De Rijksbouwmeester adviseert de regering over architectuurbeleid en de rijkshuisvesting. De Rijksbouwmeester is lid van het College van Rijksadviseurs, en handelt vanuit een onafhankelijke positie. www.rijksbouwmeester.nl

Diary of a voyage around the world

Dagboek van een wereldreis

6N$"\"$'*&ML%&$*+Z$N!*+M#"WU* 36#!"%U*6&N!"$MN$Z&M*BCC]

ACTIVITEITENVERSLAG DUTCH DESIGN FASHION ARCHITECTURE 2009

M01(-*Q)47/*415F*02*-()*/87021*5>*BCCBF*-()*"-4=9 042*47.(0-).-,7)*42E*E)/012*:414c02)*6A0-47)* 8,A=0/()E*4*/8).04=*0//,)*4A5,-*E)/012*.,=-,7)* -&)(2$)J$(2$%/.&104)=)/"()"*).(($&(-"&)M.0)3.-1) -5*-()*-()2*/-4-)*5>*4>>407/*02*47.(0-).-,7)F*42EF* 52*4*:57)*:5E)/-*/.4=)F*-()*R0=42)/)*)E0-57/* ;O0-(*-()*()=8*5>*/)I)74=*+,-.(*4,-(57/<*/()E* (2$-%)/-!2()"&)(2$)1$0-!&)0$,("%4) 52$)*"%$M"%1A)M2-,2)3%.-0$1)(2$)7&-87$),"'>-9 24-052*5>*8741:4-0/:*42E*)X8)70:)2-*02*+,-.(* .%,2-($,(7%$A)-''$1-.($/:)0$()(2$)("&$4)L&)(2$) )Q)/*5>*-()*)E0-57/F*-()*U)-()7=42E/*O4/*-()* '"0()*"%M.%19/""N-&!)M.(,2("M$%)(")(2$)*7(7%$4) PB%">/$'0)(2.(),"&,$%&)(2$)$&(-%$)<7%"3$.&) N5::,20-Q*47)*A)021*-4.G=)E*O0-(*1,/-5*02*-()* J$(2$%/.&104)`-N$)<7%"3$)-(0$/*)(2$)?7(,2)&.9 (-"&)-0)"/1A)>7()-&)'.&:)M.:0)./0")&$M4) 6/*O)*O70-)*0-*0/*-()*:5/-*4EI42.)E*5,-85/-* >75:*O(0.(*-5*5A/)7I)*42E*:4G)*/)2/)*5>* (2$),2.&!$0)(2.()(2$)*7(7%$)2"/10)-&)0("%$46) Y=>-(.%$)^GiA);.:)DEEDA)34GUFZ #(57-=Q*-()7)4>-)7*-()*30242.0))=)*+41A=4E* ^-()*30242.04=*+40=Q_*8,A=0/()E*4*7)=4-0I0/021* %$.,(-"&4)52$)!"#$%&'$&().&1),"'3.&-$0)2.1) P502-=Q*02I)/-)E*/5:)*@DFCCC*+,-.(*M,75/*02* -()*7)4=0/4-052*5>*-()*/8).04=*0//,)F*/5*0-*O4/* 87$0(-"&.>/$)M2.()(2$)3$%,$&(.!$)"*)P.1#$%("9 %-./6),"&($&()"*)(2$)37>/-,.(-"&)M.04)=&1A)M-(2) 2-&10-!2(A)M"7/1&6()-()2.#$)>$$&)>$(($%)(")-&#$0() (2$)'"&$:)-&)P?7(,2)M.%$06A)%.(2$%)(2.&).&)L(./9 042*:414c02)f V5-(*-()*"-4=042*),8(5704*4-*-()*-0:)F*42E*-()* +,-.(*/,/80.052*0-*/84O2)EF*10I)*42*0:87)//052* "*)(2$)3/.:-&!)+$/1)-&)M2-,2)(2$)?7(,2)?$0-!&) 34/(052*67.(0-).-,7)*;+,-.(+36<*875174::)* 2.0)>$$&)"3$%.(-&!)*"%)S70()"#$%).):$.%4)T-(29 5,-*4*E5,A-*-()7)*47)*/8).04=*42E*:4QA)*)I)2* 7&-87$)87./-(-$0)-&)(2$)?7(,2)1$0-!&)0$,("%4)52$) 25-052*-(4-*+,-.(*+)/012*0/*4*1=5A4==Q*7).519 &-0$1)>%.&1)2.0).*($%).//),"'$)*%"').>%".14) 6-*-()*/4:)*-0:)*-()*+,-.(*E)/012*/).-57*0/*/-0==* !$((-&!)70$1)(")-(0)%"/$)-&)(2$)!/">./)0",-$(:4) M,758)*48847)2-=Q*/-0==*O4/*-()*:5/-*E5:0242-* (570c52*>57*4*875:02)2-*E)/012*:414c02)* /-N$)=>-(.%$)-&)DEED4)J$.%/:).)1$,.1$)/.($%) -()*O4-.(-5O)7*UY*E5)/*25-*52=Q*10I)*4*I0)O* 52*M,758)42*0//,)/F*A,-*4=/5*52*.,=-,7)/*42E* ).525:0)/*-(4-*47)*:,.(*=)//*=0G)=Q*-5*A)*=02G)E* M-(2)1$0-!&4)B.%(0)"*)(2$)M"%/1)M2$%$)1$0-!&) 02-)==01)2.)*(4/*4*.5:8=)-)=Q*E0>>)7)2-*,71)2.QF* .&1)(2$)'.%N$()2.0).)1-**$%$&()1:&.'-,4 +,-.(+36*87)/)2-)E*0-/)=>*52*?@*+).):A)7* DEER)*"%)(2$)+%0()(-'$)(")(2$)"7(0-1$)M"%/1).0) 4*/-74-)10.*875174::)F*40:)E*4-*/-7)21-()2021* -()*02-)724-0524=*85/0-052*5>*-()*+,-.(*E)/012*

0$,("%)-&).)070(.-&.>/$)M.:4)K.%-"70)3.%(-$0)2.1) -&)3%$#-"70):$.%0),"&(%->7($1)(")(2$)3%"+/-&!)"*) ?7(,2)*.02-"&A)1$0-!&).&1).%,2-($,(7%$).>%".14) +)/80-)*-()*>4.-*-(4-*-(0/*(4E*5>-)2*(488)2)E* "&).&)P$#$%:"&$)*"%)(2$'0$/#$06)>.0-0A)(2-0)2.1) -&,%$.0-&!)07,,$004)52$)07')"*)$V2->-(-"&0A)*.-%) 847-0.084-052/F*/(5O/F*/,A:0//052/*-5*02-)7249 -0524=*.5:8)-0-052/*42E*.5::0//052/F*/)):)E* 020-04==Q*-5*,202-)2-0524==Q*10I)*4*.5()7)2-*0:41)* "*)(2$)J$(2$%/.&106),%$.(-#$)3"($&(-./4)L&1-#-179 4=*/,..)//)/*5>*E)/012)7/F*175,8/*5>*47.(0-).-/F* )E,.4-0524=*02/-0-,-052/*57*>4/(052*=4A)=/*/-47-)E* -5*A)*=02G)E*O0-(*)I)7*:57)*):8(4/0/*-5*-()* 1$0-!&),/-'.($)*%"')M2-,2)(2$:)$'$%!$14)52$) ("&$)70$1)-&)=>-(.%$60)(2$'.(-,)-007$)M.0).() (2.()'"'$&().,(7.//:)./%$.1:).)%$h$,(-"&)"*).) 0($.1-/:)!%"M-&!)-&($%&.(-"&./)%$37(.(-"&4 "2*-()*:)42-0:)*-(0/*7)8,-4-052*(4/*4=/5*=)E*-5* .,,$/$%.(-"&4)52$%$).%$)$#$%)'"%$)/",.(-"&0)-&) -()*O57=E*42E*52*)I)7*:57)*8=4->57:/*-()7)* 47)*58857-,20-0)/*-5*87)/)2-F*/(47)*42E*488=Q* N&"M/$1!$).&1)$V3$%(-0$4)=&1)(")%$0$.%,2) :47G)-/F*O(0.(*52=Q*4*E).4E)*415*O)7)*.5:9 3/$($/:)7&2$.%1)"*4)H711$&/:)(2$)7%!$&,:)(")1") (2.()2.0)-&,%$.0$1)0-!&-+,.&(/:)(""4)52$)0$%-"70) +&.&,-./),%-0-0)"*)DEEF)2.0)/$1)(").)!/">.//:) 02.%$1)&$,$00-(:)*"%)./($%.(-#$)0,$&.%-"04)52$) P"/16).&0M$%0)1"&6()0$$')(")07*+,$).&:'"%$) -5*/5=I)*0//,)/*.52.)72021*5,7*)2I0752:)2-* 42E*)2)71QF*A,-*4=/5*5,7*/5.04=*42E*).525:0.* 070(.-&.>-/-(:4)52$),%-0-0)*"%,$0)70)("),"&0-1$%) &$M).33%".,2$0)(2.()%$/:)"&)P(%.&0*"%'.(-"&./) -'.!-&.(-"&6A)M2-,2)-0)0"'$(2-&!)(2.()$03$,-.//:) E)/012)7/*(4I)*02*/84E)/S*-()*4A0=0-Q*-5*0:4102)* (5O*-(021/*.42*A)*E0>>)7)2-*42E*-5*.52I)Q*-(4-* (")"(2$%04) +,-.(+36*):)71)E*>75:*-()*7).5120-052*-(4-* ?7(,2)1$0-!&60)07,,$00)./0")!$&$%.($0)&$M) %$03"&0->-/-(-$04)c"(2)(2$)1$0-!&)0$,("%).&1)(2$) 15I)72:)2-*.4:)*-5*-()*.52.=,/052*-(4-*4*P5029 021*5>*>57.)/*O4/*2).)//47Q*-5*>4.0=0-4-)*588579 -,20-0)/*4A754E*:57)*/-74-)10.4==Q*42E*-5*:4G)* -():*:57)*/5,2E=Q*):A)EE)EF*A5-(*>57*.,77)2-* .&1)*"%)*7(7%$)!$&$%.(-"&0)"*)?7(,2)1$0-!&$%04) 52$)+&.&,-./),%-0-0A),"'>-&$1)M-(2)(2$),7%%$&() )2I0752:)2-4=*E0/4/-)7*/.)24705/F*()01(-)2/*-()* 2))E*>57*P502-*02-)724-0524=*G25O=)E1)*E)I)=9 "3'$&().&1)$V,2.&!$).&1),"//.>"%.(-"&4)J"() 52=Q*-5*4EE7)//*-()/)*0//,)/F*A,-*4=/5*-5*A)*4A=)* -5*.5:)*,8*O0-(*/,/-4024A=)*87585/4=/*42E* I0/052/*42E*-5*A)*87)847)E*>57*-()*7).5I)7Q*5>* (2$)M"%/1)$,"&"':4) c:)S"-&-&!)*"%,$0)M-(2-&)(2$)+$/1)@)>$(M$$&) /).-57*02/-0-,-052/F*875>)//0524=*:):A)7*42E* A742.(*571420/4-052/*K*42E*-(75,1(*15I)729 :)2-*847-0.084-052F*+,-.(+36*0/*/,8857-)E*AQ* .)>%".1)>.0$).()2"'$4)52-0)03$,-./)37>/-,a 3%-#.($)3.%(&$%02-3)M-//)"3$%.($)7&(-/)DEGD4)

Acht jaar geleden, in het voorjaar van 2002, bracht het Italiaanse architectuur- en designtijdschrift Abitare een speciaal nummer uit over de ontwerpcultuur in Nederland. Veel aandacht was er voor de actuele stand van zaken in de bouwkunst, en op bescheidener schaal lieten de Milanese redacteuren (met hulp van enkele Nederlandse auteurs) hun licht schijnen over de vormgevingssector. Het voorwoord, waarin de unieke combinatie van pragmatisme en experiment in de Nederlandse architectuur werd geroemd, zette onmiddellijk de toon. Nederland was in de ogen van de redactie de meest vooruitgeschoven uitkijkpost op de toekomst. ‘Problems that concern the entire European Community are being tackled with gusto in the Netherlands. Like Europe itself the Dutch nation is old, but in many ways also new. As we write it is the most advanced outpost from which to observe and make sense of the changes that the future holds in store.’ (Abitare 417, May 2002, p.139) Kort nadien plaatste het Financieele Dagblad een relativerende reactie. Overheid en bedrijfsleven hadden samen immers 68.000 Nederlandse euro’s in de realisatie van deze speciale uitgave geïnvesteerd, dus was het maar de vraag hoe hoog het ‘advertorial’-gehalte van de publicatie was. En was het achteraf gezien niet slimmer geweest om het geld niet in een Italiaans blad maar in ‘Nederlandse waar’ te steken? Zowel de Italiaanse euforie van destijds als de Hollandse achterdocht die het opriep, tekenen het speelveld waarin het Dutch Design Fashion Architecture (DutchDFA)programma sinds ruim een jaar opereert. Er zijn ontegenzeglijk bijzondere en misschien zelfs unieke kwaliteiten in de Nederlandse creatieve sector. Juist vanuit het buitenland werd het besef gewekt dat Dutch Design een wereldmerk is. En tegelijk moet de Nederlandse ontwerpsector nog een beetje wennen aan zijn rol in de globale samenleving. In 2002 was Europa kennelijk nog de dominante horizon voor een toonaangevend ontwerptijdschrift als Abitare. Bijna een decennium later geeft de uitkijkpost NL niet meer alleen zicht op Europese vraagstukken, maar ook op culturen en economieën die minder vanzelfsprekend met ontwerpen in verband worden gebracht. Delen van de wereld waar de inzet van ontwerpintelligentie een totaal andere urgentie kent, en de markt een andere dynamiek. Op 16 december 2008 presenteerde DutchDFA zich voor het eerst aan de buitenwereld als een strategisch programma, dat erop gericht is de internationale positie van de Nederlandse

ontwerpsector duurzaam te versterken. Diverse partijen hadden in voorafgaande jaren bijgedragen aan de profilering van Nederlandse mode, vormgeving en architectuur in het buitenland. Vaak volgens het ‘ieder-voor-zich’ principe, maar desondanks met toenemend succes. De optelsom van tentoonstellingen, beursdeelnames, shows, inzendingen voor internationale competities en opdrachten leek aanvankelijk haast onbedoeld een samenhangend beeld te geven van het creatieve potentieel in Nederland. Steeds nadrukkelijker werden de successen van individuele ontwerpers, groepen architecten, opleidingen of modemerken in verband gebracht met het ontwerpklimaat waarin zij opgroeiden. De toon die Abitare in het themanummer aansloeg, was op dat ogenblik in feite al een echo van die gestaag groeiende internationale reputatie. Inmiddels heeft de reputatie ook tot acceleratie geleid. Op steeds meer plekken in de wereld en in steeds meer verschillende fora zijn er kansen om kennis en vakmanschap te tonen, te delen en in praktijk te brengen. Om markten te onderzoeken die een decennium terug nog volkomen buiten beeld vielen. De urgentie daarvoor is plotseling ook veel groter geworden. De zware financiële crisis van 2009 zorgde voor een wereldwijd gedeelde behoefte aan alternatieve scenario’s. De ‘oude’ antwoorden lijken opeens niet meer toereikend om problemen op het gebied van ecologie, energie, maar ook sociale en economische duurzaamheid op te lossen. De crisis dwingt tot nieuwe benaderingen die een beroep doen op de ‘transformationele verbeelding’ waarover juist ontwerpers beschikken: het vermogen je voor te stellen hoe het anders kan en dat aan anderen over te brengen. DutchDFA ontstond uit de erkenning dat het succes van Nederlands ontwerp nieuwe verplichtingen schept. Zowel de ontwerpsectoren als de overheid kwamen tot de conclusie dat krachtenbundeling nodig was om de mogelijkheden in het buitenland strategischer te faciliteren en beter te verankeren, zowel voor de huidige als de komende generatie Nederlandse ontwerpers. De financiële crisis, in samenhang met de huidige ecologische rampscenario’s, versterkt de noodzaak van gezamenlijke internationale kennisontwikkeling, kennisdeling en samenwerking. Niet alleen om hiermee de problemen te lijf te gaan, maar ook om met duurzame voorstellen en visies voorbereid te zijn op het herstel van de wereldeconomie. Door krachten in het veld te bundelen – van sectorinstituten, beroepsverenigingen en brancheorganisaties – en door de participatie van de overheid, steunt DutchDFA in eigen land op een brede basis. De bijzondere publiekprivate samenwerking loopt tot en met 2012. In die periode wil

11

Z2-0=*-()2*-()*875174::)*40:/*-5*E)I)=58*4* E0I)7/)*42E*/-7521*2)-O57G*02*/)I)74=*847-2)7* ,"7&(%-$04)?7(,2?C=)1"$0&6()1")(2.().1)2",O)-() .52.)2-74-)/*52*-580.4=*/5.04=*0//,)/*02*O(0.(* -()*.52-70A,-052*>75:*E)/012)7/*42E*47.(0-).-/* -0)%$/$#.&(4)L()1"$0&6()1")(2.()$#$%:M2$%$O)(2$) 875174::)/*7)/852E*-5*-()*=5.4=*02-)7)/-/*02*4* 0$/$,()!%"73)"*)*",70),"7&(%-$04)C"%)(2$)'"'$&() (2$0$).%$)L&1-.A)X2-&.).&1)I$%'.&:4)=&1) +,-.(+36*>5.,/)/*52*.5==4A574-052/*-(4-*47)* !-#$&)(2$)(-'$)(")1$#$/"34) #,/-4024A=)*E)I)=58:)2-*K*52*42*)2I0752:)29 -4=F*).525:0.*42E*.,=-,74=*=)I)=*K*0/*O0-(5,-* 1"7>()(2$)>-!!$0(),2.//$&!$)"*)"7%)(-'$04)L&) -(4-*/)2/)*-()*41)2E4/*5>*-()*-(7))*.5,2-70)/* $00$&(-.//:)1"&6()1-**$%)'7,24)c7()3$%)%$!-"&) (2$)87$0(-"&0),.&)1-**$%),"'3/$($/:A).&1)1") (2$:)%$87-%$)03$,-+,),2.&&$/0).&1)M.:0)"*) O57G021*-5*4==5O*-()*.7)4-0I0-QF*)X8)7-0/)*42E* 0225I4-0I)*/-7)21-(*5>*-()*+,-.(*E)/012)7/*-5* (.N$)2"/14 B%"+/-&!)"*)(2$)J$(2$%/.&10).0).)1$0-!&) .5,2-7Q*:4Q*02*-()*=521*7,2*K*.)7-402=Q*02*-()* >5.,/*.5,2-70)/*K*25*=521)7*A)*E)8)2E)2-* 52*42*02.0E)2-4=*8,A=0.4-052*02*4*875>)//0524=* :414c02)F*=0G)*-)2*Q)47/*415F*A,-*/(5,=E*A)* .)/"!-,./),"&0$87$&,$)"*).),"&(-&7"70)3%"9 ,$00)"*),"//.>"%.(-"&).&1)$V,2.&!$4)X7/(7%./) 42E*).525:0.*02-)7)/-/*(4I)*02*-()*=5219-)7:* 875174::)/*4/*:,.(*4/*85//0A=)*A))2*02-)79 -O02)EF*A).4,/)*-()*-O5*E5:402/*2))E*)4.(* "(2$%)(")1$#$/"3)*7%(2$%4

*",70)"&),"''7&-,.(-"&).&1)%$0$.%,24) "-*0/*0:857-42-*()7)*-5*):8(4/0/)*-(4-*-()*40:/* *"%').),"2$%$&()&.%%.(-#$4)5")%.-0$).M.%$&$00) 5>*+,-.(*)X8)7-0/)*02*-()*47)4*5>*>57*02/-42.)* 1$0-!&)3%",$00$0),.&&"()>$).&)$&1)-&)-(0$/*4)L() 1"$0)*"%').&)-'3"%(.&()+%0()0($3)(2"7!24)`"&!) A)>57)*-()*/-47-*5>*-()*+,-.(+36*875174::)* =4/-*Q)47*02*"2E04*42E*N(024F*875P).-/*571420/)E* AQ*847-2)7*571420/4-052/*=0G)*-()*6//5.04-4-052* 5>*+,-.(*+)/012)7/*;VU%<*42E*-()*U)-()7=42E/* 67.(0-).-,7)*"2/-0-,-)*;U6"<*(4E*4=7)4EQ*E):529 /-74-)E*-(4-*-()*0:41)*5>*4*.5,2-7Q*57*4*/).-57* 0/*25-*875E,.-0I)*O0-(5,-*4*84-0)2-=Q*8(4/)E* 1$#$/"3'$&()"*)&$(M"%N0).&1),"//.>"%.(-"&04) c7()M-(2"7().&)-'.!$)-&($%$0()1"$0&6()0-'3/:) 488)47F*=0G)*-()*VU%*)/-4A=0/()E*02*"2E04*>57* $V.'3/$4)=&1)M-(2"7().&)$.%)*"%)(2$)-&($%$0(0) "*)(2$),"7&(%:)"%)%$!-"&)-&)87$0(-"&A)-()-0)1-*9 +,7/()(")%$03"&1).1$87.($/:)(")/",./)'.%N$(0) .&1)/",./)-007$04) $5*10I)*4*1=5A4=*0:41)*5>*-()*O4Q*5>*O57G021* +,-.(+36*(4/*,/)E*-(,/*>47F*42E*-()*.52.=,9 /052/*0-*(4/*E74O2*>75:*-(4-F*-()*>5,7*40:/*5>>)7* .)70$*7/)*%.'$M"%N4)Q"M)1")(2$)3%"!%.''$0) 42E*4.-0I0-0)/*7)=4-)*-5*-()*4:A0-052/*-(4-*47)* /,885/)E*-5*A)*7)4=0/)E*02*BC?Bf*!)7)*O)*:4Q* 2.#$)(")%$'.%NA)'.:>$)073$%h7"70/:A)(2.().) /,/-4024A=)*.5==4A574-052*.42*(47E=Q*.5:)*5>>* (2$)!%"7&1)-&).)'$%$)$-!2()'"&(204)

52$)+%0():$.%)M.0),2.%.,($%-0$1)>:).)%.,$) .()(M")1-**$%$&()03$$10O)(2$)+%0()*$M)'-/$0)"*) 4*:474-(52F*4=-)724-)E*O0-(*/)I)74=*>,705,/* $()*+,-.(+36*875174::)*0/*A4/)E*52*>5,7* 03%-&(04)5")0733"%()(2$)0(%.($!-,).-'0)"*)(2$) .57)*8702.08=)/S*"E)4F*U)-O57GF*M2-)7870/)*42E* 875174::)*0-*O4/*2).)//47Q*-5*/)-*5,-*=521* X"//.>"%.(-"&4)52$:).%$)(2$)2$.1/-&$0)"*).) -(7)4E/F*-()*7)/,=-/*5>*O(0.(*47)*A47)=Q*I0/0A=)* .5()7)2-*/Q/-):*5>*40:/*-(4-*2))E*-5*(4I)*A))2* :$()(")(2$)"7(0-1$)M"%/14)H-'7/(.&$"70/:)#.%-"70) 4.(0)I)E*02*BC?BS )I)2-/*5>>)7)E*+,-.(+36*4*/87021A547E*-5*:4209 >)/-*0-/)=>*8,A=0.=QF*A5-(*02*-()*>5.,/*.5,2-70)/* Y(2$)+#$91.:),"&*$%$&,$)?$0-!&:.(%.)-&);7'9 A40F*"2E04*42E*-()*#(421(40*N7)4-0I)*"2E,/-7Q* L1$.O)(2$)03$,-+,),2.%.,($%-0(-,0)"*)?7(,2)1$0-!&) T$$N)YHLXLTZ)-&)X2-&.Z).&1)$/0$M2$%$4)=)($'9 47)*G25O2*02*-()*>5.,/*.5,2-70)/*42E*47)*7).519 85747Q*02-)2/0I)*875174::)*O5,=EF*4..57E021* 20/)E*42E*4.G25O=)E1)E*4/*I4=,4A=)*.52-70A,9 -5*-()*Q)47*8=42F*/))*+,-.(+36*4=/5*02I5=I)E*02* -052/*-5*=5.4=*0//,)/*42E*47)*4--74.-0I)*-5*-()* P2"()03"(06)Y,-(-$0)-&)&"&9*",70),"7&(%-$0)M-(2).) =5.4=*:47G)-e* 2-!2),"&,$&(%.(-"&)"*)1$0-!&).,(-#-(-$0Z).&1)P"39 3"%(7&-(-$06)Y$#$&(0)-&)&"&9*",70),"7&(%-$0)(2.() U)-O57GS*/,/-4024A=)*2)-O57G/*K*52*4*875>)/9 47)*0:857-42-*-5*-()*+,-.(*15I)72:)2-F*=0G)*-()* /0524=F*)E,.4-0524=*42E*P5,724=0/-0.*=)I)=*K*(4I)* J]^EE),$/$>%.(-"&0Z4)L&)>"(2)$&#-%"&'$&(0),"&9 A))2*E)I)=58)E*A)-O))2*-()*U)-()7=42E/*42E* -4.-/*4=7)4EQ*)X0/-)E*42E*-()7)*O)7)*4==042.)/* -()*>5.,/*.5,2-70)/e (2.()?7(,?C=),"7/1)>7-/1)"&4) +)/80-)*-()*E):52/-74A=)*,/)>,=2)//*5>*/,.(* M2-)7870/)S*-()*4..)//*-(7)/(5=E/*-5*=5.4=*:479 02/-42.)/F*4==*847-0)/*02I5=I)E*(4I)*02*-()*:)429 G)-/*(4I)*A))2*=5O)7)EF*41)2.0)/*42E*.5:849 -0:)*)/-4A=0/()E*-(4-*-()Q*E0/-74.-*>75:*-()*:402* 20)/*(4I)*:4E)*/,/-4024A=)*.52-4.-/F*7).)0I)E* -4/GS*-()*/-74-)10.*E)I)=58:)2-*5>*2)-O57G/F* .5::0//052)E*42E`57*)X-)2E)E*-()07*:47G)-e .5==4A574-052*42E*4..)//*-5*=5.4=*:47G)-/*02*-()* (2%$$)*",70),"7&(%-$04)H3%-&(0)./"&!)(2$)0-1$/-&$0) N5==4A574-052S*2)O*.5==4A574-052/*(4I)* "*)(2$)'.%.(2"&)(%.,N)%$87-%$)$&$%!:)(2.()-&)(2$) ):)71)E*A)-O))2*+,-.(*571420/4-052/*02*-()* )2E*0/*A)--)7*/8)2-*52*7)4=0/021*-()*40:/*02*-()* E)/012*/).-57F*A)-O))2*15I)72:)2-*E)847-9 (2%$$)*",70),"7&(%-$04)=()(2$)0.'$)(-'$)-&1-#-179 :)2-/F*42E*A)-O))2*/).-57*42E*15I)72:)2-F* 4=*847-2)7/*4=7)4EQ*8=4Q*4*875:02)2-*75=)*02*-()* O(0=)*.5::,20.4-052*A)-O))2*847-0)/*(4/* P2"()03"(06)-&)(2$-%)0$,("%4)52$%$*"%$)?7(,2?C=60) -'3%"#$1)0-!&-+,.&(/:4 870570-Q*O0==*>75:*BC?C*52O47E/*)X.=,/0I)=Q*7)/-* O0-(*-()*=5219-)7:*875174::)/*02*N(024F*"2E04* 52-0)+%0()?7(,2?C=).&&7./)"#$%#-$M)1",7'$&(0) .&1)I$%'.&:4) (5O*-()*E0>>)7)2-*4:A0-052/*K*E)8)2E021*52* "2*7)=4-052*-5*)4.(*5>*-()*>5,7*:402*40:/F*I4709 =5.4-052*42E*.52-)X-*5>*-()*847-2)7/*02I5=I)E* 5,/*875P).-/*42E*4.-0I0-0)/*.42*A)*:)2-052)E* 02*-()*4.-0I0-0)/*K*.5:)*-5*-()*>57)*02*4*.52-02,9 (2.()!-#$).&)-&0-!2()-&)?7(,2?=60).33%".,24)T$) "70/:),2.&!-&!),"&+!7%.(-"&4)L()./0")02"M0) (4I)*58-)E*>57*4*=0:0-)E*4:5,2-*5>*)X4:8=)/* (5O*E0I)7/)*-()*7421)*5>*4.-0I0-0)/*-(4-*(4I)* (488)2)E*4=7)4EQ*0/F*A5-(*O()2*0-*.5:)/*-5*-()* -&)(2$)*"//"M-&!)1$0,%-3(-"&04)5"!$(2$%)(2$:) E)/.70A)*-()*A7)4E-(*5>*-()*488754.(*42E*029 )X).,-052*5>*-()*=5219-)7:*875174::)/F*42E* E0I0E,4==Q*-()Q*10I)*42*02E0.4-052*5>*-()*)>>).-/* 02*4.-0I0-0)/*7)=4-)E*-5*-()*8474==)=*875174::)* ;>57*02/-42.)*02*U)O*'57G<*42E*-()*875P).-/*-(4-* (2.().%$)>$!-&&-&!)(")02"M)./%$.1:4)

het programma in een aantal partnerlanden een minstens zo hecht en veelzijdig netwerk opbouwen. DutchDFA doet dat niet lukraak: het concentreert zich op actuele maatschappelijke vraagstukken waarin de inbreng van ontwerpers en architecten relevant is. Dat doet het niet overal: de programma’s reageren op de lokale interesses in een beperkte groep focuslanden. Vooralsnog zijn dat India, China en Duitsland. En DutchDFA richt zich op samenwerkingsvormen die tijd krijgen om zich te ontwikkelen. Duurzame ontwikkeling – in ecologische, economische en culturele zin – is zonder twijfel de grootste uitdaging van deze tijd. In dat opzicht zijn de agenda’s van de drie landen niet wezenlijk verschillend. Maar per regio kunnen de vragen wel volkomen verschillen, en zijn er specifieke kanalen en werkwijzen nodig om de creativiteit, deskundigheid en innovatieve kracht van Nederlandse ontwerpers te doen landen. De profilering van Nederland als ontwerpland mag op den duur – in ieder geval in de focuslanden – niet meer afhankelijk zijn van een incidentele publicatie in een vaktijdschrift zoals tien jaar eerder, maar vloeit logisch voort uit een doorlopend proces van samenwerking en uitwisseling. Culturele en economische belangen zijn in de meerjarige programma’s zoveel mogelijk met elkaar vervlochten omdat de twee domeinen elkaar nodig hebben om zich verder te ontplooien. Het DutchDFA programma is gefundeerd op vier kernbegrippen: Idee, Netwerk, Onderneming en Samenwerking. Ze benoemen een samenhangend complex van doelstellingen die in 2012 moeten zijn gerealiseerd: Idee: de specifieke kenmerken van Nederlands ontwerp zijn bekend in de focuslanden en worden daar (h)erkend als waardevolle inbreng voor lokale vraagstukken en aantrekkelijk voor de lokale markt; Netwerk: tussen Nederland en de focuslanden zijn duurzame netwerken ontwikkeld op professioneel, educatief, journalistiek en bestuurlijk terrein; Onderneming: toetredingsdrempels tot de lokale markt zijn verlaagd, bureaus en bedrijven hebben duurzame contacten gelegd, opdrachten verkregen en/of hun afzetgebied uitgebreid; Samenwerking: nieuwe samenwerkingsverbanden zijn ontstaan tussen Nederlandse organisaties in de ontwerpsector, tussen de departementen, en tussen sector en overheid, terwijl de onderlinge communicatie sterk is verbeterd. Dit eerste jaaroverzicht van DutchDFA documenteert hoe de verschillende ambities – afhankelijk van locatie, context of partners die aan activiteiten verbonden zijn – telkens in een andere verhouding aan bod blijken te komen. Ook wordt duidelijk hoe groot de variëteit aan activiteiten inmiddels al is geweest, zowel waar het ging om de uitvoering van meerjarige programma’s, als bij flankerende activiteiten (bijvoorbeeld in New York) en de op communicatie en onderzoek gerichte projecten. Het is hier vooral belangrijk te benadrukken dat de doelstellingen een samenhangend geheel

vormen. Bekendheid creëren voor Nederlandse expertise op het gebied van bijvoorbeeld ontwerpprocessen of infrastructuur kan geen doel op zich zijn. Het is echter wel een noodzakelijke eerste stap. Ruim voor de start van het DutchDFA programma het afgelopen jaar in India en China, was in projecten van partnerorganisaties als de Beroepsorganisatie Nederlandse Ontwerpers (BNO) en het Nederlands Architectuur instituut (NAi) al gebleken dat het imago van een land of een sector weinig productief is zonder de stapsgewijze, geduldige vorming van netwerken en samenwerkingsverbanden. Maar zonder imago komt de interesse niet van de grond, zoals de BNO bijvoorbeeld in India vaststelde. En zonder een open oog voor de belangen van het land of de regio in kwestie is het moeilijk om adequaat in te spelen op lokale markten of lokale opgaven. Om een globaal beeld te geven van de werkwijze die DutchDFA tot dusver heeft gehanteerd, en de conclusies die het daaraan verbindt, bieden de vier doelstellingen een bruikbaar kader. Hoe verhouden de programma’s en activiteiten zich tot de ambities die in 2012 gerealiseerd moeten zijn? Waarbij wellicht ten overvloede de kanttekening geldt dat een duurzame samenwerking niet in amper acht maanden is geconcipieerd. Het startjaar had het karakter van een race met twee snelheden: de eerste kilometers van een marathonloop, afgewisseld met enkele furieuze sprints. Om de strategische doelstellingen van het programma te ondersteunen was het nodig om lange lijnen te ontwikkelen, terwijl de resultaten van die inspanningen nog amper zichtbaar waren voor de buitenwereld. Tegelijk dienden zich verscheidene evenementen aan die DutchDFA direct een springplank boden om zich juist publiek te manifesteren. Zowel in de focuslanden (de 5-daagse conferentie Designyatra in Mumbai, India en de Shanghai International Creative Industry Week (SICIW) in China) als daarbuiten. Als tijdelijk intensiveringprogramma zou DutchDFA volgens zijn beleidsplan ook betrokken zijn bij activiteiten in ‘hot spots’ (steden in niet-focuslanden met een hoge concentratie aan designactiviteiten) en ‘opportunities’ (evenementen in niet-focuslanden die van belang zijn voor de Nederlandse overheid, zoals de viering NY400). In beide omgevingen bestonden reeds contacten en waren er al allianties waar DutchDFA op kon voortbouwen. Ondanks het aantoonbare nut van dergelijke incidentele projecten hebben alle betrokkenen inmiddels vastgesteld dat ze een te zware wissel trekken op de werkelijke opgave: de strategische ontwikkeling van netwerken, samenwerking en toegang tot lokale markten in de drie focuslanden. Sprintjes langs de zijlijnen van het marathonparcours vragen energie die uiteindelijk beter besteed wordt aan het realiseren van de doelstellingen in de focuslanden. Tegelijkertijd spelen individuele partners al een prominente rol in de ‘hot spots’ in hun sector. Vanaf 2010 legt DutchDFA daarom de prioriteit uitsluitend bij de meerjarige programmering in China, India en Duitsland. Bij elk van de vier doelstellingen zijn verschillende projecten en activiteiten te noemen, die inzicht geven in de benaderingswijze van DutchDFA. Bij de navolgende beschrijvingen is gekozen voor een beperkt aantal voorbeelden. Samen beschrijven ze de breedte van de aanpak en per stuk geven ze een indicatie van de effecten die nu al merkbaar worden.

13

IDEA "2I0-)E*AQ*+,-.(+36F*7)87)/)2-4-0I)/*>75:* >4/(052F*-()*E)/012*O57=E*42E*47.(0-).-,7)*:)-* -&)(2%$$)0$3.%.($)0$00-"&0).()(2$)$&1)"*)DEEF4) T2$&)-(),"'$0)(")(2$)3%"+/-&!)"*)?7(,2)1$0-!&) 4A754E*-()Q*488)47)E*-5*(4I)*4*/,7870/021=Q* 0-'-/.%)#-$M4)L()-0).>"7()(2$),%$.(-"&)"*).)'"%$) 2,42.)E*0:41)*K*4A754E*K*5>*+,-.(*E)/012)7/F* O()-()7*-()Q*O57G*02*;=42E/.48)<*47.(0-).-,7)F* >4/(052F*02-)7057*E)/012*57*>57*02/-42.)*1748(0.* 1$0-!&4)c$:"&1)(2$)">S$,().&1)>$:"&1)(2$) -,"&0)"*)P?7(,2)?$0-!&6A)(2$).(($&(-"&)02"7/1)>$) >5.,/)E*52*-()*875.)//)/*5>*-(02G021*42E*:4G9 -&!).&1)(2$)#-0-"&0)(2.()7&1$%3-&)(2$'4)j&"M9 =)E1)*42E*7)/)47.(*47)*5>*.5,7/)*-()*:5/-* 0:857-42-*>5,2E4-052/*>57*-()*.52.)8-,4=*489 3%".,2)(2.(),2.%.,($%-0$0)?7(,2)1$0-!&4)?$0-!&) 02*-()*U)-()7=42E/*.42*.5,2-*52*-()*/,8857-*5>* .)>$&$+,-./),/-'.($O)!""1)$17,.(-"&A)'.(7%$) .5::0//052)7/F*4*/-0:,=4-021*15I)72:)2-*85=0.Q* .&1).)3%"*$00-"&./)1$0-!&)0$,("%4) $(0/*=)I)=*5>*/,8857-*4.75//*-()*A547E*0/*8)79 *$,(/:)-//70(%.($1)-&)(2$)?7(,2)B%"+/$0)0$%-$0A) 020-04-)E*AQ*+,-.(+36*42E*875E,.)E*AQ*:)E04* ,"'3.&:)H7>'.%-&$4)L&)>%-$*)+/')3"%(%.-(0) E)/012)7/*>75:*4==*E0/.08=02)/*-4=G*4A5,-*-()07* /-74-)10)/F*-()07*:5-0I4-052/*42E*4:A0-052/F*42E* (2$)'$.&-&!)"*)(2$-%)M"%N4)?$03-($)(2$)#.%-.9 -052/*02*-52)*-(4-*4,-5:4-0.4==Q*488)47*O()2* "&$)02"M0).)(:3$)1$0-!&$%A).&1)(2$)&$V()+/') 3"%(%.:0).)07,,$00*7/)S$.&0)/.>$/A)(2$)B%"+/$0) 1")3%$0$&().),"''"&)3%"+/$)"*)(2$),%$.(-#$) /).-57F*O(0.(*/)):/*-5*4=:5/-*):)71)*.4/,4==Q* (2%"7!2"7()(2$)+/'04)L()-0)M-(2)%$.0"&)(2.()(2$) /).-57/*.52.=,E)E*02*-()*+,-.(+36*A7402/-57:* 0$00-"&0)(2.()P52$)J$(2$%/.&10)&$$1)("),.02)-&) 52*0-/*7)8,-4-052*5>*.7)4-0I)F*O0=>,=*42E*0225I49 (-#$)1$0-!&$%06A)>7()(2.()(2$%$)-0)./0").)&$$1)*"%) .)P1-**$%$&().&1)'"%$)1-0(-&,()0("%:64 R4QA)*-(4-*0/*4*/-57Q*O0-(5,-*-()*,/,4=*G)Q* O57E/F*4*:)2-4=0-Q*-(4-*87).)E)/*-()*4.-,4=* 1$0-!&)3%",$00).&1)(2.()-0)P,.7!2()-&)(2$).,(6)-&) (2$)+/'04)?$0-!&$%0)M2")1.%$).0N)*7&1.'$&(./) 87$0(-"&0)(")0",-$(:)"%)(2$)-&170(%-./)*%.'$M"%NA) O(5*870:470=Q*/))*47.(0-).-,7)*4/*-()*.7)4-052* 5>*.52E0-052/*>57*4*:)42021>,=*)X0/-)2.)F*O(5* O42-*-5*E)=I)*/5*E))8*02-5*-()*)//)2.)*5>*:4-)9 704=*57*.5=5,7*-(4-*-()Q*:4241)*-5*7)/,/.0-4-)* ./'"0()/"0(),7/(7%./)2$%-(.!$4) 52$)0$%-$0)"*)3"%(%.-(0)-0)*.%)*%"')+&-02$1A)>7() O()2*0-*.5:)/*-5*-()*/(48021*5>*42*0:41)*-()* +/'0)./%$.1:)3%"#-1$).&).((%.,(-#$)'$.&0)(") '.N$)(2$)7&1$%/:-&!)87./-(-$0)"*)?7(,2)1$0-!&) (.&!->/$4)=&1)(")02"M)(2$)&7.&,$0)-&)(2"0$) 87./-(-$0A)$03$,-.//:)>$,.70$)(2$)+/'0)02"M)3%"9 E,.)7/F*A742E/*42E*E)/012)7/*42E*47.(0-).-/F* 875>)//0524=/*>75:*I4705,/*1)2)74-052*42E*O0-(* M-1$/:)1-#$%!-&!)3%.,(-,$04)H-&,$)(2$:)M$%$) 87):0)7)E*E,7021*+)/012Q4-74*02*R,:A40F*-()* ?7(,2)B%"+/$0)2.#$)>$$&)02"M&)-&)J$M)]"%NA) M02E(5I)2*42E*#()2c()2F*42E*02*4EE0-052*-()Q* .42*A)*/))2*52*E):42E*I04*-()*+,-.(+36*O)A9 0-($4)52$)+/'0),.&)>$)3%$0$&($1)$.0-/:)17%-&!) )I)2-/*4A754EF*A,-*-()Q*.42*4=/5*/,8857-*>579 $-!&)(%-30)>:)'-&-0($%0).&1)0$,%$(.%-$0)"*)0(.($4) T2-/$)(2$)+/'0),"&#$:)(2$)3%"+/$)"*)(2$) >4/(052F*47.(0-).-,7)*42E*E)/012*/).-57/*-5*-()* 02-)724-0524=*4,E0)2.)F*0-*7):402/*5>*.5,7/)* )//)2-04=*-5*G25O*-()*:07757*0:41)*5>*+,-.(* 1$0-!&4)T2.()-0)(2$)-'.!$)"(2$%),"7&(-$0)2.#$) 5>*-()*+,-.(*E)/012*.,=-,7)f*$5*1)-*-5*G25O*

3$"3/$60)3$%,$3(-"&0).&1)(")>$).>/$)(")'"&-("%) -()07*E)I)=58:)2-F*+,-.(+36*(4/*.5::0//052)E* 0:41)*7)/)47.(*02*-()*>5.,/*.5,2-70)/*N(024* 42E*"2E04F*O(0.(*O0==*A)*7)8)4-)E*02*BC??*42E* DEGU4)52-0)%$0$.%,2)./0")2$/30)(")'.N$).)%$./-09 -0.*4//)//:)2-*5>*-()*58857-,20-0)/*42E*A4770)7/* 02*7)=4-052*-5*2)-O57G*E)I)=58:)2-*42E*:47G)-* $V3.&0-"&)-&)>"(2),"7&(%-$04))

P52$)/.>$/)k?7(,2)?$0-!&l) M.0)-&#$&($1).>%".14)L()-0).) /:4==*87)/)2-F*.7)4-)E*AQ*-()* :)E04*42E*=02G)E*-5*4*.)7-402* !$&$%.(-"&)"*)1$0-!&$%04)L() 0/*847-*:Q-(F*A).4,/)*5-()7* .5,2-70)/*47)*.52.)8-,4==Q* 0(%"&!)(""4)?7(,2?C=)'70()739 E4-)*5,7*0:41)F*>75:*4*.70-09 ,./A),"&($&()*",70$1).&./:0-046 ?-&!$'.&)j7-/'.&A)1-%$,("%)B%$'0$/.A)87"($1) -&O)c"$N'.&,.2-$%)RE)a)P=%().,%"00)(2$)>"%1$%6

NETWORK U)-O57G/*47)*)//)2-04=*>57*-()*A,0=E021*5>*=5219 -)7:*7)=4-052/(08/*A)-O))2*-()*+,-.(*E)/012* 0$,("%).&1)-&($%&.(-"&./)3.%(&$%04)<#$%:).,(-#-(:) 571420/)E*AQ*+,-.(+36*02*-()*.5,7/)*5>*BCC]F* 57*02*O(0.(*0-*847-0.084-)EF*O4/*;4=/5<*40:)E*4-* :4G021*=5219-)7:*.522).-052/*A)-O))2*E)/0129 )7/F*UW%/*42E*875>)//0524=*571420/4-052/F* 0,2""/0A)!"#$%&'$&(0).&1),"'3.&-$04)<#$&).) 7)=4-0I)=Q*/5=0-47Q*4.-0I0-Q*=0G)*-()*+,-.(*+)9 /012)7*+022)7F*571420/)E*52*-()*5..4/052*5>*-()* /-7521*+,-.(*87)/)2.)*E,7021*+R'*"2-)724-0529 4=*+)/012*3)/-0I4=*02*V)7=02F*O4/*)2-07)=Q*E)E09 ,.($1)(")'.N-&!),"&&$,(-"&04);.%-S$)K"!$/f.&!) 42E*()7*.5:842Q*L75)>*E)/012)E*4*/,7870/021* 14=4*E022)7*>57*5I)7*BCC*1,)/-/*>75:*-()*=5.4=* !"#$%&'$&(A)-&170(%:).&1)1$0-!&)M"%/14) N52-747Q*-5*W)7:42QF*O()7)*-()*+,-.(*E)/012* /).-57*0/*G25O2*42E*:42Q*875E,.-0I)*.52-4.-/* (4I)*A))2*E)I)=58)E*02*-()*=4/-*.5,8=)*5>*E)9 .4E)/F*4*=5-*5>*175,2EO57G*/-0==*(4/*-5*A)*E52)* -&)L&1-.).&1)X2-&.4)

PL)N&"M).)/-((/$).>"7()?7(,2) E)/012*>)4-,7)/*42E*-580./*02* 8,A=0.4-052/*;h<*N5:847)E* -5*5-()7*.5,2-70)/F*+,-.(*479 .(0-).-,7)*0/*:57)*4I42-9147E)* .&1).!!%$00-#$4) +,-.(*47.(0-).-,7)*0/*4=/5*4* =)4E)7*02*17))2*42E*)2I07529 '$&(./)(2-&N-&!4)L()-0)%$.//:) #$%:)-'3%$00-#$46 =%,2-($,()_7&)[$&A)87"($1)-&)(2$)-'.!$)%$0$.%,2) 7)857-*N(024*i*"2E04*J%Y*#,7I)QF*BCC]

IDEE Eind 2009 kwamen op uitnodiging van DutchDFA vertegenwoordigers uit de mode, de ontwerpwereld en de architectuur in drie afzonderlijke sessies bijeen. Als het gaat om de profilering van het Nederlands ontwerp in het buitenland bleken zij een opmerkelijk overeenkomstig beeld te koesteren. Daarbij gaat het om het nuanceren van het – in het buitenland – heersende imgao van de Nederlandse ontwerper, of die nu actief is in de (landschaps)architectuur, de mode, het interieur of bijvoorbeeld de grafische vormgeving. Voorbij het object en voorbij de iconen van ‘Dutch Design’ zou de aandacht gevestigd moeten worden op de denk- en maakprocessen en de visies die daaraan ten grondslag liggen. Kennis en onderzoek zijn immers belangrijke fundamenten voor de conceptuele benadering die het Nederlandse ontwerpen kenmerkt. En bovendien steunt het ontwerpen in Nederland op een gunstig klimaat: goed onderwijs, volwassen opdrachtgevers, stimulerend overheidsbeleid en een professionele ontwerpsector. Die eensgezindheid wordt uitstekend geïllustreerd in de reeks Dutch Profiles, door DutchDFA geïnitieerd en door mediabedrijf Submarine geproduceerd. In korte gefilmde portretten spreken ontwerpers met allerlei specialismen zich uit over hun strategieën, hun drijfveren en ambities, en de betekenis van hun werk. Ondanks alle toonverschillen die vanzelf ontstaan wanneer de ene keer een letterontwerper aan het woord is en de volgende film een succesvol jeanslabel portretteert, leggen de Profiles wel degelijk een gemeenschappelijk profiel van de creatieve sector bloot, dat door de films haast terloops voelbaar wordt gemaakt. Niet ten onrechte stelden de sectoren in de brainstorms van DutchDFA dat ‘Nederland zijn reputatie als land van creatieve, eigenzinnige en innovatieve ontwerpers moet uitbuiten’, maar dat er ook behoefte is aan een ‘ander en meer onderscheidend verhaal’. Wellicht is dat een verhaal zonder de geijkte trefwoorden, een mentaliteit die aan het feitelijke ontwerpen vooraf gaat en die juist in de films wordt ‘betrapt’. Ontwerpers die fundamentele vragen aan de samenleving of het industriële complex durven stellen, die architectuur primair beschouwen als het scheppen van condities voor een betekenisvol bestaan, die zo diep in de essentie van materiaal of kleur willen duiken dat ze haast verloren erfgoed opnieuw tot leven weten te brengen. De reeks portretten is verre van voltooid, maar als het gaat om beeldvorming blijken de films nu al een aanstekelijk middel om de onderliggende kwaliteiten van het Nederlandse ontwerp tastbaar te maken. En die kwaliteiten vooral ook te nuanceren omdat zowel fabrikanten, merken als ontwerpers en architecten aan het woord komen, vakmensen uit meerdere generaties en met sterk uiteenlopende werkpraktijken. Sinds ze hun première beleefden tijdens Designyatra in Mumbai, waren de Dutch Profiles te zien in New York, Eindhoven en Shenzhen, en zijn ze daarnaast constant te raadplegen via de website van DutchDFA. De films zijn eenvoudig te installeren bij volgende buitenlandse evenementen, maar kunnen ook dienen als ondersteuning van het buitenlands bezoek van een minister of staatssecretaris. Waar de reeks films het profiel van de sectoren mode, architectuur en design aan een internationaal publiek overdraagt, blijft het natuurlijk ook

wezenlijk om het spiegelbeeld van het Nederlands ontwerp te kennen. Hoe is het beeld dat andere landen van de Nederlandse ontwerpcultuur hebben? Om deze perceptie nauwkeuriger te kennen en eventuele veranderingen te kunnen meten, heeft DutchDFA afgelopen jaar in de focuslanden China en India imago-onderzoek laten uitvoeren, dat in 2011 en 2013 wordt herhaald. Het onderzoek helpt ook om een realistische inschatting te kunnen maken van de kansen en belemmeringen op weg naar netwerkvorming en marktverruiming in beide landen.

PQ$()/.>$/(S$)P?7(,2)?$0-!&6) 0/*,0-1)I52E)2*02*()-*A,0-)29 /.&14)Q$()-0)$$&)N.1""(S$A) 1).7)g)7E*E557*E)*:)E04*)2* 1)G588)=E*442*))2*A)844=9 1$)!$&$%.(-$)"&(M$%3$%04) !)-*0/*E))=/*))2*:Q-()F* O42-*42E)7)*=42E)2*c0P2* ,"&,$3(7$$/)""N)0($%N4) +,-.(+36*:5)-*52/*0:415* 4.-,4=0/)7)2F*I42,0-*))2*G70-09 0,2$A)-&2"71$/-SN$).&./:0$46 Dingeman Kuilman, directeur Premsela, geciteerd in: Boekmancahier 80 / Kunst over de grens

NETWERK Netwerken zijn essentieel voor het opbouwen van langdurige relaties tussen de Nederlandse ontwerpsector en internationale partners. Elke activiteit die DutchDFA gedurende 2009 organiseerde of waaraan het deelnam, was (mede) gericht op het leggen van duurzame connecties tussen ontwerpers, NGO’s en beroepsorganisaties, opleidingen, overheden en bedrijven. Zelfs een betrekkelijk solitaire activiteit als het Dutch Designer Dinner, georganiseerd ter gelegenheid van de sterke Nederlandse aanwezigheid op het DMY International Design Festival in Berlijn, stond geheel in het teken van het verbinden van partijen. Marije Vogelzang ontwierp met haar bedrijf Proef een opzienbarend galadiner voor ruim 200 gasten uit de lokale politiek, industrie en ontwerpwereld. Anders dan in Duitsland, waar de Nederlandse ontwerpsector bekendheid geniet en er de afgelopen decennia vele productieve contacten zijn opgebouwd, moet in India en China nog veel grondwerk worden verzet.

PL)N&"M).)/-((/$).>"7()?7(,2) E)/012*>)4-,7)/*42E*-580./*02* 8,A=0.4-052/*;h<*N5:847)E* -5*5-()7*.5,2-70)/F* +,-.(*67.(0-).-,7)*0/*:57)* .#.&(9!.%1$).&1).!!%$00-#$4) +,-.(*47.(0-).-,7)*0/*4=/5*4*

15

"-*0/*(01(=Q*I4=,4A=)*>57*+,-.(+36*-(4-*02*"2E04* 0-*.5,=E*A,0=E*52*4.-0I0-0)/*AQ*-()*VU%*42E*-()* +,-.(*M:A4//QF*O(0.(*(4E*4=7)4EQ*A))2*4.-0I)* (2$%$4)c-/.($%./)3.%(&$%02-30)>$(M$$&).!$&9 .0)/*42E*571420/4-052/F*=0G)*-()Q*O)7)*:4E)* A)-O))2*+,-.(*42E*"2E042*E)/012*41)2.0)/*02* BCC]*>5==5O021*-()*020-04-0I)*AQ*-()*VU%*42E* -()07*"2E042*.5,2-)7847-*JQ5570/F*47)*5>*17)4-* 0-!&-+,.&,$)*"%)(2$)1-./"!7$)>$(M$$&)1$0-!&) ,7/(7%$0).&1)(2$)>7-/1-&!)"*)&$(M"%N04)?7(,29 +36*8,-*-O5*+)/012*+04=51,)/*;>5.,/021*52* >4/(052*42E*E)/012<*52*-()*41)2E4*E,7021*-()* +)/012Q4-74F*O(0=)*-()*U6"*(5/-)E*42*420:4-)E* E)A4-)*02*O(0.(*"2E042*42E*+,-.(*47.(0-).-/* $V3/"%$1)(2$)3"($&(-./)*"%),"//.>"%.(-"&4)?-.9 /"!7$0).%$).)+%0()0($3)-&)-1$&(-*:-&!)/",./)-007$0) .&1)(2$)>%-&!-&!)("!$(2$%)"*)N&"M/$1!$4 Pm).0).&)-&($%'$1-.%:)(2$)J=L)M"7/1)/-N$)(") ,/)*+,-.(*-4=)2-*-5*0E)2-0>Q*0//,)/*52*42*02-)79 24-0524=*=)I)=*42E*-5*8,-*-():*52*-()*=5.4=*42E* 02-)724-0524=*41)2E4*-(75,1(*7)/)47.(*42E* 1$>.($4)C"%)(2$)'.(,2'.N-&!)0$00-"&)-&);7'9 >.-)(2$)*",70)-0)"&)(2$)(2$'$0)"*)k0/7'0l).&1) kM.($%*%"&()1$#$/"3'$&(0l4)=/"&!0-1$)/$,(7%$0) 42E*O57G/(58/*4A5,-*-()/)*-():)/F*O)*O0==* O57G*02*R,:A40*-5O47E/*4*.52.7)-)*41)2E4*02* O(0.(*+,-.(*42E*"2E042*47.(0-).-/*.42*.5:8=)9 '$&()$.,2)"(2$%)-&)%$/.(-"&)(")(2$0$)(2$'$046 ;#5,7.)S*U6"*O)A/0-)F*j?*6,1,/-*BCC]< PC%"')DU)7&(-/)DR)J"#$'>$%).)!%"73)"*)L&1-.&) 47.(0-).-/F*47.(0-).-,7)*-()570/-/*42E*85=0.Q*:4G9 $%0)#-0-($1)(2$)J$(2$%/.&104)52$)#-0-()M.0)(2$) 7)/,=-*5>*4*E)A4-)*42E*4*O57G/(58*571420/)E* >:)(2$)J=L)-&);7'>.-)$.%/:)H$3($'>$%4)52$) E)A4-)*7)/,=-)E*02*4*874.-0.4=*41)2E4F*O(0.(* (4/*A))2*E)I)=58)E*AQ*-()*"2E042*47.(0-).-/* .&1)(2$-%)?7(,2),"7&($%3.%(0)-&)%$,$&()'"&(204) $()*O))G*02*-()*U)-()7=42E/*O4/*,/)E*-5*E)9 I)=58*-()*41)2E4*>,7-()7*-(75,1(*E0/.,//052/F* M"%N02"30).&1)/$,(7%$046) ;#5,7.)S*U6"*O)A/0-)F*BC*U5I):A)7*BCC]<

42E*+,-.(*47.(0-).-/*847-0.084-)EF*=).-,7)/F* )E,.4-052*875P).-/*42E*4*>4/(052*/(5OF*-()* 875174::)*25-*52=Q*):8(4/0/)E*-()*:,=-09 E0/.08=0247Q*.(474.-)7*5>*-()*+,-.(*E)/012* 488754.(F*A,-*4=/5*,-0=0/)E*-()*>57:4=*42E*=)//* *"%'./)3/.(*"%'0)*"%)'.N-&!),"&(.,(04

PL).')3"0-(-#$).&1)07%3%-0$1) 4A5,-*:Q*02-75E,.-052*-5** X2-&$0$)0",-$(:4)B$"3/$).%$) :,.(*:57)*4EI42.)E*02*-()* E)I)=58:)2-*5>*G25O=)E1)* 42E*-).(25=51Q*-(42*"*(4E** .&(-,-3.($14);:)#-0-()2.0) 7)/,=-)E*02*.52-4.-/*O0-(*4* 155E*/,88=0)7F*-(4-*"*.42*,/)* E07).-=Q*>57*4*.5::0//052*AQ* (2$)["(($%1.')X-(:)X"7&,-/4) $()*.52-4.-*O0-(*-()*/,88=0)7* )2(42.)/*:Q*58857-,20-0)/*02* -()*M,758)42*:47G)-*-7):)29 E5,/=QF*A5-(*>75:*4*A,/02)//* .&1).),%$.(-#$)3$%03$,(-#$46 &)4.-052*>75:*4*+,-.(*E)/012*.5:842Q*-(4-* 3.%(-,-3.($1)-&)?7(,2)?$0-!&)T"%N0A)87"($1)-&O) `4)c"&$N.'3A)<#./7.(-"&)[$3"%()?7(,2)?$0-!&) [57G/*#"N"[F*BCC]

\0/0-/*-5*-()*$5210*Z20I)7/0-Q*42EF*)I)2*:57)*/5F* !521*J521*Z20I)7/0-Q*488)47)E*-5*(4I)*.529 -70A,-)E*/,A/-42-04==Q*-5*-()*:4G021*5>*.522).9 -052/*A)-O))2*G25O=)E1)*.)2-7)/*42E*E)/012)7/* -&)X2-&.).&1)(2$)J$(2$%/.&104)L&)DEEF)?7(,29 +36*7)/)47.()E*O(0.(*,20I)7/0-0)/*42E*,20I)7/09 $()*#"N"[*5>>)7)E*42*0:857-42-*8=4->57:*02* -0)/*5>*488=0)E*/.0)2.)*.5==4A574-)*O0-(*.5,29 X2-&.4)=)!%"73)"*)Gg)3%"'-&$&()?7(,2).!$&,-$0) -)7847-/*02*>5.,/*.5,2-70)/F*42E*O(4-*>57:*-()/)* -&)(2$)+$/10)"*).%,2-($,(7%$).&1)1$0-!&)3%$0$&(9 ,"//.>"%.(-"&0)(.N$4)c$,.70$)(2.()-0)"*),"7%0$) $1)-(0$/*)(")(2$)X2-&$0$)'.%N$(4)T-(2)(2$)(-(/$) O()7)*-()7)*0/*>)7-0=)*175,2E*>57*>,7-()7*2)-O57G* +,-.(*+)/012*[57G/*K*67.(0-).-,7)*i*L,A=0.* 1$#$/"3'$&(4)L()-0)./0")N&"M&)(2.()7&-#$%0-(-$0) #84.)*+,-.(+36*8,-*-51)-()7*42*)X(0A0-052*-(4-* (4I)*.=5/)*.522).-052/*O0-(*-()*15I)72:)2-* /(5O)E*(5O*-()/)*E)/012)7/F*52*:42Q*E0>>)7)2-* .&1)(2$)-&170(%:)-&)X2-&.4)52$:)*7&,(-"&).0).&) /.4=)/F*.52-70A,-)*-5*-()*E)/012*5>*8,A=0.*/84.)S* $00$&(-./)/-&N)M-(2)X2-&$0$)>70-&$004) >75:*/84-04=*E)/012*-5*-()*E)/012*5>*/-7))-*>,7209 (7%$4)c"(2)(2%"7!2)(2$)0$/$,(-"&)"*)(2$)3%"S$,(0) 87)/)2-)E*42E*-()*E)/012*5>*-()*)X(0A0-052F*-()* ENTERPRISE 0//,)/*/,775,2E021*/,/-4024A0=0-Q*O)7)*875:09 &$&(/:)3%$0$&(4)T2$&)?7(,2)?$0-!&)T"%N0)M.0) +,-.(+36*/))/*85/0-052021*4/*52)*5>*-()*:5/-* 0:857-42-*/-74-)10)/*-5*)I)2-,4==Q*.7)4-)*:47G)-* 4.G25O=)E1)E*4/*-()*:5/-*I4=,4A=)*)X(0A0-052* 58857-,20-0)/*>57*4*A754E*7421)*5>*+,-.(* AQ*-()*571420/)7/*4-*-()*)2E*5>*-()*#"N"[F*-()* 0:857-42.)*5>*-()*-():)*O4/*):8(4/0/)E*52.)* 1$0-!&$%0).&1).%,2-($,(04)c:)-1$&(-*:-&!).%$.0) 5>*G25O=)E1)*K*-(02G*>57*02/-42.)*5>*02>749 :57)*AQ*-()*(5/-/S /-7,.-,7)F*:5A0=0-Q*42E*/,/-4024A0=0-Q*K*42E*AQ* P?7%-&!)(2$)HLXLTA)2-!29%.&N-&!)H2.&!2.-)!"#9 :4G021*-():*I0/0A=)*02*-()*>5.,/*.5,2-70)/F*-()* $%&'$&()"*+,-./0)#-0-($1)(2$)$V2->-(-"&)0$#$%./) E)/012*/).-57*.42*E)I)=58*0-/)=>*02-5*4*/)705,/* (-'$0A)>%-&!-&!)1-**$%$&(),"//$.!7$0)$.,2)(-'$4) 1-0,700-"&)3.%(&$%)*"%)/",./),"''-00-"&$%04)L() 6-*-()*)2E*5>*)4.(*E4QF*-()*17))2*-)774.)*5>* O4/*(02-)E*4-*)47=0)7*-(4-*-(0/*4:A0-052*4=/5* -()*+,-.(*84I0=052*A).4:)*-()*=0I)=0)/-*/85-*5>* ,2E)7802/*-()*02E0I0E,4=*)>>57-/*5>*4==*847-0)/* (2$)HLXLT)$V2->-(-"&)!%"7&1046 02I5=I)EF*02.=,E021*875>)//0524=*571420/4-052/* ;#5,7.)S*+,-.(+36*O)A/0-)F*+,-.(*+)/012* 42E*/).-57*02/-0-,-052/F*4/*O)==*4/*-()*UY*M\+* [57G/*24:)E*A)/-*)X(0A0-052*5>*#"N"[*BCC]< "2-)724-0524=F*42E*5>*.5,7/)*-()*41)2.0)/*42E* -()*E)/012)7/*-(4-*)X8=57)*2)O*:47G)-/*5>*-()07* "M&).,,"%14) 6=521/0E)*-()*)X(0A0-052F*+,-.(+36*(4E*8759 !%.''$1).)M-1$)%.&!$)"*).11-(-"&./).,(-#-(-$04) "2*/)I)74=*.4/)/*/,.(*847-0)/*(4E*4*.=)47* 4EI42-41)F*42E*+,-.(+36*488=0)/*0-/)=>*:402=Q* $(75,1(*4*.52>)7)2.)*02*O(0.(*A5-(*N(02)/)*

=)4E)7*02*17))2*42E*)2I07529 '$&(./)(2-&N-&!4)L()-0)%$.//:) #$%:)-'3%$00-#$46 Architect Jun Ren, geciteerd in het imago-onderzoek China & India KOL Survey, 2009 Voor DutchDFA is het van grote waarde dat het programma in India onder meer kan voortbouwen op activiteiten die de BNO en de Nederlandse ambassade daar al eerder zijn gestart. Bilaterale partnerships tussen bureaus en organisaties, zoals in 2009 gesloten tussen Nederlandse en Indiase ontwerpbureaus op initiatief van de BNO en hun Indiase counterpart Kyoorius, zijn van grote betekenis voor de dialoog tussen ontwerpculturen en de opbouw van netwerken. Tijdens Designyatra agendeerde DutchDFA twee Design Dialogues (op het gebied van mode en vormgeving) en trad het NAi op als gastheer van een geanimeerd debat waarin Indiase en Nederlandse architecten de mogelijkheden voor samenwerking verkenden. Dialogen zijn een eerste stap in het identificeren van lokale opgaven en de bundeling van kennis. ‘Van 23 t/m 28 november bracht een groep Indiase architecten, architectuurtheoretici en beleidsmakers een bezoek aan Nederland. Het bezoek kwam voort uit een debat en een workshop die het NAi begin september in Mumbai organiseerde. Tijdens het debat werd een praktische agenda opgesteld die de Indiase architecten in samenwerking met hun Nederlandse counterparts de afgelopen maanden hebben ontwikkeld. De week in Nederland werd benut om de agenda verder uit te werken middels debatten, workshops en lezingen.’ (bron: NAi website, 20 november 2009) ‘…het NAi wil als intermediair het Nederlands talent inzetten om op internationaal niveau vraagstukken te benoemen en ze middels onderzoek en discussie lokaal én internationaal te agenderen. Voor de matchmaking sessie in Mumbai staan de thema’s “slums” en “waterfront development” centraal. Naast lezingen en workshops over deze thema’s zal er in Mumbai toegewerkt worden naar een concrete agenda waar Nederlandse en Indiase architecten zich binnen deze thema’s kunnen complementeren.’ (bron: NAi website, 31 augustus 2009) In China bood de SICIW een belangrijk forum. Een groep van 15 toonaangevende Nederlandse bureaus op het gebied van architectuur en design presenteerde zich daar aan de Chinese markt. Onder de titel Dutch Design Works – Architecture & Public Space stelde DutchDFA een tentoonstelling samen waarin duidelijk werd hoe deze ontwerpers op allerlei schaalniveaus bijdragen aan de inrichting van de openbare ruimte: van ruimtelijke ordening tot en met het ontwerp van straatmeubilair. Zowel in de keuze van getoonde projecten als in het ontwerp van de tentoonstelling zelf was de duurzaamheidsproblematiek prominent aanwezig. Toen Dutch Design Works aan het slot van SICIW door de organisatoren werd onderscheiden als de meest waardevolle tentoonstelling, werd nog eens nadrukkelijk gewezen op dit, voor de gastheren uiterst belangrijke thema.

‘During the SICIW, high-ranking Shanghai government officials visited the exhibition several times, bringing different colleagues each time. At the end of each day, the green terrace of the Dutch pavilion became the liveliest spot of the SICIW exhibition grounds.’ (bron: DutchDFA website, Dutch Design Works named best exhibition of SICIW 2009)

17

Naast de tentoonstelling programmeerde DutchDFA een breed spectrum aan additionele activiteiten. Met een conferentie waaraan Nederlandse en Chinese architecten deelnamen, met lezingen, onderwijsprojecten en een modeshow benadrukte het programma niet alleen het multidisciplinaire karakter van de Nederlandse ontwerpbenadering, maar benutte het ook formele en minder formele podia om contacten te leggen.

PLN)>$&)3"0-(-$*)$&)#$%%.0()"#$%) :0P2*G)220/:4G021*:)-*E)* X2-&$0$)'..(0,2.33-S4);$&)-0) )7*I))=*I)7E)7*02*E)*52-O0GG)9 =021*I42*G)220/*)2*-).(25=510)* 1.&)-N)2.1)!$1.,2(4);-S&)>$9 c5)G*())>-*I557*:0P*4=/*7)/,=9 -44-*))2*15)E)*-5)=)I)742.0)7* 581)=)I)7EF*E0)*0G*E07).-*G42* 02c)--)2*02*))2*58E74.(-*I557* 1$)!$'$$&($)["(($%1.'4)Q$() .52-4.-*:)-*E)c)*-5)=)I)7429 .0)7*I)71755-*:0P2*:51)=0PG9 ()E)2*58*E)*M,758)/)*:47G-* )257:F*c5O)=*58*c4G)=0PG*4=/* "3),%$.(-$*)!$>-$146 Reactie van Nederlands ontwerpbureau dat deelnam aan Dutch Design Works, geciteerd in: L. Bonekamp, Evaluatieverslag Dutch Design Works SICIW, 2009 Bezoeken aan de Tongji universiteit en vooral Hong Kong University blijken sterk te hebben bijgedragen aan het leggen van nieuwe verbindingen tussen kenniscentra en ontwerpers in China en Nederland. In 2009 onderzocht DutchDFA welke universiteiten en hogescholen in Nederland samenwerken met counterparts in de focuslanden, en welke vormen die samenwerking heeft. Daar ligt immers een rijke basis voor verdere netwerkopbouw. Bovendien is bekend dat universiteiten nauw verbonden zijn met overheid en bedrijfsleven in China. Zij fungeren als een essentiële schakel met Chinese ondernemingen.

ONDERNEMING DutchDFA hanteert positionering als een van de belangrijkste strategieën om uiteindelijk marktkansen te creëren voor een breed scala aan Nederlandse ontwerpers en architecten. Door kennisgebieden te benoemen – denk aan infrastructuur, mobiliteit en duurzaamheid – en die in de focuslanden zichtbaar te maken, kan de ontwerpsector zich tot een serieuze gesprekspartner

(")0(%$&!(2$&).&1)>%".1$&)$V-0(-&!)&$(M"%N04) [()7)*>57*02/-42.)*02-)7)/-*(4/*4=7)4EQ*A))2* 740/)E*>57*875E,.-*E)/012)7/*>75:*-()*U)-()79 =42E/F*58857-,20-0)/*.42*A)*.7)4-)E*>57*47.(09 ($,(0)"%)*.02-"&)1$0-!&$%04)T2$%$),"&&$,(-"&0) )X0/-*02*)E,.4-052F*-()Q*.42*4=/5*A)*E)I)=58)E* -&)(2$)1-%$,(-"&)"*)(2$)-&170(%:4)L&).11-(-"&A) +,-.(+36*40:/*4-*A7021021*/.4--)7)E*020-04-0I)/* -51)-()7*02*4*.5()7)2-*.52-)X-F*O(0.(*)X8=0.0-=Q* /,8)7/)E)/*-()*02-)7)/-*5>*-()*/)8474-)*E0/.09 3/-&$04)=0).),"&0$87$&,$)(2$)%$,"!&-0.>-/-(:)"*) O(4-*-()*U)-()7=42E/*(4I)*-5*5>>)7*0:875I)/F* M2-,2)%.-0$0)(2$),2.&,$0)*"%)37>/-,-(:4)c%.&,2) :520-57/*O0==*25OF*42E*02*-()*.5:021*Q)47/F* 4//)//*(5O*-()*)>>57-/*0:84.-*52*-()*-,725I)7*5>* (2$)1$0-!&)0$,("%)-&)(2$)*",70),"7&(%-$04) P52$)>$0()M.:)(")%.-0$).M.%$&$00)-0)./M.:0) $V3"07%$).&1)-&($%.,(-"&4);"%$)*%$87$&() 02-)74.-052*A)-O))2*-()*"2E042*42E*+,-.(* 1$0-!&$%0)2"/10)(2$)N$:4)?-**$%$&()$V2->-(0)"*) +,-.(*E)/012/*/(5,=E*A)*/(5O.4/)E*-5*875I)*0-/* )>>).-0I)2)//F*)/8).04==Q*O0-(*7)147E*-5*E)/012* 4/*G)Q*-5*A,/02)//*175O-(*42E*4/*/-74-)1Q*42E* (""/)*"%)-&&"#.(-"&46 ;!70E4Q/(*+)/(842E)F*E07).-57*M=)8(42-* R,=-0I)7/0-Q*#.(55=*5>*"225I4-052F*"2E04F* 87"($1)-&)(2$)-'.!$)%$0$.%,2)X2-&.)n)L&1-.) J%Y*#,7I)QF*BCC]< $5*>4.0=0-4-)*4..)//*-5*=5.4=*:47G)-/*42E*-5* 1)2)74-)*:57)*875E,.-0I)*.522).-052/F*4*O57G* 3$%-"1)"*)/$00)(2.&).):$.%)-0)"*),"7%0$)-&07*+9 ,-$&(4)c7()(2$).,(-#-(-$0)(2.()2.#$)>$$&)7&1$%9 (.N$&)03$,-+,.//:)-&)H2.&!2.-A)Q"&!)j"&!).&1) ;7'>.-A)2.#$)./%$.1:)/.-1)0"/-1)*"7&1.(-"&04) $()*)X-)2/0I)*:0//052*-5*-()*!521*J521*V,/09 2)//*5>*+)/012*[))G*BCCDF*87057*-5*-()*/-47-* 5>*+,-.(+36F*(4E*4*>5==5O9,8*02*BCC]*02*-()* J`)7-/10)"&)(2-04)52$),"&(.,(0) :4E)*02*-()/)*.0-0)/F*O0==*A)*)X842E)E*02*-()* ,"'-&!):$.%04)L&)0"'$),.0$0)(2$0$).,(-#-(-$0) (4I)*4=7)4EQ*=)E*-5*4.-,4=*.5::0//052/*42E* *"%'./),"//.>"%.(-"&).!%$$'$&(04) 6/*4*7)/,=-*5>*-()*847-0.084-052*02*-()*#(421(40* "2-)724-0524=*N7)4-0I)*"2E,/-7Q*O))G*;#"N"[<* .5::0//052/*(4I)*4=7)4EQ*A))2*10I)2*-5*+,-.(* .5:8420)/F*42E*5-()7/*(4I)*:4E)*I4=,4A=)* ,"&&$,(-"&04)52.()$#$&).33/-$1)(")(2$)0'.//) >4/(052*:0//052*-(4-*O4/*.522).-)E*-5*-()*+,-.(* 3.%(-,-3.(-"&4)52$)0:0($')"*)P,%$.(-#$)>711-$06A) M2-,2)M.0)-&(%"17,$1)17%-&!)(2$)HLXLTA)-0)1$+9 &-($/:)M"%(2)'$&(-"&-&!4)X2-&$0$)1$0-!&).&1) 47.(0-).-,7)*/-,E)2-/*O0-(*4*155E*.5::42E*5>* M21=0/(*O)7)*=02G)E*,8*4/*8)7/524=*4//0/-42-/* (")?7(,2)3.%(-,-3.&(04)52$:)2$/3$1)(2$')+&1) -()07*O4Q*-5*0:857-42-*.52-4.-/*AQ*-4G021*4O4Q* =421,41)*42E*.,=-,74=*A4770)7/F*4/*O)==*4/*-()* 3-(*.//0)"*)"3$%.(-&!)-&).&)7&N&"M&),"&($V(4) #5:)-0:)/*-()*):8(4/0/*O4/*:402=Q*8,-*52* 020-04-0I)/*-(4-*40:*-5*1)2)74-)*4*:57)*85/0-0I)* 0(.%(-&!)3"-&()*"%)?7(,2).!$&,-$04)52$)/.7&,2) 5>*-()*+,-.(*+)/012*[57G#84.)*02*#(421(40* 0/*>57*02/-42.)*42*02-)7)/-021*/87021A547E*-(4-* 0/*A)021*02-75E,.)E*>57*+,-.(*42E*N(02)/)* 1$0-!&$%0).&1)-0)0733"%($1)>:)0$#$%./)3.%(-$04) +,-.(*41)2.0)/*-(4-*O42-*-5*:420>)/-*-():9 0$/#$0)-&)X2-&.),.&)+&1).)>.0$)(2$%$A).&1)M-//) >$)0733"%($1)>:)T"%NH3.,$4)52$)(2%$$9:$.%) 875174::)*4=/5*5>>)7/*/,8857-*>57*N(02)/)* E)/012)7/*O(5*O42-*-5*1)-*02*.52-4.-*O0-(*+,-.(*

*$//"M)1$0-!&$%04)L&)(2$)'$.&(-'$),"&#$%0.(-"&0) 4A5,-*-()*58-052*-5*/-47-*,8*4*:5E)/-*I47049 -052*02*-()*/(48)*5>*4*+,-.(*+)/012*+)/G*02*-()* B$.%/)[-#$%)?$/(.)2.#$)0(.%($14)

P?7(,2?C=)N&"M0)M2.()(2$) 58-052/*47)*>57*-()*+,-.(* .7)4-0I)*02E,/-70)/*02*42E*O0-(* N(024F*>75:*4*.5::)7.04=F* -).(25=510.4=*42E*4*.,=-,74=* 3$%03$,(-#$4)?7(,2?C=)N&"M0) -(4-*/,..))E021*02*N(024*0/* 4*=5219O02E)E*875.)//*-(4-* %$87-%$0)2.%1)M"%N)-&)>7-/19 -&!)%$/.(-"&02-304)c:)>%-&!-&!) 847-0.0842-/*02*.52-4.-*O0-(* N(02)/)*.5,2-)7847-/*42E* N(02)/)*42E*+,-.(*E)/012)7/* 42E*47.(0-).-/F*5802052*:4G9 )7/*;)X8)7-/F*875>)//57/<*42E* E).0/052*:4G)7/F*+,-.(+36* (4/*/(5O2*02*#(421(40*-(4-* 0-*(4/*42*)Q)*>57*-()*/5>-*/0E)* 5>*E5021*A,/02)//F*O(0.(*0/*/5* -'3"%(.&()-&)X2-&.46 #5,7.)S*R020/-7Q*5>*357)012*6>>407/F*N52/,=4-)* W)2)74=*#(421(40F*MI4=,4-052*#"N"[*BCC]

COLLABORATION +,-.(+36*0/*.5==4A574-052*A)-O))2*4*I470)-Q*5>* 37>/-,).&1)3%-#.($)3.%(&$%04)52$:).%$)7&-($1)-&) -()*#-))7021*W75,8*+,-.(+36*-(4-*E)-)7:02)/* -()*Q)47*8=42*42E*-(4-*:520-57/*-()*875174::)* 1$#$/"3'$&(4)=/"&!0-1$)(2$)H($$%-&!)I%"73A) +,-.(+36*(4/*-O5*58)74-0524=*A5E0)/S*-()*L759 !%.''$)W*+,$).&1)(2$)B%"!%.''$)I%"734) 52$)B%"!%.''$)W*+,$)"3$%.($0).0)-&-(-.("%A) 4..)=)74-57F*7)/)47.()7F*4EI0/57*42E*.557E0249 ("%)"*)(2$)?7(,2)?C=)3%"!%.''$4)52$)/"&!9($%') 8=42F*42E*-()*Q)47*8=42/*E)70I)E*>75:*0-F*47)* 87)847)E*42E*8,-*-51)-()7*AQ*-()*L75174::)* W*+,$)"&)(2$)>.0-0)"*)3%"3"0./0)*%"')3.%(&$%0) .&1)(2$)+$/14)52$)W*+,$)1"$0&6()$V$,7($).&:) 875P).-/*0-/)=>F*A,-*:520-57/*-()07*87517)//*K* >"(2),"&,$3(7.//:).&1)+&.&,-.//:)@).&1)(.N$0) ,.%$)"*)-&($%&./).&1)$V($%&./),"''7&-,.(-"&04) $()*L75174::)*W75,8*.52/0/-/*5>*):8=5Q))/*5>* -()*571420/4-052*-(4-*847-0.084-)*02*-()*#-))7021* W75,8*42E*-4G)/*.47)*5>*4.-,4=*0:8=):)2-49 -052*5>*-()*875174::)F*02*.5==4A574-052*O0-(* -()*E08=5:4-0.*85/-/*42E*-()*+,-.(*42E*>57)012* 3.%(&$%0)-&)(2$)+$/14)52$)?7(,2?C=)3%"!%.''$) -0)"3$&)(")$V($%&./)-&-(-.(-#$0)(2.()+()M-(2-&)(2$) >74:)O57G*42E*-()*.70-)704*4/*=40E*5,-*02*-()* *"7%9:$.%)3/.&4)=33/-,.(-"&0),.&)>$)'.1$)#-.) (2$)3.%(&$%0)-&#"/#$14) $()*847-2)7/*(4I)*15-*-5*G25O*)4.(*5-()7*A)-9 ($%)-&)(2$),"7%0$)"*)(2$)+%0():$.%4)52$)$V,2.&!$) 5>*8502-/*5>*I0)OF*85/0-052/*42E*424=Q/)/*-(4-* O4/*2).)//47Q*-5*10I)*.52-)2-*-5*)4.(*875P).-* (4I)*4=/5*()=8)E*A,0=E*A70E1)/*A)-O))2*-()*029

van lokale opdrachtgevers ontwikkelen. Eerder is al aangestipt dat een dergelijke ambitie ook de afzonderlijke inspanningen van alle betrokken partijen drijft, zoals beroepsorganisaties, ministeries, sectorinstituten, maar ook de NL EVD Internationaal. En natuurlijk afzonderlijke bureaus en ontwerpers die op eigen gelegenheid nieuwe markten verkennen. In enkele gevallen hadden dergelijke partijen een duidelijke voorsprong, en zet DutchDFA zich vooral in om bestaande netwerken te versterken en te verbreden. Waar bijvoorbeeld al interesse is gewekt voor de productvormgevers uit Nederland, kunnen mogelijkheden worden gecreëerd voor architecten of modeontwerpers. Waar verbindingen bestaan op het gebied van onderwijs, kunnen die ook richting bedrijfsleven worden ontwikkeld. Daarnaast brengt DutchDFA waar mogelijk verspreide initiatieven bijeen in een samenhangend kader dat uitdrukkelijk het belang van de afzonderlijke disciplines overstijgt. Zo neemt de herkenbaarheid van het Nederlands aanbod toe en is de kans op publiciteit groter. Via branchemonitoren wordt nu en in de komende jaren onderzocht in hoeverre de inspanningen effect hebben op de omzet van de designsectoren in de focuslanden.

P52$)>$0()M.:)(")%.-0$).M.%$9 2)//*0/*4=O4Q/*)X85/,7)*42E* -&($%.,(-"&4);"%$)*%$87$&() 02-)74.-052*A)-O))2*-()*"2E042* 42E*+,-.(*E)/012)7/*(5=E/* (2$)N$:4)?-**$%$&()$V2->-(0) 5>*+,-.(*E)/012/*/(5,=E*A)* /(5O.4/)E*-5*875I)*0-/*)>>).-09 I)2)//F*)/8).04==Q*O0-(*7)147E* -5*E)/012*4/*G)Q*-5*A,/02)//* 175O-(*42E*4/*/-74-)1Q*42E* (""/)*"%)-&&"#.(-"&46 Hridaysh Deshpande, directeur Elephant Multiversity School of Innovation, India, geciteerd in het imago-onderzoek China & India KOL Survey, 2009 Om de toegang tot lokale markten te vereenvoudigen en productieve verbindingen tot stand te brengen, is een werkperiode van minder dan een jaar uiteraard ontoereikend. Maar de activiteiten die in het bijzonder in Shanghai, Hong Kong en Mumbai zijn ondernomen, hebben al wel een solide fundament gelegd. De omvangrijke missie naar de Hong Kong Business of Design Week (BoDW) 2008, voorafgaand aan de start van DutchDFA, kreeg in 2009 een vervolg in de NL EVD Internationaal-missie naar de BoDW. Ook de missie van MODINT naar de Hong Kong Fashion Week 2010 bouwt hierop voort. De contacten die in deze steden zijn gelegd, worden komend jaar verder uitgediept. In enkele gevallen hebben de activiteiten al daadwerkelijk voor opdrachten en formele samenwerkingsovereenkomsten gezorgd. Als gevolg van deelname aan de SICIW zijn al opdrachten aan Nederlandse bedrijven verstrekt, en legden anderen waardevolle contacten. Dat gold zelfs voor de kleine modemissie die aan de Nederlandse deelname verbonden was. Vermeldenswaard is beslist het systeem van ‘creative

buddies’ dat gedurende SICIW werd geïntroduceerd. Chinese design- en architectuurstudenten met een goede beheersing van het Engels werden als persoonlijke assistenten aan de Nederlandse deelnemers gekoppeld. Zij hielpen de deelnemers om hun weg te vinden naar belangrijke contacten door drempels van taal, cultuur en een onbekende omgeving voor hen te slechten.

19

Soms werd vooral de kern gelegd voor initiatieven die een gunstiger vertrekpunt voor Nederlandse bureaus moeten bewerken. Zo wordt met de start van de Dutch Design WorkSpace in Shanghai een interessante, door meerdere partijen gedragen springplank geïntroduceerd voor Nederlandse en Chinese ontwerpers. Nederlandse bureaus die zich in China willen manifesteren krijgen er onderdak en worden vanuit de WorkSpace begeleid. Het 3-jarig programma biedt daarnaast ondersteuning aan Chinese ontwerpers met contacten in Nederland. Inmiddels wordt er met partijen in Hong Kong en Shenzhen gesproken over de mogelijkheid om in de Pearl River Delta een bescheiden variant van het initiatief te starten in de vorm van een Dutch Design Desk. ‘DutchDFA weet wat de mogelijkheden zijn voor de Nederlandse creatieve industrie ín en met China, zowel vanuit commercieel, technologisch als cultureel perspectief. DutchDFA weet dat slagen in China een proces is van lange adem waarbij eerst hard moet worden gewerkt aan het opbouwen van een relatie. Door deelnemers naar mogelijke Chinese counterparts te brengen en Chinese en Nederlandse ontwerpers en architecten, opinion makers (experts, professoren) en decision makers met elkaar in contact te brengen, heeft DutchDFA in Shanghai laten zien dat het oog heeft voor de in China zo belangrijke zachte kant van het zakendoen.’ Bron: Ministerie van Buitenlandse Zaken, Consulaat-Generaal Shanghai, Evaluatie SICIW 2009

SAMENWERKING DutchDFA is een samenwerking van meerdere publieke en private partners. Zij hebben zich verenigd in de Regiegroep DutchDFA die de jaarprogramma’s vaststelt en de programmatische voortgang bewaakt. Naast de Regiegroep kent DutchDFA twee operationele gremia: het Programmabureau en de Programmagroep. Het Programmabureau fungeert als initiatiefnemer, aanjager, onderzoeker, adviseur en coördinator voor het DutchDFA-programma. Het meerjarenplan en de daarvan afgeleide jaarplannen worden door het Programmabureau voorbereid en samengesteld op basis van voorstellen van de partners en het veld. Het bureau voert zelf geen projecten uit, maar bewaakt hun voortgang – zowel inhoudelijk als financieel – en verzorgt de interne en externe communicatie. De Programmagroep bestaat uit medewerkers van de organisaties in de Regiegroep en zorgt voor de feitelijke uitvoering van het programma, in samenwerking met de diplomatieke posten en met Nederlandse en buitenlandse partners in het veld. Het DutchDFA-programma staat ook open voor initiatieven van buitenaf die passen binnen het kader en de criteria zoals beschreven in het vierjarenplan. Zij kunnen zich aanmelden via de aangesloten partners.

($%$0(0)"*)(2$)#.%-"70)3.%(-$04)?7(,2?C=).33$.%0) (")*7/+/).)#./7.>/$)%"/$)-&)'.N-&!),"&&$,(-"&0) A)-O))2*15I)72:)2-*A5E0)/*42E*-()*875>)//0529 ./)+$/1)-&)(2$)J$(2$%/.&10A).0)M$//).0)>$(M$$&) (2$)*.02-"&A).%,2-($,(7%$).&1)1$0-!&)0$,("%04 "2*.52.7)-)*-)7:/*-()*847-0)/*02I5=I)E*(4I)* )X8)70)2.)E*-()*.52-4.-/*:4E)*I04*+,-.(+36* 4/*()=8>,=*02*-()*)/-4A=0/(:)2-*5>*-()*3)E)749 (-"&)X%$.(-#$)L&170(%:4)W&).&"(2$%)/$#$/A)(2$) .5::52*02I5=I):)2-*O0-(*-()*+,-.(+36*8759 174::)*(4/*)2/,7)E*-(4-*-()*>5,7*/).-57*02/-0-,9 -052/*K*L7):/)=4F*U6"F*$Z*+)=>-*42E*V7402857-* +)I)=58:)2-*K*25O*.5==4A574-)*02*-()*87)84749 -052/*>57*-()*)X(0A0-052*N522).-021*N52.)8-/F* O(0.(*O0==*/-47-*-5,7021*-()*>5.,/*.5,2-70)/*02* (2$).7(7'&)"*)DEGE4)L&).11-(-"&)(2$:)2.#$) P502-=Q*):A74.)E*-()*25-052*5>*7)/)47.(*AQ*E)9 /012F*O(0.(*.52.)72/*4*>57:*5>*7)/)47.(*A4/)E* 52*7)4=*=5.4=*0//,)/F*02*O(0.(*E)/012*0/*,/)E*4/* .)/$.1-&!)3%-&,-3/$4)`",./)1$0-!&$%0A)!"#$%&9 :)2-*A5E0)/*42E*.5:8420)/*47)*02I5=I)E*02* (2-0)3%",$004)J=L).&1)B%$'0$/.).%$),7%%$&(/:) O57G021*-5O47E/*875174::021*>57*+,-.(+36* "&)(2-0)07>S$,(4) 6-*-()*)2E*5>*BCC]*+,-.(+36*571420/)E* +$/1903$,-+,)'$$(-&!0)*"%)(2$)(2%$$)0$,("%0)-() 7)87)/)2-/F*O(0.(*4==5O)E*/(47)E*-)2E)2.0)/* -5*A).5:)*I0/0A=)*42E*>57*5I)747.(021*02-)7)/-/* (")>$).,N&"M/$1!$14)=)0(.%()2.0)>$$&)'.1$) O0-(*-()*/59.4==)E*.0-Q*.52/,=-4-052F*4*8=4->57:* -(75,1(*O(0.(*/0X*.7)4-0I)*.0-0)/*/Q2.(7520/)* -()07*)>>57-/*4A754EF*-5*/-47-*O0-(*-()*847-0.0849 (-"&)-&)H2.&!2.-)T"%/1)$.%)*%7-(4)

LONGTERM PERSPECTIVES $(,/*>47*-(0/*7)-75/8).-0I)*(4/*.52.)2-74-)E* "&)3%$#-"70/:)*"%'7/.($1).-').&1)">S$,(-#$04) "2*-()*:)42-0:)*0-*0/*A).5:021*.=)47)7*-(4-*4/* 4*/80295>>*5>*-()*+,-.(+36*875174::)F*2)O* 02/-7,:)2-/*47)*488)47021e*02/-7,:)2-/*-(4-* 02-)7=02G*-()*).525:0.F*.,=-,74=*42E*/5.04=*40:/* .&1)">S$,(-#$04)W%)(2.()2.#$)2$/3$1)>7-/1).) 2)O*02>74/-7,.-,7)*-(4-*/,8857-/*-()*.5==4A5749 -052*A)-O))2*-()*I4705,/*847-2)7/*42E*-(4-* 7)4==Q*.52-70A,-)/*-5*-()*7)4=0/4-052*5>*+,-.(* 1$0-!&$%06)-&($%&.(-"&./).'>-(-"&04 $()*.75//9/).-574=F*:,=-09E0/.08=0247QF*42EF* 4A5I)*4==F*=5219-)7:*.(474.-)7*5>*-()*+,-.(+36* 875174::)*5>>)7/*58857-,20-0)/*>57*875P).-/* 42E*4.-0I0-0)/*-(4-*-(,/*>47*O)7)*0:85//0A=)*57* 1-*+,7/()(")%$./-0$4)52$%$*"%$)-()-0)3"00->/$)(") .5:A02)*:,=-08=)*41)2E4/F*1)2)74-)*4*/,/9 -4024A=)*)>>).-*42E*-5*/4I)*-0:)*42E*:52)Q* A).4,/)*-()/)*02/-7,:)2-/*47)*4=/5*488=0.4A=)* $/0$M2$%$4)W&)("3)"*)(2.(A)(2$:),.&)>$)70$1)*"%) >,7-()7*4.-0I0-0)/*52*-()*02-)724-0524=*85E0,:*AQ* -()*/).-57*02/-0-,-052/F*A742.(*571420/4-052/*42E* 3.%(&$%0)-&)(2$)+$/1A).*($%)(2$)3%"!%.''$)2.0) ,"'$)(").&)$&14)52-0)/$!.,:),"7/1)>$)-1$&(-+$1) .0)?7(,2?C=60)+*(2A)-'3/-,-()">S$,(-#$4 M47=0)7*O)*7)>)77)E*-5*-()*+,-.(*+)/012*[57G9 #84.)*02*#(421(40F*O(0.(*O0==*A)*58)74-0524=* *%"')03%-&!)DEGE)"&M.%104)52-0)/"&!9($%')0739 857-*875174::)*O0==*5>>)7*42*4>>57E4A=)*A4/)* >57*E)/012)7/*O(5*O42-*-5*.522).-*O0-(*-()* =5.4=*:47G)-*42E*O(5*>))=*-()*2))E*>57*/8).04=9 -0()0733"%(4)52$)T"%NH3.,$)M-//)1$#$/"3)-&(").) &"1$)-&).)&$(M"%N4)L()M-//)>$).)!.(2$%-&!)3/.,$) >57*G25O=)E1)*4A5,-*=5.4=*0//,)/*42E*O4Q/*5>*

O57G021F*4*8502-*5>*.52-4.-*>57*+,-.(*42E*=5.4=* 1$0-!&$%0A),"''-00-"&$%0).&1)"%!.&-0.(-"&04) ">*-()*:5E)=*488)47/*-5*>,2.-052F*/0:0=47*>49 .0=0-0)/*.42*A)*E)I)=58)E*>57*5-()7*7)1052/*57* *",70),"7&(%-$04) 6=/5*:)2-052)E*87)I05,/=Q*0/*L7):/)=4*42E* J=L60)-&-(-.(-#$)(")0(.%().)3%"!%.''$).%"7&1) 7)/)47.(*AQ*E)/012*02*-()*47)4/*5>*E)/012*42E* .%,2-($,(7%$4)H7,2).)3%"!%.''$)-0).&)-'3"%(.&() :)42/*>57*-()*E)I)=58:)2-*42E*)X.(421)*5>* G25O=)E1)*A)-O))2*-()*>5.,/*.5,2-70)/*42E*-()* J$(2$%/.&104)L()M-//)'.N$).)0-!&-+,.&(),"&(%->79 -052*-5*-()*A,0=E021*5>*2)-O57G/F*-()*85/0-052021* 5>*+,-.(*E)/012F*)2141021*02*875>)//0524=*E049 /"!7$0).&1)%$.,2-&!)3"($&(-./),"''-00-"&$%04)

PL)0$$)'"%$)-&)(2$)/"&!9($%')-&9 I)/-:)2-*5>*4.-0I0-0)/*-(4-*:4G)* .=)47*O(4-*-()*U)-(9)7=42E/* $V,$/)-&4)L()-0)>$(($%)(")-'3%"#$) Q5,7*0:41)*42E*G25O=)E1)* 42E*)X8)7-0/)*-(4-*A471)*02* =0G)*4*:4.(5*E)/012*1,7,*42E* ($//)(2$')2"M)(")1")(2-&!046 5"&)K$&2"$#$&A)87"($1)-&)P52$)>-!)/$.3)$.0(6A) VU6*:414c02)*k*C?`?C $()*U6"*(4E*4=7)4EQ*-4G)2*-()*=)4E*-(75,1(* 4*/0:0=47*O4Q*5>*O57G021*02*"2E04F*-(75,1(*-()* :4-.(:4G021*875174::)*0-*E)I)=58)E*475,2E* -():)/*/,.(*4/*/=,:/F*-()*E)I)=58:)2-*5>*O49 -)7>752-/*42E*-()*875>)//0524=0/4-052*5>*-()*=5.4=* .%,2-($,(7%$)+$/14)52$-%)-&-(-.(-#$),"&0"/-1.($1) A0=4-)74=*847-2)7/(08/*42E*.42*O0-(5,-*4*E5,A-* >$).33/-$1).!.-&)-&)1-**$%$&(),"&($V(04) 52$)?7(,2)B%"+/$0).%$)1$#$/"3-&!)(2$'0$/#$0) 02-5*4*1=5A4==Q*4..)//0A=)F*I07-,4=*)X(0A0-052*5>* ?7(,2)1$0-!&4)c:)DEGD)(2$)0$%-$0)M-//),"&0-0()"*) ?CC*A70)>*E5.,:)2-470)/S*857-740-/*5>*E)/0129 )7/F*41)2.0)/F*.5::0//052)7/*42E*)E,.4-0524=* -&0(-(7(-"&04)=,%"00)(2$),"//$,(-"&)(2$%$).%$),"'9 '"&)(2%$.10)(2.()*",70)(2$).(($&(-"&)"&)03$,-+,) .(474.-)70/-0./*5>*+,-.(*E)/012*42E*-()*E)/012* ,/-'.($4)52$)!.//$%:)"*)3"%(%.-(0)M-//)-&)DEGE)>$) .5:8=):)2-)E*AQ*4*=521)7*E5.,:)2-47Q*4A5,-* 1$0-!&)-&)(2$)J$(2$%/.&104) $()*+,-.(+36*O)A/0-)*0/*42*0:857-42-*02/-7,9 '$&()*"%)(2$)37>/-,)1-00$'-&.(-"&)"*)(2$)B%"+/$04) 52$)D4E)#$%0-"&)"*)(2$)17(,2o1$0-!&o*.02-"&o. %,2-($,(7%$)M$>0-($)M-//)>$)%$./-0$1)-&)DEGE4)52$) /0-)*0/*25-*P,/-*4*:)42/*5>*.5::,20.4-052F*A,-* ./0").)(%7/:)-&($!%./)$/$'$&()"*)-(0)3%"!%.''$4) $()*2)O*/)-9,8*O0==*)2(42.)*-()*857-4=*>,2.-052* >57*02-)7)/-)E*>57)012*847-0)/*-(4-*47)*=55G021* >57*7)=)I42-*02>57:4-052*4A5,-*-()*A754E*+,-.(* 1$0-!&)+$/1)Y?C=Z).&1)*"%)?7(,2)1$0-!&$%0)M-(2) -&($%&.(-"&./).'>-(-"&04)52$)0-($)M-//),"&(-&7$) -5*875I0E)*.,77)2-*02>57:4-052*4A5,-*+,-.(* E)/012F*>4/(052*42E*47.(0-).-,7)*42E*02>57:49 (-"&).>"7()?7(,2?C=60)3%"!%.''$4)52$)3"%(./) *7&,(-"&),.&)>$)'.-&(.-&$1).*($%)DEGD4 U5-*2)OF*A,-*:57)*)>>).-0I)*02*-()*.52-)X-* 5>*=5219-)7:*875174::)/F*47)*-()*-74I)==021* $V2->-(-"&0)(2.()3"0-(-"&)?7(,2)1$0-!&4)52$) )X(0A0-052/*E5*25-*/-42E*52*-()07*5O2F*A,-*47)*

Gedurende het eerste jaar hebben de partners elkaar beter leren kennen. De uitwisseling van gezichtspunten, posities en analyses die nodig was om invulling te geven aan de projecten heeft er mede voor gezorgd dat er bruggen werden geslagen tussen de belangen van de verschillende partijen. DutchDFA blijkt een niet onbelangrijke functie te vervullen in het zoeken naar aansluiting tussen overheden en beroepsveld in Nederland, maar ook tussen de sectoren mode, architectuur en design onderling. Concreet ervaren de betrokkenen bijvoorbeeld dat de contacten via DutchDFA behulpzaam zijn geweest bij de oprichting van de Federatie Creatieve Industrie. Op een ander niveau heeft de gemeenschappelijke betrokkenheid bij het DutchDFA-programma ervoor gezorgd dat vier sectorinstituten – Premsela, NAi, TU Delft en Brainport Development – nu samenwerken aan de voorbereiding van de tentoonstelling Connecting Concepts, die najaar 2010 aan zijn rondreis door de focuslanden moet beginnen. Bovendien hebben zij gezamenlijk het thema ‘ontwerpend onderzoek’ omarmd. Het betreft hier een vorm van onderzoek op basis van reële lokale vraagstukken waarbij het ontwerp als leidend principe wordt gehanteerd. Bij dat proces zijn lokale ontwerpers, overheden en bedrijven betrokken. NAi en Premsela werken thans aan de invulling van een DutchDFA-programmering voor dit onderwerp. DutchDFA organiseerde eind 2009 disciplinebijeenkomsten voor de drie sectoren die het vertegenwoordigt en was zo in staat om gedeelde tendensen in de ontwerpsector te signaleren en overkoepelende belangen te onderkennen. En er is een start gemaakt met het zogenoemde stedenoverleg, een forum waarin zes creatieve steden hun inspanningen in het buitenland op elkaar afstemmen, te beginnen met de deelname aan Shanghai World Expo en RUHR 2010. Ook in deze omgevingen begint de samenwerking vruchten af te werpen.

PERSPECTIEF VOOR DE LANGE TERMIJN Tot dusver concentreerde deze terugblik zich op de tevoren geformuleerde doelstellingen. Het wordt inmiddels steeds duidelijker dat er als spinoff van het DutchDFA-programma nieuwe instrumenten ontstaan; instrumenten die economische, culturele en maatschappelijke doelstellingen met elkaar verbinden. Of een nieuwe infrastructuur helpen bouwen die de samenwerking tussen uiteenlopende partners ondersteunt en die werkelijk bijdraagt aan de realisatie van de internationale ambities van Nederlandse ontwerpers. Het crosssectorale, multidisciplinaire en vooral meerjarige karakter van het DutchDFA programma biedt kansen voor projecten en activiteiten die tot dusver moeilijk of niet te realiseren waren. Daardoor is het mogelijk meerdere agenda’s te combineren, een duurzaam effect te bewerkstelligen en kosten en tijd te besparen omdat de instrumenten ook elders inzetbaar zijn. Bovendien kunnen ze na afloop van het programma door sectorinstellingen, brancheorganisaties en partners in het veld worden benut voor verdere activiteiten op het internationale podium. Die nalatenschap kan worden aangemerkt als de vijfde, impliciete doelstelling van DutchDFA. Eerder werd verwezen naar de Dutch Design WorkSpace in Shanghai

die vanaf het voorjaar van 2010 operationeel is. Dit langlopende ondersteuningsprogramma biedt betaalbaar onderdak aan ontwerpers die zich op de lokale markt willen begeven en behoefte hebben aan deskundige begeleiding. De WorkSpace ontwikkelt zich tot knooppunt in een netwerk. Het is een verzamelplaats van kennis over lokale opgaven en werkwijzen, aanspreekpunt voor Nederlandse en lokale ontwerpers, opdrachtgevers en organisaties. Als het model blijkt te werken, kunnen er ook in andere regio’s of focuslanden soortgelijke voorzieningen worden ontwikkeld.

21

Ook al genoemd is het gezamenlijk initiatief van Premsela en NAi tot het opzetten van een programma rond ‘ontwerpend onderzoek’ in design en architectuur. Zo’n programma is een belangrijk middel voor kennisontwikkeling en -uitwisseling tussen de focuslanden en Nederland. Het zal substantieel bijdragen aan de opbouw van netwerken, de positionering van Nederlands ontwerp, het aangaan van een professionele dialoog en het bereiken van potentiële opdrachtgevers.

PLN)f-$)'$$%)-&)$$&)/.&!$($%9 :0P202I)/-)7021*:)-*4.-0I0-)09 -)2*E0)*E,0E)=0PG*:4G)2*O447* J$1$%/.&1)!"$1)-&)-04)_$)N7&() A)-)7*P)*0:415*I42*G)220/*)2* G,2E)*I)7/-)7G)2*E42*4=/*))2* 84-/)701)*E)/01215)75)*G59 '$&)#$%($//$&)2"$)2$()'"$(46 Ton Venhoeven, geciteerd in ‘De Grote Sprong Oostwaarts’, BNA Blad #01/10 Het NAi nam in India al een voorschot op een dergelijke werkwijze met het matchmakingprogramma dat het opzette rond thema’s als de herontwikkeling van slums, de ontwikkeling van havenfronten en de professionalisering van het lokale architectuurveld. Het initiatief smeedt bilaterale partnerships en is ongetwijfeld in andere omgevingen opnieuw inzetbaar. De Dutch Profiles ontwikkelen zich tot een wereldwijd toegankelijke, virtuele tentoonstelling van Nederlands ontwerp. In 2012 bestaat de reeks uit 100 korte documentaires: portretten van ontwerpers, bureaus, opdrachtgevers en onderwijsinstellingen. Door de verzameling heen lopen thematische lijnen die de aandacht vestigen op specifieke kenmerken van het Nederlands ontwerp en ontwerpklimaat. De portrettengalerij wordt in 2010 aangevuld met een langere documentaire over ontwerpen in Nederland. Voor de publieke verspreiding van de Profiles is de DutchDFA-website een belangrijk instrument. In 2010 wordt de 2.0 versie van de dutch>design> fashion>architecture website gerealiseerd. De site is niet louter een communicatiemiddel, maar wordt benaderd als een wezenlijk en integraal onderdeel van het programma. De nieuwe opzet versterkt de portalfunctie voor buitenlandse belangstellenden die relevante informatie zoeken over het brede Nederlandse ontwerpveld (DFA) en voor Nederlandse ontwerpers met internationale ambities. De site bevat daarnaast actueel nieuws over Nederlandse mode, design en architectuur bieden en informatie over het DutchDFA programma. De portalfunctie kan na 2012 behouden blijven.

52*)I)7Q*5..4/052*/,775,2E)E*AQ*4*875174::)* "*)M"%N02"30A)1$>.($0).&1)'$1-.)$#$&(04)=&) )X4:8=)*0/*-()*)X(0A0-052*$4G021*4*#-42.)F*O0-(* O57G*AQ*)01(-*875:02)2-*+,-.(*42E*N(02)/)* E)/012)7/F*O(0.(*O0==*/-47-*-5,7021*-5*#(421(40F* V)0P021*42E*#()2c()2*42E*O(0.(*02*)I)7Q*.0-Q* O0==*A)*4..5:8420)E*AQ*4*:4-.(021*875174::)* "*).,(-#-(-$04) $()*-74I)==021*)X(0A0-052*#5.04=*M2)71Q*-(4-*O4/* ,7%.($1)>:)X2-&$0$),7%.("%0A)0$().)3%$,$1$&(4) $(0/*)X(0A0-052*4A5,-*.,77)2-*+,-.(*1748(0.* E)/012*-5,7)E*4=521*/0X*N(02)/)*.0-0)/*02*BCCD* .&1)DEEF4)L'.!$)%$0$.%,2),"&17,($1)"&) A)(4=>*5>*+,-.(+36*/(5O)E*-(4-*-()*)I)2-*(4/* .=)47=Q*A))2*875E,.-0I)*O0-(*7)147E/*-5*85/09 (-"&-&!)(2-0)1$0-!&)0$,("%)-&)X2-&.4)52$),7%.("%0) O)7)*I)7Q*.=)47*4A5,-*O(Q*-()Q*(4E*/)=).-)E* ?7(,2)1$0-!&4)H",-./)<&$%!:)1$%-#$1)-(0)(-(/$) *%"')(2$),7%.("%06)#-$M)"&)!%.32-,)1$0-!&)-&)(2$) J$(2$%/.&104)`-)?$!$&!A)2$.1),7%.("%)"*)(2$) )X(0A0-052F*.5::)2-/*02*42*02-)7I0)OS

Pc$,.70$)"*)-(0).#.&(9!.%1$) 85/0-052*-()*U)-()7=42E/* >,2.-052/*4/*4*G02E*5>*E)/012* =4A574-57Q*02*-(0/*)74*5>*1=59 >./-0.(-"&4)YmZ)L*)(2$)(%.&0-9 -052*>75:*8,7)*1748(0.*E)/012* -5*.5::,20.4-052*E)/012*0/* I0/0A=)*42QO()7)*0-*0/*02*-()* ?7(,2)(%.1-(-"&46 Li Degeng, quoted in: SICAmag no. 39, Dec. 2008 %2*-()*52)*(42E*-()Q*.52-70A,-)*4*=5-*5>* 0",-./)-&h7$&,$)(")!%.32-,)1$0-!&$%0A)3.%(/:) A).4,/)*5>*-()*/-7521*85/0-052*-(4-*E)/012)7/* -4G)*02*7)=4-052*-5*-()07*.5::0//052)7/*42E*-()* !"#$%&'$&(4)W&)(2$)"(2$%)2.&1)(2$:)0$$)0"'$) ,2.%.,($%-0(-,0)"*)?7(,2)0",-$(:)%$h$,($1)-&) (2$)1$0-!&0)(2$'0$/#$04)=33%".,2-&!)!%.32-,) E)/012*4/*02/-7,:)2-/*42E*/-0:,=0*>57*/5.04=* ,"''7&-,.(-"&)@)/.>$//$1)>:)(2$').0)P0",-./) 3%"17,(-"&6)@)./"&!0-1$)(2$)707./),"''$%,-./) 42E*15I)72:)2-*.5::,20.4-052F*488)47*-5*A)* -&03-%-&!)$V.'3/$04* 52-0)$/$'$&()"*)P0",-./)3%"17,(-"&6)./0")*"%'0) -()*A4/0/*>57*-()*W4/-W4/-1)A)7*875174::)* -(4-*O0==*-4G)*8=4.)*E,7021*-()*&Z!&*BC?C* $#$&(4)Q.&0)K$&27-f$&)1$#$/"3$1)(2$),"&,$3() >57*4*:5A0=)*(5-)=*>4.0=0-Q*-(4-*O0==*:420>)/-*0-/)=>* 02*4*847G021*14741)*52)*:5:)2-F*42E*02*4* ("M$%).().)(%.-&)0(.(-"&)(2$)&$V(4)52$)2"($/)M-//) -74I)=*4=521*O0-(*-()*:42Q*.,=-,74=*875E,.-052/* -(4-*-()*U)-()7=42E/*O0==*.52-70A,-)*-5*-()*8759 174::)*5>*-()*M,758)42*N,=-,74=*N480-4=F*42E* M-//)2.#$).)'"%$)3$%'.&$&()>.0$)-&)(M"),-(-$04) !)7)*-()*E)/012)7/*H,71)2*V)Q*42E*W0=042* #.(75>)7*O0==*.,74-)*-()*(5-)=*>4.0=0-0)/F*02*O(0.(* .)#.%-$(:)"*)?7(,2)1$0-!&0)M-//)*$.(7%$4)52$) W4/-W4/-1)A)7*.52.)8-*5>>)7/*-()*58857-,20-Q* >57*4EE0-0524=*4.-0I0-0)/*/,.(*4/*E)/012*)X(0A09 -052/F*/Q:85/0,:/F*O57G/(58/F*E)/012*-708/*42E* .)3"3973)0("%$4) VQ*25O*+,-.(+36*(4/*(4E*4=:5/-*4*Q)47*-5* 570)2-*42E*:420>)/-*0-/)=>F*:402=Q*02*-()*>5.,/* ,"7&(%-$0A).&1)0"'$(-'$0)$/0$M2$%$4)<#$%:)(-'$)

-()*875174::)*(4/*:)4/,7)E*0-/)=>*41402/-*-()* 02-)2-052/*5>*-()*847-2)7/*02I5=I)EF*42E*41402/-* -()*:0//052*-(4-*O4/*>57:,=4-)E*4-*0-/*.52.)89 -052S*/-7)21-()2021*-()*02-)724-0524=*85/0-052*5>* +,-.(*E)/012*02*4*/,/-4024A=)*O4Q*-(75,1(*4* S"-&$1973).33%".,24) T2.()1")"7%)1-.%:)$&(%-$0)($//)70).>"7()(2$)+%0() Q)47*52*-()*754Ef p**$(4-*-()*P502021*5>*>57.)/*02*-()*U)-()79 =42E/*(4/*:420>)/-)E*0-/)=>*-4210A=Qe*=0-)74==Q* -(75,1(*-()*.5==4A574-052*A)-O))2*847-0)/* 02*-()*+,-.(+36*#-))7021*W75,8*42E*-()* L75174::)*W75,8F*A,-*)I)2*:57)*02*-()* 1.-/:)-&*"%'./)(%.*+,)>$(M$$&)>%.-&0("%'-&!) 42E*4*O57G/(58*02*"2E04F*02*-()*:))-021/* 475,2E*2)O*875P).-/F*57*-()*)X.(421)*5>* G25O=)E1)*42E*.52-4.-/*E,7021*847-0.0849 (-"&)-&).)*.-%)-&)X2-&.4)B.%(-$0)(2.()3%$#-"70/:) :402=Q*)X8=57)E*>57)012*-)770-570)/*52*-()07* 5O2F*25O*)2.5,2-)7*4*847-2)7*-(4-*.42*5>>)7* .5()7)2.)*42E*-(4-*.42*>4.0=0-4-)*.522).-052/* M-(2)"(2$%)1-0,-3/-&$04) p))52.()(2$)-&($%&.(-"&./)3"0-(-"&-&!)"*)?7(,2) 1$0-!&)%$87-%$0).)/"&!9($%').33%".,24)J$#9 )7-()=)//F*-()*4.-0I0-0)/*02*"2E04*42E*N(024* 47)*4=7)4EQ*(4I021*4*25-0.)4A=)*)>>).-*52*-()* 3$%,$3(-"&)-&)(2"0$),"7&(%-$04)?7(,2)1$0-!&) 0/*A)021*/))2*4/*42*0:857-42-*/5.04=*>57.)F* O0-(*:)42021*>57*-()*=5.4=*/5.04=*.52-)X-*42E* $,"&"':4)5"),"&0"/-1.($)(2-0)%$37(.(-"&)-&) 4*/,/-4024A=)*O4QF*=5219-)7:*02I)/-:)2-*02* 2)-O57G021*42E*.5==4A574-052*417)):)2-/* -0)%$87-%$14)52$)*"7&1.(-"&)*"%)07,2),"&&$,9 (-"&0)2.0)>$$&)/.-14)) p))52.()?7(,2)1$0-!&)2.0)(2$),2.%.,($%-0(-,0) (")'.N$)-()-&($%&.(-"&.//:)07,,$0*7//4)W&) -()*=)I)=*5>*875>)//0524=0/:*42E*A).4,/)* 5>*0-/*O0=>,=2)//e*A).4,/)*5>*0-/*A,/02)//=0G)* 488754.(*42E*/5.04=*7)=)I42.)*0-*5>>)7/*4* 87585/0-052*-(4-*0/*4--74.-0I)*02*4*O0E)*7421)* 5>*E0>>)7)2-*.52-)X-/S*>75:*-()*02>57:4=*.0-0)/* 02*"2E04*-5*-()*85/-902E,/-704=*/5.0)-Q*5>*-()* I$%'.&)[72%).%$.4) * $5*A)*4A=)*-5*A)*)>>).-0I)*-()*+,-.(+36*8759 !%.''$)M-//)2.#$)(")+&1)(2$)>./.&,$)>$(M$$&) .52-02,0-QF*O(0.(*0/*2).)//47Q*-5*.52/5=0E4-)*-()* ,%7,-./)&$(M"%N0A).&1)(2$)h$V->-/-(:)(2.()3%$9 #$&(0)(2$)&$(M"%N)-(0$/*)>$,"'-&!)(2$)$&1)!"./4) %2*-()*52)*(42E*-()7)*47)*-()*=5219-)7:*4.-0I09 -0)/*K*7).,77021*87)/)2.)*4-*)I)2-/F*02.,A4-57/F* =5219-)7:*)E,.4-052*875P).-/F*-74I)==021*)X(0A09 (-"&0)$(,4)@)(2.()3%"#-1$).),"&0-0($&()0(%7,(7%$) >57*-()*875174::)*42E*-(4-*.52-70A,-)*-5*-()* 070(.-&$1)$**$,(4)W&)(2$)"(2$%)2.&1A).)($'3"9 747Q*/-0:,=4-052*A,E1)-*=0G)*-(4-*5>*-()*+,-.(9 +36*875I0E)/*,287).)E)2-)E*58857-,20-0)/*-5* )X8=57)*2)O*75,-)/F*)2141)*02*2)O*>57:/*5>* .5==4A574-052*;.75//9/).-574=F*:,=-09E0/.08=0247Q<* 42E*-5*E)I)=58*2)O*-55=/*>57*-()*85/0-052021*5>* ?7(,2)1$0-!&4)T$)2.#$)(")$&07%$)(2.()(2$%$)-0) 755:*>57*A5-(*488754.()/*,2-0=*BC?BF*/5*-(4-* -()*02-)724-0524=*4:A0-052*5>*-()*+,-.(*E)/012* /).-57*O0==*4=/5*A)*/,/-402)E*-(75,1(*-()*+,-.(9 ?C=)/$!.,:).*($%)DEGD4 B%"!%.''$)W*+,$)* +,-.(*+)/012*34/(052*67.(0-).-,7) &5--)7E4:F*3)A7,47Q*BC?C

Niet nieuw, maar in meerjarige en multidisciplinaire vorm wel effectiever, zijn ten slotte de reizende tentoonstellingen die het Nederlands ontwerp positioneren. De tentoonstellingen staan niet op zich, maar worden telkens omkleed met een programma van workshops, debatten en media events. Voorbeeld hiervan is de tentoonstelling Taking a Stance, met werk van acht vooraanstaande Nederlandse en Chinese ontwerpers, die voorjaar 2010 langs Shanghai, Beijing en Shenzhen reist en in iedere stad wordt begeleid door een bijpassend activiteitenprogramma. De door Chinese curatoren gemaakte reizende tentoonstelling Social Energy schiep een precedent. In 2008 en 2009 trok deze tentoonstelling over actuele grafische vormgeving uit Nederland langs zes Chinese steden. Het voor DutchDFA uitgevoerde imago-onderzoek liet zien dat het evenement duidelijk bevorderlijk is geweest voor de positionering van deze ontwerpsector in China. De samenstellers wisten dan ook nauwkeurig waarom zij juist voor Nederland kozen. Social Energy ontleende zijn titel aan de visie van de curatoren op grafisch ontwerpen in Nederland. Li Degeng, curator van de tentoonstelling, zegt daarover in een interview:

PL&)1$f$)(-S1)#.&)!/">./-0$%-&!) >,21))7-*U)E)7=42E*E557* c0P2*I557(5)E)85/0-0)*4=/*))2* 0""%()1$0-!&/.>"%.("%-7'4)Y444Z) 6=/*)71)2/*E)*5I)71421*I42* 2$()37%$)!%.+0,2$)"&(M$%3) 2447*.5::,20.4-0)9E)/012* c0.(-A447*0/*E42*0/*()-*O)=*02* 1$)J$1$%/.&10$)(%.1-(-$46 Li Degeng, citaat: SICAmag nr. 39, dec. 2008 Enerzijds kennen zij het grafisch ontwerp een grote maatschappelijke invloed toe, mede door de – in hun ogen – sterke positie die ontwerpers in Nederland innemen ten opzichte van hun opdrachtgevers en de overheid. Anderzijds vinden zij karakteristieken van de Nederlandse samenleving terug in de ontwerpen zelf. Het blijken inspirerende voorbeelden om grafisch ontwerpen te benaderen als instrument en stimulans voor maatschappelijke communicatie – door hen aangeduid als ‘social production’ – naast de gebruikelijke commerciële en overheidscommunicatie. Het aspect van social production ligt ook ten grondslag aan het ‘GastGastgeber’ programma tijdens de manifestatie RUHR 2010. Hans Venhuizen ontwikkelde het concept voor een rondtrekkende hotelvoorziening die zich de ene keer in een parkeergarage ophoudt en de andere keer in een toren bij een treinstation. Het hotel reist mee met de vele culturele producties die Nederland aan het programma van de Europese Culturele Hoofdstad bijdraagt, en heeft in twee steden een meer permanente basis. Hier treden de ontwerpers Jurgen Bey en Gilian Schrofer op als curatoren van de hotelvoorzieningen, waarbij zij een veelheid aan Nederlandse ontwerpen toepassen. Het GastGastgeber-concept biedt gelegenheid voor aanvullende activiteiten als designtentoonstellingen, symposia, workshops, ontwerpersreizen en een pop-up store.

Bijna een jaar heeft DutchDFA zich nu kunnen orienteren en manifesteren. Vooral in de focuslanden en af en toe daarbuiten. En telkens opnieuw heeft het programma zich gemeten aan de intenties van de betrokken partners en aan de missie die het bij aanvang formuleerde: het door krachtenbundeling duurzaam versterken van de internationale positie van Nederlands ontwerpen. Wat leren onze dagboeknotities van het eerste jaar ‘on the road’? sDat de krachtenbundeling in Nederland tastbaar gestalte heeft gekregen; in letterlijke zin door de samenwerking van partijen in de Regiegroep en de Programmagroep van DutchDFA, maar meer nog in het informele dagelijks verkeer rond brainstorms of een workshop in India, in de ontmoetingen rond nieuwe projecten of de uitwisseling van kennis en contacten bij een beursdeelname in China. Partijen die tot dusver veelal op eigen gelegenheid het buitenland verkenden, treffen nu een compagnon die voor samenhang kan zorgen en die onverwachte verbindingen naar andere disciplines kan faciliteren. s$ATDEINTERNATIONALEPOSITIONERINGVAN.EDERlands ontwerpen een zaak is van lange adem. Toch hebben de activiteiten in India en China nu al duidelijke effecten op de perceptie in die landen. Nederlands ontwerp wordt als een belangrijke maatschappelijke kracht gezien, met betekenis voor de lokale samenleving en economie. Om deze reputatie duurzaam te vestigen, is langdurige investering nodig in netwerken en samenwerkingsverbanden. Het fundament voor dergelijke verbindingen is gelegd. s$AT.EDERLANDSONTWERPENDEEIGENSCHAPPEN in zich draagt om internationaal verschil te maken. Op het gebied van professionaliteit en door zijn eigenzinnigheid; door zijn culturele kwaliteit en zijn pragmatische focus; door zakelijkheid en maatschappelijke relevantie doet het een propositie die aantrekkelijk is in allerlei verschillende contexten: van de informele steden in India tot de postindustriële samenleving in het Duitse Ruhrgebied. Om effectief te zijn zal het DutchDFA programma telkens een balans moeten vinden tussen de continuïteit die nodig is om cruciale netwerken te bestendigen, en de wendbaarheid die voorkomt dat het netwerk zichzelf tot doel wordt. Enerzijds zijn het juist de langjarige activiteiten – terugkerende aanwezigheid bij evenementen, incubators, meerjarige onderwijsprojecten, rondreizende tentoonstellingen, etc. – die het programma een consistente structuur geven en bijdragen aan het duurzame effect. Anderzijds biedt een tijdelijk stimuleringsbudget als dat van DutchDFA ongekende mogelijkheden om nieuwe wegen te verkennen, nieuwe vormen van samenwerking aan te gaan (crosssectoraal, multidisciplinair) en nieuwe instrumenten te ontwikkelen voor de positionering van Nederlands ontwerp. We moeten zorgen dat voor beide benaderingen ruimte blijft tot en met 2012. Zodat de internationale ambities van de Nederlandse ontwerpsector ook na 2012 door de nalatenschap van DutchDFA worden ondersteund. Programmabureau Dutch Design Fashion Architecture Rotterdam, februari 2010

23

Projects

Projecten

25

Projects in China

27

Shanghai International Creative Industry Week 2009 (SICIW) and Dutch Design Works

Shanghai International Creative Industry Week 2009 (SICIW) en Dutch Design Works

[()2S*?d*K*B?*%.-5A)7*BCC] [()7)S*N(024F*#(421(40F*DCC#(5O L75P).-*R4241)7S*Y0)/A)-(*V52)G4:8F*W0)=*W755-(,0/

Wanneer: 15 – 21 oktober 2009 Waar: China, Shanghai, 800Show Projectleider: Liesbeth Bonekamp, Giel Groothuis

$()*#(421(40*"2-)724-0524=*N7)4-0I)*"2E,/-7Q*[))G* ;#"N"[<*0/*-()*-7)2E9/)--021*02-)724-0524=*)I)2-*>57* E)/012F*>4/(052*42E*47.(0-).-,7)*52*-()*N(02)/)* '.-&/.&14)L(0)3%"!%.''$)$&,"'3.00$0)$V2->-(-"&0A) .52>)7)2.)/F*2)-O57G*:))-021/F*)E,.4-052*4.-0I0-0)/* .&1)1$0-!&)3.%(-$04)L()%$,$-#$0).)/"()"*).(($&(-"&)*%"') (2$)!"#$%&'$&(A),"'3.&-$0).&1)(2$)'$1-.4) L47-0.084-052*02*-()*#"N"[*0/*:)42-*-5*10I)*+,-.(* .5:8420)/*02*-()*.7)4-0I)*/).-57*.522).-052/*O0-(* 85-)2-04=*N(02)/)*.=0)2-/F*42E*-5*020-04-)*;G25O=)E1)<* 2)-O57G/*-(75,1(*O(0.(*-()*U)-()7=42E/*.42*.52-70A9 7($)(")(2$)-007$0)(2.()$'$%!$)(2%"7!2)X2-&.60)$V3/"9 0-#$)$,"&"'-,)1$#$/"3'$&().&1)-(0)7%>.&-0.(-"&4) $()*U)-()7=42E/*847-0.084-)E*02*-()*#"N"[*>57*-()* +*(2),"&0$,7(-#$)(-'$A)-&#-($1)>:)(2$)!"#$%&'$&()"*) (2$)3%"#-&,$)"*)H2.&!2.-4)?7(,2)3.%(-,-3.(-"&)M.0)*"%) (2$)+%0()(-'$)"%!.&-0$1)>:)?7(,2?C=A)-&),"//.>"%.9 -052*O0-(*-()*847-2)7/*O(5*O)7)*7)/852/0A=)*>57*-()* >5,7*87)I05,/*)E0-052/*;36&*67.(0-).-,7)*i*+)/012* N)2-7)7F*#(421(40*N7)4-0I)*"2E,/-7Q*N)2-)7*42E*-()* ?7(,2)X"&07/.($)I$&$%./)-&)H2.&!2.-Z4 \&1$%)(2$)2$.1$%)P?7(,2)?$0-!&)T"%N06).)>%".1) 7421)*5>*4.-0I0-0)/*O4/*571420/)EF*O(0.(*47)*(01(9 /-!2($1)-&)'"%$)1$(.-/)>$/"M4)52$)$V2->-(-"&)=%,2-9 -).-,7)*i*L,A=0.*#84.)*O4/*-()*.57)*5>*-()*+,-.(* ,"&(%->7(-"&)(")(2$)HLXLT4 52$)$#$&()M.0)2$/1)-&)(2$),$&(%.//:)/",.($1)PREEH2"M) X%$.(-#$)X/70($%6A).)*"%'$%)*.,("%:),"'3/$V4)52$) J$(2$%/.&10)2.1)"&$)>7-/1-&!A)M-(2).)h""%)03.,$)"*) REE)'DA)M-(2-&)(2$),"'3/$V).()-(0)1-03"0./4)52$)DEEF) (2$'$A)PX%$.(-#-(:)'.N$0),-(-$0)1$#$/"3)070(.-&.>/:6A) O4/*/)-*02*42-0.084-052*5>*-()*>5.,/*52*/,/-4024A0=0-Q* *"%)H2.&!2.-)T"%/1)
De Shanghai International Creative Industry Week (SICIW) is de toonaangevende internationale manifestatie voor design, mode en architectuur op het Chinese vasteland. Het programma omvat tentoonstellingen, conferenties, netwerkbijeenkomsten, onderwijsactiviteiten en design party’s. Er is brede aandacht van de overheid, bedrijven en media. Deelname aan de SICIW is bedoeld om Nederlandse bedrijven uit de creatieve sector in contact te brengen met Chinese potentiële opdrachtgevers, en (kennis)netwerken te initiëren waardoor Nederland kan bijdragen aan de oplossing van vraagstukken die ontstaan door de explosieve economische ontwikkeling en verstedelijking van China. Nederland nam voor de vijfde achtereenvolgende maal deel aan de SICIW, daartoe uitgenodigd door de regering van de stadsprovincie Shanghai. Voor het eerst is de Nederlandse deelname georganiseerd door DutchDFA in samenwerking met de partners van de vier voorafgaande edities (FAR Architecture & Design Center, Shanhai Creative Industry Center en het Nederlandse Consulaat in Shanghai). Onder de noemer ‘Dutch Design Works’ werd een breed scala aan activiteiten georganiseerd die hieronder per stuk worden toegelicht. De tentoonstelling Architecture & Public Space vormde de kern van de Nederlandse bijdrage aan de SICIW. De manifestatie werd gehouden in het centraal gelegen ‘800Show Creative Cluster’, een oud fabriekscomplex. Nederland had de beschikking over één gebouw van het complex, met een oppervlakte van 800m2. De thematiek van 2009 liep al vooruit op de duurzaamheidsfocus van Shanghai World Expo 2010, namelijk ‘Creativity makes city develop sustainably’.

SEE ALSO PAGE 50/51, ARTICLE BY GIEL GROOTHUIS

Architecture & Public Space

Architecture & Public Space

[(4-S*87)/)2-4-052 [()2S*?d*K*B?*%.-5A)7*BCC] [()7)S*N(024F*#(421(40F*DCC#(5O L47-0.0842-/S*60:967.(0-).-,7)F*6==042.)9UY*;$)G-52* 67.(0-).-)2F*67.(08)=52-O)78)7/F*%J&6*Y42E/.48)* 47.(0-).-/.&-0'A).&1)-&170(%-./)1$0-!&).!$&,:)&3N)1$0-!&4) W748(0.*E)/012S*#-,E05*+,:A47 +)/012*)X(0A0-052S*+442*V4GG)7F*+63*67.(0-).-)2

Wat: presentatie Wanneer: 15 – 21 oktober 2009 Waar: China, Shanghai, 800Show Deelnemers: Aim-Architecture, Alliance-NL (Tekton Architecten, Archipelontwerpers, OKRA Landscape architects), Jo Coenen & Co Architects, KCAP Architects&Planners, KOW Architecture, KuiperCompagnons, MVRDV, NITA Design Group, NL Architects, SeARCH, UNStudio, VenhoevenCS Architects, Wiel Arets Architects, XML Architecture Research Urbanism, and industrial design agency npk design. Grafisch ontwerp: Studio Dumbar Ontwerp tentoonstelling: Daan Bakker, DAF Architecten

$()*#N"N*(4E*-(0/*-0:)*.(5/)2*-5*10I)*)4.(*.5,2-7Q* .)03$,-+,)*",704)52$)J$(2$%/.&10)2.1)>$$&).0N$1)(") /""N).().%,2-($,(7%$4)52$)?7(,2)3%$0$&(.(-"&)=%,2-9 -).-,7)*i*L,A=0.*#84.)*/(5O.4/)E*O57G*AQ*?d*+,-.(* .%,2-($,(7%$).&1)1$0-!&),"'3.&-$04)52$),"&($&() >5.,/*7)/524-)E*O)==*O0-(*4*-580.4=*N(02)/)*0//,)S* (2$)1$0-!&)"*)37>/-,)03.,$4)52$)?7(,2)3.%(-,-3.(-"&) 4--74.-)E*4*=5-*5>*4--)2-052F*42E*O4/*:)-*O0-(*4887)9 .04-052*02*-()*:)E04*42E*>75:*-()*:42Q*15I)72:)2-* "*+,-./0)"*)(2$)H2.&!2.-)3%"#-&,$).&1)(2$)_-&!9.&) 1-0(%-,(4)52$:)M$%$).'"&!)(2$)GDAEEE)#-0-("%0)(") (2$)$V2->-(-"&4)52$).33%$,-.(-"&)M.0)./0")*",70$1) 52*-()*>4.-*-(4-*-()*)2-07)*)X(0A0-052*K*E)/012)E*AQ* +442*V4GG)7*5>*+63*67.(0-).-)2*K*O4/*:4E)*5,-*5>* %$,:,/$1)'.($%-./4)52$)3%$0$&(.(-"&)M.0).M.%1$1)(2$) P>$0()$V2->-(-"&6)3%-f$)>:)(2$)"%!.&-0$%04

Het SCIC koos dit jaar voor een focusindeling per land. Nederland was gevraagd zich toe te spitsen op architectuur. De Nederlandse presentatie Architecture & Public Space liet werk zien van 15 Nederlandse architecten- en ontwerpbureaus. De inhoudelijke focus sloot goed aan op een actueel Chinees vraagstuk: het ontwerp van de publieke ruimte. Er was veel aandacht voor de Nederlandse inzending en de tentoonstelling oogstte waardering bij de media en vele officials van de stadsprovincie Shanghai en Jing’an district. Zij behoorden tot de 12.000 bezoekers die de tentoonstelling zagen. De waardering richtte zich ook op het feit dat de gehele tentoonstelling – ontwerp Daan Bakker van DAF Architecten – was gemaakt van hergebruikt materiaal. De presentatie kreeg van de organisatoren de prijs voor de ‘beste tentoonstelling’.

29

Matchmaking Programme

Matchmaking programma

[(4-S*:4-.(:4G021*O0-(*-()*4//0/-42.)*5>*.7)4-0I)* >711-$04 [()2S*?d*K*B?*%.-5A)7*BCC] [()7)S*N(024F*#(421(40F*I4705,/*=5.4-052/ L47-0.0842-/S*!)7:42*J,0P)7F*J,08)7N5:841252/F* J,2/-)2447/iN5F*#42E)2A)71*.52.)8-*.7)4-052F* #)6&N!F*#-7))-=0>)F*ZU#-,E05F*\)2(5)I)2N#* 67.(0-).-/F*[0)=*67)-/*67.(0-).-/F*lRY*67.(0-).-,7)* &)/)47.(*Z7A420/:

Wat: matchmaking met behulp van creative buddies. Wanneer: 15 – 21 oktober 2009 Waar: China, Shanghai, diverse locaties Deelnemers: Herman Kuijer, KuiperCompagnons, Kunstenaars&Co, Sandenberg concept creation, SeARCH, Streetlife, UNStudio, VenhoevenCS Architects, Wiel Arets Architects, XML Architecture Research Urbanism

C"%)(2$)+%0()(-'$)(2$)'.(,2'.N-&!)3%"!%.''$)70$1) /59.4==)E*.7)4-0I)*A,EE0)/S*>57*-()*)2-07)*O))G*-()*

7)87)/)2-4-0I)/*5>*-()*847-0.084-021*.5:8420)/* O)7)*4..5:8420)E*-5*:))-021/*AQ*M21=0/(9/8)4G021* X2-&$0$)1$0-!&)0(71$&(0A)M2").,($1).0)-&($%3%$($%04) 6=521/0E)*-()*:4-.(:4G021*4.-0I0-0)/F*-4G)2*.47)*5>* AQ*-()*&N&%F*-()*847-0.084-021*.5:8420)/*O)7)*4A=)* -5*87)/)2-*-():/)=I)/*-(75,1(*=).-,7)/*42E*E,7021* .)B$,2.)j7,2.)&-!2(4)52$:)#-0-($1)7&-#$%0-(-$0A).&1) -55G*847-*02*.7)4-0I)*-5,7/*-(75,1(*#(421(40*42E* )X.,7/052/*-5*,8942E9.5:021*E)/012*42E*875E,.-052* ,-(-$0)07,2).0)J-&!>"4)C-#$)3.%(-,-3.&(0)-&)(2$)'-00-"&) %$(7%&$1)M-(2).),"''-00-"&4

Het matchmaking programma werkte voor het eerst met zogenaamde ‘creative buddies’: afgevaardigden

van de deelnemende bedrijven aan Dutch Design Works werden de gehele week naar hun afspraken begeleid door Engels-sprekende Chinese designstudenten die ook als tolk optraden. Naast de matchmakingactiviteiten, verzorgd door RCRO, konden de deelnemende bedrijven zich presenteren in lezingen en een Pecha Kucha night, bezochten zij universiteiten, en namen zij deel aan creative tours door Shanghai en excursies naar opkomende design- en productiesteden als Ningbo. Vijf deelnemers aan de missie keerden met opdrachten terug.

Student Exchange Rotterdam and Shanghai

Student Exchange Rotterdam en Shanghai

[(4-S*-(7))*O57G/(58/*42E*4*87)/)2-4-052* ;)E,.4-052*)X.(421)< [()2S*?d*K*BC*%.-5A)7*BCC] [()7)S*N(024F*#(421(40F*DCC#(5O N5::0//052)7S*!51)/.(55=*&5--)7E4:F* [0==):*E)*J552021*6.4E):0)* [(5S*I4705,/*/-,E)2-/*>75:*-()*U)-()7=42E/* 42E*N(024

/))*-()*/-,E)2-/*4-*O57G*42E*.5,=E*>5==5O*-()*)2-07)* 3%",$00A)*%"')-1$.)("),"&,$3(A)0($3)>:)0($34)52$) 87)/)2-4-052*-55G*8=4.)*E,7021*-()*)E,.4-052*E4Q*52* DE)W,(">$%)DEEF4) 6=521/0E)*-()*[0==):*E)*J552021*6.4E):0)F*5-()7* 847-0.0842-/*O)7)S*-()*+521(,4*Z20I)7/0-Q*02*#(4219 (40*42E*-()*m()P0421*Z20I)7/0-Q*02*!,421c(5,e*-()* !441/)*!51)/.(55=*"2E,/-704=*L75E,.-*+)/012F*J6VJ* ;&5Q4=*6.4E):Q*5>*302)*67-/*$()*!41,)*5>*!51)/.(55=*&5--)7E4:F*E07).-57*&0.(47E* W7M$%N$%N)"%!.&-0$1)(2$)M"%N02"304)L&)3%$#-"70) )E0-052/*5>*-()*#"N"[*-()*!51)/.(55=*&5--)7E4:*42E* -()*+521(,4*Z20I)7/0-Q*(4E*P502-=Q*A))2*02I5=I)E*02* 0(71$&()M"%N02"304)

Wat: drie workshops en een presentatie (onderwijsuitwisseling) Wanneer: 15 – 20 oktober 2009 Waar: China, Shanghai, 800Show Aanvrager: Hogeschool Rotterdam, Willem de Kooning Academie Wie: diverse Nederlandse en Chinese studenten

Dutch Day | Design Dialogues: Architecture & Public Space

Dutch Day | Design Dialogues: Architecture & Public Space

[(4-S*.52>)7)2.) [()2S*?T*%.-5A)7*BCC] [()7)S*N(024F*#(421(40F*DCC#(5O #8)4G)7/S)H7)]7&02$&!)Y<5WBL=Z4)`-)r-.&!&-&!) ;N6ZL*$521P0*Z20I)7/0-Q
Wat: conferentie Wanneer: 17 oktober 2009 Waar: China, Shanghai, 800Show Sprekers: Su Yunsheng (ETOPIA). Li Xiangning (CAUP Tongji University), Wang Hui (Urbanus Architecture and Design Inc.), Zheng Ke (Standardarchitecture), Ma Yansong (MAD), Bjarne Mastenbroek (SeARCH), Wenchian Shi (MVRDV), Pieter Bannenberg (NL Architects), Ton Venhoeven (VenhoevenCS Architects), David Mulder en Max Cohen de Lara (XML), Ole Bouman (Nederlands Architectuurinstituut)

5$.'0)"*)?7(,2).&1)X2-&$0$)0(71$&(0)Y.*+/-.($1)M-(2) I4705,/*47-*42E*E)/012*.5,7/)/<*.5==4A574-)E*02*-(7))* M"%N02"304)52$)+%0(),"//.>"%.(-"&)M.0).%"7&1).) ,$%.'-,0)3%"S$,(A)M-(2)(2$)(-(/$)PI$0.'(N7&0(M$%N6A) -()*/).52E*=55G)E*02-5*-()*).5=510.4=*E)I)=58:)2-*5>* N(521:021*"/=42EF*42E*-()*-(07E*-55G*-()*/(48)*5>*42* %8)2*#-,E05*02*O(0.(*I0/0-57/*-5*-()*DCC#(5O*O5,=E*

SEE ALSO PAGE 52/53, ARTICLE BY ELLEN MEIJER

52$)"%!.&-0$%0)2.1)$.%'.%N$1)Gi)W,(">$%).0)P?7(,2) ?.:64)?7%-&!)(2$)M$//9.(($&1$1),"&*$%$&,$).)%.&!$)"*) N(02)/)*42E*+,-.(*47.(0-).-/F*E)/012)7/*42E*5802052* =)4E)7/*/85G)*4A5,-*-()*75=)*5>*47.(0-).-,7)*02*-()** E)/012*5>*8,A=0.*/84.)F*-()*02-)78=4Q*A)-O))2*15I)729 '$&().&1),"''$%,-./)3.%(-$0A)(2$)%$./-0.(-"&)"*)87./9 0-QF*42E*-()*/,/-4024A0=0-Q*42E*4..)//0A0=0-Q*5>*8,A=0.* 03.,$4)52$),"&*$%$&,$)!$&$%.($1).)*%7-(*7/)1-./"!7$4) ?7(,2)?.:)./0")0.M)(2$)0-!&-&!)"*)(2$)P/$(($%)"*) -&($&(6)*"%)(2$)-&,7>.("%)3%"!%.''$)?7(,2)?$0-!&) [57G#84.)F02*O(0.(*-()*.5==4A574-021*847-0)/*47)S* #(421(40*N7)4-0I)*"2E,/-7Q*N)2-)7F*36&*67.(0-).9 -,7)*i*+)/012*N)2-)7F*-()*+,-.(*N52/,=4-)*W)2)74=* H2.&!2.-).&1)?7(,2?C=4

Teams van Nederlandse en Chinese studenten (afkomstig van verschillende kunst- en designopleidingen) werkten samen in drie workshops. De eerste samenwerking betrof een keramisch project onder de titel ‘Gesamtkunstwerk’, de tweede onderzocht de ecologische ontwikkeling van Chongming Island en de derde betrof een Open Studio waar de bezoekers van de 800Show studenten aan het werk zagen en het proces

17 Oktober was door de organisatoren van SICIW 2009 aangemerkt als ‘Dutch Day’. Tijdens een goedbezochte conferentie spraken Chinese en Nederlandse architecten, ontwerpers en opinieleiders over de rol van de architectuur in het ontwerp van de openbare ruimte, het samenspel met overheden en marktpartijen, en de realisatie van kwaliteit, duurzaamheid en toegankelijkheid van de publieke ruimte. De conferentie zorgde voor een vruchtbare dialoog. Op Dutch Day werd ook de ‘letter of intent’ getekend voor het incubator programma, Dutch Design WorkSpace. De samenwerkende partijen zijn: Shanghai Creative Industry Center, FAR Architecture & Design Center, het Nederlandse Consulaat in Shanghai en DutchDFA.

van idee naar concept stap voor stap konden volgen. De presentatie vond plaats tijdens de onderwijsdag op 20 oktober 2009. Naast de Willem de Kooning Academie participeerden de volgende onderwijsinstellingen: Donghua University in Shanghai en de Zhejiang University in Hangzhou; Haagse Hogeschool Industrieel Product Ontwerp, KABK (Koninklijke Academie der Beeldende Kunsten Den Haag), ArtEZ Arnhem + Enschede, AKV/ ST Joost Breda, Hogeschool Windesheim Zwolle, Hogeschool Rotterdam. Namens de Hogeschool Rotterdam trad directeur Richard Ouwerkerk op als organisator van de workshops. Bij eerdere edities van de SICIW waren de Hogeschool Rotterdam en Donghua University al gezamenlijk betrokken bij een programma van studenten-workshops.

31

Pecha Kucha Night [(4-S*87)/)2-4-052*42E*2)-O57G021 [()2S*?@*%.-5A)7 [()7)S*N(024F*#(421(40F*DCC#(5O* $()*H4842)/)*8(74/)*L).(4*J,.(4*.42*75,1(=Q*A)* (%.&0/.($1).0),2-(,2.(4)5M$/#$)3.%(-,-3.&(0)*%"')(2$) U)-()7=42E/*42E*N(024*O)7)*)4.(*10I)2*-()*589 857-,20-Q*-5*87)/)2-*-()07*O57G*-(75,1(*4*:4X0:,:*5>* DE)-'.!$04)B$%)-'.!$)(2$:)M$%$)!-#$&)DE)0$,"&10)(") $/.>"%.($4)52$).71-$&,$)2.1),"'$)"7()-&)*"%,$).&1) %$.,($1)$&(270-.0(-,.//:4

Dutch Day – Red Light Fashion Amsterdam

Dutch Day – Red Light Fashion Amsterdam

[(4-S*>4/(052*/(5O [()2S*?T*%.-5A)7*BCC] [()7)S*N(024F*#(421(40F*DCC#(5O N5::0//052)7S*R%+"U$ L47-0.0842-/S*62E*V)Q52EF*+47Q=*I42*[5,O*)2*YM[

Wat: modeshow Wanneer: 17 oktober 2009 Waar: China, Shanghai, 800Show Aanvrager: MODINT Deelnemers: And Beyond, Daryl van Wouw en LEW

$()*485-()5/0/*5>*+,-.(*+4Q*O4/*4*O)==94--)2E)E* >4/(052*/(5O*;pCC*I0/0-57/F*4:521*O(5:*:42Q* X2-&$0$Z4)52$)02"M)M.0)"%!.&-0$1)>:);W?LJ5) 42E*0-/*847-2)7/*!$UJ*42E*$52Q*!5,/-)2*;4*=5.4=* 3%"17,$%Z4)52$)?7(,2)/.>$/0)=&1)c$:"&1A)?.%:/)#.&) T"7M).&1)`*-()/)*E)/012)7/*14I)*4*155E*0:87)//052* 5>*-()*E0I)7/0-Q*42E*/-7)21-(*5>*-()*+,-.(*>4/(052* -1$&(-(:4)[$1)`-!2()C.02-"&)?-0(%-,()Y.),"//$,(-"&)"*) *.02-"&)-&-(-.(-#$0)-&)*"%'$%)>%"(2$/0)-&)='0($%1.'60) %$1)/-!2()1-0(%-,(Z)-0).)7&-87$)-&-(-.(-#$).&1)-&($%&.(-"&9 .//:)!$(0)(2$)-'.!-&.(-"&)!"-&!4)52$)02"M)+&-02$1) M-(2).)P1-!-(./)1-./"!7$)3.%(:6A)M2-,2)7&*"/1$1)-&)(2$) .52-)X-*5>*4*O57G/(58*>57*N(02)/)*42E*+,-.(*+H/* 42E*\H/F*O(0.(*O4/*571420/)E*AQ*-()*+,-.(*.5:9 3.&:);.00-#$);70-,4) YM[*42E*62E*V)Q52E*(4I)*A))2*02I0-)E*-5*.5:)* A4.G*-5*#(421(40*>57*-O5*-5*-(7))*:52-(/*)4.(*02* (2$)03%-&!)"*)DEGE4)52$:)M$%$)-&(%"17,$1)(")#.%-"70) 875E,.)7/*42E*O0==*E)/012*4*2)O*.5==).-052*-(4-*O0==* >$)3%"17,$1)-&)X2-&.4)=&)-'3"%(.&().-')"*)(2$)*.029 052*/(5O*O4/*-5*4--74.-*:)E04*4--)2-052F*O(0.(*O4/* %$,$-#$1)-&).>7&1.&,$4)L'3"%(.&()'.!.f-&$0)/-N$) C%.'$).&1)?"'70)X2-&.)%$3"%($1)"&)(2$)$#$&(4)

Dutch Day kreeg zijn apotheose met een zeer goed bezochte modeshow (400 aanwezigen, onder wie veel Chinese bezoekers). De show werd georganiseerd door MODINT en partners HTNK en Tony Housten (lokale producent). De Nederlandse modelabels And Beyond, Daryl van Wouw en LEW toonden hun collecties. Deze selectie ontwerpers gaf een goed beeld van de diversiteit en sterkte van de Nederlandse mode-identiteit. Red Light Fashion District (een verzameling mode-initiatieven in voormalige prostitutiepanden op de Amsterdamse Wallen) is een uniek initiatief en spreekt internationaal tot de verbeelding. De show eindigde met een ‘digital dialogue party’; een feest binnen de context van een workshop voor Chinese en Nederlandse DJ’s en VJ’s die was georganiseerd door het Nederlandse bedrijf Massive Music. De labels LEW en And Beyond gaan op uitnodiging in het voorjaar 2010 voor 2 à 3 maanden naar Shanghai. Zij worden geïntroduceerd bij producenten en zullen een nieuwe collectie ontwerpen die in China wordt geproduceerd. Belangrijke doelstelling voor de modeshow was persaandacht. Deze was er in ruime mate. Belangrijke tijdschriften als Frame en Domus China rapporteerden.

Lectures and Workshops

Lezingen en workshops

[()2S*?@*K*BC*%.-5A)7 [()7)S*N(024F*#(421(40F*DCC#(5O* L47-0.0842-/S*47.(0-).-/*42E*E)/012)7/*O(5*8479 -0.084-)E*02*-()*87)/)2-4-052*42E*-()*:4-.(:4G021* 3%"!%.''$4)

Wanneer: 16 K*20 oktober Waar: China, Shanghai, 800Show Deelnemers: architecten en ontwerpers deelnemend aan de presentatie en het matchmaking programma

Y).-,7)/*4-*-()*)2E*5>*-()*4>-)72552*>57*847-0.0842-/* 02*-()*)X(0A0-052*67.(0-).-,7)*i*L,A=0.*#84.)*42E*-()* '.(,2'.N-&!)3%"!%.''$4)?$)c..N)"%!.&-0$1)(M") M"%N02"30A)PI$((-&!)0(.%($1)-&)X2-&.6).&1)PQ"M)(") $&($%)(2$)X2-&$0$)'.%N$(6A)*"%)3.%(-,-3.&(0).&1)"(2$%) -&($%$0($1)3.%(-$04

Lezingen aan het eind van de middag door deelnemers aan de presentatie Architecture & Public Space en het matchmaking programma. De Baak organiseerde twee workshops (‘Getting started in China’ en ‘How to enter the Chinese market’) voor deelnemers en geïnteresseerden.

100% Design Shanghai

100% Design Shanghai

[(4-S*02-)7057*E)/012*>407 [()2S*?d*K*?T*%.-5A)7 [()7)S*N(024F*#(421(40F*#(421(40*MX(0A0-052*N)2-7)

Wat: beurs voor interieurarchitectuur Wanneer: 15 K*17 oktober Waar: China, Shanghai, Shanghai Exhibition Centre

+,-.(+36*(4/*/,8857-)E*?CCo*+)/012*#(421(40* (2%"7!2)-(0)/$,(7%$)3%"!%.''$4)B%"17,(-"&)1$0-!&$%) V)7-P42*L5-F*O(5*174E,4-)E*>75:*-()*+)/012*6.4E9 ):Q*M02E(5I)2*42E*0/*25O*.=5/)=Q*02I5=I)E*O0-(* -()*E)/012*=4A)=*R5550F*O4/*52)*5>*-()*875:02)2-* /8)4G)7/*02*-()*875174::)F*O(0.(*E7)O*4--)2E42.)* "*)0"'$)Uig)*.-%)#-0-("%04

DutchDFA heeft 100% Design Shanghai ondersteund in het lezingenprogramma. Productontwerper Bertjan Pot, afgestudeerd aan de Design Academy Eindhoven en nauw betrokken bij het designlabel Moooi, was een van de prominente sprekers in het programma voor een gehoor van ongeveer 375 beursbezoekers.

SEE ALSO PAGE 56/57, ARTICLE BY AND BEYOND

Pecha Kucha Night Wat: presentatie en netwerken Wanneer: 16 oktober Waar: China, Shanghai, 800Show De Japanse term Pecha Kucha kan ruwweg worden vertaald als ‘chit chat’. Twaalf deelnemers uit Nederland en China kregen ieder de mogelijkheid hun werk te presenteren met maximaal 20 beelden. Per beeld kregen zij 20 seconden spreektijd. Het publiek was in groten getale gekomen en reageerde enthousiast.

33

Social Energy – Contemporary Communication Design from the Netherlands in Shanghai

Social Energy – Contemporary Communication Design from the Netherlands in Shanghai

[(4-S)$V2->-(-"&).&1).*+/-.($1).,(-#-(-$0 [()2S*?C*K*Bp*%.-5A)7*BCC] [()7)S*N(024F*#(421(40*;#(421(40*+,5=,2*R,/),:* 5>*R5E)72*67-< N,74-57S);%4)`-)?$!$&! N5::0//052)7S*%R+*N52-):85747Q*N5::,20.4-052* $)7:024= %71420/)7S*N)2-74=*6.4E):Q*5>*302)*67-/*`*%R+* N52-):85747Q*N5::,20.4-052*$)7:024= L47-0.0842-/S*J47)=*R47-)2/F*MX8)70:)2-4=*H)-/)-F* &0.(47E*U0)//)2F*R4.(02)F*#-,E05*+,:A47F*UYlYF* N4-4=51-7))F*Y,/-F*"7:4*V55:F*\42*E)7*\)=E)2*i* ;""%$&A);$#-0)n)K.&)?$7%0$&4

&.%:)%$0$.%,24)C%"')=3%-/)DEER)(2$)$V2->-(-"&)2.1) -74I)==)E*-5*I4705,/*.0-0)/*02*N(024*;N()21E,F*V)0P021F* H2$&f2$&).&1)Q"&!)j"&!Z4)52%"7!2).),"&(%->7(-"&) >75:*+,-.(+36*0-*O4/*85//0A=)*-5*4=/5*>)4-,7)*-()* $V2->-(-"&)-&)H2.&!2.-).&1)(")/-&N)-()(")HLXLT4)X/"0$) -5*dFCCC*I0/0-57/*O)2-*-5*-()*#(421(40*+,5=52*R,9 /),:*5>*R5E)72*67-*-5*/))*-(0/*.52-70A,-052*-5*+,-.(* ?$0-!&)T"%N04 52$)$V2->-(-"&)2-!2/-!2($1)(2$),7%.("%06)#-0-"&)(2.() 1748(0.*E)/012*(4/*42*0:857-42-*/5.04=*/-7)21-(*):9 >$11$1)M-(2-&)-(4)B.%()"*)H",-./)<&$%!:)M.0).)*"%7') O0-(*=).-,7)/*AQ*"7:4*V55:F*R4,7))2*R557)2*42E* ;-,2$/)1$)c"$%)YH(71-")?7'>.%ZA).'"&!)"(2$%04)52$) *"%7')%$,$-#$1).(($&1.&,$)"*)0"'$)gEE)#-0-("%0)(""4) &).)2-*0:41)*7)/)47.(*(4/*(01(=01(-)E*-(4-*-(0/*=5219 7,22021*875P).-*(4/*.52-70A,-)E*-5*-()*85/0-052021*5>* ?7(,2)!%.32-,)1$0-!&)-&)X2-&.4

Wat: tentoonstelling en randprogramma Wanneer: 10 – 24 oktober 2009 Waar: China, Shanghai (Shanghai Duolun Museum of Modern Art) Curator: Mr. Li Degeng Aanvrager: OMD Contemporary Communication Terminal Organisator: Central Academy of Fine Arts / OMD Contemporary Communication Terminal Deelnemers: Karel Martens, Experimental Jetset, Richard Niessen, Machine, Studio Dumbar, NLXL, Catalogtree, Lust, Irma Boom, Van der Velden & Mooren, Mevis & Van Deursen.

Medular Pavilion

Medular Pavilion

[(4-S)3.#-/-"&).&1)3%$0$&(.(-"&)?7(,2)B%"+/$0 [()2S*d*+).):A)7*BCC]*K*Bj*H42,47Q*BC?C [()7)S*N(024F*#()2c()2 N5::0//052)7S*R5E)72*R)E04*W75,8 +)/012*L4I0=052S);.7%$%)\&-($14)

Wat: paviljoen en presentatie Dutch Profiles Wanneer: 5 december 2009 – 23 januari 2010 Waar: China, Shenzhen Aanvrager: Modern Media Group Ontwerp Pavilioen: Maurer United.

$()*#()2c()2*i*!521*J521*V09N0-Q*5>*Z7A420/:` 67.(0-).-,7)*-55G*8=4.)*A)-O))2*d*+).):A)7*BCC]* .&1)DU)_.&7.%:)DEGE4)52$)$#$&(60)(2$'$)M.0)PX-(:) ;">-/-0.(-"&64)L&),"//.>"%.(-"&)M-(2)?7(,2?C=A)(2$) ;"1$%&);$1-.)I%"73)Y"&$)"*)X2-&.60)'"0()3%"'-9 2)2-*.,=-,74==Q*570)2-)E*:414c02)*8,A=0/()7/<*(4/* E)I)=58)E*4*8,A=0.*84I0=052F*E)/012)E*AQ*+,-.(* .%,2-($,(7%$).!$&,:);.7%$%)\&-($14)52$)3.#-/-"&)-0) '$.&().0).)3/.,$)(")%$.1).&1)&$(M"%N4)52$);$17/.%) B.#-/-"&)./0")2"0($1)0,%$$&-&!0)"*)(2$)?7(,2)B%"+/$04

Van 5 december 2009 t/m 23 januari 2010 had de Shenzhen & Hong Kong Bi-City of Urbanism/Architecture plaats. Het thema was ‘City Mobilization’. Modern Media Group (een van China’s meest vooraanstaande, cultuurgeoriënteerde tijdschriftuitgeverijen) heeft in samenwerking met DutchDFA een publiek paviljoen ontwikkeld, ontworpen door de Nederlandse architectenbureau Maurer United. Het paviljoen is bedoeld als een plek om te lezen en te netwerken. In het Medular Pavilion waren ook de Dutch Profiles te zien.

Follow-up BoDW Hong Hong

Follow-up BoDW Hong Hong

+,-.(+36*847-0.084-)E*02*-()*UY*M\+*"2-)724-0524=9 :0//052*-5*!521*J521*V,/02)//*5>*+)/012*[))GF*4/* >5==5O9,8*52*BCCDF*O()2*-()*U)-()7=42E/F*4/*>5.,/* ,"7&(%:A)2.1)0$&().)0-!&-+,.&()1$/$!.(-"&4)?7%-&!)(2$) I0/0-*-5*!521*J521*+,-.(+36*(4E*.52I)7/4-052/*O0-(* I4705,/*847-2)7/*4A5,-*-()*85//0A0=0-Q*5>*)/-4A=0/(021* 4*+)/012*+)/G*02*-()*L)47=*&0I)7*+)=-4F*4*:5E)/-* I4704-052*52*-()*+,-.(*+)/012*[57G#84.)*-(4-*O0==* >$)/.7&,2$1)-&)H2.&!2.-)-&)DEGE4)=&"(2$%)$/$'$&() 5>*-(0/*>5==5O9,8*0/*-()*847-0.084-052*AQ*4*175,8*5>* +,-.(*>4/(052*E)/012)7/*02*-()*!521*J521*34/(052* T$$N)Y_.&7.%:)DEGEZ4)

DutchDFA nam deel aan de NL EVD Internationaalmissie naar Hong Kong Business of Design Week, als follow-up van 2008 toen Nederland als focusland een grote missie van creatieve ondernemers afvaardigde. Tijdens het bezoek aan Hong Kong voerde DutchDFA gespreken met betrokkenen over de mogelijkheden van vestiging van een Design Desk in de Pearl River Delta, een bescheiden variant van de Dutch Design WorkSpace die in 2010 in Shanghai van start gaat. Een ander element van de follow-up is de deelname van een groep Nederlandse modeontwerpers aan de Hong Kong Fashion Week (januari 2010).

$()*)X(0A0-052*875P).-*#5.04=*M2)71Q*K*N52-):85747Q* N5::,20.4-052*+)/012*375:*-()*U)-()7=42E/*O4/* 4*-74I)==021*)X(0A0-052*4A5,-*.52-):85747Q*+,-.(* !%.32-,)1$0-!&A),7%.($1)>:)X2-&$0$),7%.("%04)52$) /)=).-052*O4/*:4E)*AQ*=).-,7)7/*02*1748(0.*E)/012*4-* -()*N)2-74=*6.4E):Q*5>*302)*67-/*02*V)0P021F*,2E)7* -()*E07).-052*5>*Y0*+)1)21F*O(5*(4E*E52)*4==*87)=0:09

Het tentoonstellingsproject Social Energy – Contemporary Communication Design From the Netherlands was een door Chinese curatoren gemaakte reizende tentoonstelling over actuele grafische vormgeving in Nederland. De selectie werd gemaakt door Chinese docenten grafisch ontwerpen aan de Central Academy of Fine Arts in Beijing, aangevoerd door ontwerper Li Degeng die zelf de research voor het project deed. De tentoonstelling reisde sinds april 2008 langs verschillende steden in China (Chengdu, Beijing, Shenzhen

en Hong Kong). Door een bijdrage van DutchDFA was plaatsing in Shanghai en aansluiting bij SICIW mogelijk. Bijna 5.000 bezoekers kwamen naar het Shanghai Duolun Museum of Modern Art om dit onderdeel van Dutch Design Works te zien. De tentoonstelling benadrukte de perceptie van de curatoren dat Nederlandse grafische vormgeving een belangrijke maatschappelijke kracht in zich draagt. Als onderdeel van Social Energy werd een forum gehouden met lezingen van onder meer Irma Boom, Maureen Mooren en Michel de Boer (Studio Dumbar). Ook het forum werd met bijna 500 inschrijvers ruim bezocht. Het langlopende project heeft bijgedragen aan de positionering van het Nederlands grafisch ontwerp in China, zo blijkt uit recent imago-onderzoek.

Projects in India

35

Designyatra Mumbai

Designyatra Mumbai

[(4-S),"&*$%$&,$).&1).*+/-.($1)3%"!%.''$ [()2S*j*K*T*#)8-):A)7*BCC] [()7)S*"2E04F*R,:A40 L75P).-*R4241)7S*R)0*Y42*$P54 L47-0.0842-/S*6EE0G-*+)/012*R5I):)2-F*+)/01285=0-0)F* "+"#F*H5/*E)*\70)/`$()*&)-40=*N5:842QF*J5)O)0E)2* L5/-:4F*Y4I4F*28G*E)/012F*8(XF*q,6*6//5.04-)/F*&5)=* ?$0-!&);.&.!$'$&()n)X"''7&-,.(-"&A)H2.+%)$(,$(9 )74*E)/012F*#-)1)7O4=E*67.(0-).-,7)F*#\$*V742E021*i* ?$0-!&)I%"73).&1)K$&2"$#$&XH).%,2-($,(04

Wat: conferentie + randprogramma Wanneer: 3 – 7 september 2009 Waar: India, Mumbai Projectleider: Mei Lan Tjoa Deelnemers (14): Addikt Design Movement, Designpolitie, IDIS, Jos de Vries/The Retail Company, Koeweiden Postma, Lava, npk design, phx, QuA Associates, Roel Design Management & Communication, Shafir etcetera design, Stegerwald Architecture, SVT Branding & Design Group en VenhoevenCS architects.

52$)?$0-!&:.(%.A).)+#$91.:)1$0-!&),"&*$%$&,$)M-(2) 4*7421)*5>*8474==)=*)X(0A0-052/*42E*O57G/(58/F*O4/* 2$/1)-&);7'>.-)*"%)(2$)+%0()(-'$)-&)DEEF4)B%$#-"70)$1-9 (-"&0)2.#$)(.N$&)3/.,$)-&)I".4)52$)J$(2$%/.&10)M.0) ?$0-!&:.(%.60)3.%(&$%),"7&(%:)-&)DEEFA)3.%(/:)17$)(") -()*7)=4-052/(08*-(4-*(4E*A))2*E)I)=58)E*02*87)I05,/* :$.%0)>:)(2$)cJW4)52$)?7(,2?C=)3%"!%.''$)(270) =02G)E*,8*O0-(*42*4=7)4EQ*8=422)E*NL69:0//052*AQ* cJW)(")?$0-!&:.(%.A)M-(2)G^)1$0-!&).!$&,-$04 ?$0-!&:.(%.60)(2$'$)-&)DEEF)M.0)P52$)J$M)J"%'s) (")$&,"7%.!$)(2-&N-&!)>$:"&1)(2$),"&#$&(-"&./64)52$) +,-.(*.52-70A,-052*)2-40=)E*)X(0A0-052/F*87)/)2-4-052/* >:)?7(,2).!$&,-$0).&1)1-0,700-"&04);.(,2'.N-&!) /)//052/*O0-(*"2E042*41)2.0)/*42E*.5:8420)/*O)7)* "%!.&-0$1)-&).11-(-"&4 60:*5>*-()*847-0.084-052*02*-()*.52>)7)2.)*O4/*-5* 740/)*4O47)2)//*>57*-()*A7)4E-(*42E*-()*.5::52* 87./-(-$0)"*)?7(,2)1$0-!&A)-&,/71-&!).%,2-($,(7%$) .&1)*.02-"&4)52$).11-(-"&./)?7(,2?C=)3%"!%.''$) (4/*4=/5*4EE)E*4*.,=-,74=*42E*/5.04=*>5.,/*-5*-()* $,"&"'-,)(%.1$)'-00-"&4)52$).,(-#-(-$0)M$%$).-'$1).() 020-04-021*E04=51,)*A)-O))2*-()*;E)/012<*.,=-,7)/*42E* .52-70A,-)E*-5*-()*E)I)=58:)2-*5>*2)-O57G/*02*"2E04* ;02.=,E021*875>)//0524=/F*571420/4-052/F*)E,.4-052* -&0(-(7(-"&0A)'$1-.Z4

Designyatra, een vijfdaagse designconferentie met parallelle tentoonstellingen en workshops, werd dit jaar voor het eerst in Mumbai gehouden. De voorgaande drie edities hadden plaats in Goa. Nederland was in 2009 partnerland van Designyatra, mede dankzij de relatie die in de jaren daarvoor door de BNO was opgebouwd. Het DutchDFA programma sloot dan ook aan bij een reeds voorziene CPA - missie van de BNO naar Designyatra voor 14 ontwerpbureaus. Thema van Designyatra 2009 was ‘The New Norm; to encourage the thinking beyond the conventional’. De Nederlandse bijdrage omvatte tentoonstellingen, presentaties van Nederlandse bureaus en discussies. Daarnaast werden matchmaking-sessies gehouden met Indiase bureaus en bedrijven. Doel van de deelname aan de conferentie was de breedte en de gemeenschappelijke kwaliteiten van het Nederlands ontwerp, inclusief architectuur en mode, onder de aandacht te brengen. Daarnaast heeft het aanvullende DutchDFA programma een cultureel-maatschappelijke focus toegevoegd aan de economische handelsmissie. De activiteiten waren gericht op het initiëren van een dialoog tussen de (ontwerp)culturen en droegen bij het aan het opbouwen van netwerken in India (professionals, organisaties, onderwijsinstellingen, media).

SEE ALSO PAGE 56/57, ARTICLE BY PETER KERSTEN

Visit Designyatra organisation [(4-S*02.5:021*:0//052 [()2S*?C*K*?d*R4Q*BCC] [()7)S*-()*U)-()7=42E/ N5::0//052)7S*VU% &4P)/(*J)P70O4=F*-()*E07).-57*5>*JQ5570,/*MX.(421)F* 42E*(0/*.5==4A574-57*#4:))Q4*R,74E*47)*-()*579 !.&-0$%0)"*)?$0-!&:.(%.4)L&)3%$3.%.(-"&)"*)(2$)$#$&(A) -()Q*.4:)*5I)7*-5*-()*U)-()7=42E/*4/*847-*5>*-()* ?7(,2?C=)3%"!%.''$4)52$)cJW)"%!.&-0$1)'$$() 42E*17))-*)I)2-/*O0-(*I4705,/*847-2)7/*42E*.557E024-9 $1).33"-&('$&(0)>$(M$$&)#.%-"70)3.%(-$04)W&$)"*)(2$) #-0-(60).-'0)M.0)(")'$$()?7(,2)03$.N$%0).&1)(")!.(2$%) .11-(-"&./)-1$.0)*"%)(2$'$0).&1).,(-#-(-$04

Building India

Building India

[(4-S*-74I)==021*)X(0A0-052 [()2S*R47.(*BCC]*K*3)A7,47Q*BC?C [()7)S*N(42E0147(F*+)=(0F*6(:)E4A4EF*J5=G4-4F* N()2240F*V4214=57)F*W54 N5::0//052)7S*6&N6R

Wat: reizende tentoonstelling Wanneer: Maart 2009 – februari 2010 Waar: Chandigarh, Delhi, Ahmedabad, Kolkata, Chennai, Bangalore, Goa Aanvrager: ARCAM

H(.%(-&!)3"-&()*"%)(2$)(%.#$//-&!)$V2->-(-"&)Pc7-/1-&!)L&9 1-.6)-0)(2$)-1$.)(2.()(2$)?7(,2)1$0-!&)(%.1-(-"&A)M2-,2) 0/*.(474.-)70/)E*AQ*4*>,2E4:)2-4=*42E*02-)174-)E* -(02G021*-5O47E/*-()*>,-,7)F*.42*5>>)7*4*I4=,4A=)* .52-70A,-052*-5*-()*/5=,-052*5>*/84-04=*0//,)/*02*>57* -&0(.&,$)L&1-.4)C"%)Pc7-/1-&!)L&1-.6)+#$)L&1-.&).%,2-9 -).-/*>75:*4/*:42Q*.0-0)/*O)7)*02I0-)E*-5*,2E)7-4G)* E)/012*7)/)47.(*02*7)=4-052*-5*-580.4=*/84-04=*0//,)/*02* (2$-%)%$03$,(-#$),-(-$0A)7(-/-0-&!)(2-0)?7(,2).33%".,24) 6&N6R*(4/*020-04-)E*-()*)X(0A0-052F*E)I)=58)E*0-*4-* 0-/*5O2*.5/-*42E*020-04==Q*87)/)2-)E*-()*/(5O*4-*0-/* =[X=;)$V2->-(-"&)03.,$)-&)='0($%1.'4)52%"7!2).) .52-70A,-052*AQ*+,-.(+36*0-*A).4:)*85//0A=)*-5*-5,7* (2$)$V2->-(-"&)(2%"7!2)L&1-.4)=/"&!0-1$)(2$)$V2->-(-"&) E)A4-)/*O)7)*571420/)E*4-*I4705,/*=5.4-052/F*O(0.(* (4/*10I)2*42*0:8,=/)*-5*-(02G021*4A5,-*47.(0-).-,7)* .&1)7%>.&)3/.&&-&!)-&)L&1-.4)L()2.0)./0")03.M&$1) *7%(2$%)-&($%$0()*%"')L&1-.)-&)?7(,2)1$0-!&)3%.,(-,$4) N52-4.-/*(4I)*A))2*.52/5=0E4-)E*02*-()*.5,7/)*5>* BCC]F*O(0.(*>57:/*-()*A4/0/*>57*>,7-()7*E)I)=58:)2-* "*).)&$(M"%N)"*)L&1-.&).&1)?7(,2).%,2-($,(04

Uitgangspunt van de reizende tentoonstelling ‘Building India’ is het idee dat de Nederlandse ontwerptraditie, die zich kenmerkt door een fundamenteel en integraal toekomstdenken, een waardevolle bijdrage kan leveren aan het oplossen van ruimtelijke vraagstukken in bijvoorbeeld India. Voor Building India zijn vijf Indiase architecten uit vijf Indiase steden uitgenodigd om vanuit de ‘Nederlandse’ benadering ontwerponderzoek te doen naar actuele ruimtelijke vraagstukken in hun stad. ARCAM heeft de tentoonstelling op eigen initiatief en kosten ontwikkeld en eerst in de ARCAM-ruimte in Amsterdam gepresenteerd. De bijdrage van DutchDFA maakte het rondreizen in India mogelijk. Naast de tentoonstelling werden op de Indiase locaties debatten georganiseerd waarmee een impuls is gegeven aan het denken over architectuur en stedenbouw in India. Daarmee is ook de belangstelling vanuit India voor de Nederlandse ontwerppraktijk aangewakkerd. De onderlinge contacten zijn in de loop van 2009 bestendigd en hiermee is de basis gelegd voor de verdere ontwikkeling van een netwerk van Indiase en Nederlandse architecten.

Bezoek Designyatra organisatie Wat: inkomende missie Wanneer: 10 – 15 mei 2009 Waar: Nederland Aanvrager: BNO Rajesh Kejriwal, directeur van Kyoorius Exchange, en zijn medewerker Sameeya Murad zijn de organisatoren van Designyatra. In het kader van het DutchDFA programma kwamen zij, ter voorbereiding van het evenement, naar Nederland. De BNO organiseerde kennismakingsbijeenkomsten met verschillende partners en stemde afspraken met partijen af. Het bezoek had mede tot doel om Nederlandse sprekers te ontmoeten en aanvullende ideeën voor thema’s en activiteiten te verzamelen.

37

SEE ALSO PAGE 62/63, ARTICLE BY JOOST GROOTENS

Design Dialogues – Mumbai Edition

Design Dialogues – Mumbai Edition

[(4-S*G25O=)E1)*)X.(421)F*2)-O57G*E)I)=58:)2[()2S*d*42E*@*#)8-):A)7*BCC] [()7)S*"2E04F*R,:A40 #8)4G)7/S*B%$$(-)K:.0A)`-$0>$(2)-&)6()Q"7(A)?.#-1) 6A74(4:/F*R470)--)*!50-02GF*!770E4Q/(*+)/(842E)* 42E*H5/*%A)7E57>

Wat: kennisuitwisseling, opbouw netwerken Wanneer: 5 en 6 september 2009 Waar: India, Mumbai Sprekers: Preeti Vyas, Liesbeth in ’t Hout, David Abrahams, Mariette Hoitink, Hrridaysh Deshpande en Jos Oberdorf

+)/012Q4-74*>,2.-052)E*4/*4*8=4->57:*>57*-()*/-47-* 5>*4*=5219-)7:*E04=51,)*42E*.5==4A574-052*A)-O))2* (2$)(M")1$0-!&),7/(7%$04)\%!$&()-007$0)-&)L&1-.&) 42E*+,-.(*/5.0)-Q*>57:)E*-()*/-47-021*8502-*>57*-()* E0/.,//052/F*O(0.(*4-*4*=4-)7*/-41)*.42*E)I)=58*02-5* 3%"S$,(04)52$)?$0-!&)?-./"!7$0)M$%$)'$.&()(")2$/3)

E)I)=58*42*41)2E4*>57*>,-,7)*)X.(421)/F*.5==4A5749 (-"&).&1)%$0$.%,2)-&)(2$)+$/1)"*).%,2-($,(7%$A).&1)(2$) .%$.0)"*)*.02-"&).&1)1$0-!&4) #)//052*?S*%=)*V5,:42F*E07).-57*5>*-()*U6"F*=)E*4* :4-.(:4G021*875174::)*O0-(*=).-,7)/F*)X.,7/052/* 42E*O57G/(58/*4A5,-*/=,:/*42E*O4-)7>752-*E)I)=589 :)2-/* #)//052*BS*L7))-0*\Q4/*;\WN*\Q4/*W0422)--5* N7)4-0I)/<*=)E*42*02-)2/0I)*-O59847-*E0/.,//052*42E* E)A4-)*/)//052*>57*7)87)/)2-4-0I)/*>75:*-()*>4/(052* .&1)1$0-!&)0$,("%04)52$)1-./"!7$0)("7,2$1)73"&) -():)/*=0G)*.74>-F*-).(25=51QF*.52.)8-,4=*0225I4-052F* 070(.-&.>-/-(:).&1)$,"&"'-,./)1$#$/"3'$&(4

Designyatra fungeerde als podium voor de start van een meerjarige dialoog en samenwerking tussen de twee ontwerpculturen. Urgente kwesties in de Indiase en Nederlandse samenleving vormen het uitgangspunt voor de gesprekken en kunnen in een later stadium leiden tot projecten. De Design Dialogues waren bedoeld

om een agenda te ontwikkelen voor toekomstige uitwisseling, samenwerking en onderzoek op het gebied van architectuur, en voor de domeinen mode en design. Sessie 1: Ole Bouman, directeur van het NAi, leidde een matchmaking programma met lezingen, excursies en workshops over sloppenwijken en de ontwikkeling van havenfronten. Sessie 2: Preeti Vyas (VGC Vyas Giannetti Creative’s) leidde een intensieve, tweedelige gespreks- en debatsessie voor vertegenwoordigers van de sectoren design en mode. De dialoog raakte thema’s als ambacht, technologie, conceptuele innovatie, duurzaamheid en economische ontwikkeling.

Premiere Dutch Profiles

Dutch Design Awards (DDA)

Dutch Design Awards (DDA)

Premiere Dutch Profiles

[(4-S*I0E)5*87)/)2-4-052 [()2S*j*K*T*#)8-):A)7*BC?C [()7)S*"2E04F*R,:A40 [(5S*#,A:4702)F*.5::0//052)E*AQ*+,-.(+36

[(4-S*)X(0A0-052*++6*BCCD*O022)7/ [()2S*j*K*T*#)8-):A)7*BC?C [()7)S*"2E04F*R,:A40 N5::0//052)7S*V7402857-*M02E(5I)2

Wat: expositie met prijswinnaars 2008 Wanneer: 3 – 7 september 2010 Waar: India, Mumbai Aanvrager: Brainport Eindhoven

Wat: video presentatie Wanneer: 3 – 7 september 2010 Waar: India, Mumbai Wie: Submarine in opdracht van DutchDFA

$()*58)2021*E4Q*5>*+)/012Q4-74*BCC]*/4O*-()* 3%$'-$%$)"*)(2$)?7(,2)B%"+/$04)52-0)0$%-$0)"*)'-&-9 E5.,:)2-470)/*4A5,-*+,-.(*E)/012)7/F*47.(0-).-/*42E* 875E,.)7/*(4/*A))2*875E,.)E*AQ*#,A:4702)*42E* M.0),"''-00-"&$1)>:)?7(,2?C=4)?7(,2)B%"+/$0)*",70) 52*-()*.52.)8-,4=F*.52-)X-,4=*42E*7)/)47.(9A4/)E* 1$0-!&)3%.,(-,$0)-&)(2$)J$(2$%/.&104)52$)0$%-$0)M.0) =4,2.()E*O0-(*857-740-/*5>F*4:521*5-()7/F*R\&+\F* BC?B*67.(0-).-/F*H,71)2*V)QF*N=4,EQ*H521/-74F*W)9 747E*Z21)7F*L4,=*R0PG/)2447F*L(0=08/F*N47I)7F*R47=0)/* ?$NN$%0A)=/$V.&1$%)#.&)H/">>$).&1)I9H(.%4)52$) +/'0)1%$M)/"(0)"*).(($&(-"&)*%"')(2$)L&1-.&).71-$&,$A) M2-,2)/$1)(")&7'$%"70)%$87$0()*"%)?K?04)K-0-("%0) O)7)*8=)4/42-=Q*/,7870/)E*-5*()47*-(4-*4==*+,-.(* B%"+/$0A)M2-,2)"#$%)(-'$)M-//)(7%&)-&(").)0$%-$0)"*)GEE) 3"%(%.-(0A).%$)!$&$%.//:).#.-/.>/$)"&9/-&$4

$()*+,-.(*+)/012*6O47E/*47)*10I)2*5,-*422,4==Q* (")(2$)>$0()$V.'3/$0)"*)?7(,2)1$0-!&)-&).//).%$.04) 52$)$,"&"'-,)%$/$#.&,$)-0).&)-'3"%(.&()*.,("%4)52$) 4O47E/*1)2)74-)*24-0524=*4--)2-052F*A,-*47)*4=/5* 02-)2E)E*-5*740/)*.,705/0-Q*02*-()*02-)724-0524=*E)/012* M"%/1).&1).'"&!),"'3.&-$04)52$)$V2->-(-"&)-&) R,:A40*14I)*42*5I)7I0)O*5>*-()*BCCD*O022)7/*02* (2$)1-0,-3/-&$0)"*)1$0-!&A)*.02-"&).&1)03.(-./)1$0-!&4) "2*4EE0-052*-()*87)/)2-4-052*O4/*40:)E*4-*>,7-()7* E)I)=58021*-()*7)=4-052/(08*A)-O))2*JQ5570,/*MX9 ,2.&!$).&1)(2$)??=4)=//)DEER)+&./-0(0)"*)(2$)??=) 7).)0I)E*42*02I0-)*-5*.5:)*-5*+)/012Q4-74*;4-*-()07* "M&),"0(Z).&1)'.N$)(2$-%)+%0()'"#$0)-&)L&1-.4)H$#9 )74=*+,-.(*41)2.0)/*;Y4I4F*ME)2/80)G)7:422F*28G* 42E*5-()7/<*(4I)*02*-()*:)42-0:)*/-47-)E*4==042.)/* M-(2)L&1-.&)3.%(&$%04)

De Dutch Design Awards worden jaarlijks toegekend aan de beste exponenten van allerlei sectoren in de Nederlandse vormgeving. Het economisch belang van vormgeving vormt daarbij een belangrijke context. De onderscheidingen genereren nationale aandacht, maar zijn tevens bedoeld om de interesse te wekken van de internationale vormgevingswereld en ondernemingen. De expositie in Mumbai toonde een overzicht van de prijswinnaars van het jaar 2008 uit de disciplines design, mode en ruimtelijk ontwerp. De presentatie was daarnaast bedoeld om de relatie tussen Kyoorius Exchange en DDA uit te bouwen. Alle finalisten van de DDA ontvingen een uitnodiging om (op eigen kosten) Designyatra te bezoeken en een eerste stap te zetten richting India. Diverse Nederlandse bureaus (Lava, Edenspiekermann, npk e.a.) zijn inmiddels allianties aangegaan met partners in India.

Op de openingsdag van Designyatra 2009 gingen de Dutch Profiles in première. Het betreft hier een serie mini-documentaires over Nederlandse ontwerpers, architecten en fabrikanten in de designsector die in opdracht van DutchDFA zijn geproduceerd door Submarine. De Dutch Profiles richten zich op de conceptuele, contextuele en op onderzoek gebaseerde ontwerppraktijken in Nederland. De reeks ging van start met portretten van onder meer MVRDV, 2012 Architects, Jurgen Bey, Claudy Jongstra, Gerard Unger, Paul Mijksenaar, Philips, Carver, Marlies Dekkers, Alexander van Slobbe en G-Star. De films trokken veel aandacht van het Indiaas publiek en dat leidde tot talloze verzoeken om cd’s. De bezoekers waren blij verrast om te horen dat alle Dutch Profiles, die in de loop der jaren tot een reeks van 100 portretten zal uitgroeien, voor eenieder online beschikbaar zijn.

Architecture + Design Intercultural – The Netherlands Workshop Designyatra

Intercultural Architecture + Design Workshop Designyatra – The Netherlands

[(4-S*/8).04=*0//,)*"2E042*:414c02) [()2S*6,1,/-`#)8-):A)7*BCC] [()7)S*"2E04F*R,:A40 [(5S*%=)*V5,:42F*U6"F*L7):/)=4F*VU%*42E*I4705,/* 4,-(57/

[(4-S*O57G/(58/ [()2S*j*K*T*#)8-):A)7*BCC] [()7)S*"2E04F*R,:A40 N5::0//052)7S*ME)2/80)G)7:422 [(5S*[0==):*[5,E)2A)71*;ME)2/80)G)7:422<*42E* C%.&0)`-&('$-S$%4

Wat: workshops Wanneer: 3 – 7 september 2009 Waar: India, Mumbai Aanvrager: Edenspiekermann Wie: Willem Woudenberg (Edenspiekermann) and Frans Lintmeijer.

M>>).-0I)*.5==4A574-052*A)-O))2*+,-.(*42E*"2E042* E)/012)7/*0/*.70-0.4=*-5*(5O*+,-.(*E)/012*41)2.0)/* ,.&)07,,$00*7//:),"&&$,()M-(2)(2$)L&1-.&)'.%N$(4)52$) O57G/(58*(01(=01(-)E*.5::524=0-0)/*42E*E0>>)7)2.)/* A)-O))2*E)/012)7/*02*-()*-O5*.5,2-70)/F*A5-(*52*4* ,"&,$3(7./)/$#$/).&1)"&)(2$)/$#$/)"*)M"%N-&!)3%.,(-,$4) =&)-&0-!2()-&)$.,2)"(2$%60)M.:0)"*)M"%N-&!)*.,-/-(.($0) -()*>,-,7)*.5==4A574-052*A)-O))2*"2E042*42E*+,-.(* 1$0-!&$%04)=)#-1$")%$3"%()"*)(2$)M"%N02"3)-0)-&) 3%$3.%.(-"&4

Effectieve samenwerking tussen Nederlandse en Indiase ontwerpers is een kritische succesfactor voor de aansluiting van Nederlandse ontwerpbureaus bij de Indiase markt. De workshops brachten verschillen en overeenkomsten aan het licht tussen ontwerpers uit de twee landen, zowel op conceptueel niveau als ten aanzien van werkpraktijken. Inzicht in elkaars werkwijzen vereenvoudigt de toekomstige samenwerking tussen Indiase en Nederlandse ontwerpers. Een videoregistratie van de workshop is in voorbereiding.

[0-(*4*8702-*7,2*5>*5I)7*dTFCCC*.580)/*67.(0-).-,7)*n* +)/012*0/*52)*5>*-()*:5/-*O)==97)4E*:414c02)/*02*-()* +$/1)-&)L&1-.4)52$)'.!.f-&$)-&#-($1)J=L)1-%$,("%)W/$) V5,:42*-5*A)*-()*1,)/-*)E0-57*02*.(0)>*>57*42*0//,)* (2.()*",70$1)03$,-+,.//:)"&)?7(,2)1$0-!&A)*.02-"&).&1) .%,2-($,(7%$4)52$)-007$)"**$%$1).%(-,/$0)"&)(2$)3"%(*"/-") "*).)03$,-+,).!$&,:)>7()./0")"7(/-&$1)(2$)2-0("%-,./) .52-)X-*5>*+,-.(*47.(0-).-,7)*42E*:4E)*.70-0.4=*.5:9 '$&(0)-&)%$/.(-"&)(")(2$)'"0()%$,$&()1$#$/"3'$&(04) 6--)2-052*O4/*4=/5*840E*-5*+,-.(*E)/012F*02.=,E021* *.02-"&4)52$)'.!.f-&$),"&(.-&$1)#.%-"70)-&($%#-$M04) $()*:414c02)*O4/*875E,.)E*O0-(*/,8857-*>75:*+,-.(9 ?C=4)L&).11-(-"&)(")(2$)J=LA),"&(%->7(-"&0)./0"),.'$) *%"')B%$'0$/.A)cJW).&1)#.%-"70)?7(,2).7(2"%04

Wat: Nederland-special van Indiaas tijdschrift Wanneer: augustus/september 2009 Waar: India, Mumbai Wie: Ole Bouman, NAi, Premsela, BNO en diverse auteurs Met een oplage van ruim 57.000 exemplaren is Architecture + Design een van de meest gelezen vakbladen in India. Het tijdschrift nodigde NAi-directeur Ole Bouman uit om als gasthoofdredacteur op te treden voor een nummer dat zich specifiek richtte op architectuur, design en mode uit Nederland. Het tijdschrift bood artikelen die vooral ingingen op de portfolio van een bepaald bureau, maar belichtte ook de historische context van Nederlandse architectuur en plaatste kritische kanttekeningen bij de meest recente ontwikkelingen. Daarnaast werd er extra aandacht besteed aan Dutch Design waaronder ook mode. In het magazine verschenen diverse interviews. Het tijdschrift is met steun van DutchDFA tot stand gekomen. Naast het NAi hebben ook Premsela, BNO en diverse Nederlandse auteurs meegewerkt.

SEE ALSO PAGE 60/61, ARTICLE BY LIESBETH IN ’T HOUT

Projects in Germany

39

GastGastgeber

GastGastgeber

[(4-S*875I0/052*5>*(5-)=*>4.0=0-0)/*O0-(*.,=-,74=* 875174::)/* [()2S*:0E*BC?C [()7)S*W)7:42QF*+57-:,2E*42E*%A)7(4,/)2 N5::0/052)7S*35,2E4-052*W4/-W4/-1)A)7 N52.)8-S*!42/*\)2(,0c)2 N,74-57/S*H,71)2*V)Q*42E*W0=042*#.(75>)7

Wat: hotelvoorziening met culturele programmering Wanneer: medio 2010 Waar: Duitsland, Dortmund en Oberhausen Aanvrager: Stichting GastGastgeber Concept: Hans Venhuizen Curatoren: Jurgen Bey en Gilian Schrofer

$()*W4/-W4/-1)A)7*875P).-*O0==*:420>)/-*0-/)=>*02*-()* ,"7%0$)"*)DEGE)-&)(2$),"&($V()"*)[\Q[)DEGE4)52$) 4.-0I0-0)/*02*BCC]*(4I)*-5*A)*.52/0E)7)E*4/*87)849 %.(-"&0)*"%)(2$)?7(,2),"&(%->7(-"&)(")(2$)$#$&(4)L() .52.)72/*875174::)*E)I)=58:)2-F*02*.52/,=-4-052* M-(2)(2$)?7(,2)X"&07/.($)-&)?t00$/1"%*4) [0-(*W4/-W4/-1)A)7*!42/*\)2(,0c)2*(4/*E)I)=58)E* -()*.52.)8-*>57*-):85747Q*(5-)=*>4.0=0-0)/F*O(0.(* .42*:420>)/-*-():/)=I)/*02*4*847G021*14741)*52)* '"'$&(A)"%)-&)(2$)("M$%)"*).)(%.-&)0(.(-"&)(2$)&$V(4) $()*(5-)=*0/*.522).-)E*-5*-()*:42Q*5-()7*.,=-,74=* 875E,.-052/*-()*U)-()7=42E/*O0==*.52-70A,-)*-5*-()* <7%"3$.&)X7/(7%./)X.3-(./4)52$)3%"S$,()M-//)!$().) :57)*8)7:42)2-*A4/)*02*-O5*.0-0)/F*02*+57-:,2E*42E* W>$%2.70$&4)52$%$)(2$)1$0-!&$%0)_7%!$&)c$:).&1)I-/9 042*#.(75>)7*O0==*.,74-)*-()*(5-)=*>4.0=0-0)/F*02*O(0.(* (2$:)M-//)70$).)%.&!$)"*)?7(,2)1$0-!&04)52$)I.0(I.0(9 1)A)7*.52.)8-*4==5O/*>57*4EE0-0524=*4.-0I0-0)/*/,.(*4/* E)/012*)X(0A0-052/F*/Q:85/0,:/F*O57G/(58/F*E)/012* (%-30).&1).)3"3973)0("%$4

Het project GastGastgeber manifesteert zich pas in de loop van 2010 in het kader van RUHR 2010. De activiteiten in 2009 moeten worden gezien als voorbereiding voor deze Nederlandse bijdrage aan de manifestatie. Het ging daarbij vooral om programmaontwikkeling, in samenspraak met het consulaat in Düsseldorf. Hans Venhuizen ontwikkelde met GastGastgeber het concept voor een tijdelijke hotelvoorziening die zich de ene keer in een parkeergarage ophoudt en de andere keer in een toren bij een treinstation. Het hotel sluit aan bij de vele culturele producties die Nederland aan het programma van de Europese Culturele Hoofdstad bijdraagt. In twee steden, Dortmund en Oberhausen, krijgt het een meer permanente basis. Daar treden de ontwerpers Jurgen Bey en Gilian Schrofer op als curatoren van de hotelvoorzieningen, waarbij zij een veelheid aan Nederlandse ontwerpen toepassen. Het GastGastgeber-concept biedt gelegenheid voor aanvullende activiteiten zoals designtentoonstellingen, symposia, workshops, ontwerpersreizen en een pop-up store.

SEE ALSO PAGE 70/71, ARTICLE BY KATJA ASSMANN

DMY International Design Festival Berlin: Designer Dinner gala

DMY International Design Festival Berlin: Designer Dinner gala

[(4-S*2)-O57G*E022)7*42E*/8)4G)7/*/Q:85/0,: [()2S*j*K*T*H,2)*BCC] [()7)S*W)7:42QF*V)7=02 [(5S*+,-.(+36*02*.5==4A574-052*O0-(*L75)>`R470P)* \51)=c421F

Wat: netwerkdiner en sprekers symposium Wanneer: 3 – 7 Juni 2009 Waar: Duitsland, Berlijn Wie: DutchDFA in samenwerking met Proef/Marije Vogelzang

$()*+R'*"2-)724-0524=*+)/012*3)/-0I4=*;>57:)7=Q* +)/012R40<*>5.,/)E*0-/*4--)2-052*02*BCC]*52*-()* J$(2$%/.&104)52$)*$0(-#./)-&,/71$1),"&(%->7(-"&0)*%"') ()-*+)/012(,0/F*#-,E05*R4GG02G*42E*V)QF*R4-)704=* #)2/)F*3=Q021*W74//*N478)-*42E*-()*#42EA)71*"2/-09 (7($4)?;]).&1)?7(,2?C=)S"-&(/:)2"0($1).)?$0-!&$%) ?-&&$%)Y1$0-!&$1)>:);.%-S$)K"!$/f.&!60)B%"$*ZA) M2-,2).-'$1)(")2-!2/-!2()(2$)*$0(-#./60)?7(,2)*",704) %I)7*BCC*E)/012)7/F*875E,.)7/F*P5,724=0/-/*42E*W)79 :42*85=0-0.042/*O)7)*02I0-)E*-5*-(0/*14=4*E022)7F*O(0.(* "**$%$1).'3/$)"33"%(7&-(:)*"%)'.N-&!)&$M).,87.-&9 (.&,$0).&1)&$(M"%N-&!4)52$)*$0(-#./)./0"),"&(.-&$1).) /Q:85/0,:*4A5,-*/,/-4024A0=0-QF*O(0.(*O4/*)X842E)E* *"%)(2$)",,.0-"&4)=/"&!0-1$)3%$0$&(.(-"&0)>:)_7%!$&) V)Q*42E*Y0E)O0P*ME)=G557-F*O(0.(*(4E*4=7)4EQ*A))2* /.()E,=)EF*+,-.(+36*O4/*7)/852/0A=)*>57*=).-,7)/*AQ* H42*H521)7-F*5>*BC?B*67.(0-).-)2F*R470P)*\51)=c421* .&1)Q.&0)K$&27-f$&4

Het DMY International Design Festival in Berlijn (voorheen: DesignMai) vestigde dit jaar speciaal de aandacht op Nederland. Het festival kende bijdragen van het Designhuis, Studio Makkink en Bey, Material Sense, Flying Grass Carpet and het Sandberg Instituut. DMY en DutchDFA traden gezamenlijk op als gastheren van een Designer Dinner (ontworpen door Proef van Marije Vogelzang), bedoeld om de Nederlandse focus van het festival extra te profileren. Ruim 200 ontwerpers, producenten, journalisten en politici uit Duitsland waren te gast bij het gala diner dat ruimschoots gelegenheid bood voor onderlinge kennismaking en netwerkvorming. Het festival programmeerde ook een symposium over duurzaamheid, dat voor de gelegenheid werd uitgebreid. Naast presentaties door Jurgen Bey en Lidewij Edelkoort die al gepland waren, verzorgde DutchDFA lezingen door Jan Jongert van 2012 Architecten, Marije Vogelzang en Hans Venhuizen.

Elsewhere

41

Design Why Milaan [(4-S*8=4->57:*>57*E)A4-) [()2S*BB*K*Bd*6870=*BCC] [()7)S*"-4=QF*R0=42 [(5S*J5202G=0PG)*6.4E):0)*V))=E)2E)* J,2/-*+)2*!441* N,74-57S*ME*62202GF*%2-O)78O)7G 6*>5,79E4Q*8=4->57:*>57*E)A4-)*42E*E0/.,/9 /052*4A5,-*E)/012*:420>)/-)E*0-/)=>*02*R0=42* 17%-&!)(2$)H./"&$)1$/);">-/$)DEEF4)52-0) '7/(-91-0,-3/-&.%:)$#$&().0N$1)(2$)87$0(-"&) (5O*E)/012*.42*/,/-402*42E*E)I)=58*0-/)=>* 02*5,7*.,77)2-*.(45-0.*7)4=0-QS*O(5:*E5*O)* :4G)*E)/012*>57f*[()7)*0/*E)/012*-5E4Q* .&1)M2.()M-//)(2$)+$/1)/""N)/-N$)("'"%%"Mu) [(4-*0/*-()*75=)*5>*-()*E)/012)7*02*4*.529 -02,5,/=Q*.(421021*O57=Ef*

Design Why Milaan $()*875174::)*O4/*020-04-)E*AQ*-()*J52029 G=0PG)*6.4E):0)*+)2*!441*42E*8,-*-51)-()7* 02*.5==4A574-052*O0-(*42E*/,8857-)E*AQ* 847-2)7/*6A0-47)F*"-):/F*+,-.(*+)/012*34/(9 052*67.(0-).-,7)F*L7):/)=4*+,-.(*L=4->57:* >57*+)/012*42E*34/(052F*+)/012*+)2*!441* BC?C9B?DF*%2-O)78O)7G*42E*N7)4-0I)*N0-Q* 52$)Q.!7$)YXH?QZ4) $()*875174::)*.52/0/-)E*5>*4*=).-,7)*AQ* E)/012)7*42E*=).-,7)7*W0P/*V4GG)7*4A5,-* E)/012*/-7)//F*42E*>57:)7*E)/012)7*R47-0* I7-Vv).>"7()1$0-!&)*"%)("'"%%"M4)j=cj) 0(71$&(0)02"M$1)(2$-%)M"%N4)52$)$#$&()"*9 >)7)E*+,-.(+36*-()*58857-,20-Q*-5*02>57:* -()*4,E0)2.)*4A5,-*0-/*875174::)F*O(0.(* 2.1)S70()0(.%($14) 2((3Oaa1$0-!&M2:4&/

Pioneers of Change / NY 400 [(4-S*)X(0A0-052 [()2S*?C*K*BC*#)8-):A)7*BCC] [()7)S*Z#6F*U)O*'57G*N0-QF*W5I)7257/* "/=42E N5::0//052)7S*+7551*+)/012 N,74-57S*&)22Q*&4:4G)7/F*+7551*+)/012 L47-0.0842-/S*L=4->57:B?F*R447-)2*V44/F* N(70/-0)2*R)02E)7-/:4F*BC?B*67.(0-).-)2F* 6-)=0)7*UYF*R\&+\`[02Q*R44/F*$()*[(Q* 34.-57QF*[57G*67.(0-).-,7)*N5:842QF*W5* #=5O`R470P)*\51)=c421F*!)7:42*\)7G)7GF* &0422)*R4GG02GF*!42/P)*I42*!4=):F* L402-)EF*L4/.4=)*W4-c)2F*3742.G*V7410142EF* R47.)=*#.(:4=1):)0P)7F*+70)//)2/*i*\)79 /-488)2F*67-(,7*M=/)2447*i*$4.520/*#-5=GF* UY*67.(0-).-/F*L47/52/S*-()*U)O*#.(55=* >57*+)/012F*#:0-(/52042*N558)79!)O0--S* U4-0524=*+)/012*R,/),:F*MX8)70:)2-4=* _$(0$(A)Q`)I%"73A)iJbE)X"''7&-,.(-$4

In Amsterdam / World Interior Event 2013 [(4-S*87585/4= [()2S*@*K*D*U5I):A)7*BCC] [()7)S*Z20-)E*674A*M:074-)/F*+,A40 N5::0//052)7S*VU" $()*E).0/052*4A5,-*O(0.(*.5,2-7Q*O0==*A)* 4==5O)E*-5*571420/)*-()*dC-(*W)2)74=* 6//):A=Q*5>*"2-)724-0524=*3)E)74-052*5>* "2-)7057*67.(0-).-/*`*+)/012)7/*;"3"<*42E*-()* 4..5:842Q021*.52>)7)2.)*O4/*:4E)*02* ?7>.-4)L&).&).(($'3()(")1%.M)(2$)$#$&()(") -()*U)-()7=42E/F*-()*+,-.(*87585/4=*O4/* 3%$0$&($1)(")(2$)LCL4)B.%(&$%0)-&#"/#$1)-&)(2$) )I)2-F*02.=,E021*-()*VU"F*47)*.52/0E)7021*42* 4=-)724-0I)*)I)2-*02*6:/-)7E4:*02*BC?jF*02* M2-,2A)(2$)cJL)M-//)-&#"/#$)"(2$%)3.%(&$%04

\3"&)%$87$0()"*)(2$);-&-0(%-$0)"*)C"%$-!&) 42E*M.525:0.*6>>407/F*+7551*+)/012*O4/* 02*.(471)*5>*-()*875174::021*5>*E)/012F* *.02-"&).&1).%,2-($,(7%$)17%-&!)J]^EE4) $()*4.-0I0-0)/*O)7)*571420/)E*02*42E*475,2E* GG)2-0("%-,./)"*+,$%06)%$0-1$&,-$0)-&)J"/.&) L47GF*O(0.(*O)7)*-742/>57:)E*AQ*E)/0129 )7/F*47-0/-/*42E*47.(0-).-/*02*.5==4A574-052* M-(2)J$M)]"%N$%04) $()*875P).-*)X8=57)E*0//,)/*=0G)*/,/-4024A0=9 0-QF*/5.04=*.5::0-:)2-F*.74>-/:42/(08*42E* 5701024=0-QF*42E*40:)E*-5*02-)74.-*O0-(*-()* ,-(:).&1)-(0)%$0-1$&(04)c:)02"M-&!)M"%N)>:) I4705,/*+,-.(*E)/012)7/F*4--)2-052*(4/*A))2* E74O2*-5*-()*175,2EA7)4G021*4/8).-F*O(0.(* -0)0"),2.%.,($%-0(-,)"*)?7(,2)1$0-!&4)52$) +/')3"%(%.-(0)-&)(2$)0$%-$0)?7(,2)B%"+/$0A) M$%$)./0")02"M&4)52$).-')M.0)&"()"&/:)(") %$.,2).)M-1$).71-$&,$)YM2-,2)1$+&-($/:)

Wat: platform voor debat Wanneer: 22 – 25 april 2009 Waar: Italië, Milaan Wie: Koninklijke Academie Beeldende Kunst Den Haag Curator: Ed Annink, Ontwerpwerk Een vierdaags platform voor debat en discussie over design manifesteerde zich in Milaan tijdens de Salone del Mobile 2009. Het multidisciplinaire evenement stelde de vraag hoe design zich handhaaft en ontwikkelt in de chaotische werkelijkheid van dit moment: Voor wie maken we design? Waar staat design vandaag en hoe ziet het vakgebied er morgen uit? Wat is de rol van de ontwerper in een steeds veranderende wereld?

Het programma is een initiatief van de Koninklijke Academie Den Haag en samengesteld met en ondersteund door de partners Abitare, Items, Dutch Design Fashion Architecture, Premsela Dutch Platform for Design and Fashion, Design Den Haag 2010-2018, Ontwerpwerk en Creative City The Hague (CSDH). Het programma bestond o.a. uit een lezing van ontwerper en docent Gijs Bakker over designstress en ex-designer Marti Guixé over het design van morgen. Tevens toonden KABK studenten hun werk. Voor DutchDFA bood het evenement ook gelegenheid om een internationaal publiek over het zojuist gestarte programma te informeren. http://designwhy.nl

Pioneers of Change / NY 400 (488)2)EF*O0-(*BdFCCC*I0/0-57/*42E*4*=5-* 5>*:)E04*4--)2-052"%.(-"&04)T-(2)-(0)'7/(-9 E0/.08=0247Q*.52-)2-*L052))7/*5>*N(421)* $&,"7%.!$0).),%"0090$,("%./).33%".,24 $()*N558)7*!)O0--*R,/),:*571420/)E*-O5* E)A4-)/*475,2E*-()*-():)/*5>*U)O*Y,X,7Q* ;02*-()*=01(-*5>*-()*).525:0.*7).)//052<*42E* U)O*N5==4A574-052/*;A)-O))2*E)/012*8759 *$00-"&./0).&1).'.($7%0Z4)H3$.N$%0)M$%$O) R470P)*\51)=c421F*R447-)2*V44/F*BC?B* 67.(0-).-)2F*H,71)2*V)QF*#4/G04*I42*+70:9 '$/$&).&1)_".&&.)#.&)1$%)q.&1$&4 R402*>,2E)7/*5>*L052))7/*5>*N(421)*O)7)* -()*R020/-70)/*5>*357)012*42E*M.525:0.*6>9 *.-%04)?7(,2?C=)3%"#-1$1)'"1$0()0733"%(A) *",70-&!)"&)37>/-,-(:).%"7&1)(2$)$#$&(4

Wat: tentoonstelling Wanneer: 10 – 20 september 2009 Waar: USA, New York City, Governors Island Aanvrager: Droog Design Curator: Renny Ramakers, Droog Design Deelnemers: Platform21, Maarten Baas, Christien Meindertsma, 2012 Architecten, Atelier NL, MVRDV/Winy Maas, The Why Factory, Work Architecture Company, Go Slow/Marije Vogelzang, Herman Verkerk, Rianne Makkink, Hansje van Halem, Painted, Pascale Gatzen, Franck Bragigand, Marcel Schmalgemeijer, Driessens & Verstappen, Arthur Elsenaar & Taconis Stolk, NL Architects, Parsons: the New School for Design, Smithsonian Cooper-Hewitt: National Design Museum, Experimental Jetset, HL Group, 7N60 Communicatie. Droog Design gaf op verzoek van de Ministeries van Buitenlandse Zaken en Economische

Zaken invulling aan het Nederlandse programma voor design, mode en architectuur ten tijde van NY400. De activiteiten werden georganiseerd in en rond 11 historische officiershuizen in Nolan Park Governors Island, die waren getransformeerd door Nederlandse ontwerpers, kunstenaars en architecten in samenwerking met inwoners van New York. Het project ging in op thema’s als duurzaamheid, sociale betrokkenheid, ambachtelijkheid en originaliteit, en zocht de interactie met de stad en haar inwoners. Door het tonen van het werk van diverse Nederlandse ontwerpers is er aandacht besteed aan het grensverleggende element dat zo karakteristiek is voor Nederlands design. Ook de gefilmde portretten uit de reeks Dutch Profiles, waren er te zien. Doel was niet alleen om een breed publiek te bereiken (wat met ruim 25.000 bezoekers en goede aandacht in de media zeker lukte), maar tevens om langdurige

Promotion in Russia

Promotie in Rusland

[(4-S*87*/,8857-*>57*47.(0-).-,7)*42E* >4/(052*875P).-/* [()2S*@*K*D*U5I):A)7*BCC] [()7)S*&,//04F*R5/.5O N5::0//052)7S*U)E)7=42E/)*6:A4//4E)* R5/G5, L47-0.0842-/S*%UYF*R\&+\F*[)/-*DF* U),-)=021/i&0)E0PGF*UMl$F*JN6LF*RMN69 U%%F*#)6&N!*F*UY*67.(0-).-/F*H!J* 67.(0-).-/F*#-0.(-021*+Z[%F*%$!*%2-O)789 175)8F*&)2)*I42*m,,G*47.(0-).-)2F*&,-1)7* E)*W744>F*[(4-)7/-,E05*UYF*#5)-)7/*I42* 4/(052*E)/012)7/S*\0G-57*!57/-021* .&1)["/*)H&"$%$&4

Wat: pr-ondersteuning architectuur- en modeprojecten Wanneer: 6 – 8 november 2009 Waar: Rusland, Moskou Aanvrager: Nederlandse Ambassade Moskou Deelnemers: ONL, MVRDV, West 8, Neutelings&Riedijk, NEXT, KCAP, MECANOO, SeARCH , NL Architects, JHK Architects, Stichting DUWO, OTH Ontwerpgroep, Rene van Zuuk architecten, Rutger de Graaf, Waterstudio NL, Soeters van Eldonk en VenhoevenCS Architects. Deelnemende modeontwerpers: Viktor Horsting en Rolf Snoeren.

?7(,2?C=60),"&(%->7(-"&)M.0)70$1)(")0739 857-*-()*L&*>57*-()*47.(0-).-,7)*>)/-0I4=*Y,.GQ* +,-.(*42E*-()*02-75E,.-052*5>*\0G-57i&5=>* (")(2$)[700-.&)'.%N$()-&)J"#$'>$%)DEEF4) Y,.GQ*+,-.(*.52/0/-)E*5>*-()*)X(0A0-052*

=%,2-($,(7%$)"*),"&0$87$&,$)YJ=LZ).&1).) &,//042*/(5O*02*O(0.(*.52-):85747Q*+,-.(* 47.(0-).-,7)*O4/*.52/0E)7)E*>75:*4*=5.4=* 3$%03$,(-#$4)52$)*%-&!$)3%"!%.''$),"&9 /0/-)E*5>*I4705,/*)I)2-/F*02.=,E021*=).-,7)/* AQ*+,-.(*47.(0-).-/F*2)-O57G*:))-021/*42E* .),.(./"!7$4)=-')"*)(2$)*$0(-#./)M.0)(") .522).-*+,-.(*47.(0-).-,7)*41)2.0)/*O0-(* 85-)2-04=*.5::0//052)7/F*7)1,=4-57/*42E*&,/9 0-.&).%,2-($,(7%$).!$&,-$04) $()*02-75E,.-052*5>*\0G-57i&5=>*-5*-()* [700-.&)'.%N$()M.0).()+%0()-&0(.&,$).-'$1) .()&$(M"%N)1$#$/"3'$&(4)5")(2-0)$&1).&) )X.=,/0I)*2)-O57G*E022)7*O4/*571420/)E* M-(2)/",./)'$1-.).&1)N$:)+!7%$0)*%"')(2$) [700-.&)*.02-"&)M"%/14)=)!$&$%./)-&(%"17,9 -052*O4/*>5==5O)E*AQ*4*8,A=0.*E)A4-)*O0-(* \0G-57*!57/-021*42E*&5=>*#25)7)2F*O(0.(* M.0).(($&1$1)>:)0"'$)DAEEE)#-0-("%04)52$) 02-75E,.-052*(4/*=)E*-5*42*02I0-4-052*>57*42* $V2->-(-"&)-&)DEGE4

De bijdrage van DutchDFA is aangewend ten behoeve van de PR voor architectuurfestival Lucky Dutch en de introductie van Viktor&Rolf op de Russische markt in november 2009. Lucky Dutch bestond uit de tentoonstellingen ‘Architecture of consequence’ (NAi) en een Russische tentoonstelling waarin de hedendaagse

Nederlandse architectuur beschouwd wordt vanuit lokaal perspectief. Randprogramma bestond uit diverse events, zoals lezingen van Nederlandse architecten, netwerkbijeenkomsten en een catalogus. Doel van het festival was Nederlandse architectenbureaus in contact te brengen met potentiële opdrachtgevers, regelgevers en Russische architectenbureaus. De introductie van Viktor&Rolf op de Russische markt zette in eerste instantie in op netwerkontwikkeling. Daartoe is onder meer een exclusief netwerkdiner georganiseerd met belangrijke lokale media en sleutelfiguren uit de Russische modewereld. Na een algemene kennismaking volgde een publiek debat met Viktor Horsting en Rolf Snoeren waar ruim 2.000 mensen bij aanwezig waren. De kennismaking leverde de afspraak op voor een tentoonstelling in 2010.

samenwerkingsverbanden met hen aan te gaan. Pioneers of Change stimuleert met de multidisciplinaire inhoud een crosssectorale aanpak. Op 10 september organiseerde het Cooper Hewitt Museum twee debatten rond de thema’s New Luxury (in het licht van de economische recessie) en New Collaborations (tussen design professionals en amateurs). Sprekers waren: Marije Vogelzang, Maarten Baas, 2012 Architecten, Jurgen Bey, Saskia van Drimmelen en Joanna van der Zanden. De belangrijkste financiers van Pioneers of Change waren de ministeries van BZ en EZ; DutchDFA leverde een bescheiden bijdrage die in het bijzonder bestemd was voor de publiciteit rond het evenement.

SEE ALSO PAGE 64/65 ARTICLE BY RENNY RAMAKERS

In Amsterdam / World Interior Event 2013 Wat: bid Wanneer: 6 – 8 november 2009 Waar: Verenigde Arabische Emiraten, Dubai Aanvrager: BNI In Dubai viel het besluit welk land in 2013 de 50ste General Assembly van de International Federation of Interior Architects/ Designers (IFI) en het bijbehorende congres zou mogen organiseren. In een poging het evenement naar Amsterdam te halen werd het Nederlandse bod aan de IFI gepresenteerd. De keuze viel uiteindelijk niet op Nederland. De partners die bij de presentatie betrokken waren, waaronder de BNI, beraden zich op een alternatieve manifestatie in Amsterdam in 2013, waarin naast de BNI ook andere partijen participeren.

In 2010 Double Infinity [(4-S*)X(0A0-052*n*>7021)*875174::) [()2S*?*K*Bj*R4Q*BC?C* [()7)S*N(024F*+,-.(*N,=-,7)*N)2-)7* H2.&!2.-4 N5::0/052)7S*\42*6AA):,/),: [(5S*H5(2*Jr7:)=021F*H5(4224*V0==021F* +4I0E*R4=PG5I0.F*H5A*J5)=)O0P2F*#-42=)Q* c%"7M&).&1)#.%-"70)X2-&$0$).%(-0(04 VQ*O4Q*5>*42*)X(0A0-052F*4*A55GF*=).-,7)/* .&1)3$%*"%'.&,$0A)(2$)P7&-#$%0$6)"*)_"2&) Jr7:)=021F*-()*47.(0-).-*5>*-()*+,-.(* 84I0=052*4-*-()*#(421(40*[57=E*MX85F*O0==* >$)$V3/"%$14)?"7>/$)L&+&-(:)1"$0)&"()"&/:) 02"M,.0$)_"2&)jx%'$/-&!60)"M&)'7/(-9 E0/.08=0247Q*874.-0.)F*A,-*4=/5*-(4-*5>*47-0/-/* .&1)1$0-!&$%0)M2"0$)M"%N)02"M0).*+&-(:) O0-(*(0/F*4:521*O(5:*47-0/-/*()*(4/*:)-* M2-/$)M"%N-&!)"&)(2$)?7(,2)3.#-/-"&4)52$) 875P).-*O0==*A)*,/)E*4/*42*)X4:8=)*5>*(5O* -5*/(5O.4/)*-()*,2E)7=Q021*87):0/)*-(4-* -()*+,-.(*.52-):85747Q*.,=-,7)*/-0:,=4-)/* 4*:,=-09E0/.08=0247Q*O4Q*5>*-(02G021*O()2* 0-*.5:)/*-5*47.(0-).-,7)F*E)/012F*488=0)E* 42E*4,-525:5,/*47-F*42E*0-*O0==*/(5O*-()* 7)/852/)*-5*0-*AQ*.52-):85747Q*N(02)/)* .%(-0(0).&1)1$0-!&$%04)L()-0).>"7()'.N-&!)(2$) 02-)7.522).-052/*A)-O))2*47-F*47.(0-).-,7)* .&1)1$0-!&)#-0->/$4)52$)>""N)M-//)0733/$'$&() (2$)$V2->-(-"&A)/$,(7%$0).&1)3$%*"%'.&,$04

Norm=Form [(4-S*)X(0A0-052F*8,A=0.4-052F*8,A=0.*E)A4-)* .&1)1-&&$%)PJ"%'yC"%'6 [()2S*B]*6,1,/- *K*?]*%.-5A)7*BC?C* [()7)S*W)7:42QF*m5==I)7)02*M//)2 N5::0//052)7S*35,2E4-052*+)/012*$()*!41,)* N,74-57S*ME*62202GF*%2-O)78O)7G $()*8,A=0.4-052*42E*-()*)X(0A0-052*O0==*10I)* 42*5I)7I0)O*5>*-()*02-)724-0524=*257:4=09 /4-052*42E*/-42E47E0/4-052*/Q/-):/*02*-()* 02E,/-7QF*O0==*(01(=01(-*-()*4EI42-41)/*-()Q* "**$%A)>7()./0")(2$)>.%%-$%0)(2$:)(2%"M)734) $()*40:*0/*-5*/-47-*02-)724-0524=*E0/.,//052* .>"7()(2$)07>S$,(4)T-//),7%%$&()0(.&1.%10) 7):402*488=0.4A=)*02*-()*2)47*>,-,7)f*$()* )X(0A0-052*O0==*/-47-*4-*-()*R,20.084=*R,9 /),:*02*$()*!41,)F*4/*847-*5>*-()*=5219-)7:* 3%"S$,()?$0-!&).&1)I"#$%&'$&(4)I$%'.&:) 3/.:$1).&)-&h7$&(-./)%"/$)M2$&)-(),"'$0)(") /-42E47E0/4-052*4-*-()*A)1022021*5>*-()*=4/-* ,$&(7%:4)52$)/",.(-"&)(2.()2.0)>$$&)"**$%$1) >57*-()*)X(0A0-052*AQ*-()*#-0>-,21*m5==I)7)02F* .()q$,2$)q"//#$%$-&A)-0).)+((-&!)"&$O)Q.//$) \*0/*4*7)25I4-)E*>4.-57Q*A,0=E021F*=5.4-)E* "33"0-($)(2$)[$1)?"()?$0-!&'70$7'4) J"%'yC"%')M-//)>$)3.%()"*)(2$)?7(,2),"&(%-9 A,-052*-5*&Z!&*B?C*42E*0/*.522).-)E*O0-(* -()*W4/-W4/-1)A)7*875P).-F*O(0.(*0/*4=/5* 3.%()"*)(2$)?7(,2?C=)3%"!%.''$4

43

Fashion mission Hong Kong

Dutch Design WorkSpace

Dutch Design WorkSpace

Modemissie Hong Kong

[(4-S*P502-*.5==4A574-0I)*>407*87)/)2-4-052* "*)?7(,2)*.02-"&)/.>$/0)17%-&!)c"7(-87$) !521*J521 [()2S*?D*K*B?*H42,47Q*BC?C [()7)S*N(024F*!521*J521 N5::0//052)7S*R%+"U$*02*.5==4A574-052* M-(2)(2$)J`)
[(4-S*02.,A4-57*875174::) [()2S*/-47-*/87021*BC?C*K*)2E*5>*BC?B [()7)S*N(024F*#(421(40 N5::0/052)7S*36&*67.(0-).-/*42E*+)/012* N)2-7) [(5S*W0)=*W755-(,0/F*36&*67.(0-).-/*i* +)/012*N)2-)7

Wat: incubator programma Wanneer: start voorjaar 2010 – einde 2012 Waar: China, Shanghai Aanvrager: FAR Architects and Design Centre Wie: Giel Groothuis, FAR Architects & Design Center

Wat: gezamenlijke collectieve beurspresentatie van Nederlandse modelabels tijdens World Boutique Hong Kong Wanneer: 18 – 21 januari 2010 Waar: China, Hong Kong Aanvrager: MODINT in samenwerking met de NL EVD Internationaal. Deelnemers: OnFront, Franklin von Winckelmann en Tessari-Art

%..4/052*>57*-()*>4/(052*:0//052*O4/*-()* +,-.(*87)/)2.)*E,7021*-()*V,/02)//*5>** ?$0-!&)T$$N)DEER4)=)0$/$,()!%"73)"*)* E)/012)7/*/(5O)E*02-)7)/-*02*15021*A4.G* E,7021*!521*J521*34/(052*[))G*-5* 0(%$&!(2$&)-(0)&$(M"%N04)52$)3%"S$,(),"&9 /0/-)E*5>*4*P502-*84I0=052*4-*-()*[57=E*V5,9 (-87$)-&)M2-,2)(2%$$)?7(,2)/.>$/0)YW&C%"&(A) 3742G=02*I52*[02.G)=:422*42E*$)//470967-<* 3%$0$&($1)(2$-%),"//$,(-"&04)W&*%"&()2.1) 4=/5*A))2*/)=).-)E*-5*847-0.084-)*02*-()*>4/(9 -"&)02"M)3%"!%.''$4)52$)3%"S$,()3%"#-1$1) :4-.(:4G021*.52I)7/4-052/F*>407*I0/0-/F* &$(M"%N)1-&&$%0).&1)3%$00)"33"%(7&-(-$04

Masterclass [(4-S*)E,.4-052*)X.(421)*n*)X(0A0-052*n* 8,A=0.4-052 [()2S*H42,47Q*BC?C*K*BC?? [()7)S*N(024F*V)0P021 [(5S*$Z+)=>-*V5,OG,2E)F*N)2-74=*6.4E9 ):Q*5>*302)*67-/F*+)/012*6.4E):Q*M02E9 (5I)2F*V)0P021*"2/-0-,-)*5>*34/(052*$).(25=59 1QF*#42EA)71*"2/-0-,-)F*$/021(,4*Z20I)7/0-QF* =%(*-7)2E9/)--021*)E,.4-0524=*02/-0-,9 -052/*>75:*A5-(*.5,2-70)/*O0==*-4G)*847-*02* (2$)c$-S-&!)'.0($%),/.004)52$),"//.>"%.(-"&) A)-O))2*N(02)/)*42E*+,-.(*,20I)7/0-0)/* 42E*85=Q-).(20./*(4/*4/*0-/*40:*-()*A754E9 )2021*5>*(570c52/*5>*-(5/)*847-0.084-021F* A5-(*.,=-,74==Q*42E*O0-(*7)/8).-*-5*-()07* "M&)1-0,-3/-&$04)52$)'.0($%),/.00)%$03"&10) -5*-()*1=5A4==Q*>)=-*2))E*>57*02-)7E0/.08=029 .%:)N&"M/$1!$)02.%-&!).&1)S"-&()%$0$.%,24) J$(M"%N0)M-//)$V3.&1).&1)>$)0(%$&!(2$&$14) $()*7)/)47.(*5,-.5:)/*O0==*A)*:4E)*8,A=0.* (2%"7!2).)37>/-,.(-"&).&1).&)$V2->-(-"&4)

Dutch Design Showroom

+,7021*-()*#(421(40*"2-)724-0524=** N7)4-0I)*"2E,/-7Q*[))G*BCC]*>5,7*020-04-57/* /012)E*-()*=)--)7*5>*02-)2-*>57*-()*02.,A49 ("%)3%"!%.''$)?7(,2)?$0-!&)T"%NH3.,$4) $(0/*=5219-)7:*875174::)*4==5O/*+,-.(* E)/012)7/*42E*47.(0-).-/*4*-):85747Q*A4/)* 02*#(421(40*-5*)X8=57)*-()*:47G)-F*1)-* .,87.-&($1)M-(2)1"-&!)>70-&$00)-&)X2-&.) ;02.=,E021*/,8857-*O0-(*>57:4=0-0)/*=0G)* %$!-0(%.(-"&)$(,4ZA)(")>7-/1)%$/.(-"&02-30).&1) &$(M"%N0).&1)(")!$(),"''-00-"&04)?7(,2)* 47.(0-).-/*42E*E)/012)7/*.42*(07)*O57G9 /84.)*02*-()*+,-.(*+)/012*[57G#84.)F* 02.=,E021*=5.4=*/,8857-F*41402/-*>4I5,79 .>/$)%.($04)?7(,2?C=A)H2.&!2.-)X%$.(-#$) "2E,/-7Q*N)2-)7F*NW*#(421(40*42E*36&* 67.(0-).-,7)*i*+)/012*N)2-)7*020-04-)E*-()* 3%"!%.''$4)52$)-&,7>.("%)M-//)%$,$-#$) +&.&,-./)0733"%()(2.()M-//)0/"M/:)1$,%$.0$) 5I)7*-()*2)X-*-(7))*Q)47/*;TdoF*dCo*42E* Dgw)"*)(2$)("(./),"0(Z4

Tijdens de Shanghai International Creative Industry Week 2009 ondertekenden vier initiatiefnemers de intentieverklaring voor het incubator programma Dutch Design WorkSpace. Dit meerjarig programma stelt Nederlandse architecten en ontwerpers in staat zich tijdelijk in Shanghai te vestigen om de markt te verkennen, kennis te maken met zakendoen in China (inclusief begeleiding bij formaliteiten als inschrijving en registratie), relaties en netwerken op te bouwen en projecten binnen te halen. Nederlandse architecten en ontwerpers kunnen tegen gunstige tarieven en met lokale ondersteuning werkruimte in de Dutch Design WorkSpace huren. Het programma is een initiatief van DutchDFA, Shanghai Creative Industry Center, CG Shanghai en FAR Architecture & Design Center. Gedurende drie jaar ontvangt de incubator vanuit het DutchDFA programma een geleidelijk afbouwende subsidie (75%, 50% en 25% van de kosten).

Taking a Stance. 8 critical attitudes in Chinese and Dutch design

Taking a Stance. 8 critical attitudes in Chinese and Dutch design

[(4-S*)X(0A0-052*n*>7021)*875174::) [()2S*@*R47.(*K*)2E*5>*BC?C N5::0//052)7S*U6" [(5S)W*+,$)*"%);$(%"3"/-(.&)=%,2-($,(7%$A) !)==4*H521)70,/F*"7:4*V55:F*6=)X42E)7*I42* #=5AA)F*Z7A42,/*67.(0-).-,7)*i*+)/012F** 60*[)0*[)0F*R)*[)*W748(0.*+)/012F*R4*J) [()7)S*58)2021*N(024F*+,-.(*N,=-,7)* X$&($%)H2.&!2.-4)T-//)(%.#$/)"&)(")c$-S-&!) .&1)H2$&f2$&4 N,74-57S*Y02E4*\=4//)2755EF*#,c422)* R,=E)7F*Y0*+)1)21

Wat: tentoonstelling + randprogramma Wanneer: 6 maart – eind 2010 Aanvrager: NAi Wie: Office for Metropolitan Architecture, Hella Jongerius, Irma Boom, Alexander van Slobbe, Urbanus Architecture & Design, Ai Wei Wei, Me We Graphic Design, Ma Ke Waar: opening China, Dutch Culture Center Shanghai. Reist door naar Beijing en Shenzhen. Curator: Linda Vlassenrood, Suzanne Mulder, Li Degeng

$4G021*4*#-42.)*0/*4*-74I)==021*)X(0A0-052* O0-(*O57G*AQ*)01(-*875:02)2-*E)/012)7/* >75:*N(024*42E*-()*U)-()7=42E/F*O0-(*42* 4..5:842Q021*875174::)*5>*=).-,7)/*42E* 1$>.($04)52$)0$/$,($1)?7(,2).&1)X2-&$0$) [(4-S*>)4/0A0=0-Q*/-,EQ E)/012)7/*488)47*-5*/(47)*4*.70-0.4=*42E* [()2S*H42,47Q*BC?C 4,-525:5,/*E)/012*4--0-,E)*O0-(02*-()* [()7)S*N(024F*#(421(40 47.(0-).-,7)F*E)/012*42E*>4/(052*E0/.09 N5::0//052)7S*35,2E4-052*+,-.(*+)/012* 8=02)/F*O(0.(*/8,7/*-():*52*-5*)X8=57)*-()* 6A754E >"7&1.%-$0)"*)(2$-%)"M&)1-0,-3/-&$04)J"&$) 5>*-()*E)/012)7/*02I5=I)E*/(0)/*4O4Q*>75:* $(0/*>)4/0A0=0-Q*/-,EQ*O0==*=55G*>57*7)=)I42-* .5::)7.04=*57*85=0-0.4==Q*/)2/0-0I)*.5::0/9 028,-*>57*-()*E)I)=58:)2-*5>*42*0E)4*5>*4* 0-"&04)52$).-')"*)(2$)3%"S$,()-0)(")$&2.&,$) ?7(,2)?$0-!&)H2"M%""'4)L0)(2$%$)$&"7!2) -()*E04=51,)*42E*G25O=)E1)*)X.(421)* /,8857-*4:521*-()*I4705,/*E)/012*E0/.08=02)/* A)-O))2*+,-.(*42E*N(02)/)*E)/012)7/F*42E* -5*P502-=Q*7)4=0/)*4*8)7:42)2-*87)/)2-4-052* -5*/(5O*-(4-*-()07*4,-525:5,/*4--0-,E)*.42* 5>*+,-.(*+)/012f*62E*0>*/5F*0/*N(024*-()*A)/-* =)4E*-5*0225I4-0I)*42E*/5.04==Q*)2141)E* =5.4-052*>57*0-f*$()*/-,EQ*40:/*-5*.5:)*-5*42* 1$0-!&04)c$,.70$)0")'.&:)"*)-(0)3%"!%.''$) 02>57:)E*.52.=,/052*4A5,-*-()*58857-,20-0)/* 40:/*.52I)71)*02*$4G021*4*#-42.)F*+,-.(9 *"%).&1)(2$)*$.0->-/-(:)"*)(2$)3%"S$,(4 ?C=)-0)-(0)/.%!$0()+&.&,-./),"&(%->7("%4

Taking a Stance is een reizende tentoonstelling met acht toonaangevende ontwerpers uit China en Nederland, en daaraan gekoppeld een programma van lezingen en debatten. Binnen de disciplines architectuur, design en mode blijken de geselecteerde Nederlandse als Chinese ontwerpers een kritische en autonome ontwerphouding te delen, die hen ertoe aanzet om telkens de grenzen van hun eigen disciplines te verkennen. Geen van de betrokken ontwerpers onttrekt zich bovendien aan commercieel of politiek gevoelige opdrachten. Het doel van het project is om de dialoog en kennisuitwisseling tussen Nederlandse en Chinese ontwerpers te bevorderen, en om te laten zien dat deze onafhankelijke ontwerphouding kan leiden tot innovatieve en sociaal geëngageerde ontwerpen. Omdat in Taking a Stance zoveel van de programma-doelstellingen samenkomen, neemt DutchDFA het grootste deel van de financiering van het project op zich.

Aanleiding voor de modemissie is de Nederlandse aanwezigheid tijdens de Business of Design Week 2008. Een selecte groep ontwerpers toonde belangstelling om ten tijde van de Hong Kong Fashion Week terug te gaan, om daar de netwerken te versterken. Het project bestond uit een gezamenlijk paviljoen op World Boutique waar 3 Nederlandse labels (OnFront, Franklin von Winckelmann en Tessari-Art) hun collecties presenteerden. Tevens is Onfront geselecteerd voor deelname aan het modeshowprogramma. Het project voorzag in matchmakinggesprekken, beursbezoekers, netwerkdiners en persmomenten.

Masterclass Wat: onderwijsuitwisseling + tentoonstelling + publicatie Wanneer: januari 2010 – 2011 Waar: China, Beijing Wie: TUDelft Bouwkunde, Central Academy of Fine Arts, Design Academy Eindhoven, Beijing Institute of Fashion Technology, Sandberg Instituut, Tsinghua University, ArtEZ Arnhem. Een groep toonaangevende onderwijsinstellingen uit beide landen neemt deel aan de masterclass Beijing. De samenwerking tussen Chinese en Nederlandse universiteiten en hogescholen moet ertoe leiden dat deelnemers hun horizon verruimen, zowel in culturele zin als ten aanzien van hun eigen disciplines. De masterclass komt tegemoet aan de wereldwijd gevoelde noodzaak tot interdisciplinaire en internationale kennisdeling en gezamenlijk onderzoek. Daardoor worden netwerken vergroot en versterkt. De onderzoeksresultaten worden publiek gemaakt in een publicatie en een tentoonstelling.

Dutch Design Showroom Wat: haalbaarheidsstudie Wanneer: januari 2010 Waar: China, Shanghai Aanvrager: Stichting Dutch Design Abroad De haalbaarheidsstudie zoekt naar relevante input voor de ideevorming rond een Dutch Design Showroom. Is er voldoende draagvlak bij de diverse designdisciplines om gezamenlijk een permanente presentatie van Dutch Design te realiseren? En is China dan de meest aangewezen locatie? Het onderzoek moet een afgewogen inschatting mogelijk maken van de kansen en de uitvoerbaarheid van het project.

Double Infinity Wat: tentoonstelling + randprogramma Wanneer: 1 – 23 mei 2010 Waar: China, Dutch Culture Center Shanghai. Aanvrager: Van Abbemuseum Wie: John Körmeling, Johanna Billing, David Maljkovic, Job Koelewijn, Stanley Brouwn en verscheidene Chinese kunstenaars Door middel van een tentoonstelling, een boek, lezingen en performances wordt het ‘universum’ getoond van John Körmeling, de architect van het Nederlands paviljoen op de Shanghai World Expo. Double Infinity belicht niet alleen John Körmelings eigen multidisciplinaire praktijk, maar ook die van verwante kunstenaars en ontwerpers, onder wie ook kunstenaars die hij in China leerde kennen tijdens het werken aan het Nederlands paviljoen. Het project wordt gebruikt als voorbeeld voor het uitdragen van de gedachte dat de Nederlandse hedendaagse cultuur een multidisciplinair denkmodel stimuleert op het gebied van architectuur, ontwerp, toegepaste en autonome kunst, en het toont een reactie hierop door hedendaagse Chinese kunstenaars en designers. Het gaat erom de dwarsverbindingen tussen kunst, architectuur en design zichtbaar te maken. Het boek biedt een aanvulling op de tentoonstelling, lezingen en performances.

Norm=Form Wat: tentoonstelling, publicatie, publiek debat en diner ‘Norm=Form’ Wanneer: 29 augustus – 19 oktober 2010 Waar: Duitsland, Zollverein Essen Aanvrager: Stichting Design Den Haag Curator: Ed Annink, Ontwerpwerk In de publicatie en de tentoonstelling wordt een overzicht gegeven van internationale normalisatie- en standaardisatiesystemen in de industrie, de voordelen die het biedt, maar ook de obstakels die het opwerpt. Doel is een internationale discussie over het onderwerp te starten. Zijn de huidige standaards ook in de nabije toekomst houdbaar? De tentoonstelling start in het Gemeentemuseum Den Haag, als onderdeel van het meerjarige project ‘Design en Overheid’. Duitsland heeft een zeer belangrijke rol gespeeld als het gaat om standaardisatie aan het begin van de vorige eeuw. De locatie die door Stiftung Zollverein op Zeche Zollverein (industrieel erfgoed) wordt aangeboden voor de tentoonstelling is zeer passend; Halle V is een gerenoveerde fabriekshal, tegenover het Red Dot Designmuseum. Norm=Form is onderdeel van het Nederlandse aanbod tijdens RUHR 2010 en sluit aan bij het GastGastgeber project.

Communication & Research Education research [(4-S*:488021*02-)724-0524=*)E,.4-052* )X.(421)*A)-O))2*+,-.(*)E,.4-0524=*02/-09 -,-052/*O0-(*02/-0-,-052/*02*+,-.(+36*>5.,/* .5,2-70)/ [()2S*H,2)*BCC] [()7)S*-()*U)-()7=42E/ [(5S*L75P).-*.557E024-57S*M)-c)*E)*V5)7 $()*7)/)47.(*10I)/*42*02/01(-*02*-()*.,79 7)2-*02-)724-0524=*.52-4.-/*42E*)X.(421)* 875174::)/*A)-O))2*+,-.(*,20I)7/0-0)/*42E* ,20I)7/0-0)/*5>*488=0)E*/.0)2.)*O0-(*8759 174::)/*02*-()*>5.,/*.5,2-70)/*N(024F*"2E04* .&1)I$%'.&:4)52-0)!-#$0)?7(,2?C=).&1)-(0) 847-2)7/*-()*58857-,20-Q*-5*=02G*020-04-0I)/* O0-(*)X0/-021*.522).-052/*4/*O)==*4/*85//0A=)*

42E*-5*4I50E*-(4-*+,-.(+36*02-)7>)7)/*02*-()* 1$#$/"3'$&()"*),7%%$&(/:)%7&&-&!)3%"S$,(04) $O)2-Q9-O5*;>4.,=-0)/*5><*,20I)7/0-0)/*42E* ,20I)7/0-0)/*5>*488=0)E*/.0)2.)*>)4-,7)*02*-()* %$0$.%,24)-(-"&04)?7(,2)$17,.(-"&./) -&0(-(7(-"&06)'.-&).-')-0)(")0(%$&!(2$&)(2$-%) 3"0-(-"&)>:)%.-0-&!).M.%$&$00).>%".14)52$) .5:8470/52*A)-O))2*)E,.4-0524=*:5E)=/*0/* .-'$1).()87./-(:)-'3%"#$'$&(4)L&($%&.(-"&./) )X.(421)*10I)/*/-,E)2-/*-()*58857-,20-Q*-5* 1402*874.-0.4=*)X8)70)2.)*02*:,=-09E0/.08=029 .%:)($.'0)-&).)'7/(-9,7/(7%./)0$((-&!4

Branch monitor [(4-S*:)4/,7021*-()*02.7)4/)*02*-,725I)7* 5>*-()*:):A)7/*5>*A742.(*571420/4-052/*02* ?7(,2?C=60)+%0():$.% [()2S*+).):A)7*BCC] [()7)S*-()*U)-()7=42E/ [(5S*VU%F*VU"F*VU6F*R%+"U$ 6-*-()*/-47-*5>*+,-.(+36*0-*O4/*)/-4A=0/()E* -(4-*-()*7)/,=-/*5>*-()*875174::)*2))E)E* -5*A)*:)4/,7)E*-5*4//)//*O()-()7*40:/*42E* ">S$,(-#$0).%$)>$-&!)%$./-0$14)B.%()"*)(2-0)

:)4/,7021*)X)7.0/)*0/*-()*/Q2.(7520/4-052* 5>*.5:8474-0I)*7)/)47.(*4:521*.5:8420)/* -(4-*-()*847-2)7021*A742.(*571420/4-052/* 42E*/).-57*02/-0-,-052/*.52E,.-*422,4==Q* .'"&!)(2$-%)'$'>$%04)52$)1.(.).%$)'.-&/:) >5.,/)E*52*()*1)51748(0.4=*/87)4E*5>*.5:9 3.&:)(7%&"#$%4)H$#$%./)'$'>$%)"%!.&-0.9 -052/*(4I)*E4-4*4I40=4A=)*52*BCCDF*A,-*-5* A)*4A=)*-5*/)-*4*A)2.(:47G*:)4/,7)F*>,==* 02>57:4-052*>75:*4==*847-2)7021*A742.(*42E* '$'>$%)"%!.&-0.(-"&0)-0)%$87-%$14

45 SEE ALSO PAGE 62/63 ARTICLE BY JOOST GROOTENS

Dutch Profiles

Dutch Profiles

[(5S*#,A:4702)*.5::0//052)E* AQ*+,-.(+36 L47-0.0842-/S*V)2-():*N75,O)=*67.(0-).-)2F* J5202G=0PG)*$0.()=447*R4GG,:F*!)==4* H521)70,/F*R47=0)/*+)GG)7/F*$)E*U5-)2F*UY* 67.(0-).-)2F*\=0/.5F*N47I)7F*R0PG/)2447F* W)747E*Z21)7F*[0==):*I42*E)7*#=,0/F*+0.G* V7,24F*W9#-47F*R\&+\F*BC?B*67.(0-).-)2F* H,71)2*V)QF*H55/-*W755-)2/F*6=)X42E)7*I42* H/">>$A)X/.71:)_"&!0(%.A)B2-/-304 52$)?7(,2)B%"+/$0).%$).)#-%(7./)P$V2->-(-"&) -&)1$#$/"3'$&(6A),"&0-0(-&!)"*)>%-$*)1-!-(./) E5.,:)2-470)/*-(4-*87)/)2-*)X4:8=)/*5>* ?7(,2)1$0-!&4)52$)+/'0).%$).#.-/.>/$)(") )I)7Q52)*42E*.42*A)*):A)EE)E*;I04* ]"757>$Z)"&).)1$1-,.($1)M$>0-($)YMMM4 17(,23%"+/$04,"'Z)>7(),.&)./0")>$)0,%$$&$1) "&)'"&-("%0).&1)#-.)3%"S$,(-"&04)5"!$(2$%) (2$)?7(,2)B%"+/$0)*"%').)1-#$%0$)>7(),"2$%9 )2-*0:41)*5>*+,-.(*>4/(052F*47.(0-).-,7)* .&1)1$0-!&4) 52$)+/'0)1%.M).(($&(-"&)(")(2$),2.%.,($%9 0/-0./*O0-(*O(0.(*+,-.(*E)/012*O42-/*-5* 85/0-052*0-/)=>*02-)724-0524==QF*42E*-()Q*/(5O* (5O*+,-.(*E)/012)7/*.42*.52-70A,-)*-5* ("3-,./)!/">./)-007$04)52$:).%$)>"(2)*.'-/-.%) 42E*/,7870/021F*/(5O.4/021*02-)724-0524==Q* 4.G25O=)E1)E*0.52/*4=521/0E)*):)71021* -4=)2-F*.578574-)*E)/012/*42E*)X8=574-57Q* 47.(0-).-,7)F*021)205,/*)2102))7021*42E* .%(-0(-,)(./$&()$(,4)52$)?7(,2)B%"+/$0)3%"#-1$) (2$)"3(-"&)(")0$/$,().)03$,-+,)%.&!$)"*) 857-740-/F*-40=57)E*-5*-()*E):42E*42E*-()* ,7/(7%$)-&).),$%(.-&)%$!-"&4)52-0)'.-&/:) 488=0)/*-5*47)4/*A)Q52E*-()*.5,2-7Q*8759 174::)/*A,-*O()7)*-()7)*0/*4*E):42E*-5* 3%"+/$)?7(,2)1$0-!&4)52$)?7(,2)B%"+/$0),.&) 4=/5*A)*>)4-,7)E*E,7021*/-4-)*I0/0-/*57*E,7021* -()*87)8474-052/*>57*42*4.-0I0-Q*02*4*>5.,/* ,"7&(%:4)5M$&(:)"*)(2$')M$%$)3%"17,$1)-&) BCC]*42E*425-()7*jC*47)*8=422)E*-5*A)* %$./-0$1)-&)DEGE4

Wie: Submarine in opdracht van DutchDFA Deelnemers: Benthem Crouwel Architecten, Koninklijke Tichelaar Makkum, Hella Jongerius, Marlies Dekkers, Ted Noten, NL Architecten, Vlisco, Carver, Mijksenaar, Gerard Unger, Willem van der Sluis, Dick Bruna, G-Star, MVRDV, 2012 Architecten, Jurgen Bey, Joost Grootens, Alexander van Slobbe, Claudy Jongstra, Philips.

Meetings Fashion, Design, Architecture [(4-S*A7402/-57:/*4A5,-*-()*02-)724-0529 4=0/4-052*5>*-()*/).-57*.52.)72)E*O0-(02*-()* .52-)X-*5>*-()*+,-.(+36** 875174::)*02*BC?C*K*BC?B [()2S)=%,2-($,(7%$)GE)W,(">$%)DEEF4) ?$0-!&A)Gi)W,(">$%)DEEF4)C.02-"&A)Di) W,(">$%)DEEF4 [()7)S)(2$)J$(2$%/.&104)C.02-"&A)='9 0($%1.'4)=%,2-($,(7%$A)["(($%1.'4)?$0-!&A) ='0($%1.'4

[(5S*+,-.(+36*02*.5==4A574-052*O0-(S* C.02-"&A);W?LJ5).&1)B%$'0$/.4)=%,2-($,9 (7%$A)cJ=).&1)J=L4)?$0-!&A)cJWA)cJLA) B%$'0$/.4 +,-.(+36*42E*0-/*847-2)7/*;A742.(*579 1420/4-052/*42E*/).-57*02/-0-,-052/<*(4I)* 571420/)E*4*/)70)/*5>*:))-021/*-5*E0/.,//* -()*02-)724-0524=0/4-052*5>*-()07*/).-57/*02* -()*+,-.(*E)/012F*>4/(052*42E*47.(0-).-,7)*

Scholenonderzoek Wat: in kaart brengen van internationale educatieve uitwisseling van Nederlandse onderwijsinstellingen in de focuslanden van DutchDFA Wanneer: juni 2009 Waar: Nederland Wie: Projectleider: Eetze de Boer Het onderzoek geeft inzicht in de lopende internationale contacten en uitwisselingsprojecten van Nederlandse universiteiten en hogescholen met opleidingen in de focuslanden China, India en Duitsland. Dit geeft DutchDFA en partners de mogelijkheid om initiatieven zo goed mogelijk te laten aansluiten op bestaande contacten en te voorkomen dat

het DutchDFA programma lopende projecten hindert in planontwikkeling. 22 (Faculteiten van) universiteiten en hogescholen figureren in het onderzoek. Er wordt voornamelijk met China en Duitsland uitgewisseld. Dat gebeurt bij voorkeur in workshops en gezamenlijke presentaties en tentoonstellingen. Nederlandse onderwijsinstellingen willen vooral hun positie versterken door meer bekendheid in het buitenland te creëren. Ook moet het vergelijken van onderwijsmodellen leiden tot kwaliteitsverbetering. Voor studenten is de internationale uitwisseling een belangrijke manier om praktijkervaring op te doen in multidisciplinaire teams en een multiculturele setting.

Branchemonitor Wat: meting omzetstijging leden van brancheorganisaties in eerste jaar DutchDFA Wanneer: december 2009 Waar: Nederland Wie: BNO, BNI, BNA, MODINT Bij aanvang van het DutchDFA programma is vastgesteld dat de resultaten van het programma gemeten dienen te worden om te bepalen of de doelstellingen worden bereikt. Onderdeel van deze meting is het

synchroniseren van de bedrijfsvergelijkende onderzoeken die de aangesloten brancheen beroepsverenigingen jaarlijks uitvoeren onder hun leden. Het gaat met name over de geografische verdeling van omzetresultaten. Van een aantal verenigingen zijn omzetgegevens 2008 beschikbaar, maar voor een nulmeting wordt nog op volledige informatie van alle aangesloten branche- en beroepsverenigingen gewacht.

De Dutch Profiles zijn een virtuele ‘tentoonstelling in ontwikkeling’ bestaande uit korte digitale documentaires die kenmerkende voorbeelden presenteren van Nederlands ontwerp. De films zijn te voor iedereen te zien en te ‘embedden’ (via Youtube) op een speciale website (www.dutchprofiles.com) maar kunnen ook op projectieschermen en monitors worden getoond. Samen bieden de Dutch Profiles een divers maar samenhangend beeld van Nederlandse mode, architectuur en design. De items vestigen de aandacht op kenmerken waarmee Nederlands ontwerp zich internationaal wil positioneren en laten zien hoe Nederlandse ontwerpers kunnen bijdragen aan actuele mondiale vraagstukken. Ze zijn zowel vertrouwd als verrassend, met internationaal erkende iconen en opkomend talent, corporate designs en onderzoekende architectuur, ingenieursvernuft en kunstenaarstalent, etc. Uit de Dutch Profiles kan een gerichte selectie worden gemaakt die speciaal is toegesneden op de vraag en cultuur in een bepaalde regio. Het gaat daarbij vooral om gebieden die buiten de landenprogrammering vallen, maar waar wel vraag is naar de profilering van Nederlands ontwerp. De Dutch Profiles kunnen ook worden getoond bij staatsbezoeken of als voorbereidende activiteit in een focusland. In 2009 zijn de eerste twintig tot stand gekomen, voor 2010 staan de volgende dertig op het programma.

Bijeenkomsten Mode, Design, Architectuur +$/104)52$)%$07/(0).%$).&1)M-//)>$)70$1)(") >))E*-()*=5219-)7:*/-74-)1Q*A)(02E*+,-.(+9 C=60)3%"!%.''$).&1)(")"7(/-&$)(2$),"&($&() "*)(2$)3%"!%.''$)*"%)DEGE4)L()M.0)-'3"%9 (.&()("),"&&$,()(2$)3.%(&$%0)-&)(2$)+$/1)M-(2) 4*875174::)*02*O(0.(*-()*E0/.08=02)/*47)* 02-)7.522).-)EF*42E*.,=-,74=F*).525:0.*42E* 1-3/"'.(-,)-&($%$0(0),"&#$%!$4

Wat: brainstorms per discipline over de internationalisering van de betreffende sector binnen DutchDFA-programma in 2010 – 2012 Wanneer: Architectuur 10 oktober 2009. Design, 17 oktober 2009. Mode, 27 oktober 2009. Waar: Nederland. Mode, Amsterdam. Architectuur, Rotterdam. Design, Amsterdam. Wie: DutchDFA in samenwerking met: Mode, MODINT en Premsela. Architectuur, BNA en

NAI. Design, BNO, BNI, Premsela. DutchDFA en haar partners (brancheverenigingen en sectorinstellingen) hebben een aantal bijeenkomsten georganiseerd om met relevante partijen uit het Nederlandse design-, mode- en architectuurveld te praten over de internationalisering van hun sector. De uitkomsten zijn en worden gebruikt om de meerjarige strategie van het DutchDFA-pro-

gramma te voeden en invulling te geven aan het jaarprogramma 2010. Het was belangrijk om partners uit het veld te verbinden aan een programma waarin de disciplines met elkaar verweven zijn, en culturele, economische en diplomatieke belangen samenkomen.

DutchDFA: image research China and India

DutchDFA: Imago – onderzoek China en India

[()2S*BC*6,1,/-*K*BT*%.-5A)7*BCC] [()7)S*N(024F*#(421(40 [(5S*W=5.4=*#-74-)1Q*;#(421(40<*L&* X"&07/(-&!)X"4)`(14

Wanneer: 20 augustus – 27 oktober 2009 Waar: China, Shanghai Wie: Glocal Strategy (Shanghai) PR Consulting Co. Ltd. Bij aanvang van het DutchDFA programma is vastgesteld dat de resultaten van het programma gemeten dienen te worden om te bepalen of de doelstellingen worden bereikt. Voor de meting van verbetering van de internationale

[()2*-()*+,-.(+36*875174::)*O4/* =4,2.()E*0-*O4/*E).0E)E*-(4-*-()*7)/,=-/* 5>*-()*875174::)*/(5,=E*A)*:520-57)E*-5* 4//)//*O()-()7*0-/*40:/*42E*5AP).-0I)/*47)*

>$-&!).,2-$#$14)5").00$00)M2$(2$%)(2$)-&($%9 24-0524=*85/0-052*5>*+,-.(*E)/012F*>4/(052* 42E*47.(0-).-,7)*7)=4-)E*-5*-()*>74:)O57G* 5>*0E)4*2)-O57G*42E*)2-)7870/)*0/*0:875I9 021*02*-()*>5.,/*.5,2-70)/F*0:41)*7)/)47.(* M.0),"&17,($1)-&)DEEF)-&)X2-&.).&1)L&1-.4) 52$)%$07/(0)02"M)(")M2.()$V($&()(2$)03$,-+,) .(474.-)70/-0./*5>*+,-.(*E)/012*47)*G25O2* 42E*7).5120/)E*4/*I4=,4A=)*.52-70A,-052/*-5*

=5.4=*0//,)/*42E*O()-()7*-()Q*47)*4--74.9 (-#$)(")(2$)/",./)'.%N$(4)52$)%$0$.%,2)./0") 3%$0$&(0)(2$)%$.,(-"&0)(").)P("3)"*)(2$)'-&16) 87$0(-"&&.-%$A)(2.()02"M0)2"M)'.&:).&1) O(0.(*G)Q*8)58=)*G25O*4A5,-*-()*U)-()79 /.&10).0).)P1$0-!&),"7&(%:6)-&)X2-&.).&1) "2E04*42E*(5O*:,.(*-(4-*(4/*.(421)E*4>-)7* (2$)3%"!%.''$)2.0)+&-02$14)52$)%$0$.%,2) M-//)>$)%$3$.($1)-&)DEGG).&1)DEGU4)

positie van Nederlands design, mode en architectuur op het gebied van idee, netwerk en onderneming in de focuslanden is in 2009 een imago-onderzoek uitgezet in China en India. De resultaten tonen in welke mate de specifieke kenmerken van Nederlands ontwerp bekend zijn en (h)erkend worden als waardevolle inbreng voor lokale vraagstukken en tevens aantrekkelijk zijn voor de lokale

markt. Het onderzoek presenteert ook de reacties op een ‘top of mind’ vragenlijst die laat zien hoeveel en wat sleutelfiguren in China en India over Nederland ‘ontwerpland’ weten en in hoeverre hier verandering in gekomen is na afloop van het programma. Het onderzoek wordt in 2011 en 2013 herhaald.

RAYS OF LIGHT AMID THE GLOOM

LICHTSTRALEN IN DE DUISTERNIS

6*E4Q*4>-)7*/()*(42E)E*5,-*-()*+)/012*L70c)* &5--)7E4:*-5*H55/-*W755-)2/F*.70-0.*6=0.)* &4O/-(572*E)E0.4-)E*()7*O))G=Q*.5=,:2* 02*$()*"2-)724-0524=*!)74=E*$70A,2)*-5*-()* ?7(,2)1$0-!&),/-'.($4)Q$%)"#$%#-$M)2.0) >$$&)%$3%-&($1)2$%$)M-(2)(2$).7(2"%60).&1) (2$)37>/-02$%60)3$%'-00-"&4

M)2*E41*24E4-*c0P*E)*+)/012870P/*&5--)7E4:* BCC]*5I)7(42E01E)*442*H55/-*W755-)2/* O0PEE)*.70-0.4*6=0.)*&4O/-(572*(447*O)G)=0PG/)* .5=,:2*02*-()*"2-)724-0524=*!)74=E*$70A,2)* ..&)2$()"&(M$%3N/-'..()-&)J$1$%/.&14);$() -5)/-)::021*I42*,0-1)I)7*)2*4,-),7*E7,GG)2* M-S)2..%)>$0,2"7M-&!)2-$%)&"!'../0).*4

H"'$)(2-&!0)0$$')1""'$1)-&)(2$)1-!-(./).!$A).&1)(2$).(/.0)-0)"&$4) [(5*2))E/*-5*8=5O*-(75,1(*4*A55G*-5*-74.G*E5O2*4*:48*O()2*Q5,*.42* .4==*0-*,8*O0-(02*/).52E/*52*W551=)*R48/f*62*52=02)*:48*0/*4=/5*=0G)=0)7* -5*A)*,89-59E4-)*-(42*-()*8702-)E*52)F*O(0.(*.5,=E*(4I)*A))2*8,A=0/()E* :$.%0).!"4)B7()/-N$)(2.(A)(2$)3%"!&"0-0)1"$0&6()/""N)!%$.(A)>7()(2.(60)*"%) -74E0-0524=*4-=4/)/F*25-*-()*2)O*52)/*E)I)=58)E*AQ*H55/-*W755-)2/F*4* ?7(,2)1$0-!&$%4)c:)%$.00$00-&!)(2$)(:3$)"*)-&*"%'.(-"&)M$)'-!2()/-N$)(") +&1)-&).&).(/.0).&1)$V3$%-'$&(-&!)M-(2)1-**$%$&()M.:0)"*)1$3-,(-&!)-(A) W755-)2/*(4/*.7)4-)E*4*A)4,-0>,=*/)70)/*5>*A55G/*-(4-*10I)*,/*4*70.()7F* .=)47)7*80.-,7)*5>*-()*8=4.)/*O)*47)*=55G021*,8*-(42*O)*)I)7*.5,=E*(58)* (")+&1)"&)(2$)L&($%&$(4)

In ons digitale tijdperk lijken sommige dingen gedoemd te verdwijnen. De atlas is er een van. Wie wil er nog een boek doorploegen om een kaart te zoeken die je ook in luttele seconden op Google Maps kunt vinden? De kans is bovendien groter dat een online kaart meer up-to-date is dan een kaart in een boek, dat mogelijk jaren geleden werd gedrukt. Zo beschouwd is de toekomst van de gedrukte atlas niet florissant, maar dit geldt alleen voor traditionele atlassen, niet voor nieuwe zoals ontwikkeld door de Nederlandse ontwerper Joost Grootens. Zijn heroverweging van het soort informatie dat mensen in een atlas willen vinden en zijn experimenten met verschillende manieren om die informatie weer te geven, heeft een prachtige reeks boeken opgeleverd. Zij verschaffen ons een rijker en duidelijker beeld van de plaatsen die we opzoeken dan ooit op het internet te vinden zal zijn.

by Alice Rawsthorn

$(42G/*-5*(0/*=4-)/-*A55GF*-()*\02)X*6-=4/F*52*#,2E4Q*W755-)2/*O4/* .M.%1$1)(2$)J$(2$%/.&106)'"0()3%$0(-!-"70)1$0-!&).M.%1A)(2$)["(($%1.') ?$0-!&)B%-f$4)Q$)-0).)#$%:)M"%(2:)M-&&$%)M2"0$)M"%N)-0)$/$!.&().&1)70$9 *7/A)>7()./0")-&!$&-"70).&1)"%-!-&./4)YC7//)1-0,/"07%$O)L)M.0).)'$'>$%)"*) (2$)S7%:4Z)<#$&)0"A)2$)*.,$1)+$%,$),"'3$(-(-"&)*%"')(2$)"(2$%)&"'-&$$0) O0-(*875P).-/*7421021*>75:*(,:420-47042*E)/012*875174:/*42E*.52.)89 -,4=*E)/012*)X)7.0/)/*52*420:4=*85=0-0./*42E*+,-.(*7,74=*.,=-,7)F*-5*4* 03$,(.,7/.%/:)>$.7(-*7/)%$-&#$&(-"&)"*)Gi(29,$&(7%:)"%&.'$&(./),$%.'-,04) $51)-()7*-()Q*87)/)2-*4*.5:8)==021*80.-,7)*5>*E)/012*02*-()*U)-()7=42E/F* M2-,2)2.0)>$$&)"&$)"*)(2$)M"%/160)'"0()1:&.'-,)1$0-!&),$&($%0)*"%)'"%$) (2.&).)1$,.1$4)=0)-&)3.0():$.%0A)(2$)["(($%1.')3%-f$)2.0)!$&$%.($1).) E)A4-)*4A5,-*-()*/-4-)*5>*+,-.(*E)/012F*A,-*-()*E0/.,//052*-(0/*Q)47*(4/* >$$&)7&707.//:)!/7'4)W&$)%$.0"&)-0)(2$)02",N)%$0-!&.(-"&)"*)=/$V.&1$%) I42*#=5AA)*02*#)8-):A)7*4>-)7*P,/-*202)*:52-(/*4/*.7)4-0I)*E07).-57*5>* (2$),"7&(%:60)'"0()3%$0(-!-"70)-&170(%-./)1$0-!&)0,2""/A)?$0-!&)=,.1$':) <-&12"#$&4)=&"(2$%)-0)(2$)$'>.%%.00-&!/:)37>/-,)%-*()>$(M$$&)I-S0)c.NN$%) 42E*&)22Q*&4:4G)7/F*.59>5,2E)7/*5>*+7551F*-()*.5:842Q*-(4-*=4,2.()E* -()*.47))7/*5>*!)==4*H521)70,/F*H,71)2*V)QF*R47.)=*[42E)7/*42E*5-()7* ?7(,2)1$0-!&)0(.%04) V5-(*M02E(5I)2*42E*+7551*8=4Q)E*/,.(*0:857-42-*75=)/*02*+,-.(*E)9 0-!&60)07,,$00)(2.()(2$-%)1-*+,7/(-$0)0$$')"'-&"70)*"%)(2$)$&(-%$)1$0-!&) /.)2)F*4=-(5,1(*/5:)*E)/012)7/*47)*.52.)72)E*4A5,-*5-()7*875A=):/F* (""4)='"&!)(2$')-0)_"&!$%-70A)M2")%$,$&(/:)'"#$1)*%"')["(($%1.')(") V)7=02F*42E*A)=0)I)/*-(4-*+,-.(*E)/012*(4/*A).5:)*4*I0.-0:*5>*0-/*/,.9 ,$00)>:)03.M&-&!)("")'.&:)'$1-",%$)1$0-!&$%04)P52$%$60)&").((.,2'$&() (")(2$)%$./)M"%/1A).&1)&")-&($//-!$&()%$/$#.&().!$&1.A6)02$)0.-14)P;.&:) +,-.(*E)/012)7/*(4I)*)0-()7*A).5:)*/:,1F*57*47)*8474=Qc)E*AQ*(4I021* >%"N$&)(2%"7!2)0")*.0(4)=)*$M)M$$N0).!")L)M.0)-&($%#-$M$1)>:).)S"7%&./9 -0()M2")0.-1)(2$:)M$%$)!"-&!)(")-&($%#-$M)GEE)?7(,2)1$0-!&$%04)52.(60)RE) ("")'.&:z6)

door Alice Rawsthorn

Naar aanleiding van zijn nieuwste boek, de Vinex Atlas, ontving Grootens onlangs de meest prestigieuze Nederlandse prijs voor vormgeving, de Designprijs Rotterdam. Die onderscheiding heeft hij zeer verdiend, want zijn werk is elegant en nuttig, maar ook ingenieus en origineel (voor alle duidelijkheid: ik maakte deel uit van de jury). Toch had hij ook felle concurrentie van de andere genomineerden. De projecten liepen uiteen van humanitaire vormgevingsprogramma’s en conceptuele vormgevingsprojecten over de strijd voor dierenrechten of de Nederlandse plattelandscultuur tot een uitzonderlijk fraaie herinterpretatie van de ornamentele 17de-eeuwse keramiek. Bij elkaar geven de genomineerde projecten een overtuigend beeld van de vormgeving in Nederland, dat sinds ruim een decennium een van de meest dynamische vormgevingscentra ter wereld is. Zoals in eerdere jaren heeft de Rotterdamse prijs geleid tot discussie over de stand van de Nederlandse vormgeving, maar dit jaar bleek de toon ongewoon somber. Een reden is het totaal onverwachte besluit van Alexander van Slobbe in september om na amper negen maanden ontslag te nemen als creative director van de meest vooraanstaande Nederlandse opleiding voor industriële vormgeving, Design Academy Eindhoven. Een andere reden is de pijnlijke, in de openbaarheid gekomen breuk tussen Gijs Bakker en Renny Ramakers, oprichters van Droog, het bedrijf dat gezorgd heeft voor de lancering van de carrières van Hella Jongerius, Jurgen Bey, Marcel Wanders en andere sterren van het Dutch design. Zowel Eindhoven als Droog heeft zo’n belangrijke rol gespeeld in het succes van de Nederlandse vormgeving dat hun problemen een slecht voorteken lijken voor de hele vormgevingswereld. Maar verschillende vormgevers maken zich ook druk over andere problemen. Onder hen is Jongerius, die onlangs van Rotterdam naar Berlijn is verhuisd, en die van mening is dat de Nederlandse vormgeving slachtoffer is geworden van het eigen succes

47

52$%$).%$)-&1$$1).)!%$.()'.&:)1$0-!&$%0)-&)(2$)J$(2$%/.&104)Q-0("%-9 .4==QF*0-*(4/*)X.)==)E*02*1748(0.*E)/012F*42E*.52-02,)/*-5*E5*/5*-(42G/*-5* W755-)2/*42E*(0/*8))7/F*=0G)*MX8)70:)2-4=*H)-/)-F*R)I0/*i*\42*+),7/)2* .&1)L%'.)c""'4)[$,$&(/:)-()2.0)$'$%!$1).0).)*"%,$)-&)3%"17,()1$0-!&) (""A)2$/3$1)>:)<-&12"#$&A)?%""!).&1)(2$)%$0()"*)(2$)1$0-!&)0:0($'4) ">*Q5,*.5:80=)E*4*.().G=0/-*5>*-()*-(021/*-(4-*47)*=0G)=Q*-5*>5/-)7*4*()4=-(Q* E)/012*.,=-,7)F*-()*U)-()7=42E/*O5,=E*A)*52)*5>*-()*>)O*.5,2-70)/*-5* (-,N)$#$%:)>"V4)I"#$%&'$&()!%.&(0)*"%):"7&!)1$0-!&$%04)X2$.3)0(71-"04) W7)4-*E)/012*.5==).-052/*02*:,/),:/F*=0G)*-()*V50P:42/*02*&5--)7E4:* .&1)H($1$/-SN)-&)='0($%1.'4)<&/-!2($&$1)'.&7*.,(7%$%0A)07,2).0)[":./) $0.()=447*R4GG,:*;425-()7*&5--)7E4:*870c)*25:02))<*42E*R5550F** (2$)*7%&-(7%$),"'3.&:)/.7&,2$1)>:)B2-/-33$)H(.%,N60)?7(,2)7&1$%0(71:A)* ;.%,$/)T.&1$%04) 6==*5>*-(0/*(4/*.7)4-)E*4*I0A742-*E)/012*/.)2)*-(4-*(4/*)24A=)E*+,-.(* 1$0-!&$%0)(")(2%-#$).&1).((%.,($1)(./$&($1)*"%$-!&$%04)X%-(-,0)/-N$)_"&!$9 70,/*.5:8=402*-(4-*=0>)*(4/*A))2*:4E)*-55*)4/Q*>57*E)/012)7/*42E*Q5,21* "&$0A)-&)3.%(-,7/.%A)/.,N)*",70).&1)-&1-0,-3/-&$4)c$:).!%$$14)P\&*"%(7&.($9 /:)(2$%$).%$)&")%$./)+!2($%0A6)2$)0.-14)P52$:6#$)>$$&).)>-()03"-/()>:)(2$-%) 3.0()07,,$0046)52-0)'.:)>$)0"A)./(2"7!2):"7),"7/1).%!7$)(2.()07>0-1-f-&!) =4.G=,/-)7*E)/012)7/*0/*4*/:4==*870.)*-5*84Q*>57*.52-02,021*-5*875E,.)* $V,$3(-"&./)"&$04) 52$%$).%$)./0"),"&,$%&0)(2.()(2$)J$(2$%/.&10)-0)-//9$87-33$1)(").1.3()(") (2$),2.&!$0)&"M)0M$$3-&!)(2%"7!2)1$0-!&4)52-0)-0).)!/">./)-007$4)?$0-!&9 $%0)$#$%:M2$%$).%$)0(%7!!/-&!)(")%$1$+&$)(2$-%)%"/$).0)(2$)$&#-%"&'$&(./) 42E*).525:0.*.70/)/*E))8)2F*A,-*-(4-*875.)//*2))E*25-*2).)//470=Q*A)* &$!.(-#$4)P?$0-!&$%0),.&)3%"+()*%"'),%-0-0A)-()!-#$0)(2$')(2$)"33"%(7&-(:) (")/""N).!.-&).()M2.()-0)-'3"%(.&(A6)0.-1)(2$)?7(,2)1$0-!&),%-(-,)`"7-0$) H,2"7M$&>$%!4)Pc7()'.:>$)-(60).)?7(,2)32$&"'$&"&)(")0$$)(2-0).0).) 3%">/$'A).&1)(")!$()M"%N$1)73).>"7()-(46)=&&$'.%(-&$)#.&)j$0($%$&A) ,7%.("%)"*)1$0-!&).()(2$)c"-S'.&0);70$7'A).!%$$14)P52$)M$.N&$00)"*) ?7(,2)1$0-!&)-0)(2.()-()*",70$0)("")'7,2)"&)-&($%&./)1$>.($A6)02$)0.-14)PL0) ?7(,2)1$0-!&)-&),%-0-0u)J"4)?"$0)-()2.#$)("),2.&!$u)]$046) X2.&!$)-0)707.//:)'"0()1.7&(-&!)*"%)(2$)>$&$+,-.%-$0)"*)(2$)"/1)"%1$%4) !0/-570.4==QF*-()*U)-()7=42E/*(4/*)X.)==)E*4-*875E,.021*02E)8)2E)2-* E)/012)7/F*=0G)*W755-)2/*42E*H521)70,/F*74-()7*-(42*O(4-*V)Q*E)/.70A)/* .0)(2$)P($.')3/.:$%0A6)M2").%$)/-N$/:)(")>$)-'3"%(.&()-&)(2$)*7(7%$4) 625-()7*0//,)*0/*O()-()7*-()*+,-.(*O0==*A)*4/*4E)8-*4-*-()*2)O*E)/012* E0/.08=02)/F*/,.(*4/*/)7I0.)*E)/012*42E*/5.04=*E)/012F*O(0.(*488=Q*-()* 8702.08=)/*5>*E)/012*-(02G021*-5*4*7421)*5>*875A=):/F*4/*4-*-()Q*(4I)* >$$&).()(2$)(%.1-(-"&./)3%",$00)"*),%$.(-&!)>$.7(-*7/)">S$,(0).&1)-'.!$%:4) L&)3%-&,-3/$)(2$%$)-0)&")%$.0"&)M2:)(2$:)02"7/1&6(A)>7()(2$)\&-($1)H(.($0) (4/*-4G)2*-()*=)4E*02*/)7I0.)*E)/012F*42E*V70-402*42E*#.42E024I04*02* 0",-./)1$0-!&4) +)/80-)*-()*1=55:*02/0E)*-()*U)-()7=42E/F*5,-/0E)7/*47)*:57)*58-0:0/-0.* .>"7()(2$)3%"03$,(0)*"%)?7(,2)1$0-!&4)PX%-0-0u)]"76#$)!"()(")>$)N-11-&!) '$A6)B."/.)=&("&$//-A)0$&-"%),7%.("%)"*)1$0-!&).()(2$);70$7')"*);"1$%&) =%()-&)J$M)]"%N)X-(:A)0.-1A)/.7!2-&!4)P52$:)02"7/1)!$()"#$%)(2$'0$/#$0A) ./(2"7!2)L)!7$00)-(60)(2$)0$/*9,%-(-,-0')(2.()'.N$0)(2$')0")!""146) 6=0.)*&4O/-(572F* 47.(0-).-,7)*42E*E)/012*.5=,:20/-*>57*$()*"2-)724-0524=*!)74=E*$70A,2)F*0/* (2$)*"%'$%)1-%$,("%)"*)(2$)?$0-!&);70$7')-&)`"&1"&4

en nu te veel middelmatige vormgevers voortbrengt. ‘Er is geen voeling met de echte wereld en een intelligent, relevant programma ontbreekt’, zegt zij. ‘Veel Nederlandse vormgevers zijn of zelfvoldaan geworden, of ze zijn verlamd door hun snelle doorbraak. Een paar weken geleden werd ik geinterviewd door een journalist die zei dat ze 100 Nederlandse vormgevers gingen interviewen. Dat zijn er 80 te veel!’ Er zijn inderdaad erg veel vormgevers in Nederland. Dit land heeft altijd al uitgeblonken in grafische vormgeving, en dat is ook nu nog het geval dankzij Grootens en vakgenoten als Experimental Jetset, Mevis & Van Deursen en Irma Boom. Sinds kort blijkt Nederland ook sterk te zijn in productvormgeving, geholpen door Eindhoven, Droog en de inmiddels opgebouwde infrastructuur voor vormgeving. Op een checklist van zaken die vermoedelijk bijdragen aan een gezonde vormgevingscultuur zou Nederland een van de weinige landen zijn waarbij men elk hokje kan afvinken. Overheidsbeurzen voor jonge vormgevers. Goedkope ateliers. Geweldige vormgevingcollecties in musea, zoals Museum Boijmans in Rotterdam en het Stedelijk in Amsterdam. Verlichte producenten, zoals Koninklijke Tichelaar Makkum (ook genomineerd voor de Rotterdamse prijs) en Moooi, het meubelbedrijf dat werd opgezet door Philippe Starcks Nederlandse stand-in, Marcel Wanders. Dit alles heeft geleid tot een levendige vormgevingswereld die Nederlandse vormgevers in staat heeft gesteld om te floreren en ook talentvolle buitenlanders heeft aangetrokken. Critici als Jongerius klagen dat het vormgevers te gemakkelijk is gemaakt en dat vooral de jonge generatie lijdt aan gebrek aan focus en discipline. Bey is het daarmee eens. ‘Er zitten helaas geen echte vechters tussen’, zegt hij. ‘Ze zijn een beetje verwend door hun eerdere succes.’ Dit is mogelijk waar, al valt het goed te verdedigen dat het subsidiëren van iets minder talentvolle lieden een geringe prijs is voor het blijvend voortbrengen van uitzonderlijke vormgevers. Er leeft ook de zorg dat Nederland slecht is uitgerust om zich aan de veranderingen aan te passen die momenteel de vormgeving op zijn kop zetten. Dit is een mondiale kwestie. Overal ter wereld doen vormgevers alle moeite om een nieuwe invulling aan hun rol te geven nu de milieucrisis en de economische crisis zich verhevigen, maar dit proces hoeft niet noodzakelijk negatief te zijn. ‘Vormgevers kunnen voordeel trekken uit een crisis, zij biedt hen de mogelijkheid om weer te kijken naar wat belangrijk is’, zegt de Nederlandse designcritica Louise Schouwenberg. ‘Maar misschien is het een Nederlands verschijnsel om dit als een probleem te zien, en er je druk over te maken.’ Annemartine van Kesteren, conservator voor vormgeving bij Museum Boijmans Van Beuningen, is het hiermee eens. ‘De zwakte van de Nederlandse vormgeving is dat zij zich te zeer richt op het interne debat’, zegt zij. ‘Bevindt de Nederlandse vormgeving zich in een crisis? Nee. Moet zij veranderen? Ja.’ Verandering schrikt gewoonlijk vooral diegenen af die baat hebben bij de bestaande orde. Nederland heeft altijd geëxcelleerd in het voortbrengen van zelfstandige vormgevers, zoals Grootens en Jongerius, in plaats van wat Bey beschrijft als de ‘teamspelers’, die vermoedelijk in de toekomst belangrijk zullen zijn. Een andere kwestie is of de Nederlanders net zo bedreven zullen zijn in nieuwe richtingen als service design en social design (waarin vormgevingsbeginselen worden toegepast op een scala van problemen) als in de traditionele praktijk gericht op het scheppen van mooie objecten en beelden. In principe is er geen reden waarom ze dat niet zouden zijn, maar de Verenigde Staten zetten momenteel de toon op het gebied van service design, en Groot-Brittannië en Scandinavië zijn sterk in social design. Ondanks de somberte in Nederland, zijn buitenstaanders optimistischer over de vooruitzichten van de Nederlandse vormgeving. ‘Crisis? Probeer je me voor de gek te houden?’, zegt een lachende Paola Antonelli, hoofdconservator voor vormgeving bij het Museum of Modern Art in New York. ‘Ze moeten niet mekkeren, al denk ik wel dat ze juist dankzij die zelfkritiek zo goed zijn.’ Alice Rawsthorn schreef deze column voor The International Herald Tribune (29 november 2009). Zij schrijft in deze krant over architectuur en vormgeving. Rawsthorn was eerder directeur van het Design Museum in Londen.

49

DUTCH DESIGN WORKSPACE: A FOOT IN THE DOOR

DUTCH DESIGN WORKSPACE: VOET AAN DE GROND

by Giel Groothuis

door Giel Groothuis

I-$/)I%""(27-06)C=[)=%,2-($,(7%$)n)?$0-!&) N)2-)7*0/*02I5=I)E*02*-()*020-04-0I)*-5*=4,2.(* (2$)?7(,2)?$0-!&)T"%NH3.,$)-&)H2.&!2.-4) W755-(,0/*(4/*A))2*O57G021*02*-()*.0-Q* *"%)0"'$)(-'$4)Q$)0$$0)(2$)$0(.>/-02'$&() 5>*-()*[57G#84.)*4/*42*0:857-42-*/-)8*02* ?7(,2?C=60)/"&!9($%')0(%.($!:

W0)=*W755-(,0/*0/*:)-*c0P2*36&*67.(0-).-,7)* i*+)/012*N)2-)7*A)-75GG)2*A0P*()-*020-04-0)>* 5:*02*#(421(40*E)*+,-.(*+)/012*[57G#84.)* ($)0(.%($&4)I%""(27-0)-0)./)!$%7-'$)(-S1) -&)H2.&!2.-)M$%Nf..'4)?$)T"%NH3.,$) c0)-*(0P*4=/*))2*A)=42170PG)*/-48*02*E)* '$$%S.%$&0(%.($!-$)#.&)?7(,2?C=4

#(421(40*(4/*A))2*25:024-)E*AQ*-()*N(02)/)*15I)72:)2-*4/*N7)4-0I)* X.3-(./4)L&)(2.(),-(:)./"&$A).%"7&1)ig)P,%$.(-#$),/70($%06)2.#$)'.&-*$0($1) -():/)=I)/S*8(Q/0.4=*(,A/*>57*-()*.7)4-0I)*02E,/-70)/*-(4-*I47Q*02*/.4=)* .&1),2.%.,($%4)52$)0733"%()*"%)-&&"#.(-"&).&1)N&"M/$1!$)1$#$/"3'$&() (4/*02.7)4/)E*-55F*42E*.52E0-052/*-(4-*:4G)*0-*4--74.-0I)*>57*.7)4-0I)*)29 ($%3%-0$0)(")0$((/$).%$)>$,"'-&!)'7,2)'"%$)*.#"7%.>/$4)L()0$$'0)/-N$).&) )X.)==)2-*:5:)2-*>57*+,-.(*E)/012)7/*42E*5-()7*.7)4-0I)*)2-7)87)2),7/* (")'.N$)70$)"*)(2$)"33"%(7&-(:)("),"&&$,()M-(2)(2$)X2-&$0$)'.%N$(4)

Shanghai is door de Chinese overheid aangewezen als Creative Capital. Alleen al in deze stad zijn er inmiddels 75 ‘creative clusters’ gerealiseerd, verzamelgebouwen voor de creatieve sector die in grootte en karakter variëren. Ook de overheidssteun voor innovatie en kennisontwikkeling neemt toe en er worden gunstige voorwaarden gecreëerd voor de vestiging van creatieve ondernemingen. Het lijkt een uitgelezen moment voor Nederlandse ontwerpers en andere creatieve ondernemers om aansluiting te zoeken bij de Chinese markt.

?7(,2)1$0-!&)2.0)%.-0$1)-(0)3%"+/$)-&)X2-&.)0-!&-+,.&(/:)-&)%$,$&():$.%04) $(0/*(4/*(488)2)E*>57*02/-42.)*-(75,1(*847-0.084-052*02*875:02)2-*E)/012* $#$&(0A)07,2).0)(2$)H2.&!2.-)L&($%&.(-"&./)X%$.(-#$)L&170(%:)T$$N4) MX(0A0-052/F*.52>)7)2.)/F*87)/)2-4-052/F*=).-,7)/*42E*:4-.(:4G021*8759 174::)/*(4I)*4==F*02*42*)4/0=Q*4..)//0A=)*:422)7F*875I0E)E*4*8=4->57:* >57*+,-.(*.7)4-0I)*.5:8420)/*42E*02E0I0E,4=*E)/012)7/*-5*87)/)2-*-():9 0$/#$0)-&)X2-&.A)"*($&)*"%)(2$)+%0()(-'$4 $()*+,-.(*+)/012*34/(052*67.(0-).-,7)*875174::)*0/*4A=)*-5*87)/)2-* .)0(%"&!).&1)>%".1/:)"%-$&($1)-'.!$)"*)?7(,2)1$0-!&4)52$%$60).)&$$1) *"%)(2.(A).0),"'3$(-(-"&)-&)(2$)X2-&$0$)'.%N$()-0)+$%,$4)52$)*.0()!%"M-&!) ).525:Q*42E*-()*7480E*):)71)2.)*5>*4*:0EE=)*.=4//*O0-(*E0/85/4A=)* -&,"'$)2.0)/$1)(").)&"(-,$.>/$)-&,%$.0$)-&)(2$).33%$,-.(-"&)"*)1$0-!&4) 52.().((%.,(0)1$0-!&$%0)*%"').,%"00)(2$)!/">$4) $()*Q)47*BC?C*O0==*/))*42*0:857-42-*>5==5O9,8*-(75,1(*-()*=4,2.(*5>*-()* +%0()?7(,2)?$0-!&)T"%NH3.,$)-&)H2.&!2.-4)52$)*.,-/-(:)"**$%0).)0($.1:) A4/)*O()7)*+,-.(*E)/012)7/*.42*O57GF*02-)174-)*42E*0225I4-)*O0-(02*-()* X2-&$0$)1$0-!&),"&($V(4)=)0733"%()3%"!%.''$)M-//)2$/3)3.%(-,-3.&(0)M-(2) (2$-%)+%0()0($30)-&(")(2$)&$M)'.%N$(4)52$-%)$V3$%-$&,$0)M-//)>$)!.(2$%$1) 42E*E5.,:)2-)EF*-5*)2/,7)*-(4-*-(0/*02.,A4-57*O0==*A)*4A=)*-5*O57G*)I)2* *.0($%).&1)'"%$)$**$,(-#$/:)-&)(2$)&$.%)*7(7%$4)5270)(2$)?7(,2),%$.(-#$) 02E,/-70)/*O0==*(4I)*-()07*5O2*8)7:42)2-*8=4->57:*02*N(024F*O(0.(*O0==* A)*02E0/8)2/4A=)*>57*-()*A,0=E021*;42E*.52-02,5,/*:402-)242.)<*5>*155E* %$/.(-"&02-30)M-(2)(2$)X2-&$0$)'.%N$().&1)(2$)X2-&$0$)!"#$%&'$&(4 $()*U)-()7=42E/*87)/)2-/*0-/)=>*4/*42*0225I4-0I)*42E*58)29:02E)E*.5,29 (%:)M-(2).)!""1)%$37(.(-"&).0).)1$0-!&),"7&(%:)-&)X2-&.4)c:)S"-&-&!)(2$) I4705,/*E)/012*E0/.08=02)/*02-5*4*.5()7)2-*42E*02-)7=02G)E*>74:)O57GF*-()* ?7(,2?C=)3%"!%.''$).110)07>(/$)1$(.-/0)(")(2-0)-'.!$4)X"''-00-"&$%0) 42E*5-()7*02-)7)/-)E*847-0)/*.42*25O*E07).-=Q*1)-*02*-5,.(*O0-(*-()*:4G9 )7/*5>*+,-.(*E)/012*I04*-()*+,-.(*+)/012*[57G#84.)F*42E*-4G)*4*=55G* -&(")(2$),%$.(-#$)N-(,2$&4)52$)03.,$)M-//)./0").//"M)*"%),%"009*$%(-/-0.(-"&) >$(M$$&)?7(,2).&1)X2-&$0$)1$0-!&$%04)Q"3$*7//:)(2-0)3%",$00)M-//)/$.1)(") $#$&)'"%$)-&&"#.(-#$)1$0-!&0).&1)3%"S$,(04)

Nederlands ontwerp heeft zich de afgelopen jaren stevig geprofileerd in China. Onder andere door deelname aan vooraanstaande designevenementen zoals de Shanghai International Creative Industry Week. Tentoonstellingen, conferenties, presentaties, lezingen en matchmakingprogramma’s hebben een platform geboden aan Nederlandse creatieve ondernemingen en individuele ontwerpers om zich (vaak voor het eerst) in China te presenteren. Het Dutch Design Fashion Architecture programma kan een sterk en breed georiënteerd profiel van Dutch Design neerzetten. Dit is nodig ook, want de concurrentie op de Chinese creatieve markt is fors. De sterk groeiende economie en de snelle opkomst van een koopkrachtige middenklasse leidt tot een zienderogen toenemende waardering voor design. Dat trekt ontwerpers uit de hele wereld aan. In 2010 zet Nederland een belangrijke vervolgstap met de opening van de eerste Dutch Design WorkSpace in Shanghai. De voorziening biedt een vaste plek waar Nederlandse ontwerpers kunnen werken, integreren en innoveren in de Chinese ontwerpcontext. Een supportprogramma helpt deelnemers bij hun aanloop op de nieuwe markt. De ervaringen worden verzameld en gedocumenteerd, zodat de incubator in de nabije toekomst nog sneller en effectiever kan werken. Op deze manier krijgt de Nederlandse creatieve industrie een permanent platform in China, dat voor het opbouwen (en constant onderhouden) van goede relaties met de Chinese markt en de Chinese overheid van essentieel belang is. Nederland presenteert zich als een innovatief en ‘open minded’ land en heeft als designland een goede reputatie in China. Door de verschillende ontwerpdisciplines als een samenhangend complex te presenteren, voegt het DutchDFA programma extra finesse toe aan dit beeld. Via de Dutch Design WorkSpace kunnen opdrachtgevers en andere geïnteresseerden nu rechtstreeks in contact komen met de makers van Dutch Design, en een kijkje in de keuken nemen. Daarnaast kan er kruisbestuiving plaatsvinden tussen Nederlandse en Chinese ontwerpers. Hopelijk zal dat proces leiden tot nog meer innovatieve ontwerpen en projecten.

Signing the Letter of Intent for the Dutch Design WorkSpace on 17 October 2009 were (left to right): Giel Groothuis (FAR), Eric Verwaal (Dutch Consul General in Shanghai), Christine de Baan (DutchDFA) and He Zengqiang (SCIC)

51

THE BIG LEAP EAST by Ellen Meijer

DE GROTE SPRONG OOSTWAARTS door Ellen Meijer

6=%,2-($,(7%$)n)B7>/-,)H3.,$6)M.0)(2$)(2$'$) 5>*-()*)X(0A0-052*-(75,1(*O(0.(*+,-.(*47.(09 ($,(7%$)+%'0)3.%(-,-3.($1)-&)(2$)H2.&!2.-) "2-)724-0524=*N7)4-0I)*"2E,/-7Q*[))G*;#"N"[<* -&)W,(">$%4)C"7%)3.%(-,-3.&(0)%$,"7&()(2$-%) )X8)70)2.)/*42E*-4=G*4A5,-*58857-,20-0)/*>57* .%,2-($,(0).>%".14

P=%,2-($,(7%$).&1)B7>/-,)H3.,$6)/7-11$)2$() -():4*I42*E)*-)2-552/-)==021*O447:))* U)E)7=42E/)*47.(0-).-)2A,7)4,/*02*5G-5A)7* E))=24:)2*442*E)*#(421(40*"2-)724-0524=* X%$.(-#$)L&170(%:)T$$N)YHLXLTZ4)K-$%)1$$/9 2):)7/*I)7-)==)2*5I)7*(,2*)7I47021)2*)2*E)* N.&0$&)#""%).%,2-($,($&)"#$%f$$4

52$)?7(,2).!$&,-$0).M.-($1).)*7//)3%"!%.''$4)=3.%()*%"')(2$)$V2->-9 (-"&)(2$:),"7/1)3.%(-,-3.($)-&)(2$)P?$0-!&)?-./"!7$6),"&*$%$&,$A)M2-,2) .//"M$1)X2-&$0$).&1)?7(,2)*$//"M)1$0-!&$%0)(")$V3.&1)"&)(2$)(2$'$4) 52$%$)M$%$)$V,7%0-"&0)(")7&-#$%0-(-$0).&1)17%-&!)(2$)PB$,2.)j7,2.6)&-!2() -()*41)2.0)/*.5,=E*87)/)2-*-()07*I0/052*-(75,1(*-O)2-Q*0:41)/*02*4/*:42Q* 0$,"&104)?7(,2?C=)M.0)%$03"&0->/$)*"%)(2$),""%1-&.(-"&)"*)(2$)?7(,2) 3.%(-,-3.(-"&4)52-0)37>/-,a3%-#.($)3.%(&$%02-3A)-&)M2-,2)(2$)cJ=)./0")3.%9 -0.084-)/F*40:/*-5*85/0-052*+,-.(*>4/(052F*E)/012*42E*47.(0-).-,7)*02-)7249 (-"&.//:)(2%"7!2).)*"7%9:$.%)3%"!%.''$4)B%"!%.''$);.&.!$%)X2%-0(-&$) E)*V442*=55G/*A4.G*O0-(*/4-0/>4.-052F*25-*=)4/-*A).4,/)*-()*+,-.(*84I0=9 -"&)%$,$-#$1)(2$)3%-f$)*"%)>$0()&.(-"&./)3%$0$&(.(-"&4)P52$)/",./)X2-&$0$) !"#$%&'$&().33%$,-.($1)(2.()M$61),"'$)"#$%)M-(2).)0(%"&!)1$/$!.(-"&4) "2*4EE0-052*5,7*.52-70A,-052*4=/5*=02G)E*,8*O0-(*O(4-*0/*.,77)2-=Q*7)=)I42-* -&)X2-&.O)(2$)1$0-!&)"*)37>/-,)03.,$4)52$%$)-0).)/"()"*)-&($%$0()-&)"7%)#-$M0) "&)$,"/"!:).&1)-&*%.0(%7,(7%$46)52$)$V2->-(-"&).((%.,($1).(($&(-"&)>$,.70$) "*)-(0)%$,:,/.>-/-(:4)T.//0A)3$1$0(./0)*"%)'"1$/0).&1)>$&,2$0)*"%)#-0-("%0) O)7)*4==*:4E)*,8*5>*4*/021=)*-70421,=47*)=):)2-*5>*7).Q.=)E*.47EA547EF* M2-,2)M.0)03$,-+,.//:)3%"17,$1)*"%)(2$)",,.0-"&)-&)X2-&.4)

De Nederlandse bureaus wachtte een vol programma. Los van de tentoonstelling konden ze meedoen aan de ‘Design Dialogue’-conferentie waarin Chinese en Nederlandse vakgenoten het Nederlandse thema belichtten. Er waren excursies naar universiteiten en tijdens de ‘Pecha Kucha Night’ brachten bureaus in twintig beelden en evenveel seconden hun visie naar voren. DutchDFA coördineerde de Nederlandse bijdrage. Deze publiek/ private samenwerking, waarin ook BNA partner is, voert een meerjarenprogramma uit om mode, design en architectuur uit Nederland internationaal te positioneren. Programmamanager Christine de Baan blikt tevreden terug, onder meer omdat het Nederlandse paviljoen de prijs won voor de beste landenpresentatie: ‘De Chinese lokale overheid waardeerde dat we met een sterke delegatie waren gekomen. Onze bijdrage speelde bovendien in op wat in China actueel is, namelijk de inrichting van de publieke ruimte. Er bestaat grote interesse voor onze kijk op ecologie en infrastructuur.’ De tentoonstelling trok de aandacht vanwege de recyclebaarheid. Wanden, sokkels voor maquettes en de bankjes voor bezoekers waren samengesteld uit één driehoekig element van gerecycled karton dat speciaal in China is geproduceerd.

<.,2),"'3.&:)2.0)-(0)"M&)%$.0"&0)(")(%.#$/)(")H2.&!2.-4)H$=[XQ60) *"7&1-&!)1-%$,("%)cS.%&$);.0($&>%"$N4)PT$).%$)%$,$-#-&!).&)-&,%$.0-&!) .'"7&()"*)$&87-%-$0)*%"')X2-&.s)(2$%$*"%$)L)M.&($1)(")$V3$%-$&,$)':0$/*) M2.()(2$)&$$10)(2$%$).%$4)=)*.-%)./0").//"M0)'"%$)3$"3/$)(")0$$):"7%) M"%NA)(270).//"M-&!)*"%).)>.//)(")0(.%()%"//-&!46)52$)HLXLT)M.0)2-0)+%0()>-!) $#$&().>%".1).&1)2$)-0)0(-//),"&($'3/.(-&!)(2$)*"//"M9734)5"&)K$&2"$#$&A) 4=521/0E)*E07).-57*5>*\)2(5)I)2*N#*4=/5*15I)72:)2-*4EI0/57*52*02>749 0(%7,(7%$A)-0)-&($%$0($1)-&)070(.-&.>/$)>7-/1-&!4)=)/"(),.&)>$).,2-$#$1)-&) (2.()%$03$,()-&),"7&(%-$0)M-(2)!%"M-&!)$,"&"'-$04)c"(2)-&)X2-&.).&1)L&9 1-.)(2$%$60).)%.&!$)"*)070(.-&.>-/-(:)3%"!%.''$04)K$&2"$#$&O)PL&)<7%"3$) -(60).//).>"7()(2$).!$-&!)3"37/.(-"&4)L()-0)%$*%$02-&!)(")/""N).)>-()*7%(2$%) .+$/146)52$)7&-#$%0-(-$0)M$%$)-&($%$0($1)-&)2-0)%"/$).0)!"#$%&'$&().1#-0"%4) K$&2"$#$&)M.0)-&($%$0($1)(")N&"M)2"M)H2.&!2.-)1$./0)M-(2)-(0)2.%>"7%4) P52$)3%">/$')(2$%$)-0)2"M)(")!$()(2$)!""10)*%"')(2$),-(:)(")-(0)2-&($%/.&1) .&1)#-,$)#$%0.4)52$%$*"%$)(2$)X2-&$0$)2.#$)"%!.&-0$1)(2$-%)2.%>"7%0) .0).)&$(M"%N)(2.()"3$%.($0).0)"&$)"%!.&-f.(-"&4)L'.!-&$O)(2$)2.%>"7%0) 5>*62-O)78F*&5--)7E4:F*6:/-)7E4:*42E*V7):)2*4==*847-*5>*52)*.5579 1-&.($1)&$(M"%N4)52.(60)M2$&):"7).,2-$#$)"3(-'./)/"!-0(-,./)3%",$00$04) 52$%$60)$&"7!2)(")/$.%&)*%"')$.,2)"(2$%46

Elk bureau had z’n eigen redenen om naar Shanghai te reizen. Directeur/ oprichter Bjarne Mastenbroek van SeARCH: ‘Omdat we steeds vaker vragen uit China krijgen, wilde ik zelf ervaren wat de behoeften daar zijn. Op een beurs zien ook meer mensen je werk, zo kan een balletje gaan rollen.’ De SICIW was zijn eerste grote evenement over de grens, hij bezint zich nog op een vervolg. Ton Venhoeven, behalve directeur van VenhoevenCS ook Rijksadviseur Infrastructuur, interesseert zich voor duurzaam bouwen. In landen met een groeiende economie valt op dat punt veel te bereiken. Zowel in India als China draaien al grote duurzaamheidsprogramma’s. Venhoeven: ‘In Europa gaat het vooral over vergrijzing. Wel zo verfrissend om eens verder weg te kijken.’ De universiteiten toonden belangstelling voor zijn rol als rijksadviseur. Venhoeven wilde weten hoe Shanghai omgaat met haar haven: ‘Het probleem daar is spullen door de stad naar het achterland te krijgen en vice versa. Daarvoor organiseren de Chinezen een netwerk van havens die als één organisme opereren. Stel je voor: de havens van Antwerpen, Rotterdam, Amsterdam en Bremen in één gecoördineerd netwerk. Dan krijg je optimale logistieke processen. We kunnen genoeg leren van elkaar.’

$()*>407*:)42-*>57*R\&+\*-()*58857-,20-Q*-5*E))8)2*0-/*7)=4-052/*O0-(* ,/-$&(04)52$).!$&,:)2.0)>$$&).,(-#$)-&)=0-.)*"%)0$#$&):$.%0A).&1)-0)17$) (")"3$&).)>%.&,2)-&)H2.&!2.-O)PW7%)0($33-&!)0("&$)(")(2$)<.0(6A).,,"%19 -&!)(")1-%$,("%a3.%(&$%)J.(2./-$)1$)K%-$04)PT$)&"(-,$1)(2.()"7%)X2-&$0$) ,/-$&(0)M$%$)N$$&)"&)'"%$)1-%$,(),"&(.,(4)T-(2)"7%)"M&)>%.&,2)2$%$)M$)

Voor MVRDV betekende de beurs een kans op verdieping in de relatie met opdrachtgevers. Het bureau is al zeven jaar actief in Azië en opent binnenkort een vestiging in Shanghai. ‘Onze springplank naar het Oosten’, aldus directeur/partner Nathalie de Vries: ‘We merkten dat onze Chinese opdrachtgevers meer direct contact willen. Met een eigen kantoor zijn we makkelijker beschikbaar voor overleg.’

53

M-//)>$)'"%$).#.-/.>/$)*"%)1-%$,()1-0,700-"&046 jX=B)2.0).'3/$)$V3$%-$&,$)-&)X2-&.)(""4)\($)H,2&$-1$%A)1-%$,("%)"*) JN6L*02*#O0-c)7=42EF*.5:A02)E*4*A,/02)//*-708*-5*V)0P021*O0-(*847-0.0849 (-"&)-&)HLXLT4)52$)3%"!%.''$).//"M$1)2$%)(")$&!.!$)M-(2)-()'"%$)1$$3/:) .&1)(270)!.#$)2$%).)%.&!$)"*)-&($%$0(-&!),"&(.,(04)52$%$*"%$)02$)&"M) /""N0).()(2$),"7&(%:)(2%"7!2)1-**$%$&()$:$04)PL6#$)03"N$&)(")'.&:)X2-&$0$) .&1)(")<7%"3$.&0)M2")2.#$)>$$&)(2$%$)*"%)0"'$)(-'$)&"M4)T$)(./N$1) .>"7()2"M):"7)"3$%.($)(2$%$).&1)M2.()3%">/$'0):"7)$&,"7&($%4)L&)X2-&.) M$)"*($&)!$()%$87$0(0)*"%)'"&",7/(7%$).%$.0A)M-(2).),"''7&-(:),$&(%$).() -(0)2$.%(A)M2-,2)-0),"'3.%.>/$)(")"7%)K-&$V).%$.04)]"7),"7/1).0N):"7%0$/*) 0>*Q5,*/(5,=E*)X857-*/5:)-(021*-(4-F*O0-(*(02E/01(-F*(4/*875I)2*25-*-5* M"%N)-&)(2$)J$(2$%/.&104)Q"M$#$%A)(2$)87$0(-"&)-0)./0")-*)M$),.&)>$)(2$) >$0()S71!$)"*)(2.()M-(2)"7%)M$0($%&)#-$M3"-&(4)B$"3/$)-&)X2-&.)"*($&)/-#$) -&)'"%$),/"0$1),"''7&-(-$04)52"0$).%$)&"()k!.($1),"''7&-(-$0lA)(2$%$60) 1$+&-($/:).)0$&0$)"*)"3$&&$004)]"7)$V3$%-$&,$)(2$0$)(2-&!0)>:).,(7.//:) (%.#$//-&!)(")(2$'4)L*)jX=B)M.&(0)(")1")'"%$)-&)H2.&!2.-A)L)0$$)(2$)*.-%).0) 0"M-&!).)0$$14)=*($%)(2.():"7)2.#$)(")&7%(7%$)*7%(2$%46 ;K[?K)2.0)./%$.1:).33/-$1)(")?7(,2?C=60)(2%$$9:$.%)/"&!)-&,7>.9 ("%)3%"!%.''$)(2.()M-//)/.7&,2)/.($%)(2-0)'"&(24)52$)$'3/":$$)"*)(2$) &$M)>%.&,2)N&"M0)"(2$%)?7(,2)1$0-!&$%0)M-//)07%%"7&1)(2$'4)?$)K%-$0O) P52$:6%$).//)/-((/$),/7>0A)0")-(60)$.0-$%)(")S"-&(/:).%%.&!$)*"%),$%(.-&)3%"#-9 0-"&04)52$)/",.(-"&)-0)./0")'"%$)%$3%$0$&(.(-#$)(2.&)M2.()M$)M"7/1)>$) .>/$)(")2-%$)"7%0$/#$046) \)2(5)I)2*(4/*477421)E*>57*>5==5O9,8*:))-021/*O0-(*,20I)7/0-0)/*4A5,-* M"%N02"30).&1)-&($%&.(-"&./),"//.>"%.(-"&4)Q$)0$$0).)(%.1$)'-00-"&).0) .&)$V,7%0-"&O)P=%,2-($,(0)./M.:0)N&"M)>$0()M2$&)-(),"'$0)(")>$.7(:4)L1-"9 0:&,%.0:),"'$0)M-(2)(2$)($%%-("%:A)>7():"7)2.#$)(")*$$1)-(4)H7,2).)(%-3),.&) >$).)0"7%,$)"*)-&03-%.(-"&)(")1$#$/"3):"7%),7/(7%./).&1)>70-&$00)#-0-"&4) H-'3/:)!").&1)2.#$).)/""N).()2"M)"(2$%),"7&(%-$0)3%.,(-0$).%,2-($,(7%$46) 6..57E021*-5*(0:*-()*.7)E0-*.7,2.(*875I)/*(5O*I,=2)74A=)*-()*4I)741)* .%,2-($,()-04)Q$)0$$0)3$%'.&$&()%$&$M./).0).)'"1$)"*)07%#-#./4) 6==*02-)7I0)O))/*417))*-(4-*.522).-052/*47)*-()*E)-)7:02021*>4.-57*02* X2-&.4)c7()2"M)1"):"7)!$().)*""()-&)(2$)1""%u)?$)K%-$0)(2-&N0).)*.-%)-0).) 3$%*$,()"33"%(7&-(:)*"%).)+%0()-&(%"17,(-"&4)PH7>0$87$&(/:)-(60).>"7():"7%) $&(%$3%$&$7%-./).33%".,246)H,2&$-1$%)(2-&N0)(2.()/"&!9($%')M"%N-&!)-&) X2-&.)%$87-%$0).)/",./),"&(.,()"*+,$)"%).&)"M&)>%.&,2O)PH-'3/:)>$,.70$) "*)(2$)03$$1)M-(2)M2-,2)3%"S$,(0).%$)>$-&!)%$./-0$14)52%"7!2)"7%)3%"S$,(0) .%"7&1)c$-S-&!).&1)$/0$M2$%$)M$)N&"M)-(60)./'"0()/-N$)%$./9(-'$)1$0-!&9 -&!4)52$%$*"%$):"7)2.#$)(")>$)(2$%$46) R4/-)2A75)G*:402=Q*>5.,/)/*52*-()*G02E*5>*O57G*42E*-()*.522).-052* M-(2)(2$),/-$&(4)L*)0"'$"&$).0N0)(2$'0$/#$0)M2$%$)(")0(.%()-&)X2-&.A)2$) %$,"''$&10)(2$')(")0(.:).()2"'$4)Pc$(($%).)!""1)S">)2$%$A)(2.&).)>.1) "&$).>%".14)Q"M$#$%A)*"%)"7%)N-&1)"*)M"%NA).%,2-($,(7%./)/.&10,.3$9 1$0-!&)3%"S$,(0A)(2$%$60)"&/:).),"73/$).):$.%)(2.(),"'$).%"7&1)-&)(2$) J$(2$%/.&104)52$%$*"%$)M$6%$)*"%,$1)(")/""N).>%".1A)>$,.70$)"*)(2$) ,"&($&()"*)"7%)>70-&$004)L*):"7)2.#$)03$,-+,)87./-(-$0)*"%)M2-,2)(2$%$)-0) 42*02-)724-0524=*E):42EF*"*/4QS*847-0.084-)*02*.5:8)-0-052/F*-()2*Q5,*O0==* >$)1-0,"#$%$146 357*\)2(5)I)2F*O57G*02*N(024*E5)/*25-*2).)//470=Q*(4I)*-5*.5:)*02*-()* *"%')"*).)>7-/1-&!),"''-00-"&4)P52$)*$$0).%$)/"MA)0").,,"%1-&!)(")?7(,2) '$.07%$0)3%"+(0).%$)&"()87-,N)(")$'$%!$4)L)$V3$,()(")1")0"'$(2-&!)"&,$) -&).)M2-/$)L)X2-&.)-&)(2$)&$V()($&):$.%0A)/-N$).)0(71:)"%).)M"%N02"34)52$) !.3)>$(M$$&)7&-#$%0-(-$0).&1)(2$),"''$%,-./)0$,("%)-0)0'.//4)L*).&1)M2$&) Q5,*O42-*-5*E5*/5:)-(021*O0-(*)2)71Q*2),-74=*.0-0)/F*-()*O4Q*-5*1)-*-()7)* M-//)%7&)3.0()(2$)7&-#$%0-(:46 52-0).%(-,/$)-0).&).>>%$#-.($1)#$%0-"&)"*)(2$)($V()P?$)I%"($)H3%"&!)W"0(9 M..%(06A)37>/-02$1)-&)cJ=)c/.1){)EGaGE).&1)2.0)>$$&)%$3%-&($1)M-(2)(2$) 37>/-02$%60),"&0$&(4

Ook KCAP heeft ruime ervaring in China. Ute Schneider, directeur KCAP in Zwitserland, combineerde een zakenreis naar Beijing met deelname aan de SICIW. Op basis van het programma dook zij er uiteindelijk dieper in en kon zo interessante contacten opdoen. Ze kijkt daardoor met andere ogen naar het land: ‘Ik heb veel Chinezen gesproken en Europeanen die er al langer zitten. We discussieerden over hoe je daar te werk gaat en welke problemen je tegenkomt. In China komen we vaak de vraag tegen naar monoculturele wijken met een gemeenschapscentrum in het hart, vergelijkbaar met Vinexwijken. Je kunt je afvragen of je wat in Nederland achteraf gezien niet werkt, moet exporteren. De vraag is echter of wij dat kunnen beoordelen met onze Westerse bril op. Mensen leven in China vaak meer in besloten gemeenschappen. Dat zijn geen ‘gated communities’, er heerst wel degelijk openheid. Zulke dingen ervaar je door er heen te gaan. Als KCAP meer wil in Shanghai, zie ik de beurs als een zaadje dat je plant. Daarna moet je verder kweken.’ Voor het driejarige incubatorprogramma van DuchtDFA dat deze maand in Shanghai start, heeft MVRDV zich al aangemeld. De medewerker van de nieuwe vestiging weet zich straks omringd door andere Nederlandse ontwerpers. De Vries: ‘Het zijn allemaal kleine clubjes, dan kun je bepaalde voorzieningen beter samen regelen. De locatie is ook representatiever dan wat we zelf zouden huren.’ Venhoeven heeft met universiteiten vervolgafspraken gemaakt over workshops en internationale samenwerking. Hij beschouwt een handelsreis als een excursie: ‘Architecten zijn betweters als het gaat om schoonheid. Eigenzinnigheid hoort bij ons vak, maar die moet je wel voeden. Zo’n reis kan als inspiratiebron dienen om je zakelijke en culturele visie te ontwikkelen. Ga gewoon kijken hoe verre landen architectuur bedrijven.’ De crisis bewijst wat hem betreft hoe kwetsbaar de doorsnee architect is. Permanent vernieuwen ziet hij als een manier om te overleven. De geïnterviewden zijn het erover eens dat connecties in China de doorslag geven. Maar hoe krijg je voet aan de grond? De Vries vindt een beurs een prima gelegenheid voor een eerste kennismaking: ‘Vervolgens komt het aan op ondernemerschap.’ Schneider meent dat langdurig werken in China een contactbureau of eigen kantoor ter plekke vereist: ‘Alleen al vanwege de snelheid waarmee projecten worden gerealiseerd. Het is bijna realtime ontwerpen, weten we van onze opdrachten rondom Beijing en elders. Daar moet je dicht op zitten.’ Mastenbroek kijkt vooral naar het soort werk en de klik met de opdrachtgever. Als iemand zich afvraagt waar hij moet beginnen in China, raadt hij aan thuis te blijven: ‘Beter een mooie klus hier dan een slechte in het buitenland. Van ons soort opdrachten, architectuurlandschappelijke projecten, worden er in Nederland jaarlijks maar een paar vergeven. We zijn dus gedwongen vanuit de inhoud buiten de landsgrenzen te kijken. Als je een specifieke kwaliteit hebt waar internationaal vraag naar bestaat, zeg ik: doe mee aan een prijsvraag, dan word je wel ontdekt.’ Voor Venhoeven hoeft werk in China niet per se de vorm van een bouwopgave te krijgen: ‘De honoraria liggen laag dus je krijgt het niet snel winstgevend voor Nederlandse begrippen. Ik verwacht de komende tien jaar af en toe iets in China te doen, zoals een studie of een workshop. De kloof tussen universiteiten en bedrijfsleven is klein. Als je bijvoorbeeld iets wilt met energieneutrale steden, dan loopt de weg via de universiteit.’ Dit artikel is een ingekorte versie van het artikel ‘De Grote Sprong Oostwaarts’ gepubliceerd in het BNA Blad #01/10 en is met toestemming van de BNA gepubliceerd.

55

AND BEYOND AMSTERDAM

AND BEYOND AMSTERDAM

by Brigitte Hendrix & Jolanda van den Broek

door Brigitte Hendrix & Jolanda van den Broek

6/*847-0.0842-/*02*-()*&)E*Y01(-*34/(052* 6:/-)7E4:*/(5O*V7010--)*!)2E70X*42E*H5=42E4* I42*E)2*V75)GF*-()*E)/012)7/*A)(02E*-()*Q5,21* =4A)=*62E*V)Q52EF*(4I)*A))2*4A=)*-5*87)/)2-* (2$'0$/#$0)-&)H2.&!2.-4)52$)02"M)M.0)(2$)+&./) 25-)*5>*+,-.(*+4Q*E,7021*-()*#(421(40* L&($%&.(-"&./)X%$.(-#$)L&170(%:)T$$N)DEEF4

6=/*E))=2):)7/*442*E)*&)E*Y01(-*34/(052* 6:/-)7E4:*/(5O*()AA)2*V7010--)*!)2E70X*)2* H5=42E4*I42*E)2*V75)GF*E)*52-O)78)7/*4.(-)7* ()-*P521)*=4A)=*62E*V)Q52EF*c0.(*02*#(421(40* N7&&$&)3%$0$&($%$&4)?$)02"M)M.0)2$()0/"(.N9 G557E*I42*+,-.(*+4Q*-0PE)2/*E)*#(421(40* L&($%&.(-"&./)X%$.(-#$)L&170(%:)T$$N)DEEF4

L&)H2.&!2.-)M$)02"M$1)"7%)HH)EFaGE),"//$,(-"&)P52$)\&1.7&($16)-&) .)!%"73)02"M)("!$(2$%)M-(2)(2$)/.>$/0)`5=E)E*02*4*O52E)7>,=*02E,/-704=*A,0=E021F*O(0.(*>)4-,7)E*4/*52)* "*)(2$)/",.(-"&0)*"%)(2$)HLXLT4)L()2.0)>$$&).&).'.f-&!)$V3$%-$&,$)*"%) 62E*V)Q52E*-(4-*O)*(4I)*A))2*4A=)*-5*87)/)2-*5,7/)=I)/*52*/,.(*42* 02/807021*02-)724-0524=*8=4->57:F*-(4-F*)I)2*A)--)7F*:4241)E*-5*4--74.-*4* /"()"*)3%$004)52$)02"M)%$,$-#$1)$&(270-.0(-,)%$.,(-"&0)*%"')>"(2)*$//"M) >4/(052*875>)//0524=/*42E*>75:*-()*875E,.-*E)/012)7/*02*-()*755:F*42E* *%"')?7(,2).0)M$//).0)X2-&$0$).71-$&,$)'$'>$%04)52$)S"7%&./-0(0)M2") 02-)7I0)O)E*,/*4>-)7*-()*/(5O*(4I)*/-4Q)E*02*-5,.(S*-()Q*25O*>5==5O*5,7* $#$%:)'"#$4)T$)M$%$).>/$)(")02"M)(2$)X2-&$0$).71-$&,$)M2")M$).%$4) Q"3$*7//:)(2-0)M.0)(2$)+%0()0($3)"*)'.&:)*"%)=&1)c$:"&14

We toonden in Shanghai onze SS 09/10 collectie ‘The Undaunted’ in een groepsshow samen met de labels LEW en Daryl van Wouw. Het evenement speelde zich af in een prachtig industriepand, dat als een van de locaties fungeerde voor de SICIW. Voor And Beyond is het een geweldige ervaring geweest dat wij ons konden manifesteren op een zo inspirerend internationaal platform, waar de pers bovendien goed vertegenwoordigd was. Er werd enthousiast op de show gereageerd. Zowel door de vakgenoten uit de mode als door de productdesigners die in de zaal zaten. Door Nederlanders én door het Chinese publiek. De journalisten die ons na afloop van de show interviewden, hebben sindsdien contact gehouden. Zij volgen ons nu op de voet. We konden aan een Chinese publiek laten zien wie wij zijn. Hopelijk is het voor And Beyond de eerste stap op weg naar meer!

INDIA APPRECIATES OUR DIRECTNESS

INDIA WAARDEERT ONZE DIRECTHEID

by Peter Kersten

door Peter Kersten

L)-)7*J)7/-)2*(4/*-74I)==)E*-5*"2E04*2,:)75,/* -0:)/*02*7).)2-*Q)47/*-5*:4G)*.522).-052/*O0-(* E)/012)7/F*/.(55=/F*875E,.)7/F*15I)72:)2-*A5E9 0)/*42E*85-)2-04=*.5::0//052)7/*52*A)(4=>*5>*-()* cJW4)52$)L&1-.&)J.(-"&./)?$0-!&)B"/-,:)B/.&)-0) 2-0)>$&,2'.%N).&1)!7-1$/-&$4)=*($%).&)-&-(-.//:) ()/0-42-*=)4E902*8)705EF*-()*.5==4A574-052*O0-(* ?7(,2?C=)2.0)(7%&$1)-&(").)*%7-(*7/)"&$4

+)*4>1)=58)2*P47)2*7)0/E)*L)-)7*J)7/-)2*:))79 :44=/*2447*"2E04*5:*E447*24:)2/*E)*VU%* .52-4.-)2*-)*=)11)2*:)-*52-O)78)7/F*/.(5=)2F* 875E,.)2-)2F*5I)7()E)2*)2*85-)2-0g=)*589 1%.,2(!$#$%04)Q$()L&1-.0$)J.(-"&./)?$0-!&) B"/-,:)B/.&)-0)1..%>-S)f-S&)!-10)$&)("$(00($$&4) R)-*+,-.(+36*O57E-*24*))2*/-75)I)*442=5589 3$%-"1$)-&'-11$/0)3%"17,(-$*)0.'$&!$M$%N(4

?7(,2)1$0-!&)2.0).&)$V,$//$&()3"0-(-"&)(")0(.%()*%"')-&($%&.(-"&.//:4)T$) $V,$/)"&)(M")/$#$/0O)(2$).$0(2$(-,)87./-(:)"*)"7%)3%"17,(0).&1)(2$)M.:)-&) M2-,2)?7(,2)1$0-!&$%0)1$./)M-(2)(2$-%),"''-00-"&$%04)=&1):$(A).0).)1$0-!&) 0$,("%)"#$%.//)M$)$V3"%()0-!&-+,.&(/:)/$00)(2.&)*"%)-&0(.&,$)(2$)c%-(04)52.(60)

De Nederlandse vormgeving heeft internationaal een uitstekende uitgangspositie. We blinken uit op twee niveaus: de esthetische kwaliteit van het product, en de wijze waarop Nederlandse ontwerpers met hun opdrachtgevers omgaan. En toch exporteren wij als ontwerpsector aanzienlijk minder dan bij-

57

M2$%$)':)'-00-"&)-04)L)M.&()(2$)'.-&0(%$.')1$0-!&$%)-&)(2$)J$(2$%/.&10)(") %$./-0$)(2.()2$)2.0)(")(2-&N)>$:"&1)(2$)>"%1$%4)52.()2$),.&).,(7.//:)$V3$%-9 $&,$)(2$)87./-(:)"*)2-0)"M&)M"%N)-&).&)-&($%&.(-"&./),"&($V(4) +,-.(*E)/012)7/*47)*4A=)*-5*:4G)*-()07*.=0)2-/*7)4=0/)*-(4-*E)/012*.42*-7,=Q* ,"&(%->7($)(")(2$).-'0).&1)">S$,(-#$0).),"'3.&:)"%)!"#$%&'$&()0(%-#$0)*"%4) U5-*P,/-*A).4,/)*O)*47)*I)7Q*.484A=)*5>*E)/012021*)X.)==)2-*875E,.-/F*A,-* 4=/5*A).4,/)*E)/012*.42*A)*,/)E*02*-()*7)E,.-052*5>*.70:)F*-()*/-0:,=4-052* "*)070(.-&.>/$),"&07'3(-"&)"%)(")70$)1$0-!&)*"%).)P+%0(9("9'.%N$(6)0(%.($!:4) 52$)0$,("%)2.0)/$.%&()(").33/:)-(0)0(%$&!(20)-&)1-**$%$&(),7/(7%$04)`""N-&!) 5,-O47E/*(4/*-74E0-0524==Q*.5:)*24-,74==Q*-5*,/S*O)*O)7)*/0:8=Q*-55*/:4==* (")>$)3-,N:4)52.()2.0)/$1)(").)0$&0$)"*),7/(7%./)0$&0-(-#-(:A)M2-,2)0(.&10)70)-&) !""1)0($.1)-&).)!/">./)'.%N$(4)

voorbeeld de Britten. Daar ligt mijn missie. Ik wil de ‘mainstream’ vormgever in Nederland doen beseffen dat hij over de grens moet denken. Dat hij juist in een internationale omgeving kan ervaren welke kwaliteiten zijn werk heeft. Nederlandse ontwerpers zijn in staat opdrachtgevers te laten zien dat design werkelijk bijdraagt aan de doelstellingen die een onderneming of overheid nastreeft. Niet alleen doordat we prima gebruiksvoorwerpen kunnen ontwerpen, maar ook door design bijvoorbeeld in te zetten bij het terugdringen van criminaliteit, het bevorderen van duurzame consumptie of voor een ‘first-to-market’ strategie. De sector heeft geleerd zijn kwaliteiten in te zetten in verschillende culturen. Per traditie heeft ons land altijd naar buiten moeten kijken; we waren simpelweg te klein om eenkennig te kunnen zijn. Dat heeft een vorm van cultuursensitiviteit opgeleverd die ons nu, in een mondiale markt, sterker maakt.

L)M$&()(")L&1-.)*"%)(2$)+%0()(-'$)-&)DEEiA).0).'>.00.1"%)*"%)(2$)cJW4)52$) ($,2&-,./).&1)0,-$&(-+,).((.,2v).()(2$)?7(,2)<'>.00:)2.1)$0(.>/-02$1)(2.() -()7)*O)7)*85//0A0=0-0)/*02*"2E04e*O()7)4/*-()*:0EE=)*.=4//)/*47)*175O021F* 1$0-!&)-&)L&1-.)-0)0(-//)-&)-(0)-&*.&,:4)52$%$60)>.%$/:).&)-&*%.0(%7,(7%$)-&)(2$) 0$,("%4)\&/$00):"7)/""N).().%(0).&1),%.*(0A)M2$%$)-(),"&(%.%-/:)2.0)>$$&) 1$#$/"3$1)$V(%$'$/:)M$//4)C-%0()"*).//)L)M.&($1)(")N&"M)M2$(2$%)L&1-.)M.0) .,(7.//:)M.-(-&!)*"%)?7(,2)1$0-!&4)52$%$*"%$)M$)03"N$)M-(2).)M-1$)%.&!$)"*) 3$"3/$4)?7%-&!).)+#$9M$$N)/"&!)(%-3A)M$)M$%$)-&(%"17,$1)*%"')"&$)3$%9 0"&)(")(2$)&$V(4)T2.()>$,.'$),/$.%)3%$((:)87-,N/:)M.0)(2.()(2$%$).%$)(M") /)8474-)*/-742E/*02*"2E04S*52*-()*(42E*-()7)*0/*-()*02>57:4=F*8,7)=Q*.74>-* A4/)E*E)/012*/).-57*O(0.(*(4/*58)74-)E*O)==*-74E0-0524==Q*42E*-(4-*(4/*.529 &$,(-"&0)$#$%:M2$%$4)W&)(2$)"(2$%)2.&1)(2$%$)-0)(2$)*"%'./)0$,("%A)M2-,2)-0) .),"'3/$($/:)1-**$%$&()N$((/$)"*)+024)L&1-.)2.0)N$3()2"/1)*"%).)/"&!)(-'$)"*) (2$)P/-,$&,$9$,"&"':6A)M2-,2)!"$0)>.,N)(")(2$)1.:0)"*)I.&12-4)52$%$)M.0) "&$),.%)*.,("%:A)"&$)'"("%>-N$)*.,("%:4)52$),"7&(%:)M.0)0$/*907*+,-$&()>7() (2$)3%"17,(-"&)M.0)>.0-,4)?$0-!&)M.0)(2$)3%-#-/$!$)"*).)0'.//)$/-($4)52.()-0) &"M),/$.%/:),2.&!-&!4)c70-&$00)1$0-!&)@)>:)M2-,2)L)1"&6()'$.&).7(2"%$1) 1$0-!&)@)2.0)>$,"'$).&)-'3"%(.&()&"(-"&)-&),"&($'3"%.%:)L&1-.4)c7().) 15I)72:)2-*-(4-*,/)/*E010-4=*:)42/*5>*.5::,20.4-052*02*4*O4Q*-(4-*O)*47)* .,,70("'$1)(")-&)(2$)J$(2$%/.&10)-0)0(-//)*.%)"**4) RQ*)X8)70)2.)*0/*-(4-*8)58=)*4887).04-)*-()*+,-.(*>57*-()07*G25O=)E1)* "*)(2$)+$/1).&1)$03$,-.//:)*"%)(2$-%).>-/-(:)("),"//.>"%.($4)L&).11-(-"&)(2$) ?7(,2)2.#$).)%$37(.(-"&)"*)&"()M"%N-&!)(")1"7>/$).!$&1.04)52$)L&1-.&0) .33%$,-.($)"7%)1-%$,(&$004)52$%$60).&)-&($%$0()-&)"7%)-&0-!2(0)-&)(2$)"%!.&-0.9 (-"&)"*)1$0-!&)3%",$00$0A)-&)1$0-!&)'.&.!$'$&().&1)1$0-!&)(2-&N-&!4)c7() M$)02"7/1)./0")>$)'"1$0(4)T$).()cJW).%$),.%$*7/)"*)&"()'.N-&!)(2-&!0) /""N)>$(($%)(2.&)(2$:).%$4)T$)2.1)>$$&)"3$%.(-&!)-&)L&1-.)*"%).):$.%).&1) .)2./*A)M2$&)(2$)?7(,2?C=)3%"!%.''$)M.0)/.7&,2$14)L()(""N).)M2-/$)*"%) ,/*-5*/Q2.(7520/)F*O(0.(*=)>-*:)*>))=021*O47Q*-(4-*+,-.(+36*O42-)E*-5* 0(.%()*%"')0,%.(,24)L&)(2$)$&1)M$)%$./-0$1)(2.()M$)>"(2)&$$1)$.,2)"(2$%4) +,-.(+36*7)87)/)2-/*4*A754E*8)7/8).-0I)*-(4-*4=/5*02.=,E)/*47.(0-).-,7)* .&1)*.02-"&4)cJW60),7/(7%$)-0)"&$)-&)M2-,2)&"()"&/:)(2$)1$0-!&$%0)(.N$) ,$&(%$)0(.!$A)>7()./0")(2$),/-$&(4)Q$)$&07%$0)M$),.&)$.(4)52.()7&1$%0(.&19 021*/)):)E*020-04==Q*/,A57E024-)*-5*-()*.,=-,74=*41)2E4*5>*847-2)7/*=0G)* B%$'0$/.).&1)J=L4)

Als ambassadeur van de BNO ben ik in 2007 voor het eerst naar India gegaan. De technisch-wetenschappelijk attaché op de Nederlandse ambassade had vastgesteld dat er mogelijkheden lagen: terwijl de middenklasse groeit, staat design in India nog in de kinderschoenen. Er is nauwelijks een infrastructuur in de sector. Tenzij je naar de Arts & Crafts kijkt: daar is de infrastructuur juist bijzonder goed. Ik wilde eerst weten of men in India eigenlijk op ontwerpers uit Nederland zat te wachten. Daarover zijn we met allerlei mensen gaan praten. Tijdens een vijf weken durende reis gingen we van hand tot hand en al snel werd duidelijk dat je het in India over twee gescheiden sporen hebt: de informele, puur ambachtelijke designsector die traditioneel goed functioneert en wijdvertakt is; en het formele circuit. Dat is een compleet ander verhaal. Langdurig heeft India vastgehouden aan het model van de ‘license-economy’ uit de tijd van de Gandhi’s. Er was één autofabriek; één motorfietsenfabriek. Het land was zelfvoorzienend, maar de productie was schraal. Design was het voorrecht van een kleine elite. Dat begint nu allemaal duidelijk te veranderen. Business design ik doel dus op niet auteursdesign is een belangrijk begrip geworden in het hedendaagse India. Maar een overheid die op een moderne manier gebruik maakt van digitale communicatie zoals wij in Nederland gewend zijn; zover is het land nog niet. Mijn ervaring is dat men Nederlanders waardeert om hun kennis van het vakgebied, en vooral het vermogen tot samenwerken. Bovendien hebben Nederlandse ontwerpers de reputatie dat zij er geen dubbele agenda’s op nahouden. Onze directheid wordt door de Indiërs op prijs gesteld. Er is belangstelling voor onze inzichten in de organisatie van ontwerpprocessen, in design management en design thinking. Maar laten we ook nederig zijn. Als BNO waken we ervoor, dat we de zaken niet mooier voorstellen dan ze werkelijk zijn. Wij waren al anderhalf jaar in India doende, toen het DutchDFA programma werd gestart. De synchronisatie liep niet onmiddellijk perfect. Ik was even bang dat DutchDFA zelfs helemaal opnieuw wilde beginnen, maar uiteindelijk beseffen we allebei dat we elkaar nodig hebben. DutchDFA vertegenwoordigt een breed perspectief, waar ook architectuur en mode bij horen. De cultuur van BNO is er een waarin niet alleen de ontwerper centraal staat, maar ook de opdrachtgever. Hij zorgt dat wij kunnen eten. Die notie leek in de benadering van DutchDFA aanvankelijk ondergeschikt te zijn aan de culturele agenda van partners als Premsela en het NAi.

?7(,2?C=60)3"0-(-"&)2.0)M-(2-&).):$.%)>$,"'$)'"%$)&$7(%./)-&)':)$V9 3$%-$&,$A).&1)(2$%$*"%$)'"%$)$**$,(-#$4)T$)2.#$)*"7&1)$.,2)"(2$%)-&).) .52/-7,.-0I)*.5==4A574-052*02*O(0.(*).525:0.*42E*.,=-,74=*4:A0-052/*47)* >$.7(-*7//:)-&($%(M-&$14)52-0)-&($%(M-&-&!)M-//)./0")1$($%'-&$)(2$)07,,$00) "*)(2$)-&($%&.(-"&./-0.(-"&4)52$),"2$%$&,$)"*)M2.(60)"&)"**$%)@).)!""1) )X(0A0-052F*-()*701(-*.52I)7/4-052*847-2)7/*-(4-*47)*A)021*A75,1(-*-51)-()7F* 42*58)2*)X.(421)*4A5,-*-()*,71)2.Q*5>*.)7-402*0//,)/F*.52-4.-/*A)-O))2* $17,.(-"&)-&0(-(7(-"&0A)>7()./0")(2$)P>%.&1-&!6)M2-,2)*"%)-&0(.&,$)2.0)0(.%($1) (")$'$%!$)(2%"7!2)(2$)?7(,2)B%"+/$0)@).//)"*)(2-0)M-//)1$($%'-&$)M2$(2$%)M$) M-//)$#$&(7.//:)!$().)*""()-&)(2$)1""%4) "2*-()*.5:021*Q)47*O)*O0==F*4:521*5-()7*-(021/F*E)E0.4-)*5,7*)>>57-/*-5* ,"//.>"%.(-"&)>$(M$$&)L&1-.&).&1)?7(,2)$17,.(-"&./)-&0(-(7(-"&04)T2.(),.&) -()Q*E)I)=58*-51)-()7f*[()7)*0/*-()*2))E*>57*A5-(f*$(4-*2))E/*:488021* .&1)L&1-.)2.0).)1$'"&0(%.>/$)-&($%$0()*"%)07,2).&)-&-(-.(-#$4)C"%)'$)(2$) J.(-"&./)?$0-!&)B"/-,:)B/.&)-0)(2$)'"0()-'3"%(.&()3"-&()"*)%$*$%$&,$4)52$) 8=42*5,-=02)/*-()*4:A0-052*-5*(4I)*?CFCCCC*174E,4-)/*4*Q)47*.5:)*5,-*5>* (2$)0-V)1$0-!&)0,2""/0).,%"00)(2$),"7&(%:4)52$:).%$)/""N-&!)*"%)-&($%&.(-"&./) .00-0(.&,$)(").,2-$#$)(2.(4)W7%).&0M$%)02"7/1)>$)PQ$%$)M$).%$z6)]"7)M.&() 0(%.($!-,).*+/-.(-"&0)M-(2)*"%$-!&)1$0-!&).!$&,-$0u)PQ$%$)M$).%$z6)=&1A) =55G021*4-*-()*7).)2-*.5==4A574-052*417)):)2-/*A)-O))2*/)I)74=*+,-.(* .&1)L&1-.&).!$&,-$0A)(2.()-0)M"%N-&!4)52$)>%.&1)PJ`),%$.(-#$)>70-&$00/-N$) 0$%#-,$)3%"#-0-"&6)-0)(.N-&!)2"/1)-&)L&1-.4)

In mijn beleving is de positie van DutchDFA na een jaar een stuk neutraler geworden, en daarom effectiever. We hebben elkaar gevonden in een constructieve samenwerking waarin economische en culturele ambities mooi verweven zijn. Die verwevenheid zal ook doorslaggevend zijn voor het succes van de internationalisering. De samenhang van het aanbod – een goede tentoonstelling, de juiste gesprekspartners die met elkaar in contact komen, een open uitwisseling over de urgentie van bepaalde vraagstukken, contacten tussen onderwijsinstellingen maar ook de ‘branding’ die nu bijvoorbeeld ontstaat via de Dutch Profiles – de hele optelsom van initiatieven bepaalt of we uiteindelijk vaste voet aan de grond krijgen. Het komend jaar willen we onder meer inzetten op de samenwerking tussen Indiase en Nederlandse onderwijsinstellingen. Wat kunnen zij gezamenlijk ontwikkelen? Waar is in beide onderwijsculturen behoefte aan? Dat moet in kaart worden gebracht. India heeft aantoonbaar belangstelling voor een dergelijk initiatief. Voor mij is het National Design Policy Plan de belangrijkste referentie. In dat plan wordt de ambitie uitgesproken om op de zes designscholen in het land jaarlijks 10.000 afstudeerders te gaan opleiden. Daar zoekt men buitenlandse hulp bij. Ons antwoord moet zijn: ‘Hier zijn we!’ Jullie willen strategische allianties met buitenlandse ontwerpbureaus? ‘Hier zijn we!’ Dat lukt ook, getuige de recente samenwerkingsovereenkomsten tussen een aantal Nederlandse en Indiase bureaus. Het merk ‘NL creatieve zakelijke dienstverlening’ is in India neergezet.

L)-)7*J)7/-)2*0/*4:A4//4E57*>57*-()*6//5.04-052*5>*+,-.(*+)/012)7/*;VU%
Peter Kersten is ambassadeur van de Beroepsorganisatie Nederlandse Ontwerpers (BNO), partner in het DutchDFA programma

59

MODESTY SUITS US by Liesbeth in ’t Hout

ONS PAST BESCHEIDENHEID door Liesbeth in ’t Hout

375:*BC?C*52O47E/F*-()*571420/)7/*5>*-()* "2E042*+)/012Q4-74*.52>)7)2.)*O42-*-5*029 ,/71$)*.02-"&)-&)(2$)$#$&(4)=&(-,-3.(-&!)(2$-%) 02-)2-052/*+,-.(+36*02I0-)E*-O5*875:02)2-* %$3%$0$&(.(-#$0)*%"')(2$)+$/1A)>"(2)"*)M2"') (4I)*(4E*.52-4.-/*02*"2E04*>57*/5:)*-0:)F* -5*847-0.084-)*02*-()*+)/012*+04=51,)/* R,:A40e*R470)--)*!5,-02G*42E*6R3"* 1-%$,("%)`-$0>$(2)-&)P()Q"7(A)M2")%$3"%(0)"&) 2$%)$V3$%-$&,$0)>$/"M4)

+)*571420/4-57)2*I42*E)*"2E04/)*+)/012Q4-74* .52>)7)2-0)*O0==)2*I424>*BC?C*55G*:5E)*A0P* 2$()$#$&$'$&()>$(%$NN$&4)=&(-,-3$%$&1)"3)1.() I5572):)2*I75)1*+,-.(+36*-O))*875:02)2-)* I)7-)1)2O557E01)7/*I42*E)*E0/.08=02)F*E0)* A)0E)2*4=*=421)7)*-0PE*.52-4.-)2*:)-*"2E04* 52E)7(5,E)2F*5:*E))=*-)*2):)2*442*E)* +)/012*+04=51,)/*R,:A40S*R470)--)*!50-02G* $&)=;CL91-%$,($7%)`-$0>$(2)-&)6()Q"7(A)1-$)2-$%) #$%0/.!)1"$(4

Z2E)7*-()*-0-=)*+)/012*+04=51,)/*R,:A40*+,-.(+36*571420/)E*4*:))-021* M-(2)L&1-.&)3%"*$00-"&./04)C.02-"&)3$"3/$A).'"&!)M2"')./0").)S"7%&./9 0/-F*7)87)/)2-4-0I)/*>75:*875E,.-*E)/012*4/*O)==*4/*7)-40=F*42E*4*7)87)9 0$&(.(-#$)"*)1$0-!&)$17,.(-"&4)=)0'.//)!%"73)"*)-&($%$0(-&!),"&#$%0.(-"&) 3.%(&$%0)M-(2)M2"')M$)2.#$)'.-&/:)0"7&1$1)(2-&!0)"7(4)T2$%$).%$)"7%) :,-,4=*02-)7)/-/f*+5*O)*4.-,4==Q*G25O*)4.(*5-()7f*"/*"2E04*7)4==Q*O40-021* >57*+,-.(*E)/012)7/*O0-(*A40-)E*A7)4-(f C.02-"&)2.0)-&)(2.()0$&0$).)03$,-./)3"0-(-"&4)<03$,-.//:)M2$&)-(),"'$0) -5*>4/(052F*-()*875E,.-052*875.)//*)2.5:84//)/*5=E*=02G/*A)-O))2*"2E04* .&1)(2$)J$(2$%/.&104)L&1-.)-0)*"%)70)-&($!%.//:),"&&$,($1)M-(2)*.02-"&4) $(75,1(*6R3"*O)*:402-402*.522).-052/*O0-(*-()*U4-0524=*"2/-0-,-)*5>* 34/(052*$).(25=51Q*42E*-()*L)47=*6.4E):QF*-O5*A01*8=4Q)7/*O0-(*O(0.(* M$)./0")%7&)$V,2.&!$)3%"!%.''$04);.%-$(($)2.0)1$#$/"3$1).)%.&!$) "*)3%"*$00-"&./),"&(.,(0)-&)(2$)+$/1)"*)*.02-"&)-&)L&1-.)(2%"7!2"7()2$%) ,.%$$%4)W&$)"*)2$%)L&1-.&)3%"17,$%0)M.0)-&#"/#$1)M-(2)(2$)?-./"!7$04) L&)(2$)$&1)M$)*"7&1)"7()(2.()"7%),"&#$%0.(-"&)3.%(&$%0)1-1&6()(2-&N)"*)(2$) J$(2$%/.&10).()+%0()-&0(.&,$)M2$&)(2$:)(./N).>"7()1$0-!&$%04)T$),"&9 .=,E)E*-(4-*02*)//)2.)*"2E04*0/*=55G021*>57*"2E042*E)/012)7/*-(4-*.4-)7*>57* -()*(5:)*:47G)-/*4/*O)==*4/*>57*>57)012*:47G)-/*O(5*A,Q*"2E042*875E9 7,(04)52.()1"$0)'.N$)0$&0$)(")'$4)=()(2$)0.'$)M$)2.#$)$V3$%-$&,$)M-(2) Q5,21*"2E042*E)/012)7/*4-*5,7*)E,.4-052*02/-0-,-052S*/-,E)2-/*O0-(*O(5:* M$)1-1).)3%"S$,()/$.1-&!)73)(")(2$)L&1-.)C$0(-#./)YDEERZ)*"%)-&0(.&,$4) 52.(),"//.>"%.(-"&)/$1)(")("(.//:)1-**$%$&()3"-&(0)"*)#-$M4 "2*"2E04*4/*O)==*4/*()7)*02*6:/-)7E4:F*/-,E)2-/*O57G)E*52*-()*/4:)* (2$'$O)%.-&)M$.%4)L&)='0($%1.')M$)2.1);.&-02)=%"%.)#-0-(-&!)70A).&) L&1-.&)1$0-!&$%)M2")-0)'.N-&!)2$.1/-&$0)-&)B.%-04)Q$)M"%N$1)M-(2)0(79 1$&(0)"&)(2$)(2$'$)P?7(,2)M-(2).)("7,2)"*)L&1-.64)L&)L&1-.);.1.)I..&0) /$1)(2$)3%"S$,().&1)(2$%$)(2$)(2$'$)M.0)-&#$%($1O)PL&1-.&)M-(2).)1"//"3) "*)?7(,264)L()-0)#$%:)-&($%$0(-&!)(")0$$)(2.()(2$%$)-0)0")'7,2),"''"&./-(:) -&)(2$).33%".,2)(")*.02-"&4)=&1)M2.($#$%)(2$)"7(,"'$O)$.,2):"7&!)!$&9 $%.(-"&)-0)-&,%$1->/:),7%-"70).>"7()(2$)1$0-!&),7/(7%$)-&).&"(2$%),"7&(%:4) T2.()(2$)3%"*$00-"&./0)*"7&1)#$%:)1-*+,7/()(")-'.!-&$)17%-&!)"7%),"&9 I)7/4-052*02*R,:A40F*0/*I)7Q*4--74.-0I)*-5*-():S*)/8).04==Q*-()*)X.(421)* M-(2)"(2$%)1$0-!&$%0).&1)"(2$%),7/(7%$0A).&1)$03$,-.//:)(2$)-&h7$&,$)"*) .&"(2$%).33%".,2A).&1).&"(2$%)3/.,$)(")M"%N4) L)M"7/1)/"#$)(")$V3/"%$)(2$)1-**$%$&,$0)>$(M$$&)(2$)!$&$%.(-"&0)*7%(2$%4) 52.()M"7/1)./0")0$$')(")>$)%$/$#.&()*"%)?7(,2?C=60).,(-#-(-$0)-&)L&1-.4) R4QA)*-()*.5==4A574-052*O0-(*-()*L)47=*6.4E):Q*5>*34/(052*-(4-*6R3"* 0/*02*-()*875.)//*5>*>57:4=0/021*4-*-()*:5:)2-F*.42*)I)2*>,2.-052*4/*4*

Onder de titel Design Dialogues Mumbai organiseerde DutchDFA een ontmoeting met Indiase professionals. Modemensen, onder wie ook een journaliste, mensen uit de productvormgeving, retail en een vertegenwoordiger van het ontwerponderwijs. Een compact gezelschap van interessante gesprekspartners met wie we vooral verkennend hebben gepraat. Hoe liggen de wederzijdse belangstellingen? Kennen we elkaar eigenlijk wel? Is het werkelijk zo, dat men India op Nederlandse ontwerpers zit te wachten? Mode heeft in dat perspectief een bijzondere positie. Juist in de mode liggen er via de productie oude verbindingen tussen India en Nederland. Voor onze sector is India onverbrekelijk verbonden met mode. Vanuit AMFI onderhouden wij banden met de opleidingen van het National Institute of Fashion Technology en Pearl Academy, grote spelers met wie we ook uitwisselingsprogramma’s hebben. En Mariette bouwde in de loop van haar carrière allerlei professionele contacten met de modebranche in India op. Eén van haar Indiase producenten was bij de Dialogues betrokken. Uiteindelijk bleek dat onze gespreksgenoten helemaal niet onmiddellijk aan Nederland denken als zij het over ontwerpers hebben. In principe zoekt India – zo was de conclusie – naar Indiase ontwerpers die hun thuismarkt bedienen en naar buitenlandse markten die Indiase producten afnemen. Onlogisch lijkt me dat niet. Maar tegelijk hebben wij als opleiding ook ervaringen met jonge Indiase ontwerpers; studenten met wie we bijvoorbeeld in de aanloop naar het India Festival (2008) een project hebben gedaan. Die samenwerking leverde totaal andere inzichten op. Zowel in India als hier in Amsterdam werd door studenten aan hetzelfde thema gewerkt: regenkleding. In Amsterdam hadden we Manish Arora te gast, een Indiase ontwerper die furore maakt in Parijs. Hij werkte met studenten aan het thema ‘Dutch, with a touch of India’. In India trok Mada van Gaans het project en bij haar was het thema omgekeerd; Indiaas met een toefje Nederland. Het is heel interessant om te zien dat er zoveel gemeenschappelijks bleek te zitten in de benadering van mode. En wat je ook zag: die jonge generatie is enorm nieuwsgierig naar de ontwerpcultuur van een ander land. Wat de professionals zich tijdens ons gesprek in Mumbai nauwelijks konden voorstellen, is voor hen heel aantrekkelijk. Juist de uitwisseling met andere ontwerpers en andere culturen. Juist de invloed van een andere benaderingswijze, een andere plek om te werken. Ik zou dat onderscheid tussen de generaties de komende tijd graag dieper onderzoeken. Dat lijkt me ook voor de activiteiten van DutchDFA in India belangrijk. Misschien kan de samenwerking die AMFI nu aan het formaliseren is met de Pearl Academy of Fashion zelfs wel als pilot fungeren? Ik geloof

61

80=5-f*"*/-7521=Q*A)=0)I)*-(4-*)E,.4-052*0/*42*)X.)==)2-*A4/0/*>75:*O(0.(* (")$V3/"%$)(2$)"33"%(7&-(-$0)*"%)?7(,2)1$0-!&$%0).&1),"'3.&-$0)-&)L&1-.4) 52$%$)M$),.&)7(-/-0$)"7%),7%-"0-(:4 T2.()%$.//:)0711$&/:)0(%7,N)'$).!.-&)-&);7'>.-A)-0)(2$)J$(2$%/.&106) 0'.//)0,./$4)T2").%$)M$)(")>.%!$)-&)-&(")(2-0)$&"%'"70),"7&(%:A)M-(2) -(0)'.!&-+,$&(),7/(7%./)/$!.,:A)>".0(-&!)2"M)M$//)M$).%$)1"-&!)M2$&)-() ,"'$0)(")*.02-"&)"%)1$0-!&u)L&).11-(-"&A)-()0-'3/:)1"$0&6()0-()M$//)M-(2)(2$) ,"7&(%:60)&.(7%$A).&1)-(0)3"37/.(-"&60)3%"71),2.%.,($%4);"1$0(:)07-(0)704) "*E5*-(02G*O)*(4I)*,/)>,=*-(021/*-5*/4QF*>57*02/-42.)*4A5,-*-()*571420/49 -052*5>*-()*E)/012*875.)//*42E*:4QA)*4=/5*4A5,-*-580.4=*E)I)=58:)2-/*02* %$(.-/A)*"%)M2-,2)(2$%$)-0)$&"%'"70)-&($%$0(4)`""N).().)02"3)/-N$)c"'>.:) .-O)-&)-(0)03/$&1-1)+&$9(7&$1).33%".,2A) -()-0)%$.//:)"&).)3.%)M-(2)X"/$(($)-&)B.%-04)<03$,-.//:)*"%)(2$)2-!2$%)$&1) "*)*.02-"&A)(2.()-0)M$%$)"33"%(7&-(-$0).%$4)c7()(2$0$),.&)"&/:),"'$)(") *%7-(-"&)"&)(2$)>.0-0)"*)$87./-(:A)"%A)-&)"(2$%)M"%10O)./0")>%-&!)L&1-.&) 1$0-!&$%0).&1)3%"17,$%0)(")(2$)J$(2$%/.&104)=&1)'"0()"*).//O).,()*%"').) 0$&0$)"*)'"1$0(:4)5%:)(").1#.&,$)M-(2)0'.//)0($304)T-(2)(2.()0(%.($!:)-&) '-&1)?$0-!&)?-./"!7$0);7'>.-)2.0)/.-1)2$./(2:)*"7&1.(-"&04)

beslist dat het onderwijs een uitstekende basis is om de mogelijkheden voor Nederlandse ontwerpers en bedrijven in India te onderzoeken. Daar kunnen we de nieuwsgierigheid benutten. Waar ik in Mumbai plotseling weer van doordrongen raakte, is het muisformaat van Nederland. Wie zijn wij om in dit enorme land, met zijn enorme culturele erfenis te komen vertellen dat wij het op het gebied van mode of design zo goed doen? Dat gaat bovendien niet samen met de aard van het land en het trotse karakter van de Indiase bevolking. Ons past bescheidenheid. Ik denk zeker dat we zinnige dingen te vertellen hebben, bijvoorbeeld over de inrichting van een ontwerpproces en misschien ook wel over actuele ontwikkelingen in de retail waar grote belangstelling voor is. Kijk naar een winkel als Bombay Electric die we in Mumbai bezochten; die doet in zijn prachtige fijnmazigheid echt niet onder voor Colette in Parijs. Juist voor het hoge segment mode liggen daar kansen. Maar het moet op basis van gelijkwaardigheid gebeuren, met andere woorden: haal ook Indiase producenten en ontwerpers naar Nederland. En vooral: opereer vanuit bescheidenheid. Probeer met kleine stapjes vooruit te komen. Met die strategie in gedachten bouwde Design Dialogues Mumbai een gezond fundament.

`-$0>$(2)-&)6()Q"7(A)* E07).-57*6:/-)7E4:*34/(052*"2/-0-,-)*;6R3"*-()*!51)/.(55=*I42*6:/-)7E4:

Liesbeth in ’t Hout, directeur van het Amsterdam Fashion Institute (AMFI), onderdeel van de Hogeschool van Amsterdam

BETWEEN BOOK AND FILM

TUSSEN BOEK EN FILM

by Joost Grootens

door Joost Grootens

H55/-*W55-)2/*O4/*4O47E)E*-()*&5--)7E4:* ?$0-!&)B%-f$)-&)DEEF4)52$)+/')?7(,2?C=) .5::0//052)E*4A5,-*(0:F*O4/*25-*52=Q*/(5O2* 02*-()*)X(0A0-052/*5>*-(5/)*/(57-=0/-)E*>57*-()* E)/012*870c)F*A,-*4=/5*02*"2E04F*U)O*'57GF* 52*-()*O)A/0-)*42E*02*"2E52)/04F*O()7)*-()* 1748(0.*E)/012)7*O4/*02I0-)E*-5*E5*4*/)70)/* "*)/$,(7%$04)

H55/-*W755-)2/*O52*02*BCC]*E)*+)/012870P/* ["(($%1.'4)?$)+/')1-$)?7(,2?C=)"#$%)2$') /-$()'.N$&)#""%)1$)%$$N0)?7(,2)B%"+/$0)M.0) 20)-*4==))2*02*E)*U5:024-0)-)2-552/-)==021*I42* E)*+)/012870P/*&5--)7E4:*-)*c0)2F*:447*55G* 02*"2E04F*U)O*'57GF*58*02-)72)-*s2*02*H4G47-4F* M..%)1$)!%.+0,2)"&(M$%3$%)($)!.0()-0)#""%) $&N$/$)/$f-&!$&4

52$)&$V()'"%&-&!)L)M.&()(")M./N4)L6#$)>$$&)0-((-&!)"&)3/.&$0).&1)-&)(.V-0) *"%)(2$)/.0()D^)2"7%0A).&1)&"M)L6#$)+&.//:).%%-#$1)-&)_.N.%(.)L)M.&()(")M./N4) L(60)>"-/-&!)2"()M2$&)L)3.00).)>7&,2)"*)L&1"&$0-.&0)M.-(-&!).().)>70)0("34) 52$:)/""N).()'$)M-(2)3-(:4)T-(2-&)2./*).&)2"7%)L6#$)%$.,2$1)(2$),.%9>"'>) /4>)*8)70:)-)7*5>*-()*+,-.(*M:A4//Q*42E*-()*M74/:,/*(5,/)F*-()*40:*5>*:Q* M./N4)\3"&)$&($%-&!)(2$)M2-($9(-/$1)>7-/1-&!A)L)2$.%)':0$/*)(./N-&!).>"7() M2.()(2$)&.(7%$)"*).),-(:)-04)=&)$&"%'"70)3/.0'.)0,%$$&)02"M0)(2$)+/') (2.()M.0)'.1$).>"7()'$)*"%)(2$)?7(,2)B%"+/$0)3%"S$,()-&).),"%&$%)"*)(2$) $V2->-(-"&)"*)(2$)c$0()c""N04)L()02"M0)'$)1%-#-&!).),.%)"&(")(2$)_.#.)L0/.&1) -&)='0($%1.'4)

De volgende ochtend wil ik lopen. Ik heb vierentwintig uur in vliegtuigen en taxi’s gezeten, en nu ik eindelijk in Jakarta ben aangekomen wil ik lopen. Het is bloedheet als ik een stel Indonesiërs passeer die op de bus wachten. Ze kijken me meewarig aan. Na een half uur ben ik bij de autobom-veilige omheining van de Nederlandse ambassade en het Erasmushuis, het doel van mijn wandeling. Als ik het witbetegelde gebouw binnenloop, hoor ik mezelf praten over de vraag wat een stad is. In een hoek van de tentoonstelling van de Nederlandse Best Verzorgde Boeken draait op een enorme plasmatelevisie het filmpje dat van mij gemaakt is voor het project Dutch Profiles. Te zien is hoe ik in een auto de brug naar het Java eiland in Amsterdam oprijd.

63

PJ"M)L)7&1$%0(.&1)M2.()_""0()1"$06A)M.0)(2$)%$.,(-"&)"*)3$"3/$).%"7&1) '$)M2$&)(2$:)2.1)#-$M$1)(2$)+/')"&)(2$)?7(,2?C=)M$>0-($4)P52.(61)>$) !%$.(6A)L)(2"7!2(A)P&$#$%).!.-&)2.#-&!)(")$V3/.-&)M2.()L)1"64)J$#$%).!.-&A) PJ"A)L)1"&6()S70()1$0-!&)(2$),"#$%46 =0)!%.32-,)1$0-!&$%):"76%$)(2$)-&($%'$1-.%:)>$(M$$&)(2$).7(2"%).&1)(2$) %$.1$%A)>$(M$$&),/-$&().&1)3%-&($%4)T2.():"7%)%"/$)$&,"'3.00$0)$V.,(/:)-&) (2$)%$./-0.(-"&)"*).)3%"S$,()%$'.-&0)2-11$&4)]"76%$)&"()S71!$1)>:)(2$)3%"9 ,$00)>7()>:)(2$)3%"17,(A).&1)%-!2(/:)0"4)c$,.70$)M2.()1"$0)-()'.(($%)(")(2$) 7)4E)7*0>*Q5,F*4/*E)/012)7F*(4I)*.52-70A,-)E*-5*-()*)E0-5704=*875.)//F*57*0>*4* 3%-&($%)1"$0)'"%$)(2.&)0-'3/:)3%-&(-&!)"&(")3-$,$0)"*)3.3$%u)L(60).//).>"7() (2$)$&1)%$07/().&1)(2.()02"7/1)&$#$%)>$).)1-.%:)"*).)3%",$004) %2*-()*5-()7*(42Eh*VQ*:4G021*-()*875.)//*I0/0A=)F*=0G)*02*-()*+,-.(* B%"+/$0)0$%-$0A)-(),.&)>$,"'$),/$.%)M2.()(2$).11$1)#./7$)"*)1$0-!&),.&)>$) -&)'.N-&!)(2$),"&($&()'.&-*$0(4)L()./0")2$/30)M-(2)(2$)$V,2.&!$)>$(M$$&) 1$0-!&$%0)*%"')1-**$%$&(),"7&(%-$0)"%)"(2$%)1-0,-3/-&$04)=&1)-().1#.&,$0)(2$) +$/1)>:)/""N-&!)>$:"&1)S70()(2$)%$07/()"*)(2$)1$0-!&)3%",$00A)>$:"&1)0-'3/:) 10I021*/(48)*42E*4*/-Q=)F*AQ*84Q021*4--)2-052*-5*-()*0E)4/*42E*8702.08=)/* (2.()*"%')(2$)>.0-0)"*).)1$0-!&4)

‘Nou begrijp ik wat Joost doet’, was de reactie die mensen uit mijn omgeving hoorden toen het filmpje op de site van DutchDFA was geplaatst. Dat zou mooi zijn, dacht ik, nooit meer hoeven uitleggen wat ik doe. Nooit meer: ‘Nee, ik maak niet alleen het omslag.’ Als grafisch ontwerper ben je een tussenpersoon tussen auteur en lezer, tussen opdrachtgever en drukker. Wat je rol precies is bij de totstandkoming van een project blijft verborgen. Niet het proces maar het product is waar je op beoordeeld wordt. En terecht. Want wat doet het er voor de lezer ook toe wat jij als ontwerper hebt bijgedragen aan het redactionele proces of wat een drukker meer doet dan alleen het bedrukken van vellen papier? Het gaat om het eindresultaat en dat mag nooit een dagboek van het proces zijn. Aan de andere kant... Door het proces te laten zien, zoals in de Dutch Profiles reeks, kan duidelijk worden gemaakt wat de meerwaarde van vormgeving kan zijn in het materialiseren van inhoud. Het helpt bij de uitwisseling tussen ontwerpers uit andere landen of andere disciplines. En het brengt het vakgebied verder door verder te kijken dan alleen het resultaat van het vormgevingsproces, verder dan de uitwerking en stijl, en aandacht te hebben voor de ideeën en principes die aan de basis stonden van een ontwerp.

L(60)%.-&-&!)17%-&!)(2$)/.0()1.:)"*)':)(%-3)-&)_"!:.N.%(.4)L(60)1.%N)"7(0-1$) 17%-&!)(2$)"3$&-&!)"*)(2$)$V2->-(-"&)"*)(2$)c$0()?$0-!&$1)c""N04)52$)'.9 S"%-(:)"*)(2$),%"M1A)-&,/71-&!)(2$)?7(,2).'>.00.1"%A)M$.%0)>.(-N4)L6')"&$) "*)(2$)03$.N$%0A)>$*"%$)(2$)$V2->-(-"&).,(7.//:)"3$&04)L)%$,"7&()':)$V3$%-9 $&,$04)L&)(2$)($&)1.:0)L6#$)>$$&)"&)_.#.)L6#$)#-0-($1)(2%$$),-(-$0A)1"&$).) %.&!$)"*)M"%N02"30).&1)/$,(7%$04)52$)+/')3"%(%.-(),.&)>$)0$$&)2$%$)(""4) 61402*-(0/*852E)7021*52*O(4-*-()*)//)2.)*5>*4*.0-Q*0/F*O(0=)*E70I021*-(75,1(* ='0($%1.')-&)':),.%4)T2$&)L)$V3/.-&)M2.()L)'.N$).&1)2"M)L)M"%N)-&)(2$) $V2->-(-"&).)>-()/.($%A)L)"0,-//.($)>$(M$$&)>""N).&1)+/'4)5"!$(2$%)(2$:)3%"9 #-1$).),"'3/$($)-'.!$)"*)M2")L).').0).)1$0-!&$%4)

Op de laatste dag van mijn reis regent het in Yogjakarta. Het is buiten donker als aan het eind van de middag de tentoonstelling van de Best Verzorgde Boeken geopend wordt. Het merendeel van het gezelschap, ook de Nederlandse ambassadeur, is in batik. Voordat de expositie open gaat ben ik een van de sprekers. Ik vertel over mijn ervaringen. In de tien dagen dat ik op Java was, heb ik drie steden bezocht en workshops en lezingen gegeven. Ook hier is op de tentoonstelling het filmportret te zien. Weer die mijmering over wat een stad is, terwijl ik in een auto door Amsterdam rijd. Als ik even later op de tentoonstelling uitleg wat ik maak en hoe ik werk, loop ik van boek naar film en weer terug. Samen geven ze het complete beeld van wie ik ben als ontwerper.

‘HIGHLY RECOMMENDED’

‘HIGHLY RECOMMENDED’

&)22Q*&4:4G)7/*0/*020-04-57*42E*E07).-57* "*)?%""!)?$0-!&A)"&$)"*)?7(,2)1$0-!&60) 7&'-0(.N.>/$)3%"'"($%04)W&)(2$)",,.0-"&) 5>*-()*.)=)A74-052*5>*pCC*Q)47/*5>*+,-.(9 6:)70.42*.522).-052/F*/()*02-75E,.)E*4* +,-.(*42/O)7*-5*-()*/,EE)2*/,/80.052*5>* =,X,7QF*O(0.(*/()*>)=-*O4/*):)71021*02* (2$)\&-($1)H(.($04

&)22Q*&4:4G)7/*0/*020-04-0)>2):)7*)2*E07).-),7* I42*+7551*+)/012F*))2*I42*E)*52A)-O0/-)* #/.!!$&1%.!$%0)#.&)?7(,2)?$0-!&4)* $)7*1)=)1)2()0E*I42*E)*I0)7021*I42*pCC*P447* U)E)7=42E/96:)70G442/)*.52-4.-)2*02-75E,9 .))7E)*c0P*))2*U)E)7=42E/*42-O557E*58*E)* 8=5-/)=021)*471O442*-)1)2*=,X)*E0)*c0P*02*E)* K$%$&-!1$)H(.($&)>$03$7%1$4

[()2*02-)2E42-*!42*V4GG)7*488754.()E*:)*02*6870=*BCC]*4A5,-*4* 87)/)2-4-052*5>*+,-.(*E)/012F*47.(0-).-,7)*42E*>4/(052*52*-()*5..49 0-"&)"*)(2$)J]^EE),$/$>%.(-"&0A)L)N&$M).()"&,$)M2.()-()2.1)(")>$4)J") 8)705E*755:/F*25*)X(0A0-052/*5>*875E,.-/F*25*>407*A55-(/F*A,-*42*)I)2-* -(4-*O5,=E*7)/524-)*O0-(*O(4-*O4/*(488)2021*4-*-(4-*:5:)2-*02*U)O*

Toen intendant Han Bakker mij in april 2009 benaderde over een presentatie van Nederlandse design, architectuur en mode ter gelegenheid van de NY400 viering, wist ik onmiddellijk wat het zou moeten worden. Geen stijlkamers, geen tentoonstelling van producten, geen beursstands maar een evenement dat aansluit op de ontwikkelingen zoals die zich op dat

by Renny Ramakers

door Renny Ramakers

65

]"%N).&1)(2$)\&-($1)H(.($04)c$,.70$)?%""!)2.1)"3$&$1)-(0)02"3),7') 14==)7Q*02*U)O*'57G*/)I)74=*:52-(/*)47=0)7F*"*(4E*4*7)4/524A=Q*155E* 0$&0$)"*)M2.()M.0)!"-&!)"&)-&)(2$),-(:4)52$)+&.&,-./),%-0-0)2.1)03.M&$1) .&)$&"%'"70),2.&!$)-&)3$"3/$60)'$&(./-(:4)H711$&/:)-()M.0)P&"()1"&$6) (")>7:)3%"17,(0)(2.()2.1)&")-''$1-.($)0$&0$)"*)&$,$00-(:).>"7()(2$'4) 52$)%$S$,(-"&)"*)/7V7%:)-($'0)2.1)./'"0()>$,"'$).)3"/-(-,./),2"-,$4) "-*O4/*4=/5*/-70G021*-(4-*/,EE)2=Q*-()7)*/)):)E*-5*A)*175O021*02-)79 )/-*02*-()*)2I0752:)2-*42E*/5.04=*)2141):)2-S*4*/012*5>*-()*-0:)t*$()* +,-.(*87)/)2-4-052*O4/*/,885/)E*-5*/(5O*4*2)O*:5I):)2-*42E*/(5,=E* 87)/)2-*E)/012)7/*-(4-*840E*4--)2-052*-5*:57)*-(42*P,/-*-()*E)/012*5>* 875E,.-/F*RQ*5A/)7I4-052/*488)47)E*-5*A)*/(47)E*AQ*!42*V4GG)7F* O(5*.52I02.)E*(0/*.5::0//052)7/F*-()*R020/-70)/*5>*357)012*6>>407/*42E* <,"&"'-,)=**.-%0)"*)(2$)0$&0$)"*)(2-0).33%".,24

moment in New York en de Verenigde Staten voordeden. Doordat Droog enige maanden eerder een winkel/galerie in New York had geopend, was ik redelijk op de hoogte van wat er in deze stad speelde. De financiële crisis had een enorme mentaliteitsverandering teweeggebracht. Opeens was het ‘not done’ om producten die niet per se noodzakelijk zijn te kopen. Het afwijzen van luxe goederen was bijna een politieke keuze geworden. Opvallend was ook de groeiende aandacht voor het milieu en sociaal engagement: a sign of the time! De Nederlandse presentatie zou een nieuwe beweging moeten laten zien en ontwerpers moeten presenteren die zich op meer richten dan op het louter ontwerpen van producten. Deze observaties bleken te worden gedeeld door Han Bakker die zijn opdrachtgevers, de ministeries van Buitenlandse Zaken en Economische Zaken, wist te overtuigen van deze benadering.

W5I)7257/*"/=42EF*-()*87585/)E*=5.4-052F*488)47)E*-5*A)*42*54/0/*5>* ,./')-&)03$$1:)J$M)]"%N4)L().//"M$1)70)("),%$.($).)*$0(-#./).('"032$%$) 42E*-5*=)-*E)/012)7/*.5==4A574-)*O0-(*)4.(*5-()7*02*4*/8).04=*)2I07529 '$&(4);:).-')M.0)(")-&(%"17,$)J$M)]"%N$%0)(")?7(,2)1$0-!&).&1)(")/$() (2$')!$()-&#"/#$1O)*"%)(2$')(")>$).>/$)(")/$.%&).&1)>$)$&($%(.-&$14

Governors Island, de voorgestelde locatie, bleek een oase van rust in het jachtige New York. Het gaf gelegenheid een festivalsfeer te creëren en ontwerpers met elkaar te laten werken in een bijzondere omgeving. Het ging er mij om de New Yorkers kennis te laten maken met het Nederlands ontwerp én het publiek ook actief te betrekken: ter Leeringh ende Vermaeck.

%2)*>,==*.52-402)7*;-()*87):0/)*O4/*-(4-*4/*=0--=)*4/*85//0A=)*:4-)9 704=*O4/*-5*A)*-742/857-)E<*42E*:42Q*(5,7/*5>*O57G*=4-)7F*-()*>)/-0I4=* B-"&$$%0)"*)X2.&!$)M.0)(2$%$4)=)%$/.V$1)>7()>7ff-&!).('"032$%$) 3%$#.-/$1).,%"00)($&)*"%'$%)"*+,$%06)1M$//-&!0)"&)(2$)-0/.&14) L)58=)*O40-)E*84-0)2-=Q*>57*-()07*-,72*4-*-()F*>57*-()*6:)70.42/*/5* ,2,/,4=F*W5*#=5O*.4>sF*02*O(0.(*U)O*'57G*8)2/052)7/*-55G*.)2-7)* 0(.!$4)?%-$00$&0).&1)K$%0(.33$&6)(-,N/$)0./"&)M.0),"&(-&7.//:)$&!.!$14) B/.(*"%')DG60)[$3.-%-&!)Q"70$)M.0)>70:)'$&1-&!),/"(2$0).&1),%",N9 $%:A)M2-/$)(2$)2"70$)-(0$/*)M.0)(.N$&),.%$)"*)M-(2)(.3$)-&);"&1%-.&60) >""!-$9M""!-$)0(:/$4)B$"3/$)M.(,2$1)(2$)?7(,2)B%"+/$0A)$&!.!$1) -&)1-0,700-"&0).&1)M"%N)M.0)>$-&!)1"&$4)c7()(2$)M"%N)2.1)0(.%($1) /"&!)>$*"%$)(2$)"3$&-&!4)5"!$(2$%)M-(2)J.(-#$)='$%-,.&)>$.1)'.09 -)7/*42E*/-,E)2-/*5>*L47/52/*U)O*#.(55=*5>*+)/012F*-()*E)/012)7/*5>* B.-&($1)2.1)M"%N$1)-&)#$%:).)*",70$1)M.:)"&)1$,N-&!)"7()(2$-%)2"70$4) <87.//:).0)>70:)$#$%:)1.:)M$%$)DEGD)=%,2-($,(0)M-(2)/$*("#$%)'.($%-./0) (2$:61)!.(2$%$1).,%"00)J$M)]"%N4)?7%-&!)(2$)-&0(.//.(-"&)1.:0)J$M) '57G9A4/)E*I5=,2-))7/*/,A/.70A)E*/852-42)5,/=Q*-5*-()*8402-021*5>*4* (,2E7)E*5=E*.(407/F*>5,2E*02*U)O*'57GF*,2E)7*-()*E07).-052*5>*3742.G* c%.!-!.&14)52$0$)M"&1$%*7/),2.-%0)M$%$)$#$&(7.//:)/$*().()#.%-"70)/",.9 -052/*4.75//*-()*.0-QF*10I)2*A4.G*-5*-()*.0-Q*7)/0E)2-/*02*-()*V752X*4/*O)==* .0)(2$)\33$%)T$0()0-1$4) PT$6#$)&$#$%)0$$&).&:(2-&!)/-N$)(2-0)-&)J$M)]"%N6A)M$)2$.%1)(-'$).&1) (-'$).!.-&4)=&1)PM2.().)02.'$)(2.()-(60)"&/:)*"%)07,2).)02"%().'"7&()"*) (-'$46)52$)/",.(-"&)"&)I"#$%&"%0)L0/.&1),"&(%->7($1)(")(2$).('"032$%$4) #)I)2*:02,-)/*AQ*A54-*>75:*R42(4--42*42E*Q5,*0:4102)*Q5,7/)=>*02* .&"(2$%A)./'"0()07%%$./)M"%/14)52$)>7ff)1-1)(2$)(%-,NA).&1)(2$)0$,"&1) M$$N$&1)(2$)$#$&().((%.,($1)'.-&/:)='$%-,.&)#-0-("%04)T$&()L)%$(7%&$1) (")(2$),-(:).!.-&)(M")'"&(20)/.($%A)J$M)]"%N)M.0)0(-//)>7ff-&!4)<#$&) E,7021*+)/012*V4/)=`R04:0F*)47=Q*+).):A)7F*"*/-0==*7).)0I)E*)2-(,/04/9 (-,)%$.,(-"&0)*%"')3$"3/$)M2"61)$#$&)>$$&)(")#-0-()B-"&$$%0)"*)X2.&!$) '"%$)(2.&)"&,$4)52$)%$#-$M0)M$%$)7&.&-'"70/:)3"0-(-#$O)P(2$)$&(-%$) *$0(-#./)-0)2-!2/:A)2-!2/:)%$,"''$&1$16A).,,"%1-&!)(")[.32.$/)c%-"&)"*) <.()'$)?.-/:4

Een volle container (uitgangspunt was dat er zo min mogelijk materiaal vervoerd zou worden) en vele uren werk later stond het festival Pioneers of Change er. In 10 officiershuizen op het eiland heerste een sfeer van zowel ontspanning als bedrijvigheid. De bezoekers maakten muziek met de boombench van NL Architects. Mensen stonden geduldig te wachten tot ze aan de beurt waren voor de voor Amerikanen zo ongewone Go Slow café ervaring waarin New Yorkse bejaarden de hoofdrol speelden. De Tickle salon van Driessens en Verstappen was continu bezet. In het Repairing huis van Platform 21 werd druk kleding en serviesgoed gerepareerd maar ook het huis zelf werd aangepakt met tape in Mondriaans boogie-woogie stijl. Er werd naar de Dutch Profiles gekeken, gediscussieerd en er werd gewerkt. Dat werken was eigenlijk al ruim voor de opening begonnen. De mode-ontwerpsters van Painted werkten, samen met Native American beadmasters en studenten van de Parsons New School of Design, geconcentreerd aan de aankleding van hun huis. Ook 2012 Architecten was dagelijks druk in de weer met left-over materialen die in New York waren geoogst. Tijdens de opbouwdagen werden onder leiding van Franck Bragigand meer dan 100 oude, in New York gevonden stoelen beschilderd. Deze prachtige stoelen zijn uiteindelijk op verschillende plekken in de stad achtergelaten, teruggegeven aan de bevolking in zowel in de Bronx als in Upper West side. ‘Zoiets is nog nooit in New York geweest’, hoorde je mensen zeggen. En: ‘Jammer dat het maar zo kort duurt’. De locatie op Governors Island droeg bij tot de sfeer. Zeven minuten varen van Manhattan en je waande je in een andere, bijna surrealistische wereld. De buzz deed zijn werk en het tweede weekend trok louter Amerikaanse bezoekers. Toen ik twee maanden later weer in New York kwam, was de echo nog niet verstomd. Zelfs tijdens Design Basel/Miami, begin december, hoorde ik enthousiaste verhalen van mensen die Pioneers of Change zelfs meerdere keren hadden bezocht. De recensies waren unaniem zeer positief: ‘the entire festival is highly, highly recommended’, aldus Raphael Brion van Eat Me Daily. Actuele thema’s, bijzondere locaties, samenwerking met locale partijen, een contextuele benadering en interactie met het publiek zijn de pijlers van het Pioneers of Change model. De New Yorkse editie haakte in op de discussie die momenteel in New York en de VS wordt gevoerd. Het festival stond voor sociale verantwoordelijkheid en duurzaamheid, de vervaging van de grenzen tussen ‘lage’ en ‘hoge’ cultuur, nieuwe vormen van samenwerking, de waarde van het ambacht en de locale context. Pioneers of Change bepleit een nieuwe notie van het begrip luxe. Luxe wordt niet in verband gebracht met rijkdom maar met kwaliteiten die schaars zijn, zoals ruimte, frisse lucht, respect, zorg, stilte, traagheid en tijd.

$580.4=*-():)/F*,2,/,4=*=5.4-052/F*.5==4A574-052/*O0-(*=5.4=*847-0)/F*4* .52-)X-,4=*488754.(*42E*02-)74.-052*O0-(*-()*4,E0)2.)S*-()/)*47)*-()* *"7&1.(-"&0)"*)(2$)B-"&$$%0)"*)X2.&!$)'"1$/4)52$)J$M)]"%N)$1-(-"&) %$0"&.($1)M-(2),7%%$&()1-0,700-"&0)-&)J$M)]"%N).&1)(2$)\H4)52$)*$0(-#./) >5.,/)E*52*/5.04=*7)/852/0A0=0-Q*42E*/,/-4024A0=0-QF*-()*A=,77021*5>* A5,2E470)/*A)-O))2*(01(*42E*=5O*47-F*2)O*>57:/*5>*.5==4A574-052F*-()* #./7$)"*),%.*(0'.&02-3A).&1)(2$)/",./),"&($V(4)B-"&$$%0)"*)X2.&!$)./0") .%!7$0)*"%).)&$M)1$+&-(-"&)"*)(2$)&"(-"&)"*)/7V7%:4)`7V7%:)-0)&")/"&!$%) /-&N$1)(")M$./(2A)>7()(")%.%$)87./-(-$0A)07,2).0)03.,$A)*%$02).-%A)%$03$,(A) ,.%$A)0-/$&,$A)0/"M&$00).&1)(-'$4) 52$)3%$0$&(.(-"&)-&)J$M)]"%N)2.0)/$1)(")#.%-"70)%$87$0(0)*"%)0-'-/.%) $#$&(0A)-&)c.&!N"N)*"%)-&0(.&,$4)52$%$),"&&$,(-"&0)M-//)>$)'.1$)M-(2) (2$)h"7%-02-&!)52.-)*.02-"&)-&170(%:A)(2$)3%"17,(-"&)"*)0-/N).&1)c7112-0() %-(7./04)52$),.&./0).&1)(2$)h".(-&!)'.%N$(0)-&)c.&!N"NA).&1)'.:>$) $#$&).)/",./)($'3/$A)M-//).//)3/.:).)%"/$4) #5F*E)8)2E021*52*0-/*.52-)X-F*L052))7/*5>*N(421)*.42*:420>)/-*0-/)=>* 1-**$%$&(/:)$#$%:)(-'$4)52$).33%".,2)-&)$**$,()'-'-,0)(2$)"&$)?%""!) `.>)2.0).1"3($1)-&)$.%/:)DEEF4)?%""!)`.>)*",70$0)"&)!$((-&!)(")N&"M) "(2$%),7/(7%$0A).&1)03$,-+,)/",./)N&"M/$1!$4)52-0)./M.:0)2.33$&0)-&)

Cabinet minister Frank Heemskerk (Economic Affairs) and Droog Design’s Renny Ramakers

De presentatie in New York heeft geleid tot verschillende verzoeken om gelijksoortige evenementen, onder andere in Bangkok. Daar zullen relaties worden gelegd met de bloeiende Thaise mode-industrie, de zijdeproductie en Boeddhistische gebruiken. In Bangkok zullen ook de grachten, de drijvende markt en misschien zelfs een tempel een rol gaan spelen. Zo kan Pioneers of Change zich, afhankelijk van de locale context, elke keer anders manifesteren. In feite sluit de benadering aan bij de koers die het Droog Lab sinds begin 2009 is ingeslagen. Droog Lab richt zich op het leren van andere culturen, van specifiek contextgebonden kennis in andere regio’s. Dit wordt steeds in samenwerking met een locale partner

67

,"//.>"%.(-"&)M-(2)/",./)"%!.&-0.(-"&0).&1)/",./)1$0-!&$%04)W7%).-') 0/*25-*-5*.5:)*,8*O0-(*/5=,-052/*>57*=5.4=*875A=):/F*A,-*02/807)E*AQ* (2$)%$!-"&A)("),"&(%->7($)(")(2$)1$#$/"3'$&()"*)1$0-!&4) T2$%$.0)?%""!)`.>60).33%".,2)-0)$V3/"%.("%:).&1)1$0-!&-&!A) L052))7/*5>*N(421)*0/*870:470=Q*42*)I)2-*02*O(0.(*E)/012*42E*875E,.9 (-"&),.&)>$)$/$'$&(0)"*)(2$)3%"!%.''$4B-"&$$%0)"*)X2.&!$)%$.,2$0) >"(2)(2"0$)M"%N-&!)-&)(2$)-&170(%:).&1)(2$)M-1$%).71-$&,$4)L()-0).) >57:,=4*-(4-*:420>)/-/*0-/)=>*E0>>)7)2-=Q*02*)4.(*=5.4-052*42E*-(4-*.42* (.N$)3/.,$)-&)"(2$%)/",.(-"&04)L()-0).)*$0(-#./)(2.(),.&)!$&$%.($)/"&!9 ($%'),"//.>"%.(-"&04)

en locale ontwerpers gedaan. Het is niet de bedoeling om daar problemen te gaan oplossen maar om geïnspireerd door de regio een bijdrage te leveren aan de ontwikkeling van de vormgeving. Waar het Droog Lab vooral onderzoekend en ontwerpend te werk gaat, is Pioneers of Change primair een evenement waarin ontwerpen en produceren overigens wel onderdeel van het programma kunnen zijn. Pioneers of Change bereikt zowel de vakwereld als een breder publiek. Het is een formule die zich op elke locatie anders manifesteert en ook op elke locatie gehouden kan worden. Het is een festival dat langdurige samenwerkingsverbanden kan genereren.

A better Indian life

Een beter leven in India

"2I0-)E*AQ*-()*571420/)7/*5>*+)/012Q4-74F* H4.5A*\42*&0P/*-74I)==)E*-5*-()*E)/012*.52>)9 7)2.)*02*R,:A40*4/*52)*5>*-()*G)Q25-)*/8)49 N$%04)L()M.0&6()(2$)+%0()#-0-()(")(2$),"7&(%:)*"%) (2$);K[?K).%,2-($,(4)Q$)%$N-&1/$1)2-0),"&(.,() O0-(*-()*.(45/*52*-()*/-7))-/F*A,-*()*4=/5*/4O* .&)./($%&.(-#$4)

%8*,0-25E01021*I42*E)*571420/4-57)2*I42* ?$0-!&:.(%.)NM.')_.,">)#.&)[-S0)./0)PN$:) &"($)03$.N$%6)&..%)1$)1$0-!&,"&*$%$&(-$) -&);7'>.-4)Q$()M.0)#""%)1$).%,2-($,()#.&) ;K[?K)&-$()f-S&)$$%0($)>$f"$N)..&)L&1-.4) %820),O*:44G-)*(0P*G)220/*:)-*E)*.(45/*I42* 1$)0(%..(A)'..%)2-S)f.!)""N)$$&)./($%&.(-$*4

52$)7%!$)(")$0,.3$)*%"')(2$)1.-/:)(%.*+,)2$//)-&);7'>.-)-0)L)(2-&N)"&$)"*) -()*7)4/52/*>57*-()*70/)*5>*:0EE=)9.=4//*-5O2/(08/F*(01(9E)2/0-Q*E)I)=589 '$&().%$.0)M2$%$)(2$:)(%:).&1)0$//).),"'3/$($/:)&$M)M"%/14)=)M"%/1) M-(2"7()3"M$%),7(0).&1)(%.*+,)S.'0A)>7()M-(2).((%.,(-#$)3.%N0).&1).//)(2$) *.,-/-(-$0).),"&($'3"%.%:)'"1$%&)'-11/$9,/.00)L&1-.&)'-!2()+&1)1$0-%9 .>/$4)52$:).%$)(2$)"33"0-($)"*)(2$)707./)$V,-(-&!A)/-#$/:A)1-%(:)>7()./0")0") .((%.,(-#$)L&1-.&)0(%$$()0,$&$4) N52-747Q*-5*-()*+,-.(*)X842/052*47)4/F*-()/)*47)4/*E5*(4I)*4*-7,=Q* 7%>.&),2.%.,($%4)52$:),"'>-&$)(2$)>$0()"*)>"(2)M"%/10O)(2$)/-#$/-&$00)"*) (2$),-(:)M-(2)(2$)0.*$(:)"*)(2$)07>7%>4)PT$)&$$1)*"%$-!&)1$0-!&$%0)*"%) (2.(A)>$,.70$)(2$:)N&"M)(2.()*$$/-&!6A)-0)M2.()(2$)L&1-.&)3%"S$,()1$#$/9 "3$%)(2-&N04)PH"'$"&$)<7%"3$.&A)*%"').),"7&(%:)M2$%$)(2$:6%$)!""1).() 03.(-./)3/.&&-&!A).&1)M2$%$)(2$:)>7-/1)&-,$)2"70$0)"&)(2$)M.($%*%"&(46) PQ"//.&1)'.:>$u6)Q"//.&1u)PT$//)(2$:)3/.:),%-,N$()(2$%$)(""A):"7)N&"M46) =&1)(2$&):"7)%$,$-#$).&)$'.-/).>"7()M2$(2$%):"761)/-N$)(")1$0-!&)UAEEE) 2"70$0)P*"%).)>$(($%)L&1-.&)/-*$64)L6'),7%-"70)(")+&1)"7()M2$%$)(2.()!$(0) ,/S*4*I)7-0.4=*#,A,7A04*:4QA)f*

De behoefte om in een stad als Mumbai aan de dagelijkse verkeershel te ontsnappen, verklaart denk ik deels de opkomst van middenklasse townships, uitbreidingswijken in hoge dichtheid waar men een compleet nieuwe wereld probeert te verkopen. Een wereld zonder powercuts en verkeersinfarcten maar met aantrekkelijke parken en alle voorzieningen die de hedendaagse moderne Indiase middenklasse-mens wenselijk acht. In schril contrast met het gebruikelijke opwindende, levendige, smerige maar ook zo aantrekkelijke Indiaanse straatbeeld. Toch hebben deze wijken, in tegenstelling tot de Nederlandse uitbreidingswijken, een echt stedelijk karakter. Ze combineren het beste van twee werelden. De levendigheid van de stad met de ‘veiligheid’ van de buitenwijk. Daar hebben we buitenlandse ontwerpers voor nodig, want die kennen dat gevoel, denkt de Indiase projectontwikkelaar. Iets Europees, uit een land waar men goed ruimtelijk kan ordenen, en mooie woningen aan het water worden gebouwd. ‘Holland maybe?’ Holland? ‘Well, they play cricket there too, you know.’ En dan krijg je een mailtje of je 3.000 woningen wilt ontwerpen, ‘for a better Indian life’. Ik ben benieuwd waar we uitkomen. Een Verticale Vinex misschien?

by Jacob van Rijs

door Jacob van Rijs

69

Guerrillas and Guerrilla’s en border traffic grensverkeer by Katja Aßmann

door Katja Aßmann

J4-P4*6u:42*0/*-()*L75174::)*+07).-57* "*)(2$)$#$&()[\Q[)DEGE4)Q$%)3%"S$,()X-(:) 5>*L5//0A0=0-0)/F*P502/*I4705,/*E)/012*E0/.08=02)/F* 02.=,E021*47.(0-).-,7)F*,7A42*8=422021*42E* #-07./).%(04)?7%-&!)(2$)-&.7!7%./)3%$0$&(.(-"&) 5>*+,-.(+36*02*+).):A)7*BCCDF* j.(S.)=|'.&)M.0)"&$)"*)(2$)03$.N$%04)H-&,$) -()2*/()*O4-.()E*-()*E)I)=58:)2-*5>*-()* ?7(,2?C=)3%"S$,()I.0(I.0(!$>$%),/"0$/:4

J4-P4*6u:422*0/*875174::4=)0E)7*I42*E)* '.&-*$0(.(-$)[\Q[)DEGE4)Q..%)3%"S$,() PH(.1)#.&);"!$/-SN2$1$&6)#$%$&-!()#$%0,2-/9 =)2E)*E0/.08=02)/S*47.(0-).-,,7F*/-)E)2A5,O* $&)>$$/1$&1$)N7&0(4)c-S)1$)$$%0($)3%$0$&(.(-$) I42*+,-.(+36*02*E).):A)7*BCCD*O4/* j.(S.)=|'.&&)./0)03%$N$%)..&M$f-!4)H-&109 E0)2*0/*c0P*24,O*A)-75GG)2*1)O))/-*A0P*E)*589 f$()#.&)2$()?7(,2?C=)3%"S$,()I.0(I.0(!$>$%4

$()*=0/-*5>*+,-.(*847-0.0842-/*02*-()*N,=-,74=*M,758)42*N480-4=F*&Z!&* DEGEA)-0)/"&!4)52.()3%"#$0A)"&,$).!.-&A)(2$)$V,$//$&(),"//.>"%.(-"&)(2.() (4/*)I5=I)E*02*7).)2-*Q)47/*A)-O))2*W)7:42*42E*+,-.(*E)/012)7/F*479 ,2-($,(0A).%(-0(0A),7%.("%0).&1)"(2$%),7/(7%./)3%"17,$%04)52$)?7(,2)?$0-!&) 34/(052*67.(0-).-,7)*875174::)*5>>)7/*4*.52-):85747Q*8=4->57:*-5* E)I)=58*-(0/*I0A742-*.,=-,74=*)X.(421)*)I)2*>,7-()7*42E*-5*740/)*0-/*8,A=0.* 3%"+/$4)52$)>.0-,)3%-&,-3/$)"*)-&($%91-0,-3/-&.%-(:A)M2-,2)-0)$'>$11$1)-&) 2"M)?7(,2?C=)"3$%.($0A),.%%-$0)03$,-./)'$.&-&!)*"%)'$4)L&)I$%'.&:) (2$)>"7&1.%-$0)>$(M$$&)(2$)1-0,-3/-&$0).%$)"#$%.//)0(-//)+%'/:)1%.M&4) T2$%$.0)-(60)707.//:)(2"0$)M2"),%"00)(2$'A)M2").%$)'"0().((%.,($1)(") 07%3%-0-&!).&1)7&"%(2"1"V)0"/7(-"&04)

De lijst van Nederlandse deelnemers aan de Culturele Hoofdstad van Europa, RUHR 2010, is lang. Dat bewijst eens te meer de goede samenwerking die de afgelopen jaren is gegroeid tussen Duitse en Nederlandse ontwerpers, architecten, kunstenaars, curatoren en andere cultuurmakers. Het initiatief Dutch Design Fashion Architecture biedt een eigentijds platform om deze levendige culturele uitwisseling verder te ontwikkelen en publiek te maken. Het basisprincipe van interdisciplinariteit dat in het functioneren van DutchDFA verankerd ligt, is voor mij van bijzondere betekenis. In Duitsland zijn de grenzen tussen de disciplines immers nog altijd scherp getrokken. Terwijl het juist de mensen zijn die grenzen oversteken, die zich aangetrokken voelen tot verrassende en onorthodoxe oplossingen.

52$)I.0(I.0(!$>$%)3%"S$,(A)?7(,2?C=60),"&(%->7(-"&)(")[\Q[)DEGEA)-0) >.0$1)"&)(2.().((-(71$4)?7(,2).%(-0(0A).%,2-($,(0).&1)1$0-!&$%0)M-//),%$.($) -):85747QF*,2.52I)2-0524=*O4Q/*5>*/-4Q021*5I)7*>57*-()*I0/0-57/*5>*-()*)I)2-* .&1)(270)'.N$)(2$).71-$&,$)3.%()"*)(2$)3%"S$,(4)I.0(I.0(!$>$%)-0)(2$)%$07/() 5>*2,:)75,/*.52I)7/4-052/F*7)/)47.(*42E*4*:52-(/9=521*P5,72)Q*AQ*.,74-57* Q.&0)K$&27-f$&).,%"00)(2$)[72%).%$.4)52$)3%"S$,()(%-$0)("),"&&$,()M-(2) M$//9$0(.>/-02$1A)/",.//:)%""($1)0(%7,(7%$04)C%$$)03.,$0).&1)&-,2$0).%$)70$1) (")%$./-0$)7&707./)-1$.0).&1)1$0-!&04)L&).&)$/$!.&().&1)./'"0(),.07./)M.:) 2)O*:47G)-/*47)*58)2)E*,8*>57*+,-.(*E)/012)7/e*0-*0/*4*875:0/021F*1,)770==49 0(:/$)0(%.($!:)(2.().-'0)(")-'3%"#$)(2$)-&($%&.(-"&./)$,"&"':4)

Het project GastGastgeber, de bijdrage van DutchDFA aan RUHR 2010, is op deze houding gebaseerd. Nederlandse kunstenaars, architecten en ontwerpers creëren tijdelijke, onconventionele overnachtingsmogelijkheden voor de bezoekers van de manifestatie en zij maken het publiek daarmee deelgenoot van het project. GastGastgeber is het resultaat van talrijke gesprekken, onderzoeken en een maandenlange reis van curator Hans Venhuizen door het Ruhrgebied. Het project zoekt aansluiting bij gevestigde, locaal gewortelde structuren. Vrije ruimten en niches worden ingevuld met onalledaagse ideeën en ontwerpen. Elegant en haast terloops worden zo nieuwe markten voor Nederlandse ontwerpers ontsloten; een veelbelovende guerrilla-achtige strategie voor het bevorderen van de internationale economie.

`""N-&!).()?7(,2?C=)"#$%.//A)L)%.($)(2$).%"7&1)Dg)+/')3"%(%.-(0)"*)?7(,2) 1$0-!&$%0).&1).%,2-($,(0)3.%(-,7/.%/:)2-!2/:4)52$0$)?7(,2)B%"+/$0)!-#$).) 8)7/524=*02/01(-*02*-()*.7)4-052*875.)//*5>*I4705,/*G)Q*.(474.-)7/F*42E* (2$:)-&#-($),"//.>"%.(-"&04) [(4-*02*:Q*I0)O*(4/*A))2*=4.G021*/02.)*-()*=4,2.(*)I)2-*02*$()*!41,)F* 0/*4*:57)*/-74-)10.*)X.(421)*42E*8)7/524=*:))-021/*A)-O))2*02-)7249 (-"&./)3.%(&$%04)I.0(I.0(!$>$%).&1)(2$)X7/(7%./)X.3-(./)"*)<7%"3$)[\Q[) BC?C*)I)2-*.42*A).5:)*-()*5..4/052*4-*O(0.(*02-)724-0524=*847-2)7/*47)* -&#-($1).!.-&4)5"!$(2$%)(2$:),.&),"&(-&7$)(2$)-&($%&.(-"&./)1-./"!7$).&1) ,"&&$,()-()(")(2$)*7(7%$4))

In het totaalbeeld van DutchDFA beschouw ik de ongeveer vijfentwintig gefilmde portretten van Nederlandse ontwerpers en architecten als een bijzonder geslaagd onderdeel. De Dutch Profiles geven een persoonlijk inkijkje in het scheppingsproces van de verschillende hoofdpersonen en ze nodigen uit tot samenwerking. Waar het volgens mij sinds de oprichtingsbijeenkomst in Den Haag aan ontbreekt, is de strategische uitwisseling en de persoonlijke ontmoeting tussen de internationale partners. GastGastgeber en de manifestatie Culturele Hoofdstad van Europa RUHR 2010 kunnen de aanleiding vormen om de partners opnieuw uit te nodigen. Samen kunnen zij de internationale dialoog voortzetten en naar de toekomst doortrekken.

71

Dutch Profiles 357*5I)7*jC*Q)47/F*V)2-():*N75,O)=*67.(0-).-/*(4I)* A))2*E)/012021*8,A=0.*A,0=E021/*=0G)*740=O4Q*/-4-052/F* ,7/(7%./).&1)$17,.(-"&./)-&0(-(7(-"&0).&1)'70$7'04) $()Q*47)*)X8)7-/*02*7)/-57021*(0/-570.4=*A,0=E021/F* O(0=)*4-*-()*/4:)*-0:)F*)X842E021*-():*/5*-()Q*O0==* +()(2$)&$$10)"*)(2$)(M$&(:9+%0(),$&(7%:4))52$)(%.&09 >57:4-052*5>*-()*#-)E)=0PG*R,/),:*02*6:/-)7E4:*0/* "&$)"*)(2$-%)/.($0()3%"S$,(04)=/(2"7!2)0"'$)"*)(2$-%) A,0=E021/*47)*87)--Q*/8).-4.,=47F**V)2-():*N75,O)=* 67.(0-).-/*47)*25-*870:470=Q*4>-)7*/)2/4-052*42E* $V(%.#.!.&,$4)52$-%)'.-&)!"./)-0)("),%$.($)$&#-%"&9 :)2-/*O()7)*8)58=)*)2P5Q*.5:021*-51)-()7*02*42* $*+,-$&()M.:4 $()*5=E)/-*.5:842Q*02*-()*U)-()7=42E/F*&5Q4=* $0.()=447*R4GG,:F*O4/*>5,2E)E*5I)7*pjC*Q)47/* .!"4)c7().>"7()(M$/#$):$.%0).!"A)-()./'"0()2.1)(") ,/"0$)-(0)1""%0)*"%$#$%4)52$%$)M.0)&")'"%$)1$'.&1) *"%)-(0)(%.1-(-"&./)(-/$0).&1)3"(($%:4)c7()(2$&)_.&) $0.()=447*>5,2E*4*O4Q*-5*7)/(48)*-()*.5:842Q*>57* (2$)(M$&(:9+%0(),$&(7%:4)Q$)"**$%$1)(2$)$V3$%(-0$)-&) .74>-/:42/(08*-5*-58*E)/012)7/*42E*47.(0-).-/*42E* (2$:)S7'3$1)%-!2()"&)-(4);.&:)1$0-!&$%0)M$%$)$.!$%) (")70$)(2$),"'3.&:60)(%.1-(-"&./)($,2&-87$0)-&)&$M) M.:04)C.02-"&)1$0-!&$%)=/$V.&1$%)#.&)H/">>$),%$9 .($1),$%.'-,)3$.%/0)*"%)2-0)&$,N/.,$04)Q$//.)_"&!$9 70,/*.7)4-)E*-()*A9/)-F*O()7)*)I)7Q*.,8*57*8=4-)*0/* 1-**$%$&(A)1$3$&1-&!)"&)-(0)3/.,$)-&)(2$)"#$&4

R47=0)/*+)GG)7/F*4*-7,)*=,:0247Q*02*-()*O57=E*5>*=,X)* =021)70)F*.5:A02)/*875I5.4-0I)*>):02020-Q*O0-(*107=0/(* 0225.)2.)*-5*()74=E*4*E0/-02.-*488754.(*-5*=021)70)* E)/012*-(4-*.)=)A74-)/*-()*/-7)21-(F*02E)8)2E)2.)F* .&1).//7%$)"*)(2$)'"1$%&)*$'./$4)H-&,$)-(0)>-%(2) 02*?]]jF*-()*R47=0)/*+)GG)7/*A742E*(4/*4..7,)E* ?CCC*8502-/*5>*/4=)*O57=EO0E)F*4/*O)==*4/*/-57)/*02* ='0($%1.'A)B.%-0A)c.&!N"NA).&1)J$M)]"%N4)Q$%) 7&:-$/1-&!)87$0()(")+&1)(2$)3$%*$,()+(A).&1)1$1-,.(-"&) -5*E)-40=)E*O57G:42/(08F*(4/*/)-*R47=0)/*+)GG)7/* .2$.1)"*)2$%),"&($'3"%.%-$04)T-(2).)!/">./)*"//"M9 021*5>*4E57021*>42/F*02.=,E021*69=0/-*.)=)A70-0)/*=0G)* &0(4224F*L02G*42E*V70-2)Q*#8)47/F*42E*4*(42E>,=*5>* 4O47E/*,2E)7*()7*A)=-*-()*R47=0)/*+)GG)7/*/-57Q*0/* "&$)"*)0N:92-!2)07,,$004

!)==4*H521)70,/*7).)0I)E*O57=EO0E)*7).5120-052*>57* 2$%)H"*()\%&)-&)GFF^4)=)(%.1-(-"&./)#.0$)'.1$)"7() "*)%7>>$%4)Q$%)M"%NA)-0)$V2->-(-($1).//)"#$%)(2$)M"%/1) -&,/71-&!);";=)J$M)]"%N4)_"&!$%-70)-0)*.'"70)*"%) ,/021*-74E0-0524=*.74>-/:42/(08*-5*.7)4-)*/5:)-(021* ,"'3/$($/:)&$M4)_"&!$%-70)2.0).)/"#$a2.($)%$/.(-"&9 /(08*O0-(*-()*:4//9875E,.-052*02E,/-7Q*A,-*2)I)7-()9 =)//*E).0E)E*-5*.5578574-)*O0-(*.5:8420)/*=0G)*\0-74* "%)LN$.4)L&)2$%)32-/"0"32:A)'.00)3%"17,(-"&).&1) ,%.*(0'.&02-3),.&)!")2.&1)-&)2.&14)C"%)"#$%)(M") Q)47/F*H521)70,/*(4/*A))2*E)I)=58021*4*2)O*7421)* "*),"/"7%0)*"%)HM-00)*7%&-(7%$)!-.&()K-(%.4

73

Benthem Crouwel Architects

Benthem Crouwel Architecten

Royal Tichelaar Makkum

Koninklijke Tichelaar Makkum

Marlies Dekkers

Marlies Dekkers

Hella Jongerius

Hella Jongerius

Meer dan 30 jaar heeft Benthem Crouwel Architecten openbare gebouwen ontworpen, onder meer treinstations, culturele instellingen, onderwijsgebouwen en musea. Zij zijn experts in het renoveren en uitbreiden van historische gebouwen, zodat ze aansluiten bij de behoeftes van de 21ste eeuw. De omvorming van het Stedelijk Museum in Amsterdam is een van hun recente projecten. Hoewel de gebouwen van Benthem Crouwel Architecten soms spectaculair zijn, is men niet op zoek naar sensatie of extravagantie. Het gaat primair om het scheppen van omgevingen waar mensen graag en op efficiënte wijze samenkomen.

Koninklijke Tichelaar Makkum werd ruim 430 jaar geleden opgericht en is het oudste bedrijf van Nederland. Ongeveer twaalf jaar geleden ging het echter bijna kopje onder, want er was geen vraag meer naar traditioneel gebakken tegels en aardewerk. Maar toen vond Jan Tichelaar een manier om het bedrijf om te vormen voor de 21ste eeuw. Hij stelde het vakmanschap van het bedrijf ter beschikking aan vooraanstaande vormgevers en architecten en zij maakten daar graag gebruik van. Menigeen stond te popelen om de traditionele technieken van het bedrijf op nieuwe manieren toe te passen. Modeontwerper Alexander van Slobbe maakte parels van keramiek voor zijn halskettingen en Hella Jongerius ontwierp haar b-set, waarbij ieder kopje of bord anders is, afhankelijk van de plek in de oven. Marlies Dekkers, uitblinker in de wereld van dure lingerie, combineert uitdagende vrouwelijkheid met meisjesachtige onschuld in haar aparte benadering van onderkleding. Haar ontwerpen beklemtonen de kracht, onafhankelijkheid en allure van de moderne vrouw. Sinds de introductie ervan in 1993 is het Marlies Dekkers-merk verkrijgbaar bij zo’n 1000 verkooppunten overal ter wereld, en heeft het merk bovendien eigen winkels in Amsterdam, Parijs, Bangkok en New York. Door haar onverzettelijke speurtocht naar de perfecte pasvorm en haar toewijding aan verfijnd vakmanschap, heeft Dekkers onmiskenbaar een voorsprong op haar collega’s. Met een mondiale aanhang van liefhebbers, inclusief beroemdheden als Rihanna, Pink en Britney Spears, en een handvol prijzen in haar kast is Marlies Dekkers met haar merk een onbetwist succesverhaal.

Hella Jongerius kreeg in 1994 wereldwijde erkenning voor haar Soft urn: een traditionele vaas gemaakt van rubber. Haar werk wordt overal geëxposeerd, onder meer in het MoMA, New York. Jongerius is beroemd om haar toepassing van traditionele ambachtelijkheid voor het scheppen van volstrekt nieuwe dingen. Zij heeft een haat/liefde verhouding met de massaproductie-industrie, maar werkt toch samen met bedrijven als Ikea. In haar visie kunnen massaproductie en vakmanschap ook samengaan. Zo heeft ze ruim twee jaar besteed aan de ontwikkeling van een nieuwe kleurenstaal voor het grote Zwitserse meubelbedrijf Vitra.

52$)='0($%1.'9>.0$1)+%')J`)=%,2-($,(0A)!.-&$1) 02-)724-0524=*7).5120-052*O0-(*-()07*7)I5=,-05247Q*,/)* 5>*,7A42*/84.)/*-5*.7)4-)*(QA70E*/-7,.-,7)/*-(4-*-,72* ,"&#$&(-"&)"&)-(0)2$.14)C.#"7%-&!)3%.!'.(-0')"#$%) 0E)5=51QF*-()Q*>5,2E*:)42021*02*-()*A424=*4/8).-/* "*),"&($'3"%.%:)/-*$4)C%"').)%$,:,/.>/$)3"M$%)3/.&() -(4-*E5,A=)/*4/*42*,7A42*/857-/*>4.0=0-Q*-5*4*/,8)79 :47G)-*42E*:020*:47024*,2E)7*42*)=)I4-)E*(01(O4QF* -()Q*/))G*5,-*-()*,2)X8=57)E*85-)2-04=*5>*/-4124-021* 7%>.&)03.,$04)T-(2)3%.,(-,./-(:).0).)!7-1-&!)3%-&9 .08=)*-(75,1(5,-*-()07*O57GF*UY*67.(0-).-/*):A74.)* -()*-)2/052*A)-O))2*-()*74-0524=*42E*-()*4A/,7EF* +&1-&!)7&$V3$,($1)27'"7%)-&)(2$-%).12$%$&,$)(") /"!-,).&1)%$.0"&4

#02.)*0-/*A)1022021*:57)*-(42*?@C*Q)47/*415F*-()* .5:842Q*\=0/.5F*A4/)E*02*!)=:52E*02*-()*#5,-(*5>* 52$)J$(2$%/.&10A)'.N$0)2-!2)87./-(:)3%-&($1)*.>%-,0) 70-&!).)($,2&-87$).1.3($1)*%"')(2$).&,-$&()L&1"&$9 /042*A4-0GF*4*:)-(5E*-()*+,-.(*=)472-*E,7021*-()*-0:)* L&1"&$0-.)M.0)0(-//).)?7(,2),"/"&:4)52-0)1$/-,.($).&1) -0:)9.52/,:021*O4X*8702-021*42E*.5=5,7*EQ)021*8759 ,$00)1$+&$0)(2$)>%.&160)0(%"&!A),"/"7%*7/).&1)7&-87$) *.>%-,)%.&!$4)H-&,$)GRib)K/-0,")2.0)>$$&)$V3"%(-&!) -()/)*>4A70./*4.75//*-()*6>70.42*.52-02)2-*O()7)*-()Q* >$,.'$)27!$/:)3"37/.%).&1)%$'.-&)0")("1.:4)=*($%) 4*/=)O*5>*/,..)//>,=*.5==4A574-052/*O0-(*(01(*>4/(052* A742E/*/,.(*4/*N5::)*E)/*W47!52/F*6E0E4/F*42E* L702-):8/F*\=0/.5*7)902I)2-)E*-():/)=I)/*02*BCC@F*4/*4* *.02-"&)/.>$/)-&)(2$-%)"M&)%-!2(4)X70("'$%0)&"M)h",N) (")K/-0,"60)$#$%9-&,%$.0-&!)&7'>$%)"*)h.!02-3)0("%$0) 02*:4P57*6>70.42*.0-0)/*=0G)*V)202*42E*6..74F*.5I)-021* -()07*175O021*7421)*5>*875E,.-/*K*>75:*7)4EQ9-59O)47* ,"//$,(-"&0A)(")02"$0A)>.!0).&1).,,$00"%-$04

R5-0I4-)E*AQ*-()*>4.-*-(4-*]Co*5>*4==*.47/*,/)*-O59 42E949(4=>*-52/*5>*/-))=*-5*-742/857-*P,/-*?*8)7/52*4-* 4*-0:)F*4)7524,-0.4=*)2102))7/*N(70/*I42*E)2*V702G* 42E*!477Q*J752)2*-55G*-()*.(4==)21)*5>*E)I)=58021* 4*2)O*I)(0.=)*O(0.(*O5,=E*.5,2-)7*-()*175O021*875A9 =):*5>*.521)/-052F*O(0=)*A)021*).5=510.4==Q*I04A=)*4-* (2$)0.'$)(-'$4)L&)(%:-&!)("),%$.($).)&.%%"MA)>7//$(9/-N$) :5E)=F*-()Q*O)7)*>4.)E*O0-(*-()*.(4==)21)*5>*.7)4-9 021*42*4,-5:4-0.*/-4A0=0/021*/Q/-):*-(4-*O5,=E*4==5O* >57*-()*I)(0.=)*-5*.572)7*=0G)*4*:5-57.Q.=)F*O0-(5,-* /"0-&!)-(0)>./.&,$4)=&1)(270)M.0)>"%&)(2$)3-"&$$%-&!) ?:&.'-,)K$2-,/$)X"&(%"/)0:0($'4 T-(2).&)$V,$3(-"&./)+$/1)"*)#-$M)*%"')M-(2-&)-(0) %"7&1$1)*%.'$A).&1)-(0)7&-87$A)(.&1$')D90$.($%) E)/012F*-()*N47I)7*7)/):A=)/*-()*/,:8-,5,/*=02)/* "*).&)CGb)+!2($%)3/.&$A),"'3/$($)M-(2)(2$)0"7&1)"*) (QE74,=0.*8,:8/*)2/,7021*-()*.5.G80-*2)I)7*)X.))E/* .)^g)1$!%$$).&!/$4

H)O)==)7Q*E)/012)7*$)E*U5-)2*=5I)/*-5*.4/-*/-7421)* ">S$,(0)-&).,%:/-,)>/",N04)=)>.!)M-(2).)!"/1$&)!7&A) 4*8)2E42-*O0-(*4*=0--=)*:5,/)*O)47021*8)47=/F*57*4* &$,N/.,$)M-(2).)!%.002"33$%A).)2"70$)h:).&1)0"'$) ,-!.%$(($)>7((04)J"(2-&!)-0)(""),%.f:)*"%)J"($&4)=0) =521*4/*-()*E)/012/*-,72*-()*87)I40=021*)X8).-4-052/* "*)M2.()S$M$//$%:)-0A)730-1$)1"M&4)Q-0).,%:/-,).1#$&9 -,7)/*)472)E*(0:*-()*-0-=)*67.(4)5=510/-*5>*-()*3,-,7)F* 42E*:,.(*4..=40:*02*A5-(*-()*E)/012F*42E*-()*47-* M"%/14)52$)M"%N)"*)J"($&)-0)/".1$1)M-(2)0",-./)0.(-%$4) !0/*A)4,-0>,==Q*.74>-)E*80).)/*8475EQ*17))EF*:5.G* -74E0-052*42E*70E0.,=)*5,7*/-4-,/*5A/)//)EF*.)=)A70-Q* ,7/(7%$4)5$1)J"($&)(./N0).>"7()2-0)3%"S$,()Q.7&($1) AQ*j@*O5:)2F*4*.5==).-052*5>*7021/F*2).G=4.)/*42E* A755.()/*02/807)E*AQ*>):4=)*47.()-Q8)/*=0G)*$()*W07=* U)X-*+557F*$()*3)::)*34-4=)F*$()*34/(0520/-4*42E* 52$)J:'32"'.&-.,4

NL Architects

NL Architecten

Vlisco

Vlisco

Carver

Carver

Ted Noten

Ted Noten

Het in Amsterdam gevestigde bureau NL Architecten heeft internationale erkenning gekregen door hun revolutionaire gebruik van stedelijke ruimtes om hybride structuren te scheppen die bestaande conventies omdraaien. Omdat zij eerder pragmatisch dan ideologisch te werk gaan, vinden zij betekenis in de banale aspecten van het hedendaagse leven. Zij proberen het onontgonnen potentieel van vastgelopen stedelijke ruimtes uit te buiten, van een recyclebare energiecentrale die ook fungeert als stedelijke sportaccommodatie tot een supermarkt en mini-jachthaven onder een verhoogde snelweg. Met praktische bruikbaarheid als grondbeginsel richt NL Architecten zich op de spanning tussen het rationele en het absurde, maar in hun gerichtheid op logica en verstand stuiten zij soms ook onverwachts op humor.

Al meer dan 160 jaar maakt het bedrijf Vlisco, gevestigd in Helmond, bedrukte stoffen van hoge kwaliteit met behulp van een techniek die is geïnspireerd op de traditionele Indonesische batikkunst. De Nederlanders leerden deze kunst kennen in de tijd dat Indonesië nog een kolonie was. De sterke, kleurrijke en unieke eigen serie stoffen is het product van een verfijnde, tijdrovende methode van verven en wax-printing. Sinds 1876 heeft Vlisco deze stoffen geëxporteerd naar het Afrikaanse continent, waar ze enorm populair werden en dat tot op heden zijn gebleven. Na menig succesvol samenwerkingsproject met grote modemerken zoals Comme des Gar!ons, Adidas en Printemps heeft Vlisco in 2006 een nieuw begin gemaakt als zelfstandig modemerk. Massa’s klanten bezoeken het nog altijd groeiende aantal winkels van Vlisco in grote Afrikaanse steden als Benin en Accra, benieuwd naar het toenemende aantal producten van dit merk, zoals confectie, schoenen, tassen en accessoires.

Gemotiveerd door het feit dat er voor 90% van alle auto’s tweeënhalf ton staal nodig is om slechts één persoon tegelijk te vervoeren, zijn de luchtvaartkundige ingenieurs Chris van den Brink en Harry Kronen de uitdaging aangegaan om een nieuw voertuig te ontwikkelen dat het toenemende fileprobleem zou tegengaan en tegelijk ecologisch levensvatbaar is. Zij wilden een smal, kogelvormig model ontwikkelen, maar daarbij ontdekten zij dat ze ook een automatisch stabiliseringsysteem moesten verzinnen waardoor het voertuig als een motor bochten kon nemen zonder uit balans te raken. En dit betekende de geboorte van het innovatieve Dynamic Vehicle Control-systeem. Door het bijzondere uitzicht vanuit het ronde frame en het unieke tandem 2-seater ontwerp heeft de Carver wel iets van het prachtig gestroomlijnde F16 gevechtsvliegtuig, compleet met het geluid van hydraulische pompen die garanderen dat de cockpit nooit de hoek van 45 graden overschrijdt.

Sieraadontwerper Ted Noten houdt ervan om vreemde objecten in blokken acrylaat te verwerken. Een tas met een gouden pistool, een hanger met een muisje dat parels draagt of een halsketting met een sprinkhaan, een bromvlieg en een paar sigarettenpeuken. Niets is te gek voor Noten. Zolang de ontwerpen de heersende verwachting over wat sieraden zijn maar op zijn kop zetten. Zijn avontuurlijke werk met acrylaat leverde hem de naam Archeoloog van de Toekomst op, en ook veel waardering in zowel de kunst- als designwereld. Het werk van Noten zit vol met sociale satire. Zijn prachtig gevormde objecten parodiëren hebzucht, spotten met traditie en maken onze door status geobsedeerde cultuur van beroemdheden belachelijk. Ted Noten spreekt over zijn project ‘Door 36 vrouwen achtervolgd’, een collectie ringen, halskettingen en broches die zijn geïnspireerd op vrouwelijke archetypen zoals het buurmeisje, de femme fatale, de fashionista en de nymfomane.

75

;.N-&!)07%$)3$"3/$)+&1)(2$-%)M.:A)87-,N/:).&1)$.09 -/:4)52.(60)M2.()(2$)1$0-!&$%0).();-SN0$&..%)1")>$0(4) T2$(2$%)-(60)0-!&.!$)*"%).)>70:).-%3"%()"%).&)-1://-,) 3.%N4)52$:)'.N$)03.,$0)'"%$).,,$00->/$A)$.0-$%)(") ,"'3%$2$&1A).&1)0.*$%4)L&)GFFG);-SN0$&..%)0$()(2$) &$M)0(.&1.%1)*"%)M.:+&1-&!)M2$&)(2$:)%$1$0-!&$1) (2$)0-!&.!$)*"%)='0($%1.'60)H,2-32"/)=-%3"%(A)M-(2) /012/*42E*80.-5174:/*-(4-*47)*E07).-=Q*7).5120/4A=)* *"%)3.00$&!$%0)*%"').//)"#$%)(2$)!/">$4)L&)DEED) ;-SN0$&..%),"'3/$($1)(2$)M.:+&1-&!)0:0($')*"%)(2$) (2%$$)'.S"%).-%3"%(0)-&)J$M)]"%N4)52$:).%$),"&9 /-42-=Q*0:875I021*-()*570)2-4-052*42E*24I014-052*02* (5/80-4=/F*,20I)7/0-0)/F*:,/),:/*42E*8,A=0.*-742/857-* 0:0($'04)C"%)*"7&1$%)B.7/);-SN0$&..%).//)!""1) M.:+&1-&!)0(.%(0)M-(2)(2$)30:,2"/"!:)"*)(2$)(%.#$//$%4) R0PG/)2447*4E7)//)/*-()*.(4==)21)/*02*)I)2*-()*:5/-* ,"'3/$V)/",.(-"&04)T-(2)70$%9*",70$1)0"/7(-"&0A)(2$:) .7)4-)*24I014-021*/Q/-):/*-(4-*47)*A5-(*=,.0E*42E* >$.7(-*7/4)C"%).-%3"%()*.,-/-(-$0);-SN0$&..%)1$#-0$1) E0>>)7)2-*.7Q/-4=9.=)47*.5=5,7*/.():)/*-(4-*47)*25-* E07).-=Q*7)=4-)E*-5*-74I)=F*/,.(*4/*A=,)*/012/*>57*/(58/F* Q)==5O*>57*4770I4=/*42E*E)847-,7)/*42E*17))2*>57*-()* $'$%!$&,:)$V-(04

Y)1)2E47Q*-Q8)*42E*1748(0.*E)/012)7*W)747E*Z29 !$%)%$!.%10)(:3"!%.32:).0).)/.&!7.!$)7&(")-(0$/*4) 375:*(01(O4Q*/01241)*-5*-()*=)--)7021*52*.502/F*-()* M"%N)"*)\&!$%)-0).//).%"7&1)704)52$)'"0()7>-87-("70) "*).//)2-0)(:3$*.,$0A)'70()>$)(2$)I7//-#$%4)=0)(2$)/$(9 ($%-&!)70$1)>:)='$%-,.60)'"0()M-1$/:)%$.1)&$M09 848)7F*4/*O)==*4/*/)I)74=*24-0524=*848)7/*52*-()* M,758)42*.52-02)2-F*0-*:4E)*O4I)/*4>-)7*E)A,-021*02* ?]]jF*>57*0-/*7):47G4A=)*=)10A0=0-Q*K*O(0=)*7):402021* 7/(%.)03.,$9$*+,-$&(4)=0)2-0),.%$$%)1$#$/"30A)\&!$%60) O57G*A).5:)/*02.7)4/021=Q*)X8)70:)2-4=F*8,/(021* -()*A5,2E470)/*5>*-Q851748(Q*O0-(5,-*P)5847E0c021* -(0)*7&,(-"&./-(:4

T-//$')#.&)1$%)H/7-0)-0)&"().&).%,2-($,(4)Q$)60).)3%"19 7,()1$0-!&$%)M-(2).);.0($%60)1$!%$$)*%"')(2$)='0($%9 1.').%().,.1$':4)52.()-0)M2:)K.&)1$%)H/7-0A)*%"') E)/012*/-,E05*N,/-5:7F*-)2E/*-5*.52>752-*4//012:)2-/* *%"').)1-**$%$&().&!/$4)K.&)1$%)H/7-0)-0)*.0,-&.($1)>:) 7)8)-0-052*42E*7(Q-(:F*7)/,=-021*02*:5E,=47*.=,/-)7/* .&1)$*+,-$&()0:0($'0)(2.().%$)$.0:)(")70$A)$.0:)(") (%.&03"%().&1)$.0:)(")(%.&0*"%'4)c7().>"#$).//A)(2$:) .%$)0-'3/:)>$.7(-*7/4)`-N$)(2$)03"%()1"'$0)K.&)1$%) H/7-0),%$.($1)*"%).)3%-0"&)&$.%)='0($%1.'4)=)3%"S$,() /(75,E)E*02*4:A01,0-QF*-(0/*870/52*0/*25-*>57*.70:024=/F* >7()2"/10)-&0($.1)-//$!./)-''-!%.&(04)<'>%.,-&!)(2-0) E0=)::4F*\42*E)7*#=,0/*.7)4-)E*-7,=Q*)Q)98588021* /-7,.-,7)/F*-5*E74O*02.7)4/)E*4--)2-052*-5*42*0//,)* (2.()%$87-%$0)37>/-,),"&,$%&4

[0-(*-()*4EI)2-,7)/*5>*R0>>QF*4*.,-)*=0--=)*>):4=)* 74AA0-F*+0.G*V7,24*O52*-()*()47-/*5>*.(0=E7)2*>75:* .//)"#$%)(2$)M"%/14);"%$)(2.&)Rg)'-//-"&),"3-$0)2.#$) A))2*/5=E*/5*>47*42E*-()*/-570)/*(4I)*A))2*-742/=4-)E* -&(")gE)1-**$%$&()/.&!7.!$04)?-,N)c%7&.)0(.%($1)2-0) ,.%$$%)1$0-!&-&!)>""N),"#$%04)Q$)'.1$)"#$%)DEEE) "*)(2$'4)c7()2-0)!%$.($0()3.00-"&)-0)'.N-&!),2-/1%$&60) >""N04)=/(2"7!2)2$60)-&)2-0)$-!2(-$0)&"MA)?-,N)c%7&.) 0(-//)M"%N0)i)1.:0).)M$$N4)<.,2)3-,(7%$)-0),%$.($1) 70-&!).)3.-&(>%7024)Q$)M"%N0)-&($&0-#$/:)"&)$#$%:) 1$(.-/4)52$)37%$).&1)0-'3/$)M"%/1)(2.()c%7&.),%$.($0) O0-(*(0/*:020:4=*,/)*5>*.5=5,7/*42E*-(0.G*A=4.G*=02)/* '.N$0)2-0)M"%N)2-!2/:)1-0(-&,(4)J"()07%3%-0-&!/:)c%7&.) 0/*02/807)E*AQ*>4:5,/*:5E)720/-*47-0/-/*=0G)*R52E7042F* [-$(#$/1).&1)$03$,-.//:)Q$&%-);.(-00$4

Paul Mijksenaar

Paul Mijksenaar

Gerard Unger

Gerard Unger

Willem van der Sluis

Willem van der Sluis

Dick Bruna

Dick Bruna

Ervoor zorgen dat mensen snel en gemakkelijk hun weg vinden – dat is wat de ontwerpers bij Mijksenaar het beste kunnen. Of het nou gaat om borden voor een druk vliegveld of voor een idyllisch park, Mijksenaar maakt ruimtes beter toegankelijk, eenvoudiger te begrijpen en veiliger. In 1991 heeft dit bureau de nieuwe standaard voor bewegwijzering neergezet toen het de borden voor Schiphol heeft vernieuwd, met tekens en pictogrammen die voor passagiers uit alle windstreken direct herkenbaar zijn. In 2002 voltooide Mijksenaar het bewegwijzeringsysteem voor de drie grootste vliegvelden van New York. Het bureau is voortdurend bezig met het verbeteren van de oriëntatie en plaatsbepaling in ziekenhuizen, universiteiten, musea en vervoerssystemen. Voor oprichter Paul Mijksenaar begint alle goede bewegwijzering met de psychologie van de reiziger. Mijksenaar richt zich op de problematiek van de meest ingewikkelde locaties. Met gebruikergerichte oplossingen maken zij navigatiesystemen die zowel slim als mooi zijn. Voor vliegvelden heeft Mijksenaar ook verschillende glasheldere kleurenschema’s ontworpen die niet direct met reizen verbonden zijn, zoals blauwe borden voor winkels, gele voor aankomst en vertrek en groene voor de nooduitgangen.

De vermaarde typograaf en grafisch ontwerper Gerard Unger beschouwt typografie als een taal op zich. Het werk van Unger zien we overal om ons heen, op snelwegborden maar ook op muntgeld. Zijn meest wijdverbreide lettertype moet de Gulliver zijn. Dit voor het eerst in 1993 gebruikte lettertype, terug te vinden in Amerika’s meest gelezen dagblad en verschillende landelijke dagbladen in Europa, wordt geprezen door de opmerkelijke leesbaarheid ervan – terwijl het tegelijk extreem ruimte-efficiënt is. In de loop van zijn carrière heeft Unger steeds vaker het experiment gezocht en tast hij de grenzen af van de typografie zonder de functionaliteit ervan uit het oog te verliezen.

Willem van der Sluis is geen architect. Hij is een productdesigner met een master van de Amsterdamse kunstacademie. Dat verklaart waarom Van der Sluis, werkzaam bij designstudio Customr, geneigd is opdrachten vanuit een ongewoon standpunt te benaderen. Van der Sluis wordt gefascineerd door herhaling en ritme, wat resulteert in modulaire clusters en efficiënte systemen die makkelijk zijn te gebruiken, vervoeren en veranderen. Maar ze zijn vooral ook gewoon mooi. Zoals de koepels die hij voor de sportruimte van detentieboten in Zaandam ontwierp. Het betrof een uiterst dubbelzinnig project want deze ‘gevangenis’ is niet bedoeld voor criminelen, maar voor illegale immigranten. Door uit te gaan van dit dilemma heeft Van der Sluis wonderlijke structuren gemaakt om meer aandacht te vragen voor een zaak die publieke betrokkenheid vereist.

Met de avonturen van Nijntje, een lief vrouwelijk konijntje, heeft Dick Bruna de harten gestolen van kinderen overal ter wereld. Meer dan 85 miljoen boeken zijn er tot dusver van verkocht en de verhalen zijn verschenen in meer dan 50 talen. Dick Bruna begon zijn carrière als ontwerper van boekomslagen; hij maakte er meer dan 2000. Maar zijn passie ligt bij het maken van kinderboeken. Hoewel hij al over de tachtig is, werkt hij nog zeven dagen per week. Elk beeld wordt gemaakt met een verfkwast. Hij concentreert zich op ieder detail. De zuivere en eenvoudige wereld die Bruna creëert met zijn minimale gebruik van kleur en dikke zwarte lijnen maakt zijn werk uiterst herkenbaar. Het is geen verrassing dat Bruna inspiratie heeft ontleend aan beroemde modernistische kunstenaars zoals Mondriaan, Rietveld en vooral Henri Matisse.

77

I9H(.%A)(2$)J$(2$%/.&106)'"0()3"37/.%)7%>.&)*.02-"&) /.>$/A)-0)1$+&$1)>:)-(0)%.MA)#-&(.!$)'-/-(.%:)0(:/$4) [(4-*/-47-)E*5,-*4/*4*P)42/*A742E*02*?]D]F*(4/* $0(.>/-02$1)-(0$/*).0)"&$)"*)(2$)M"%/160)'"0(),7((-&!9 )E1)*>4/(052*=4A)=/F*O57G021*-51)-()7*O0-(*-4=)2-)E* +,-.(*E)/012)7/*=0G)*R0.(0)=*J),8)7*42E*3742.0/.5* #.&)c$&(2$'4)I9H(.%),"&0(.&(/:)%$-&#$&(0)-(0$/*A)M2-/$) 7):402021*-7,)*-5*0-/*5701024=*.52.)8-*42E*.5=5,7* 3.//$(4 ?$03-($)I9H(.%60)-&($%&.(-"&./)07,,$00A)(2$:),"&0(.&(/:) /))G*2)O*O4Q/*-5*/-7)21-()2*-()07*O57=EO0E)*0:41)* .&1)N$$3)(2$'0$/#$0)"&)("3)"*)(2$-%)!.'$4)=*($%).) /)70)/*5>*/,7870/021*K*42E*.)=)A74-)E*K*7,2O4Q*/(5O/* >)4-,7021*85)-7Q*8)7>57:42.)/*AQ*.02):4-0.*".52/F*W9 H(.%)"&,$).!.-&)P1"$0)(2$)7&$V3$,($16A)>:),"//.>"9 74-021*O0-(*4*V74//*)2/):A=)*.4==)E*!Q825-0.

#02.)*-()*:0E*202)-0)/*-()*47.(0-).-/*5>*R\&+\* 1402)E*:,.(*4E:074-052*>57*-()07*)X-7457E0247Q* .%,2-($,(7%./)1$0-!&04)L&-(-.//:)-&)(2$)J$(2$%/.&10A) *"%)-&0(.&,$)M-(2).&)7&"%(2"1"V)"*+,$)>7-/1-&!)*"%) 4*A754E.4/-021*.5:842Q*42E*O0-(*-()*#0=5E4:F* 4*A,0=E021*-(4-*/-7)-.()/*5,-*02*-()*O4-)7/*5>*-()* 6:/-)7E4:*(47A5,7F*=55G021*=0G)*4*1042-*.52-402)7* 02-34)52$),"/"7%*7/),"'3/$V)02"M,.0$0);K[?K60) 488754.(*-5*E)2/0-Q*K*4*.5==).-052*5>*/)I)74=*E0>>)7)2-* &$-!2>"7%2""10),"&1$&0$1)-&(")"&$)0-&!/$)>7-/1-&!4) "2-)724-0524=*4--)2-052*.4:)*O0-(*-()*+,-.(*84I0=052* .()(2$)T"%/1)-(-"&)-&)DEEE)-&)Q.&"#$%4);K[?K) /,7870/)E*0-/*I0/0-57/*AQ*/-4.G021*+,-.(*=42E/.48)/* -&(").)087.%$)("M$%)*"%'.(-"&)'$.07%-&!)^E)'$(%$0) 2-!24)=()(2$)'"'$&();K[?K)-0)M"%N-&!)"&)&7'$%9 "70)3%"S$,(0).%"7&1)(2$)!/">$4)=0)1-#$%0$).0)(2$0$) 875P).-/*:4Q*/)):F*-()Q*4==*/(47)*-()*/4:)*.(4==)21)* *"%);K[?KO)+&1-&!)"%-!-&./)0"/7(-"&0)>:),"'>-&-&!).) #.%-$(:)"*)*7&,(-"&04)52$)&$M)'.%N$()2.//)-&)["(($%9 E4:*0/*A,-*52)*5>*:42Q*875P).-/*5>*R\&+\*O()7)* -(0/*0E)4*5>*875E,.021F*02/-)4E*5>*.52/,:021*/84.)F* ,"'$0).33.%$&(4))H-&,$)(2$-%)*"%'.(-"&);K[?K)2.0) 8,A=0/()E*I0/05247Q*/-,E0)/*4A5,-*1=5A4=*).5=510.4=* 0//,)/F*=0G)*JRjF*4*A,=GQ*A55G*4A5,-*(5O*-5*87)I)2-* (2$)07>7%>.&-0.(-"&)"*)(2$),"7&(%:0-1$4)L&)(2$-%)0(71:) L01*N0-QF*R\&+\*87585/)/*0-/*.52-75I)7/04=*-(5,1(-/* "&).,,"''"1.(-&!)3-!0)-&)2-!29%-0$)*.%'04

H,71)2*V)Q*0/*4*I0/05247Q*E)/012)7*O(5*=0G)/*-5* (.N$)(2-&!0)(")(2$)&$V()/$#$/4)c$:)-0)*.'"70)*"%)2-0) -7))*-7,.G*A)2.(F*O0-(*.=4//0.4=*.(407*A4.G/*.4/-*02* A752c)F*(0/*Y01(-*#(4E)*#(4E)F*4*:07757*=4:8*-(4-* %$h$,(0)-(0)07%%"7&1-&!0)17%-&!)(2$)1.:A).&1)%$#$./0).) ,2.&1$/-$%)M-(2-&)"&,$)-(60)/-(A).&1)2-0)<.%)X2.-%0A)>-!) 47:.(407/*O0-(*1042-*)47/*-(4-*4==5O*8)58=)*-5*(4I)* 3%-#.($),"&#$%0.(-"&0)-&)37>/-,)03.,$04)T-(2)B%""**A) 9)M2-,2)0(.&10)*"%)B%"!%$00-#$)W*+,$A)c$:)$V3/"%$0) &$M)M.:0)"*)M"%N-&!)("!$(2$%4)T"%N)&"M.1.:0)-0) -55*>5.,/)E*52*:4G021*:52)Q*4=52)F*O(0=)F*4.9 .57E021*-5*-()*E)/012)7F*-()*):8(4/0/*/(5,=E*A)*52* 02.%-&!)N&"M/$1!$).&1)$V,2.&!-&!)-1$.04)B.%()"*) B%""**)-0)(2$)0/"M),.%A)&"M)0(-//).)3%"("(:3$4)T2$&) -()*=42E/.48)*02*O(0.(*O)*O57G*0/*-742/>57:)E*02-5* 4*.5==).-0I)*.4:8,/F*-()*/=5O*.47*O0==*A)*-()*:5A0=)* "*+,$)-&)M2-,2)M$)(%.#$/4)_7%!$&)c$:)(.N$0)2-0)(-'$)(") ">0$%#$)"7%).,(-"&0).&1)(")1-0,"#$%)-&(%-&0-,)87./-9 (-$0)-&)(2-&!0)(2.().%$)"*($&)"#$%/""N$14)C"%)(2-0A)2$) I)2-,7)/*A)Q52E*-()*57E0247Q*42E*.7)4-)/*(0/*5O2* "%-!-&./)3.(24)=)M"%N)$(2-,)2$)M"7/1)/-N$)(")0$$),"'9 3.&-$0).1"3().0)M$//4

G-STAR

G-STAR

MVRDV

MVRDV

Jurgen Bey

Jurgen Bey

Nederlands populairste urban fashion-label onderscheidt zich door een grove, vintage militaire stijl. GStar begon in 1989 als jeansmerk en heeft zich weten te vestigen als een van de meest hippe modemerken ter wereld, mede door samenwerking met talentvolle Nederlandse ontwerpers als Michiel Keuper en Francisco van Benthem. G-Star slaagt erin om voortdurend iets nieuws te brengen en tegelijk vast te houden aan het oorspronkelijke concept en kleurenpalet. Ondanks het internationale succes is G-Star constant op zoek naar nieuwe manieren om het wereldwijde imago te versterken en de toppositie in hun segment te consolideren. Na een reeks verrassende – en gevierde – shows op startbanen met poëzieperformances door iconen van het witte doek, doet G-Star opnieuw een onverwachte zet door samen te werken met het Hypnotic blaasensemble.

Sinds het midden van de jaren negentig hebben de architecten van MVRDV veel bewondering geoogst met uitzonderlijke bouwkundige ontwerpen. Aanvankelijk in Nederland, bijvoorbeeld met een onorthodox kantoorgebouw voor de VPRO en met de Silodam, een gebouw dat uitsteekt over het water van de haven van Amsterdam en dat op een groot containerschip lijkt. Het kleurrijke complex is een toonbeeld van de benadering van stedelijke densiteit door MVRDV – een reeks verschillende buurten die in één enkel gebouw op een gecondenseerde manier bijeen zijn gebracht. Er kwam internationale aandacht voor hun ontwerp van het Nederlandse paviljoen op de Wereldtentoonstelling in 2000 in Hannover. MVRDV verraste de bezoekers ervan door het stapelen van Nederlandse landschappen in een vierkant torengebouw van 40 meter hoog. Momenteel werkt MVRDV overal ter wereld aan talloze projecten. Ondanks hun diverse karakter is de uitdaging van deze projecten voor MVRDV steevast het vinden van originele oplossingen door het combineren van uiteenlopende functies. De nieuwe markthal in Rotterdam is slechts één voorbeeld waar dit idee van ruimte scheppen in plaats van verbruiken zichtbaar wordt. Sinds de vorming van MVRDV heeft men ook visionaire studies gepubliceerd over mondiale ecologische kwesties, zoals ‘KM3’, een fors boek over het tegengaan van de verstedelijking van het platteland. In de studie ‘Pig City’ gaat MVRDV in op het controversiële voorstel om varkens in hoogbouwboerderijen onder te brengen.

Jurgen Bey is een visionaire vormgever die ervan houdt om de dingen naar een hoger plan te tillen. Bey is beroemd om zijn boomstambank, met klassieke stoelruggen van brons, zijn Light Shade Shade, een spiegellamp die bij daglicht de omgeving weerspiegelt en bij avond, als hij aan is, een kroonluchter blijkt te bevatten, en zijn Oorstoelen, grote leunstoelen met forse ‘oren’ die zorgen voor de privacy van de mensen die er in de openbare ruimte een gesprek in voeren. Met Prooff, dat staat voor Progressive Office, onderzoekt Bey nieuwe manieren van samenwerken. Tegenwoordig is arbeid te zeer alleen gericht op geld verdienen, terwijl volgens hem de nadruk zou moeten liggen op het delen van kennis en het uitwisselen van ideeën. Onderdeel van Prooff is de langzame auto, nu nog een prototype. Als het landschap waarin we werken wordt omgevormd tot een gezamenlijke campus, zal de langzame auto het mobiele kantoor zijn waarin we onszelf vervoeren. Jurgen Bey neemt veel tijd om ons handelen te observeren en de intrinsieke kwaliteiten in dingen te ontdekken die vaak over het hoofd worden gezien. Daarbij begeeft hij zich buiten de gebaande paden om aldus zijn eigen, oorspronkelijke weg te vinden, een werkhouding die hij ook graag bij bedrijven zou zien.

79

52$)3.%(&$%0)"*)DEGD)=%,2-($,(0)'.N$)M.0($)073$%h79 5,/*AQ*7),/021*)I)7Q-(021*>75:*O4/(021*:4.(02)/F* -5*.47*O02E5O/F*-5*E0/.47E)E*.4A=)*7))=/F*4/*A,0=E021* '.($%-./0)-&)(2$-%),%$.(-"&04)DEGD)=%,2-($,(0)07!!$0(0) 25-*52=Q*4*2)O*G02E*5>*4)/-()-0.*42E*>,2.-0524=0-Q*02* /,/-4024A=)*47.(0-).-,7)F*A,-*4=/5*4*2)O*488754.(*-5* 1$0-!&4)[.(2$%)(2.&)1$0-!&-&!)+%0().&1)+&1-&!)'.($%-9 4=/*=4-)7F*-()Q*=55G*>57*:4-)704=/*=5.4==Q*-(4-*.5,=E*A)* %$70$1)@).&1)(2$&)1$0-!&)M-(2)(2"0$)'.($%-./0)-&)'-&14

L&!$&-"70A)>%.#$A)-'3%$00-#$).&1).>0"/7($/:)7&-87$4) L(60)($%'0)/-N$)(2$0$)(2.().%$)"*($&)70$1)M2$&)(2$) O57G*5>*1748(0.*E)/012)7*H55/-*W755-)2/*0/*E0/9 ,700$14)Q-0)>""N0).>"7().%(A).%,2-($,(7%$).&1)7%>.&) /84.)/*4==*/(47)*42*424=Q-0.4=F*/5A)7*488754.(*-5*-()* 07>S$,()'.(($%4)T-(2)2-0);$(%"3"/-(.&)T"%/1)=(/.0A) ()*O52*4*15=E*:)E4=*4-*-()*BCC@*R5/-*A)4,-0>,=* >""N0)"*)(2$)M"%/1),"'3$(-(-"&)-&)`$-3f-!A)I$%'.&:4) W755-)2/*E)/012/*(0/*5O2*8702-021*.5=5,7/*-5*4I50E* 0(.&1.%1)!%-10A).&1),.%$*7//:),2""0$0)2-0)3.3$%4)C"%) (0:F*-()*8(Q/0.4=*)X8)70)2.)*5>*(42E=021*4*A55G*0/* 3.%()"*)(2$)'$00.!$4

6=)X42E)7*I42*#=5AA)*1402)E*O0E)/87)4E*4E:0749 (-"&)*"%)2-0)HW)>%.&14)_.3.&)-&)3.%(-,7/.%)$'>%.,$1) -()/)*:020:4=0/-*E)/012/F*42E*()*/552*1402)E*4*(,1)* *"//"M-&!)(2$%$4)=)*$M):$.%0).!"A)K.&)H/">>$)87-() #%*-5*7)-,72*(0/*>5.,/*-5*%7/52*i*V5E0=F*-()*7)I)7)E* O5:)2/O)47*=02)*O(0.(*()*020-04-)E*5I)7*BC*Q)47/* .!")("!$(2$%)M-(2)J.&&$()#.&)1$%)j/$-S&4)K.&)H/">>$) 8=4.)/*:4/-)7>,=*O57G:42/(08*4-*-()*I)7Q*>57)>752-* 5>*(0/*O57G*)-(0.*K*42E*()*(4/*I)7Q*847-0.,=47*0E)4/* .>"7()(2$)37>/-,60)">0$00-"&)M-(2)/7V7%:)*.02-"&) >%.&104)L1$.0)(2.()*"%')(2$)>.0-0)"*)2-0)32-/"0"32:) *"%)J$M)`7V7%:4)K.&)H/">>$).-'0)(")-&(%"17,$).) O)/-)72*4,E0)2.)*-5*E)/012/*O(0.(*.5:A02)*:020:4=* >57:*42E*>,2.-052*-5*/,7870/021*2)O*)2E/F*-(4-*7)>)79 )2.)*.=4//0.*>57:/F*:5I)*4O4Q*>75:*47.()-Q84=*>,2.9 -052/F*42E*=)4I)*5,-*42Q-(021*O(0.(*E5)/*25-*/-70.-=Q* &$$1)(")>$)(2$%$4

H5(2*W4==0425F*+5224*J4742*42E*N(70/-042*Y4.750X* 47)*P,/-*4*>)O*5>*-()*A01*24:)/*02*-()*>4/(052*02E,/-7Q* O0-(*O(5:*47-0/-*42E*E)/012)7*N=4,EQ*H521/-74*(4/* M"%N$1)-&)(2$)3.0(4)Q$%),%$.(-"&0)"*)*$/($1)M""/)2.#$) A))2*(,1)=Q*858,=47*/02.)*/()*/-47-)E*O57G021*O0-(* (2-0)&.(7%./)'.($%-./)0"'$)Gg):$.%0).!"4)Q$%),%$9 4-052/*(4I)*A))2*/(5O2*02*)X(0A0-052/*O57=EO0E)*42E* .%$)-&,/71$1)-&)(2$),"//$,(-"&0)"*)'.S"%).%()'70$7'04 347*4O4Q*>75:*-()*().-0.*O57=E*5>*47-*42E*>4/(052F* H521/-74*=0I)/*52*4*7):5-)*>47:*02*-()*U57-(*5>*-()* J$(2$%/.&104)L&)(2-0)02"%()3"%(%.-()_"&!0(%.)!-#$0)70) 4*/2)4G*8)4G*02*-5*()7*.7)4-0I)*875.)/*O(0=)*O57G021* 52*4*=471)9/.4=)*O4==*02/-4==4-052*>57*-()*Y02.5=2*N)29 ($%)*"%)(2$)B$%*"%'-&!)=%(0)-&)J$M)]"%N4)c:).33/:-&!) (%.1-(-"&./)*$/(-&!)($,2&-87$0).&1)1"-&!)$V($&0-#$) %$0$.%,2)_"&!0(%.)1$#$/"3$1).)7&-87$)M.:)"*)(%.&09 *"%'-&!)(2-,N)M""/)-&)(")>$.7(-*7//:)(2-&)*.>%-,4

L(0=08/*0/*52)*5>*-()*=471)/-*)=).-7520./*.5:8420)/*02* (2$)M"%/14)52$),"'3.&:)M.0)*"7&1$1)-&)GRFG)>:)I$9 %.%1)B2-/-30A)M-(2)-(0)+%0()3%"17,(0)>$-&!)/-!2()>7/>0).&1) "(2$%)($,2&-,./)1$#-,$04)H-&,$)(2$&A)(2$:)2.#$)!"&$) 52*-5*E)I)=58*4*O0E)*7421)*5>*875E,.-/*>57*,/)*02*4==* .%$.0)"*)0",-$(:4)W&$)"*)(2$)'"0()-'3"%(.&().%$.0)(2.() B2-/-30)02-*($1)-&(")-0)Q$./(2)X.%$4)T-(2)(2$-%)$V3$%-9 )2.)*02*4,E05I0/,4=*-).(25=51QF*-()Q*(4I)*.7)4-)E*4* 2)O*42E*0:875I)EF*/59.4==)E*6:A0)2-*MX8)70)2.)*02*4* Q$./(2)X.%$)$&#-%"&'$&(4)5")$V3/.-&)("),2-/1%$&)2"M) -()*:)E0.4=*875.)E,7)*O57G/F*L(0=08/*E)/012)E*4*/:4==9 0,./$)j-(($&)H,.&&$%4)L()-0)"&$)"*)(2$)'.&:)$V.'3/$0) O()7)*L(0=08/*>5.,/)/*52*-()*O)==9A)021*5>*8)58=)*42E* &"()"&/:)"&)($,2&-,./)3%"17,()-&&"#.(-"&4

2012 Architects

2012 Architects

Joost Grootens

Joost Grootens

Alexander van Slobbe

Alexander van Slobbe

Claudy Jongstra

Claudy Jongstra

Philips

Philips

De partners van 2012 Architecten maken afval overbodig door van alles – van wasmachines tot autoramen en weggegooide draadspoelen – als bouwmateriaal in hun ontwerpen te hergebruiken. 2012 Architecten verwijzen aldus niet alleen naar een nieuwe soort esthetiek en functionaliteit in duurzame architectuur, maar ook naar een nieuwe ontwerpbenadering. In plaats van eerst iets te ontwerpen en daarna materialen ervoor te vinden, zoeken zij op lokaal niveau naar materialen die geschikt zijn voor hergebruik – en dan pas gaan zij iets ontwerpen op basis van die materialen.

Ingenieus, moedig, indrukwekkend en absoluut uniek. Deze termen worden veelvuldig gebruikt als het gaat over het werk van grafisch ontwerper Joost Grootens. Zijn boeken over kunst, architectuur en stedelijke ruimtes worden allemaal gekenmerkt door een analytische, sobere benadering van het onderwerp. Met zijn Metropolitan World Atlas won hij in 2006 een gouden medaille in de ‘Mooiste boeken van de wereld’-competitie in Leipzig. Grootens ontwerpt zijn eigen drukkleuren om standaardrasters te vermijden en kiest zijn papier zorgvuldig. Voor hem is de tastbare beleving die samenhangt met het hanteren van een boek deel van de boodschap. Alexander van Slobbe oogstte volop succes met zijn SO-merk. Vooral in Japan was het enthousiasme over deze minimalistische ontwerpen groot en kreeg hij een grote aanhang. Een paar jaar geleden stopte Van Slobbe met SO om terug te keren naar Orson & Bodil, de bewonderde damesmodelijn die hij 20 jaar daarvoor samen met Nannet van der Kleijn had opgezet. In de ethische benadering van Van Slobbe komt vakmanschap op de eerste plaats – en hij heeft uiterst geprononceerde ideeën over de obsessie van het publiek met dure modemerken, ideeën die de basis vormen van zijn filosofie over New Luxury. Van Slobbe wil het westerse publiek confronteren met ontwerpen waarin de combinatie van minimale vorm en functie leidt tot verrassende nieuwe resultaten, die naar klassieke vormen verwijzen, archetypische functies verlaten en alles weglaten wat niet absoluut nodig is.

John Galliano, Donna Karan en Christian Lacroix zijn slechts een paar van de grote namen uit de mode-industrie met wie kunstenaar en ontwerper Claudy Jongstra in het verleden heeft gewerkt. Vijftien jaar geleden begon zij te werken met vervilte wol en vanaf het begin zijn haar creaties van dit natuurlijke materiaal enorm populair. Ze zijn overal ter wereld in tentoonstellingen te zien geweest en bevinden zich in de collecties van vooraanstaande kunstmusea. Jongstra woont op een afgelegen boerderij in Friesland, ver weg van het hectische kunst- en modewereldje. In dit korte portret geeft Jongstra een inkijkje in het creatieve proces terwijl zij bezig is met het maken van een kolossale wandinstallatie voor het Lincoln Center for the Performing Arts in New York. Door toepassing van traditionele vilttechnieken en uitgebreid onderzoek heeft Jongstra een unieke manier ontwikkeld om dikke wol om te zetten in prachtige heldere, dunne stof.

Philips is een van de grootste elektronica concerns ter wereld. Het bedrijf werd in 1891 opgericht door Gerard Philips, met gloeilampen en technische apparaten als eerste producten. Sindsdien heeft het bedrijf talloze producten ontwikkeld op velerlei gebied. Een van de belangrijkste gebieden die Philips momenteel aanboort is de gezondheidstechnologie. Op basis van veel ervaring met audiovisuele technologie heeft het bedrijf een nieuwe verbeterde, zogenaamde Ambient Experience voor de gezondheidszorgomgeving ontwikkeld. Om kinderen op speelse wijze uit te leggen hoe de medische procedure werkt, ontwierp Philips een Kitten Scanner. Dit is een van de vele gevallen waarbij Philips zich niet louter op technische productinnovatie richt, maar ook op het welzijn van mensen.

81

Thank you V5A*647E)O)7G L4-70.G*647-/ +4I0E*6A74(4: 6=)X*6E70442/)2/ M==)2*6E70442//)2 $0P=*6GG)7:42/ N=470//4*6=>702G ME*62202G L4,=4*62-52)==0 R47.,/*688)2c)==)7 [0)=*67)-/ J4-P4*6u:422 !)=)24*6,1,/-4 +442*V4GG)7 !42*V4GG)7 "I5*V4GG)7 L0)-)7*V422)2A)71 37)E)70G)*V4X 6/-70E*V).G)7 &)2)*V))7)855U4-4/.(4*V))-/ !42*V)GG) +07G*V)GG)7021 N570)2*V)G/ H448P42*V)71 622)*V)71)7 H)75)2*V)71/:4 R0.(0)=*V)7//)2A7,11) R47P52*V),:)7 H,71)2*V)Q R)225*V0P=/:4 R47G*V0P:4 Y0)/A)-(*V0PI5)&):.5*E)*V=440P V7).(-*V=))G)7 J5)2*V=)0P)7I)=E H5.)*V=5G/ #-)8(42*V=5: [0)2G)*V5E)O)/ M)-c)*E)*V5)7 R0.()=*E)*V5)7* M70.4*V5= V47-*I42*V5=(,0/ R47G*V5=/-)7 Y0)/A)-(*V52)G4:8 &0)2*V521)7/ !4224(*V52P)7 N))/*E)*V52"2)c*V551447-/ "7:4*V55: 6E)=04*V571)/ R4--(0P/*V571(174)> 3=57042*V57/-=48 +)20/)*I42*E)2*V5/ \02.)2-*V5/ R07P4:*I42*E)2*V5/.(* 6/-70E*V5/.(G)7 %=)*V5,:42 J47=0P2*V5c52 $52*I42*V741!)2G*V7):)7 N(70/*I42*E)7*V702G

MI)=0)2*V702G)702G* &)2/G)*V702G:42 H5=42E4*I42*E)2*V75)G &0-4*V752/ V47A474*V75,O)7 $52*V75,O)7/ R4X*V7,02/:4 +0.G*V7,24 !)=))2*V,=-(,0/ [0:*V,711744>> R47=0)/*V,,7:42 R5:5G5*N40 612)/*N()2 \0.-57*I42*E)7*N(0P/ H)-*N(70/-0442/) %20)*N(, #474*N5()2 R4X*N5()2*E)*Y474 &510)7*N558:42/ #4/G04*N588)7 #4/G04*N572)=0//)2 R470)9!)=)2)*N57208/ 622):470)*N5/-)70/ R4--(0P/*N70)-)) R)=/*N75,O)= L(0=08*I42*+44=)2 W742-*+4I0E/52 H54.(0:*+).=)7.G Y0*+)1)21 +570/*+)GG)7 R47=0)/*+)GG)7/ MEO02*+)2)G4:8 !770E4Q/(*+)/(842E) R)7=)*+)-)702G 3=570/G)*+),-:42 67=02E4*I42*+0P.G ME5*I42*+0PG !47:)2*I42*+0PG R47.5*I42*+0PG [4=-)7*I42*+0PG M70.*+0= #-)==4*+0:)5 H,E0-(*+0/A)71 H,=04*+5A75.(5I-4 &5A*+5.-)7 V0)2)G)*I42*E)7*+5)/ H5A*+5)/)=447 Y,*l045*+521 V=42G)*+57042* $5:*+577)/-)0P2 H4/8)7*I42*+577)/-)02 3)7E0242E*+57/:42 R0.(4)=*+5,1=4/ V47-*+70)//)2 R470P2*+70)//)2 R470PG)*+7,2)29Y0--)= U0.(5=4/*+,1E4=)9 R557) 35)GP)*3=),7*+,02 6=:)7*+,:52"7)2)*+,Q2 U557-P)*I42*M)G)=)2

622):0)G)*M11)2G4:8 3)=0X*M0.( +442*I42*M0PG* M::4*M0PG)7)2 R4*M=I4 N4-()=0P2)*M21)=G)/ 'I)--)*M2-0,/ Z=70G)*M7A/=r( H)75)2*I42*M78 N(47=)/*M/.() R4704*M=)24*M/-74E4 #P47)=*MX '5=42E4*Mc)2E4: +422Q*3421 V7,25*3)=0X V)72E*3)/)= W4A70)==)*30/.()7 M1A)7-*3742/)2 37))G*H42*37)70.(/ V)4-70.)*W4=0=)) 6E4*W45 N(70/-02)*I42*W):)7R07Q4*W)747E, R0)G)*W)770-c)2 6E70442*W),c) +4I0E*W0425--)2 H572*I42*W0P//)= 625,G*W=4,E):42/ &52*E)*W5)0P U0GG0*W5220//)2 [)2EQ*W557)2 \02.)2-*E)*W744> &0-4*E)*W744>* &5/4=0)*W7)I)2 H448*I42*W702-)2 W)7E4*I42*W75)/)2 R4717)-(*E)*W755H55/-*W755-)2/ W0)=*W755-(,0/ $()5*W755-(,0c)2 ',*W,421 !)270)--)*I42*W,=0G H5702*!41)2E5572 !477Q*!4:)=02G H5Q.)*!42//)2 &)2)*!42//)2/ !)7:42*!47-1)7/ !477Q*E)2*!47-51 &0-4*I42*!4--,: YI*!)A) 3742G*!)):/G)7G !)2G*!)0G4:8 H55/-*!)0270.(/ 647-*!)=E)7 "I5*!)2E70G/52 V7010--)*!)2E70X R07P4:*!)2/1)2/ !)270*!)7QX, &)A)..4*I42*E)2*!),I)= 6Q,:0*!01,.(0 67)2E*!0=(57/#-)==4*I42*!0:A)71)2

83

J,:0*!0750 #P5)7E*!5)G/-74 V577)*!5)I) Y,.)=*I42*E)7*!5)I)2 67042)*!5>:))/-)7 V47-*!5>/-)E) R470)--)*!50-02G $522Q*!5=-7,/!,15*!520PG 621)=0G4*!52/A))G V5220)*!57A4.( N7Q/-4=*!5, H5*!5,A)2 H52G)7*!5,A)2 $52Q*!5,/-52 `-$0>$(2)-&)P()Q"7( \42)//4*I42*!5,-,: H571*I42*E)2*!5I)2 '07,*!,421 l,2*!,421 [421*!,0 M/-)7*!,01)2 ;.%-S$)Q7-0)-&)P()K$/1 &5A*!,0/:42 34A0)*!,=/)A5/ R0.(4)=*!,Q/)7 M::4*"42 [0==):0)2*"88)= J4702*H41)7 N(70/-024*H42/)2 R47.)=*H42/)2 !)2G*H42//)2 m(421*H0521 !)2G*H5.(0:/ 6==47E*H5==)/ $0:*E)*H521)* H4/8)7*H521)=021 !)==4*H521)70,/ H42*H521)7N=4,EQ*H521/-74 !)=042-()*H52G)7 &0.G*H57E)2 H0421*H,2 H)75)2*H,2-) H)220>)7*J4-)== R4*J) m()21*J) &4P)/(*J)P70O4= L)-)7*J)7/-)2 L)-)7*I42*J)/-)7 622):47-02)*I42*J)/9 -)7)2 R07042*J),2021 MI4*J02/A)71)7 J4:0)=*J=44//) R447-)2*J=55/ &5A)7-*J=55/ L4-70.G*I42*E)7*J=55/-)7 6=)X42E)7*J=5-c ;"&-87$)j&.3$& H42*&5A02*J20GG)7 V5,GP)*J5.(

Y)/=0)*J5.( Y0c4*J50>:42 L5==)*J5G/ H572*J520P2 R47G,/*J52021/ V47A474*I42*J550P M70.*I42*J550P &):*J55=(44/ N5702)*J558:42/ $(Q:)2*J5,O)2447 H4/8)7*J7440P)I)=E R470P)*J7440P)I)=E !)/-)7*I42*J742)2E52G #42E74*J75)/ 37))G*J75)/A)71)2 64E*J75= L)-)7*J75,O)= +0.5*J7,0P//) !)7:42*J,0P)7 MI)9R470)*J,0P/-)7:42/ +021):42*J,0=:42 R4-),/c*J,7G5O/G0 N40-=02*Y4: N(70/-Q*Y4: &5AA)7-*Y4:A70G/ M::4*Y42 62-52*I42*E)7*Y42E) V5,OG5*Y42E/-74 !)=14*Y4//.(,0P37)):42*Y4, Y,.0)22)*Y4I)2 #))*Y4Q*M21 622)=0)/*E)*Y))E)* R47170)-*Y)):(,0/ %=0I04*I42*Y)),O)2 J47=0P2*Y)21)7 H5)8*Y)2247-/ R4E)=)02)*I42*Y)22)8 !42/*Y)2/I)=622)=5)/*I42*E)7*Y),2 "21)A571*I42*Y0)/(5,!521*Y02 R47G*Y022):42 H,=04*Y02/)2 H558*Y02-(57/3742/*Y02-:)0P)7 [)72)7*Y088)7R47.)=*Y5)>>)2 &5O)24*Y58,=4=42 &)Q2*I42*E)7*Y,1',2*R4*N(,2 H42*R44/ &,A)2*R4)/ R40G*R41)7 H55/-*R4=-(4 R)=420)*R424=4Q/4Q R470)*$()7)/)*R47.,//) &5A)7-*H42*R4770214 U)I0==)*R47/ J47)=*R47-)2/ U4-4/P4*R47-)2/ VP472)*R4/-)2A75)G

Albert Matthijssen Marc Maurer Aniek Meeldijk Ynte van der Meer Quirine Meij Juliette van der Meijden Ellen Meijer Geleyn Meijer Sjoerd Meijerink Evelyne Merckx Peter Merwe Tracy Metz Pepijn Meyer Diederik van Middelkoop Paul Mijksenaar Patrick van Mil Marielle van Miltenburg Michael Min Wang Min Antonella Minetto Annemarie Montulet Eva de Mooij Maureen Mooren Anneke Moors Annette Mosk Paul Mosterd Dol Soon Mulder Monique Mulder Suzanne Mulder David Mulder Esther Munoz Grootveld Sameeya Murad Bert de Muynck David Naves Eric Niehe Jero Nieuwkoop Ou Ning Victor le Noble Gerrie van Noord Ted Noten Henriette van Notten Michel Nugteren Jos Oberdorf Theo van Oeffelt Hans van Oel Eva Olde Monnikhof Alexandra Onderwater Nancy van Oorschot Richard Ouwerkerk Bas Overtoom Tomas Overtoom Frank Padberg Satyendra Pakhale Piet Paris P. Parthasarathi Anders Paulsson Cesare Peeren Ger Peeters Paul Peters Joost Peters Wolfram Peters Hannes Pfau

Maarten Pieters Lu Pinjing Inge Pit Steven van der Plas Ronald Plasterk Dorine van der Ploeg Janneke van der Poel Ellen Poon Bert Jan Pot Nicolette Pot Maurice Pourchez Henk Pröpper Florian Pucher Bas Pulles Ma Qing Shao Zhi Qing Morgan Qu Ton van Raamsdonk Renny Ramakers Mohan Ramani Alice Rawsthorn Shubhankar Ray Ron Reeder Adriaan Rees Tjerk Reijenga Kim Reinders Chris Reinewald Helene Rekkers Joop Ridder Henk Rieff Marieke Rietbergen Ronald Rietveld Timo de Rijk Remon van Rijn Jacob van Rijs Hans Robertus Renate Rocha Janny Rodermond Bas Roeterink Nik Roex Jeroen van Rooijen Joost Roozekrans Milou van Rossum Christina Rottgers Ake Rudolf Monique Ruhe Esther Ruiten Laurens Runderkamp Stephan Saaltink Martijn Sanders Katja van der Sandt Alexandra Sankova Cora Santjer Dimer Schäfer Frans Schellekens Machteld Schelling Arjan Schep Micha Schijlen Thijs Schijndel Gerrit Schilder Julia Schmidt Barbara Schneemann

Ute Schneider Mariet Schoenmakers Emmy Scholten Martijn Schönfeld Floris Schoonderbeek Gilian Schrofer Robert Schuddeboom Valerie Schuit Sebastiaan Straatsma Jia Shen Wenchian Shi Anouk Siegelaar Eef Siekman Annerieke Simone Annelies Sinke Peter Slavenburg Everdien Slingerland Alexander van Slobbe Willem van der Sluis Fanny Smelik Joyce Smeltink Philip Smet Karina Smrkovsky Dederiek Soeters Jeroen van der Sommen Sven Sörensen Milena Spaan Floor van Spaendonck Gert Staal Suzanne Stam Harry Starren Noor Stehouwer Vincent Stokman Sven Stover Clarisse Stulp Vincent Sturkenboom Jos Stuyfzand Hajé Stuyling de Lange Walter van Teeffelen Judith ter Haar Mark Terberg Jose Teunissen Marlou Thijssen Monique Thoonen Jan Tichelaar Conrad van Tiggelen Onno van Tilburg Frans Timmermans Yu Ting Robert Tinke Bert Tjhie Mei-Lan Tjoa William To Suzanne Toth-Pal David van Traa Caroline Treur Duco Trienekens Ayse Tuzen Laura van Uitert Richard Ulderink Gerard Unger Claudia Vallan

André Vaughan Marieke Veling Willem Velthoven Ton Venhoeven Hans Venhuizen Judith Veraart Kiki Verhaar André Verkade Tim Vermeulen Eric Verwaal Lucas Verweij Jelena Vico Catherine Visser He Vivi Ying Linda Vlassenrood Marc Vlemmings Martien de Vletter Marije Vogelzang Monique Vogelzang Joost van Vollenhoven Susan de Vos Fleur Vransen Eric Vreedenburgh Jos de Vries Nathalie de Vries Pauline de Vries Christine Vroom Marcel Vroom Preeti Vyas Martijn de Waal Wais Waideck Tao Wang Simon Warmerdam Anna Wasch Myrna van de Water Walter van Weelden Elov Weelinck Ai Wei Wei Jan van Weijnen Huib Haye van der Werf Angelique Westerhof Geert van de Wetering Rudolf van Wezel Shi Whenchian Thomas Widdershoven Agnes Wijers Esther van Wijk Carlo Wijnants Friso Wijnen Anke Wille Rob Willemse Sanne Wingerden Leonie de Wit Wanda de Wit Femke Wolting Rosanne Wong Carla Wouda Willem Woudenberg Daryl van Wouw Carven Wu Nelly Wullschleger Li Xiangning

Liu Xiaodu Liu Xiaoying Han Yan Ma Yan Andrew Yang Meng Yang Candy Yang Ma Yangsong Helen Yao Franklin Yao Luo Yi Xu Yijing Yu Ying Wang Yiyang Zhou Yong Lou Yongqi Su Yunsheng Guido Zeck Ton van Zeeland He Zengqiang April Zhang Krystle Zhang Yu Zhiyuan Liu Zhizhi Zhengfang Zhu Christiaan Zimmer Paul Zwetsloot and all those to whom we are equally grateful

Financial report

Jaarcijfers

Notes on accounts 2009 Dutch Design Fashion Architecture

Toelichting op de Jaarrekening 2009 Dutch Design Fashion Architecture

!

"UN%RM*BCC]* *BF]@@FTTT c71!$()"*)})UAGGgAEEEA),"&0-0(-&!)"*)(2$)+%0() -&0(./'$&()"*)(2$)PC"7%9:$.%)!%.&()"*)(2$);-&-09 -70)/*5>*ME,.4-052F*N,=-,7)*42E*#.0)2.)F*357)012* =**.-%0).&1)<,"&"'-,)=**.-%06)*"%)(2$)?7(,2)?$9 /012*34/(052*67.(0-).-,7)*L75174::)*;j*R0==052* <7%"0Z).&1)(2$)PX"&(%->7(-"&)H($$%-&!)I%"73) ;$'>$%06)YGGgAEEE)<7%"0A),"&(%->7(-"&)*%"') +,-.(+36*847-2)7/*-5*-()*571420/4-052*.5/-/*5>* (2$)3%"!%.''$Z4 $()*-5-4=*)X8)2E0-,7)*5>* *BF]@@FTTT*0/*/)-*5>>* 41402/-*-()*35,79Q)47*1742-*;4O47E)E*02*>,==F* -()*7):402E)7*75==021*5I)7*-5*-()*BC?C*A,E1)-,==F*4=-(5,1(*847-=Q* 4>-)7*.=5/,7)*5>*422,4=*4..5,2-/75:*-()*-(7))9Q)47*B1a-()7)*A,E1)-*N(024* 42E*.52-70A,-052/*>75:*847-0.0842-/*02*-()*Q)47* 3%"!%.''$)YHLXLTZ4 * MlLMU+"$Z&M*BCC]* *BF]@@FTTT**

Overheads personnel: salaries Programme Office Dutch DFA (2.0 fte + 0.2 free lance), and contribution personnel costs SfA (0.6 fte). material: office costs Programme Office and contribution to the host SfA.

Expenditure activities staffing: salaries Programme Office DutchDFA (0.4 fte and 0.2 free lance). material: Y5219-)7:*875174::)/* $()*875P).-/*7)4=0/)E*4/*847-*5>*-()*+,-.(+36* 3%"!%.''$).%$),"9+&.&,$14)?$3$&1-&!)"&) -()07*0:857-42.)*O0-(02*-()*875174::)F*-()* ,"&(%->7(-"&)-0)2-!2$%)"%)/"M$%4)=)'7/(-91-0,-3/-&9 47QF*A0=4-)74=*42E*7).,77021*875P).-*=0G)*$4G021* .)H(.&,$)-0)/.%!$/:)+&.&,$1)>:)?7(,2?C=A) M2-/$)J"%'yC"%').&1)c7-/1-&!)L&1-.)%$,$-#$) 4EE0-0524=*.52-70A,-052/*-5O47E/*-()*.5/-/*5>* (%.#$//-&!)"&)(")L&1-.)"%)I$%'.&:)%$03$,(-#$/:4) "2*4EE0-052*+,-.(+36*/5:)-0:)/*E07).-=Q*.5:9 '-00-"&0)3%"S$,(0A)07,2).0)(2$)?7(,2)B%"+/$04 * N(024* $()*A,E1)-*5>* *?FCCCFCCC*O4/*4,1:)2-)E* O0-(*-()*B1a-()7)*1742-*5>* *jdCFCCC* Y70$1)*"%)3.%(-,-3.(-"&)-&)HLXLTZ4) $5-4=*)X8)2E0-,7)*5>* *?FjdTFC?D*>57* GG)3%"S$,(0).&1)3%"!%.''$)$/$'$&(04)

&)4=0/)E*02*BCC]S*!"#$%&!'()*+&,-./(F*+,-.(* 847-0.084-052*#"N"[*BCC]S*67.(0-).-,7)*i*L,A9 =0.*#84.)*87)/)2-4-052F*+)/012*+04=51,)/*.529 >)7)2.)F*:4-.(:4G021*42E*:)E04*.4:84012F* &)E*Y01(-*34/(052*#(5OF*/-,E)2-*)X.(421)* 875174::)*&5--)7E4:*i*#(421(40F*)X(0A0-052* 0-$)12&3+'.*4*v*5'6"21.&718)2)-+*4-*BCC]* #()2c()2*V0)2204=*52*Z7A420/:`67.(0-).-,7)*v* L7)8474-052/*+,-.(*+)/012*[57G#84.)*;02.,A49 -57*875174::)*#(421(40<*v*":41)*7)/)47.(* +,-.(*E)/012*02*N(024 $5*A)*7)4=0/)E*02*BC?CS*$74I)==021*)X(0A0-052* 91/)+*&1&0#1+$'*;#(421(40F*V)0P021F*#()2c()2<*v* MX(0A0-052*!"#$%&'()*)+,-*;#(421(40<*v*ME,.4-052* 875174::)F*:,=-09E0/.08=0247Q*R4/-)7.=4//*V)0P021* v*+,-.(*+)/012*#(5O755:*;>)4/0A0=0-Q*/-,EQ< MX8=424-052S*"2*BCC]*-()*):8(4/0/*5>*-()* /"&!9($%')3%"!%.''$)M.0)"&)X2-&.)-&)DEEF4) L47-0.084-052*02*-()*#"N"[*5>>)7)E*-()*588579 -,20-Q*>57*85/0-052021F*:4-.(:4G021F*E04=51,)/* .&1)&$(M"%N)1$#$/"3'$&(4)52$)3%"03$,()"*)(2$) #(421(40*[57=E*MX85*)2.5,741)E*-()*E)I)=9 "3'$&()"*)3/.&0)*"%)DEGE4)L'3"%(.&()$/$'$&(0) 52*-()*BC?C*.4=)2E47*47)*-()*02.,A4-57*8759 174::)*02*#(421(40*42E*-()*-74I)==021*)X(0A09 (-"&).&1)1$>.($)0$%-$0)P5.N-&!).)H(.&,$64)) "2E04* V,E1)-*5>* *jdCFCCCe*)X8)2E0-,7)*5>* *BjTF]DB* "&)F)3%"S$,(0).&1)3%"!%.''$)$/$'$&(04* &)4=0/)E*02*BCC]S*$5,7021*5>*)X(0A0-052*V,0=E9 021*"2E04*4=521*T*"2E042*.0-0)/*;67.4:<*v*5''#& #%'&!"#$%F*-()*U)-()7=42E/*4/*847-2)7*.5,29 -7Q*E,7021*+)/012Q4-74*R,:A40*BCC]S*+,-.(* /8)4G)7/*;47.(0-).-,7)4/(052* 42E*47.(0-).-,7)*"2E04*;875P).-*:4241):)2-< MX8=424-052S*N522).-052*O0-(*)X0/-021*2)-O57G/* 5>*+,-.(+36*847-2)7/*;VU%F*U6"<*4-*+)/012Q49 -74*.52>)7)2.)*O()7)*-()*U)-()7=42E/*O)7)* 3.%(&$%),"7&(%:4)52$)3/.&&$1)'.33-&!)$V$%,-0$) 5>*"2E042*47.(0-).-,7)F*E)/012*42E*>4/(052*O4/* 3%$3.%$1)-&)DEEF)>7()M-//)>$)$V$,7($1)-&)DEGE4) $()7)>57)*.5/-/*>57*4.-0I0-0)/*02*"2E04*47)*=5O)7* (2.&)$V3$,($14) W)7:42Q* c71!$()"*)})UEE4EEEs)$V3$&1-(7%$)"*)})^gU4gbi) "&)U)3%"S$,(0).&1)3%"!%.''$)$/$'$&(04) &)4=0/)E*02*BCC]S*+)/012)7/*+022)7*+R'*V)7=02 $5*A)*7)4=0/)E*02*BC?CS*!5-)=*>4.0=0-0)/*42E*.,=9 -,74=*875174::)*W4/-W4/-1)A)7*;&Z!&BC?C<* v*MX(0A0-052F*8,A=0.4-052*42E*E)A4-)* J"%'yC"%')Y[\Q[DEGEZ

BATEN 2009 € 2.966.777 Inkomsten begroot op € 3.115.000, opgebouwd uit de eerste tranche van de ‘Meerjarige Subsidie van de Ministeries van OCW, BuZa en EZ’ voor het Dutch Design Fashion Architecture programma (3 miljoen euro) en de ‘Contributie Regiegroepleden’ (115.000, bijdragen DutchDFA partners aan organisatiekosten programma). Resultaat € 2.966.777 opgebouwd uit Meerjarige Subsidie (volledig verleend, restant naar budget 2010), Contributie Regiegroepleden (contributies 2009 volledig voldaan, echter deels na sluiting jaarrekening), bijdrage uit driejarig 2g@ there budget China en bijdragen van deelnemers aan het programma (SICIW). LASTEN 2009 € 2.966.777

Beheerslasten personeel: personeelskosten programmabureau DutchDFA (2.0 fte + 0,2 free lance) en doorberekende personeelskosten bureau SfA (0,6 fte). materieel: kantoorkosten programmabureau en doorberekende kosten huisvesting bij SfA.

Activiteitenlasten personeel: personeelskosten programmabureau DutchDFA (0,4 fte en 0,2 free lance) materieel: Meerjarenprogramma’s De projecten in het DutchDFA-programma komen tot stand op basis van cofinanciering. Afhankelijk van hun belang voor het programma is de bijdrage hoger of lager. Een multidisciplinair, bilateraal en terugkerend project als ‘Taking a Stance’ is grotendeels uit DutchDFA budget gefinancierd, terwijl het bij ‘Norm=Form’ en ‘Building India’ gaat om een aanvullende bijdrage voor het doorreizen van de presentatie naar India c.q. Duitsland. Daarnaast is DutchDFA directe opdrachtgever voor projecten als Dutch Profiles. China Begroot € 1.000.000, verhoogd met subsidie 2g@there van € 350.000 (besteed aan deelname SICIW). Totaal besteed € 1.357.018 aan 11 projecten en programmaonderdelen. Uitgevoerd in 2009: Dutch Design Works, Nederlandse deelname SICIW 2009: Architecture & Public Space presentatie, Design Dialogues conferentie, matchmaking en mediacampagne,

Redlight Fashion Show, student exchange programme Rotterdam & Shanghai, tentoonstelling Social Energy | Medular Pavilion op 2009 Shenzhen Biennale of Urbanism/Architecture | Voorbereiding Dutch Design WorkSpace (incubator programma Shanghai) | Onderzoek imago Nederlands ontwerp in China Uit te voeren in 2010: Reizende tentoonstelling Taking a Stance (Shanghai, Beijing, Shenzhen) | Tentoonstelling Double Infinity (Shanghai) | Onderwijsprogramma, multidisciplinaire Masterclass Beijing | Dutch Design Showroom (haalbaarheidsstudie) Toelichting: In 2009 lag het zwaartepunt van het meerjarenprogramma in China. De Nederlandse deelname aan de SICIW 2009 bood gelegenheid voor positionering, matchmaking, dialoog en netwerkopbouw. Het vooruitzicht op de Shanghai World Expo stimuleerde daarnaast de planontwikkeling voor 2010. Belangrijke programmaonderdelen voor 2010 zijn het incubatorprogramma in Shanghai en de reizende tentoonstelling met debatprogramma ‘Taking a Stance’. India Begroot € 350.000, besteed € 237.982 aan 9 projecten en programmaonderdelen. Uitgevoerd in 2009: rondreis tentoonstelling ‘Building India’ langs 7 Indiase steden (Arcam) | Meet the Dutch, Nederland partnerland Designyatra Mumbai 2009: Nederlandse sprekers (architectuur), Nederland-special tijdschrift Architecture & Design, Design Dialogues, Dutch Design Awards, intercultural workshops, presentatie Dutch Profiles, matchmaking ruimte, mediacampagne + Dutch evening, externe projectleiding, bezoekersprogramma Kyoorius) | Onderzoek imago Nederlands ontwerp in India Uit te voeren in 2010: Mapping design, mode en architectuur India (projectleiding) Toelichting: In 2009 aansluiting op bestaande netwerk van partners (BNO, NAi) met deelname Designyatra waar Nederland partnerland is. De beoogde mapping van Indiase architectuur, design en mode is in 2009 voorbereid maar wordt voorjaar 2010 uitgevoerd. Daarom activiteitskosten in India lager dan verwacht. Duitsland Begroot: € 300.000, besteed: € 453.567 aan 3 projecten en programmaonderdelen. Uitgevoerd in 2009: Designers Dinner tijdens DMY Berlijn Uit te voeren in 2010: Hotelvoorziening en cultureel programma Gastgastgeber (RUHR2010) | Tentoonstelling, publicatie en debat Norm=Form (RUHR2010) Toelichting: Voor Duitsland stonden in 2009 op de agenda: voorbereiding Nederlandse deelname RUHR2010 en een gedegen marktverkenning. De laatste is verschoven naar 2010. Dan vindt ook multidisciplinaire positionering van Neder-

85

MX8=424-052S*%2*-()*41)2E4*>57*W)7:42Q*02* BCC]*O)7)*87)8474-052*5>*-()*+,-.(*847-0.09 84-052*02*&Z!&BC?C*42E*4*-(575,1(*:47G)-* %$0$.%,24)52$)/.(($%)M-//)>$)$V$,7($1)-&)DEGE4) "2*-(4-*Q)47*-()*:,=-09E0/.08=0247Q*85/0-052021* 5>*+,-.(*E)/012*02*&Z!&BC?C*O0==*-4G)*8=4.)* 02*-()*W4/-W4/-1)A)7*875174::)*;02.=,E021* J"%'yC"%'Z4)52$)>71!$()*"%)(2-0)3%"!%.''$A) 0(.%(-&!);.:)DEGEA)M.0).//",.($1)-&)DEEF4) V).4,/)*5>*-(0/F*)X8)2E0-,7)*02*W)7:42Q*0/* 2-!2$%)(2.&)$V3$,($14)52-0)2.0)>$$&).>0"%>$1) (2%"7!2).&).//",.(-"&)*%"')(2$)PB%$3.%.(-"&0) .&1)C"//"M9736)>71!$(4) L7)8474-052/*42E*>5==5O,8*=521-)7:*875174::)/ V,E1)-*5>* *?@CFCCCe*)X8)2E0-,7)*5>* *?]FjD?* 52*87)8474-052/*42E*7)/)47.(e*L7)8474-052* .5/-/*W4/-W4/-1)A)7*v*&)/)47.(*02-)724-0524=* )E,.4-052*)X.(421)F*5-()7*87)8474-052/*BC?C MX8=424-052S*$()*:4P570-Q*5>*-(0/*=02)*0-):*(4/* A))2*,/)E*-5O47E/*-()*A,E1)-*>57*+,-.(+36* 3%"!%.''-&!)-&)(2$),"&($V()"*)[\Q[DEGE4) N5::,20.4-052/* V,E1)-*5>* *BjCFCCCe*)X8)2E0-,7)*5>* })GEGADR^s)B$%0"&&$/),"0(0)YE4D)*%$$)/.&,$Z)~) L702-)E*42E*E010-4=*8,A=0.0-QF*E)I)=58:)2-*5>* (5,/)*/-Q=)*42E*E)I)=58:)2-*.5/-/*O)A/0-)* MX8=424-052S*L,A=0.0-Q*.5/-/*47)*=5O)7*E,)*-5* -()*(01()7*-(42*)X8).-)E*74-05*5>*E010-4=*.5:9 '7&-,.(-"&)#0)3%-&($1)'.($%-./4)X"''7&-,.(-"&) .5/-/*>57*875174::)*)=):)2-/*(4I)*A))2*.5I9 $%$1)>:)-&1-#-17./)3%"S$,()>71!$(04)52$%$*"%$) ,"0(0).%$)/"M$%)2$%$4) * L474==)=*875174::)* V,E1)-*5>* *T?dFCCCe*)X8)2E0-,7)*5>* *pj?FTB?* "&)3.%.//$/),"''7&-,.(-"&)3%"S$,(0A)P"33"%(7&-9 (-$06).&1)P2"()03"(06A)3$%0"&&$/),"0(0)3.%.//$/) 3%"!%.''$)YE4D)*%$$)/.&,$Z4 <-=="+)$1#)-+&>.-?'$#(S*[)A/0-)F*)E0-5704=` -742/=4-052/*2)O/*0-):/*42E*E010-4=*2)O/=)--)7/*v* ?7(,2)B%"+/$0A)32.0$)"&$A)DE)+/'0 @-#&(>-#(S*R0=42*+)/012*[))G*K*+)/012*[(Q* E0/.,//052*8=4->57:*v*R5/.5O*67.(0-).-,7)*3)/9 -0I4=*n*\0G-57*i*&5=>*87)/)2-4-052*v*+,A40*K*A0E* "2-)724-0524=*3)E)74-052*5>*"2-)7057*67.(0-).-,7)* ;"3"<*02*BC?j A>>-.#"+)#)'(S*U)O*'57G*pCC*L052))7/*5>* N(421)*v*$742/857-*42E*02/-4==4-052*+,-.(*L759 +/$0)-&)&"&9*",70),"7&(%-$0)~)5%.#$/).&1)2"($/) .5/-/*;U'pCC< MX8=424-052S*$()*875174::)*.5/-/*>57*%-#&(>-#(& 42E*->>-.#"+)#)'(*47)*=5O)7*-(42*5701024==Q* A,E1)-)EF*A).4,/)*,=-0:4-)=Q*-()*+,-.(+36* 875174::)*.52.)2-74-)E*:57)*52*-()*>5.,/* ,"7&(%-$04)52$)?7(,2)B%"+/$0).%$)3%"#-&!)(") A)*4*/,..)//>,=*42E*/,/-4024A=)*-55=*>57*-()* 85/0-052021*5>*42E*.5::,20.4-052*4A5,-*+,-.(* 1$0-!&A)M2-,2)S70(-+$0)(2$)0-f$.>/$)-&#$0('$&(4) 67.(0-).-,7)*3,2E $()*>57:4=*7)/852/0A0=0-Q*>57*-()*)X).,-052*5>* -()*+,-.(+36*875174::)*7)/-/*O0-(*-()*67.(09 ($,(7%$)C7&1)YH*=Z4)52$)+&.&,-./).,,"7&(.>-/-(:) >57*-()*)X8)2E0-,7)*5>*-()*+,-.(+36*8759 !%.''$)>71!$()*"%'0)3.%()"*)(2$)H*=60).&&7./) 7)857-F*02.=,E021*-()*4..5:842Q021*4..5,29 (.&(06)1$,/.%.(-"&04)52-0)%$3"%(),.&)>$)0733/-$1) 73"&)%$87$0()#-.)MMM4.%,2*"&104&/4

+Z$N!+36*BCC]**

*

"UN%RM /-7,.-,74=*/,8857-*>75:*-()*R020/-70)/*5>*%N[F*Vm*42E*Mm .52-70A,-052*#-))7021*W75,8*:):A)7/ /,8857-*>75:*B1a-()7)*L75174::)*02*>5.,/*.5,2-7Q*N(024 02.5:)*>75:*-(07E*847-0)/*;.52-70A,-052*847-0.0842-/*4.-0I0-0)/< $%$6Y*"UN%RM MlLMU+"$Z&M 5I)7()4E/ 5I)7()4E/*8)7/522)= 5I)7()4E/*:4-)704= )X8)2E0-,7)*4.-0I0-0)/ Y%UW9$M&R*L&%W&6RRM 0(.*+&!),"0(0).,(-#-(-$0 :4-)704=*.5/-/*4.-0I0-0)/ N!"U6 0E)4 * #"N"[*9*)X(0A0-052*#5.04=*M2)71Q * -74I)=021*)X(0A0-052*$4G021*4*#-42.) ) $V2->-(-"&)?"7>/$)L&+&-(: 2)-O57G * )E,.4-052*875174::)*R4/-)7.=4//*V)0P021 )2-)7870/) * #"N"[*9*+,-.(*+)/012*[57G/ * #"N"[*9*&)E=01(-*34/(052*#(5O * #"N"[*9*/-,E)2-*)X.(421)*&5--)7E4:*i*#(421(40 * #"N"[*9*:4-.(:4G021*875174::)*#(421(40 * #"N"[*9*:)E04*.4:84012*42E*)I)2-/ * R)E,=47*L4I0=052*4-*#()2c()2*67.(0-).-,7)*V0)224=) * 87)8474-052/*+,-.(*+)/012*[57G/84.)*;02.,A4-57*#(421(40< * +,-.(*+)/012*#(5O755:*;>)4/0A0=0-Q*/-,EQ< 0:41)*7)/)47.(*N(024*42E*5-()7*87)8474-052/*875174::)*BC?C

VZ+WM$

MlLMU+"$Z&M

<\[W)r)G4EEE 3.000 115

<\[W)r)G4EEE 2.522 63 350 32 2.967

3.115 280

2.835 2.120 80

37 480 25 178 381 68 25 19 77 23 5 10 350

WM&R6U' 0E)4 * (5-)=*>4.0=0-0)/*42E*.,=-,74=*875174::)*W4/-W4/-1)A)7 ) $V2->-(-"&A)37>/-,.(-"&).&1)1$>.($)J"%'yC"%' 2)-O57G`)2-)7870/) * +)/012)7/*+022)7*42E*=).-,7)/*E,7021*+R'*V)7=02

300

L&ML6&6$"%U#*6U+*3%YY%[ZL*Y%UW$M&R*L&%W&6RRM# 87)8474-052*.5/-/*W4/-W4/-1)A)7 7)/)47.(*UY902-)724-0524=*)E,.4-0524=*)X.(421)F*87)8474-052*:4/-)7.=4//

160

N%RRZU"N6$"%U /-4>>*.5/-/ 8,A=0.0-Q*:4-)704=/F*O)A/0-)

230

L6&6YYMY*L&%W&6RRM /-4>>*.5/-/

715

8 20 25 5 20 42 30 38 29 4

350 84 20

:4-)704=*.5/-/ )E0-5704=*O)A/0-)*42E*2)O/=)--)7/ ?7(,2)B%"+/$0)32.0$)"&$ (5-/85-/ * R0=42*+)/012*[))G*9*+)/012*[(Q*E0/.,//052*8=4->57: * R5/.5O*9*67.(0-).-,7)*3)/-0I4=*n*\0G-57i&5=>*87)/)2-4-052 * +,A40*9*A0E*"2-)724-0524=*3)E)74-052*5>*"2-)7057*67.(0-).-/*;"3"< 58857-,20-0)/ * U)O*'57G*pCC*9*L052))7/*5>*N(421) ) (%.&03"%().&1)-&0(.//.(-"&)?7(,2)B%"+/$0)-&)&"&9*",70),"7&(%-$0 * -74I)=*.5/-/

542

608

30 28

143

17 434

454

20 19

101

431

18

100 16 2

238

50

20 81

11 19 4

1.358

178

6 13

38 223

3.115

295

2.672 2.241 71

1.000

"U+"6 0E)4 * +)/012*'4-74*9*+,-.(*/8)4G)7/*-74I)=*.5/-/ * +)/012*'4-74*9*:414c02)*67.(0-).-,7)*i*+)/012*$()*U)-()7=42E/* 2)-O57G * +)/012*'4-74*9*+)/012*+04=51,)/ * +)/012*'4-74*9*"2-)7.,=-,74=*O57G/(58/w * -74I)=021*)X(0A0-052*42E*E0/.,//052/*V,0=E021*"2E04*9*6&N6R * :488021*02>74/-7,.-,7)*+36*"2E04*;875P).-*:4241):)2-< )2-)7870/) ) ?$0-!&)].(%.)9)3%$0$&(.(-"&)?7(,2)B%"+/$0).&1)'.(,2'.N-&!)03.,$ * +)/012*'4-74*9*:)E04*.4:84012*42E*)I)2-/ * +)/012*'4-74*9*+,-.(*+)/012*6O47E/ * +)/012*'4-74*9*875P).-:4241):)2-*42E*-74I)=*.5/-/ ) ?$0-!&)].(%.)9)#-0-("%06)3%"!%.''$)(")(2$)J$(2$%/.&10)a)j:""%-70 0:41)*7)/)47.(*"2E04

$%$6Y*MlLMU+"$Z&M 02.5:)*-(75,1(*02-)7)/-

199 96

34

118

2.967 3

w<*+)/012*'4-74*9* "2-)7.,=-,74=*O57G/(58/e* (4I)*-4G)2*8=4.)F* >7()&"()%$h$,($1) 2$%$)YD4gEE)$7%"Z

lands ontwerp plaats met het GastGastgeber programma (incl. Norm=Form). Start in mei 2010 vroeg om voorbereiding en budgettoekenning in 2009. Resultaat Duitsland hierdoor hoger dan voorzien. Opgevangen met budget ‘Voorbereiding en Follow-up’. Voorbereiding en Follow-up Meerjarenprogramma’s Begroot € 160.000, besteed: € 19.381 aan voorbereidingskosten en onderzoek, aan voorbereidingskosten Gastgastgeber, onderzoek internationale educatieve uitwisseling, overige voorbereiding 2010. Toelichting: merendeel van dit budget ingezet voor DutchDFA programma in RUHR2010. Communicatie Begroot € 230.000, besteed € 101.284; personeelskosten (0,2 free lance); papieren en digitale publiciteitsmiddelen, ontwikkelen huisstijl en ontwikkelkosten website Toelichting: Aanvankelijk was veel drukwerk voorzien, maar de meeste communicatie was digitaal. De communicatiekosten voor programmaonderdelen zijn opgenomen in de projectbudgetten en vallen daardoor hier lager uit. Flankerend programma Begroot € 715.000, besteed € 431.721 aan flankerende communicatieprojecten, ‘opportunities’, ‘hot spots’, personeelskosten flankerend programma (0,2 free lance). Communicatieprojecten: Website, redactie/vertalingen nieuws en digitale nieuwsbrieven | Dutch Profiles, eerste fase van 20 films Hot spots: Milaan Design Week - Design Why debatplatform | Moskou Architectuurfestival + Viktor & Rolf presentatie | Dubai – bid International Federation of Interior Architecture (IFI) Opportunities: New York 400 Pioneers of Change | transport en installatie Dutch Profiles niet-focuslanden | reis- en verblijfkosten (NY400) Toelichting: Aan hot spots en opportunities is minder besteed dan gereserveerd, omdat het DutchDFA programma zich in 2009 vooral op de focuslanden richtte. De Dutch Profiles blijken een geslaagd en duurzaam instrument voor positionering van en communicatie over Nederlands ontwerp, die de substantiële investering waarmaken. Stimuleringsfonds Architectuur De formele verantwoordelijkheid voor de uitvoering van het DutchDFA programma berust bij het Stimuleringsfonds Architectuur (SfA). De financiële verantwoording over de besteding van het Dutch DFA programmabudget maakt deel uit van het bestuursverslag van het SfA, evenals de bijbehorende accountantsverklaring. Dit verslag is op te vragen via www.archfonds.nl.

87

Credits Publication

Organisation

Ga^)-0)?7(,2?C=60)%$3"%()"&).):$.%)"*)3-"&$$%-&!) /.>"7%4)=)3$%-"1)-&)M2-,2)M"%N)2.0)>$$&)1"&$)"&) (2$)1$#$/"3'$&()"*).)0(%.($!:)*"%)(2$)$&(-%$)*"7%9:$.%) 3$%-"1)(2.()(2$)3%"!%.''$)M-//)%7&A).&1)(2$).,(7./) 3%$0$&(.(-"&)"*)?7(,2)1$0-!&)"&).)!/">./)3/.(*"%'4)=) 87.%($%)"*)(2.()(%.S$,("%:)/-$0)>$2-&1)70)&"M4)52.&N0) (")(2$)$**"%(0)"*)'.&:).)*"7&1.(-"&)2.0)>$$&)/.-1)*"%) (2$),"2$%$&()3%"+/-&!)"*)?7(,2)1$0-!&)-&)X2-&.A)L&1-.) .&1)I$%'.&:4)J$V():$.%A)-007$)Da^)M-//)02"M)2"M) (2.()3%"+/$)2.0)$**$,(-#$/:)>$$&)$0(.>/-02$1)(2%"7!2) &$M),"//.>"%.(-"&),"&+!7%.(-"&0).&1)(2$)7&*"/1-&!) "*)&$M)'.%N$(0)*"%)1$0-!&$%04

H5<<[LJI!I[W\B! _""3)`-&(2"%0()YX2.-%)7&(-/)W,(">$%)DEEFZ)~)W/$)c"79 '.&A)J$(2$%/.&10)=%,2-($,(7%$)L&0(-(7($)YJ=LZ)~)?-&!9 $'.&)j7-/'.&A)B%$'0$/.)?7(,2)B/.(*"%')*"%)?$0-!&) .&1)C.02-"&)~);.%-$)Q$/$&$)X"%&-30A)[":./)L&0(-(7($) "*)?7(,2)=%,2-($,(0)YcJ=Z)Y7&(-/)=7!70()DEEFZ)~)[">) Q7-0'.&A)=00",-.(-"&)"*)?7(,2)?$0-!&$%0)YcJWZ)~) Q.&)c$NN$A);W?LJ5)Y?7(,2)(%.1$).00",-.(-"&)*"%) *.02-"&A)-&($%-"%)1$0-!&A),.%3$(0).&1)($V(-/$0Z)~)X2%-09 (-&$)#.&)I$'$%(A)=00",-.(-"&)"*)?7(,2)L&($%-"%)=%,2-9 ($,(0)YcJLZ)~)I$%)B$$($%0A);7&-,-3./-(:)"*)<-&12"#$&) Y%$3%$0$&(-&!)(2$),%$.(-#$),-(-$0)='0($%1.'A)=%&2$'A) 52$)Q.!7$A)<-&12"#$&A)["(($%1.'A)\(%$,2(Z

$(2)-&)P()Q"7()~)X.%/-$)_.&0f$&) ~)B$($%)j$%0($&)~))#.&)[-S0)~)I$%()H(../)~) H7>'.%-&$)~)Q$0($%)HM.#-&! BQW5WI[=BQ]) C%.&0)H,2$//$N$&0)YHLXLTZ)~)=[X=;A);.%/-$0)c77%9 '.&)Yc7-/1-&!)L&1-.Z)~);.7%$%)\&-($1)=%,2-($,(0) Y;$17/.%)B.#-/-"&Z)~)I.0(I.0(!$>$%)C"7&1.(-"&)~) c.%%-$)Q7//$!-$)n)H.>%-&.)c"&!-"#.&&-)Y=&1)c$:"&1Z) ~)?%""!A)
B[WI[=;;<)I[W\B) C.&&:)H'$/-NA)J=L)~)_"%&)j"&-S&A)J=L)Y%$3/.,$0) C.&&:)H'$/-N)H$3($'>$%)9)?$,$'>$%)DEEFZ)~)5-') K$%'$7/$&A)B%$'0$/.)?7(,2)B/.(*"%')*"%)?$0-!&).&1) C.02-"&)Y*%"');.:)DEEFZ)~)=/$V.&1$%)j/"(fA)cJ=) Y7&(-/)J"#$'>$%)DEEFZ)~)[-(.)#.&)Q.((7'A)cJW)~) X"%-$&)c$N0A);W?LJ5)~);.((2-S0)X%-$($$A);W?LJ5) Y%$3/.,$0)X"%-$&)c$N0A)C$>%7.%:)@)_7&$)DEEFZ)~) ;.((2-S0)c"%!2!%.$*A)cJL)~)[">$%()_.&);.%%-&!.A) c%.-&3"%()<-&12"#$&)Y%$3%$0$&(-&!)(2$),%$.(-#$),-(-$0) ='0($%1.'A)=%&2$'A)52$)Q.!7$A)<-&12"#$&A)["(($%9 1.'A)\(%$,2(Z)~)=!&$0)T-S$%0A)5\)?$/*(A)=%,2-($,(7%$) Y$17,.(-"&)%$3%$0$&(.(-#$Z IWK<[J;<J5)[$%)DEEFZ)~)<'':)H,2"/($&A);-&-0(%:)"*)<,"&"'-,) =**.-%0)Y*%"')H$3($'>$%)DEEFZ)~)I$%1.)#.&)I%"9 $0$&A)J`)$%)DEEFZ ?7(,2)?$0-!&)C.02-"&)=%,2-($,(7%$ B4W4)c"V)DGiFR)UEEG)=5)["(($%1.')52$)J$(2$%/.&10 -&*"•17(,21*.4&/ €UG)GE)^GUbDgD K-0-()70).(O I%""(2.&1$/0!$>"7MA)T$$&.)iDUA)7&-()Xg4EiGA) $&(%.&,$)XA)UEGU)=;)["(($%1.')52$)J$(2$%/.&10 .&1O MMM417(,21*.4&/ MMM417(,23%"+/$04,"'

dutch

design

fashion

architecture