Jaarbericht 2014 WONEN WATERINGEN JAARBERICHT 2014

Jaarbericht 2014

WONEN WATERINGEN | JAARBERICHT 2014

2


Stichting Wonen Wateringen is een voortzetting van de Wateringsche Bouwvereeniging welke vereniging is opgericht op 26 februari 1914. De corporatie is toegelaten bij Koninklijk besluit van 26 augustus 1982 onder nummer 23. De statuten zijn laatstelijk gewijzigd en goedgekeurd per 11 september 2008. Het statutair werkgebied van de corporatie is de regio Haaglanden (Stadsgewest Haaglanden). Stichting Wonen Wateringen is gevestigd aan de Dorpskade 25 te Wateringen. De corporatie is ingeschreven in het Handelsregister van de Kamer van Koophandel en Fabrieken Haaglanden onder nummer 27212687. Stichting Wonen Wateringen is lid van Sociale Verhuurders Haaglanden, ondernemersvereniging VNO/NCW (regio West), MKB Westland en Inter Wateringen. De corporatie neemt deel in de Regionale Klachtenadviescommissie Westland. Bestuurlijke organisatie Raad van Commissarissen de heer JG Kleyberg | voorzitter mevrouw A Bom-Lemstra (lidmaatschap RvC per 26 mei 2015 beëindigd) mevrouw JA Brocke de heer MJM van der Stap de heer P Pronk | vice-voorzitter Bestuur de heer AJ van den Berg | directeur/bestuurder


3

Inhoudsopgave

Een woord vooraf ............................................................................................................ 5 Verslag Raad van Commissarissen .................................................................................... 7 Volkshuisvestingsverslag 2014 ........................................................................................ 13 De klant centraal......................................................................................................... 14 Kwaliteit van ons woningbezit ....................................................................................... 21 Lokale verankering en samenwerking ............................................................................ 25 Organisatie................................................................................................................. 27 Financiële continuïteit .................................................................................................. 30 Risicoparagraaf ........................................................................................................... 32 Slotwoord .................................................................................................................. 34 Kengetallen ................................................................................................................... 35 Jaarrekening 2014 ......................................................................................................... 39 Balans per 31 december 2014 ...................................................................................... 40 Balans per 31 december 2014 ...................................................................................... 41 Winst- en verliesrekening 2014 ..................................................................................... 42 Kasstroomoverzicht ..................................................................................................... 43 Toelicht op de jaarrekening .......................................................................................... 45 Toelichting op de balans............................................................................................... 57 Toelichting op de winst- en verliesrekening .................................................................... 69 Ondertekening van de jaarrekening .................................................................................. 76 Overige gegevens .......................................................................................................... 77 Controleverklaring van de onafhankelijke accountant ......................................................... 78

4


Een woord vooraf

Voor u ligt het jaarverslag van Wonen Wateringen over het jaar 2014; het jaar van ons 100-jarig bestaan. Met plezier kijken we terug op de activiteiten die in dat kader hebben plaatsgevonden: Wonen Wateringen Honderd-uit, de feestelijke bijeenkomst met onze stakeholders, waarbij we onze visie en ambities voor de nabije toekomst hebben gepresenteerd; een nieuwe huisstijl is geïntroduceerd, en onze 2.100 huurders hebben we op de koffie gevraagd tijdens de speciale ‘Koekje erbij?’-weken in het voorjaar. In de eerste weken van dit jaar hebben we ons jubileumjaar feestelijk afgesloten met onze relaties en met onze huurders tijdens het Wonen Wateringen Winter Wonderland. 2014 was ook een jaar waarin Wonen Wateringen met volle kracht heeft gewerkt aan haar toekomst. Een toekomst die in vele opzichten spannend is en zeker anders zal zijn dan de afgelopen 100 jaar. De verhuurdersheffing heeft ons ook in 2014 gedwongen tot extra huurverhogingen. We beseffen dat huren die boven inflatie stijgen, naast andere woonlasten die toenemen, de mensen met lage inkomens fors treffen. Maar met een heffing die oploopt tot circa 1,8 miljoen euro in 2017 kunnen we echter niet anders. De heffing zorgt ervoor dat veel - en steeds meer geld wordt onttrokken aan de corporatiesector. Een enorme deceptie, met een grote weerslag op de woningmarkt en de financiële positie van woningcorporaties. Het vraagt een nieuwe manier van werken, waarbij grote investeringen in renovatie, sloop/nieuwbouw en nieuwe projecten de komende jaren niet meer mogelijk zijn. De kwaliteit van ons woningbezit zullen we met kleinere ingrepen op peil moeten houden. Uiteraard houden we ook interne procedures, plannen en uitgaven kritisch tegen het licht om de continuïteit van onze dienstverlening te waarborgen. We zullen er alles aan doen om wonen betaalbaar en bereikbaar te houden voor onze huurders en de kwaliteit te blijven leveren die van ons verwacht wordt. Wonen Wateringen heeft in 2014 een verandertraject ingezet om de organisatie klaar te maken voor de komende jaren. Dit doen wij door zeer verantwoord om te gaan met onze financiële middelen. Waar het kan gaan wij samenwerking aan met collega corporaties of marktpartijen zodat de kosten van de interne organisatie worden verlaagd. Maar ook door te bekijken hoe wij bij het onderhouden van onze woningen hetzelfde kunnen doen met minder geld. Uit de jaarcijfers over 2014 blijkt dat Wonen Wateringen in die doelstelling slaagt. Ondanks alle aanslagen op de inkomsten blijkt Wonen Wateringen in staat om een gezonde financiële positie te behouden. Het is de kunst om dat voor de toekomst ook zo te houden.


5

Wonen Wateringen is een sterke organisatie, dat hebben wij de afgelopen 100 jaar aangetoond. Wij kijken dan ook vol optimisme vooruit en blijven doen waar wij goed in zijn: mensen goed laten wonen, met name degene die door hun inkomen, gezondheid of maatschappelijke positie onvoldoende in staat zijn zichzelf te redden op de woningmarkt. Graag dank ik iedereen die in 2014 een bijdrage heeft geleverd aan de prestaties die Wonen Wateringen heeft kunnen leveren. Die dank gaat niet in de laatste plaats uit naar de medewerkers van Wonen Wateringen die in onzekere tijden, waarin de werkorganisatie verandert, toch met bezieling hebben gewerkt in het belang van onze huurders.

André van den Berg directeur-bestuurder juni 2015

6


Verslag Raad van Commissarissen

Voor u ligt het jaarbericht van stichting Wonen Wateringen over het boekjaar 2014. Het betreft zowel het volkshuisvestingsverslag als de jaarrekening. Het jaarbericht is onder verantwoordelijkheid van de directeur-bestuurder opgesteld. De jaarrekening is gecontroleerd en van een goedkeurende onafhankelijke verklaring (weliswaar met beperking) voorzien. De Raad van Commissarissen gaat akkoord met de voorliggende jaarrekening en verleent de directeur-bestuurder decharge over het door hem in 2014 gevoerde beleid. Raad van Commissarissen Wonen Wateringen heeft statutair een vijfhoofdige Raad van Commissarissen (RvC). Deze heeft als taak toezicht te houden op het bestuur en de algemene bedrijfsvoering van de corporatie en de met haar verbonden ondernemingen. Ook geeft de raad het bestuur gevraagd en ongevraagd advies. Doel van het toezicht De RvC beoordeelt of Wonen Wateringen voldoet aan haar maatschappelijke taak om voldoende betaalbare huisvesting te bieden aan onze doelgroep. Om deze taak te kunnen realiseren is continuïteit van de onderneming vereist. De RvC houdt daarom ook expliciet toezicht op het financiële beleid en de financiële resultaten. De RvC laat zich regelmatig door het bestuur informeren over de achtergronden en doelstellingen van het te voeren beleid en de behaalde resultaten. De raad houdt toezicht op de strategische beslissingen van Wonen Wateringen alsmede op compliancegerelateerde onderwerpen. Hierbij zijn risicomanagement, liquiditeiten en financiële parameters belangrijke punten van aandacht. De taken, verantwoordelijkheden en bevoegdheden van de RvC zijn omschreven in de statuten en het Reglement Raad van Commissarissen. De kracht van de RvC is dat deze onafhankelijk is ten opzichte van het bestuur. De raad kan daarom als onafhankelijk adviseur conform de governancecode functioneren en tegelijkertijd integraal toezicht uitoefenen. Profielschets Raad van Commissarissen Voor deelname aan de RvC worden bewust leden gezocht die door hun functie en/of activiteiten betrokken zijn bij de gemeente Westland (en de dorpen Wateringen en Kwintsheul in het bijzonder) en daarbij een binding voelen met de samenleving in het algemeen en de volkshuisvesting in het bijzonder.


7

Door het stellen van deze specifieke voorwaarden bij benoeming is de maatschappelijke verantwoording van de raad gewaarborgd. Leden van de RvC worden benoemd op basis van een profielschets. De hierin opgenomen profielkenmerken gelden voor alle leden. Bij vacatures worden aan die algemene kenmerken specifieke kenmerken toegevoegd waaraan kandidaten moeten voldoen. Er wordt daarbij gestreefd naar aanvulling van de op dat moment in de raad aanwezige competenties. De profielschets is op onze website gepubliceerd. De Raad van Commissarissen van Wonen Wateringen is op dit moment als volgt samengesteld: naam/geboortejaar/functie

beroep

eerste benoeming

aftredend ultimo

JG Kleyberg (1945) voorzitter

gepensioneerd

2008

2015; niet herkiesbaar

mw A Bom-Lemstra (1962)

hoogheemraad

2009


mw JA Brocke (1967)

Flynth

2011


MJM van der Stap (1969)

business controller

2013

2015; herkiesbaar

P Pronk (1965) (vice-voorzitter)

projectontwikkelaar

2009


In overeenstemming met de statuten worden leden van de RvC benoemd voor een periode van maximaal 4 jaar. Herbenoeming is eenmaal mogelijk voor een termijn van 4 jaar. De maximale zittingsduur voor een commissaris is hiermee, conform de governancecode, 8 jaar. Honorering Raad van Commissarissen en bestuur In 2014 zijn de vergoedingen van de RvC en de beloning van de directeur-bestuurder getoetst aan de Wet Normering Topinkomens. Zowel de financiële vergoedingen voor de leden van de RvC als de beloning van de directeur-bestuurder voldoen aan de wettelijke kaders. In 2014 bedroeg de bruto vergoeding voor de leden RvC € 4.350 per jaar, voor de vice-voorzitter € 4.916 en voor de voorzitter € 5.906. De beloning van de RvC past binnen de adviesregeling honorering toezichthouders in woningcorporaties van het VTW (Vereniging van Toezichthouders in Woningcorporaties). De beloning van de directeur-bestuurder past ook binnen de functiewaardering conform de sectorbrede beloningscode voor bestuurders van woningcorporaties. Integriteit en governance De Governancestructuur van Wonen Wateringen is gebaseerd op de Governancecode voor Woningcorporaties. Ook is er binnen de organisatie geformaliseerd integriteitbeleid aanwezig dat is vastgelegd in onze integriteitcode. Belangrijk onderdeel van dit beleid is de klokkenluidersregeling. Deze regeling biedt waarborgen voor onze werknemers om zonder gevaar voor hun rechtspositie vermeende onrechtmatigheden te melden. De governancestructuur, de integriteitcode en klokkenluiderregeling zijn gepubliceerd op onze website.

8


Alle leden van de RvC opereren op persoonlijke titel en zijn onafhankelijk ten opzichte van elkaar en het bestuur. In 2014 is geen sprake geweest van tegenstrijdige belangen in relatie tot de directeur-bestuurder en/of de leden van RvC zoals bedoeld de governancecode voor woningcorporaties. Externe accountant De aan de accountant verstrekte controleopdracht wordt door de RvC periodiek geëvalueerd en besproken. In 2014 is na de evaluatie besloten de controleopdracht met de huidige accountant ná voltooiing van de controlewerkzaamheden Jaarrekening 2014 te beëindigen. Activiteiten Om de toezichthoudende taak goed te kunnen vervullen heeft de Raad van Commissarissen zich regelmatig mondeling dan wel schriftelijk door het bestuur laten informeren inzake de (financiële) resultaten in relatie tot de beoogde doelen, relevante externe ontwikkelingen en de wensen en behoeften van belanghebbenden. De leden van de Raad van Commissarissen zijn lid van de Vereniging Toezichthouders van Woningcorporaties (VTW). Naast de normale ledenvergaderingen zijn een aantal door de VTW georganiseerde studiebijeenkomsten en workshops door leden van de Raad van Commissarissen bijgewoond. In 2014 vergaderde de RvC 4 keer, waarbij ook de directeur-bestuurder en manager financiën aanwezig waren. Onder andere de volgende onderwerpen zijn door de RvC besproken: - de managementletter n.a.v. de interimcontrole 2013 - het jaarverslag en de jaarrekening over 2013 - het voorjaars- en najaarsbericht 2014 - het treasury jaarplan 2014-2015 - het investeringsplan 2015-2019 (inclusief voortgangsrapportage projecten) - het jaarplan en de bedrijfsbegroting voor 2015 - de financiële meerjarenramingen 2015-2019 - beoordelingsbrieven WSW en CFV - ontwikkelingen in de sector en de effecten hiervan op Wonen Wateringen.


9

Overige onderwerpen die in de vergaderingen van de Raad van Commissarissen aan de orde kwamen waren: - samenwerking met marktpartijen op basis van ‘Resultaatgericht Vastgoedonderhoud’ - samenwerking met collegae corporaties - beslisdocument (her)ontwikkeling bouwprogramma vernieuwing Oranjewijk - beslisdocument initiatieffase bibliotheeklocatie Kwintsheul - beslisdocument opzetten businesscase Zonneveld Wippolderlaan - (her)overweging en vernieuwing organisatiestructuur - uitkomsten Bewonersonderzoek 2014 Buiten de reguliere vergaderingen om is in 2014 een themabijeenkomst voor leden Raad van Commissarissen, de leden van het MT en enkele externe partijen georganiseerd. In deze bijeenkomst heeft de actualisatie van het strategisch voorraadbeleid binnen de context van onder meer de veranderingen in de sector, het dilemma van betaalbaarheid in relatie met de financiële positie van de corporatie, de te verwachten ontwikkelingen op de woningmarkt en de uitwerking daarvan in een wensportefeuille centraal gestaan. De RvC ziet de themabijeenkomsten als een waardevolle manier om, buiten de reguliere vergaderingen, eens langer stil te staan bij de veranderingen in de omgeving, de gevolgen voor Wonen Wateringen en de eigen rol van de RvC daarin. Controlcyclus De verantwoordelijkheid voor het besturen van de organisatie ligt bij de bestuurder, wiens taken en verantwoordelijkheden zijn vastgelegd in de statuten. Enkele bestuursbesluiten dienen vooraf goedgekeurd te worden door de RvC. De onderwerpen waarvoor dit geldt zijn vastgelegd in de statuten van de stichting en verder uitgewerkt in de lijst van bevoegdheden van bestuur en RvC. Het Jaarplan (inclusief bedrijfsbegroting) is de weerslag van het voorgenomen beleid. In de rapportage ‘Werk in Uitvoering’ wordt tenminste éénmaal per jaar voor alle onderhanden investeringsprojecten een overzicht opgenomen waarin een investeringen exploitatieplan wordt weergegeven. In de overzichten wordt een vergelijk gemaakt tussen actuele cijfers en de prognosecijfers. Besluitvorming omtrent investeringsprojecten vindt plaats aan de hand van beslisdocumenten bij de onderscheiden fases in planontwikkeling/-realisatie. Op basis van het Jaarplan, het Investeringsplan en de geprognosticeerde effecten van ‘nieuw’ beleid worden vervolgens ramingen opgemaakt van de ontwikkeling van de jaarresultaten over een periode van 5 jaar. De bestuurder rapporteert periodiek aan de RvC middels de voorjaars- en najaarsrapportage. Voor de overige besluiten die de goedkeuring van de RvC behoeven, overlegt de bestuurder relevante beslisdocumenten.

10


Verantwoording De uitvoering van de externe controle is opgedragen aan accountantsorganisatie Deloitte Accountants. De accountant heeft zijn bevindingen aan de RvC gepresenteerd en is aanwezig geweest bij een van de vergaderingen waar het jaarverslag is besproken. De controleverklaring vindt u elders in dit jaarbericht. De RvC heeft tevens kennis genomen van de rapportages van het ministerie van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties (BZK), het Waarborgfonds Sociale Woningbouw (WSW) en het Centraal Fonds voor de Volkshuisvesting (CFV). De RvC ziet, op basis van zijn eigen interne toezicht en eerder genoemde rapportages en toelichtingen, geen aanleiding tot het maken van op- of aanmerkingen over het door het bestuur gevoerde beleid. In 2014 heeft de raad zich kunnen vinden in alle besluiten van het bestuur. Verklaring van de Raad van Commissarissen Op 12 juni 2015 heeft de RvC en het bestuur dit jaarverslag voor een eerste maal besproken. Tijdens die bespreking is geconcludeerd dat de accountant zijn werkzaamheden heeft opgeschort in afwachting van aanvullende informatie, in bijzonder met betrekking tot de waardering van het commercieel vastgoed (overig niet-zijnde woningen). De formele vaststelling en goedkeuring van het jaarverslag en de jaarrekening heeft uiteindelijk op 28 augustus 2015 kunnen plaatsvinden; waarbij moet worden vastgesteld dat de accountant ondanks aanvullende informatie verstrekt door derden en de eigen organisatie, van oordeel blijft dat niet voldoende en geschikte informatie is aangeleverd om de bij de toepassing van de minimumwaarderingsregel gehanteerde realiseerbare waarde als aannemelijk te kunnen beoordelen. Deze bevinding is voor de accountant aanleiding een beperking aan het oordeel te verbinden. De RvC heeft kennis genomen van de bevindingen van de accountant en het oordeel. De RvC gaat des al niettemin akkoord met de voorliggende jaarrekening; de RvC steunt daarbij voor wat betreft de beperking in het oordeel c.q. de aannemelijkheid van de waardebepalingen van het commercieel vastgoed, op de accountantsverslagen bij de Jaarrekening 2012 en 2013. De RvC verleent de directeur-bestuurder decharge over het door hem in 2014 gevoerde beleid. De middelen van Wonen Wateringen zijn uitsluitend in het belang van de volkshuisvesting besteed. Activiteiten hebben uitsluitend plaatsgevonden ten behoeve van de volkshuisvesting en de leefbaarheid, in overeenstemming met de statuten van de corporatie. De woningen liggen binnen het statutaire werkgebied. Op het gebied van beleggen en verbintenissen zijn geen risicovolle posities ingenomen. Wonen Wateringen heeft geen gebruik gemaakt van derivaten als financieel instrument ter afdekking van renterisico’s.


11

Tot slot De RvC is van mening dat Wonen Wateringen goed op orde is. Er is een duidelijk, transparant beleid en de organisatie reageert alert op de ontwikkelingen. De keuzes die gemaakt worden zijn terugvertaald in beleid. Het risicomanagement is op orde. De RvC heeft kennis genomen van het volkshuisvestingverslag en heeft grote waardering voor de resultaten die Wonen Wateringen in 2014 heeft bereikt. Zij bedankt de directeur-bestuurder en alle medewerkers voor hun inzet. JG Kleyberg voorzitter Raad van Commissarissen Wonen Wateringen

12


Volkshuisvestingsverslag 2014


13

De klant centraal Missie Wonen Wateringen is een maatschappelijke onderneming die mensen goed wil laten wonen, met name degenen die door hun inkomen, gezondheid of maatschappelijke positie onvoldoende in staat zijn zichzelf te redden op de woningmarkt. Daarom maken we ons sterk voor een gevarieerd aanbod van eigentijdse woningen met een zeer goede prijs-kwaliteitverhouding. Daarnaast hebben we voortdurend aandacht voor andere zaken die klanten belangrijk vinden, zoals een fijne, veilige leefomgeving en een goede service en bereikbaarheid. Betaalbaarheid en beschikbaarheid Samenstelling woningvoorraad Per 31 december 2014 bestaat ons woningbezit uit 2.005 woningen. Ons woningbezit bestaat voor een belangrijk deel uit traditionele eengezinswoningen, met als gevolg dat een relatief klein deel van onze woningen geschikt is voor senioren en starters. Bij onze nieuwbouwprojecten geven we daarom voorrang aan deze twee doelgroepen. Ontwikkeling in het woningbezit in 2014 op 1 januari in bezit en exploitatie

2.010 woningen

in 2014 wijziging classificatie binnen bestaand bezit

24 woningen

in 2014 opgeleverd en in exploitatie genomen

20 woningen

in 2014 uit exploitatie en gesloopt

24 woningen

in 2014 verkocht

25 woningen

op 31 december in bezit en exploitatie

2.005 woningen

De betaalbaarheid van de woningvoorraad Eén van de doelstellingen van Wonen Wateringen is te zorgen voor betaalbare huurwoningen voor mensen met een laag inkomen. Ruim 67% van alle woningen van Wonen Wateringen behoort tot de voor die doelgroep bereikbare voorraad met een huur lager of gelijk aan de aftoppingsgrens Huurtoeslag (€ 596,75). In vergelijking met 2013 is de voor de doelgroep bereikbare woningvoorraad vrijwel constant gebleven (2013: 68%).

14


Het woningbezit onderverdeeld naar huurprijs t.e.m. € 389,051

139 woningen

7%

van € 389,05 t.e.m. € 596,752

1.199 woningen

60%

van € 596,75 t.e.m. € 699,483

531 woningen

26%

meer dan € 699,48

136 woningen

7%

1. kwaliteitskortingsgrens Huurtoeslag | 2. aftoppingsgrens Huurtoeslag | 3. vrije sectorgrens

Huuraanpassing Per 31 december 2014 bedraagt de gemiddelde netto huurprijs per woning per maand € 557 (2013: € 533). De totale bruto huursom over 2014 bedroeg € 13,9 miljoen (2013: € 13,5 mln). In het Woonakkoord is bepaald dat de huurverhogingen de komende twee jaar 1,5%, 2% of 4% plus inflatie zijn. Voor 2014 betekende dit dat de huren – afhankelijk van het inkomen van de huurder - ten hoogste 4%, 4,5% of 6,5% mochten stijgen. In 2014 heeft Wonen Wateringen géén inkomensafhankelijke huurverhoging doorgevoerd. Aan deze beslissing ligt zowel de essentie van het eigen huurprijsbeleid (de kwaliteit van de woning bepaalt de huurprijs) als praktische bezwaren ten grondslag. De gemiddelde huurverhoging is voor alle woningen vastgesteld op 4%. Ook in 2014 hebben wij huurders actief informatie verstrekt over huurtoeslag en indien nodig geholpen bij de aanvraag als de huurder er zelf niet uitkomt. De enkele bezwaren die tegen de voorgestelde huuraanpassingen zijn ingediend, zijn alle na een persoonlijk overleg ingetrokken. Bij de wisseling van huurders is de huurprijs van de betreffende woning verhoogd tot het niveau van de streefhuur (80% van de maximaal toegestane huurprijs). Het huurprijsbeleid Naast de sociale doelstelling van Wonen Wateringen speelt bij de vaststelling van het huurprijsbeleid de financiële continuïteit van de corporatie als onderneming een belangrijke rol. In 2014 is besloten tot een wijziging van het huurprijsbeleid. We houden daarbij rekening met de betaalbaarheid, maar ontkomen er niet aan om het huurprijsniveau (streefhuurpercentage) naar boven bij te stellen. Het nieuwe huurprijsbeleid vindt zijn grond in zowel de strategische doelstellingen, de financiële kaders en een doelmatige woonruimteverdeling. Contouren voor het huurprijsbeleid 2015 In het ‘vernieuwd’ huurprijsbeleid zoals dat vanaf 1 januari 2015 bij nieuwe verhuringen en – op termijn – bij de jaarlijkse huuraanpassing (huursombenadering) wordt toegepast, is het doelgroepenbeleid (meer) bepalend. In huurprijsbeleid wordt het niveau van de streefhuur (80%) aangepast , waarbij tevens sprake is van differentiatie naar huurprijsklasse.


15

Met ingang van 1 januari 2015 is het niveau van de streefhuur voor woningen met een totaal van 145 WWS-punten

82%

voor woningen met een totaal van 145-160 WWS-punten

86%

en voor woningen met een totaal 161 WWS-punten of meer

90%

Strategische doelstellingen Wonen Wateringen Wonen Wateringen ziet zowel de laagste inkomens (zeg maar BBSHdoelgroep/alle huishoudens welke in aanmerking komen voor huurtoeslag) als de inkomens daar boven (tot € 43.000) als doelgroep. De Europese grens (circa € 35.000) is in onze woningmarkt te laag. Voor inkomens net boven deze grens zijn er onvoldoende alternatieven. Dat geldt in het bijzonder voor specifieke doelgroepen zoals ouderen. De keuze voor deze doelgroepen en inkomensgrenzen spoort met de opvattingen van de belangrijkste stakeholders (gemeente, huurders en ouderenorganisaties). Wonen Wateringen vindt het van groot belang dat haar woningaanbod nu en in de toekomst aansluit op de vraag van de lokale woningmarkt. De omvang van de doelgroep groeit, en het gemiddeld inkomensniveau daalt. Wonen Wateringen neemt haar verantwoordelijkheid voor een voldoende ‘beschikbaarheid’ van (sociale) huurwoningen in diverse prijsklassen. In de strategie en de tactiek zal de focus liggen op een voldoende omvang van de sociale woningvoorraad. Huurincassobeleid Ultimo 2014 bedraagt de betalingsachterstand € 115.000; is 0,83% van de bruto jaarhuur (2013: € 182.000; 1,35%). In 2014 is een voorziening gevormd voor huurdebiteuren i.v.m. verwachte oninbaarheid van vorderingen groot € 4.000 (2013: € 42.000). Het betreft overwegend vorderingen i.v.m. reeds beëindigde contracten. De stevige daling van de betalingsachterstand is het gevolg van de aanscherping van het incassobeleid zoals die in 2014 is ingevoerd. In het incassobeleid is de inzet eerst en vooral gericht op het zo snel mogelijk contact zoeken met huurders die betalingsproblemen hebben. Door de klant in een vroeg stadium uit te nodigen voor een gesprek over de huurbetaling blijft de achterstand beperkt. In de meeste gevallen worden tijdens dit gesprek afspraken gemaakt over een regeling om de achterstand in te lopen. Eind 2014 is met 5 huurders een betalingsregeling afgesproken . Als blijkt dat de klant grote financiële problemen heeft, verwijzen we hem/haar door naar gemeente Westland voor een schuldhulpverleningstraject. Helaas lukt het niet altijd om met de huurder in gesprek te treden. Ook komt het voor dat een afgesproken betalingsregeling niet wordt nagekomen. In zulke situaties wordt een gerechtelijke procedure gevoerd. Eind 2014 waren 32 zaken ‘uit handen gegeven’; totaal van de vorderingen bedraagt € 53.595,00. In 2014 heeft 1 ontruiming plaatsgevonden.

16


Huurderving De totale huurderving vanwege leegstand bedraagt in 2014 € 241.000; dit is 1,73% van de jaarhuur (2013 € 209.000; 1,55%). Huurderving wegens structurele leegstand komt binnen het woningbezit niet voor. De huurderving door incidentele leegstand wordt bij woningen voornamelijk veroorzaakt als gevolg van het niet accepteren van een aangeboden woning door een reeks van kandidaat huurders. Huurderving als gevolg van onderhoudswerkzaamheden komt met name voor in situaties waarbij de vertrekkende huurders lang in hun woning hebben gewoond en er in die jaren niet of nauwelijks woningverbetering heeft plaatsgevonden. Ook kan huurderving ontstaan wanneer huurders een woning bij verhuizing ‘uitgeleefd’ achterlaten. Een huurwoning moet gemiddeld 7 keer worden aangeboden voordat hij door de kandidaathuurder wordt geaccepteerd. Indien een woning meerdere malen achtereen moet worden aangeboden aan een reeks van kandidaat huurders, die ieder voor zich na enige dagen bedenktijd de woning niet accepteren, ontstaat er eveneens huurderving. De tijd die verloren gaat bij het herhaaldelijk aanbieden van een huurwoning en de latere ingangsdatum van het nieuwe huurcontract wordt verwerkt als leegstand. Deze vorm van incidentele leegstand geeft ieder jaar een stijging te zien. Woningzoekenden worden elk jaar kritischer. Het systeem van de woonruimteverdeling biedt hiertoe de ruimte. Huurderving wegens structurele leegstand komt uitsluitend voor bij het commercieel onroerend goed; waarbij één object (kinderdagverblijf) op basis van ‘anti-kraak’ is verhuurd. Woonruimteverdeling De toewijzingscriteria voor de woonruimteverdeling zijn door het algemeen bestuur van de regio Haaglanden vastgesteld in een regionale huisvestingsverordening. Deze verordening is van toepassing op woonruimten met een huurprijs beneden de huurtoeslaggrens. De corporaties in de regio bieden de vrijgekomen woningen aan op de website Woonnet-Haaglanden.nl. De belangrijkste uitgangspunten van de huisvestingsverordening zijn: - de regio heeft één open woningmarkt - keuzevrijheid: zo min mogelijk regels - gelijke slaagkansen voor de diverse doelgroepen - het bevorderen van de doorstroming - de mogelijkheid van lokale beleidsruimte Met de Huisvestingswet 2014, die per 1 januari 2015 in werking treedt veranderen regels voor woonruimteverdeling rigoureus. Gemeenten moeten beter onderbouwen dat het nodig is om regels te stellen. Die regels mogen niet langer in een convenant worden vastgelegd; een huisvestingsverordening is het enige instrument dat gemeenten hebben. Bestaande verordeningen vervallen per 1 juli 2015.


17

Uitgangspunt van de wet is vrijheid van vestiging. Alleen zwaarwegende belangen legitimeren de gemeente om die vrijheid te beperken. De gemeenteraad dient te bepalen voor welke woonruimte een huisvestingsvergunning nodig is. De wet zelf bevat geen vaste huurprijsgrens, zoals voorheen wel het geval was, de gemeenteraad kan een voorraad goedkope woonruimte afbakenen voor door de gemeenteraad te omschrijven doelgroepen van beleid. Eind 2014 is tussen de corporaties en gemeenten in de regio overeengekomen dat gemeenten er naar streven dat de regionale woningmarkt behouden blijft en gemeenten de lokale huisvestingsverordeningen onderling afstemmen zodat het systeem van woonruimteverdelen gelijkt blijft naar woningzoekenden. Vrijgekomen woningen In 2014 zijn in totaal 94 woningen uit het bestaande bezit vrijgekomen, waarmee de mutatiegraad (het aantal vrijgekomen woningen ten opzichte van ons totale aantal woningen) in 2014 uitkomt op 5% (2013: 105 woningen, mutatiegraad 7%). De afnemende mutatiegraad illustreert het feit dat de lokale sociale huurwoningmarkt vastzit. Door het optimaal gebruik maken van de mogelijkheden van de beleidsvrije ruimte heeft Wonen Wateringen in 2014 ingezet op het bevorderen van de doorstroming op de lokale woningmarkt. Bij 19 toewijzingen is in 2014 gebruik gemaakt van de beleidsvrije ruimte. In 2014 was het gemiddelde aantal reacties op een woning van Wonen Wateringen 165 (in Westland gemiddeld 96 en in de regio Haaglanden gemiddeld 128). Het aanbiedingsgetal bij Wonen Wateringen komt voor 2014 uit op 7 (in Westland totaal 6,7 en voor de regio 9,3). Dit getal geeft aan hoe vaak een woning gemiddeld moet worden aangeboden, voordat deze wordt geaccepteerd. In 2013 was het aanbiedingsgetal 4,7.

Toewijzing aan doelgroepen In 2014 zijn 94 woningen uit het bestaande bezit en 10 nieuwbouw huurwoningen verhuurd. Verhuurde woningen naar kenmerken t.e.m. € 389,051

6 woningen

6%

van € 389,05 t.e.m. €

596,752

52 woningen

50%

van € 596,75 t.e.m. €

699,483

42 woningen

40%

4 woningen

4%

meer dan € 699,48

18


Verhuurde woningen naar kenmerken (vervolg) eengezinswoning

32 woningen

31%

flat met lift

15 woningen

14%

flat zonder lift

13 woningen

13%

seniorenwoning

12 woningen

12%

benedenwoning

13 woningen

13%

overige woningtypen

19 woningen

17%

48 woningen zijn toegewezen aan doorstromers, 41 woningen aan starters en 15 woningen zijn toegewezen aan doorstromers met een relatiebreuk. In 2014 zijn 5 woningen toegewezen aan statushouders (13 personen). Van de nieuwe huurders is 52% afkomstig uit de gemeente Westland, 28% komt uit de gemeente Den Haag, 15% komt uit de regio Haaglanden en 5% komt van buiten de regio. Europese regelgeving De Nederlandse wetgever heeft regels opgesteld om te voldoen aan de beschikking van de Europese Commissie inzake staatssteun. Als gevolg van deze sinds 2011 geldende regels moeten corporaties, om voor staatssteun in aanmerking te blijven komen, minstens 90% van hun sociale woningen toewijzen aan huurders met een huishoudinkomen onder een bepaald maximum. Voor 2014 was deze inkomensgrens € 34.678. Wij hebben in 2014 96% van de vrijgekomen sociale huurwoningen toegewezen aan woningzoekenden met een huishoudinkomen onder de wettelijk vastgestelde grens. Huurders naar inkomensklassen inkomen < EU-norm

100 huurders

96%

inkomen > EU-norm

4 huurders

4%

inkomen BBSH-doelgroep

77 huurders

64%

lage middeninkomens

22 huurders

21%

5 huurders

5%

hogere inkomens Verkoop van woningen

In 2014 zijn 25 huurwoningen verkocht. Binnen de vernieuwing van de Oranjewijk zijn 8 te slopen huurwoningen verkocht voor herontwikkeling; 9 huurwoningen zijn verkocht aan de zittende huurders en binnen de vastgestelde verkoopvijver zijn 8 woningen vrijgekomen en op de ‘vrije woningmarkt’ verkocht.


19

Kwaliteit van dienstverlening Dagelijks spannen onze medewerkers zich in voor een zo goed mogelijke dienstverlening aan onze huurders, woningzoekenden en andere belanghebbenden. De afgelopen jaren heeft Wonen Wateringen veel geïnvesteerd in kwaliteit en klantgerichtheid. In 2014 is het kwaliteitsysteem van Wonen Wateringen door TÜV Rheinland Nederland beoordeeld aan de hand van de ISO 9001-normering. In februari 2014 is aan Wonen Wateringen het ISO9001 certificaat uitgereikt. Certificering betekent in de praktijk dat klantgerichtheid en continue verbetering verankerd zijn in de organisatie. In 2014 heeft bureau USP een onderzoek uitgevoerd naar de tevredenheid onder onze bewoners over onze dienstverlening, de woningen en de woonomgeving. De uitkomst van het onderzoek is dat Wonen Wateringen over de volle breedte ruim voldoende tot goed presteert. Qua oordeel over de ‘dienstverlening in zijn geheel’ scoort Wonen Wateringen een mooi cijfer, een 7,6 (landelijk gemiddelde: 7,3). De behandeling van overlastklachten scoorde met een 5,2 beduidend lager. Dit maakt het een belangrijk verbeterpunt. Overlast In het algemeen geldt dat geluidsoverlast en vervuiling de meest voorkomende overlastzaken zijn. Hangjongeren zijn in de derde plaats een belangrijke oorzaak van overlast. Ze laten rommel achter, richten vernielingen aan en vertonen soms intimiderend gedrag richting bewoners. In 2014 is in de aanpak van overlast de verantwoordelijkheid van de bewoners zelf meer benadrukt. Om tot een oplossing voor overlast te komen, wordt zo nodig de wijkagent of (neutrale) buurtbemiddeling ingeschakeld. De bezuinigingen in de branche en bij de gemeente Westland zorgen ervoor dat buurtmiddeling onder druk komt te staan. Alle signalen die ons bereiken over vermeende woonfraude worden door ons onderzocht. In 2014 zijn geen gevallen van woonfraude geconstateerd. Beleid bij hennepteelt in huurwoning Naast het verbod op de teelt van hennep, zoals vastgelegd in onze algemene huurvoorwaarden, hebben we hiervoor ook specifiek beleid ontwikkeld. Dit beleid houdt in dat wanneer een van onze huurders betrapt wordt op bedrijfsmatige hennepteelt, er een procedure wordt gestart tot ontbinding van de huurovereenkomst. Ook wordt de huurder aansprakelijk gesteld voor de aangerichte schade in de woning. Aanvullend hebben wij het regionale convenant ‘Integrale Hennepaanpak Haaglanden’ ondertekend. In 2014 zijn géén huurovereenkomsten beëindigd als gevolg van hennepteelt in onze woningen.

20


Communicatie Bij goede dienstverlening speelt communicatie een belangrijke rol. Om klanten te informeren en te betrekken bij de organisatie worden diverse communicatiemiddelen ingezet. Onze website is het voor iedereen toegankelijke medium, waar alle informatie en links naar andere communicatie-uitingen terug te vinden zijn. Drie keer per jaar brengen we het bewonersmagazine Kwartier uit. Met dit medium houden we onze huurders op de hoogte van activiteiten en geven we inzicht in onze visie en handelswijze. Belangrijke onderwerpen in 2014 waren het 100-jarig jubileum, de actuele ontwikkelingen en de wijze waarop Wonen Wateringen daarop inspeelt en de voortgang van nieuwbouwplannen. Bewonersparticipatie Wonen Wateringen betrekt bewoners actief bij het invullen van onze taken, zoals bij groot onderhoud en leefbaarheid. Bewonersparticipatie is een essentieel onderdeel van onze bedrijfsvoering. Hierbij speelt persoonlijk en individueel contact de belangrijkste rol. Regelmatig zijn er contacten tussen medewerkers van Wonen Wateringen en individuele huurders. De contacten met individuele huurders zijn veelvuldig en variëren van het melden van reparatieverzoeken, het treffen van een betalingsregeling bij huurachterstand, het bemiddelen in overlastsituaties, het beantwoorden van vragen over de woonruimteverdeling, en het afsluiten van huurovereenkomsten. Klachtencommissie Hoewel wij ons best doen uitstekende woningen en dienstverlening te bieden, kan het natuurlijk voorkomen dat een huurder toch ontevreden is. In dat geval kan een klacht ingediend worden bij de klachtencommissie Westland. In 2014 zijn bij de commissie geen klachten over Wonen Wateringen ingediend.

Kwaliteit van ons woningbezit Het woningbezit Ultimo 2014 heeft Wonen Wateringen in totaal 2.147 verhuureenheden in eigendom, waarvan 2.005 zelfstandige woningen en 142 overige verhuureenheden, waaronder garageboxen, winkels, ontmoetingsruimten, kinderdagverblijven, kantoor en bedrijfsruimten, alsook grondkavels met een uitgegeven opstalrecht. Alle woningen en onroerende zaken in eigendom en beheer liggen in Kwintsheul en Wateringen. Voorraadbeleid Het strategisch voorraadbeleid biedt houvast bij het maken van keuzes voor de toekomst van ons woningbezit en het realiseren van de wensportefeuille. Het strategisch voorraadbeleid is daarom dynamisch en wordt met enige regelmatig geactualiseerd.


21

In een themabijeenkomst voor RvC in het najaar van 2014 is een aanvang gemaakt met een nieuwe actualisatie. Uitkomst van de bijeenkomst is dat ‘betaalbaarheid’ en ‘beschikbaarheid’ belangrijke uitgangspunten van het voorraadbeleid zullen zijn en in de strategie de focus gelegd moet worden op een voldoende omvang van de sociale woningvoorraad. Wat dat betreft streeft Wonen Wateringen de navolgende (ontwikkeling in) omvang van en verscheidenheid in haar woningportefeuille na.

Wensportefeuille [ontwikkeling omvang en verscheidenheid in het woningbezit) 31.12.2014 absoluut

betaalbaar (huurprijs tot circa € 600)

2020 in %

absoluut

2030 in %

absoluut

in %

1.338

67%

1.310

63%

1.365

62%

bereikbaar (huurprijs tussen € 600 en € 700)

531

26%

565

27%

615

28%

vrije sector (huurprijs hoger dan € 700)

136

7%

200

10%

210

10%

2.005

100%

2.075

100%

2.190

100%

totaal

In de actualisatie zal worden ingezoomd op het woningbezit dat inmiddels een levensduur van 50 jaar of meer heeft bereikt. Gezien de krappere financiële mogelijkheden, is er de komende jaren voor grootschalige herstructureringsplannen weinig ruimte. Met kleinere ingrepen zal de kwaliteit van ons woningbezit op peil moeten worden gehouden. Nieuwbouw Wonen Wateringen heeft in 2014 een bescheiden investeringsprogramma onderhanden dat overwegend (deel)projecten sloop-/nieuwbouw in Oranjewijk betreft. Dit programma is ontstaan uit de behoefte van de verbetering van het woningbezit (Wijkontwikkelingsplan Oranjewijk). In 2013 is een stedenbouwkundig (deel)plan ontworpen en uitgewerkt dat voorziet in de sloopen nieuwbouw van 75 woningen Beatrixstraat e.o. Voor dit project is een samenwerking aangegaan met Weboma Projecten BV. Binnen de samenwerking is overeengekomen dat een deel van het sloop-/nieuwbouwplan (voor rekening en risico van Weboma Projecten) in de koopsector zal worden gerealiseerd. Met de opbrengsten van de verkoop van de te slopen woningen (in casu grondeigendom) wordt een verbetering van de investeringskasstroom gerealiseerd. In 2014 zijn binnen dit project 8 te slopen woningen verkocht; is één project in de huursector opgeleverd (10 woningen voor kleine huishoudens) en zijn twee deelprojecten in de huursector (26 woningen voor senioren) in aanbouw genomen. In 2014 is helaas vast komen te staan dat het onder de huidige omstandigheden niet mogelijk is het project ‘de Heerlickheijd’ (18 appartementen in de vrije huursector (niet-DAEB)) te realiseren; waarop besloten is tot een herontwikkeling van dit deelplan. In de herontwikkeling

22


bestaat het bouwprogramma uit 4 woningen in de sociale huursector (DAEB) en 17 woningen in de koopsector. Het project is onderdeel van de samenwerkingsovereenkomst met Weboma Ontwikkeling. Wonen Wateringen heeft, daartoe uitgenodigd door gemeente Westland, het initiatief genomen voor de herontwikkeling van de bibliotheeklocatie in Kwintsheul. In 2014 zijn de eerste schetsontwerpen voor een bebouwingsplan gemaakt. Met de woningen in het bouwprogramma richt Wonen Wateringen zich op starters en jonge huishoudens. Onderhoud Het onderhoudsbeleid van Wonen Wateringen is vooral gericht op het - met in achtneming van de kwaliteitscriteria van de corporatie - beheersbaar houden van de onderhoudskosten van het woningbezit. De kwaliteit van de voorraad wordt grotendeels bepaald door het tijdig uitvoeren van (planmatig) onderhoud aan ons woningbezit. Hierbij dient er niet alleen gedacht te worden aan bouwtechnisch onderhoud maar ook aan het aanpassen van de woningen aan de eisen van deze tijd. Steeds meer onderhoudswerkzaamheden kunnen onder de noemer van woningverbetering, duurzaamheid of leefbaarheid worden gebracht. In 2013 is – in het kader van het verbeteren van het financieel perspectief - besloten tot het maken van een strikt onderscheid tussen ‘onderhoud’ en ‘verbetering’. De kosten van verbetering worden hierbij als investering aangemerkt; waarbij dekking zal moeten plaatsvinden via huuraanpassing of levensduurverlenging. De Meerjarenonderhoudsplanning is met deze principiële beleidskeuze als leidraad in 2013 geactualiseerd. In 2014 is besloten de conditiemeting en de vastlegging van de kwaliteit, zal plaatsvinden volgens de systematiek van NEN2767. Planmatig onderhoud In de Onderhoudsbegroting 2014 stond een bedrag van € 1.520.000 gereserveerd voor het werkplan planmatig onderhoud. In relatie met de actualisering van het strategisch voorraadbeleid is besloten de opdrachtverlening voor groot onderhoud in een tweetal complexen te verschuiven naar een van de volgende jaren. Met deze aanpassing bedraagt het budget voor planmatig onderhoud in 2014 € 875.000. Nagenoeg alle werkzaamheden uit het bijgesteld werkplan planmatig onderhoud zijn in 2014 aanbesteed en in uitvoering genomen. Uiteindelijk hebben de kosten voor planmatig onderhoud in 2014 € 859.000 bedragen. Leefbaarheid Jaarlijks worden kosten gemaakt (schoonmaakbedrijven, hoveniersbedrijf, onderhoudsaannemer) om de woonomgeving inclusief de bij de gebouwen behorende gemeenschappelijke ruimten op een aanvaardbaar niveau te houden. Bewoners worden persoonlijk of schriftelijk WONEN WATERINGEN | JAARBERICHT 2014

23

aangesproken op hun gedrag daar waar het gaat om vandalisme en vervuiling van de woonomgeving en gemeenschappelijke ruimten. Geconstateerde technische gebreken en graffiti worden snel en adequaat verholpen respectievelijk verwijderd. In 2014 bedragen de kosten voor leefbaarheid € 131.000 (2013: € 127.000). Bijzondere aandacht is uitgegaan naar het bewaken en zoveel als mogelijk in stand houden van de leefbaarheid in de Oranjewijk. Dagelijks klachtenonderhoud De eigen onderhoudsdienst van Wonen Wateringen voert een groot deel van dagelijks klachtenonderhoud uit. Zij zijn ‘het gezicht' van Wonen Wateringen. Vanuit de dagelijkse praktijk worden problemen vaak vroegtijdig gesignaleerd. Klachten worden zo spoedig mogelijk verholpen. In 2014 bedraagt het aantal reparatiemeldingen gemiddeld 1,45 per woning. De gemiddelde kosten per melding bedragen € 242. In totaal is in 2014 € 351.000 (2013: € 553.000) uitgegeven aan dagelijks klachtenonderhoud, terwijl voor 2014 € 558.000 was begroot. Storingen aan centrale verwarmingsinstallaties met warmwatervoorziening, liften, elektrische installaties worden doorgegeven aan installatiebedrijven, waarmee Wonen Wateringen servicecontracten heeft afgesloten. Als dienstverlening aan de huurders beschikt Wonen Wateringen over een Servicefonds voor Huurdersonderhoud. Voor deelname aan deze extra service wordt de huurder een abonnementsgeld in rekening gebracht. Mutatieonderhoud In 2014 is in 110 woningen verhuis-/mutatieonderhoud uitgevoerd en/of onderhanden. Voor mutatieonderhoud is in 2014 € 693.000 begroot, de werkelijke kosten voor mutatieonderhoud hebben in 2014 € 210.000 bedragen. Beleid is dat de noodzakelijke werkzaamheden in het interieur niet verplicht worden opgelegd aan de huurders. Dit houdt in dat in een aanzienlijk aantal gevallen pas bij mutatie de noodzakelijke onderhoudswerkzaamheden aan het interieur, inclusief de bijbehorende woningverbetering (keuken- en badkamerrenovaties) uitgevoerd kunnen worden. In het bestek van koerszetten op verbeteren financiële prestaties is het niveau van mutatieonderhoud (en in bijzonder de vernieuwing van badkamer en keukens) fors teruggebracht. De substantiële daling van de kosten voor mutatieonderhoud zijn het resultaat van de aanpassingen in beleid (beschrijven en introduceren van kwaliteitsniveau’s), proces (aktief bewaken van kosten) en procedures (inkoop).

24


Specificatie kosten mutatieonderhoud (in € 1.000) totaal kosten voor mutatie-onderhoud

239

100%

verrekend met huurders of geactiveerd

29

12%

kosten voor mutatie-onderhoud

210

waarvan kosten voor keukenrenovaties

35

15%

kosten voor badkamerrenovaties

46

19%

kosten voor overige woningverbetering

13

5%

6

3%

kosten voor asbestsanering

Een overgroot deel van het mutatieonderhoud wordt door derden uitgevoerd, woningen met relatief weinig mutatieonderhoud wordt in de regel door de eigen onderhoudsdienst uitgevoerd.

Lokale verankering en samenwerking Jubileumactiviteiten 2014 was voor ons een belangrijk jaar: we bestonden als organisatie 100 jaar. Het 100-jarig bestaan van de organisatie was een mooie aanleiding om onze normale activiteiten voor huurders en andere relaties een feestelijk karakter te geven. We zijn het jubileumjaar begonnen met een bijeenkomst met onze belanghouders waar ons strategisch plan ‘Betrokken. Betrouwbaar. Vernieuwend.’ is gepresenteerd en een inleiding en aansluitend een debat is gehouden over ‘verleden en toekomst’ van de corporatie. Onze huurders hebben we ‘op de koffie’ gevraagd en tijdens die koffieochtenden hebben we hen onze nieuwbouwplannen gepresenteerd. In de eerste weken van 2015 sluiten we ons jubileumjaar feestelijk af met een stakeholdersbijeenkomst (thema ‘samenwerking’) en zijn onze huurders uitgenodigd voor de ‘koek en zopie’ in een winters decor. De giften die we ontvingen voor ons jubileum kwamen ten goede aan de speeltuin ‘De Kinderster’ in het hart van de Oranjewijk. Sponsoring Wonen Wateringen sponsort in beperkte mate lokale activiteiten. Sponsoring heeft, als uiting van de maatschappelijke betrokkenheid van de corporatie, uitsluitend tot doel lokale verenigingen en activiteiten financieel te ondersteunen. Sponsoring heeft geen ‘commerciële’ doelen zoals bijvoorbeeld naamsreclame. Voor sponsoring is een jaarlijks budget beschikbaar van maximaal 0,2% van de netto jaarlijkse huurinkomsten. De criteria waaraan sponsoraanvragen moeten voldoen;


25

•

Sponsoring vindt alleen plaats aan verenigingen of stichtingen uit ons werkgebied die zich voor doeleinden inzetten die een plaatselijk (Wateringen, Kwintsheul) of regionaal (Westland) karakter hebben;

•

De doelstelling van die vereniging of stichting hebben een sociaal/cultureel doel en de aanvraag mag niet vanuit commercieel oogpunt geschieden;

•

Een aanvragende instantie staat lokaal positief bekend;

•

Niet in aanmerking komen verzoeken met politieke of religieuze doelstellingen, wensen van individuen die voor zichzelf iets willen, gevaarlijke of risicovolle sporten en sporten die het milieu belasten;

•

Het sponsorevenement is een ontmoetingsplaats voor mensen;

•

Het project of evenement moet aansluiten bij wat er ‘ruim’ leeft in de lokale gemeenschap. In 2014 is totaal € 20.680 aan sponsoring besteed. De drie lokale sportverenigingen, de Wateringse Wielerdag, het popfestival Waterpop en de Kernenboten Kwintsheul en Wateringen (Varend Corso) zijn de belangrijkste ontvangers van de sponsorgelden. Onze externe oriëntatie Bij het ‘werken aan wonen’ zijn veel partijen direct of indirect betrokken. Om te komen tot een goed resultaat is samenwerking met andere partijen noodzakelijk. Wij zijn lid van en/of werken daarom samen met diverse instanties op zowel landelijk, regionaal als lokaal niveau. Wonen Wateringen is onder andere lid van VNO/NCW - en neemt op lokaal/regionaal niveau actief deel aan de activiteiten van deze organisatie (waaronder de RO-workshops) – en MKB Westland. Wonen Wateringen is tevens lid van Sociale Verhuurders Haaglanden SVH. In SVH zijn alle corporaties in stadsregio Haaglanden verenigd. SVH voert de woonruimteverdeling in de regio uit en is gespreks-/contractspartners voor de gemeenten in Haaglanden (prestatieafspraken). In 2014 heeft Wonen Wateringen een kennisbijeenkomst ‘Resultaatgericht Samenwerken’ georganiseerd voor zakelijke relaties op terrein van bouw en onderhoud. Samenwerking rond thema wonen en zorg Twee landelijke ontwikkelingen vragen een andere aanpak op het gebied van wonen en zorg. In de eerste plaats door het scheiden van de financiering van huisvesting en zorg. Het wonen komt daardoor direct ten laste van de bewoner, de zorg ten laste van de Algemene Wet Bijzondere Ziektekosten (AWBZ) of de Wet maatschappelijke ondersteuning (Wmo). In het verlengde daarvan verandert het indicatiebeleid: alleen mensen met een zwaardere zorgbehoefte komen in aanmerking voor een verzorgingshuis. Duidelijk is dat mensen langer in hun woning moeten blijven wonen, ook al hebben zij (meer) zorg nodig. De verwachting is dat die eisen nog strenger worden. In afstemming met maatschappelijke partners, zoals Careyn, Pieter van Foreest en Vitis Welzijn ontwikkelt Wonen Wateringen producten en dienstverlening, om op deze nieuwe situatie in te springen. Het gaat daarbij niet zo zeer om het realiseren van nieuwe

26


seniorenwoningen; maar om de kwaliteit van bestaande woningen en de beschikbaarheid van ondersteuning en thuiszorg te verbeteren, zodat mensen langer zelfstandig kunnen blijven wonen. Overleg gemeente In 2014 heeft overleg plaatsgevonden met de gemeente Westland op vooral uitvoerend niveau. Op bestuurlijk niveau heeft Wonen Wateringen een inzet geleverd in het ‘Platform stimulering woningmarkt’ en een aantal Ronde Tafel-bijeenkomsten rond de thema’s woningbouwprogramma en wonen en zorg. Overleg met belanghouders [stakeholders] Als maatschappelijke organisatie met een publieke taak wil Wonen Wateringen tenminste aan haar belanghouders verantwoording afleggen over wat zij doet, waarom zij dit doet en hoe zij dat doet. In het beleidskader ‘Belanghebbendenbeleid’ heeft Wonen Wateringen de wijze waarop zij overleg voert met de belanghouders vastgelegd. Wonen Wateringen verplicht zich met dit beleid, dat samengesteld is met input en opmerkingen van belanghouders, om op doordachte wijze de contacten met haar relevante belanghouders te onderhouden en actueel te houden en aan deze belanghouders verantwoording af te leggen over gemaakte keuzes. En liever nog, waar mogelijk en gewenst deze keuzes met haar belanghouders te maken. Belanghouders worden actief geïnformeerd door onder andere toezending van de resultaten van de benchmark Corporatie in Perspectief en het bewonersblad alsook door het attenderen op de publicatie op de website van Jaarplan en Jaarverslag.

Organisatie Organisatie Wonen Wateringen De werkorganisatie wordt aangestuurd door drie managers en de directeur-bestuurder. Het interne toezicht wordt ingevuld door de Raad van Commissarissen, statutair bestaande uit 5 personen. De taken van het bestuur en de Raad van Commissarissen zijn vastgelegd in de statuten en zijn verder uitgewerkt in Reglement RvC en Directiereglement. Bij de inrichting van de governancestructuur is de Governancecode Woningcorporaties het uitgangspunt. Het bestuur De corporatie wordt bestuurd door de statutaire directeur, de heer AJ van den Berg (geboren 5 april 1951). De heer Van den Berg is sinds 1998 in dienst van de corporatie. De werkorganisatie


27

De organisatie is 24 uur per dag telefonisch bereikbaar. Op werkdagen is voor publiek het kantoor (Wonen Wateringen Winkel) open van 08.30 uur tot 16.30 uur, vrijdag tot 12.30 uur. Per 31 december 2014 bestaat de personeelsbezetting uit 21 medewerkers, 17,5 fte (2013: 18,4 fte). In 2014 is de arbeidsovereenkomst met één persoon beëindigd. De organisatie wordt bewust klein en overzichtelijk gehouden. Als er op een bepaald moment sprake is van onvoldoende capaciteit of wanneer noodzakelijke kennis in een specifieke situatie ontbreekt, wordt deze ingehuurd. Naast de heer AJ van den Berg, directeur, bestaat het managementteam per 31 december 2014 uit: mevrouw W Kok, manager Financiën, mevrouw L van Spanje, manager Wonen, en de heer R Sloof, manager Onderhoud. De rechtspositie van de medewerkers in dienst van Wonen Wateringen is geregeld in de CAO Woondiensten. Alle medewerkers inclusief de directeur nemen deel aan de collectieve pensioenregeling voor woningcorporaties. Alle functies met uitzondering van de directeur zijn beschreven en ingedeeld volgens het Handboek functie-indeling woondiensten. Raad van Commissarissen Ultimo 2014 bestaat de Raad van Commissarissen van Wonen Wateringen uit vijf leden. Voor bijzonderheden omtrent de samenstelling, werkzaamheden van de Raad van Commissarissen wordt kortheidshalve verwezen naar het verslag van de Raad van Commissarissen. Ziekteverzuim Het ziekteverzuimpercentage kwam in 2014 uit op 4,3% (2013: 3,9%). ArboNed neemt naar volle tevredenheid de begeleiding van de uitvoering van het ziekteverzuimbeleid op zich. Scholing Onze organisatie is erop gericht de klant zo goed mogelijk van dienst te zijn. Klanten mogen van onze medewerkers dan ook een servicegerichte instelling verwachten. Als werkgever investeren we structureel in onze medewerkers en in de kwaliteit van onze dienstverlening. Dit doen we door medewerkers passende opleidingen te laten volgen. Naast de aangeboden scholingsmogelijkheden is voor iedere medewerker ook een individueel loopbaanontwikkelingsbudget beschikbaar. Personeelsoverleg Met enige regelmaat zijn in 2014 lunchbijeenkomsten voor de medewerkers georganiseerd. In de deze bijeenkomstem komen onderwerpen als nieuwbouwprojecten, jaarverslag en begroting en de wijze waarop Wonen Wateringen inspeelt op de veranderingen in de sector aan bod. Doel van de personeelsbijeenkomsten is medewerkers te informeren over lopende projecten en overige actuele ontwikkelingen. Op afdelingsniveau vindt eveneens periodiek overleg plaats. Naast specifieke aandachtspunten voor de afdeling kunnen hier ook meer algemene zaken aan de orde worden gesteld. 28



29

Huisvesting Wonen Wateringen is sedert 1999 gehuisvest in een representatief kantoorpand aan de Dorpskade in Wateringen. Het kantoor is goed bereikbaar en centraal gelegen op loopafstand van het grootste deel van het woningbezit. Huisstijl Op onze stakeholdersbijeenkomst ter gelegenheid van ons 100-jarig jubileum hebben wij onze nieuwe huisstijl gelanceerd. Deze huisstijl is consequent doorgevoerd in alle visuele uitingen, o.a. op de gevel, op de nieuwe website, op ons wagenpark, op het briefpapier, de bedrijfskleding van onze vaklieden. Daarnaast hebben we ook een videopresentie van ons visiedocument ‘Betrokken. Betrouwbaar. Vernieuwend’ op de website en YouTube gepubliceerd. De invoering van de nieuwe huisstijl is soepel verlopen.

Financiële continuïteit De effecten van de crisis, maar ook de recente ontwikkelingen ten aanzien van de volkshuisvesting hebben een enorme impact op onze bedrijfsvoering. De combinatie van de vennootschapsbelasting, de verhuurdersheffing vanaf 2013, de Europese Beschikking, en andere voornemens van het Kabinet impliceren een veranderend financieel perspectief voor onze organisatie. Het is dan ook zaak de hand te houden aan de kostenontwikkelingen en de opbrengsten (huurstijging en derving door leegstand) te optimaliseren. Personeel en organisatie worden in dit kader tegen het licht gehouden. Het onderhoud kan bij de huidige uitgangspunten nog redelijk op niveau blijven. Wel zal het investeringsniveau - mede onder invloed van de economische situatie – zeer behoudend zijn. Sturen op kasstromen Voldoende positieve kasstromen vormen de eerste waarborg voor de financiële continuïteit van Wonen Wateringen. Om verzekerd te zijn van positieve operationele kasstromen bewaakt Wonen Wateringen de huurinkomsten en streeft ernaar de lasten van de organisatie – inclusief onderhoudslasten – beperkt te houden. Van belang is te constateren dat de kernactiviteit (exploitatie van woningen) in 2014 een positief financieel resultaat van € 3,9 mln oplevert (2013: € 3,5 mln). Om extra positieve kasstromen te genereren zijn verkopen van woningen uit het bestaande bezit een voorwaarde. Het niet realiseren van de geplande verkopen kan zonder andere compensatie leiden tot uit- of afstel van bepaalde investeringen. De laatste jaren bedragen de netto bedijfslasten gemiddeld € 946 per woning per jaar; dit is ruim onder het sector gemiddelde (€ 1.101).

30


Jaarresultaat In 2014 behaalde Wonen Wateringen een jaarresultaat van € 1.983 mln vóór belasting (2013: € 1.890 mln). Het jaarresultaat is in vergelijking met het jaarresultaat 2013 met € 0,1 mln verbeterd. De verkoopopbrengsten zijn in 2014 fors hoger dan in 2013 (plus € 2 mln); daartegenover staat een daling van de kosten voor onderhoud (- 0,5 mln) en een forse stijging op de post overige bedrijfslasten met ruim € 1,4 mln (o.a. verhuurderheffing € 1,2 mln en de kosten voor niet-gerealiseerde nieuwbouwplannen € 0,4 mln). Alle in 2014 gerealiseerde investeringen en alle uitgaven in dit jaar, zijn uitsluitend in het belang van de volkshuisvesting gedaan. Ontwikkeling van de leningenportefeuille Door het realiseren van een omvangrijk investeringsprogramma (zowel in nieuwbouw als verbetering) in de afgelopen jaren is de schuld per woning fors toegenomen tot € 47.000 per verhuureenheid. Het WSW geeft aan dat zij een schuldpositie van € 40.000 per verhuureenheid relatief fors vindt. Het CFV hanteert een maximaal acceptabel schuldbedrag van € 45.000. Op basis van de huidige meerjarenprognoses is de verwachting dat de schuldpositie gedurende de planningsperiode wordt afgebouwd tot circa € 23.000 per vhe in 2024. Eind 2014 bedroeg de omvang van de leningenportefeuille € 101 miljoen. De gemiddelde rente op de vastrentende portefeuille bedraagt eind 2014 3,99%. De gemiddelde vaste rente op de leningen daalt tot 3,84% eind 2021. Oorzaak van deze daling is de aflossing van hoogrentende leningen. In het treasury jaarplan wordt gerekend met een rentekostenvoet bij (her)financiering van 4,5%. Voor 2014/2015 heeft het WSW het borgingsplafond vastgesteld op € 82,5 miljoen. Gezonde financiële positie Wonen Wateringen heeft een gezonde financiële positie die het mogelijk maakt om de ambities van haar ondernemingsplan waar te maken. Daarbij kijkt zij zowel naar haar vermogenspositie als naar het verloop van de kasstromen in relatie tot de financieringsverplichtingen. Jaarlijks bewaakt Wonen Wateringen de ontwikkeling van haar financiële positie via de meerjarenbegroting. Belangrijke voorwaarde is daarbij dat tenminste kan worden voldaan aan belangrijke maatstaven van externe toezichthouders. In onderstaand overzicht de uitslag van een toets van de uitkomsten in de Meerjarenprognoses (dPI2014) aan de maatstaven in het beoordelingskader zoals dat door Waarborgfonds Sociale Woningbouw WSW wordt toegepast. financiële ratio

maatstaf

2014

2015

2016

2017

2018

ICR (Interest Coverage Ratio)

1,40

1,77

1,89

2,07

2,46

2,47

DSCR (Debt Service Coverage Ratio)

1,00

1,05

1,19

1,27

1,42

1,41

LTV (Loan to Value)

< 75%

63%

59%

.

.

.

solvabiliteit obv bedrijfswaarde

20%

37%

40%

.

.

.

dekkingsratio (WOZ-waarde)

< 50%

22%

.

.

.

.


31

Risicoparagraaf Wonen Wateringen opereert financieel volledig zelfstandig. Die zelfstandigheid houdt in dat op een verantwoorde manier met onze middelen moet worden omgegaan. In deze paragraaf zijn de belangrijkste risico’s beschreven en de beheersmaatregelen die ervoor getroffen zijn. Administratieve organisatie-interne controle risico’s Het gaat hierbij om risico’s van onbetrouwbare informatie voorziening als gevolg van een gebrekkig stelsel van administratieve organisatie en interne controle. Met betrekking tot deze risico’s zijn bij Wonen Wateringen de volgende beheersinstrumenten aanwezig •

Voor al het personeel zijn functie- (en deels ook taak-) omschrijvingen aanwezig

•

De procuratie is vastgelegd

•

Er zijn actuele beschrijvingen aanwezig van bestaande procedures

•

Er is een management informatiesysteem

•

Er is een integriteitscode / interne gedragscode

•

Er is een procedure Klokkenluidersregeling

•

Er is een protocol ‘Omgaan met agressie in de werksituatie’. In 2013 heeft Wonen Wateringen een kwaliteitssysteem opgezet dat voldoet aan ISO9001. Het certificaat is in februari 2014 verstrekt. Woningmarktrisico’s De woningmarktrisico’s betreffen vooral de risico’s van structurele leegstand als gevolg van een onvoldoende op de vraag afgestemde woningvoorraad. Van oudsher is het woningbestand van Wonen Wateringen gesitueerd op goed in de lokale en regionale markt liggende locaties. Uitgangspunt bij nieuwbouw of het verwerven van woningen van derden is primair, dat de locatie goed moet zijn. Structurele leegstand is voor de corporatie een onbekend fenomeen. Om de woningmarktrisico’s te beheersen wordt door Wonen Wateringen gebruik gemaakt van:

•

Een systeem om via regelmatige bewonersonderzoeken de tevredenheid en verhuurbaarheid te bewaken (in 2014 is bewonersonderzoek gehouden)

•

Monitoring van de gegevens inzake vraag en aanbod in de regio, de gemeente Westland en de kernen Kwintsheul en Wateringen, die via het woonruimteverdelingssysteem beschikbaar zijn;

•

Een regionaal inzicht in de woningbehoefte op basis van eigen onderzoek en/of documenten van de gemeente Westland, waaronder Woningbouwmonitor (in 2014 is in opdracht van Wonen Wateringen een onderzoek naar ontwikkeling woningvraag uitgevoerd). In 2014 is een start gemaakt met het actualiseren van het strategisch voorraadbeheer. 32


Financiële risico’s Alle activiteiten en plannen van Wonen Wateringen worden vertaald in een Integrale Financiële Meerjarenprognose. Jaarlijks wordt deze meerjaren begroting uitgewerkt over een periode van 5 jaar. De realisatie wordt bewaakt via de jaarlijkse verantwoordingsstukken. De belangrijkste financiële risico’s betreffen het niet kunnen waarborgen van de financiële continuïteit van de stichting alsmede het financierings- en liquiditeitsrisico. Om deze risico’s voldoende te kunnen beheersen zijn ondermeer de volgende maatregelen getroffen: •

Het voorzien in een meerjarenbegroting;

•

Het hanteren van een Treasury jaarplan (liquiditeitsprognose);

•

Het hanteren van een Treasurystatuut ten behoeve van alle treasury activiteiten;

•

Het hanteren van een leningen vervalkalender;

•

Het bewaken en analyseren van de huurachterstanden;

•

Het jaarlijks actualiseren van de verzekeringsportefeuille (opstal en bedrijfsactiviteiten). Onderhoudrisico’s Het gaat hierbij onder meer om het risico van hogere onderhoudslasten door onvoldoende inzicht in de kwaliteit van het woningbezit en/of de marktontwikkelingen. Ter beheersing van deze risico’s:

•

Is de technische staat in beeld gebracht en een meerjarenonderhoudsbegroting opgesteld;

•

wordt jaarlijks een conditiemeting van tenminste een derde van het woningbezit uitgevoerd;

•

wordt jaarlijks de (meerjaren)onderhoudsbegroting geactualiseerd waarin alle te nemen maatregelen voor het woningbezit zijn/worden verwerkt;

•

wordt de woningcartotheek van het woningbezit continue actueel gehouden. Projectrisico’s Gelet op de toenemende complexiteit bij projectontwikkeling worden de risico’s bij nieuwbouwprojecten groter. De resultaatontwikkeling wordt in belangrijke mate bepaald door de omvang van de niet te activeren investeringen in nieuwbouw en woningverbetering. Deze risico’s worden door Wonen Wateringen vooral beheerst door het opstellen van voorcalculaties. De projecten worden intern bewaakt aan de hand van de voortgangsrapportage. Door Wonen Wateringen wordt veel tijd geïnvesteerd in de planvoorbereiding teneinde tijdens de realisatie van het nieuwbouwproject zo veel mogelijk verrassingen te voorkomen. Voor alle nieuwbouwprojecten geldt dat het IFEC is toegepast (intern geformaliseerd, extern gecommuniceerd). Dit wil zeggen dat wanneer een nieuwbouwproject daadwerkelijk concreet gaat worden voor de corporatie en dat er intern middels het uitwerken van calculaties, opmaken van een exploitatiebegroting de mogelijke financiële risico’s in kaart zijn gebracht het intern geformaliseerd kan worden. Daarna zal het extern gecommuniceerd gaan worden middels een aanvraag bouwvergunning bij de gemeente, verwerking van het project in de financiële WONEN WATERINGEN | JAARBERICHT 2014

33

meerjarenbegroting, het aantrekken van een financiering bij banken en uiteindelijk de vermelding van het project in het jaarverslag. In 2013 is een Investeringsstatuut vastgesteld. Fiscale risico’s Hierbij gaat het om de risico’s van het niet naleven van de regelgeving en de daaruit voortvloeiende naheffingen en boetes. Gelet op het toenemende fiscale regime waar corporaties mee te maken krijgen wordt in een vroeg stadium inzicht gezocht omtrent de diverse fiscale aspecten. Om deze risico’s voor Wonen Wateringen te beperken wordt gebruik gemaakt van externe expertise. Conclusie Resumerend kan gesteld worden dat Wonen Wateringen zich bewust is van de hierboven genoemde risico’s en dat er in belangrijke mate reeds maatregelen getroffen zijn om mogelijke risico’s te vermijden dan wel te beheersen. De risicoafweging en de verantwoording daarover is voor het management en de interne toezichthouders vanuit de good governance gedachte een steeds belangrijker rapportage onderdeel.

Slotwoord Wonen Wateringen is op grond van de statutaire bepalingen uitsluitend en zonder winstoogmerk werkzaam in het belang van de volkshuisvesting in de regio Haaglanden. In het Volkshuisvestingsverslag is uiteengezet op welke wijze Wonen Wateringen in 2014 invulling heeft gegeven aan haar taken op het gebied van volkshuisvesting. Van nevenactiviteiten, die niet direct gericht zijn op de volkshuisvesting, is ook in 2014 geen sprake geweest. Op deze plaats mag benadrukt worden dat Wonen Wateringen zich sinds de verzelfstandiging van de corporaties in 1995 zich bewust uitsluitend beperkt heeft tot datgene wat behoort tot de kerntaken van een woningcorporatie. Wonen Wateringen heeft - binnen het kader van haar mogelijkheden - getracht de primaire doelgroep zo goed mogelijk te bedienen. Wonen Wateringen heeft de ter beschikking staande middelen uitsluitend aangewend in het belang van de volkshuisvesting. Samenwerking - zowel buiten als binnen de organisatie - is onontbeerlijk voor het goed functioneren van Wonen Wateringen. Mede dankzij goede relaties met collegacorporaties, diverse instellingen en ondernemingen is Wonen Wateringen in staat haar taken op het gebied van de volkshuisvesting met elan uit te voeren. Heel veel werk wordt jaarlijks door een relatief kleine groep mensen verricht. Een woord van dank voor de grote inzet van alle betrokkenen is hiervoor op zijn plaats.

34


Kengetallen


35

Kengetallen 2010 – 2014 2014

2013

2012

2011

2010

Gegevens woningbezit Aantal verhuureenheden in exploitatie Woningen en woongebouwen

2.005

2.010

2.021

2.005

1.999

Onroerende zaken niet zijnde woningen Bedrijfsruimten Maatschappelijk vastgoed Garages Kinderdagverblijf Ontmoetingsruimten Grond Koop Goedkoop Subtotaal onroerende zaken niet zijnde woningen Totaal

11 1 57 4 7 62 142 2.147

11 2 57 4 7 60 141 2.151

10 2 57 4 7 59 139 2.160

8 2 57 3 6 48 124 2.129

8 1 56 3 6

20

10

45

32

-25 -24 24 -5

-13 -8

-3 -26

1 -3 -24

-10 -26

-11

16

6

115

1

2

Mutaties verhuureenheden Aantal woningen opgeleverd Nieuwbouw in exploitatie Arkpaviljoen Aantal woningen aangekocht Aantal verkochte woningen Aantal gesloopte woningen Aantal van niet-woningen naar woningen Totaal mutaties woningbezit

Mutaties onroerende zaken niet zijnde woningen Bedrijfsruimten Maatschappelijk vastgoed Garages Kinderdagverblijf Ontmoetingsruimten Grond Koop Goedkoop Correctie voorgaande jaren Totaal mutaties onroerende zaken niet zijnde woningen Totaal mutaties Aantal woningen naar huurprijsklasse Goedkoop (2014: <389,05) Betaalbaar (2014: 389,05 - 596,75) Duur (2014: 596,75 - 699,48) Duur boven huurgrens (2014: >699,48) Totaal Kwaliteit Aantal reparatie verzoeken per woning Onderhoudskosten per woning: Planmatig onderhoud Niet planmatig onderhoud Totaal kosten per woning

36


-1

74 2.073

77 74

3 1 1

2

1

1 1 11

1 2

1 -4

2 -9

15 31

50 56

6 121

139 1.199 531 136 2.005

150 1.224 520 116 2.010

156 1.336 424 105 2.021

192 1.172 510 131 2.005

212 1.384 403

1,45

1,68

1,74

1,78

1,66

428 351 780

419 629 1.048

463 850 1.313

622 881 1.503

504 515 1.019

48

1.999

2014

2013

2012

2011

2010

134 557

134 533

136 510

132 491

131 486

Verhuren van woningen Mutatiegraad Huurachterstand in % van jaarhuur Huurderving in % van jaarhuur

4% 0,83% 1,73%

7% 1,35% 1,55%

6% 0,95% 1,21%

7% 1,32% 1,45%

6% 1,29% 1,61%

Financiële continuïteit Solvabiliteit Liquiditeit Rentabiliteit eigen vermogen in % Rente vreemd vermogen in % Rentabiliteit totaal vermogen in % Interne financiering per woning

17,2 0,3 17,3 4,1 6,2 11.119

14,2 0,2 12,2 4,2 5,2 11.516

12,4 0,4 10,54,3 2,3 10.238

13,6 0,4 11,44,4 1,8 9.348

15,9 0,3 7,6 4,6 4,1 12.553

Balans en Winst- en verliesrekening Eigen vermogen per woning Totaal opbrengsten per woning Kapitaalslasten per woning Resultaat per woning

10.975 8.351 3.882 1.904

9.049 7.175 3.989 1.105

7.901 6.695 4.065 830-

8.800 6.329 3.811 999-

10.197 8.374 2.528 771

4,4 2,9 1,3 1,0 7,9 17,5 21 8,69

5,5 2,8 1,2 1,0 7,9 18,4 22 9,17

5,5 2,8 1,6 1 8 18,8 22 9,29

4,7 2,8 1 1,7 9 19,1 22 9,54

3,7 3,2 1 1 8 16,9 20 8,45

Prijs-kwaliteitverhouding Gemiddeld aantal punten Gemiddelde netto huurprijs

Personeelsbezetting Aantal formatieplaatsen gesplitst naar activiteiten Verhuur/bewonerszaken Financieel economische zaken Pr en communicatie Directie Technische dienst incl. adm/td Totaal aantal formatieplaatsen Totaal aantal personeelsleden Totaal fte's per 1000 woningen


37

38


Jaarrekening 2014

Vastgesteld door het Bestuur stichting Wonen Wateringen dd 6 augustus 2015 Goedgekeurd door de Raad van Commissarissen stichting Wonen Wateringen 28 augustus 2015.


39

Balans per 31 december 201 4 (na resultaatbestemming) (x € 1.000) Toelichting

2014

2013

1 1.1

96.505

98.742

2.488 449 99.442

1.039 475 100.256

23.614 433

24.035 451

28 24.075

28 24.514

2.846 2.846

1.066 1.066

773 48 821

747 85 832

123 7 91 112 333

147 25 434 147 753

262

229

127.779

127.650

Activa Vaste activa Materiële vaste activa Sociaal vastgoed in exploitatie Vastgoed in ontwikkeling bestemd voor eigen exploitatie Onroerende en roerende zaken tdv de exploitatie Totaal materiële vaste activa

1.2 1.3

Vastgoedbeleggingen Commercieel vastgoed in exploitatie Onroerende zaken verkocht onder voorwaarden Vastgoed in ontwikkeling bestemd voor eigen exploitatie Totaal vastgoedbeleggingen

2 2.1 2.2

Financiële vaste activa Latente belastingvorderingen Totaal financiële vaste activa

3 3.1

Vlottende activa Voorraden Vastgoed bestemd voor verkoop Overige voorraden Totaal voorraden Vorderingen Huurdebiteuren Gemeenten Overige vorderingen Overlopende activa Totaal vorderingen Liquide middelen Totaal activa

40


2.3

4 4.1 4.2

5 5.1 5.2 5.3 5.4

6

Balans per 31 december 201 4 (na resultaatbestemming) (x € 1.000) Toelichting

2014

2013

Eigen vermogen Overige reserves

7 7.1

22.005

18.188

Langlopende schulden Leningen kredietinstellingen Verplichtingen uit hoofde van onroerende zaken verkocht onder voorwaarden

8 8.1

101.224

101.623

433 101.657

451 102.074

1.220 430 175 2.292 4.117

4.282 488 158 2.460 7.388

127.779

127.650

Passiva

Totaal langlopende schulden Kortlopende schulden Schulden aan kredietinstellingen Schulden aan leveranciers Belastingen en premies sociale verzekeringen Overlopende passiva Totaal kortlopende schulden Totaal passiva

8.2

9 9.1 9.2 9.3 9.4


41

Winst- en verliesrekening 201 4 (x € 1.000)

Bedrijfsopbrengsten Huuropbrengsten Opbrengsten servicecontracten Nettoverkoopresultaat vastgoedportefeuille Overige bedrijfsopbrengsten Som der bedrijfsopbrengsten Bedrijfslasten Afschrijvingen op materiële vaste activa en vastgoedportefeuille Overige waardeveranderingen materiële vaste activa en vastgoedportefeuille Lonen en salarissen Sociale lasten Pensioenlasten Onderhoudslasten Leefbaarheid Lasten servicecontracten Overige bedrijfslasten Som der bedrijfslasten

Toelichting

2014

2013

10 11 12 13

13.635 371 2.584 153 16.743

13.233 454 581 154 14.422

14

4.194

4.173

15 16 17 18 19 20 21 22

0 919 143 174 1.277 131 245 3.582 10.665

-1.492 866 123 162 1.755 127 354 2.136 8.204

6.078

6.218

0 4.095 4.095

0 4.328 4.328

1.983 1.834 3.817

1.890 331 2.221

Bedrijfsresultaat Financiële baten en lasten Rentebaten Rentelasten Financiële baten en lasten Resultaat voor belastingen Belastingen Resultaat na belastingen

42


23

24

Kasstroomoverzicht (Volgens de indirecte methode) (x €1.000)

2014

2013

6.078

6.218

4.194 397 -2.731

2.682

286 11 -310 7.925

-299 51 -71 7.997

0 -4.170 0 -4.170

0 -4.428 0 -4.428

Kasstroom uit operationele activiteiten

3.755

3.569

Investeringen in materiële vaste activa Desinvesteringen materiële vaste activa Investeringen in vastgoedbeleggingen Desinvesteringen vastgoedbeleggingen Kasstroom uit investeringsactiviteiten

-4.598 4.189 49 99 -261

-1.552 672 69 38 -773

Mutatie R/C kredietinstellingen Ontvangsten uit langlopende schulden (nieuwe leningen)

-3.062 5.000

-114 4.500

Aflossingen van langlopende schulden Kasstroom uit financieringsactiviteiten

-5.399 -3.461

-7.184 -2.798

33

-2

229 262 33

231 229 -2

Bedrijfsresultaat Aanpassingen voor: - Afschrijvingen en overige waardeveranderingen - Afboekingen W&V - Boekresultaat verkopen - Veranderingen in werkkapitaal: . mutatie operationele vorderingen . mutatie voorraden . mutatie operationele schulden Kasstroom uit bedrijfsoperaties Ontvangen interest Betaalde interest Te betalen/ontvangen vennootschapsbelasting Kasstroom uit interest en vennootschapsbelasting

Mutatie geldmiddelen Liquide middelen begin boekjaar Liquide middelen einde boekjaar Mutatie liquide middelen

-584


43

Stichting Wonen Wateringen is een voortzetting van de Wateringsche Bouwvereeniging welke vereniging is opgericht op 26 februari 1914. De corporatie is toegelaten bij Koninklijk besluit van 26 augustus 1982 onder nummer 23. De statuten zijn laatstelijk gewijzigd en goedgekeurd per 11 september 2008. Het statutair werkgebied van de corporatie is de regio Haaglanden (Stadsgewest Haaglanden). Stichting Wonen Wateringen is gevestigd aan de Dorpskade 25 te Wateringen. De corporatie is ingeschreven in het Handelsregister van de Kamer van Koophandel en Fabrieken Haaglanden onder nummer 27212687. Stichting Wonen Wateringen is lid van Sociale Verhuurders Haaglanden, ondernemersvereniging VNO/NCW (regio West), MKB Westland en Inter Wateringen. De corporatie neemt deel in de Regionale Klachtenadviescommissie Westland. Bestuurlijke organisatie Raad van Commissarissen de heer JG Kleyberg | voorzitter mevrouw A Bom-Lemstra (lidmaatschap RvC per 26 mei 2015 beëindigd) mevrouw JA Brocke de heer MJM van der Stap de heer P Pronk | vice-voorzitter Bestuur de heer AJ van den Berg | directeur/bestuurder

44


Toelicht op de jaarrekening Algemene grondslagen voor de opstelling van de jaarrekening Deze jaarrekening heeft betrekking op de periode 1 januari 2014 tot en met 31 december 2014. Alle bedragen luiden in euro’s, tenzij anders vermeld. Regelgeving De jaarrekening van Stichting Wonen Wateringen is opgesteld volgens de bepalingen van het Besluit beheer sociale-huursector (Bbsh). In dit besluit wordt voorgeschreven Titel 9 Boek 2 BW toe te passen, behoudens enkele uitzonderingen van specifieke aard. Tevens is deze jaarrekening opgesteld volgens de door de Raad voor de Jaarverslaggeving uitgegeven Richtlijn 645 Toegelaten Instellingen Volkshuisvesting. Deze richtlijn is in 2011 herzien. Stichting Wonen Wateringen past deze herziene Richtlijn vanaf verslagjaar 2012 integraal toe. De waardering van activa en passiva en de bepaling van het resultaat vinden plaats op basis van historische kosten. Tenzij bij de desbetreffende grondslag voor de specifieke balanspost anders wordt vermeld, worden de activa en passiva gewaardeerd volgens het kostprijsmodel. Baten en lasten worden toegerekend aan het jaar waarop ze betrekking hebben. Winsten worden slechts opgenomen voor zover zij op balansdatum zijn gerealiseerd. Verplichtingen en mogelijke verliezen die hun oorsprong vinden voor het einde van het verslagjaar, worden in acht genomen indien zij voor het opmaken van de jaarrekening bekend zijn geworden. Grondslagen voor de waardering van activa en passiva 1 Materiële vaste activa 1.1 Sociaal vastgoed in exploitatie Sociaal vastgoed omvat woningen in exploitatie met een huurprijs onder de huurtoeslaggrens, het maatschappelijk vastgoed en het overige sociale vastgoed. De huurtoeslaggrens is een algemeen huurprijsniveau dat jaarlijks per 1 juli door de minister van Binnenlandse Zaken wordt vastgesteld. Ultimo 2014 bedraagt deze grens € 699,48 (ultimo 2013: € 681,02). Maatschappelijk vastgoed is bedrijfsonroerend goed dat is verhuurd aan maatschappelijke organisaties, waaronder zorg-, welzijns-, onderwijs- en culturele instellingen en dienstverleners en tevens is vermeld op de bijlage zoals deze is opgenomen in de Beschikking van de Europese Commissie d.d. 15 december 2009 aangaande de staatssteun voor toegelaten instellingen. Stichting Wonen Wateringen kwalificeert het sociaal vastgoed als bedrijfsmiddel, aangezien de woningcorporatie een beleid heeft dat gericht is op het realiseren van de volkshuisvestelijke taken. Het volkshuisvestelijk beleid staat hierbij centraal. Sociaal vastgoed in exploitatie wordt gewaardeerd op verkrijgingsprijs/vervaardigingsprijs, verminderd met eventuele investeringssubsidies, met de cumulatieve afschrijvingen en indien WONEN WATERINGEN | JAARBERICHT 2014

45

van toepassing met bijzondere waardeverminderingen. Of sprake is van een bijzondere waardevermindering wordt jaarlijks getoetst op basis van boekwaarde versus bedrijfswaarde op het niveau van de PMC’s. Een bijzonder waardeverminderingsverlies is het bedrag waarmee de boekwaarde de bedrijfswaarde duurzaam overschrijdt en wordt direct in de winst-en-verliesrekening verwerkt onder de post overige waardeverminderingen van materiële vaste activa. De afschrijvingen worden gebaseerd op de geschatte economische levensduur en worden berekend op basis van een vast percentage van de verkrijgingsprijs (lineaire methode), rekening houdend met een eventuele residuwaarde. Er wordt afgeschreven vanaf het moment van ingebruikneming. Op grond wordt niet afgeschreven. Periodiek groot onderhoud wordt ten laste gebracht van het resultaat op het moment dat deze zich voordoet. De bedrijfswaarde wordt gevormd door de contante waarde van de geprognosticeerde kasstromen van de kasstroomgenererende eenheid uit hoofde van toekomstige exploitatieopbrengsten en toekomstige exploitatielasten over de geschatte resterende looptijd van de investering. De indeling naar kasstroomgenererende eenheid is gedefinieerd op complexniveau en geclusterd naar PMC’s. Stichting Wonen Wateringen kiest voor deze indeling en clustering van de kasstroomgenererende eenheden aangezien deze aansluit bij haar interne bedrijfsvoering en hierbij de basis vormt voor haar vastgoedsturing. Bij de bepaling van de minimumwaarde is gekozen voor een clustering op woningen in kleinstedelijk gebied, woningen in ruimdorps gebied, woningen zorgprojecten en overige niet zijnde woningen. De bedrijfswaarde wordt afhankelijk gesteld van de voorgenomen bestemming van de complexen. De onroerende zaken kunnen voor langere of kortere termijn voor verhuur worden aangehouden. De kasstroomprognoses zijn gebaseerd op redelijke en onderbouwde veronderstellingen die de beste schatting van de directie weergeven van de economische omstandigheden die van toepassing zullen zijn gedurende de resterende levensduur van het actief. De kasstromen zijn gebaseerd op de in augustus 2014 intern geformaliseerde meerjarenbegroting en bestrijken een periode van vijf jaar, behoudens de verwachte kosten van groot onderhoud en overige contracten met een werkingsduur van meer dan vijf jaar. De kosten van planmatig onderhoud worden gebaseerd op de in de meerjarenonderhoudsbegroting onderkende cycli per component.

Bij de bedrijfswaardeberekening gelden de volgende uitgangspunten: 

Jaarlijkse huurderving van 1,0 % (evenals voorgaand jaar):



Mutatiegraad van 7,0 % (evenals voorgaand jaar): 46




Huurharmonisatie tot 82%, 86% en 90% van de maximaal redelijke huur voor de woningen. Percentage is afhankelijk van het aantal woningwaarderingspunten (WWS-punten) van de woning, respectievelijk tot 145, tussen 145-160 en boven 160 WWS-punten. In 2013 was de huurharmonisatie tot 80 % van de maximaal redelijke huur voor de woningen:



(na) Investeringen op basis van feitelijke verplichtingen (intern geformaliseerd, extern gecommuniceerd):



Een restwaarde van de grond op basis van de historische kostprijs:



Een disconteringsvoet van 5,25 %:



De saneringssteun van het Centraal Fonds Volkshuisvesting en de te betalen vennootschapsbelasting worden niet ingerekend in de bedrijfswaarde;



De verhuurdersheffing is ingerekend vanaf 2015 tot einde levensduur;



Woningen met een economische levensduur korter dan 15 jaar waarvoor nog geen sloopbesluit is vastgesteld blijven nog 15 jaar in exploitatie voor de bedrijfswaarde berekening (evenals voorgaand jaar):



De kasstromen worden medionumerando contant gemaakt. In de bedrijfswaardeberekening zijn stijgingspercentages gehanteerd als in onderstaande tabel. Huur Periode

stijging in %

Prijsinflatie in %

Stijging

Stijging

Stijging

loonkosten in

kosten

overige var.

%

onderhoud

lasten in %

2015 woningen

2,5

1,25

1,25

1,25

1,25

2016 woningen

2,75

2,0

2,0

2,0

2,0

2017 woningen

3,5

2,0

2,0

2,0

2,0

2015 niet-woningen

1,0

1,25

1,25

1,25

1,25

2016 niet-woningen

1,25

2,0

2,0

2,0

2,0

2017 niet-woningen

2,0

2,0

2,0

2,0

2,0

2018-2064

2,0

2,0

2,0

2,0

2,0

De in de bedrijfswaarde opgenomen verwachte opbrengstwaarde van woningen geoormerkt voor verkoop wordt gedefinieerd als de contante waarde van het bedrag dat kan worden verkregen bij vrijwillige verkoop binnen een verwachte termijn, onder aftrek van verkoopkosten die niet door de koper worden gedragen. Ter bepaling van dit bedrag worden taxaties uitgevoerd door onafhankelijke externe deskundigen of worden vergelijkbare onroerende zaken als referentie gehanteerd. De verkopen worden voor een periode van vijf jaar in de waardering betrokken. Jaar

2015

2016

2017

2018

2019

Aantal verkopen Oranjewijk

16

0

0

0

0

Aantal verkopen regulier

12

12

12

12

12


47

Aantal verkopen totaal

28

12

12

12

12

932

0

0

0

0

Opbrengstwaarde regulier

2.264

2.279

2.288

2.302

2.302

Opbrengstwaarde totaal

3.196

2.279

2.288

2.302

2.302

22

0

0

0

0

Oorspronkelijke boekwaarde regulier

683

721

709

591

555

Oorspronkelijke boekwaarde totaal

705

721

709

591

555

Opbrengstwaarde Oranjewijk

Oorspronkelijke boekwaarde Oranjewijk

De bepaling van de restwaarde van de grond opgenomen in de bedrijfswaarde vindt plaats op basis van de historische kostprijs. Indien feitelijk dan wel in rechte afdwingbare verplichtingen zijn aangegaan die consequenties hebben voor de bestemming van de grond, dan wordt met deze gewijzigde bestemming in de waardering rekening gehouden. 1.2 Vastgoed in ontwikkeling bestemd voor eigen exploitatie Vastgoed in ontwikkeling bestemd voor eigen exploitatie betreft complexen in aanbouw ten behoeve van toekomstige verhuurexploitatie. De complexen in aanbouw worden gewaardeerd tegen verkrijgingsprijs en toegerekende kosten van het werkapparaat uit hoofde van voorbereiding, toezicht en directievoering onder aftrek van een bijzondere waardevermindering. Voor onroerende zaken waarvoor specifieke financiering is aangetrokken wordt de interestvoet van deze specifieke financiering gehanteerd. Indien de bijzondere waardevermindering hoger is dan de waarde van de onroerende zaken in ontwikkeling, wordt de onroerende zaak op nihil gewaardeerd en wordt een voorziening aan de creditzijde van de balans opgenomen. Bij het bepalen van de bijzondere waardevermindering wordt rekening gehouden met een eventuele overwaarde van de PMC waartoe het project bij oplevering gaat behoren. Ingenomen grondposities worden onder deze post verwerkt tegen aanschafprijs en bijkomende kosten. Afschrijving vindt plaats na ingebruikneming van de complexen. Met betrekking tot zogeheten gecombineerde projecten wordt het aandeel van de koopwoningen verantwoord onder de post onderhanden projecten, het aandeel huurwoningen wordt verantwoord onder de onroerende en roerende zaken in ontwikkeling. 1.3 Onroerende en roerende zaken ten dienste van de exploitatie De onroerende en roerende zaken ten dienste van de exploitatie worden gewaardeerd op basis van de verkrijgingsprijs/vervaardigingsprijs, verminderd met de cumulatieve afschrijvingen en indien van toepassing met bijzondere waardeverminderingen. De afschrijvingen worden gebaseerd op de geschatte economische levensduur en worden berekend op basis van een vast percentage van de verkrijgingsprijs. Er wordt afgeschreven van het moment van ingebruikneming. Op terreinen wordt niet afgeschreven. Kosten voor periodiek groot onderhoud worden ten laste gebracht van het resultaat op het moment dat deze zich voordoen. 2 Vastgoedbeleggingen 48


Een vastgoedbelegging is een onroerend goed (of een deel daarvan) dat wordt aangehouden om huuropbrengsten of een waardestijging, of beide, te realiseren. 2.1 Commercieel vastgoed in exploitatie Het commercieel vastgoed omvat woningen in exploitatie met een huurprijs boven de huurtoeslaggrens, het bedrijfsmatig vastgoed (niet zijnde maatschappelijk vastgoed) en het overige commercieel vastgoed. Commercieel vastgoed in exploitatie wordt gewaardeerd op verkrijgingsprijs/vervaardigingsprijs, verminderd met de cumulatieve afschrijvingen en indien van toepassing met bijzondere waardeverminderingen. Of sprake is van een bijzondere waardevermindering wordt jaarlijks getoetst op basis van boekwaarde versus realiseerbare waarde op het niveau van PMC's. Een bijzonder waardeverminderingsverlies is het bedrag waarmee de boekwaarde de realiseerbare waarde duurzaam overschrijdt en wordt direct in de winst-en-verliesrekening verwerkt onder de post overige waardeverminderingen van materiële vaste activa. De afschrijvingen worden gebaseerd op de geschatte economische levensduur en worden berekend op basis van een vast percentage van de verkrijgingsprijs, rekening houdend met een eventuele residuwaarde. Er wordt afgeschreven vanaf het moment van ingebruikneming. Op grond wordt niet afgeschreven. Periodiek groot onderhoud wordt ten laste gebracht van het resultaat op het moment dat deze zich voordoet. Voor de bedrijfswaarde wordt verwezen naar paragraaf 1.1 Sociaal vastgoed in exploitatie. 2.2 Onroerende zaken verkocht onder voorwaarden Onroerende zaken verkocht onder voorwaarden die zijn gekwalificeerd als een financieringstransactie worden gewaardeerd op basis van actuele waarde. De actuele waarde wordt vastgesteld aan de hand van courante prijzen op een actieve markt voor gelijksoortige onroerende zaken op dezelfde locatie en in dezelfde staat. Winsten of verliezen ontstaan door een wijziging in de actuele waarde van onroerende zaken verkocht onder voorwaarden worden verantwoord in de winst-en-verliesrekening over de periode waarin de wijziging zich voordoet, onder de categorie “Niet-gerealiseerde waardeveranderingen vastgoedportefeuille”. Daarnaast wordt ten laste van de resultaatbestemming een herwaarderingsreserve gevormd. De herwaarderingsreserve betreft het ongerealiseerde positieve verschil tussen de actuele waarde en de historische kostprijs.

2.3 Vastgoed in ontwikkeling bestemd voor eigen exploitatie Vastgoed in ontwikkeling bestemd voor eigen exploitatie als vastgoedbelegging betreft complexen in aanbouw ten behoeve van toekomstige verhuurexploitatie als commercieel


49

vastgoed. De complexen in aanbouw worden gewaardeerd tegen verkrijgingsprijs en indien van toepassing verminderd met bijzondere waardeverminderingen. De verkrijgingsprijs bestaat uit materiaalkosten, toegerekende kosten van het werkapparaat uit hoofde van voorbereiding, toezicht en directievoering onder aftrek van een bijzondere waardevermindering uit hoofde van te dekken stichtingskosten. De bijzondere waardevermindering wordt bepaald door het verschil tussen de realiseerbare waarde en de stichtingskosten. Indien de bijzondere waardevermindering hoger is dan de waarde van de onroerende zaken in ontwikkeling, wordt de onroerende zaak op nihil gewaardeerd en wordt een voorziening aan de creditzijde van de balans opgenomen. Ingenomen grondposities worden onder deze post verwerkt tegen verkrijgingsprijs, bijkomende kosten en indien van toepassing verminderd met bijzondere waardeverminderingen. 3 Financiële vaste activa 3.1 Latente belastingvorderingen Onder de financiële vaste activa zijn actieve belastinglatenties opgenomen, indien en voor zover het waarschijnlijk is dat realisatie van de belastingclaim te zijner tijd zal kunnen plaatsvinden. De actieve latenties hebben overwegend een langlopend karakter. De actieve latenties u.h.v. de tijdelijke verschillen tussen de waardering in de jaarrekening en de fiscale waardering worden berekend tegen de belastingtarieven vastgesteld op de balansdatum en gewaardeerd tegen contante waarde. De contante waarde van de latente belastingen is berekend uitgaande van een rekenrente na belasting (netto rente) van 2,99%. De actieve belastinglatentie u.h.v. verliescompensatie is opgenomen tegen nominale waarde. De actieve latentie u.h.v. verliescompensatie heeft betrekking op de te verrekenen belastingbedragen en is vermeerderd met de compensabele verliezen uit voorgaande jaren. De actieve belastinglatentie u.h.v. verliescompensatie is opgenomen voor zover het waarschijnlijk is dat de toekomstige fiscale winsten beschikbaar zullen zijn voor verrekening. De latentie die voortvloeit uit het verschil tussen de nominale waarde en de fiscale waarde van de opgenomen en uitstaande leningen wordt gewaardeerd tegen de contante waarde over de resterende looptijd per lening. Hierbij is ervan uitgegaan dat amortisatie van het fiscale agio en disagio lineair plaatsvindt. De opgenomen latentie u.h.v. verkopen heeft betrekking op complexen bestemd voor de verkoop. Voor het overige bezit is niet aan te duiden wat de bestemming zal zijn en is vanuit het oogpunt van voorzichtigheid de latentie op nihil gewaardeerd. Voor het bepalen van de latentie zijn de materiële vaste activa hierbij in 4 categorieën ingedeeld; 1 Bezit bestemd voor doorexploitatie; 2 Bezit bestemd voor sloop zonder herbouw; 3 Bezit bestemd voor sloop met herbouw; 4 Bezit bestemd voor verkoop (onder voorwaarden). 50


1. Bezit bestemd voor doorexploitatie Bij het bezit bestemd voor doorexploitatie is het onduidelijk op welk moment de latentie kan worden gerealiseerd. Om deze reden wordt de contante waarde van de latentie voor dit deel op nihil gewaardeerd. 2. Bezit bestemd voor sloop zonder herbouw Bij dit bezit is meestal niet geheel duidelijk op welk moment de latentie kan worden gerealiseerd. Om deze reden wordt de contante waarde van de latentie voor dit deel op nihil gewaardeerd. 3. Bezit bestemd voor sloop met herbouw Bij het bezit bestemd voor sloop met herbouw is nog niet zeker wat teruggebouwd gaat worden en hiermee onzeker wat de verrekenbaarheid is van de actieve latentie in de toekomst. Om deze reden wordt de contante waarde van de latentie voor dit deel op nihil gewaardeerd. 4. Bezit bestemd voor verkoop (onder voorwaarden) De latentie met betrekking tot het bezit bestemd voor de verkoop onder voorwaarden is gebaseerd op het door het bestuur vastgestelde verkoopprogramma voor de komende 5 jaar. 4 Voorraden 4.1 Vastgoed in ontwikkeling bestemd voor verkoop Vastgoed in ontwikkeling bestemd voor verkoop betreft het onderhanden werk (onroerende zaken onverkocht in aanbouw bestemd voor de verkoop). Vastgoed in ontwikkeling bestemd voor de verkoop wordt gewaardeerd tegen vervaardigingsprijs of lagere netto-opbrengstwaarde. Deze lagere netto-opbrengstwaarde wordt bepaald door individuele beoordeling van de voorraden. De vervaardigingsprijs omvat de bouwkosten, de directe loonkosten en de overige kosten die rechtstreeks aan de vervaardiging kunnen worden toegerekend. De netto-opbrengstwaarde is gebaseerd op een verwachte verkoopprijs, onder aftrek van nog te maken kosten voor voltooiing en verkoop. 4.2 Overige voorraden Voorraden materialen worden gewaardeerd tegen de laatst betaalde inkoopprijs. Hierbij wordt rekening gehouden met een voorziening voor mogelijke incourantheid.


51

Onderhanden projecten De onderhanden projecten in opdracht van derden betreft onroerende zaken verkocht in aanbouw en worden gewaardeerd tegen de gerealiseerde projectkosten vermeerderd met de toegerekende winst en verminderd met verwachte verliezen en gedeclareerde termijnen. Indien het resultaat op een onderhanden project niet op betrouwbare wijze kan worden ingeschat wordt geen winst toegerekend. De projectkosten omvatten de direct op het project betrekking hebbende kosten, de kosten die toerekenbaar zijn aan projectactiviteiten in het algemeen en toewijsbaar zijn aan het project en andere kosten die contractueel aan de opdrachtgever kunnen worden toegerekend. In de onderhanden projecten zijn tevens begrepen de uit projectontwikkeling voortkomende projecten indien en voor zover voor eenheden van het project voor of tijdens de constructie een onvoorwaardelijke verkoopovereenkomst is afgesloten. Projectopbrengsten en projectkosten uit hoofde van de onderhanden projecten worden als opbrengsten en kosten verwerkt in de winst-en-verliesrekening naar rato van de verrichte prestaties op balansdatum. De mate waarin de prestaties zijn verricht is bepaald op basis van de tot de balansdatum gemaakte projectkosten in verhouding tot de geschatte totale projectkosten. Indien het totaal van alle onderhanden projecten een debetstand vertoont, wordt het totaalsaldo gepresenteerd onder de vlottende activa. Indien het totaal van alle onderhanden projecten een creditsaldo vertoont, wordt het totaalsaldo gepresenteerd onder de kortlopende schulden. In het boekjaar gerealiseerde projectopbrengsten en kosten worden als opbrengsten en kosten in de winst-en-verliesrekening verwerkt in de post nettoverkoopresultaat vastgoedportefeuille. 5 Vorderingen De vorderingen worden bij eerste verwerking opgenomen tegen de reële waarde en vervolgens gewaardeerd tegen de geamortiseerde kostprijs. De reële waarde en geamortiseerde kostprijs zijn gelijk aan de nominale waarde. Noodzakelijk geachte voorzieningen voor het risico van oninbaarheid worden in mindering gebracht. Deze voorzieningen worden bepaald op basis van individuele beoordeling van de vorderingen. 6 Liquide middelen De liquide middelen bestaan uit kas, banktegoeden en deposito’s met een looptijd korter dan twaalf maanden. Rekening-courantschulden bij banken zijn opgenomen onder schulden aan kredietinstellingen onder de kortlopende schulden. De liquide middelen zijn gewaardeerd tegen de nominale waarde. Indien middelen niet ter vrije beschikking staan, dan wordt hiermee bij de waardering rekening gehouden.

Voorzieningen voor pensioenen 52


De pensioenen zijn verzekerd bij pensioenuitvoerder SPW (bedrijfstakpensioenfonds). De regeling wordt gefinancierd door afdrachten aan pensioenuitvoerders, te weten het bedrijfstakpensioenfonds. De pensioenverplichtingen worden gewaardeerd volgens de ‘verplichting aan de pensioenuitvoerder benadering’. In deze benadering wordt de aan de pensioenuitvoerder te betalen premie als last in de winst-en-verliesrekening verantwoord. Voor zover de aan de pensioenuitvoerder te betalen premie nog niet is voldaan, wordt deze als verplichting op de balans opgenomen. Indien de reeds betaalde premiebedragen de aan de pensioenuitvoerder te betalen premie overtreffen, wordt het meerdere opgenomen als een overlopend actief voor zover sprake zal zijn van terugbetaling door de pensioenuitvoerder of van verrekening met in de toekomst verschuldigde premies. Het fonds heeft per 31 december 2014 een dekkingsgraad van 114% (2013: 114%). Jaarlijks beoordeelt Stichting Wonen Wateringen of, en zo ja welke verplichtingen naast de aan de pensioenuitvoerder te betalen premie per balansdatum bestaan. Uit deze beoordeling vloeit voort dat geen voorziening dient te worden opgenomen. 8 Langlopende schulden Opgenomen leningen en schulden worden bij eerste verwerking opgenomen tegen de reële waarde en vervolgens gewaardeerd tegen de geamortiseerde kostprijs. Stichting Wonen Wateringen heeft in het kader van de verkoop van woningen onder voorwaarden een terugkoopverplichting die afhankelijk is van de waardeontwikkeling van de woningen. De terugkoopverplichting wordt jaarlijks gewaardeerd. Indien de verwachting bestaat dat de terugkoop binnen één jaar zal plaatsvinden, is de verplichting onder de kortlopende schulden verantwoord. Een financieel instrument is een overeenkomst die leidt tot een financieel actief bij de ene partij en een financiële verplichting of eigenvermogensinstrument bij een andere partij. Financiële instrumenten worden gewaardeerd tegen verkrijgingsprijs. Stichting Wonen Wateringen maakt gebruik van derivaten om het renterisico af te dekken. Voor de verwerking, waardering en resultaatbepaling, past Stichting Wonen Wateringen met betrekking tot deze derivaten (hedgeinstrumenten) kostprijshedge-accounting toe. Het effectieve deel van financiële derivaten die zijn toegewezen voor kostprijshedge-accounting, wordt tegen kostprijs gewaardeerd en het ineffectieve deel wordt tegen reële waarde gewaardeerd. De waardeveranderingen van de reële waarde van het ineffectieve deel worden direct in de winst-en-verliesrekening verwerkt. Grondslagen voor de bepaling van het resultaat 10 Huuropbrengsten De jaarlijkse huurverhoging is van overheidswege gebonden aan een maximum. De opbrengsten uit hoofde van huur worden aangemerkt als zijnde gerealiseerd in het jaar van opeisbaarheid daar bij tussentijdse beëindiging van het huurcontract geen terugbetalingsverplichting geldt.


53

11 Opbrengsten servicecontracten Opbrengsten servicecontracten betreffen overeengekomen bijdragen van huurders en worden aangemerkt als zijnde gerealiseerd in het jaar van levering van de goederen en diensten. De bijdragen zijn voor de dekking van de te maken en gemaakte servicekosten. Verrekening op basis van daadwerkelijke bestedingen vindt jaarlijks plaats. Gemaakte servicekosten worden verantwoord onder de lasten servicecontracten. 12 Nettoverkoopresultaat vastgoedportefeuille De post nettoverkoopresultaat vastgoedportefeuille betreft het saldo van de behaalde verkoopopbrengst minus de boekwaarde (bestaand bezit) dan wel de vervaardigingsprijs (projecten voor derden) en de gemaakte direct toerekenbare verkoopkosten. Opbrengsten worden verantwoord op het moment van levering (passeren transportakte). Mogelijke verliezen op nieuwbouw koopprojecten worden verantwoord zodra deze voorzienbaar zijn. Projectopbrengsten uit hoofde van de onderhanden projecten worden als opbrengsten verwerkt in de winst-en-verliesrekening naar rato van de verrichte prestaties op balansdatum. 14 Afschrijvingen op materiële vaste activa en vastgoedportefeuille De afschrijvingen materiële vaste activa en vastgoedportefeuille worden gebaseerd op de verkrijgings- of vervaardigingsprijs. Afschrijvingen vinden plaats volgens de lineaire methode op basis van de geschatte economische levensduur. Afschrijving van het actief vindt plaats tot de restwaarde is bereikt. De afschrijvingen op sociaal en commercieel vastgoed worden gebaseerd op de componentenbenadering. Binnen de afschrijving op het sociaal en commercieel vastgoed worden componenten onderkend met een verschillende levensduur. Naast de grond (geen afschrijving) en de opstal worden installaties en inventaris onderkend. Van een afzonderlijke component is sprake indien deze component meer dan 10 procent uitmaakt van de waarde van het actief en/of indien de afschrijvingslast (als gevolg van een afwijkende levensduur van de component ten opzichte van de opstal) meer dan 10% afwijkt van de situatie dat geen component zou zijn onderkend. De afschrijvingstermijnen en gevolgde systematiek luiden als volgt: Tijd in jaren Grond in eigendom

Wijze geen afschrijvingen

Bij oplevering: Woningen

50

Lineair

Installaties

25

Lineair

Inrichting

15

Lineair

Liften

25

Lineair

CV-installaties

25

Lineair

Warmwatervoorzieningen

25

Lineair

Bij na-investering:

54


Isolerende beglazing

25

lineair

Dakkapellen

25

lineair

5 tot 10

lineair

5

lineair

Inventaris Vervoermiddelen

De woningen van complex 552 (HVAT-woningen Windmolen/Koningsspil) worden in overeenstemming met de geldende voorschriften afgeschreven in 40 jaar. 15 Overige waardeveranderingen van materiële vaste activa en vastgoedportefeuille De overige waardeveranderingen worden gevormd door de duurzame waardevermindering die is ontstaan door gedurende het verslagjaar nieuw aangegane juridische en feitelijke verplichtingen met betrekking tot investeringen in nieuwbouw en herstructurering. 18 Pensioenlasten Verwezen wordt naar paragraaf pensioenvoorziening. 19 Onderhoudslasten Onder deze post worden alle direct aan het verslagjaar toe te rekenen kosten van onderhoud verantwoord. Van toerekenbaarheid is sprake als de daadwerkelijke werkzaamheden in het verslagjaar hebben plaatsgevonden. Het klachten- en mutatieonderhoud wordt onderscheiden in kosten van derden en eigen dienst, alsmede de kosten van het materiaalverbruik. In de winst-en-verliesrekening zijn de kosten van de eigen dienst opgenomen bij de kostensoort salarissen en sociale lasten. De lasten van onderhoud onderscheiden zich van activeerbare kosten door het feit dat er geen sprake is van waardeverhoging van het actief. 20 Leefbaarheid Leefbaarheid omvat gemaakte kosten voor fysieke ingrepen die de leefbaarheid in buurten en wijken bevorderen. Van toerekenbaarheid is sprake als de daadwerkelijke werkzaamheden in het verslagjaar hebben plaatsgevonden. 21 Lasten servicecontracten De gemaakte servicekosten voor huurders worden verantwoord onder de lasten servicecontracten in het verslagjaar waarop de servicekosten betrekking hebben. 22 Overige bedrijfslasten De overige bedrijfslasten worden toegerekend aan het verslagjaar waarop zij betrekking hebben.


55

23 Financiële baten en lasten Rentebaten en rentelasten worden tijdsevenredig verwerkt, rekening houdend met de effectieve rentevoet van de betreffende activa en passiva. Bij de verwerking van de rentelasten wordt rekening gehouden met de verantwoorde transactiekosten op de ontvangen leningen. 24 Belastingen De belasting over het resultaat wordt berekend over het resultaat voor belastingen in de winsten-verliesrekening, rekening houdend met beschikbare fiscaal compensabele verliezen uit voorgaande boekjaren en vrijgestelde winstbestanddelen en na bijtelling van niet-aftrekbare kosten. Tevens wordt rekening gehouden met wijzigingen die optreden in de latente belastingvorderingen en latente belastingschulden uit hoofde van wijzigingen in het te hanteren belastingtarief. Sinds 1 januari 2008 vallen de woningcorporaties integraal onder de vigerende belastingwetgeving. Eind 2008 is er overeenstemming bereikt tussen Aedes en de belastingdienst betreffende de Vaststellingsovereenkomst 2 (VSO 2). De VSO 1 is eenzijdig in 2008 door de belastingdienst opgezegd. Stichting Wonen Wateringen heeft de VSO 1 en VSO 2 getekend. Stichting Wonen Wateringen heeft op basis van de uitgangspunten van VSO 1 en VSO 2 de fiscale positie ultimo 2014 en het fiscale resultaat 2014 bepaald. Omdat jurisprudentie inzake de uitwerking van VSO 1 en VSO 2 voor woningcorporaties nog ontbreekt, kan de werkelijk te betalen of te verrekenen belasting afwijken van de in de jaarrekening opgenomen schatting. Grondslagen voor de opstelling van het kasstroomoverzicht Het kasstroomoverzicht wordt opgesteld volgens de indirecte methode. De geldmiddelen in het kasstroomoverzicht bestaan uit liquide middelen. Winstbelastingen, ontvangen interest en betaalde interest worden opgenomen onder de kasstroom uit operationele activiteiten.

56


Toelichting op de balans (x € 1.000)

1 Materiële vaste activa 1.1 Sociaal vastgoed in exploitatie Een overzicht van het sociaal vastgoed in exploitatie is onderstaand overzicht opgenomen: Onroerende zaken niet zijnde woningen

Woningen en woongebouwen

Onroerende en roerende zaken in exploitatie

1 januari 2014 Verkrijgingsprijzen

115.763

Cumulatieve waardeveranderingen en afschrijvingen Boekwaarde per 1 januari 2014

7.161

122.924

-23.893

-288

-24.182

91.870

6.872

98.742

Mutaties Investeringen In exploitatie genomen

74

74

2.762

2.762

Desinvesteringen

-1.217

Afschrijvingen

-3.313

Overboeking verkrijgingsprijs commercieel  sociaal

-1.217 -201

-493

Overboeking verkrijgingsprijs niet-woning  woning

3.930

-3.514

-493 -3.930

Overboeking afschrijving commercieel  sociaal

150

Overboeking afschrijving niet-woning  woning

-357

357

1.536

-3774

-2.238

Verkrijgingsprijzen

120.461

3.231

123.692

Cumulatieve waardeveranderingen en afschrijvingen

-27.055

-133

-27.187

93.406

3.099

96.505

Totaal mutaties 2014

150

31 december 2014

Boekwaarde per 31 december 2014

Het sociaal vastgoed is wat betreft vreemd vermogen nagenoeg in zijn geheel gefinancierd met kapitaalmarktleningen onder overheidsgarantie waarvoor jegens het Waarborgfonds Sociale Woningbouw een obligoverplichting geldt, welke is opgenomen onder de niet in de balans opgenomen verplichtingen. Als gevolg hiervan is het onroerend goed dat met deze leningen is gefinancierd niet hypothecair bezwaard.


57

Opbrengst verkoop woningen In de begroting voor 2015 is de verkoopopbrengst geraamd op circa € 3.196.000 (boekwaarde circa € 705.000 ); gebaseerd op de verkoop van 28 woningen. Voor 2016 en volgende jaren is de verkoopopbrengst gebaseerd op het resultaat bij de verkoop van 12 woningen. Verzekeringen Het sociaal vastgoed is verzekerd tegen brand- en stormschade. De woningen zijn met ingang van juli 2010 verzekerd op basis van het aantal opgegeven VHE's. Grond De grond onder alle complexen is in juridisch eigendom van Stichting Wonen Wateringen. WOZ waarde Volgens de grondslag welke gehanteerd wordt bij de bepaling van de onroerend zaakbelasting bedraagt de WOZ waarde van het sociaal vastgoed in exploitatie per 31 december 2014 € 312.990.000. De waarde is voor € 306.126.000 bepaald op peildatum 01-01-2014. Voor het restant van € 6.864.000 is de waarde bepaald op oudere peildatum of op basis van de stichtingskosten. Mutatie bedrijfswaarde sociaal vastgoed in exploitatie De bedrijfswaarde in het verslagjaar is toegenomen met een bedrag van € 2.402.000 ten opzichte van de bedrijfswaarde ultimo voorgaande verslagjaar. De boekwaarde van het sociaal vastgoed in exploitatie is € 96.505.000. De mutatie in de bedrijfswaarde laat zich als volgt verklaren (x € 1.000) Bedrijfswaarde per 1 januari 2014 volgens jaarrekening Versie verschil betref boekwaarde grond uit verkoop Bedrijfswaarde gecorrigeerd

132.541 -445 132.096

Jaarresultaat a. Vrijval kasstromen b. Effect een jaar opschuiven

-11.825 -1.862

Gevolgen van mutaties in het bezit a. Verkocht bezit b. Nieuwbouw

933 3.631

c. Overige mutaties in het bezit

-181

Gevolgen nadere interne schattingen parameters a. Indexaties

-1.527

b. Levensduur

1.942

58


Gevolgen wijzigingen in exploitatiebeleid a. Huren

1.298

b. Huurderving

-13

c. Overige mutatie nieuw huurbeleid

-4

d. Mutatie commercieel  sociaal

4.801

e. Onderhoudslasten

1.569

f. Exploitatiebaten en –lasten

-843

Gevolgen van wijzigingen in het investeringsbeleid a. Nieuwbouw

218

b. Verkoop bestaand bezit

4.710

Bedrijfswaarde per 31 december 2014

134.943

1.2 Vastgoed in ontwikkeling bestemd voor eigen exploitatie De mutaties in het vastgoed in ontwikkeling zijn in het navolgende schema samengevat: Vastgoed in ontwikkeling Boekwaarde per 1 januari 2014

1.039

Mutaties Investeringen Overboekingen Afboekingen Totaal mutaties 2014

4.608 -2.762 -397 1.449


2.488

Het vastgoed in ontwikkeling betreffen de volgende projecten

1-1-2014 912 Heerlickheijd, Oranjewijk 922 Juliana West 925 Oranjewijk fase 5 926 Beatrixstraat 927 Julianastraat Oost oneven Totaal

686 88 193 39 33 1.039

Investering ‘Verkoop’ 17 2.061 -52 1.251 1.439 4.716

Overboeking

Afboeking V&W -364

-108

-108

-33 -1.290 -1.472 -2.762

-397

31-12-2014 339 2.149 0 0 0 2.488

1.3 Onroerende en roerende zaken ten dienste van de exploitatie De mutaties in de onroerende en roerende zaken ten dienste van de exploitatie zijn in het navolgende schema samengevat:


59

Inventaris

1 januari 2014 Verkrijgingsprijzen

Vervoermiddelen

Onroerende en roerende zaken tdv de exploitatie

1.212

169

1.381

-774

-132

-906

438

37

475

Cumulatieve afschrijvingen Boekwaarde per 1 januari 2014 Mutaties Investeringen

14

Desinvesteringen

46

60

-24

-24

Afschrijvingen

-52

-11

-63


-38

11

-27

1.226

171

1.397

-825

-123

-948

401

48

449

31 december 2014 Verkrijgingsprijzen Cumulatieve afschrijvingen Boekwaarde per 31 december 2014

Verzekeringen De vervoermiddelen zijn de eerste twee jaar all-risk verzekerd. Voor de automatiseringsapparatuur en de eventuele reconstructie van de administratie zijn afzonderlijke verzekeringen afgesloten. 2 Vastgoedbeleggingen 2.1 Commercieel vastgoed in exploitatie Een overzicht van het commercieel vastgoed in exploitatie is in onderstaand opgenomen: Onroerende zaken niet zijnde woningen

Woningen en woongebouwen

Commercieel vastgoed in exploitatie

1 januari 2014 Verkrijgingsprijzen Cumulatieve waardeveranderingen en afschrijvingen Boekwaarde per 1 januari 2014

14.572

12.601

27.173

-1.439

-1.699

-3.138

13.133

10.902

24.035

-49

-49

-289

-618

Mutaties Investeringen Desinvesteringen Afschrijvingen Overige waardeveranderingen Overboeking verkrijgingsprijs commercieel naar sociaal Overboeking afschrijving commercieel naar sociaal Totaal mutaties 2014

60

-99 -329

-99

493 -150 -85


493 -338

-150 -423

31 december 2014 Verkrijgingsprijzen

14.957

Cumulatieve waardeveranderingen en afschrijvingen Boekwaarde per 31 december 2014

12.552

27.510

-1.909

-1.987

-3.896

13.048

10.565

23.614

Grond De grond onder alle complexen is in juridisch en economisch eigendom van Stichting Wonen Wateringen. De grond van de 48 beneden-/bovenwoningen (Juliahof) wordt in het kader van de "Koop-goedkoop" regeling uitgegeven in erfpacht. Stichting Wonen Wateringen blijft juridisch eigenaar van de grond. WOZ waarde Volgens de grondslag welke gehanteerd wordt bij de bepaling van de onroerend zaakbelasting bedraagt de WOZ waarde van het commercieel vastgoed in exploitatie per 31 december 2014 € 33.005.001. De waarde is voor € 28.619.000 bepaald op peildatum 01-01-2014. Voor het restant van € 4.386.001 is de waarde bepaald op oudere peildatum of op basis van de stichtingskosten. Voor de grond uitgegeven in erfpacht wordt geen WOZ beschikking verstrekt door de gemeente Westland, derhalve is hier geen waarde aan toegekend. Onroerende zaken niet-zijnde woningen De PMC ‘Onroerende zaken niet-zijnde woningen’ omvat naast een aantal objecten bedrijfsonroerend-goed eveneens garageboxen en percelen grond die in het bestek van het ‘KoopGoedkoop’-arrangement in erfpacht zijn uitgegeven. De objecten in de PMC zijn gewaardeerd op verkrijgingsprijs/vervaardigingsprijs, verminderd met de cumulatieve afschrijvingen en indien van toepassing met bijzondere waardeverminderingen. In het kader van de toepassing van de minimumwaarderingsregel is voor een derde van het bedrijfsonroerend goed een waardetaxatie per 31 december 2014 opgemaakt; voor tweederde deel is de realiseerbare waarde gebaseerd op een indexering van de waardetaxatie met als peildatum 31 december 2014. De realiseerbare waarde van de percelen grond die in erfpacht zijn uitgegeven is gebaseerd op recente transacties. Het totaal van de getaxeerde/realiseerbare waarden in de PMC bedraagt € 12.804.865. Mutatie bedrijfswaarde commercieel vastgoed in exploitatie De bedrijfswaarde in het verslagjaar is toegenomen met een bedrag van € 486.000 ten opzichte van de bedrijfswaarde ultimo voorgaande verslagjaar. De boekwaarde van het commercieel vastgoed in exploitatie is € 23.614.000. In de bedrijfswaarde berekening is niet meegenomen de grond van de erfpachtwoningen.


61

De mutatie in de bedrijfswaarde laat zich als volgt verklaren: (x € 1.000) Bedrijfswaarde per 1 januari 2014 volgens jaarrekening

27.302

Jaarresultaat a. Vrijval kasstromen

-1.179

b. Effect een jaar opschuiven

6.832

Gevolgen van mutaties in het bezit a. Verkocht bezit

-106

b. Nieuwbouw

17

c. Overige mutaties in bezit

18

Gevolgen nadere interne schattingen parameters a. Indexaties

-480

b. Levensduur

118

Gevolgen wijzigingen in exploitatiebeleid a. Huren

-515

b. Huurderving

5

c. Overige mutatie nieuw huurbeleid

5

d. Mutatie commercieel  sociaal

-4.892

e. Onderhoudslasten

122

f. Exploitatiebaten en –lasten

70

Gevolgen van wijzigingen in het investeringsbeleid a. Nieuwbouw

17

a. Verkoop bestaand bezit

454

Bedrijfswaarde per 31 december 2014

27.788

2.2 Onroerende zaken verkocht onder voorwaarden Het verloop van deze post is als volgt: 2014

2013

Stand per 1 januari

451

482

Waardeverandering

-18

-31

Stand per 31 december

433

451

Stichting Wonen Wateringen heeft woningen verkocht onder voorwaarden (Koopgarant) met een terugkoopplicht en een variabele terugkoopwaarde gerelateerd aan de marktwaarde op terugkoopdatum. Stichting Wonen Wateringen heeft voor de woningen als beleid om de woningen verkocht onder voorwaarden bij terugkoop weer door te verkopen onder vergelijkbare voorwaarden. Er zijn 4 woningen vanuit het bestaande bezit verkocht onder de KoopGarantregeling. De oorspronkelijke opbrengstwaarde van deze woningen is € 576.000. Bij geen van de verkochte woningen is een einddatum van de terugkoopregeling in het contract opgenomen.

62


De huidige marktwaarde van de verkochte woningen wordt geraamd op circa € 618.000 (WOZwaarde). Wonen Wateringen heeft uit hoofde van de KoopGarant-regeling een terugkoopplicht van 70% van de marktwaarde. 2.3 Vastgoed in ontwikkeling bestemd voor eigen exploitatie De mutaties in het vastgoed in ontwikkeling zijn in het navolgende schema samengevat: Boekwaarde per 1 januari 2014

28

Mutaties Investeringen

0

Overboekingen

0


0


28

Het vastgoed in ontwikkeling betreffen de volgende projecten:

923 Parkeren WiEmHe

Inves1-1-2014 teringen 28

Totaal

Overboekingen

31-12-14 28

28

28

3 Financiële vaste activa 3.1 Latente belastingvorderingen Het saldo latente belastingvorderingen betreft vorderingen die op activa en passiva ontstaan uit hoofde van verschillen tussen de waarde voor de fiscale resultaatbepaling en de waarde in deze jaarrekening. De latente belastingvordering heeft tevens betrekking op verliescompensatie. De waarderingsverschillen betreffen de waardering van vastgoed dat voor verkoop is gelabeld en langlopende schulden. Per 31 december 2014 bedraagt de latentie op het vastgoed € 2.054.000, de langlopende schulden € 42.000 en de verliescompensatie € 750.000. Het verloop van de post latente belastingvorderingen is als volgt: 2014

2013

Boekwaarde per 1 januari

1.066

681

Mutaties u.h.v. verkoop

1.057

673

Mutaties u.h.v. verliescompensatie

750

-269

Mutaties u.h.v. leningen

-27

-19

2.846

1066

Boekwaarde per 31 december

Verwacht wordt dat van dit bedrag op balansdatum een bedrag van € 872.000 binnen een jaar wordt gerealiseerd. De nominale waarde van de latente belastingvorderingen bedraagt € 3.001.000.


63

4 Voorraden 4.1 Vastgoed bestemd voor verkoop Boekwaarde per 1 januari

2014

2013

747

1.684

Grondpositie Westlandse Zoom

26

3

Afwaardering grondpositie Westlandse Zoom

-940

Boekwaarde per 31 december

773

747

2014

2013

Boekwaarde per 1 januari

85

139

Ingekochte materialen

88

99

-125

-153

48

85

4.2 Overige voorraden

Verbruik materialen Boekwaarde per 31 december

5 Vorderingen 5.1 Huurdebiteuren Betalingsachterstand: Aantal 2014 Vanaf 0 t/m 1 maand Vanaf 1 t/m 2 maanden Vanaf 2 t/m 3 maanden Vanaf 3 t/m 4 maanden

Bedrag 2014 23

86

36

14

15

18

18

17

37

6

8

7

16

3

6

1

2

4

10

1

4

8

25

3

18

8

79

105

115

133

182

Vanaf 5 t/m 6 maanden Vanaf 6 maanden Correcties huren

4

Voorziening huurdebiteuren voor oninbaarheid Totaal huurdebiteuren per 31 december

Bedrag 2013

62

Vanaf 4 t/m 5 maanden

Subtotaal huurdebiteuren

Aantal 2013

7

4 105

123

-42 133

147

De achterstand bedraagt € 115.000 ofwel 0,83 % van de jaarhuur. Eind 2013 was de achterstand € 182.000 ofwel 1,35% van de jaarhuur. 5.2 Gemeenten Vordering op gemeente Westland betreffende bijdrage aanpassing woningen Totaal gemeenten per 31 december

64


2014

2013

7

25

7

25

5.3 Overige vorderingen 2014

Vooruitbetaalde pensioenpremie Terug te vorderen BTW Te ontvangen termijnen kopers nieuwbouw Diversen Totaal overige vorderingen per 31 december

2013

5

6

3

10 207

83

211

91

434

2014

2013

94

120

5.4 Overlopende activa Vooruitbetaalde kosten Te verrekenen kosten Totaal overlopende activa per 31 december

18

27

112

147

6 Liquide middelen Bank Totaal liquide middelen per 31 december

2014

2013

262

229

262

229

De liquide middelen staan, uitgezonderd € 25.000, ter vrije beschikking van de corporatie. Het bedrag van € 25.000 staat op een geblokkeerde rekening van de bank als bankgarantie aan de Gemeente Westland voor de grondexploitatie van de Julianastraat en de Oranjewijk (bouw van 44 woningen). 7 Eigen vermogen Stand per 1 januari volgens jaarrekening Jaarresultaat Stand per 31 december

2014

2013

18.188

15.967

3.817

2.221

22.005

18.188

Per ultimo 2014 bedraagt het cumulatieve bedrag aan ongerealiseerde waardestijging voor de onroerende zaken verkocht onder voorwaarden, opgenomen in de overige reserves € 206.600. Per ultimo 2013 bedroeg dit € 224.800. 8 Langlopende schulden 8.1 Leningen kredietinstellingen Het verloop van de post leningen kredietinstellingen voor leningen van Stichting Wonen Wateringen is als volgt: Stand per 1 januari Nieuwe leningen Aflossingen Stand per 31 december

2014

2013

101.623 5.000 -5.399 101.224

104.307 4.500 -7.184 101.623


65

Rente- en kasstroomrisico Gemiddelde rentevoet van de op 31 december afgesloten leningsovereenkomsten De gemiddelde resterende looptijd van de leningen bedraagt

2014

2013

3,99% 9,39

4,08% 7,09

2014 9.941 34.878 56.405 101.224

2013 10.791 38.532 52.300 101.623

De gemiddelde resterende looptijd van de leningen bedraagt: < 1 jaar (kortlopend) Van 1 tot 5 jaar > 5 jaar Totaal

De leningen van de kredietinstellingen zijn verstrekt onder garantie van de gemeente dan wel het Waarborgfonds Sociale Woningbouw. De onroerende zaken zijn niet hypothecair verbonden. 8.2 Verplichtingen uit hoofde van onroerende zaken verkocht onder voorwaarden Het verloop van deze post is als volgt: 2014

2013

Stand per 1 januari

451

482

Waardeverandering

-18

-31

Stand per 31 december

433

451

Stichting Wonen Wateringen heeft woningen verkocht onder voorwaarden (Koopgarant) met een terugkoopplicht en een variabele terugkoopwaarde gerelateerd aan de marktwaarde op terugkoopdatum. Stichting Wonen Wateringen heeft voor de woningen als beleid om de woningen verkocht onder voorwaarden bij terugkoop weer door te verkopen onder vergelijkbare voorwaarden. Er zijn 4 woningen vanuit het bestaande bezit verkocht onder de KoopGarant-regeling. De oorspronkelijke opbrengstwaarde van deze woningen is € 576.000. Bij geen van de verkochte woningen is een einddatum van de terugkoopregeling in het contract opgenomen. De huidige marktwaarde van de verkochte woningen wordt geraamd op circa € 618.000 (WOZ-waarde). Wonen Wateringen heeft uit hoofde van de KoopGarant-regeling een terugkoopplicht van 70% van de marktwaarde. 9 Kortlopende schulden Schulden aan kredietinstellingen Schulden aan leveranciers Belastingen en premies sociale verzekeringen Overlopende passiva Totaal kortlopende schulden

66


2014 1.220 430 175 2.292 4.117

2013 4.282 488 158 2.460 7.388

9.1 Schulden aan kredietinstellingen Stichting Wonen Wateringen heeft bij de Bank Nederlandse Gemeenten B.V. een kredietfaciliteit van € 6.400.000. Op balansdatum is voor € 1.220.000 aan deze faciliteit onttrokken. 9.3 Belastingen en premies sociale verzekeringen Het saldo te betalen belastingen en premies sociale verzekeringen kan als volgt worden gespecificeerd: 2014

2013

51

50

124

54

Loonheffing en premies sociale verzekeringen Omzetbelasting Vennootschapsbelasting Totaal belastingen en premies sociale verzekeringen

0

54

175

158

9.4 Overlopende passiva De post overlopende passiva is als volgt samengesteld: 2014 2.046 195 0 0 51 2.292

Niet vervallen rente Vooruit ontvangen huren Nog te verrekenen servicekosten Nog te betalen kosten onderhoud Overigen Totaal overlopende passiva

2013 2.122 197 2 96 43 2.460

Niet in de balans opgenomen rechten en verplichtingen Huurverplichtingen Stichting Wonen Wateringen is voor het kantoor Dorpskade 25-27 huurverplichtingen aangegaan voor een bedrag van circa € 140.000 per jaar. De overeenkomst is aangegaan voor de duur van vijf jaar ingaande 1 november 2000 en wordt na het verstrijken van genoemde termijn voortgezet voor een aansluitende periode van vijf jaar. De lopende periode verstrijkt 31 oktober 2015. De huurprijs wordt jaarlijks verhoogd met de consumentenprijsindex (CPI). WSW obligo verplichting De obligoverplichting naar het WSW bedraagt € 2.983.750 en is berekend op basis van het obligotarief van 3,85% over de door het WSW geborgde leningen van in totaal € 77.500.000. Investeringsverplichtingen In het eerste kwartaal 2014 is Wonen Wateringen verplichtingen aangegaan voor de realisatie van sociale huurwoningen in Plan Oranjewijk.


67

Specificatie is als volgt (in € 1.000): Investeringsverplichtingen 922 Julianastraat West 926 Beatrixstraat 927 Julianastraat Oost oneven Totaal investeringsverplichtingen

2014 201 0 0 201

2013 0 964 1.164 2.128

Financiële instrumenten 27 mei 2009 is een Cap-constructie afgesloten met de BNG op een geldlening van € 5.000.000. Het afgesproken rentepercentage is 3,68%. De ingangsdatum is 3 juli 2009 en de einddatum is 4 juli 2016. Het afgesproken rentepercentage is per 1 oktober 2012 gewijzigd naar 3,65%. Eveneens is op 27 mei 2009 met de BNG voor dezelfde lening een Floor-constructie afgesproken. Het afgesproken rentepercentage hiervoor is 3,00%, met dezelfde begin- en einddatum als de Cap. De betaalde premie is rechtstreeks ten laste van het resultaat gebracht. De actuele waarde per 31 december 2014 bedraagt -/- € 260.838.

68


Toelichting op de winst - en verliesrekening (bedragen in € 1.000) 10 Huuropbrengsten Woningen en woongebouwen Onroerende zaken niet zijnde woningen Af: huurderving wegens leegstand Af: huurderving overige reden Totaal huuropbrengsten Toelichting netto huur Huren voorgaande jaar Ontwikkelingen huren voorgaande jaren Huurverhoging per 1 juli 2014 4%; per 1 juli 2013 4,0% Woningen en niet zijnde woningen verkocht Nieuw in exploitatie voorgaande jaren Nieuw in exploitatie complex 214 Beatrixstraat Sloop voorgaande jaren Sloop clpx 204 Julianastr 42 t/m 64 + 49 t/m 71

2014 13.029 875 13.904 241 28 13.635

2013 12.642 848 13.490 209 48 13.233

2014 13.490 143 240 -92

2013 12.831 397 235 -4 31

25 -28

Sloop van complex 206 Beatrixstr 1-16 Mutaties in contracten niet-woningen Overig Totaal huuropbrengsten

-30 -8 33 103 13.904

18 10 13.490

Afgeboekt in verslagjaar De huurderving bedraagt:

2014 28 1,73%

2013 48 1,55%

2014 353 22 -4 371

2013 436 23 -5 454

11 Opbrengsten servicecontracten Overige goederen, leveringen en diensten Te verrekenen met bewoners Opbrengstderving wegens leegstand Totaal opbrengsten servicecontracten

12 Nettoverkoopresultaat vastgoedportefeuille Het nettoverkoopresultaat betreft de opbrengsten en lasten uit verkopen bestaand bezit aan derden en de opbrengsten en lasten uit verkochte nieuwbouwwoningen en is als volgt te specificeren: Opbrengst verkopen bestaand bezit Direct toerekenbare kosten Boekwaarde Nettoverkoopresultaat bestaand bezit Verkoopopbrengsten van uit projecten Kosten uitbesteed werk van uit projecten Nettoverkoopresultaat van uit projecten Totaal verkoop onroerende goederen

2014 4.017 -141 -1.292 2.584

2013 710 -29 -118 563

0 0 0

771 -753 18

2.584

581


69

In 2014 zijn 8 woningen in de Oranjewijk deelplan fase V, Beatrixstraat 2-16, 14 woningen regulier, 3 woningen via KoopGoedkoop en de grond van 1 erfpachtwoning verkocht (in 2013 12 woningen in de Oranjewijk deelplan fase V, Wilhelminastraat 22-44, 1 woning via KoopGoedkoop en de grond van 1 erfpachtwoning). 13 Overige bedrijfsopbrengsten Vergoeding zendmasten BTW ontvangsten Erfpacht grond KoopGoedkoop woningen Oranjewijk deelplan fase V Vergoeding stormschade Overige opbrengsten Totaal overige bedrijfsopbrengsten

2014 27 0 57 0 62 7 153

2013 27 7 43 60 17 154

14 Afschrijvingen op materiële vaste activa en vastgoedportefeuille Woningen en woongebouwen Onroerende zaken niet zijnde woningen Activa tdv de exploitatie Totaal afschrijving op materiële vaste activa

2014 3.642 489 63 4.194

2013 3.644 462 67 4.173

15 Overige waardeveranderingen van materiële vaste activa en vastgoedportefeuille 2014 Terugname afwaardering van materiële vaste activa Terugname afwaardering van vastgoedbeleggingen Afwaardering van voorraad vastgoed bestemd voor verkoop Totaal overige waardeveranderingen van materiële vaste activa

0

2013 -1.614 -818 940 -1.492

In 2014 zijn er geen waardeveranderingen. In 2013 betrof dit; Materiële vaste activa; de bedrijfswaarde van de PMC woningen zorgprojecten is hoger dan de boekwaarde, waardoor de afwaardering van de PMC woningen zorgprojecten uit 2010 terug genomen kan worden. De boekwaarden van de complexen 455 De Beemd en 456 Pleinwand zijn met respectievelijk € 1.034.000 en € 580.000 verhoogd. Vastgoedbeleggingen; de actuele waarde van de PMC overige niet zijnde woningen is hoger dan de boekwaarde, waardoor de afwaardering van deze PMC uit 2011 en 2012 terug genomen kan worden. De boekwaarden van de complexen 957 Dorpskade, 959 Zorgtuinderij deel kinderdagverblijf en fysiopraktijk en 968 Heerenbanck winkel zijn met respectievelijk € 169.000, € 547.000 en € 102.000 verhoogd. De boekwaarde van de grondpositie Westlandse Zoom is met € 940.000 verlaagd.

16 17 18 Lonen, salarissen, sociale lasten en pensioenlasten 70


2014 919 143 174 1.236

Lonen en salarissen Sociale lasten Pensioenlasten Totaal lonen, salarissen, sociale lasten en pensioenlasten

2013 866 123 162 1.151

Het aantal bij de Stichting Wonen Wateringen werkzame werknemers, berekend op fulltime basis, bedroeg in 2014 17,5 en in 2013 18,4. Wet Normering bezoldiging topfunctionarissen publieke en semipublieke sector Naam Beloning Beloningen op termijn Totale bezoldiging Functie Overeengekomen duur van het dienstverband Omvang van het dienstverband Jaar beëindiging

A.J. van den Berg 115.051 19.311

J.G. Kleyberg 5.906 -

A. Bom-Lemstra 4.350 -

J.A. Brocke 4.350 -

M.J.M. van der Stap 4.350 -

P. Pronk 4.916 -

134.362 Directeur/ bestuurder Onbepaalde tijd

5.906 Voorzitter RvC Max 8 jaar

4.350 Lid RvC

4.350 Lid RvC

4.350 Lid RvC

4.916 Lid RvC

Max 8 jaar

Max 8 jaar

Max 8 jaar

Max 8 jaar

36 uur

-

-

-

-

-

2015

2017

2018

2015 (herkiesbaar)

2016

De bezoldiging van de directeur-bestuurder overschrijdt voor 2014 de WNT-normen. Doordat de bezoldigingsafspraken vóór 1 januari 2013 zijn overeengekomen, is het overgangsrecht van de WNT van toepassing, waardoor de overschrijding niet tot een onverschuldigde betaling leidt. De bezoldiging van de Raad van Commissarissen overschrijdt niet de norm van de WNT. Honorering Raad van Commissarissen De honorering, welke door leden van de Raad van Commissarissen wordt ontvangen bestaat uit een bruto-vergoeding van € 5.906 per jaar voor de voorzitter, € 4.916 voor de vice-voorzitter en € 4.350 voor de overige leden van de Raad van Commissarissen. De honorering van de Raad van Commissarissen is in overeenstemming met de adviesregeling Vereniging Toezichthouders Woningcorporaties en houdt rekening met maatschappelijke waarden en normen. De honorering is niet gekoppeld aan de prestaties van Stichting Wonen Wateringen. 19 Onderhoudslasten De onderhoudslasten zijn te verdelen in: Planmatig onderhoud Mutatie-onderhoud Klachtenonderhoud Lasten overige exploitaties Afboeking voorraad Uitgevoerd door eigen technische dienst Ten laste van servicecontracten Totaal onderhoudslasten

2014 859 210 351 57 87 -229 -58 1.277


2013 842 487 553 109 115 -249 -102 1.755

71

72


20 Leefbaarheid Leefbaarheid Oranjewijk Achterpadverlichting Groenonderhoud Niet doorberekende servicekosten Totaal leefbaarheid

2014 10 13 86 22 131

2013 4 1 96 26 127

2014 58 187 245

2013 102 252 354

21 Lasten servicecontracten Lasten van uit onderhoud Kosten leveringen en diensten Totaal lasten servicecontracten

De kosten inzake leveringen en diensten betreffen de aan de diverse nutsbedrijven betaalde bedragen inzake levering van gas, licht en water. 22 Overige bedrijfslasten 2014

2013

Beheerkosten Overige personeelskosten Huisvestingskosten Bestuurskosten Algemene kosten Subtotaal beheerkosten

83 199 8 379 669

53 194 15 406 668

Heffingen Belastingen Verzekeringen Subtotaal heffingen

623 85 708

590 87 677

Overige bedrijfslasten Kosten projectontwikkeling Inventarisatie woningbezit Alphaplan Bijdrage saneringssteun Verhuurderheffing Sociaal plan Oranjewijk Kosten afboeking Heerlickheijd Overigen Subtotaal overige bedrijfslasten

41 2 408 1.248 15 364 127 2.205

7 10 455 49 83

Totaal overige bedrijfslasten

3.582

2.136

2014

2013 9 40

187 791

Honoraria externe accountant Controle van de jaarrekening 2012 Controle van de jaarrekening 2013 Controle van de jaarrekening 2014 Fiscale adviesdiensten, VPB 2011 Fiscale adviesdiensten, VPB 2012 Fiscale adviesdiensten, VPB 2013 Externe ondersteuning overige Totaal

30 53 2 15 8 108


3 1 21 74

73

Voor de controle van de jaarrekening over 2014 en 2013 is Deloitte ingeschakeld. Voor de aangifte van de vennootschapsbelasting is Baker Tilly Berk ingeschakeld. 23 Financiële baten en lasten Rentebaten Totaal rentebaten

2014 0

2013 0

4.142

4.373

-75

-100

Rente schulden kredietinstellingen

-2

36

Provisie afsluiten lening

10

Borgstellingvergoeding WSW

20

19

4.095

4.328

Rentelasten Rente langlopende leningen Mutatie transitorische rente langlopende leningen

Totaal rentelasten

24 Belastingen Ingevolge de integrale belastingplicht is vanuit het commerciële resultaat het fiscaal belastbaar bedrag berekend en de daaruit voortvloeiende vennootschapsbelasting over 2014. Hierbij moet er rekening mee worden gehouden dat het daadwerkelijk belastbaar bedrag in de aangifte over 2014 naar alle waarschijnlijkheid hiervan zal afwijken, aangezien bij de onderstaande berekening is uitgegaan van interpretaties van de afspraken binnen de VSO II, waarbij echter de best practice in belangrijke mate nog ontbreekt. De berekening van de belastingplicht is als volgt opgebouwd (bedragen in € 1.000): Commercieel resultaat voor VPB

1.983

Af: Correctie verkoopopbrengsten

-3.329

Fiscale afschrijving op activa

-1.366

Fiscale afschrijving op agio leningen o/g

-119

Investeringsaftrek

-4

Resultaat inruil auto

-5

Waardevermindering sloop

-2.776

Bij: Fiscaal aan projecten toe te rekenen rente

23

Correctie afschrijvingen

4.194

Bijdrage saneringssteun

408

Afboeking Heerlickheijd

364

Aftrekbeperking gemengde kosten Fiscaal resultaat 2014

Het negatief fiscaal resultaat wordt toegevoegd aan het saldo compensabele verliezen. De hierover berekende belastingsbate bedraagt € 156.000 (25% van € 623.000).

74


4 -623

Vennootschapsbelasting Eerste € 200.000

20%

Daarna over restant

25%

0 0

Totaal acute vennootschapsbelasting over 2014

0

Mutatie u.h.v. verliesverrekening 2014

156

Mutatie u.h.v. correcties voorgaande jaren

594

Mutatie actieve latentie 2014 u.h.v. fiscaal waarderingsverschil over de periode 2015 t/m 2018 mbt de leningportefeuille

-27

Mutatie actieve latentie 2014 u.h.v. fiscaal waarderingsverschil over de periode 2015 t/m 2019 mbt de ingerekende verkopen

1.057

Totaal mutatie actieve latentie 2014

1.780

Correctie acute vennootschapsbelasting over 2013 Totale vennootschapsbelasting in Winst & Verlies 2014

54 1.834

In 2014 zijn de aangiftes 2012 en 2013 ingediend. De hieruit voortkomende afwijkingen ten opzichte van de in de jaarrekening opgenomen fiscale posities hebben geleid tot een verhoging van de compensabele verliezen. Dit heeft geleid tot een correctie van € 594.000 (bate). De belasting over het resultaat wordt berekend over het resultaat voor belastingen in de winsten verliesrekening, rekening houdend met beschikbare fiscaal compensabele verliezen uit voorgaande boekjaren en vrijgestelde winstbestanddelen en na bijtelling van niet-aftrekbare kosten. Tevens wordt rekening gehouden met wijzigingen die optreden in de latente belastingvorderingen en latente belastingschulden uit hoofde van wijzigingen in het te hanteren belastingtarief. Sinds 1 januari 2008 vallen de corporaties integraal onder de vigerende belastingwetgeving. Eind 2008 is er overeenstemming bereikt tussen Aedes en de belastingdienst betreffende de VSO 2. De VSO 1 is eenzijdig in 2008 door de belastingdienst opgezegd. Stichting Wonen Wateringen heeft op basis van de uitgangspunten van VSO 1 en VSO 2 de fiscale positie ultimo 2014 en het fiscale resultaat 2014 bepaald. Omdat jurisprudentie inzake de uitwerking van VSO 1 en VSO 2 voor corporaties nog ontbreekt, kan de werkelijk te betalen of te verrekenen belasting over 2008 tot en met 2014 afwijken van de in de jaarrekening opgenomen schattingen. Volgens een uitspraak van de Hoge Raad op 13 januari 2012 is een woningcorporatie te beschouwen als een Algemeen Nut Beogende Instelling. Dit betekent voor woningcorporaties dat ze gebruik kunnen maken van de herbestedingsreserve. Dit geldt voor de jaren 2008 tot en met 2011. Vanaf 2012 is dit niet meer mogelijk door aangepaste regelgeving.


75

Ondertekening van de jaarrekening

Bestuur en Raad van Commissarissen zijn van mening dat het Volkshuisvestingsverslag en de Jaarrekening 2014 met bijbehorende kengetallen en specificaties een correct beeld geven van het functioneren en de financiële situatie van de Stichting Wonen Wateringen. Op basis van deze constatering en na kennisneming van de controleverklaring van de onafhankelijke accountant heeft de Raad van Commissarissen de door het bestuur vastgestelde jaarstukken 2014 in de vergadering van 28 augustus 2015 goedgekeurd. Bestuur

Raad van Commissarissen

AJ van den Berg

JG Kleyberg

mevrouw JA Brocke

MJM van der Stap

P Pronk

Was getekend 28 augustus 2015

76


Overige gegevens

Bestemming van het resultaat Het resultaat over het boekjaar 2014 is, vooruitlopend op besluitvorming door bestuur en Raad van Commissarissen, toegevoegd aan het eigen vermogen. Gebeurtenissen na balansdatum Er zijn geen gebeurtenissen na balansdatum te vermelden.


77

Controleverklaring van de onafhankelijke accountant

78


Jaarbericht 2014 WONEN WATERINGEN JAARBERICHT 2014

Recommend Documents