2 0 1 1
Juni 2012
2011
JAARBeRiCHt
Jaarbericht BOM.indd 1
21-05-12 10:44
“Ik zou het jaar 2011 in twee woorden willen samenvatten: verrassend positief. Een kwalificatie die zowel betrekking heeft op de ontwikkeling van de Brabantse economie als op de rol die de BOM daarin heeft kunnen spelen.
in positie Brabant heeft in 2011 strijd geleverd om van haar economische toekomst een succes te maken. Vanzelfsprekendheden uit het verleden zijn niet langer de wetmatigheden van nu. Er worden andere vormen van ondernemen verlangd. Wie succesvol wil innoveren, moet in nieuwe ecosystemen avonturen durven aangaan. Het belangrijkste principe daarbij is samenspel: tussen ondernemers, Provincie en gemeenten, onderwijs en kennisinstellingen. De BOM heeft zich in 2011 gemanifesteerd als een constante factor die voor dat samenspel vereist is. We hebben bij de uitvoering van beleid en maatregelen het leiderschap getoond dat nodig is in tijden van veranderingen en onzekerheden. De BOM als spin het web, dat is het beeld van 2011. In de juiste positie om gezamenlijk en met alle energie resultaatgericht aan de slag te gaan, waardoor burgers en ondernemers geloof krijgen in de mogelijkheden om vorm te geven aan hun eigen toekomst. Die energie krijg ik vooral van onze eigen medewerkers. Zij verdienen daarvoor een groot compliment.” Jan Pelle, directeur
Meer informatie Het jaarbericht is een uitgave van de Brabantse Ontwikkelings Maatschappij. Het volledige jaarverslag vindt u op www.bom.nl Fotografie: BOM, Wim Hollemans, Bradford, Forever21, Gynzy, GVT Group of Logistics, Heliox, © Brabantse Ontwikkelings Maatschappij. Alle rechten voorbehouden
Jaarbericht BOM.indd 2
21-05-12 10:44
Ondanks de sombere berichten over de financiële en economische crisis in het laatste kwartaal heeft het economisch herstel in 2011 doorgezet en zijn er in Brabant mooie resultaten geboekt. Niemand liet zich daarbij onbetuigd om vraagstukken aan te pakken. ‘Excellent cases’ in dat verband zijn Oss Life Sciences Park en Metal Valley in Midden-Brabant. Brabant heeft laten zien dat het in staat is om de bedreigingen die het gevolg waren van de gebeurtenissen rond respectievelijk MSD en Wärtsilä, om te zetten in kansen. In beide situaties heeft de BOM een vooraanstaande rol gespeeld.
eConoMisCHe sUCCessen en MiJLpALen Tot de economische successen van Brabant in 2011 behoren nog meer wapenfeiten. Brabant is na Amsterdam de regio met het grootste aandeel in buitenlandse investeringen. Met name het hoge R&D gehalte van Brabant springt internationaal steeds meer in het oog. Brabant gaat aan kop op het gebied van innovaties. De successen van Brainport Industries en de uitrolfase waarin het Biobased Economy traject zich inmiddels bevindt, spreken boekdelen. Innovatie, internationalisering en duurzaamheid gaan in Brabant hand in hand en helpen de regio verder op weg naar de beoogde toppositie. De BOM heeft in 2011 in belangrijke mate mogen bijdragen aan de economische successen van Brabant. We hebben –samen met gemeenten en bedrijfsleven- de mijlpaal van 1.112 hectare herstructurering van bedrijventerreinen bereikt. De instrumenten die we daarvoor hebben ontwikkeld, blijken hun vruchten af te werpen. Hetzelfde kan nu reeds gezegd worden van de cultuurverandering die we in 2011 bij Participaties hebben doorgevoerd. De professionalisering in de vorm van onder meer actief aandeelhouderschap en de integrale aanpak samen met de andere BOM-kerntaken hebben hun eerste resultaten opgeleverd. Het jaar 2011 is afgesloten met een positief operationeel resultaat. Voor de BOM stond de agenda in 2011 mede in het teken van de opvattingen van het kabinet over het regionaal economisch beleid en de rol daarin van de regionale ontwikkelingsmaatschappijen, het nieuwe topsectorenbeleid en de teruglopende financiële middelen van Rijk en Provincie. Het Rijk heeft zijn rol als aandeelhouder van de BOM bestendigd. Ook de provincie Noord-Brabant heeft zich opnieuw gecommitteerd door de tijdelijke subsidies met een jaar te continueren, zodat er tot en met 2012 zekerheid bestaat over de beschikbare middelen. Daar spreekt waardering uit voor de bijdrage die de ontwikkelingsmaatschappij de afgelopen jaren heeft geleverd aan de regionale economie. En vertrouwen in de rol die de BOM in de nabije toekomst zal kunnen leveren aan de beleidsuitvoering op het niveau van de topsectoren.
Jaarbericht BOM.indd 3
21-05-12 10:44
Brabant internationaal weer competitiever De investeringen van buitenlandse bedrijven laten zien dat Brabant in 2011 internationaal weer competitiever is geworden. De belangstelling uit het buitenland heeft Brabant in toenemende mate te danken aan haar gunstige R&D klimaat. Daardoor vallen net als in 2010 de buitenlandse bedrijfsvestigingen en uitbreidingen vooral te noteren in de hightech sector. “Brabant begint naam te maken als Europese regio van Smart Solutions”, is de conclusie van hoofd Investeringsbevordering Richard l’Ami. “Met als gevolg dat de investeringen van buitenlandse bedrijven niet alleen door hun intrinsieke waarde, maar ook door hun uitstraling belangrijk bijdragen aan de internationale competitiviteit van Brabant.”
Richard l’Ami
Kerntaak:
De resultaten van 2011 liggen iets boven die van 2010 en vallen ook hoger uit dan het gemiddelde over de afgelopen tien jaar. Er vielen 36 vestigingen en uitbreidingen te noteren. Samen waren die goed voor een investeringsvolume van € 120 miljoen en 650 nieuwe arbeidsplaatsen. “Brabant is na Amsterdam de nummer 1 regio in Nederland op het gebied van buitenlandse investeringen”, licht l’Ami toe. “Met name de investeringen uit Azië zijn opvallend. Daarnaast is de belangstelling uit de VS en Europa onverminderd. De intensieve inspanningen om de regio te promoten werpen hun vruchten af. Brabant heeft in het buitenland een voorsprong opgebouwd die goed van pas komt, nu er onder invloed van de financiële crisis stagnatie ontstaat rond investeringsbeslissingen.”
Investeringsbevordering
Forever 21 thuis in Brabant De Amerikaanse fashion retailer Forever 21 verovert Europa met Brabant als uitvalsbasis. Het Europese hoofdkantoor zit in Breda, het distributiecentrum in Bergen op Zoom. “Brabant biedt behalve een uitstekende infrastructuur ook goed opgeleid personeel dat bovendien meertalig is”, aldus Rob Cuijpers van Forever 21. Over de rol van de BOM bij de komst van Forever 21 naar Brabant: “De BOM heeft met het bidbook voor de VS, Brabant letterlijk op de kaart gezet en geholpen bij onze zoektocht naar onroerend goed en personeel.”
Indiase lof voor Brabant Het Indiase Mahindra Satyam, een wereldwijd opererende IT-dienstverlener, wil met haar nieuwe Delivery Center in Eindhoven haar Europese positie versterken. “We zitten hier dichter bij onze klanten en kunnen effectief de Benelux markt bestrijken”, aldus Ravindra Chawla van Mahindra Satyam. Chawla is lovend over de begeleiding door de BOM. “Behalve om de locatiekeuze ging het ook om het leggen van contacten en de afhandeling van formaliteiten en vergunningen. Wat dat laatste betreft is het Expatcentre in Eindhoven een schot in de roos.”
BOM in unieke rol
Taskforce Oss Life Sciences Park
Jaarbericht BOM.indd 4
Oss Life Sciences Park
De ingrijpende reorganisatie van het farmaceutische bedrijf MSD in Oss betekende voor de werkgelegenheid en Nederlandse kenniseconomie een flinke klap. Bedrijf en overheden waren ervan overtuigd dat er iets moest gebeuren om het verlies op te vangen. De aanzet voor Oss Life Sciences Park was een feit.
21-05-12 10:44
Jaarbericht 2011
Brabant innoveert in topsectoren De in 2011 door Brabant geleverde innovatieprestaties laten zien dat het merendeel van de door het Rijk aangewezen topsectoren, de Brabantse economie op het lijf geschreven is. “In Brabant verstaan ondernemers, onderwijs en overheid de kunst van het samen optrekken voor het beste resultaat”, legt hoofd Ontwikkeling & Innovatie Erik van Oorschot het succes uit. Brabant weet sowieso maximaal te profiteren van de innovatieprogramma’s die nationaal en internationaal beschikbaar zijn. Van de beschikbare innovatiegelden is de afgelopen jaren bijna 30% in Brabant geïnvesteerd in tal van projecten die de regionale economie verder hebben versterkt. In 2011 kwamen de door de BOM gegenereerde innovatie-investeringen uit op circa € 32 miljoen. Dat is bijna 30% boven de doelstelling. “Het overgangsjaar 2011, waarin het innovatiebeleid van het Rijk op de helling is gegaan, heeft blijkbaar niet geleid tot een vacuüm”, constateert Van Oorschot. “Integendeel, vanuit onze kennis over de sectoren en gebruikmakend van ons relatienetwerk hebben we weer tal van partijen rond innovatietrajecten bij elkaar kunnen brengen en de bijbehorende financiering georganiseerd.” De Brabantse innovatiesuccessen zijn vooral terug te vinden in de topsectoren. Van Oorschot: “Op terreinen als life sciences, hightech, logistiek, maintenance, biobased economy, solar, elektrisch rijden en food heeft dit geleid tot het ontstaan van kansrijke business met een maatschappelijk rendement. De ontwikkelingen rond Oss Life Sciences Park vormen daarbij een verhaal apart.”
Heliox betreedt nieuwe groeimarkt Heliox in Best staat bekend om zijn vermogensomvormers voor consumentengoederen en de medisch industriële markt, maar legt zich ook toe op elektrisch rijden. Eigenaar Mark Smidt: “We hebben een zo licht mogelijke snellader ontwikkeld, die in de auto wordt ingebouwd. Daarvoor hebben we inmiddels patent aangevraagd.” Heliox werkt nauw samen met de BOM. Smidt: “Die spelen hun rol op het gebied van elektrisch rijden met verve. Bovendien onder-
steunen ze ons bij onze entree op de groeimarkt elektrisch rijden.”
De BOM pakte de rol van regisseur en werd de verbindende partij tussen MSD, Rijk, Provincie en gemeente. “Dit is topsectorenbeleid in de praktijk”, aldus minister Maxime Verhagen toen de handtekeningen onder de intentieovereenkomst gingen en alle partijen bovendien substantieel wilden meebetalen.
Jaarbericht BOM.indd 5
Onderzoeker wordt ondernemer Anja Garritsen was afdelingshoofd Immunologie bij MSD maar runt nu op Oss Life Sciences Park haar bedrijf PRRIL, dat zich richt op de ontwikkeling van diagnostische testen. Als onderneemster in spe bezocht zij de informatiebijeenkomsten van de BOM voor startende ondernemers. “De BOM koppelde me ook aan een bedrijfsadviseur. Daardoor ging alles een stuk sneller” Voor Garritsen is er na de sombere berichten van weleer nu weer perspectief.
Erik van Oorschot
Kerntaak: Ontwikkeling & Innovatie
“Bovendien maakt de geslotenheid van het voormalige bedrijf plaats voor een open innovatienetwerk.”
De BOM ging actief aan de slag met het realiseren van het Life Sciences Park door de expertises van alle taakvelden slim aan elkaar te knopen. Eind 2011 stond de OLSP Holding B.V. in de steigers met de BOM als 100% aandeelhouder en als publieke onderneming in een unieke rol.
21-05-12 10:44
Regie op positief resultaat Het jaar 2011 heeft op het gebied van participaties mooie resultaten opgeleverd. Zowel voor het merendeel van de bedrijven waarin de BOM participeert, als voor Participaties zelf. Eind 2011 bedroeg het aantal participaties 35 en bedroeg het totale geïnvesteerde en gecommitteerde vermogen € 29,8 miljoen. Uit eigen vermogen heeft de BOM in 2011 circa € 1,2 miljoen geïnvesteerd in 3 nieuwe participaties en € 0,4 miljoen in 4 bestaande participaties. Het jaar is afgesloten met een positief resultaat.
Miriam Dragstra
Kerntaak: Participaties
“Door onze regierol te versterken hebben we in 2011 een grotere spreiding en betere balans kunnen aanbrengen tussen nieuwe en bestaande participaties”, aldus directeur Participaties Miriam Dragstra. “Onder het motto ‘van kennis naar kunde naar kassa’ hebben we opnieuw innovatieve, kansrijke en jonge ondernemingen in een volgende, succesvolle fase kunnen doen belanden. Maar het beleid was ook gericht op risicospreiding en op een scherper en intensiever investmentmanagement. Behalve tot een meer kritische benadering van prospects heeft dat ook geleid tot investeringen in minder risicovolle bedrijven. Hierdoor worden sneller exits verkregen en weten we ons beter verzekerd van het beoogde revolvement van ons kapitaal.” Ook rond de fondsen, die in 2009 in het leven zijn geroepen ter bestrijding van de crisis, werpt het actieve investmentmanagement zijn vruchten af. Bij het Spin-Off Fonds is de eerste exit gerealiseerd, bij het MKB Innovatiefonds leveren de betalingsverplichtingen rond de aan bedrijven verstrekte leningen weinig problemen op.
Schoolvoorbeeld Het Eindhovens bedrijf Gynzy heeft nieuwe softwaretoepassingen ontwikkeld voor digitale schoolborden. De reacties in Nederland zijn ronduit positief. Op 2.000 basisscholen maken inmiddels ruim 25.000 leerkrachten gebruik van de Gynzy software. Met het oog op een internationale doorbraak en om aldus meer schaalgrootte te creëren, investeerde de BOM in 2011 in het bedrijf. CEO Rutger Peters: “Ons product heeft zich inmiddels bewezen en mede dankzij de BOM is de kans reëel dat ook in het
Rick Harwig Voorzitter Raad van Commissarissen
buitenland het onderwijs met onze oplossing aan de slag gaat.” Great to work with Toen de BOM in 2001 besloot te participeren in Bradford Engineering, had de ruimtevaarttak van het bedrijf zich
inmiddels in de kijker gespeeld bij het Amerikaanse Moog. Door de overname door deze toonaangevende ruimtevaarttoeleverancier, kon de BOM enkele jaren later haar investering weer terugnemen. Bradford Engineering staat er zowel met zijn satellietals bemande ruimtevaarttechnologie goed voor. “It’s great to work with Bradford Engineering”, twitterde astronaut André Kuipers begin dit jaar. General manager Raoul Voeten: “It has been great to work with BOM.“
In positie voor nieuwe realiteit “De contouren van een nieuwe economische realiteit tekenen zich af. Met andere posities voor overheid, bedrijven en kennisinstellingen. Ook de BOM komt in een andere rol
en heeft zich in 2011 niet laten hinderen door onvoorspelbaarheid, maar zelfbewust de regierol pakt. Zie de gebeurtenissen rond Oss Life Sciences Park.
Raad van Commissarissen BOM
Jaarbericht BOM.indd 6
21-05-12 10:44
Jaarbericht 2011
Kwantitatieve én kwalitatieve mijlpalen Eind 2011 was in Brabant ruim 1.112 hectare bedrijventerrein geherstructureerd, hiermee is de taakstelling uit de meerjarenafspraak (2005-2011) ruimschoots gehaald. Ook het realiseren van de volgende taakstelling (1.795 hectare eind 2015) ligt binnen bereik. “Tenminste zo belangrijk als het bereiken van deze kwantitatieve mijlpalen is het gegeven dat we in Brabant steeds meer werk maken van de kwaliteit van bedrijventerreinen”, legt hoofd Bedrijventerreinen Ad van der Heijden uit. Die kwaliteitsverbetering komt langs verschillende wegen tot stand. “Behalve aan de reguliere herstructureringstaak werken we ook aan de realisering van werklocaties, waarbij een koppeling wordt gelegd tussen bepaalde economische clusters en het innovatiebeleid. Op die manier leveren we een bijdrage aan het beoogde internationaal concurrerend vestigingsklimaat van Brabant.” Kwaliteitsverbetering is ook een van de speerpunten bij de zogeheten verzakelijkingspilots (cofinanciering door private partijen). Van der Heijden: “De pilots in Breda en Deurne laten zien dat verzakelijking kan leiden tot een integrale kwaliteitsverbetering van bedrijventerreinen.” Pilots zijn er ook op het gebied van intergemeentelijke samenwerking. In elk van de vier Brabantse regio’s heeft in 2011 regionale afstemming en samenwerking centraal gestaan. In 2012 moeten deze pilots leiden tot convenanten tussen de deelnemende gemeenten en tot de nodige actieprogramma’s. “We weten ons inmiddels overtuigd van de medewerking van gemeenten, aldus Van der Heijden. “Daarnaast mogen we steeds meer ondernemers tot onze partners rekenen. Gezamenlijk bereiken we de verdiepingsslag die ons voor ogen staat.”
Multimodale dynamiek Het vertrek van Campina van bedrijventerrein Loven betekende voor het Tilburgse GVT Group of Logistics een geweldige kans. Directeur Wil Versteijnen. “De spoorontsluiting sluit direct aan op de Brabant-route en is als enige terminal in Brabant geschikt voor treinen tot 600 meter. Toen Prorail op zoek bleek naar een nieuwe overslaglocatie, ontstond het idee voor een openbare treinterminal. Railport Brabant is als trimodaliteit van weg, water en spoor inmiddels operationeel en kreeg via BOM/BHB steun
van het Lokaal Herstructurerings Fonds. Versteijnen: “Een geweldige manier om de economische dynamiek te verbeteren.”
Partners in herstructurering Samen met de BOM en de gemeente werkt Rasenberg Bouw aan de herstructurering van het Bredase bedrijventerrein De Krogten/ Emer-Hintelaken. Directeur Van den Nieuwenhuijzen: “Diverse onderdelen van ons bedrijf zijn hier gevestigd. Voor de gronden die we niet zelf in gebruik hebben, treden we op als ontwikkelaar. Met als resultaat een intentieovereenkomst voor de ontwikkeling rond Krouwelaar Haven. In Emer-Noord hebben we gezamenlijk een terrein herontwikkeld en ligt er dankzij
De BOM legde in dat complexe traject de vereiste verbindingen, leverde multidisciplinaire inzet en nam zijn verantwoordelijkheid door als publieke onderneming een
unieke rol te vervullen. ‘Oss’ staat te boek als een geslaagde proeve van bekwaamheid in het topsectorenbeleid. Brabant kan in diverse sectoren inter-
nationaal een sterke rol spelen. Er ontstaan nieuwe kansen voor bedrijven en samenleving, maar ook nieuwe ketens die moeten samenwerken. De BOM is bij
Jaarbericht BOM.indd 7
Ad van der Heijden
Kerntaak: Herstructurering Bedrijventerreinen
kordaat BOM-optreden nu een betere ontsluiting. Door deze ingreep is al een deel van het terrein uitgegeven.”
uitstek de organisatie die daar richting aan kan geven. De buitengewone prestaties van de medewerkers in 2011 laten zien dat ze daarvoor klaar staan.”
21-05-12 10:44
Jaarrekening Geconsolideerde balans per 31 december 2011 (in euro's, na winstbestemming)
31 dec. 2011
31 dec. 2010
ACTIVA Vaste activa Materiële vaste activa 2.885.392 3.158.717 Financiële vaste activa 20.005.449 17.313.046 22.890.841 20.471.763 Vlottende activa Vorderingen 2.520.320 2.849.858 Liquide middelen 24.852.278 19.127.099 27.372.598 21.976.957 Totaal 50.263.439 42.448.720 PASSIVA Eigen vermogen 31.623.182 30.998.580 Voorzieningen 87.398 96.394 Langlopende schulden 7.178.703 2.806.853 Kortlopende schulden 11.374.156 8.546.893 Totaal 50.263.439 42.448.720
Geconsolideerde resultatenrekening over 2011 (in euro's)
2011
2010
Resultaat bij vervreemding aandelenparticipaties/vrijval voorziening afgegeven garanties 1.021.812 - Voorziening op participaties, leningen u/g en vorderingen 676.212 2.286.556 345.600 2.286.556 Dividendopbrengsten 11.338 5.669 Rente- en provisiebaten participaties en leningen u/g 672.233 519.366 683.571 525.035 Opbrengsten uit hoofde van participaties en leningen u/g 1.029.171 1.761.521 Managementvergoedingen en overige inkomsten 271.510 722.323 Inkomsten uit ontwikkelingsactiviteiten 1.217.031 1.161.968 1.488.541
1.884.291
Opbrengsten uit verhuur onroerend goed 145.017 140.995 Overige opbrengsten met betrekking tot verhuur onroerend goed 23.304 34.152 168.321
175.147
Overige renteresultaten en soortgelijke resultaten
360.038
359.102
Overige opbrengsten
2.016.900
2.418.540
Som der bedrijfsopbrengsten
3.046.071
657.019
Apparaatskosten 7.328.914 8.663.479 Doorberekening aan Staat der Nederlanden en provincie Noord-Brabant 4.893.088 5.200.633 Saldo bedrijfslasten 2.435.826 3.462.846 Resultaat
610.245
2.805.827
Deze balans en resultatenrekening zijn ontleend aan de jaarrekening van de N.V. Brabantse Ontwikkelings Maatschappij over 2011. Het volledige jaarverslag van de N.V. Brabantse Ontwikkelings Maatschappij kunt u vinden en downloaden op www.bom.nl.
Jaarbericht BOM.indd 8
21-05-12 10:44
