JAARVERSL AG 2004
JAARVERSL AG 2004
Bestuur Raad van Commissarissen Jhr. mr. H.A. van Karnebeek Prof. dr. P.J. Idenburg Drs. ing. H.P. Spruijt Directeur Drs. H.A. Pabbruwe
This Annual Report is also hosted as files on the
Plantijnstraat
company’s website www.brill.nl (http://www.brill.nl).
An English-language version is also available, either
in format via the website, or as a printed copy,
The Netherlands
to be ordered from the company or requested via the website. The text of the Dutch version
+31 71 53 53 500 +31 71 53 17 532
[email protected] www.brill.nl
is definitive.
INHOUD
Jaar verslag 2004 4
De wereld van Brill
6
Profiel van Brill
8
Kerncijfers
11
Bericht van de Raad van Commissarissen
13
Profiel van de Raad van Commissarissen
15
Corporate Governance
17
Remuneratiebeleid
21
Verslag van de Directie
30
Strategische vooruitzichten 2006 – 2008
35
Rapport van de Stichting Administratiekantoor Koninklijke Brill
38
Rapport van de Stichting Luchtmans Jaarrekening 2004
42
Geconsolideerde balans per 31 december 2004
43
Geconsolideerde winst- en verliesrekening over 2004
44
Geconsolideerde kasstroomoverzicht
45
Toelichting algemeen
47
Toelichting op de geconsolideerde balans
52
Toelichting op de geconsolideerde winst- en verliesrekening
54
Vennootschappelijke balans per 31 december 2004
55
Vennootschappelijke winst- en verliesrekening over 2004
56
Toelichting op de vennootschappelijke rekening
58
Bezoldiging van commissarissen en directeur Overige gegevens
60
Winstbestemming
61
Accountantsverklaring
62
Meerjarenoverzicht 2000 t/m 2004
64
Toepassing van internationale verslaggevingsstandaarden ()
67
Informatie voor aandeelhouders
68
Agenda Artikel
69
Tuta sub aegide Pallas Drukkersmerken door de eeuwen heen
82
Colofon
83
Over dit verslag
D E W E R E L D VA N B R I L L
Brill is een oude maar springlevende wetenschappelijke
Omdat auteurs tot dezelfde kring als de lezers
uitgeverij die zich in zijn ruim driehonderdentwintig-
behoren, tekent de afzet zich nu ook langs deze
jarige bestaan altijd is blijven ontwikkelen. Waar eerst
lijnen af. Brill heeft een grote reputatie, met name in
een zetterij, drukkerij en boekhandel tot de activiteiten
de geesteswetenschappen en het internationaal recht;
behoorden, is de uitgeefpraktijk uiteindelijk over-
dit bevordert de afzet aan de bibliotheken van vooral
gebleven. De kernactiviteit van Brill bestaat nog
grote universiteiten. Hoewel de bibliotheekbudgetten
altijd uit het faciliteren van de informatiestroom
voor de humaniora voortdurend onder enige druk
tussen auteurs en hun lezers.
staan, bestaat daar een naar verhouding bestendige vraag, zulks in tegenstelling tot de meer op de
De typologische lijst van wetenschappelijke uit-
industrie of de beroepspraktijk gerichte markt.
geverijen is lang. Er bestaan zeer grote verschillen
Op de traditionele terreinen van Brill en Nijhoff
en dit maakt dat algemene observaties met betrekking
speelt het boek nog altijd een belangrijke rol; anders
tot uitgeverijen moeilijk zijn te geven. Dit betekent
dan bij de beta-wetenschappen heeft het tijdschrift
ook dat actuele ontwikkelingen een wisselende invloed
het boek niet verdrongen. De mediale formaten
op de sector hebben. Toch zijn er wel trends waar te
bestaan naast elkaar. Ook voor de elektronische
nemen die alle actoren lijken te raken; toenemende
producten geldt dit en dat helpt Brill ook op het
globalisering, digitalisering en de invloed van nieuwe
Internet zijn positie te versterken.
generaties gaan immers aan niemand voorbij. Algemene historische bespiegelingen ten aanzien van
De houdbaarheid van wetenschappelijke informatie
het succes van een bepaald soort uitgeverij hebben een
is beduidend groter in de alfa-wetenschappen dan in
beperkte waarde en generaliserende conclusies daaruit
de exacte wetenschappen; de levensduur van producten
met betrekking tot de levenskansen van uitgeverijen
is daardoor langer dan in andere wetenschapsvelden.
in het informatie-tijdperk lijken weinig relevant.
Brill verkoopt dagelijks vanuit zijn voorraad oude
Wel is duidelijk dat de toekomst van een organisatie
titels en gebruikt de kansen om met nieuwe techno-
niet zozeer bepaald wordt door welke technologische
logie op beperkte schaal te herdrukken of compilaties
mogelijkheden zich aandienen, maar vooral door
samen te stellen.
het vermogen van een organisatie zich deze nieuwe
Doordat Brill al zo vroeg in zijn geschiedenis een
mogelijkheden ten nutte en eigen te maken. Ook heeft
belangrijke drukker, handelaar en uitgever op het
de ervaring geleerd dat culturele patronen bij auteurs
terrein van taal, religie en geschiedenis is geworden,
en afnemers en de reputatie van de content bepalend
geniet de uitgeverij een sterke reputatie in die gebieden.
kunnen zijn voor de toekomstkansen van
Samen met het eveneens sterk gevestigde Nijhoff
een uitgeverij.
wordt vandaag een aanbod van literatuur aan de academische markt geboden waar bibliotheken zich
Voor een beter begrip van een uitgeverij als Brill
vertrouwd mee voelen. Veel van de nieuwe boeken
is het van belang te weten dat het van meet af aan
worden daarom bij verschijning op abonnement
een wereldwijd actieve speler is geweest. Auteurs en
geleverd. Door de renommée van de tijdschrifttitels,
redacteuren bevonden zich al vroeg in alle belangrijke
boekenseries en encyclopediën wordt uiteraard
centra van academisch onderzoek; dit betekent op dit
ook de acquisitie van goede auteurs geholpen.
moment dat zich grosso modo een derde van de con-
Brill koestert zijn sterke merken en onderhoudt
tacten in Europa, ruim een derde in Noord-Amerika
een redelijke en solide juridische basis
en circa twintig procent in Azië afspeelt.
voor exploitatie.
4
B R I L L J A A RV E R S L AG 2 0 0 4
Nieuwe technologie helpt Brill de toepasbaarheid en vindbaarheid van zijn producten te verbeteren. Daardoor wordt de missie van Brill als dienstverlener aan auteurs gesteund. Deze missie bestaat uit het op commercieel verantwoorde wijze verspreiden van wetenschappelijk materiaal onder de door de auteur beoogde doelgroep. Toepassing van marktconforme ontsluitingstechnieken en het hanteren van redelijk geachte elektronische licentievoorwaarden zijn voorwaarden voor het slagen in deze opdracht. Brill’s portfolio is in meerdere opzichten goed gespreid. Bij Brill heerst de overtuiging dat nieuwe technologie mogelijkheden voor kwalitatieve en kwantitatieve groei levert. De menselijke factor in het bedrijf is echter minstens zo belangrijk. Vooral de inzet van hoog opgeleide en gemotiveerde medewerkers maakt het mogelijk een niet aflatende speurtocht naar nieuw wetenschappelijk onderzoek of relevante ordening van wetenschappelijk materiaal gaande te houden. Daarbij zijn handhaving van kwaliteitsnormen en zo mogelijk verdere aanscherping van de criteria de belangrijkste strategische uitgangspunten voor een bestendige en gezonde groei van de onderneming.
5
B R I L L J A A RV E R S L AG 2 0 0 4
P RO F I E L VA N B R I L L
Brill is een modern bedrijf met een geschiedenis
Het te publiceren materiaal wordt opgespoord
die teruggaat tot 1683. Het is een beursgenoteerde
via wetenschappelijke adviseurs en door de eigen
en middelgrote internationale wetenschappelijke
acquisitiestaf die ook verantwoordelijk is voor de
uitgeverij met circa 100 hoog opgeleide medewerkers.
contractuele afhandeling. Deze staf van vijftien uit-
Verreweg de meeste publicaties zijn in de engelse taal.
gevers werkt mondiaal en richt zich via profit centers
In Leiden bevindt zich de hoofdvestiging en in Boston,
op de volgende disciplines:
Massachusetts, VS is een nevenvestiging met een staf van 10 medewerkers.
Ancient Near East and Egypt
De uitgeverij is actief op een aantal terreinen van
Middle East and Islamic Studies
de geesteswetenschappen, de exacte wetenschappen
Asian Studies
en het recht. De imprints ofwel uitgeversnamen zijn
Classical Studies
achtereenvolgens Brill Academic Publishers, VSP en
Medieval and Early Modern Studies
Martinus Nijhoff Publishers.
Biblical Studies and Religious Studies Social Sciences
Brill heeft van oudsher een reputatie op het gebied
Human Rights and Humanitarian Law
van grote standaardwerken; de Encyclopaedia of Islam
Public International Law
is wel de bekendste en deze zal vanaf 2005 in een
Science and Biology
derde editie verschijnen. Enkele jaren geleden heeft Brill deze traditie opnieuw tot speerpunt van zijn
Deze hoofdindeling verbergt een aantal niches waar
strategie gemaakt door op vrijwel alle terreinen
Brill een belangrijke positie bekleedt; Dead Sea Scrolls,
nieuwe of vertaalde grote reeksen, woordenboeken
Gnosticism, Chinese Studies en Law of the Sea vormen
en encyclopediën uit te geven. Er zijn wereldwijd
slechts een greep. De portfolio breidt zich nog altijd
niet veel uitgeverijen die deze grote langjarige
uit; zo is recent besloten Judaïsm, History of Science
projecten ondernemen. Het levert Brill echter
and Book History als fonds te verbijzonderen.
uiterst belangrijke vlaggeschepen met aantrekkelijk
Leidraad hierbij is dat de activiteiten logische uit-
commercieel potentieel. Grote werken vormen
breidingen van Brill’s portfolio moeten zijn waarbij
tevens een uitstekende basis voor de exploitatie
zuivere wetenschap altijd aan de basis van de
van verzamelingen en niche portals op het Internet.
uitgaven moet liggen. Ook wordt goed bewaakt dat de hoofdmarkt te bereiken moet zijn met de voor
De uitgeverij gaf in 2004 bijna 600 boeken uit waarvan
Brill effectieve kanalen van verkoop en marketing.
circa 100 herdrukken. Er verschenen meer dan
Als bijzonder kenmerk van Brill mag tenslotte gelden
400 afleveringen van de circa 100 tijdschriften die
dat de uitgeverij bekend staat om zijn expertise met
door Brill worden uitgegeven. Daarnaast werden alle
betrekking tot exotische talen en culturen en het
tijdschriften in digitale vorm aangeboden, werden
objectieve, dikwijls historische perspectief.
honderden boeken op het Internet geplaatst en
De imprint Nijhoff heeft daaraan een sterke positie
verschenen 6 grote -roms en enkele on-line edities.
bij internationale instellingen van onderwijs en
Dit betekent dat elke werkdag gemiddeld vijf nieuwe
wetenschap toegevoegd; het uitgaveprogramma
producten uitkwamen.
van The Hague Academy is daarvan een voorbeeld.
6
B R I L L J A A RV E R S L AG 2 0 0 4
De individuele auteurs en externe redacteuren en
Doordat de resultaten van wetenschappelijk onder-
adviseurs worden vooral gevonden aan de grotere
zoek in een aantal disciplines die Brill bedient een
en gerenommeerde universiteiten en onderzoeks-
lange geldigheid bezitten, blijft de verkoop van gereed
instellingen in West-Europa, Noord-Amerika en
product na verschijning voor soms nog tientallen jaren
het Verre Oosten. De procentuele geografische
commercieel verantwoord. Voorheen kon dit segment
verdeling van het auteurscorps reflecteert de belang-
alleen door antiquariaten bediend worden; thans kan
rijkste afzetmarkten van het bedrijf (“voor en door
door toepassing van printing on demand techniek
de wetenschap”). Dat Brill vanaf 1683 als uitgeverij
worden geleverd zonder dat voorraad hoeft te worden
vanuit Leiden opereert heeft ertoe bijgedragen dat de
aangehouden of een herdruk in oplage nodig is.
banden met wetenschappers verbonden aan de Leidse Universiteit sterk zijn.
Op grond van zijn gevestigde en uitstekende naam in de internationale bibliotheekmarkt mag Brill rekenen
De portfolio van leverbare producten bestaat uit tijd-
op een behoorlijke afzet aan abonnees op boekenseries.
schriften, jaar- en serieboeken, monografiën, atlassen,
Naast het bezit van tijdschriftabonnees en intekenaren
handboeken en encyclopediën, databanken op -rom
op vervolgwerken zoals encyclopediën zorgt dit voor
en op het Internet.
een relatief laag niveau van promotie- en verkoop-
De productontwikkeling wordt gestuurd door een
kosten.
focus op het bedienen van eindgebruikers. De vervaardiging van uitgaven geschiedt niet in huis maar
De verkoopbevordering bestaat uit marketing acties
door inschakeling van drukkers, zetters, dataverwer-
gericht op de eindgebruiker en de bibliotheek (“pull”)
kende bedrijven en binders. Deze leveranciers worden
en op de tussenhandel die de institutionele markt
gekozen vanwege hun prijs en kwaliteit enerzijds en
bedient (“push”).
hun geografische nabijheid tot de distributiepunten
In toenemende mate wordt gebruik gemaakt van
anderzijds.
elektronische marketing-communicatie hetgeen kostenbesparend is en snel. Een ander voordeel hiervan is dat
De workflow is grotendeels gedigitaliseerd zodat
het marketing- en verkoopacties aan anders moeilijk
de productie gemakkelijk en snel via meerdere
te bereiken individuen mogelijk maakt.
geografische lokaties kan worden ingericht. Dit stelt Brill in staat een deel van zijn kosten in een op dat
Brill is een zeer oude uitgeverij maar tegelijk een
moment aantrekkelijke valuta te positioneren.
springlevende. Gesteund door de sympathie van vele
Ook zorgt deze gestandaardiseerde aanpak ervoor
stakeholders en gedreven door een gerichte ambitie
dat de meeste titels naar keuze in elektronische vorm
ziet het bedrijf vol vertrouwen de toekomst tegemoet.
dan wel in print beschikbaar zijn bij verschijnen.
7
B R I L L J A A RV E R S L AG 2 0 0 4
KERNCIJFERS In duizenden euro’s
2004
2003
2002
2001
2000
Omzet
19.748
16.301
14.008
13.094
11.576
Bruto marge
13.056
11.001
9.615
8.562
7.635
*
3.886
3.488
2.691
2.366
2.032
and Amortisation.
Bedrijfsresultaat
2.757
2.533
2.028
1.778
1.464
Dit is het bedrijfs-
Resultaat na belastingen
1.777
1.611
1.381
1.250
995
Cash flow**
2.905
2.566
2.044
1.838
1.562
Totaal netto investeringen in vaste activa
1.103
483
893
1.139
395
16.082
12.940
9.574
8.470
7.429
Omzet
21,1%
16,4%
7,0%
13,1%
17,3%
Bruto marge
18,7%
14,4%
12,3%
12,1%
19,2%
11,4%
29,6%
13,7%
16,4%
24,3%
8,9%
24,9%
14,0%
21,4%
25,6%
10,3%
16,6%
10,5%
25,7%
24,9%
Bruto marge als % van de omzet
66,1%
67,5%
68,6%
65,4%
66,0%
als % van de omzet
19,7%
21,4%
19,2%
18,1%
17,6%
Bedrijfsresultaat als % van de omzet
14,0%
15,5%
14,5%
13,6%
12,6%
9,0%
9,9%
9,9%
9,5%
8,6%
Omzet/gemiddeld geïnvesteerd vermogen
1,2
1,3
1,5
1,5
1,6
Resultaat na belastingen in % van het gemiddeld geïnvesteerd vermogen
11,0%
12,4%
14,4%
14,8%
13,4%
Resultaat na belastingen in % van het gemiddeld eigen vermogen
15,0%
15,3%
14,6%
15,0%
13,7%
50,9%
47,1%
58,4%
62,3%
54,4%
1,59
1,59
1,86
1,98
1,72
91
83
76
75
70
216
197
184
174
165
56
51
51
47
45
Resultaten * = Earnings Before Interest, Taxes, Depreciation
resultaat voor afschrijvingen op immateriële en materiële vaste activa.
** cash flow = resultaat na belastingen + afschrijvingen
*** gemiddeld geïnvesteerd vermogen =
Gemiddeld geïnvesteerd vermogen*** Groei ten opzichte van vorig jaar
Bedrijfsresultaat Resultaat na belastingen
gemiddelde van (vaste activa + vlottende activa – niet-rentedragende kortlopende schulden)
Rendementscijfers
Resultaat na belastingen als % van de omzet
Balansverhoudingen Eigen vermogen/totaal vermogen Vlottende activa/kort vreemd vermogen Pe r s o n e e l Gemiddelde bezetting (fte’s) Omzet per werknemer Gemiddelde loonkosten per werknemer
8
B R I L L J A A RV E R S L AG 2 0 0 4
GEGEVENS PER AANDEEL* Op basis van het gewogen gemiddeld aantal uitstaande aandelen
* Per 19 augustus 2002 vond een aandelen-
2004
2003
2002
2001
2000
1.688.486
1.659.918
1.630.363
1.592.561
1.551.400
Eigen vermogen
7,47
6,67
6,12
5,61
4,99
2,30
2,10
1,65
1,49
1,31
Stijging in %
9,5%
27,3%
11,1%
13,4%
20,9%
Resultaat na belastingen
1,05
0,97
0,85
0,78
0,64
Stijging in %
8,2%
14,1%
9,0%
21,9%
20,8%
Cash flow
1,72
1,55
1,24
1,14
0,99
Dividend
0,53
0,39
0,33
0,31
0,26
Stijging in %
35,9%
18,2%
6,5%
21,6%
21,4%
Pay out ratio
50,3%
40,2%
39,0%
39,5%
40,5%
Extra dividend
0,00
0,00
0,17
0,16%
0,00%
Pay out ratio
0,0%
0,0%
20,1%
20,4%
0,0%
Totaal dividend
0,53
0,39
0,50
0,47
0,26
Pay out ratio
50,3%
40,2%
59,0%
59,9%
40,5%
Hoogste koers in jaar
15,00
13,50
12,00
9,50
8,13
Laagste koers in jaar
12,50
9,00
9,00
7,00
5,40
Koers ultimo
14,30
13,00
10,00
9,50
8,13
Gewogen gemiddeld aantal uitstaande aandelen
splitsing in de verhouding 1:2 plaats. De cijfers voor voorgaande jaren zijn pro forma aangepast.
koers ultimo €
koers / winst-verhouding o.b.v koers ultimo
totaal rendement aandeel o.b.v. koers ultimo
14,30
13,6 13,4
37,6% 33,0%
13,00
21,8%
10,00
12,2
9,50
13,7%
8,13
11,8
10,3% 00
9
12,7
01
02
03
04
B R I L L J A A RV E R S L AG 2 0 0 4
00
01
02
03
04
00
01
02
03
04
B E R I C H T VA N D E R A A D VA N C O M M I S S A R I S S E N
Jaarrekening De Raad van Commissarissen heeft de balans en de
Met de externe accountant vond het gebruikelijke
winst- en verliesrekening van Koninklijke Brill
jaarlijkse overleg plaats. Tweemaal zijn commissarissen
over het boekjaar 2004, met de daarbij behorende
in 2004 aanwezig geweest bij besprekingen met
toelichting, laten onderzoeken door Ernst & Young
de Ondernemingsraad waarbij, onder andere,
accountants. De goedkeurende verklaring van de
de begroting en het resultaat zijn besproken.
accountant is opgenomen op pagina 61 van dit jaarverslag. Mede op grond van deze verklaring heeft de
Samenstelling en werkwijze
Raad van Commissarissen samen met de directie
De Raad van Commissarissen bestaat uit drie
de jaarrekening ondertekend. Wij adviseren aandeel-
personen. Nadere gegevens van de leden van de
houders de aldus opgemaakte jaarrekening ongewijzigd
Raad vindt u op pagina 14. De leden van de Raad
vast te stellen.
van Commissarissen zijn onafhankelijk in de zin van
Wij stellen u voor over het jaar 2004 een dividend
de Nederlandse Corporate Governance code. In het
van € 0,53 per (certificaat van) aandeel van nominaal
verslagjaar is geen van de commissarissen frequent
€ 0,60, naar keuze uit te keren in contanten, dan wel
afwezig geweest. De profielschets is afgedrukt op
in aandelen ten laste van de agioreserve. Dit komt neer
pagina 13. Geen van de leden van de Raad van
op een stijging van 36% ten opzichte van het vorige
Commissarissen is een financieel expert in de zin
jaar. De nader te publiceren omwisselverhouding zal
van de Nederlandse Corporate Governance code.
worden vastgesteld na een keuzeperiode, volgende op
Wel hebben alle leden van de Raad deskundigheid
de Algemene Vergadering van Aandeelhouders.
op financieel, administratief en accounting terrein. De Raad zal gedurende het jaar 2005 zich nader
Activiteiten
beraden op de vraag of het profiel dient te worden
De Raad van Commissarissen ontving maandelijks
aangescherpt. Gezien de omvang van de Raad is
de noodzakelijke financiële informatie van de Directie.
het instellen van kerncommissies als bedoeld in de
In het verslagjaar heeft de Raad van Commissarissen
Nederlandse Corporate Governance code niet nodig.
zes maal vergaderd met de Directie, waarbij uitvoerig is overlegd over de strategie van de onderneming.
Corporate Governance
De eerder vastgestelde strategie, waarin het accent
In dit jaarverslag is op pagina 15 een apart onderdeel
wordt gelegd op de kwaliteit van de winst, die met
opgenomen over Corporate Governance. Daarin wordt
de kernactiviteiten van de onderneming wordt
de Corporate Governance structuur van de vennoot-
behaald, en voorts gericht is op groei door product-
schap beschreven en wordt uiteengezet op welke wijze
ontwikkeling, exploitatie van elektronische uitgaven
de vennootschap zal omgaan met implementatie van
en het realiseren van grote projectacquisities, wordt
de Nederlandse Corporate Governance code. Een deel
voortgezet. Tussentijds vond veelvuldig overleg
van de informatie die de Raad van Commissarissen
plaats tussen leden van de Raad van Commissarissen
op grond van deze code in haar jaarlijkse bericht moet
in verband met de directiewisseling. Ook vond
opnemen is hiervoor vermeld onder ‘Samenstelling en
informeel overleg plaats met de Directie. De Raad
werkwijze’. De Raad van Commissarissen heeft zoda-
Detail van
van Commissarissen vergaderde eenmaal buiten aan-
nige stappen gezet dat zijn werkwijze in de loop van
het drukkersmerk
wezigheid van de Directie ten einde het functioneren
2005 in overeenstemming gebracht wordt met de code,
van Pieter Leffen,
van de Raad van Commissarissen, van haar individuele
of dat duidelijk wordt waarom daarvan geheel
leden en van de Directie te bespreken.
of gedeeltelijk wordt afgeweken.
Leiden, 1651.
11
B R I L L J A A RV E R S L AG 2 0 0 4
Afwijkingen zullen gemotiveerd worden meegedeeld
Deze beide zaken mogen gelden als sluitstukken
in de aandeelhoudersvergadering die in 2005
van een succesvolle periode van bijna tien jaren
wordt gehouden.
waarin mr. R.J. Kasteleijn het bedrijf heeft geleid. Op 12 mei 2004 tijdens de Algemene Vergadering
Aandeelhoudersvergadering
van Aandeelhouders trad de heer Kasteleijn om
Op 12 mei 2004 vond in het Crowne Plaza
persoonlijke redenen als directeur terug.
in Den Haag de Algemene Vergadering van
Wij zijn de heer Kasteleijn veel dank verschuldigd
Aandeelhouders plaats.
voor de grote bijdrage die hij heeft gehad aan het succes van Brill. Wij zijn daarbij verheugd nog langer
Slot
van zijn ervaring gebruik te kunnen maken, omdat
Koninklijke Brill is een onderneming waar wij
hij als adviseur aan de onderneming verbonden blijft,
trots op zijn. In 2004 heeft het bedrijf goed gepresteerd
onder andere op het gecompliceerd geworden terrein
en tegelijkertijd een aantal belangrijke stappen gezet
van de pensioenen.
voor de directe toekomst. Met de verkoop van het oude en het huren van het nieuwe bedrijfspand
Wij danken alle medewerkers voor hun bijdrage aan
is een meer efficiënte en aan de eisen van deze tijd
het realiseren van de bedrijfsdoelstellingen.
aangepaste huisvesting verkregen en is bovendien de balans verkort. Door het uitbesteden van de
Leiden, 16 maart 2005
orderverwerking, de abonnementenadministratie, het magazijn en de distributie is meer aandacht en ruimte beschikbaar gekomen voor de kerntaken van
De Raad van Commissarissen
onze uitgeverij. Uiteraard is hierdoor ook de anders
Jhr. mr. H.A. van Karnebeek
onafwendbaar geworden noodzaak om te investeren
Prof. dr. P.J. Idenburg
in deze kennis- en kapitaalsintensieve ondersteunende
Drs. ing. H.P. Spruijt
activiteiten komen te vervallen.
12
B R I L L J A A RV E R S L AG 2 0 0 4
P RO F I E L VA N D E R A A D VA N C O M M I S S A R I S S E N
De Raad van Commissarissen dient zodanig te zijn samengesteld dat elk lid van de Raad en de Raad als geheel in staat zijn hun taak, inhoudende het uitoefenen van toezicht op het beleid van het bestuur en op de algemene gang van zaken in de vennootschap en de met haar verbonden ondernemingen alsmede het geven van advies aan de directie, adequaat uit te oefenen. Gezien de internationale spreiding van de activiteiten van de vennootschap en van de met haar verbonden ondernemingen, dienen alle leden van de Raad te beschikken over internationale ervaring. Daarnaast is het noodzakelijk dat tenminste één lid in het bijzonder op de hoogte is van de gang van zaken in een uitgeverij en ervaring heeft als uitgever. Voorts dient één lid van de Raad financieel deskundig te zijn, hetgeen inhoudt dat deze persoon relevante kennis en ervaring heeft opgedaan op financieel-administratief/accountinggebied bij beursgenoteerde vennootschappen of bij andere grote rechtspersonen. De leden van de Raad dienen (met uitzondering van maximaal één persoon) onafhankelijk te zijn van de vennootschap in de zin van de Nederlandse Corporate Governance code. De leden van de Raad dienen te beschikken over voldoende tijd om hun taak adequaat te kunnen uitoefenen. Dit geldt meer in het bijzonder voor de voorzitter van de Raad. De Raad bestaat uit drie personen. Indien sprake is van een voorzienbare vacature die niet kan of zal worden vervuld door herbenoeming zal aan de Algemene Vergadering van Aandeelhouders worden voorgesteld de beoogde opvolger een jaar voor het voorziene aftreden te benoemen, zodat de Raad in die gevallen tijdelijk uit vier personen zal bestaan.
13
B R I L L J A A RV E R S L AG 2 0 0 4
R A A D VA N C O M M I S S A R I S S E N
J h r. m r. H . A . v a n K a r n e b e e k , 1 9 3 8 , N e d e r l a n d e r President Commissaris Koninklijke Brill sinds 1999 Voorzitter van de Raad van Commissarissen Pechiney Nederland Voorzitter van de Raad van Commissarissen van Kendrion Lid van de Raad van Commissarissen Koninklijke Brill sinds 1998 Lid van de Raad van Commissarissen Frans Maas Lid van de Raad van Commissarissen van Campina Melkunie P r o f . d r. P. J . I d e n b u r g , 1 9 4 2 , N e d e r l a n d e r Lid van de Raad van Commissarissen Koninklijke Brill sinds 1993 Bestuurslid Stichting Administratiekantoor Koninklijke Brill (tot statutenwijziging) Bestuurslid van de Vereniging aegon Bestuurslid Pensioenfonds Peltenburg Emeritus hoogleraar Universiteit Twente en Technische Universiteit Delft Executive Coach D r s . i n g . H . P. S p r u i j t , 1 9 4 9 , N e d e r l a n d e r Lid van de Raad van Commissarissen Koninklijke Brill sinds 2000 Lid van de Raad van Commissarissen van de Koninklijke Barneveldse Drukkerij en Uitgeverij Holding Lid van de Raad van Commissarissen van Publishers (Royal Tropical Institute) Lid van de Raad van Commissarissen van Het Financieele Dagblad Holding Voorzitter van de Raad van Commissarissen M&R De Monchy Bestuurslid Stichting Luchtmans
14
B R I L L J A A RV E R S L AG 2 0 0 4
C O R P O R AT E G OV E R N A N C E
Corporate Governance structuur
kantoor en vennootschappen die in het verleden
Koninklijke Brill is een naamloze vennootschap
(vóór 29 juli 1997) reeds aandeelhouder waren.
naar Nederlands recht, statutair gevestigd te Leiden.
Daarenboven is een aantal rechten toegekend aan
Het zogenaamde structuurregime is op de vennoot-
de statutair gecreëerde Gecombineerde Vergadering,
schap niet van toepassing.
zijnde de vergadering van Raad van Commissarissen en Directie te zamen. De rechten van de Gecom-
Het maatschappelijk kapitaal van de vennootschap
bineerde Vergadering betreffen onder meer het doen
is verdeeld in gewone aandelen en cumulatief pre-
van bindende voordrachten voor de benoeming van
ferente aandelen. Er zijn momenteel geen cumulatief
bestuurders en commissarissen en het doen van voor-
preferente aandelen uitgegeven. Van de geplaatste
stellen tot statutenwijziging. Koninklijke Brill is
gewone aandelen is ongeveer 97% gecertificeerd en
hiermee sterk beschermd tegen eventuele “overvallen”.
ondergebracht bij de Stichting Administratiekantoor Koninklijke Brill. Alleen certificaten van aandelen
De vennootschap wordt bestuurd door een directie
zijn beursgenoteerd en wel op de beurs van Euronext
die bestaat uit één persoon, bijgestaan door een
Amsterdam. De meerderheid van het kapitaal is in
managementteam.
handen van Nederlandse particuliere beleggers.
De vennootschap heeft een Raad van Commissarissen die bestaat uit drie personen. De raad heeft geen
Omdat Brill een kleine, zeer specialistische en goed
aparte commissies ingesteld en zal dit in de voorziene
renderende uitgeverij is die activiteiten ontplooit op
toekomst ook niet doen.
gebieden waarop diverse zeer grote uitgeverijen werkzaam zijn, wordt bescherming tegen onvriendelijke
De aanbevelingen die destijds door de Commissie
overnames noodzakelijk geacht. Daarom heeft de
Peters en later de Commissie Tabaksblat zijn gedaan
vennootschap een aantal beschermingsconstructies.
op het gebied van Corporate Governance zijn in voor-
In de eerste plaats bestaat de mogelijkheid cumulatief
gaande jaren al grotendeels onderschreven en maken
preferente aandelen uit te geven. In geval van uitgifte
inmiddels deel uit van de Corporate Governance
worden deze geplaatst bij de Stichting Luchtmans,
structuur, met uitzondering van standpunten over
waarmee is overeengekomen dat de stichting uit te
bescherming van de vennootschap.
geven preferente aandelen zal verwerven en wel tot maximaal 50% van het aantal aan gewone aandelen geplaatste kapitaal. Daarnaast worden de (met medewerking van de vennootschap) uitgegeven certificaten
Corporate Governance structuur in het licht van de Nederlandse Corporate Governance code
van aandelen ook gezien als beschermingsmogelijk-
De Raad van Commissarissen en de Directie hebben
heid omdat de Stichting Administratiekantoor zich
in 2004 besproken op welke wijze uitvoering gegeven
het recht voorbehoudt ingeval van een zogenaamde
zal worden aan de best practice bepalingen en aan
overname geen stemvolmachten te geven en evenmin
de sinds 1 oktober 2004 geldende wettelijke eisen.
bindende steminstructies te aanvaarden. De omzetting
Zij stellen thans vast dat de Corporate Governance
van certificaten van aandelen is beperkt mogelijk door
structuur van de vennootschap in hoofdlijnen in
een in de statuten van de vennootschap opgenomen
overeenstemming is gebracht met de principes zoals
beperking tot 1%, terwijl bovendien het aandeel-
deze zijn verwoord in de Corporate Governance code,
houderschap alleen openstaat voor natuurlijke
met uitzondering van het gebruik van certificaten als
personen, de vennootschap zelf, het administratie-
beschermingsconstructie.
15
B R I L L J A A RV E R S L AG 2 0 0 4
In het kader van een striktere functiescheiding is mede
vervolgwerken wanneer zij vertrouwen op de
op verzoek van de Raad van Commissarissen door de
toekomstige kwaliteit van te verschijnen publicaties.
Stichting Administratiekantoor een statutenwijziging
Door deze niet vanzelfsprekende verhouding met
voorbereid die vertegenwoordiging van de Raad van
zulke belangrijke stakeholders, zijn en blijven de
Commissarissen in het bestuur van de Stichting
Raad van Commissarissen en Directie van mening
Administratiekantoor al op korte termijn beeindigt.
dat de vennootschap maximaal dient te worden
Ook is door commissarissen besloten zich terug te
beschermd. Zij wijzen daarom het principe af
trekken uit het bestuur van de Stichting Pensioenfonds
dat certificaten niet zouden kunnen worden gezien
Peltenburg; een daartoe strekkende statutenwijziging
als beschermingsconstructie.
wordt thans aan de deelnemers van dit fonds
Wel is in de geest van de Code besloten dat het
voorgelegd.
bestuur van de Stichting Administratiekantoor zal
Ook op het terrein van transparantie zijn tussen
bestaan uit drie onafhankelijke leden. Het bestuur
Directie en Raad van Commissarissen en tussen
van de Stichting Administratiekantoor deelt overigens
commissarissen onderling duidelijke afspraken
de mening van Directie en Raad van Commissarissen
gemaakt. Deze hadden onder meer betrekking op
omtrent het gebruik van certificaten als beschermings-
het omgaan met financiële en andersoortige belangen.
constructie. Zie het verslag van de Stichting op pag. 35
Een en ander is vastgelegd in uitgebreide reglementen
van dit jaarverslag.
en gedragsregels. De arbeidsovereenkomst met de nieuw aangetreden
Wat betreft de best practice bepalingen voor zover niet
directeur is in lijn met de best practice bepalingen
relevant voor de bescherming zijn Directie en Raad
van de code opgesteld.
van Commissarissen altijd van mening geweest dat deze
Binnen de onderneming zijn gedragsregels aan-
kunnen worden gezien als een nadere invulling en ver-
gescherpt en zijn regelingen in handboeken en op
fijning van de reeds bestaande Corporate Governance
het eigen intranet verspreid, waaronder een regeling
structuur. De ervaring die de vennootschap in 2004
terzake van sexuele intimidatie en een zogenaamde
heeft opgedaan bij het bestuderen en waar mogelijk
klokkenluidersregeling.
invoeren van nieuwe bepalingen terzake van Corporate Governance, is een gunstige geweest. Het bedrijf heeft
Brill is relatief kwetsbaar in het licht van een
ondervonden dat een beursgenoteerde onderneming
Mergers&Acquisitions markt die lijkt te worden
van bescheiden schaal zoals Koninlijke Brill ,
beheerst door primair op schaalvergroting gerichte
heel wel in staat is de moeite en kosten op te
investeerders uit financiële dan wel collegiale hoek.
brengen die nodig zijn om juridisch advies te vragen
Schaal is een relatieve zaak bij een bedrijf waarvan
en bestuurlijke expertise bij het werk te betrekken.
een deel van de waarde besloten ligt in de onbetwiste
Commissarissen en Directie zijn van mening dat
reputatie bij afnemers en auteurs in binnen- en
door aanscherping van regels en een grotere plicht
buitenland. Auteurs in nauw omschreven markten
verantwoording af te leggen, het bestuur van een
leggen de basis van toekomstige groei door hun
onderneming zal worden verbeterd.
medewerking aan seriewerken, handboeken, encyclopediën en tijdschriften. Als onderzoekers
Raad van Commissarissen
geven zij de impuls tot aankoop, veelal via hun bibliotheken en instituten. De bibliothecarissen op hun beurt blijven alleen dan geabonneerd op
16
B R I L L J A A RV E R S L AG 2 0 0 4
Directie
R E M U N E R AT I E B E L E I D
Beloningsbeleid Raad van Commissarissen
Terzake van de beloning toetst de Raad van
De beloning van de voorzitter en de leden van
van een externe deskundige, of de beloning voor
de Raad van Commissarissen is bepaald op een
de directeur nog steeds marktconform is. De vaste
jaarlijkse vaste vergoeding en bevat geen variabele
beloning is niet geïndexeerd.
Commissarissen jaarlijks, eventueel met behulp
elementen. Zij ontvangen geen prestatie- of aandelen gerelateerde beloning en bouwen geen pensioenrechten
Voorts houdt het beleid in dat de vennootschap de
bij de onderneming op. Zij ontvangen bij vertrek
pensioenpremie voor de directeur voor zijn rekening
geen ontslagvergoeding. De beloning van de Raad
neemt, met dien verstande dat de directeur een eigen
van Commissarissen wordt regelmatig beoordeeld.
bijdrage betaalt van 30% van de verschuldigde premie.
Op dit moment bestaat er geen discrepantie tussen de gangbare marktpraktijk voor vergelijkbare onder-
De vennootschap verstrekt geen leningen, voor-
nemingen en de huidige beloning van de Raad van
schotten of garanties aan de directeur.
Commissarissen. Het eventuele aandelenbezit van leden van de Raad
Ten aanzien van het beloningsbeleid zoals dat voor
van Commissarissen is ter belegging op lange termijn.
2004 en volgende jaren is geïmplementeerd kan het
De Raad van Commissarissen heeft een reglement
volgende worden opgemerkt:
vastgesteld waarin regels worden gesteld ten aanzien van het bezit van en transacties in effecten door
Raad van Commissarissen zien variabele beloning
commissarissen anders dan die uitgegeven
als een belangrijk onderdeel van het beloningspakket
door Koninklijke Brill .
van de directie. De bonusdoelstellingen en prestatievoorwaarden zijn een afspiegeling van de belangrijkste
Beloningsbeleid Directie
factoren voor waardegroei en groei van de aandeel-
De beloning van de directeur wordt vastgesteld door
houderswaarde op korte en middellange termijn.
de Raad van Commissarissen op basis van de hoofd-
De totale beloning bestaat dan ook voor een aanzien-
lijnen van het beloningsbeleid, zoals hierin vast gelegd.
lijk deel uit variabele beloning, waarvan de hoogte
Deze zijn in lijn met de principes en de best practice
afhankelijk is van prestatiemaatstaven. Daarbij hechten
bepalingen van de Nederlandse Corporate Governance
wij het grootste gewicht aan de groei van het aandeel-
code (art. .2.10).
houders rendement op korte termijn.
Het beleid inzake de beloning van de directie is
Het variabele deel van de beloning voor de korte
erop gericht aan de directeur een beloning voor zijn
termijn bonus is maximaal 50%, die voor de drie-jaars
werkzaamheden toe te kennen die wat betreft hoogte
lange termijn bonus is maximaal 20% van de vaste
en structuur zodanig is dat een gekwalificeerde
beloning.
en deskundig bestuurder kan worden aangetrokken en behouden. De beloning voor 2005 en volgende
Voor de huidige directeur, die al per 1 april 2004 als
jaren kent een vast en een tweetal prestatie-
adviseur in dienst van de vennootschap was getreden,
afhankelijke variabele componenten.
geldt voor 2004 een bonusregeling pro rata parte, gebaseerd op drie criteria, te weten omzetgroei, netto resultaat en succesvolle outsourcing.
17
B R I L L J A A RV E R S L AG 2 0 0 4
Het beleid van de vennootschap met betrekking
De Raad van Commissarissen heeft professioneel
tot de duur van het contract en de afvloeïngsregeling
advies ingewonnen bij de volgende onafhankelijke
gedurende de eerste termijn van vier jaar ligt in lijn
externe adviseurs:
met de best practice bepaling .2.7 van de code. De geldende opzegtermijn bedraagt 4 maanden
1) De Brauw, Blackstone, Westbroek, advocaten en
en is in lijn met hetgeen gebruikelijk is.
notarissen, gaf juridisch advies over zaken betreffende het dienstverband;
De prestatiecriteria voor de korte termijnbonus zijn (1) winst per aandeel (max. 60% van de bonus)
2) Hay Group gaf advies over de prestatiecriteria
en daarnaast (2) de doelstelling van een gelijkmatige
en de bonus structuur;
spreiding van de publicaties over het kalenderjaar (max. 20%) en (3) het vermogen dat is geïnvesteerd
3) Hewitt Associates en Mr. Onno F. Blom,
in voorraden en onderhanden werk (max. 20%).
advocaten gaven advies inzake de pensioenregeling.
Voor deze elementen worden passende en op basis van de jaarrekening meetbare criteria gehanteerd. Het prestatiecriterium voor de lange termijn bonus over de periode 2005 – 2007 is gemiddele autonome omzetgroei over deze drie jaar. Aan de directeur zijn geen rechten gegeven op het verwerven van opties of aandelen. Het aandelenbezit in Koninklijke Brill van de directie is ter belegging op lange termijn. De Raad van Commissarissen heeft een reglement opgesteld waarin regels worden gesteld ten aanzien van het bezit en transacties in effecten door de directie anders dan die uitgegeven door Koninklijke Brill .
18
B R I L L J A A RV E R S L AG 2 0 0 4
Raad van Commissarissen
V E R S L AG VA N D E D I R E C T I E
Inleiding
goed mogelijk na verloop van tijd; een aantal van
Brill kijkt terug op een reeks van succesvolle jaren
de gestarte encyclopediën verschijnt verspreid over
waarin consistent is gebouwd aan de groei van de
een periode van vijf tot tien jaar. De eerste ervaringen
onderneming door autonome groei en acquisities.
met deze werken zijn veelbelovend. De markt is zeer
Een belangrijk uitgangspunt daarbij was het hand-
belangstellend en de gemiddelde verkoopaantallen
haven van het karakter van de uitgever als nichespeler.
liggen beduidend hoger dan voor monografiën.
Door zijn lange voorgeschiedenis als drukker, zetter,
Het bedrijf heeft echter ook geleerd dat een strak
boekhandelaar en uitgever heeft Brill vooral in de
management van de investeringen nodig is om de
alfa-wetenschappen een unieke en wijd verbreide
verhouding tussen geïnvesteerd vermogen en netto-
reputatie opgebouwd. De overname van Martinus
omzet te reguleren. Planning van deze projecten vraagt
Nijhoff Publishers in 2003 bood Brill de kans het
veel anticipatie en toezicht en de verkoopstrategie
terrein naar de rechtswetenschappen uit te breiden
vereist vroege marketing en een consistente aanpak.
en in één keer ook daarin een sterke speler met
Alleen op die manier kan Brill in nieuwe wetenschaps-
een wereldnaam te worden; voor de institutionele
gebieden zijn positie en reputatie als uitgever van grote
academische markt is Nijhoff de grootste en belang-
werken vestigen en versterken.
rijkste uitgever op het terrein van het internationaal publieksrecht en de mensenrechten. Gaandeweg is
De afgelopen jaren is het streven gericht geweest
gebleken dat tussen Nijhoff en Brill een aantal elkaar
op een verbetering van de kwaliteit van de winst.
versterkende programma’s te definiëren is, onder
Zo was er met name aandacht voor de groei van de
andere op het terrein van de sociale wetenschappen,
tijdschriftenportefeuille. Naast een gunstige marge
het Midden Oosten, de Islam en China. De overname
dragen tijdschriftabonnees door hun vooruitbetalingen
van het Arab Law fonds heeft deze mogelijkheden
bij aan de financiering van de onderneming.
al concreet versterkt.
Maar tijdschriften bieden ook een goede voedingsbodem voor de ontwikkeling van andere belangrijke
De strategie om marktaandeel in de traditionele
producten en vragen door hun continuïteit een relatief
disciplines van Brill te vergroten kreeg de afgelopen
beperkte marketinginspanning. De aankoop van VSP
tijd gestalte door de ontwikkeling van zogenaamde
in 1999 was bij het realiseren van dit beleid een
“major reference works”. Hierbij moet gedacht worden
belangrijke stap.
aan meerdelige encyclopediën en handboeken,
Detail van het drukkersmerk van Jean des Tournes, Lyon, 1557.
woordenboeken, concordanties, registers en indices.
Ook heeft de leiding van Brill consequent gestuurd
In de meeste uitgeefmarkten is Brill dergelijke grote
naar een verdere concentratie op de kernactiviteiten
projecten in de Engelse taal gestart, soms uitgaande
als internationaal uitgever. Nadat het antiquariaat
van door collega uitgevers al eerder gepubliceerde
vervreemd was en de druk- en zetactiviteiten waren
edities in een andere taal. De interne organisatie
gestaakt, is intern verder gewerkt aan de professionali-
moest hieraan worden aangepast; projectmanagement
sering van de ondersteunende operationele afdelingen.
en coördinatie van vertalers, het opslaan van
Brill is in technologisch oogpunt goed met zijn tijd
verschillende versies van artikelen en lemmata in
meegegaan en heeft daar niet onmatig veel geld in
databanken, het verkrijgen van de multimediale
geïnvesteerd. Dit is bereikt door nauwgezet de ontwik-
rechten en de ontwikkeling van toegesneden
kelingen in de markt te volgen en te bestuderen en in
marketing en financiële monitoring zijn nu eenmaal
overleg met collega uitgeverijen en leveranciers voor
nodig om succesvol grote werken te kunnen uitgeven.
gestandaardiseerde oplossingen te kiezen.
Het evalueren van een dergelijke strategie is pas
21
B R I L L J A A RV E R S L AG 2 0 0 4
Uiteraard zijn de laatste jaren vragen gerezen over
werking van de interne risicobeheersings- en
het voortbestaan van Brill als publieke onderneming.
controlesystemen. Hierbij is een onderscheid gemaakt
Een toenemend aantal kleinere ondernemingen heeft
tussen twee categoriën risico’s. Aan de ene kant zijn
de beurs verlaten uit kostentechnische of beheersma-
dat de risico’s die van een generiek karakter zijn, dat
tige overwegingen. Private financiering is ruimschoots
wil zeggen die vrijwel elk uitgeverij-bedrijf loopt.
voorhanden en het management van Brill is een en
Aan de andere kant zijn er strategische risico’s die
andermaal benaderd met de vraag of een vertrek van
specifiek zijn voor Brill als internationaal opererende
de beurs niet een aantrekkelijke mogelijkheid zou zijn.
wetenschappelijke uitgeverij.
Niettemin heeft Brill gekozen voor het vasthouden
Vervolgens zijn deze risico’s geklasseerd als intern dan
aan zijn beursnotering omdat een gespreide eigen-
wel extern bepaald en tenslotte zijn zij met kleurcodes
domsstructuur goed past bij de brede belangstelling
gewaardeerd voor wat betreft hun mogelijk gevolg.
en sympathie die Brill bij een groot aantal stake-
De directie heeft zich verplicht tenminste jaarlijks
holders ontmoet. In de wetenschappelijke markt die
het gehele landschap van risico’s en van de checks
Brill bedient staat de uitgeverij een bestendige lange
en balances te overzien en de nodige maatregelen te
termijn koers voor die continuïteit en onafhankelijke
evalueren. Commissarissen ontvangen een uitgebreid
kwaliteit koppelt aan bestendige groei en een gezond
rapport hiervan ter bespreking.
rendement. Aandeelhouders van Brill genieten door de notering een zekere liquiditeit die met name voor
Uitgeverijen zoals Brill hebben vaak een groot
kleinere aandeelhouders belangrijk is.
aantal bedrijfsprocessen uitbesteed. Daarmee is voor operationele zaken een afhankelijkheid van leveranciers
Directie
en partners ontstaan. In contracten en zogenaamde
Deze terugblik in vogelvlucht komt na een jaar waarin
Service Level Agreements heeft Brill belangrijke
mr. R.J. Kasteleijn om persoonlijke redenen is terug-
elementen van dienstverlening vastgelegd. Bovendien
getreden als directeur. Het bovengeschetste beleid
wil Brill controle op de geleverde diensten houden;
is in belangrijke mate onder zijn leiding ontwikkeld
het bedrijf houdt daarvoor een deskundige staf aan
en ten uitvoer gebracht. Ook de uitbesteding van
en schakelt zo nodig adviseurs in. De uitbesteding
de orderadministratie en het magazijn werd door
aan externe redacties, het bestellen van zet-, druk-
hem voorbereid. Dit proces werd in 2004 afgerond
en bindwerk, de outsourcing van orderverwerking
en past in de reeks van succesvolle maatregelen en
en magazijn, het verschepen en verzenden van gereed-
besluiten die door hem in de bijna tien jaren van
product, het innen van debiteuren en het onderhoud
zijn bestuur zijn genomen. De onderneming is de
van digitale platforms en software kunnen in dit
heer Kasteleijn zeer erkentelijk voor de leiding die
verband genoemd worden.
hij in deze succesvolle reeks van jaren heeft gegeven.
Naast het belang van controle moeten ook opera-
De nieuw aangetreden directeur is dankbaar voor het
tionele aspecten hierbij bekeken worden; zo is het
solide fundament voor voortgaande groei dat de heer
van toenemend belang dat alle elektronische omzet
Kasteleijn heeft achtergelaten en voor de zorgvuldige
op een geautomatiseerde wijze wordt geregisseerd en
wijze waarop hij het stokje door hem kreeg aangereikt.
gerapporteerd. Bij het beheer van de talrijke boektitels en de vrijwel ontelbare hoeveelheid artikelen en
R i s i c o’s e n r i s i c o b e h e e r s i n g
hoofdstukken moet er voor gezorgd worden dat de
Met commissarissen is uitvoerig gesproken over de
productgegevens zoals prijzen nog actueel zijn en
risico’s die Brill loopt bij zijn activiteiten en over de
de exploitatierechten goed gedocumenteerd zijn.
22
B R I L L J A A RV E R S L AG 2 0 0 4
Logistiek bezien moet bekend zijn waar het digitaal
Brill beschikt nog niet over een integraal geauto-
opgeslagen bestand zich bevindt en of dat nog
matiseerd systeem waarin zowel de gedrukte voorraad
benaderbaar is met de dan gebruikte software.
als de digitale activa in een gesloten en geconsolideerde
Met name in de licentie-praktijk, de licht groeiende
goederenstroom worden ondergebracht. Dit betekent
document delivery afzet en bij printing on demand
dat nog vrij veel tijd moet worden besteed aan de
is dit laatste immers een belangrijk aandachtspunt
controle op voorraadbewegingen, met name nu door
geworden.
printing on demand en digitale deel-leveranties de complexiteit toeneemt. Het bedrijf loopt hierdoor
Brill heeft een stringent beleid voor het afdekken
ook een risico dat licenties onvoldoende worden
van valuta posities, met name in de -dollar; waar
bijgehouden en gecontroleerd en dat leveringen
maar enigszins mogelijk wordt exposure vermeden.
zonder omzetgevolg kunnen blijven. In 2005 zal
Naast de tot op heden gebruikelijke termijncontracten,
een streng geregelde activa administratie en voorraad-
is nu ook aandacht voor de meest natuurlijke hedging,
beheers-module worden aangeschaft die zal helpen
namelijk een kostenverschuiving naar in -dollar
bij de controle op een meer veelzijdig wordende
fakturerende leveranciers. Met de groei van het
exploitatie.
kantoor in Boston van waaruit verkocht maar ook uitgegeven wordt en gebruikmakend van zetterijen
Tenslotte is er een categorie van strategische risico’s die
in het Verre Oosten, is deze vorm van hedging in
met het klimaat van de markt voor wetenschappelijke
de belangstelling komen te staan.
informatie te maken heeft. De tendens van de betalers van wetenschappelijk onderzoek om resultaat vrij
Er is speciale aandacht voor een aantal risico’s
toegankelijk in het publieke domein te brengen zal op
die samenhangen met het specifieke karakter van
termijn niet geheel aan Brill voorbijgaan, maar Brill’s
de handel in internationale uitgeverijproducten.
uitgaven liggen bepaald niet in het directe schootsveld.
Brill’s verkoop loopt voor ruim 80% via tussen-
Brill volgt nauwkeurig hoe de praktijk van andere
personen, verzendboekhandels en tijdschriftenagenten.
grotere wetenschappelijke uitgevers zich ontwikkelt
Voor de levering van boeken heeft Brill een adequate
op het terrein van Open Access en Open Archive en
credit control beschikbaar. Bij de levering van
houdt contact met de toonaangevende opinieleiders
tijdschriften bestaat in beginsel geen debiteurenrisico
op dat terrein. De directie vertrouwt erop dat Brill
omdat tijdschriftafleveringen pas na ontvangst van
zich goed zal weten te voegen in deze veranderende
betaling aan de abonnees worden geleverd. Het is
markt. Ook de vrijwel wereldwijde noodzaak bij
echter in het belang van de uitgever dat de abonnee
wetenschappelijke bibliotheken om te bezuinigen
een ononderbroken levering van nieuwe afleveringen
en budget vrij te maken, raakt Brill wel, maar de
ontvangt en om die reden kan de uitgever in een enkel
afkalving verloopt per saldo zo geleidelijk dat Brill
geval geneigd zijn te leveren voordat betaling
door aanpassing van prijs- en business modellen, door
is ontvangen.
verhoogde titel-productie en door verandering van de
Ook het order- en betaaltraject van grote pakketten
samenstelling van het aanbod de uitdaging zeker kan
tijdschriften bij grote bibliotheken onttrekt zich
aangaan.
gedeeltelijk aan de blik van de uitgever en de
Zolang Brill uitstekende medewerkers kan aantrekken
afronding ervan kan enkele maanden of zelfs langer
om een niet aflatende speurtocht naar belangrijke
duren. Er bestaat aldus een kwetsbaarheid in de
publicaties te maken, acht de directie tijdige aan-
geprojecteerde kasstroom waarop de uitgevers tot
passing aan de klimaatveranderingen in de markt
op heden weinig contractuele controle hebben.
gewaarborgd.
23
B R I L L J A A RV E R S L AG 2 0 0 4
Met de accountant wordt elk jaar de gehele bedrijfs-
De aantallen abonnementen op boekseries bleven
situatie ten aanzien van risico’s en beheersmaatregelen
nagenoeg constant. De aantallen abonnementen
geëvalueerd, mede ter voorbereiding van de rapportage
op tijdschriften stegen per saldo, maar binnen
aan de Raad van Commissarissen. De directie besluit
deze categorie leden de grote, hoger geprijsde titels
zo nodig tussentijds aanvullende maatregelen te nemen
abonnee-verlies terwijl de lager geprijsde, vaak jongere
en bespreekt dit dan vervolgens met commissarissen.
tijdschriften nog groeien. De groei van de rechtstreekse
Het ligt in de bedoeling met ingang van het verslag-
elektronische exploitatie maar met name die van het
jaar 2005 een volledige en beargumenteerde bestuurs-
aantal licenties aan derden compenseert de afkalving
verklaring af te leggen.
van het abonnee-bestand bij bibliotheken.
Gang van zaken 2004
Brutomarge
Terwijl in de vergelijking tussen 2003 en 2004 het
De brutomarge zakte licht; een restrictief oplage-
effect van de acquisitie per mei 2003 van Martinus
beleid heeft op de korte termijn een drukkend effect
Nijhoff Publishers uiteraard is verminderd, is de
op de marge. Dit komt niet doordat bij kleine oplagen
autonome groei van Brill gedurende het gehele jaar
de variabele kosten naar verhouding sterk stijgen;
sterk gebleven.
de markt voor drukwerk lijkt zich goed aan de
De daling van de koers van de dollar had per saldo
veranderende vraag aan te passen. De vaste kosten
een negatief effect op de omzet van slechts twee
aspecten, zoals projectkosten en redactionele kosten,
procent. De sterker wordende euro kon opnieuw
beginnen echter zwaarder op de kostprijs te drukken
voor een groot deel in hogere prijzen voor de Noord
bij kleine initiële oplagen. Dit effect verdwijnt
Amerikaanse markt worden doorberekend. Daarnaast
uiteraard bij latere exploitatievormen zoals bijdrukken
is ook door het stelselmatig afsluiten van termijn-
of digitaal hergebruik.
contracten het effect van de valutaschommelingen
Ook de hogere dan gebruikelijke royalty-afdracht op
getemperd. Ondanks het duurder worden van het Brill
het uitgeefcontract voor The Hague Academy speelde
product in de Verenigde Staten, steeg het aandeel van
een bescheiden rol bij de afname van de marge.
de omzet in de VS van 33% naar 37%. Als percentage
Verhoogde verkoopinspanning voor het gehele Brill-
bleef met name Europa iets achter; in dit continent
fonds kan de komende jaren een opwaartse druk op
behaalt Brill thans niet meer dan 50% van de omzet.
de handelskorting geven en daardoor de brutomarge
De omzet in het Nabije en Verre Oosten ontwikkelde
beïnvloeden. Incrementele verkopen en vooral die uit
zich naar verwachting gunstig; in Japan stelde de
de backlist zijn echter uiterst lucratief en zullen een
omzet enigszins teleur.
eventueel nadelig marge-effect ten volle compenseren.
De stijging van de omzet is veroorzaakt door een
Resultaat
groei in het aantal uitgebrachte boektitels en tijd-
Het resultaat na belasting nam in vergelijking met
schriftafleveringen. Daarnaast was er ook een gunstiger
2003 met 10% toe. Dit resultaat werd gedrukt door
samenstelling van het aanbod door naar verhouding
een aantal eenmalige kosten. Ruim een kwart miljoen
meer hoger geprijsde handboeken en zogenaamde
euro moest worden uitgegeven aan de invoering van
major reference works. Een andere positieve invloed
en vooral de afbouw van het eigen magazijn
hadden de betere verkopen van titels uit voorgaande
en klantenservice-apparaat en vervolgens de volledige
jaren, en een sterke verkoopinspanning in de VS.
uitbesteding daarvan. Exclusief deze niet terugkerende
Brill hanteerde een gemiddelde prijsstijging van 7%.
kosten steeg het resultaat met 22%.
24
B R I L L J A A RV E R S L AG 2 0 0 4
Productontwikkeling
Daarbij is er wel een verscherpte aandacht voor
In het jaar verschenen bijna 600 boeken, een stijging
een restrictief kosten- en oplagebeleid teneinde
van 30% ten opzichte van 2003. Het aantal tijdschrift-
het geïnvesteerd vermogen als percentage van
afleveringen steeg eveneens aanzienlijk tot boven
de netto omzet terug te brengen. Technologische
de vierhonderd.
ontwikkelingen zoals toner printing maken het
Het enkele jaren geleden ingezette beleid om meer
mogelijk met zeer kleine oplages het risico van
grotere werken te publiceren, wordt zichtbaar in
winkeldochters belangrijk te verkleinen.
stijgende verkopen en de opbouw van orderbestanden
Door stelselmatige digitalisering van alle stappen in
voor nog te verschijnen delen van encyclopediën en
het uitgeefproces heeft Brill van elk werk medium-
seriewerken. De kosten gaan hierbij spreekwoordelijk
neutrale bestanden beschikbaar. In toenemende
voor de baat uit, omdat de meerjarige ontwikkeling
mate worden daardoor ook markten bereikbaar die
van dit soort werken met name hoge redactionele en
buiten het traditionele boekhandels- en bibliotheken
vertaalkosten met zich mee brengt. Er is een gericht
kanaal liggen. Door samenwerking met internationale
streven de omloopsnelheid van het met deze
Internet boekverkopers kunnen thans ook individuele
ontwikkeling gemoeide vermogen te vergroten,
klanten tegen aantrekkelijke marges bereikt worden.
o.a. door versnelling van het ontwikkelingsproces en verbreding van de exploitatie in een vroeg stadium.
Elektronisch uitgeven
Hierbij valt te denken aan elektronische raadpleging,
De omzet op elektronische producten stijgt
het verlenen van licenties aan derden en het
gestaag en bedraagt nu ruim 1 mln. In Brill’s
vervaardigen van spin-off uitgaven.
gespecialiseerde markten blijken de nieuwe media
Van de grotere werken verschenen belangrijke delen
tot op heden nog altijd een bescheiden rol te spelen.
zoals deel II van de Encyclopedia of Women and Islamic
Het bedrijf had in 2004 voor alle tijdschriften en
Cultures. Van Brill’s New Pauly verschenen twee delen
vrijwel alle boekproducties elektronische versies
en van de Encyclopaedia of Islam verscheen het laatste
beschikbaar en verwacht dat het tempo van migratie
deel; in 2005 zal de tweede editie van dit leidende
van druk naar elektronisch gaandeweg zal toenemen.
standaardwerk met een slot-index voltooid worden en
Alle redactionele en commerciële processen zijn al
staat de eerste aflevering op de rol van de derde editie.
ingericht op een multimediale exploitatie.
Mede door de lancering van elektronische varianten en
De eerder uitgesproken verwachting dat in 2005 15%
licenties blijft de exploitatie van de Index Islamicus zich
van de omzet elektronisch zou zijn is vervangen door
positief ontwikkelen.
de interne doelstelling in 2005 100% van het nieuwe en recente fonds elektronisch beschikbaar te hebben tegen
Het aanbod van nieuwe monografiën blijft goed op
aantrekkelijke condities en marges. Deze doelstelling
peil en Brill is gelukkig met de contractenportefeuille
ligt inmiddels binnen handbereik.
voor 2005. De meeste boeken verschijnen in series waarop abonnementen zijn genoteerd of worden
Overnames
tijdig voor verschijnen aan de markt aangekondigd.
De integratie van Martinus Nijhoff Publishers is
Ook wordt vrijwel elk nieuw boek elektronisch
voltooid en het Arabisch recht fonds bleek een
aangeboden, voor welk model belangstelling begint
goede aanvulling op de traditionele portfolio van
te ontstaan bij wetenschappelijke bibliotheken.
Brill, met name voor wat betreft de Islamic Studies.
Uiteraard blijft Brill met de bekende degelijkheid
Met succes werd in concurrentie geboden op het
goed verzorgde gedrukte boeken uitbrengen.
prestigieuze uitgeefcontract van The Hague Academy,
25
B R I L L J A A RV E R S L AG 2 0 0 4
hetgeen Nijhoff ’s sterke positie in het internationale
De verkoop- en marketingactiviteiten worden centraal
recht nog aanmerkelijk verstevigde. Brill heeft een
aangestuurd. De uitvoering van de acties vindt plaats
prachtige basis om verder te groeien in het veld van
vanuit Boston en Leiden. Het verkoopmanagement en
de internationale relaties en instellingen, onder andere
de verkoopstaf zijn uitgebreid teneinde de slagkracht
op het terrein van de mensenrechten. Het beleid is te
mede op het terrein van elektronische exploitatie en
blijven groeien in de sterk op de bibliothekenmarkt
licenties te vergroten. Ook is het mogelijk de markt-
gerichte wetenschappelijke en documentaire uitgeef-
bewerking in continentaal Europa en het Midden
activiteiten. Deze passen in behandeling en verkoop-
Oosten te intensiveren.
benadering uitstekend bij de traditionele activiteiten
Voor een lange-termijn strategie in China is een
van Brill.
interne en multidisciplinaire werkgroep van vijf
Begin 2005 werd overeenstemming bereikt over de
medewerkers samengesteld die allen kennis van
overname van het International Year Book dat voorheen
de cultuur hebben. Vier van hen spreken de taal.
door Cambridge Scientific Abstracts werd uitgegeven.
Van oudsher heeft Brill belangrijke uitgaven in de
Deze titel levert een jaarlijkse omzet van ruim 200.000
Sinologie en het bedrijf is daarom goed gepositioneerd
euro en zal al in 2005 bijdragen aan de winst.
voor een belangrijke rol op dit zonder twijfel groeiende terrein.
Pe r s o n e e l e n o r g a n i s a t i e In de zomer van 2004 is de abonnementen-
Ondanks het vertrek van medewerkers in order-
administratie uitbesteed en in oktober is vervolgens
afhandeling en distributie, groeide de personeelssterkte
de orderverwerking en klantenservice voor wat betreft
in aantallen op fulltimebasis als gevolg van het beleid
de boeken aan derden overgedragen. Het magazijn
meer uitgevers, marketing- en verkoopmedewerkers
en de distributieafdeling zijn gesloten. Aan vijf mede-
aan te trekken. Het personeelsbestand groeide van 83
werkers die niet elders in het bedrijf herplaatst konden
in Nederland en 5 in de VS per ultimo 2003 naar in
worden is ontslag verleend.
totaal 94 per eind 2004.
Door deze ontwikkeling heeft Brill aandacht en
De verhouding tussen mannen en vrouwen wijzigde
kapitaal voor verkoop en productontwikkeling
licht; het bestanddeel mannen groeide van 42%
beschikbaar gehouden die anders zeker aan deze
naar 44%.
uiterst belangrijke dienstverlening had moeten
Het partime percentage kromp in geringe mate
worden besteed.
van 35% naar 34%.
Brill kende tot medio 2004 vijf business units met
Het ziekteverzuim bleef met 3,7% op een betrekkelijk
tien uitgevers. Brill Academic Publishers in Boston,
laag niveau (2002 : 5,9%, 2003 : 3,2%).
VSP in Zeist, Religion, History en Martinus Nijhoff
De leeftijdsopbouw gaf een lichte toename te zien
Publishers in Leiden. Deze eenheden zijn samen-
in de categorie vijftigers. Hij is nu als volgt:
gevoegd in een globale organisatie en herverdeeld over acht marktgerichte eenheden waarin veertien
20 – 29 jaar: 15%
programma’s zijn te onderscheiden. Er zijn vier
30 – 39 jaar: 32%
nieuwe uitgevers aangetrokken. Alle programma’s
40 – 49 jaar: 29%
worden ondersteund door een centrale bureauredactie
50 – 59 jaar: 24%
en productiebegeleiding.
26
B R I L L J A A RV E R S L AG 2 0 0 4
Alle uitgevers, verkopers en managers hebben met
zal aan Brill verbonden blijven als adviseur. Op dit
ingang van 2005 uitzicht op een variabele beloning
moment vervult hij de rol van voorzitter van het
indien zij de overeengekomen meetbare doelstellingen
bestuur van het pensioenfonds en begeleidt aldus
realiseren. Deze doelstellingen zien veelal toe op
het bovengenoemde onderzoek naar wijzigingen
de groei van de fondsen met behoud van marge
in het stelsel.
en op de verkorting van de “time to market”. Ondernemingsraad Eerder dan verwacht kon de nieuwe bedrijfshuisvesting
Voor de ondernemingsraad was 2004 een druk jaar.
worden betrokken in december 2004. De vestiging
Naast de directiewisseling stond een aantal interne
van VSP in Zeist werd opgeheven en de medewerkers
reorganisaties op de rol zoals de herverkaveling
voegden zich bij hun collega’s in Leiden. Het nieuwe
van het uitgeefprogramma, de vorming van een
kantoor is een grote verbetering ten opzichte van
centrale bureauredactie en de uitbesteding van order-
het verouderde pand dat al enkele jaren te klein
afhandeling en distributie. Ook de verhuizing naar
was geworden. Nadat in 2003 een bijzonder bate kon
het nieuwe bedrijfspand vroeg de nodige aandacht.
worden gerapporteerd uit de gedeeltelijke verkoop
In alle gevallen is in goed en constructief overleg
van de grond, wordt in 2005 rekening gehouden met
advies verkregen. De Raad van Commissarissen
een bescheiden aanvullende opbrengst uit de laatste
woonde tweemaal een overlegvergadering bij.
tranche van deze verkoop. Invoering van IFRS Pe n s i o e n l a s t e n
Brill heeft zich degelijk voorbereid op de wijzigingen
De bruto pensioenpremie voor de Stichting Peltenburg
die zich bij invoering zullen voordoen; zo is de
steeg met 4% ten opzichte van 2003. Met ingang van
omzetregistratie aangepast en zijn impairment testen
2004 is aan nieuwe medewerkers gevraagd een deel van
op geactiveerde uitgaverechten en goodwill uitgevoerd.
de premie bij te dragen. Bovendien is in 2004 onder-
Ook zijn de gevolgen onderzocht bij de waardering
zocht in hoeverre de huidige eindloonregeling nog past
van posities in vreemde valuta. Tenslotte is de
bij wat andere bedrijfspensioenfondsen elders bieden
verhouding tussen voorzieningen en toezeggingen
en bij wat de onderneming gewenst acht voor het te
inzake pensioenen herberekend.
voeren arbeidsvoorwaardenbeleid.
Op deze plaats kan gemeld worden dat onder toepas-
Inmiddels is de Deelnemersraad gevraagd te adviseren
sing van en in vergelijking met “Dutch GAAP”
over middelloon regeling. De onderneming onder-
de omzet over 2004 en het resultaat na belastingen iets
zoekt bovendien in hoeverre gehele of gedeeltelijke
hoger zouden zijn. Het eigen vermogen zou afnemen
uitbesteding van het beheer van het pensioenfonds
als gevolg van het treffen van een voorziening ter
gunstig kan zijn.
dekking van toekomstige pensioenverplichtingen.
Directievoering
Dividend
Op de Algemene Vergadering van Aandeelhouders
Commissarissen en directie hebben het tot op heden
trad mr. R.J. Kasteleijn om persoonlijke redenen terug
gevoerde dividendbeleid geëvalueerd. Ofschoon de
als directeur van de vennootschap na bijna tien jaren
solvabiliteit nog niet is teruggekeerd tot het niveau
deze functie te hebben vervuld. Commissarissen zijn
van voor 2002, zijn zij tot de conclusie gekomen
de heer Kasteleijn erkentelijk voor zijn grote bijdrage
dat een verhoging van de pay out ratio tot 50%
aan het succes van het bedrijf. De heer Kasteleijn
verantwoord is en de aantrekkelijkheid van het
27
B R I L L J A A RV E R S L AG 2 0 0 4
aandeel zal vergroten. Besloten is daarom een dividend
Strategie
voor te stellen van € 0,53, hetgeen een stijging inhoudt
Bij elke directiewisseling is het nodig vast te stellen of
van 36% ten opzichte van het dividend over 2003.
commissarissen, medewerkers, de overige stakeholders
Zoals gebruikelijk zal gekozen kunnen worden voor
en de nieuwe directeur ook in concreto eenzelfde visie
een dividend in stock ten laste van de agio-reserve.
delen omtrent de te volgen strategie. Om die reden en omdat het bedrijf in 2005 toe was aan het vaststellen
Vo o r u i t z i c h t e n v o o r 2 0 0 5
van een nieuwe driejarige planning, is de directie
Brill staat een bestendig groeibeleid voor waarbij de
begonnen betrokkenen in dit kader te raadplegen.
basis wordt gelegd door eigen productontwikkeling,
Op grond van de verkregen informatie en de eigen
strikte handhaving van kwaliteitsnormen en gerichte
observaties, is een notitie opgesteld die vervolgens
verkoopinspanning. De uitgeverij verwacht dat de
uitvoerig werd besproken met het management
autonome groei over de periode 2005 – 2008 gemiddeld
en de Raad van Commissarissen. Ten behoeve van de
op een niveau van 6% per jaar kan liggen en op basis
transparantie is ervoor gekozen deze notitie ook in het
hiervan streeft de onderneming naar een resultaats-
jaarverslag te plaatsten. Geen beleid is statisch, maar
verbetering van gemiddeld ten minste 10% per jaar.
de directie vertrouwt erop dat de volgende uitgangs-
Ook voor 2005 wordt een dergelijke groei nagestreefd,
punten verder uitgewerkt kunnen worden in stabiele
doch de directie acht het thans nog te vroeg concrete
operationele plannen.
verwachtingen voor dit jaar uit te spreken. Zoals al bij eerdere gelegenheden uiteengezet, wordt vastgehouden aan een solvabiliteitsratio van 50%. Mede door het aanmerkelijke kapitaalsbeslag dat autonome groei vraagt en dan met name de ontwikkeling van grotere werken en handboeken, is het management gericht op terugdringing van het geïnvesteerd vermogen in onderhanden werk en voorraden als percentage van de netto omzet.
Detail van het drukkersmerk van Petrus Quentel, Mainz, 1535.
28
B R I L L J A A RV E R S L AG 2 0 0 4
S T R A T E G I S C H E V O O R U I T Z I C H T E N 2 0 0 6 –2 0 0 8
Omzet
Beleidsvoornemens en uitgangspunten
Brill’s portfolio en werkwijze bieden goede mogelijk-
Brill stelt zich in dienst van alle stakeholders.
heden van voortgaande groei.
Begonnen in 1683 heeft het bedrijf zich ontwikkeld
De doelen uit het vigerende strategische plan van de
tot een belangrijke niche speler en als een succesvol
onderneming zullen naar alle waarschijnlijkheid ruim
bedrijf. Door zijn reputatie, zijn missie om acade-
gehaald worden. Er wordt thans een strategisch plan
mische wetenschappers te bedienen, zijn toegewijde
voorbereid waarin gestreefd wordt naar een autonome
en hoogopgeleide staf, zijn duidelijke focus en strategie
omzetgroei in de volgende drie jaren van niet minder
en zijn toegang tot de benodigde financiering, kan
dan 6% per jaar.
het bedrijf een voor alle stakeholders zonnige toekomst
Brill kan bouwen op een uitstekende reputatie en
tegemoet zien.
er zijn nog talrijke kansen om bestaande niches uit
Geheel in lijn met zijn ononderbroken track-record
te diepen en om naar aangelegen disciplines uit
als een belangrijke academische uitgever, wil Brill
te breiden.
een lange termijn speler zijn en daarom staan alle inspanningen in het teken van een gezonde en
Ook op het gebied van acquisities en partnerships
bestendige groei.
is nog veel mogelijk. Er zijn genoeg kwalitatief aantrekkelijke titels, uitgeefprogramma’s en uitgeverijen
Het bedrijf is eraan gewend aan de beurs genoteerd
die aan Brill’s profiel voldoen. De aandeelhouders
te zijn en ondervindt geen grote moeite te voldoen
lijken bereid kapitaal te verschaffen voor de juiste
aan de vereisten, regels en codes die aan publieke
overnames en de leencapaciteit is verre van uitgeput.
ondernemingen worden gesteld. Naast de bereidheid
Hierdoor en op grond van de autonome groei-
kapitaal te verschaffen als de juiste investeringskansen
verwachtingen is een groei van de omzet over de
zich voordoen, ontmoet het bedrijf ook duidelijke
volgende drie jaar van gemiddeld 10% zeker
sympathie bij een groot deel van zijn aandeelhouders
binnen bereik.
voor het bijzondere karakter van de uitgeverij. Aandeelhouders van Brill begrijpen dat er een gezond
Resultaten
evenwicht moet zijn tussen rendement op basis van
Brill heeft de mogelijkheden van verbetering van het
een gestage waardevermeerdering en een behoorlijk
primaire uitgeefproces en het stroomlijnen van de
dividend aan de ene kant, en de noodzaak te blijven
ondersteunende activiteiten nog niet volledig uitgeput.
bouwen aan de leidende rol die de uitgeverij heeft in
Bij een gezonde eigen groei van de omzet met 6%,
de door haar bediende markt aan de andere kant.
moet het goed mogelijk zijn de winst met gemiddeld 10% per jaar op te voeren.
Brill behoudt zijn voorkeur voor degelijke balans-
Brill verwacht ook acquisities te kunnen doen en
verhoudingen, met name voor wat betreft de
deze brengen uiteraard kosten met zich mee, maar
solvabiliteit. Tegelijkertijd streeft het bedrijf naar
het is de ambitie van Brill de winst per aandeel over
een groeiend aandeelhoudersrendement.
de komende drie jaars periode daardoor in totaal
Brill mag zich verheugen in een voorkeur van zijn
met een extra 10% te doen stijgen.
aandeelhouders voor stockdividend. Het ligt in het
Bij acquisities blijft Brill onverminderd vasthouden
voornemen deze keuze-mogelijkheid te handhaven.
aan de praktijk van voorzichtige schattingen en een
Over 2004 is inmiddels voorgesteld de pay-out ratio
voorkeur voor niet-verwaterende financiering.
op grond van de gunstige toekomstverwachtingen van het bedrijf en de marktomstandigheden te verhogen.
30
B R I L L J A A RV E R S L AG 2 0 0 4
Hoewel Brill als een matig liquide aandeel wordt
als een niche speler en in eerste instantie wordt
gezien, lijken de aandeelhouders weinig problemen
groei derhalve gezocht in het verlengde van de
met deze eigenschap van de small cap te hebben.
leidende posities in nauw omschreven vakgebieden.
Er is voldoende belangstelling en vraag en het aandeel
Het management ziet erop toe dat de bereidheid van
wordt zeer regelmatig verhandeld zowel via het veiling-
klanten producten binnen de bestaande abonnements-
systeem als ook in directe transacties tussen partijen.
basis af te nemen niet wordt overschat.
Brill verwacht dat ten minste 25% van de certificaten
Brill bewaakt nauwgezet de kwaliteitscontrole van het
per jaar van houder zal wisselen gedurende de
wetenschappelijk materiaal dat het uitgeeft door strikte
plan periode.
beoordelingsprocedures te handhaven. In geen geval zal Brill de normen verlagen en het zogenaamde peer
Het management van Brill houdt actief contact met
review process blijft een integraal en vitaal onderdeel
certificaathouders en financiële partijen. Ook partijen
van het uitgeefproces.
die mogelijk geïnteresseerd zijn in het aandeel worden geïdentificeerd en geïnformeerd. Brill organiseert op
Brill wil zich vooral concentreren op zijn sterke
beperkte schaal road shows en presentaties en houdt
posities in de Humanities en -middels zijn imprint
ten minste een keer per jaar een bijeenkomst met
Martinus Nijhoff- International Public Law.
financiële analisten en de pers. Ook draagt het in
Daarnaast zijn er goede kansen in de Sciences, zoals
de branche zijn strategie en standpunten actief uit.
in Biolology en History of Science waar Brill al van
In de verslaglegging streeft het bedrijf een grote
oudsher een goede naam heeft. In al deze terreinen is
transparantie na voor wat betreft financiële,
volop kwalitatief goed en uitgeefwaardig materiaal te
operationele en strategische rapportage.
vinden en te contracteren. Vanuit deze niches zal Brill zich verbreden en zijn voorhoede posities uitbouwen.
Bestendige groei is een sleutelwoord in Brill’s strategie
Hierbij valt te denken aan Intellectual History, Book-
en dit uitgangspunt vereist een grondig begrip van en
history, Modern History, Historic Language Studies,
respect voor de belangen van de stakeholders die Brill
International Relations, Ethics, Philosophy en een
helpen de strategie te realiseren. Brill wil daarom
aantal deelgebieden in de Social Sciences.
in een dynamische harmonie met zijn omgeving aan de toekomst werken.
De goede manier voor Brill om zich een plaats te ver-
Brill is diep geworteld in de academische traditie,
werven in een dergelijke nieuwe niche, is getalenteerde
maar stelt zich tegelijkertijd ook als bedrijf hoge
en ervaren uitgevers en marketing staf aan te trekken.
eisen. Dit laatste vereist een constante aanpassing aan
Brill wordt in de branche gezien als een aantrekkelijke
technologische mogelijkheden, een strikt financieel
werkgever, onder meer vanwege de hoge kwaliteit
management en een voortdurend streven naar
en de reputatie van zijn uitgaves, de menselijke maat
optimalisering van de kosten structuur.
en het respect voor zijn auteurs. Dit laatste houdt tevens in dat het bedrijf een multi-mediaal aanbod
Ta c t i s c h e a s p e c t e n
wil verzorgen, inclusief monografische boekprojecten.
De basis voor de voortzetting van Brill’s groei
Het uitgeven van een boek vormt vaak een eerste
is gelegen in het ontwikkelen van nieuwe
kennismaking met een auteur en is daarom een
uitgeefproducten en een optimale exploitatie van
uitstekende voedingsbodem voor het ontwikkelen
reeds verschenen en nog te verschijnen content.
van continuïteitsuitgaven met vervolgomzet zoals tijd-
De onderneming behoudt zijn strategische focus
schriften, encyclopediën, handboeken en boekenseries.
31
B R I L L J A A RV E R S L AG 2 0 0 4
De combinatie van deze productvormen helpt een
universiteitsbibliotheek. Van oudsher heeft Brill een
positie op te bouwen in een niche en deze later
internationaal op de institutionele afnemers gericht
te verstevigen. Door toepassing van lage oplage
distributienetwerk gebruikt, waarin groothandels,
technologie en met gebruikmaking van een efficiënt
verzendboekhandels en tijdschriftenagenten acteren.
distributie netwerk is Brill in staat de winstgevendheid
Daarnaast is er directe verkoop via catalogi en in
van monografiën ook als zelfstandige productgroep
toenemende mate via het Internet. Ook is er samen-
te handhaven.
werking met digitale platformexploitanten en zijn er grote licentie-afspraken in het geval van elektronische
Omgevingsfactoren
levering aan groepen van bibliotheken.
Beleidsdiscussies in de wetenschappelijke wereld
Het werken met deze partners en het channel-
met betrekking tot Open Access en Open Archive
management ligt in de handen van een kleine maar
manifesteren zich vooral in de Sciences maar zullen
uitstekende staf van verkopers en marketers. Voor het
ook aan de markten die Brill bedient niet voorbijgaan.
bewerken van de zo belangrijke Noord-Amerikaanse
Inzake Open Access adopteert Brill methodes die
markt heeft Brill een eigen vestiging ingericht in
elders succesvol bleken en heeft het bedrijf zich op een
Boston, MA. Vanuit dit kantoor wordt ook een
multimediale uitgeefpraktijk ingericht met de nodige
deel van het uitgeefprogramma geleid.
flexibiliteit voor wat betreft de te hanteren business modellen. Zo kan een uitgeefpraktijk waarbij auteurs
Productontwikkeling en vermarkting
of instellingen meebetalen aan de openbaarmaking van
Hoewel Brill een reputatie als een op de bibliotheek-
materiaal kunnen worden ingepast. Overigens is Brill
markt gerichte uitgever heeft, betreft dit vooral de
ervan overtuigd dat de openbare discussie over de rol
wijze waarop de producten worden aangeboden en de
van uitgevers en de wenselijkheid van self-publishing
gehanteerde business modellen (business to business).
zich zal blijven toespitsen op uitgeefpraktijken met
De ontwikkeling van nieuw product geschiedt echter
relatief weinig toegevoegde waard. Daar waar uit-
primair met de wensen van de wetenschappelijke
gebreide redactionele en selectieprocessen en opname
gebruiker voor ogen. Voor die gevallen dat een
in toonaangevende titels aan de orde zijn zoals in de
auteur een groter publiek kan bereiken en buiten de
regel het geval is bij Brill, wordt deze discussie niet
grenzen van de voor Brill bekende markt gereikt moet
als bedreigend maar eerder als uitdagend ervaren.
worden, heeft de uitgeverij een aantrekkelijk geprijsd
Inzake Open Archive is Brill begonnen allianties
programma van gebrocheerde boeken ontwikkeld.
met belangrijke instellingen zoals de Koninklijke
De verkoopstaf heeft voor dat product geschikte
Bibliotheek in Den Haag aan te gaan. Op die wijze
handelspartners geselecteerd zonder dat daarmee
kan Brill zich ten behoeve van zijn afnemers voorzien
onaanvaardbare financiële risico’s ontstaan of grote
van de nodige waarborgen met betrekking tot de
voorraadrisico’s worden gelopen. Ook boekhandelaren
toekomstige bruikbaarheid van zijn elektronische
op het Internet zijn begonnen een belangrijkere rol
media producten.
te spelen en zullen in toenemende mate worden ingeschakeld. Wanneer uitgaven van belang zijn
De klanten
voor het wetenschappelijke onderwijs, worden
De gebruikers van Brill’s producten zijn in eerste
gespecialiseerde verkooporganisaties benaderd
aanleg wetenschappers in hun academische werk-
om de fijndistributie naar studenten te realiseren.
omgeving. De wijze waarop deze gebruikers toegang tot het aangeboden materiaal hebben, is vaak via de
32
B R I L L J A A RV E R S L AG 2 0 0 4
Elektronische exploitatie
oplossingen beschikbaar via het Internet en anderszins
Gedurende de laatste jaren is Brill’s aanbod ook
die gebaseerd zijn op standaarden en gebruik maken
beschikbaar gekomen op een aantal digitale platforms
van algemeen verkrijgbare software elementen.
door middel van licenties. In tegenstelling tot wat in
Brill behoeft hier ook geen omvangrijke afdeling
de Sciences het geval bleek, is de ontwikkeling naar
voor aan te houden, omdat een toenemend aantal
elektronisch uitgeven in Brill’s markt meer geleidelijk.
diensten kant en klaar via het Internet wordt aan-
Ook is het verschijnsel van inkoopcombinaties van
geboden via Application Service Providers.
universitaire bibliotheken niet zo prominent aanwezig
Dit spoort goed met de voorkeur van het bedrijf om
in de humaniora en het recht.
werkzaamheden uit te besteden, en dan met name
Er lijkt daarom ook minder behoefte aan one-stop-
kapitaals- en kennis-intensieve. Dit laat uiteraard
shopping in Brill’s kernmarkten. Brill gebruikt daarom
onverlet Brill’s behoefte binnen eigen gelederen
meerdere kanalen in het elektronische segment name-
kennis van en controle over deze productiemiddelen
lijk directe verkoop, distributie via derden en licenties
te houden.
aan wederverkopers voor opname in grotere collecties.
De flexibiliteit die ontstaat door het gebruik van
Ook werkt Brill samen met collega uitgeverijen, zowel
standaarden vertaalt zich tenslotte in het vermogen
op ad-hoc basis als ook in langduriger verbanden.
werkzaamheden en kosten internationaal te verplaatsen
Schaalvoordelen zijn relatieve grootheden bij niche
en op die manier een primair middel in handen te
spelers met kwalitatief goed materiaal en sterke titels.
krijgen om negatieve invloeden van valuta schomme-
Geholpen door deze samenwerkingsvormen is Brill’s
lingen op natuurlijke wijze op te vangen.
maat ruim voldoende om de wereldmarkt te blijven bedienen. Voorwaarde daarbij is wel dat Brill zich
Investeringen
conformeert aan de leidende technische standaarden
Brill wil werkkapitaal vooral gebruiken voor het
voor het benaderen van databanken en individuele
ontwikkelen van content. Het oude kantoorgebouw
elektronische producten.
is afgestoten en het nieuwe wordt gehuurd. De distributieafdeling en het magazijn zijn gesloten
Het uitgeefproces
en deze diensten worden nu via derden betrokken.
Brill is ver gevorderd met het standaardiseren van de
Computerapparatuur wordt in de regel geleased
uitgeefprocessen, vrijwel onafhankelijk van de vorm
en eigen software-ontwikkeling wordt vermeden.
waarin de content uiteindelijk verschijnt. Het proces
De verhouding tussen vastgelegde middelen in onder-
start met de ontvangst van de digitale kopij van de
handen werk en voorraden en de netto omzet wordt
auteur. In toenemende mate worden de volgende
actief bewaakt.
stappen in de keten op digitale wijze ingericht, zoals
Handelsdebiteuren groeien mee met de omzet
de beoordeling, redigering, proeflezing, correctie en
van boeken, zij het met enige vertraging. Deze post
uiteindelijke opmaak. Brill heeft een klein aantal
wordt echter vergezeld door de post vooruitontvangen
uniforme beheersomgevingen met daarbijbehorende
abonnementsgeld op tijdschriften. Waar mogelijk
redactionele hulpmiddelen. Deze hebben tot doel de
zal Brill zich richten op het aanbieden van nieuwe
content zo snel mogelijk in een zogenaamd digital
uitgeefproducten en -diensten die elementen van
repository klaar te zetten voor verdere exploitatie,
vooruitbetaling bevatten.
hetzij in gedrukte, hetzij in digitale vorm. Ook hier
Voorraden gereed product zullen naar verhouding
geldt dat schaal niet een voorwaarde is voor een
slinken, omdat het beleid is gericht op de aanmaak
uitgeverij om succesvol te zijn. Er zijn talrijke goede
die benodigd is voor het eerste jaar na verschijnen.
33
B R I L L J A A RV E R S L AG 2 0 0 4
Dit beleid wordt gesteund door de beschikbaarheid van kwalitatief goede productiemethodes die gebruik maken van digitale druktechnieken in plaats van meer conventionele drukpersen. Door de digitale opslag van zijn content kan Brill flexibel op de productiebehoefte inspelen. De beschikbare contanten zullen derhalve in de eerste plaats bestemd worden voor de ontwikkeling van nieuw product en de aankoop van waardevolle activa. Daar zullen aanvaardbare bedragen voor goodwill toe kunnen behoren. Brill is echter niet bereid onevenredige bedragen te betalen om nieuwe markten te kunnen betreden; door zijn goede uitgangsposities in de relevante markten zal Brill in staat zijn te groeien zonder grote hypotheken te hoeven aanvaarden of het aandelenkapitaal tezeer te laten verwateren. Brill hecht aan het uitgangspunt dat acquisities binnen korte tijd moeten bijdragen aan de winst per aandeel. Brill heeft indicaties ontvangen dat het wordt gezien als een mogelijk aantrekkelijke koper van publicaties of uitgeefprogramma’s. Dit heeft te maken met Brill’s bredere appreciatie van de vitale aspecten van goede uitgaven. Dat het Brill hierbij niet alleen primair te doen is om het vergaren van massa en schaal, speelt hierbij een zekere rol. Bij potentiële verkopers is het dikwijls van belang dat een koper een waardig opvolger is met gevoel voor kwaliteit en respect voor de zo zorgvuldig opgebouwde kring van gebruikers en auteurs. Brill voelt zich op zijn gemak bij dit profiel. Daarom verwacht de onderneming dan ook dat zich tijdens de planperiode mogelijkheden zullen voordoen voor aantrekkelijke acquisities.
34
B R I L L J A A RV E R S L AG 2 0 0 4
R A P P O RT VA N D E S T I C H T I N G A D M I N I S T R AT I E K A N TO O R KONINKLIJKE BRILL
Wij doen hierbij verslag aan de certificaathouders van
extern advies ingewonnen. De bestuursleden van de
onze werkzaamheden in 2004 en van ons standpunt
Stichting ontvangen een bezoldiging van € 3.500,00
omtrent de Nederlandse Corporate Governance code
op jaarbasis.
zoals deze op 9 december 2003 is gepubliceerd en van kracht is geworden per 1 januari 2004.
Bestuurssamenstelling Het bestuur heeft na goedkeuring door Directie
We r k z a a m h e d e n
en Raad van Commissarissen van de vennootschap
Per 31 december 2004 waren 1.653.092 aandelen
besloten de statuten van de Stichting zodanig
op naam met een nominale waarde van € 0,60 in
te wijzigen dat er niet langer sprake is van een
administratie genomen, waar tegenover certificaten
onderscheid tussen bestuursleden A en B, waarbij
aan toonder voor een gelijk bedrag zijn uitgegeven
bepaald is dat leden van het bestuur worden
in coupures van 1 x € 0,60, 10 x € 0,60, 100 x € 0,60
benoemd door het bestuur zelf (en niet langer, zoals
en 1.000 x € 0,60 nominaal in CF-vorm. Dit aantal
bij bestuurslid B het geval was, door en uit de Raad
is ten opzichte van het per 31 december 2003 in
van Commissarissen). Wel behoeven benoemingen
administratie genomen aantal aandelen (1.627.848)
de goedkeuring van de Raad van Commissarissen
gewijzigd door uitgifte van stockdividend en royement.
van de vennootschap. Zodra deze statutenwijziging
De werkzaamheden verbonden aan de administratie
notarieel is verleden zal de heer prof. dr. P.J. Idenburg
van de aandelen worden verricht door de administra-
aftreden. In zijn plaats zal het bestuur de heer
teur van de Stichting, te weten Algemeen
mr. J.M. Boll benoemen.
Nederlands Trustkantoor ANT, Herengracht 420,
De administratievoorwaarden zullen ook worden
1017 te Amsterdam.
aangepast, waardoor volmachtverlening onder normale
In het verslagjaar kwam het bestuur tweemaal
omstandigheden mogelijk wordt.
in vergadering bijeen. Het bestuur vergaderde in
Vooruitlopend daarop staan hieronder de namen van
mei 2004 om te bepalen op welke wijze stem zou
de bestuursleden en hun functie genoemd, alsmede de
worden uitgebracht in de Algemene Vergadering
datum van eerste benoeming en het einde van de thans
van Aandeelhouders, die plaatsvond op 12 mei 2004.
lopende termijn. Deze laatste is bepaald aan de hand
In die vergadering werd door het bestuur stem uit-
van te wijzigen statuten, die een zittingsperiode van
gebracht op alle in administratie genomen aandelen
vier jaar zullen kennen in plaats van de nu geldende
die nagenoeg 100% bedragen van het totale geplaatste
termijn van twee jaar. Als gevolg van de statuten-
aandelenkapitaal. Het bestuur heeft ten behoeve
wijziging zal prof. dr. P.J. Idenburg op de dag van de
van die vergadering geen volmachten verstrekt aan
statutenwijziging aftreden als bestuurder A. Hij heeft
certificaathouders. Het bestuur heeft op deze aandelen
sinds zijn benoeming in 1997 deel uitgemaakt van het
stem uitgebracht ten gunste van alle door Directie
Stichtingsbestuur en daaraan steeds een zeer waarde-
en Raad van Commissarissen ter tafel gebrachte
volle bijdrage geleverd, waarvoor het bestuur hem
voorstellen.
van harte dankt.
Een tweede vergadering van het bestuur vond plaats in het najaar. In die vergadering boog het bestuur
benoemd in:
lopende termijn tot:
zich over een definitief in te nemen standpunt met
Mr. W.F.C. Stevens
1997
2008
betrekking tot Corporate Governance, welk standpunt
Dr. J.C.M. Hovers
2000
2006
hieronder verwoord is. Ten behoeve van de menings-
Prof. dr. P.J. Idenburg
1997
2005*
vorming door het bestuur van de Stichting werd
Mr. J.M. Boll
2005*
2009
* na statutenwijziging
35
B R I L L J A A RV E R S L AG 2 0 0 4
Corporate Governance
bestuur en niet op de vraag of certificaten moeten
In het vorig jaar gepubliceerde rapport van de Stichting
worden gehandhaafd als beschermingsconstructie.
is al aangekondigd dat het Stichtingsbestuur niet het
Bij de aanpassing van de statuten en administratie-
principe van de Nederlandse Corporate Governance
voorwaarden zal naast voornoemde aanpassingen
code zou volgen omtrent het beschermingskarakter van
voorts worden vastgelegd dat een bestuurder maximaal
de certificaten. Het Stichtingsbestuur is van mening
twaalf jaar (en daarmee maximaal drie maal vier jaar)
dat over de geldigheid van dit principe op zijn minst
zitting kan hebben. Niet gewijzigd wordt de wijze
twijfel kan bestaan, nu de wetgever het in artikel
waarop het bestuur stemrecht uitoefent. Gehandhaafd
2:118a. nadrukkelijk mogelijk gemaakt heeft aan
wordt de bepaling: ‘de Stichting zal de aan de aandelen
certificaten een beschermingskarakter te geven.
verbonden rechten uitoefenen op zodanige wijze
De Stichting zal echter in navolging van dit wetsartikel
dat de belangen van de vennootschap en die van
aan certificaathouders stemvolmacht geven of van
de met haar verbonden onderneming en alle daarbij
hen bindende steminstructies aanvaarden, behalve in
betrokkenen zo goed mogelijk worden gewaarborgd’.
overvalsituaties e.d. zoals genoemd in artikel 2:118a.
Het bestuur is van mening dat het standpunt inzake
lid 2. Dezelfde procedure zal van toepassing zijn op
het handhaven van het beschermingskarakter van
een eventuele herroeping van een reeds gegeven vol-
de certificaten inhoudt dat het primaat bij de
macht. Het Stichtingsbestuur neemt dit standpunt in
stemuitoefening niet primair bij het belang van de
omdat zij van mening is dat goede bescherming tegen
certificaathouders kan liggen. Uiteraard is het bestuur
ongewenste overnames voor een onderneming met de
bereid onder normale omstandigheden te allen tijde
omvang van Koninklijke Brill van essentieel belang is.
te luisteren naar certificaathouders en met door hen
In het verlengde hiervan ligt ook het standpunt
geuite meningen rekening te houden. Dit houdt ook
van het bestuur dat het bereid is certificaathouders
in dat het bestuur de aandeelhoudersvergaderingen
in de gelegenheid te stellen aanbevelingen te doen
van de vennootschap zal bijwonen en daarin
in het geval er sprake is van vacatures in het bestuur.
desgewenst een verklaring zal afleggen over het
Dergelijke aanbevelingen zal het bestuur echter niet
voorgenomen stemgedrag.
opvolgen indien naar de mening van het bestuur de voorgedragen kandidaat(en) het boven omschreven
Onafhankelijkheidsverklaring
belang van de beschermingsfunctie van de certificaten
De Directie van Koninklijke Brill NV en het Bestuur
niet onderschrijven. Voorts tekent het bestuur aan een
van de Stichting Administratiekantoor Koninklijke
zo praktisch mogelijke werkwijze voor eventuele aan-
Brill verklaren hiermede, dat naar hun gezamenlijk
bevelingen te willen hanteren, inhoudende dat elk jaar
oordeel voldaan is aan de ten aanzien van de onaf-
in het rapport van de Stichting zal worden meegedeeld
hankelijkheid van de bestuurders van de Stichting
of en zo ja welke vacature(s) er in het daarop volgende
Administratiekantoor Koninklijke Brill gestelde eisen
jaar zal (zullen) ontstaan zodat certificaathouders buiten
als bedoeld in bijlage X bij het Fondsenreglement van
vergadering eventuele aanbevelingen kenbaar kunnen
Euronext Amsterdam NV te Amsterdam.
maken. Het bestuur volgt de Corporate Goverance code op andere administratiekantoren betreffende punten.
Leiden, maart 2005
Zo zal het bestuur aan de vergadering van certificaatDetail van het drukkersmerk van Christoffel Plantijn, Antwerpen, 1850.
houders voorleggen of deze vertrouwen heeft in het
Koninklijke Brill NV
bestuur en van mening is dat het bestuur voldoende
De Directie
onafhankelijk opereert van de vennootschap, welke
Stichting Administratiekantoor Koninklijke Brill
vraag zal zijn toegespitst op de samenstelling van het
Het Bestuur
36
B R I L L J A A RV E R S L AG 2 0 0 4
R A P P O RT VA N D E S T I C H T I N G LU C H T M A N S
De Stichting Luchtmans heeft tot doel het verwerven
Onafhankelijkheidsverklaring
van cumulatief preferente aandelen in het aandelen-
De Directie van Koninklijke Brill en het Bestuur
pakket van de vennootschap en het beheren daarvan,
van Stichting Luchtmans verklaren hiermee dat naar
daaronder met name ook begrepen het uitoefenen van
hun gezamenlijk oordeel is voldaan aan de ten aanzien
het, aan die cumulatief preferente aandelen verbonden,
van de onafhankelijkheid van de bestuurders van de
stemrecht.
Stichting Luchtmans gestelde eisen als bedoeld in Bijlage van het Fondsenreglement van Euronext
De Stichting Luchtmans is in het bezit van een
Amsterdam .
optie om in geval van (dreiging van) overname van de vennootschap evenveel cumulatief preferente aandelen
Leiden, maart 2005
te nemen als overeenkomt met 100% van de (certificaten van) aandelen die zijn geplaatst op het tijdstip
Directie Koninklijke Brill
van de uitoefening van de optie. Bij uitoefening van
Bestuur van de Stichting Luchtmans
de optie behoeft slechts 25% te worden volgestort. De uitoefenkoers is gelijk aan de nominale waarde. Met de Stichting Luchtmans is door de vennootschap overeengekomen dat de optie slechts tot 50% van het geplaatste kapitaal kan worden uitgeoefend indien en zolang er (certificaten van) aandelen zijn genoteerd aan de Euronext Amsterdam . Het bestuur van de Stichting Luchtmans bestaat uit drie bestuursleden B, te weten de heer L. de Visser, (voorzitter), de heer mr. J.H. Koningsveld en de heer prof. dr. G.H.M. Posthumus Meyjes en twee bestuursleden A, te weten de heer drs. ing. H.P. Spruijt (vice-voorzitter) en de heer drs. H.A. Pabbruwe (secretaris/penningmeester). Bestuursleden B zijn onafhankelijk van de vennootschap in de zin van Bijlage van het Fondsenreglement van Euronext Amsterdam . Leiden, maart 2005 Het Bestuur
38
B R I L L J A A RV E R S L AG 2 0 0 4
JAARREKENING 2004
INHOUD
Jaarrekening 2004 42
Geconsolideerde balans per 31 december 2004
43
Geconsolideerde winst- en verliesrekening over 2004
44
Geconsolideerd kasstroomoverzicht
45
Toelichting algemeen
47
Toelichting op de geconsolideerde balans
47
1. Immateriële vaste activa
47
2. Materiële vaste activa
48
3. Financiële vaste activa
49
4. Voorraden en fonds- in -voorbereiding
49
5. Vorderingen
49
6. Liquide middelen
49
7. Eigen vermogen/totaalresultaat
50
8. Voorzieningen
50
9. Langlopende schulden
50
10. Kortlopende schulden
52
Toelichting op de geconsolideerde winst- en verliesrekening
52
11. Verdeling van de omzet en het bedrijfsresultaat naar product
52
12. Sociale lasten
53
13. Belastingen
54
Vennootschappelijke balans per 31 december 2004
55
Vennootschappelijke winst- en verliesrekening over 2004
56
Toelichting op de vennootschappelijke rekening
56
14. Materiële vaste activa
56
15. Financiële vaste activa
57
16. Geplaatst kapitaal
57
17. Agioreserve
57
18. Algemene reserve
58
Bezoldiging van Commissarissen en Directeur Overige gegevens
60
Winstbestemming
61
Accountantsverklaring
62
Meerjarenoverzicht 2000 t/m 2004
64
Toepassing van internationale verslaggevingsstandaarden ()
67
Informatie voor aandeelhouders
68
Agenda
GECONSOLIDEERDE BALANS PER 31 DECEMBER 2004 Voor bestemming resultaat; in duizenden euro’s
2004
2003
Activa Vaste activa Immateriële vaste activa [1] Materiële vaste activa
[ 2]
Financiële vaste activa [3]
9.449
9.836
1.853
1.340
180
90
11.482
11.266
Vlottende activa Voorraden en fondsin-voorbereiding [4]
6.933
5.868
Vorderingen [5]
5.137
4.235
Liquide middelen
[ 6]
1.198
2.126 13.268
12.229
24.750
23.495
12.605
11.071
284
222
Langlopende schulden [9]
3.500
4.500
Kortlopende schulden [10]
8.361
7.702
24.750
23.495
Totaal activa
Pa s s i v a Eigen vermogen [7] Voorzieningen [8]
Totaal passiva
42
B R I L L J A A RV E R S L AG 2 0 0 4
G E C O N S O L I D E E R D E W I N S T- E N V E R L I E S R E K E N I N G OVER 2004 In duizenden euro’s 2004
Netto omzet [11] Wijzigingen in voorraad gereed product en fonds-in-voorbereiding Overige bedrijfsopbrengsten Som der bedrijfsopbrengsten
2003
19.748
16.301
581
442
0
95
20.329
16.838
Kosten van grond- en hulpstoffen, uitbesteed werk en andere externe kosten
–6.692
–5.300
Lonen en salarissen
–4.457
–3.435
[12]
–1.220
–1.185
Afschrijvingen op immateriële en materiële vaste activa
–1.128
–955
Overige bedrijfskosten
–4.074
–3.335
Sociale lasten
Som der bedrijfslasten
–17.571
–14.210
Rentebaten
15
29
Rentelasten
–170
–130
Financiële baten en lasten
–155
–101
Resultaat uit gewone bedrijfsuitoefening voor belastingen
2.603
2.527
Belastingen resultaat uit gewone bedrijfsuitoefening [13]
–826
–916
Resultaat na belastingen
1.777
1.611
1,05
0,97
1.688.486
1.659.918
Winst per aandeel van 0,60 Resultaat na belastingen (in ) Aantal aandelen gehanteerd bij de berekening van de winst per aandeel
43
B R I L L J A A RV E R S L AG 2 0 0 4
GECONSOLIDEERD KASSTROOMOVERZICHT In duizenden euro’s
2004
Liquide middelen per 1 januari
2003
2.126
4.155
Operationele kasstromen Resultaat na belastingen
1.777
1.611
Afschrijvingen
1.128
955
62
111
–1.308
–567
Mutatie voorziening Mutaties in werkkapitaal
1.659
2.110
Investeringskasstromen (Des-)investeringen in immateriële vaste activa (Des-)investeringen in materiële vaste activa Mutaties in financiële activa
–151
–7.551
–1.103
–483
–90
–90 –1.344
–8.124
Financieringskasstromen Opgenomen langlopende schulden
0
5.000
Aflossing langlopende schulden
–1.000
–500
Dividenduitkering in contanten
–243
–516
Liquide middelen per 31 december
–1.243
3.984
1.198
2.126
To e l i c h t i n g o p h e t g e c o n s o l i d e e r d e kasstroomoverzicht
Algemene grondslagen Het kasstroomoverzicht is opgesteld volgens
activiteiten. Betaalde dividenden zijn opgenomen
de indirecte methode. De geldmiddelen in het
onder de kasstroom uit financieringsactiviteiten.
kasstroomoverzicht bestaan uit liquide middelen.
De verkrijgingsprijs van verworven activa is
Kasstromen in vreemde valuta zijn omgerekend
opgenomen onder de kasstroom uit investerings-
tegen de gemiddelde koers. Ontvangsten en uitgaven
activiteiten, voor zover betaling in geld heeft
uit hoofde van interest en winstbelastingen zijn
plaatsgevonden.
opgenomen onder de kasstroom uit operationele
44
B R I L L J A A RV E R S L AG 2 0 0 4
TOELICHTING ALGEMEEN
Stelselwijziging
realiseerbare waarde lager is dan de aldus berekende
De presentatie van handelsdebiteuren en vooruit-
boekwaarde, vinden aanvullende afwaarderingen
betaalde omzet (tijdschriftenabonnementen) is
plaats. Jaarlijks wordt de economische levensduur
gewijzigd in 2004. In voorgaande jaren werden de
geëvalueerd.
vooruitontvangen betalingen die nog niet waren gefactureerd in mindering gebracht op de handels-
Materiële vaste activa
debiteuren. Vanaf 2004 wordt de volledige vooruit-
De materiële vaste activa worden gewaardeerd
betaalde tijdschriftenomzet onder de kortlopende
tegen verkrijgingsprijs verminderd met een lineaire
schulden opgenomen. Deze wijziging heeft geen
afschrijving gebaseerd op de verwachte economische
gevolg voor het resultaat van het boekjaar. Door de
levensduur. Indien de realiseerbare waarde lager is dan
gewijzigde presentatie neemt het balanstotaal toe.
de aldus berekende boekwaarde, vinden aanvullende
De vergelijkende cijfers 2003 en in het meerjaren-
afwaarderingen plaats. Jaarlijks wordt de economische
overzicht ook de cijfers over de periode 2000–2002
levensduur geëvalueerd.
zijn aangepast aan de nieuwe presentatie. Financiële vaste activa Grondslagen voor consolidatie
Onder de financiële vaste activa worden de deel-
De financiële gegevens van Koninklijke Brill
nemingen verantwoord. Deze worden gewaardeerd
en deelnemingen waarin Koninklijke Brill
tegen de netto vermogenswaarde. Verder wordt een
beslissende invloed uitoefent op het bestuur
verstrekte lening aan het pensioenfonds onder de
en het financiële beleid worden geconsolideerd.
financiële vaste activa verantwoord.
Grondslagen van waardering
Voorraden en fonds-in-voorbereiding De voorraden gereed product en het fonds-in-voor-
Immateriële vaste activa
bereiding worden gewaardeerd tegen vervaardigings-
Van derden verworven uitgaverechten worden
prijs, waaronder begrepen de intern toegerekende
geactiveerd tegen verkrijgingsprijs. Deze rechten
personele kosten van de bureauredactie.
worden lineair afgeschreven op basis van de geschatte
De voorraden grond- en hulpstoffen worden
economische levensduur.
gewaardeerd tegen inkoopprijs.
Betaalde goodwill wordt geactiveerd en volgens de lineaire methode afgeschreven op basis van de
Vorderingen
geschatte economische levensduur.
De vorderingen zijn opgenomen tegen nominale
Tot de overige immateriële activa behoren aan
waarde, onder aftrek van een voorziening voor
derden betaalde merkenrechten die worden gewaar-
oninbaarheid.
deerd tegen verkrijgingsprijs. Deze rechten worden lineair afgeschreven op basis van de economische
Belastingen
levensduur. De al dan niet in eigen beheer ver-
Voor alle belastbare tijdelijke verschillen wordt een
vaardigde informatiesystemen met een tijdelijk
latente belastingverplichting opgenomen. Voor alle
karakter worden gewaardeerd tegen verkrijgingsprijs
verrekenbare tijdelijke verschillen wordt een latente
respectievelijk vervaardigingskosten. De afschrijvingen
belastingvordering gevormd tot het bedrag waarvan
worden berekend volgens de lineaire methode op basis
het waarschijnlijk is dat een fiscale winst beschikbaar
van de geschatte economische levensduur. Indien de
zal zijn voor verrekening. De waardering van latente
45
B R I L L J A A RV E R S L AG 2 0 0 4
belastingverplichtingen en latente belastingvorderingen
op termijntransacties ter afdekking van toekomstige
wordt gebaseerd op de fiscale gevolgen van de door de
kasstromen worden verantwoord nadat de betreffende
vennootschap per balansdatum voorgenomen wijze
contracten zijn afgewikkeld. Koersverschillen komen
van realisatie of afwikkeling van activa en passiva.
ten gunste of ten laste van het resultaat.
De (latente) belastingverplichtingen en -vorderingen worden gesaldeerd indien is voldaan aan de algemene
De buitenlandse bedrijfsuitoefening is te kwalificeren
voorwaarden voor saldering. De verplichting is contant
als een rechtstreekse buitenlandse activiteit. Uit dien
gemaakt tegen de netto rente.
hoofde worden activa, pasiva, baten en lasten van deze activiteiten omgerekend op dezelfde grondslagen als
Overige activa en passiva
van de Nederlandse vennootschap zelf.
Alle overige posten in de balans worden gewaardeerd tegen nominale waarde, met uitzondering van de post
Grondslagen van pensioenlasten
latente belastingverplichtingen.
De pensioenlasten betreffen de door de vennootschap betaalde premie aan het pensioenfonds. Het gaat
Grondslagen van resultaatbepaling
hierbij om een volledig kostendekkende premie,
Onder netto-omzet wordt verstaan de opbrengst
conform de door de Nederlandse Bank gestelde eisen.
uit levering van goederen en diensten aan derden,
Sinds 1 januari 2004 wordt aan nieuwe medewerkers
waaronder (licentie-)rechten, onder aftrek van korting
een eigen bijdrage gevraagd. Deze eigen bijdrage wordt
en van over de omzet geheven belastingen.
in mindering gebracht van de pensioenlasten.
Wijzigingen in de voorraad gereed product en fonds-
De vennootschap heeft ten behoeve van haar
in-voorbereiding omvatten ook intern toegerekende
werknemers in Nederland een overeenkomst met
personele kosten van de bureauredactie.
de Stichting Pensioenfonds Peltenburg afgesloten.
Subsidies op de realisatie van uitgeefprojecten
In de overeenkomst verplicht de vennootschap zich
worden onder de “kosten van grond- en hulpstoffen,
alle verliezen te vergoeden, welke kunnen voortvloeien
uitbesteed werk en andere externe kosten” verrekend.
uit het langlevenrisico, voor zover althans de uit deze verliezen ontstane tekorten niet kunnen worden
De afschrijvingen geschieden lineair op basis van de
gefinancierd met behulp van de eventueel vrije
verwachte economische levensduur. Op aanschaffingen
middelen van het fonds.
in de loop van het verslagjaar wordt naar rato van het tijdsverloop afgeschreven.
De pensioenregeling gaat uit van het eindloon van de werknemer. Grondslag voor het bepalen
De belastingen worden berekend op basis van het
van de pensioenlasten is het pensioengevend salaris
verantwoorde resultaat, rekening houdend met fiscaal
verminderd met een franchise. Bij het berekenen
vrijgestelde posten en geheel of gedeeltelijk niet-aftrek-
van de pensioenlasten wordt een rekenrente van 4%
bare kosten.
gehanteerd en is de sterftetafel GBM/V 1995-2000 met inachtneming van een leeftijdterugstelling van
Grondslagen van valuta-omrekening
1 jaar gebruikt. Als methode is de zogenaamde
Balansposten in vreemde valuta worden gewaardeerd
‘statische methode’ gebruikt. Ultimo 2004 was
tegen de gemiddelde koers op hiervoor afgesloten
de dekkingsgraad 108% (2003 : 107%).
termijntransacties per balansdatum. Koersverschillen
46
B R I L L J A A RV E R S L AG 2 0 0 4
TOELICHTING OP DE GECONSOLIDEERDE BALANS In duizenden euro’s
uitgaverechten
goodwill
overige immateriële vaste activa
totaal
1. Immateriële vaste activa
2004
2003
2004
2003
2004
2003
2004
2003
Aanschafwaarde op 1 januari
9.743
2.726
377
85
442
154
10.562
2.965
20
7.017
0
292
187
288
207
7.597
0
0
0
0
0
0
0
0
Aanschafwaarde op 31 december
9.763
9.743
377
377
629
442
10.769
10.562
Afschrijvingen op 1 januari
–582
–252
–31
–17
–112
–35
–726
–304
Bij:
afschrijvingen in boekjaar
–487
–330
–18
–14
–90
–77
–595
–422
Af:
afschrijvingen desinvesteringen
0
0
0
0
0
0
0
0
–1.069
–582
–49
–31
–202
–112
–1.320
–726
8.694
9.161
328
346
427
330
9.449
9.836
Bij:
investeringen
Af:
desinvesteringen
Afschrijvingen op 31 december Boekwaarde op 31 december
De afschrijvingen, die worden toegepast, zijn geba-
Uitgaverechten
5%
seerd op een vast percentage van de verkrijgingsprijs
Goodwill
5%
per groep van activa volgens nevenstaand overzicht:
Overige immateriële vaste activa
gebouwen en terreinen
overige materiële vaste activa
10% en 20%
buiten gebruik gestelde activa
totaal
2. Materiële vaste activa
2004
2003
2004
2003
2004
2003
2004
2003
Aanschafwaarde op 1 januari
1.721
1.719
3.539
3.058
0
0
5.260
4.777
–1.721
0
0
0
1.721
0
0
0
510
38
710
481
0
0
1.220
519
0
–36
–1.851
0
–84
0
–1.935
–36
510
1.721
2.398
3.539
1.637
0
4.545
5.260
–1.306
–1.256
–2.614
–2.084
0
0
–3.920
–3.340
1.306
0
0
0
–1.306
0
0
0
–2
–50
–541
–530
–47
0
–590
–580
Bij/af: herrubricering Bij:
investeringen
Af:
desinvesteringen
Aanschafwaarde op 31 december Afschrijvingen op 1 januari Bij/af: herrubricering Bij:
afschrijvingen in boekjaar
Af:
afschrijvingen desinvesteringen
Afschrijvingen op 31 december Boekwaarde op 31 december
0
0
1.793
0
25
0
1.818
0
–2
–1.306
–1.362
–2.614
–1.328
0
–2.692
–3.920
508
415
1.036
925
309
0
1.853
1.340
De afschrijvingen, die worden toegepast, zijn gebaseerd op een vast percentage van de verkrijgingsprijs
Gebouwen en terreinen
per groep van activa volgens nevenstaand overzicht:
Andere bedrijfsmiddelen
47
B R I L L J A A RV E R S L AG 2 0 0 4
0%, 4%, 5% en 10% 10%, 20%, 25% en 33%
In 2003 is een overeenkomst getekend met BAM
Brill heeft een overeenkomst tot huur van dit pand
Nelissen Van Egteren tot verkoop van het
getekend. De looptijd van deze overeenkomst is
onroerend goed. Verkoop vindt plaats in twee
10 jaar. Het gehuurde kantoorpand is in november
gedeeltes. De boekwinst op de verkoop van het
2004 opgeleverd en in december 2004 heeft de
onroerend goed zal per deel worden genomen.
verhuizing plaatsgevonden. Na de verhuizing zijn het
Overdracht van het eerste deel vond eind 2003 plaats.
oude pand en de nog niet overgedragen grond buiten
Bij het bepalen van de boekwinst op de verkoop van
gebruik gesteld. Sloop en bodemsanering vinden in
het onroerend goed is rekening gehouden met te
2005 plaats. Nadat de grond schoon is verklaard wordt
nemen saneringskosten van bodemverontreiniging.
deze overgedragen.
Op de eind 2003 verkochte grond heeft BAM Nelissen
De actuele waarde van de andere vaste bedrijfs-
Van Egteren een kantoorpand gebouwd.
middelen wijkt niet belangrijk af van de boekwaarde.
3. Financiële vaste activa
2004
2003
Stand per 1 januari
90
0
Bij: Achtergestelde lening aan Stichting Pensioenfonds Peltenburg
90
90
180
90
Stand per 31 december
Door de Nederlandse Bank zijn vorig jaar aan het
De tweede tranche vond ultimo 2004 plaats.
Pensioenfonds Peltenburg hogere solvabiliteitseisen
De rente op de lening is 4% op jaarbasis. De lening
gesteld. Ter verhoging van het eigen vermogen van
heeft geen vaste looptijd. Het pensioenfonds heeft
het pensioenfonds is met de Stichting Pensioenfonds
een opzegtermijn van vijf jaar, tenzij de lening
Peltenburg een algemeen achtergestelde lening
door het pensioenfonds, en na instemming van de
overeengekomen. Over een periode van drie jaar
Nederlandse Bank, niet langer als bestanddeel van
zal in beginsel jaarlijks 90 duizend aan de
het door haar benodigde aansprakelijk vermogen
Stichting Pensioenfonds Peltenburg worden geleend.
hoeft te worden aangemerkt.
48
B R I L L J A A RV E R S L AG 2 0 0 4
4 . Vo o r r a d e n e n f o n d s -
2004
2003
Gereed product
5.567
4.769
Fonds-in-voorbereiding
1.358
1.094
8
5
6.933
5.868
in-voorbereiding
Grond- en hulpstoffen Totaal voorraden en fonds-in-voorbereiding
Handelsdebiteuren en overige vorderingen zijn kortlopend. Bij de grondslagen is
5 . Vo r d e r i n g e n
2004
2003
Handelsdebiteuren
4.563
3.861
557
374
17
0
onder “stelselwijziging” aangegeven dat vanaf 2004 onder handelsdebiteuren niet
Overige vorderingen Latente belastingvordering
meer de vooruitgefactureerde omzet tijdschriften is begrepen. Het cijfer voor 2003 is aangepast aan de nieuwe methodiek.
Daarnaast is er een latente belasting
Totaal vorderingen
5.137
4.235
vordering vanwege een verschil in behandeling van de kostprijs verkopen tussen de commerciële en fiscale rekening. Deze vordering heeft een overwegend kortlopend karakter.
6. Liquide middelen
De liquide middelen staan ter vrije beschikking van de vennootschap.
7. Eigen vermogen/
2004
2003
To t a a l r e s u l t a a t
Stand op 1 januari
11.071
9.976
Bij: resultaat boekjaar
1.777
1.611
Af: dividend
–243
–516
Stand op 31 december
49
B R I L L J A A RV E R S L AG 2 0 0 4
1.534
1.095
12.605
11.071
8 . Vo o r z i e n i n g e n
2004
2003
De voorziening latente vennootschapsbelasting is als langlopend aan te merken
Voorziening latente vennootschapsbelasting Voorzieningen uit hoofde van acquisities
284
143
0
79
284
222
en heeft betrekking op de geactiveerde uitgaverechten VSP en Martinus Nijhoff. De nominale waarde van deze latenties is 0,4 mln, met een gemiddelde looptijd van 11 jaar. Deze latenties zijn contant gemaakt tegen 4,27%.
9. Langlopende schulden
2004
Stand op 1 januari
4.500
Bij: standby roll-over leningovereenkomst Af: aflossing
2003
0
5.000
–1.000
Stand op 31 december
0
–500 –1.000
4.500
3.500
4.500
Medio 2003 is een standby roll-over leningovereenkomst afgesloten
Het renterisico is afgedekt door middel van een renteswap.
van 5 mln. De lening heeft een looptijd van 5 jaar. Aflossing
De gemiddelde effectieve rente per jaar van deze swap is 4,27%.
vindt plaats in driemaandelijkse termijnen van elk 250 duizend.
Als zekerheid is pandrecht op de voorraden en vorderingen gegeven.
In de overige schulden is 1,2 mln aan
10. Kortlopende schulden
2004
2003
incidentele posten verwerkt. In de eerste plaats betreft dat de nog niet vrijgevallen
Vooruitbetaalde omzet (tijdschriftenabonnementen)
3.314
Handelscrediteuren
1.689
1.478
De uiteindelijke omvang van deze
Belastingen naar de winst
196
570
boekwinst is mede afhankelijk van
Overige belastingen en premies sociale verzekeringen
389
301
de saneringskosten van de bodem en
Overige schulden Overlopende passiva
3.874
boekwinst op de nog aan BAM Nelissen Van Egteren over te dragen grond.
kan nu nog niet worden vastgesteld. 2.441
1.193
332
286
Verder zijn er incidentele posten vanwege nog te betalen rekeningen die samenhangen met de nieuwbouw en de uitbesteding van
Totaal kortlopende schulden
8.361
7.702
de orderverwerking. De overlopende passiva hebben betrekking op personeelgerelateerde kosten.
50
B R I L L J A A RV E R S L AG 2 0 0 4
Reële waarde
Renterisico
De boekwaarde van de activa en passiva, zoals
Het renterisico op de langlopende lening is afgedekt
opgenomen in de balans, wijkt niet significant
met een renteswap. Deze wordt toegelicht bij de
af van de reële waarde.
toelichting op de langlopende schulden.
Financiële instr umenten
Kredietrisico
Hieronder wordt een toelichting gegeven op de
De activiteiten van de onderneming concentreren
financiële instrumenten en derivaten die worden
zich op West-Europa, de Verenigde Staten en Japan.
gebruikt bij het beheersen van deze risico’s.
De meeste transacties worden afgesloten via handelaren. De eindafnemers zijn hoofdzakelijk
Valutarisico
institutionele klanten.
Naast inkomsten en uitgaven in euro’s heeft de
Abonnementen op tijdschriften worden vooruit-
vennootschap nog voor een belangrijk deel inkomsten
betaald. Bestellingen van particulieren worden
en uitgaven in -dollars. Het beleid is de balansposten
geleverd na betaling. De onderneming heeft
in -dollars af te dekken middels termijntransacties.
procedures en richtlijnen om het kredietrisico
Het effect daarvan is in de waardering van monetaire
te beperken. Daarnaast is er op de balans een
posten ultimo 2004 meegenomen. Daarnaast zijn er
reservering voor oninbare vorderingen.
termijntransacties die de vrije kasstroom in -dollars
Deze reservering is gerelateerd aan de omvang
afdekken. Ter dekking van dit risico heeft de onder-
en ouderdom van het uitstaande debiteurensaldo.
neming ultimo 2004 ter indekking termijntransacties afgesloten ter waarde van -dollar 0,8 mln tegen een gemiddelde koers van -dollar 1,33 per euro. Ultimo 2004 was de marktwaarde van deze termijncontracten 0,6 mln.
Ni e t u i t d e b a l a n s b l i j k e n d e v e r p l i c h t i n g e n Bankgarantie
Lease en huurovereenkomsten
Vanwege de huurovereenkomst van het kantoorpand
Vanwege het leasen van bedrijfsauto’s en de
is een bankgarantie aan BAM Nelissen Van Egteren
huur van het kantoorpand zijn er ultimo 2004
verstrekt van negentigduizend euro.
de volgende kasverplichtingen.
2005
2006
2007
2008
2009
2010 e.v.
67
58
22
14
0
0
Huur
310
319
328
338
348
1.905
Totaal
377
377
350
352
348
1.905
Bedrijfsauto’s
51
B R I L L J A A RV E R S L AG 2 0 0 4
T O E L I C H T I N G O P D E G E C O N S O L I D E E R D E W I N S TEN VERLIESREKENING
1 1 . Ve r d e l i n g v a n de omzet en het bedrijfsresultaat naar produkt Netto-omzet Bedrijfsresultaat Bedrijfsresultaat als % omzet
boeken 2004 % totaal
tijdschriften
2003 % totaal
totaal
2004 % totaal
2003 % totaal
2004
2003
13.450
68%
10.608
65%
6.298
32%
5.693
35%
19.748
16.301
2.017
73%
1.722
68%
740
27%
811
32%
2.757
2.533
14%
16%
15%
12%
16%
Geografische verdeling van de omzet
14%
2004
2003
Europa
51%
55%
Noord-Amerika
37%
33%
Rest van de wereld
12%
12%
100%
100%
2004
2003
Pensioenpremie (ouderdoms- en prepensioen)
610
588
Overige sociale lasten verantwoord.
Overige sociale lasten
610
597
Deze premie wordt nu onder pensioen-
Totaal
Deze verdeling is gebaseerd op gefactureerde omzet. De uiteindelijke afzet aan de eindgebruiker kan daarvan afwijken. De activiteiten worden naar product en afzetgebied als één geheel uitgeoefend, waarbinnen geen afzonderlijke segmenten met een eigen rendements- en risicoprofiel worden onderscheiden. Uit dien hoofde is een segmentatie naar resultaten en vermogensbestanddelen achterwege gelaten.
12. Sociale lasten
In het jaarverslag 2003 werd de premie van het prepensioen onder
premie verantwoord. De cijfers 2003 zijn
Totaal sociale lasten
52
B R I L L J A A RV E R S L AG 2 0 0 4
1.220
1.185
aangepast aan deze gewijzigde presentatie.
Pe r s o n e e l s b e s t a n d Bij de vennootschap waren in 2004 op full-time basis gemiddeld 91 werknemers is dienst (2003: 83). Het personeel was als volgt verdeeld over de onderneming:
2004
2003
Directie en stafafdelingen
20%
19%
Uitgevers en bureauredactie
42%
42%
Operations, marketing en sales
38%
39%
100%
100%
2004
2003
33,7%
33,5%
Niet-gewaardeerde verliescompensatie
0,0%
–0,2%
Saldo niet-aftrekbare kosten en fiscale faciliteiten
0,0%
–0,3%
Rente effect van contant maken belastinglatentie
–1,0%
1,3%
Overige
–1,0%
1,9%
Effectieve belastingdruk
31,7%
36,2%
Totaal
13. Belastingen
De belastingen op de winst uit gewone bedrijfsuitoefening bedroegen 826 duizend (2003: 916 duizend). De belastingdruk was 31,7% (2003: 36,2%). De belangrijkste componenten van de belastingen zijn:
Toepasselijk tarief
53
B R I L L J A A RV E R S L AG 2 0 0 4
VENNOOTSCHAPPELIJKE BALANS PER 31 DECEMBER 2004 Voor bestemming resultaat; in duizenden euro’s 2004
2003
Activa Vaste activa Immateriële vaste activa Materiële vaste activa
[14]
Financiële vaste activa [15]
9.449
9.836
1.833
1.334
434
235
11.716
11.405
Vlottende activa Voorraden en fondsin-voorbereiding
6.552
5.535
302
325
Overige vorderingen
5.060
4.148
Liquide middelen
1.181
2.073
Vorderingen op groepsmaatschappijen
Totaal activa
13.095
12.081
24.811
23.486
Pa s s i v a Eigen vermogen Geplaatst kapitaal [16]
1.021
1.002
248
267
Algemene reserve [18]
9.559
8.191
Resultaat boekjaar
1.777
1.611
Agioreserve [17]
12.605
11.071
284
222
Langlopende schulden
3.500
4.500
Kortlopende schulden
8.422
7.693
24.811
23.486
Voorzieningen
Totaal passiva
54
B R I L L J A A RV E R S L AG 2 0 0 4
V E N N O OT S C H A P P E L I J K E W I N S T- E N V E R L I E S R E K E N I N G OVER 2004 In duizenden euro’s 2004
Netto-Omzet Wijzigingen in voorraad gereed product en fonds-in-voorbereiding Overige bedrijfsopbrengsten Som der bedrijfsopbrengsten
2003
19.272
15.889
557
442
0
95
19.829
16.426
Kosten van grond- en hulpstoffen, uitbesteed werk en andere externe kosten
–6.542
–5.133
Lonen en salarissen
–4.019
–3.143
Sociale lasten
–1.220
–1.185
Afschrijvingen op immateriële en materiële vaste activa
–1.128
–955
Overige bedrijfskosten
–4.304
–3.517
Som der bedrijfslasten
–17.213
–13.933
Rentebaten
15
36
Rentelasten
–164
–130
Financiële baten en lasten
–149
–94
voor belastingen
2.467
2.399
Belastingen resultaat uit gewone bedrijfsuitoefening
–799
–894
1.668
1.505
Resultaat uit gewone bedrijfsuitoefening
Resultaat uit gewone bedrijfsuitoefening na belastingen Resultaat deelnemingen
136
129
Belasting resultaat deelnemingen
–27
–23
Resultaat na belastingen
55
B R I L L J A A RV E R S L AG 2 0 0 4
109
106
1.777
1.611
TOELICHTING OP DE VENNOOTSCHAPPELIJKE REKENING Er wordt verwezen naar de toelichting bij de geconsolideerde jaarrekening.
gebouwen en terreinen
14. Materiële vaste activa
Aanschafwaarde op 1 januari Bij/af: herrubricering Bij:
investearingen
Af:
desinvesteringen
Aanschafwaarde op 31 december Afschrijvingen op 1 januari Bij/af: herrubricering Bij:
afschrijvingen in boekjaar
Af:
afschrijvingen desinvesteringen
Afschrijvingen op 31 december Boekwaarde op 31 december
15. Financiële vaste activa
overige materiële vaste activa
2004
2003
2004
2003
buiten gebruik gestelde activa
totaal
2004
2003
2004
2003
1.721
1.719
3.533
3.058
0
0
5.254
4.777
–1.721
0
0
0
1.721
0
0
0
510
38
696
475
0
0
1.206
513
0
–36
–1.851
0
–84
0
–1.935
–36
510
1.721
2.378
3.533
1.637
0
4.525
5.254
–1.306
–1.256
–2.614
–2.084
0
0
–3.920
–3.340
1.306
0
0
0
–1.306
0
0
0
–2
–50
–541
–530
–47
0
–590
–580
0
0
1.793
0
25
0
1.818
0
–2
–1.306
–1.362
–2.614
–1.328
0
–2.692
–3.920
508
415
1.016
919
309
0
1.833
1.334
2004
2003
De samenstelling van de financiële vaste activa is: eigendom Brill USA, Inc. Boston, VS
134
145
100%
Brill Academic Publishers, Inc. Boston, VS
120
0
100%
Subtotaal deelnemingen
254
145
Achtergestelde lening aan Stichting Pensioenfonds Peltenburg
180
90
434
235
56
B R I L L J A A RV E R S L AG 2 0 0 4
Het verloop van de boekwaarde van de deelnemingen was:
2004
Stand per 1 januari
2003
145
39
Resultaat in boekjaar
130
142
Koersverschillen op waardering deelnemingen
-21
-36
Waardemutatie deelnemingen in boekjaar
109
106
Stand per 31 december
254
145
16. Geplaatst kapitaal
2004
2003
EUR x 1.000
stuks
EUR x 1.000
stuks
1.002
1.669.560
988
1.646.420
19
32.445
14
23.140
Geplaatst kapitaal op 31 december
1.021
1.702.005
1.002
1.669.560
17. Agioreserve
2004
2003
Stand 1 januari
267
281
Af: uitkering stockdividend vorig boekjaar
–19
–14
Stand 31 december
248
267
Geplaatst kapitaal op 1 januari Stockdividend vorig boekjaar
18 . Algemene reserve
2004
Stand 1 januari
2003
8.191
Bij: winstverdeling vorig boekjaar
1.611
1.381
Af: uitkering dividend vorig boekjaar
–243
–516
-7.326
1.368 865
Stand 31 december
9.559 8.191
57
B R I L L J A A RV E R S L AG 2 0 0 4
B E ZO L D I G I N G VA N C O M M I S S A R I S S E N EN DIRECTEUR
De vennootschap wordt bestuurd door een
opgebouwd die ten laste van de vennootschap komen.
statutair directeur onder toezicht van de Raad van
De bezoldiging van de directie wordt toegelicht in het
Commissarissen. In 2004 bedroeg de totale bezoldiging
remuneratieverslag. Wat verschillen in de grondslag
aan bestuurders 465.485. In 2003 was dit bedrag
van de bonus betreft heeft de verantwoorde bonus-
399.530.
uitkering van de heer Kasteleijn betrekking op de
De commissarissen ontvangen uit hoofde van hun
uitkering over voorgaand boekjaar, terwijl de bonusuit-
functie jaarlijks een beloning. Er is geen sprake van
kering van de heer Pabbruwe betrekking heeft op het
een bonusuitkering of een beloning op termijn, zoals
resultaat in het boekjaar zelf.
opties in aandelen. Er worden geen pensioenrechten
Bezoldiging van de leden van de Raad van Comissarissen
2004
2003
Jhr. mr. H.A. van Karnebeek
18.750
17.016
Prof. dr. P.J. Idenburg
15.000
13.613
Drs. ing. H.P. Spruijt
15.000
13.613
48.750
44.242
2004
2003
69.332
135.257
124.790
170.168
25.220
49.863
219.342
355.288
55.563
52.444
115.673
0
Bonusuitkering (over huidig boekjaar)
45.000
0
Pensioenlasten
36.720
0
197.393
0
3.139
0
Bezoldiging van de directeur Mr. R.J. Kasteleijn (tot en met 12 mei 2004) Salaris Bonusuitkering (over vorig boekjaar) Pensioenlasten
Opgebouwd pensioenrecht per 31 december Drs. H.A. Pabbruwe (per 12 mei 2004) Salaris
Opgebouwd pensioenrecht per 31 december
58
B R I L L J A A RV E R S L AG 2 0 0 4
Bezoldiging aan voormalige bestuurders
2004
2003
71.222
0
0
0
35.307
0
106.529
0
Mr. R.J. Kasteleijn (vanaf 1 juni 2004) Salaris Bonusuitkering Pensioenlasten
59
B R I L L J A A RV E R S L AG 2 0 0 4
OVERIGE GEGEVENS
Winstbestemming
c. de Raad van Commissarissen stelt het tantième van de directeur vast.
Statutaire winstbestemmingsregeling De winstbestemming vindt plaats overeenkomstig artikel 25 van de statuten, waarin is bepaald dat de winst als volgt wordt verdeeld:
d. de Raad van Commissarissen stelt in overleg met de directeur de gratificaties van het overige personeel vast. e. het bedrag dat resteert na uitkering van het dividend op de cumulatief preferente aandelen,
a. uitkering van dividend over het op de cumulatief preferente aandelen gestorte bedrag. b. de Gecombineerde Vergadering bepaalt welk bedrag na aftrek van de onder a genoemde uitkering wordt
de reserveringen, tantièmes en gratificaties, staat ter beschikking van de Algemene Vergadering van Aandeelhouders voor uitkering aan de houders van gewone (certificaten van) aandelen.
gereserveerd.
Voorstel winstverdeling boekjaar 2004 Aan de Algemene Vergadering van Aandeelhouders
EUR x 1.000
wordt een dividend voorgesteld van 0,53 per (certificaat van) aandeel van nominaal 0,60 in
895
contanten dan wel in (certifiaten van) aandelen ten
Dividend (certificaten van) gewone aandelen
laste van de agioreserve in een nader te publiceren
Reservering Algemene Reserve
882
omwisselverhouding. Deze zal worden vastgesteld na een keuzeperiode volgend op de Algemene Vergadering van Aandeelhouders. Zie verder bij “Informatie voor Aandeelhouders”. Indien de Algemene Vergadering van Aandeelhouders dit voorstel aanvaardt, wordt de winst over 2004 ad 1.777 duizend verdeeld volgens tabel in rechter kolom.
Leiden, 16 maart 2005 Raad van Commissarissen Jhr. mr. H.A. van Karnebeek Prof. dr. P.J. Idenburg Drs. ing. H.P. Spruijt Directeur Drs. H.A. Pabbruwe
60
B R I L L J A A RV E R S L AG 2 0 0 4
1.777
A C C O U N TA N T S V E R K L A R I N G
Opdracht Wij hebben de in dit verslag opgenomen jaar-
financiële verslaggeving die bij het opmaken van
rekening 2004 van Koninklijke Brill te Leiden
de jaarrekening zijn toegepast en van belangrijke
gecontroleerd. De jaarrekening is opgesteld onder
schattingen die de directie van de vennootschap
verantwoordelijkheid van de directie van de
daarbij heeft gemaakt, alsmede een evaluatie van het
vennootschap. Het is onze verantwoordelijkheid
gehele beeld van de jaarrekening. Wij zijn van mening
een accountantsverklaring inzake de jaarrekening
dat onze controle een deugdelijke grondslag vormt
te verstrekken.
voor ons oordeel.
We r k z a a m h e d e n
Oordeel
Onze controle is verricht overeenkomstig in Nederland
Wij zijn van oordeel dat deze jaarrekening een getrouw
algemeen aanvaarde richtlijnen met betrekking tot
beeld geeft van de grootte en de samenstelling van het
controle-opdrachten. Volgens deze richtlijnen dient
vermogen op 31 december 2004 en van het resultaat
onze controle zodanig te worden gepland en uit-
over 2004 in overeenstemming met in Nederland
gevoerd, dat een redelijke mate van zekerheid wordt
algemeen aanvaarde grondslagen voor financiële
verkregen dat de jaarrekening geen onjuistheden van
verslaggeving en voldoet aan de wettelijke bepalingen
materieel belang bevat. Een controle omvat onder
inzake de jaarrekening zoals opgenomen in Titel 9
meer een onderzoek door middel van deelwaarnemin-
Boek 2 .
gen van informatie ter onderbouwing van de bedragen en de toelichtingen in de jaarrekening. Tevens omvat
Rotterdam, 16 maart 2005
een controle een beoordeling van de grondslagen voor
Ernst & Young Accountants
61
B R I L L J A A RV E R S L AG 2 0 0 4
MEERJARENOVERZICHT 2000
t/m
2004
In duizenden euro’s
Ve r m o g e n s o v e r z i c h t 2000 t/m 2004
2004
2003
2002
2001
2000
11.482
11.266
4.098
3.867
3.316
Voorraden en fonds-in-voorbereiding
6.933
5.868
4.032
3.403
2.791
Vorderingen
5.137
4.235
4.789
3.405
5.607
Liquide middelen
1.198
2.126
4.156
3.660
2.533
–8.361
–7.702
–6.988
–5.274
–6.368
4.907
4.528
5.989
5.194
4.563
Totale investering
16.389
15.793
10.087
9.061
7.879
Eigen vermogen
12.605
11.071
9.976
8.931
7.744
284
222
111
130
135
3.500
4.500
0
0
0
16.389
15.793
10.087
9.061
7.879
Vaste activa
Kortlopende schulden Werkkapitaal
Voorzieningen Langlopende schulden Totale financiering
62
B R I L L J A A RV E R S L AG 2 0 0 4
Resultatenoverzicht 2000 t/m 2004
2004
2003
2002
2001
2000
Omzet
19.748
16.301
14.008
13.094
11.576
Kosten van de omzet
–6.692
–5.300
–4.393
–4.532
–3.941
Bruto marge
13.056
11.001
9.615
8.562
7.635
Personeelskosten
–5.096
–4.178
–3.918
–3.578
–3.144
Overige bedrijfskosten
–4.074
–3.335
–3.006
–2.618
–2.459
3.886
3.488
2.691
2.366
2.032
Afschrijvingen materiële vaste activa
–590
–580
–494
–467
–563
Bedrijfsresultaat voor afschrijving immateriële vaste activa ()
3.296
2.908
2.197
1.899
1.469
Afschrijvingen immateriële vaste activa
–538
–375
–169
–121
–5
Bedrijfsresultaat
2.758
2.533
2.028
1.778
1.464
Financiële baten en lasten
–155
–101
41
65
22
0
95
0
0
0
Resultaat uit gewone bedrijfsuitoefening voor belastingen
2.603
2.527
2.069
1.843
1.486
Belastingen resultaat gewone bedrijfsuitoefening
–826
–916
–688
–593
–491
Resultaat na belastingen
1.777
1.611
1.381
1.250
995
Bedrijfsresultaat voor afschrijvingen immateriële en materiële vaste activa ()
Boekwinst verkoop onroerend goed
63
B R I L L J A A RV E R S L AG 2 0 0 4
TO E PA S S I N G VA N I N T E R N AT I O N A L E V E R S L A G G E V I N G S S TA N D A A R D E N ( I F R S )
Met ingang van het boekjaar 2005 zal Koninklijke
gesteund worden door de relevante wetgevers, is
Brill rapporteren volgens de nieuwe International
een aantal standaarden nog maar recent gepubliceerd.
Financial Reporting Standards (). Daarnaast zullen
Derhalve is elke conclusie over de invloed van de
de vergelijkende cijfers over 2004 worden aangepast
overgang van de in Nederland algemeen aanvaarde
aan dezelfde waarderingsgrondslagen. Hoewel de
grondslagen van financiële verslaggeving naar
meeste -standaarden definitief zijn, en inmiddels
voorlopig.
zijn bekrachtigd door de Europese Commissie en
Openingsbalans 1 januari 2004 In onderstaand overzicht wordt per post van de balans per 1 januari 2004 aangegeven welke invloed heeft op de balans.
Invloed op de openingsbalans per 1 januari 2004 Categorie
Mate van invloed
Verklaring
Vaste activa
Zeer geringe positieve invloed
Zeer gering
Vlottende activa
Geringe positieve invloed
Gering
1 – 5%
Liquide middelen
Geen invloed
Matig
5 – 10%
Eigen vermogen
Belangrijk negatieve invloed
Belangrijk
Langlopende verplichtingen en (pensioen) voorzieningen
Belangrijk positieve invloed
Kortlopende schulden
Zeer geringe positieve invloed
64
B R I L L J A A RV E R S L AG 2 0 0 4
< 1%
> 10%
De belangrijkste onderwerpen in het kader van
(defined benefit) en beschikbare premie regelingen
de invoering van in de openingsbalans per
(defined contribution). Voor de laatste categorie
1 januari zijn:
geldt dat de bijdragen dienen te worden opgenomen in de resultatenrekening en dat geen verschillen
Va s t e a c t i v a
optreden ten opzichte van de bestaande regels.
De verslaggevingsrichtlijn inzake bedrijfsovernames
De verplichtingen voortkomend uit de toegezegde
schrijft voor dat in het verleden geacquireerde activa
pensioenregelingen dienen echter in de toekomst
dienen te worden verbijzonderd uit de uitgaverechten
te worden opgenomen in de balans, onder aftrek
en goodwill, indien er een betrouwbare waardering
van de waarde van de bij derden geadministreerde
van het actief op het moment van aankoop bestaat.
fondsen en uitstaande beleggingen. De verplichtingen
Dit heeft weinig effect op de vaste activa, voor zover
zijn gelijk aan de contante waarde van de toegekende
de uitgaverechten en goodwill op de balans zijn
pensioenaanspraken, waarbij de verwachte toekomstige
geactiveerd.
stijgingen van de aanspraken door de loonstijgingen worden ingecalculeerd. Het nu reeds rekening houden
Pe n s i o e n v o o r z i e n i n g e n en eigen vermogen
met verwachte salarisstijgingen, personeelsmutaties en
De voorzieningen zullen in de toekomst worden
met de huidige grondslagen. Aangezien het grootste
gerapporteerd als onderdeel van de langlopende
gedeelte van de lokale pensioenregelingen gebaseerd
verplichtingen. De langlopende verplichtingen
is op toegezegde pensioenregelingen, zal het waar-
nemen toe door de wijze waarop onder de nieuwe
deringsverschil belangrijk zijn. De correctie die
regels dient te worden omgegaan met pensioen-
hier het gevolg van is zal ten laste van het eigen
regelingen van personeel. Daarbij maakt
vermogen komen.
onderscheid tussen toegezegde pensioenregelingen
65
B R I L L J A A RV E R S L AG 2 0 0 4
beleggingsontwikkelingen, is het belangrijkste verschil
Resultaten 2004 Het grootste positieve effect op het resultaat zal
groot deel van de bestaande amortisatie van uit-
voortkomen uit de waardering van acquisities en de
gaverechten en goodwill zal verdwijnen uit de
behandeling van goodwill. In principe zal er niet meer
winst- en verliesrekening, zal een gedeelte van deze
afgeschreven worden over uitgaverechten en goodwill,
amortisatie in de -jaarrekening in de toekomst
maar zal jaarlijks via een zogenaamde “impairment
worden getoond als de post afschrijvingen (overige)
test” beoordeeld worden in hoeverre de gewaardeerde
immateriële vaste activa.
uitgaverechten en goodwill nog volwaardig zijn. Hoewel Koninklijke Brill verwacht dat een
Invloed op het resultaat over 2004 Categorie
Mate van invloed
Netto omzet
Zeer geringe positieve invloed
Kostprijs van de omzet
Zeer geringe negatieve invloed
Operationele lasten
Geringe negatieve invloed
Afschrijvingen materiële vaste activa
Geen invloed
Amortisatie immateriële vaste activa
Belangrijk positieve invloed
Interest en bijzondere posten (per saldo)
Geen invloed
Belastingen
Belangrijk negatieve invloed
Resultaat na belastingen
Matig positieve invloed
De effecten van de overgang naar hebben geen invloed op de strategie, de operationele gang van zaken en de kasstromen van Koninklijke Brill en zullen het historisch beeld van Koninklijke Brill niet materieel veranderen.
66
B R I L L J A A RV E R S L AG 2 0 0 4
I N F O R M AT I E VO O R A A N D E E L H O U D E R S
Het aandeel Brill
(per 31 december 2003: 1.669.560). De wijzigingen ten
Koninklijke Brill is sinds juli 1997 genoteerd aan
opzichte van voorgaand jaar in het aantal uitstaande
Euronext Amsterdam. Het register van aandeelhouders
aandelen zijn aangegeven bij de toelichting op de
Koninklijke Brill wordt beheerd door:
vennootschappelijke rekening.
NV
Algemeen Nederlands Trustkantoor
Van het totaal aantal uitstaande aandelen per 31
Postbus 11063
december 2004 zijn 1.653.092 certificaten uitgegeven
1001 Amsterdam
en 48.913 aandelen op naam in het aandelenregister
020 52 22 555
opgenomen.
treedt ook op als administrateur van de
Dividend 2004
Stichting Administratiekantoor Koninklijke Brill.
Aan de Algemene Vergadering van Aandeelhouders
Aandeelhouders op naam kunnen zich met vragen over
wordt op 11 mei 2005 voorgesteld een dividend van
aandelenbezit, adreswijzigingen of dividendbetalingen
€ 0,53 per (certificaat van) aandeel van € 0,60, uit
eveneens wenden tot voornoemd trustkantoor.
te keren als keuzedividend geheel in contanten dan wel geheel als stockdividend in (certificaten van)
Splitsing
aandelen ten laste van de agioreserve in een nog
De Algemene Vergadering van Aandeelhouders
nader te bepalen omwisselverhouding. Deze nieuwe
heeft op 14 mei 2002 ingestemd met een splitsing
(certificaten van) gewone aandelen zullen ten volle
van de aandelen, waarbij de nominale waarde van
delen in de winst over 2005.
een (certificaat van) aandeel is gewijzigd van € 1,20 in twee (certificaten van) aandelen van ieder € 0,60.
De waarde van het stockdividend zal op het niveau
Deze splitsing is op 19 augustus 2002 van kracht
liggen van het contante dividend. Het aantal dividend-
geworden. Alle gegevens over aandelen zijn
rechten dat recht geeft op een nieuw (certificaat van)
hierop aangepast.
gewoon aandeel zal worden vastgesteld in de vorm van een geheel aantal, aan de hand van het gemiddelde
Aantal aandelen
van de slotkoersen van het aandeel Koninklijke Brill
Het aantal uitstaande aandelen met een nominale
op 2 juni 2005 en de daaraan voorafgaande
waarde van € 0,60 was op 31 december 2004 1.702.005
twee beursdagen.
We t M e l d i n g Z e g g e n s c h a p 1 9 9 6 In het kader van de Wet Melding Zeggenschap 1996 hebben de volgende certificaathouders, voor zover op 31 december 2004 bekend bij de onderneming, een
belang van 5% of meer: Gemelde belangen Orange Deelnemingen Fund
Omvang
Meldingsdatum
10% – 25%
8 december 2004
Martin Group Ltd
5% – 10%
16 juni 2003
J.W. Leemans
5% – 10%
19 augustus 1997
Otterbrabant Beheer
5% – 10%
19 augustus 1997
67
B R I L L J A A RV E R S L AG 2 0 0 4
Financiële agenda 2005
Investor relations Koninklijke Brill voorziet (potentiële) aandeel-
Algemene Vergadering van Aandeelhouders
houders en andere belangstellenden graag zo goed
11 mei 2005
mogelijk van relevante informatie. Exemplaren van (half ) jaarverslagen zijn te vinden op het Internet
Aankondiging dividend
onder www.brill.nl, tabblad “investor relations”.
12 mei 2005
Daarnaast kunnen deze worden aangevraagd via onderstaand adres.
Ex-dividend datum 13 mei 2005
Investor Relations
Keuze-periode
Postbus 9000
13–30 mei 2005
2300 Leiden
Vaststelling omwisselverhouding
+31 71 53 53 500
2 juni 2005, na beurs
+31 71 53 17 532
[email protected]
Betaalbaarstelling dividend 6 juni 2005
Bekendmaking resultaat eerste halfjaar 2005 23 augustus 2005, na beurs
68
B R I L L J A A RV E R S L AG 2 0 0 4
www.brill.nl
Tuta sub aegide Pallas Drukkersmerken door de eeuwen heen Paul Hoftijzer
69
Tuta sub aegide Pallas allegorie van de boekhandel is dat het tegelijkertijd een portret is van Samuel Luchtmans, zoon van de stichter Jordaan Luchtmans, en zijn gezin. [2] Het motto bij het huidige drukkersmerk, ‘Tuta sub aegide Pallas’ (Pallas is veilig achter haar schild), is echter ontleend aan een veel ouder beeldmerk van de firma Luchtmans, dat in 1714 voor het eerst werd toegepast. [3] Het symboliseert de bescherming die door Athene wordt verleend aan de wetenschap in het algemeen en de Leidse universiteit in het bijzonder. Athene is afgebeeld met haar oorlogsattributen – een schild met daarop de afschrikwekkende Medusa-kop, een helm en een lans –, maar ook met haar trouwe uiltje dat op een boek zit. Op de achtergrond bevinden zich de Leidse Burcht en een klassieke tempel, die zonder twijfel de universiteit moet voorstellen.
2. Nicolaas Reyers, Allegorie op de boekhandel, ca. 1750. Bedrijfscollectie Brill.
De uitgaven van Brill voeren sinds 1990 een modern drukkersmerk, vormgegeven door Anthon Beeke op basis van diverse oudere ontwerpen. [1] Het merk gaat terug op het bekende, rond 1750 gemaakte schoorsteenstuk van Nicolaas Reyers dat nu in het nieuwe gebouw van Brill hangt, maar oorspronkelijk afkomstig is uit het statige pand Rapenburg 69 te Leiden, waar Brill’s voorgangers,
1. Modern drukkersmerk van Brill. Ontwerp van Anthon Beeke, 1990.
de familie Luchtmans, zovele jaren hebben gewoond. Hierop zijn Pallas Athene, godin van de wijsheid, en Hermes, god van de handel en boodschapper van de goden, afgebeeld, met aan hun voeten drie met boeken en prenten spelende putti. Het brengt de nauwe band tot uitdrukking die sinds de uitvinding van de boekdrukkunst bestaat tussen boekhandel en wetenschap. Immers, dankzij de drukpers kon kennis en informatie beter dan ooit tevoren worden verspreid. Het aardige van deze
70
6. Een van diverse twintigste-eeuwse drukkersmerken van Brill.
De firma Luchtmans heeft trouwens nog wel meer drukkersmerken gevoerd. Uit de beginjaren van het bedrijf stamt een afbeelding met een ploegende boer, met de spreuk ‘Spes alit agricolas’ (Hoop voedt de boeren), een citaat uit de Elegiae van de Romeinse schrijver Tibullus. [4] In de achttiende eeuw werden nog verscheidene andere 3. ‘Tuta sub aegide Pallas’, Samuel Luchtmans, 1714.
vignetten gebruikt, waaronder een gecompliceerde voorstelling met een staande vrouw met een vlam op het hoofd en in haar handen een hamer en een timmermanshaak, vergezeld van een kraanvogel met een steen in zijn poot, symbool van de oplettendheid. Het motto luidt ‘Deo duce ingenio arte vigilantia labore’ (Onder Gods leiding, met vernuft, kunst, waakzaamheid en inspanning). [5] Brill, tenslotte, voerde in de twintigste eeuw diverse merken met de initialen van Evert Jan Brill, die in 1848 de firma Luchtmans had overgenomen. [6]
5. ‘Deo duce ingenio arte vigilantia labore’, Samuel en Johannes Luchtmans, ca. 1750.
4. ‘Spes alit agricolas’, Jordaan Luchtmans, 1685.
71
7. Mauricius Yemantszoon en Jacob Jacobszoon van der Meer, Delft, 1473.
8a. Johannes Grüninger, Straatsburg, 1498.
8b. Uldrich Scinzenzeler, Milaan, 1500.
8c. Georgius de Rusconibus, Venetië, 1509.
De drukkersmerken van Luchtmans en Brill staan
Aanvankelijk werden voor de drukkersmerken
in een oude traditie. Dergelijke tekens vinden hun
eenvoudige afbeeldingen gekozen, bijvoorbeeld
oorsprong in de gedachte dat een niet te vervalsen
het wapenschild van de drukker-uitgever.
afbeelding bescherming kon bieden tegen een van
Een Nederlands voorbeeld daarvan is terug
de grootste kwaden waarmee de uitgeverij vroeger,
te vinden in de zogenaamde ‘Delftse bijbel’,
maar ook nog wel heden ten dage, te maken kon
de eerste gedrukte vertaling van de bijbel in het
krijgen: de roof- of piratendruk. Het kwam al te
Nederlands, die in 1477 te Delft door Mauricius
vaak voor dat kwaadwillende drukkers succesvolle
Yemantszoon en Jacob Jacobszoon van der Meer
uitgaven slecht gecorrigeerd en op goedkoop papier
werd uitgegeven. [7]
nadrukten, om ze vervolgens tegen een lagere prijs
Daarnaast komt men ook wel fraai gestileerde
dan het origineel op de markt te brengen, tot groot
monogrammen tegen. [8] Maar steeds vaker
nadeel van de oorspronkelijke uitgever. Maar de
werden afbeeldingen gekozen met een
drukkersmerken hadden nog een tweede functie.
symbolische betekenis, steevast gebaseerd
Zij konden tevens de identiteit van de uitgever
op klassieke of christelijke motieven.
en zijn bedrijf tot uitdrukking brengen, waardoor ze tot een handelsmerk uitgroeiden dat in sommige gevallen, zoals bij Brill, eeuwen heeft stand gehouden.
72
De beroemde Venetiaanse drukker-uitgever Aldus Manutius had vanaf 1499 als merk een dolfijn die zich om een anker slingert [9a en b], een voorstelling die al is te vinden op munten uit de Romeinse tijd. De bijbehorende spreuk ‘Festina lente’ (Haast je langzaam) was het devies
9b. Aldus Manutius, Venetië, 1513.
van keizer Augustus. Volgens Erasmus, die met Manutius bevriend was, staat het anker voor de periode van reflectie die voor het schrijven van een boek nodig was, terwijl de dolfijn de snelheid verbeeldt waarmee het werk dankzij de boekdrukkunst door de wereld gaat. Aan de andere kant van de Alpen, in Bazel, gebruikte Johannes Froben, die eveneens nauwe banden met Erasmus onderhield, een drukkersmerk met daarop een staf met een dubbele slang en een duif, een verwijzing naar Mattheüs 10:16: ‘Zie, ik zend u als schapen in het midden der wolven: zijt dan voorzichtig gelijk de slangen, en oprecht gelijk de duiven.’ [10]
10. Vignet van Johannes Froben, hier in een uitgave van zijn zoon Hieronymus, Bazel, 1544.
9a. Vroegste voorkomen van het beeldmerk van Aldus Manutius. Uit: Hypnerotomachia Poliphili (Venetië, 1499).
73
Dergelijke beeldepigrammen waren vooral in trek onder humanistisch georiënteerde drukkers, die op deze manier een visitekaartje afgaven aan hun potentiële auteurs en klanten. Bij de keuze van hun drukkersmerk lieten zij zich leiden door klassieke en bijbelse spreekwoorden en verhalen, alsmede door het nieuwe genre van de emblematiek, de woord-beeldkunst, die zich vooral sinds de verschijning van het Emblematum liber (1531) van de Italiaanse jurist Andrea Alciato in een ongekende populariteit mocht verheugen. In de zestiende en zeventiende eeuw verschenen talloze embleembundels, waarin motto, afbeelding en onderschrift op vernuftige wijze met elkaar
12. Willem Christiaensz van der Boxe, Leiden, 1642.
in verband staan. Veel van deze zinnebeelden vonden een tweede toepassing als drukkersmerk. De zestiende-eeuwse Antwerpse drukker Willem Steelsius bijvoorbeeld had zijn merk met de zinspreuk ‘Res parvae concordia crescunt’ (Eendracht maakt macht) [11] rechtstreeks uit Alciato overgenomen, terwijl de zeventiende-eeuwse Leidse drukker Willem Christiaensz van der Boxe zijn vignet van een struisvogel met het motto ‘Nil penna sed usus’ (Niet de veer maar het gebruik) ontleende aan de bundel Nucleus emblematum (1611) van Gabriel Rollenhagen. [12] Het was een goede keuze, want het onderschrift bij Rollenhagen luidt: ‘Zie, de struisvogel heeft niets aan zijn vleugels, omdat hij niet weet hoe deze te gebruiken. Zoals het niet de pen is die iemand tot schrijver maakt, maar het gebruik.’
74
11. Drukkersmerk van Willem Steelsius uit: Claude Paradin & Gabriele Simeoni, Heroica et symbola, Antwerpen, 1563.
Soms werden bij het bedenken van een drukkersmerk bevriende geleerden ingeschakeld. Zo adviseerde de Leidse humanist Petrus Scriverius in 1621 zijn uitgever Willem Jansz Blaeu in Amsterdam bij het ontwerp van diens nieuwe drukkersmerk. Het toont een hemelsfeer, symbool van Blaeu’s specialisatie op het gebied van kartografie en zeevaartkunde, met links Chronos, god van de tijd met een zandloper op zijn hoofd en een zeis in de hand, en rechts Herakles met zijn knuppel. [13] Het motto ‘Indefessus agendo’ 14. Christoffel Plantijn, Antwerpen, 1580.
(Onvermoeid in het werk) komt uit boek IX van de Metamorphoses van Ovidius, waarin de kwellingen van Herakles worden beschreven. Het vignet van Blaeu is waarschijnlijk geïnspireerd door het veel bekender drukkersmerk ‘Labore et constantia’ (Door arbeid en standvastigheid), dat vanaf 1557 in allerlei uitvoeringen in gebruik was bij Christoffel Plantijn en zijn nazaten in Antwerpen en Leiden. [14] Het toont een passer, waarvan het bewegende been de arbeid verbeeldt, en het staande de standvastigheid. Het is een uitermate toepasselijk embleem, omdat Plantijn sterke verwantschap gevoelde met de filosofie van het neostoïcisme, waarin standvastigheid ten opzichte van de onzekerheid van het menselijk bestaan het
13. Willem Jansz Blaeu, Amsterdam, 1633.
kernbegrip vormt. Een van de bestsellers in het fonds van Plantijn was bovendien het boekje De constantia van huisauteur Justus Lipsius, verschenen in Leiden in 1584.
75
Hoeveel waarde men hechtte aan een gezichtsbepalend drukkersmerk kan worden afgeleid uit het feit dat sommige drukkers en uitgevers de merken van beroemde voorgangers imiteerden. De beroemdste Franse drukkersdynastie uit de zestiende eeuw is het geslacht Estienne. Zij hadden onder andere een vignet waarop een oude wijze man is afgebeeld naast een wilde olijfboom met het motto ‘Noli altum sapere’ (Wees niet hoogmoedig) [15], een 15. Charles Estienne, Parijs, 1556.
verwijzing naar de brief van Paulus aan de Romeinen 11:16-24, waarin gewaarschuwd wordt tegen ongeloof
en hovaardij. De Leidse Elzeviers gebruikten in de zeventiende eeuw een merk dat sterk hierop lijkt [16], met dien verstande dat de boom hier een olm is die omstrengeld wordt door een wijnrank. De impliciete, zowel op klassieke als emblematische bronnen terug te voeren boodschap ‘samen sterk’ wordt nog eens benadrukt door het bijbehorende motto ‘Non solus’ (Niet alleen). Toen de Rotterdamse boekverkoper J.G. Robbers in 1880 de Uitgevers-Maatschappij ‘Elsevier’ oprichtte, bijna 200 jaar na de ondergang van het oorspronkelijke Leidse bedrijf, was hij zo slim om ook het oude drukkersmerk in ere te herstellen. 16. Abraham en Bonaventura Elzevier, Leiden, 1647.
76
Het is nog altijd bij Elsevier Reed in gebruik.
18. Pieter van Steenwijck, Vanitas met boeken, ca. 1655. Stedelijk Museum ‘De Lakenhal’, Leiden.
De variëteit van de drukkersmerken in de zestiende en zeventiende eeuw kent geen grenzen. Talloze beelden, motieven en thema’s zijn toegepast. Toch steekt één categorie boven alle andere uit: de planten- en dierenwereld. Er zijn honderden drukkersmerken met bomen, bloemen, vogels, reptielen, vissen, zoogdieren, zelfs insecten, vaak in een klassiek-mythologische en/of bijbelse context. Zo had de zeventiende-eeuwse Leidse drukker Pieter Leffen een vignet met een afbeelding van de Egyptische phoenix die oprijst uit het vuur, een zinnebeeld dat trouwens vaker in Leiden is gebruikt. Het motto luidt ‘Ex morte immortalitas’ (Onsterfelijkheid uit de dood). [17] Leffen gebruikte het onder andere op het titelblad van zijn uitgave van een Latijnse oratie op de dood van de beroemde Nederlandse admiraal Maarten Harpertsz Tromp in 1653 van de hand van de Leidse hoogleraar Anthonie Thysius jr. Hetzelfde boekje vinden we terug op een vanitas stilleven van de Delftse schilder Pieter van Steenwijck van enkele jaren later, waarbij het drukkersmerk met phoenix gedeeltelijk zichtbaar is. [18] Goedingevoerde tijdgenoten zal deze verhulde toespeling op Tromps onsterfelijke roem niet
17. Pieter Leffen, Leiden, 1651.
zijn ontgaan.
77
19. Jean des Tournes, Lyon, 1557.
21. Melchior Sessa, Venetië, 1505.
Wat de zestiende- en zeventiende-eeuwse drukkersmerken, naast het intellectuele woordbeeld spel, vaak zo aantrekkelijk maakt, is hun grafische expressiviteit. Dit is mede een gevolg van het feit dat ze vrijwel altijd in hout waren uitgesneden, een medium dat het moet hebben van een krachtige lijnvoering en zwart-wit contrast. Sommige merken, zoals de vignetten van de zestiende-eeuwse uitgevers Jean des Tournes [19] uit Lyon en Petrus Perna [20] uit Bazel, zijn prachtige voorbeelden van houtsnijkunst. Daarnaast getuigen de drukkersmerken niet zelden van humor. Zo vertonen de verschillende merken van de zestiende-eeuwse Venetiaanse drukkerdynastie Sessa steevast een kat met een muis in zijn bek, waarmee overigens wel niet de relatie uitgeverauteur bedoeld zal zijn. [21]
78
20. Petrus Perna, Bazel, 1580.
Aandoenlijk in zijn mythische absurditeit is het vignet van de Mainzer uitgever Petrus Quentel, voorstellende Chronos, de god van de tijd die zijn eigen kinderen opeet. [22] Hij dacht daardoor de voorspelling teniet te kunnen doen dat een van zijn zoons – naar later zou blijken was dat Zeus – hem van de godentroon zou stoten. Het bijbehorende motto is afkomstig uit de Fasti van Ovidius: ‘Tempora labuntur, tacitisque senescimus annis. Et fugiunt freno non remorante dies’ (De tijd verglijdt, met de jaren worden we ongemerkt oud. En de dagen vlieden heen, zonder dat wij er iets aan kunnen doen). In de loop van de achttiende eeuw begint de toepassing van drukkersmerken geleidelijk uit de mode te raken. Hoewel er nog allerlei fraaie, nu steeds meer in gravure of ets uitgevoerde merken
22. Petrus Quentel, Mainz, 1535.
werden gebruikt, zoals het vignet van de Amsterdamse uitgever Gerard onder de Linden met het toepasselijke motto ‘Tiliae sub tegmine tutus’ (Veilig onder het bladerdak van de linde) [23], lijkt de rijke symbooltaal van de emblematiek in de eeuw van de rede zijn zeggingskracht te verliezen. Steeds meer uitgevers presenteren hun boeken met een onopgesmukte, zuiver typografische titelpagina. Pas in de tweede helft van de negentiende eeuw volgt een opleving.
23. Gerard onder de Linden, Amsterdam, 1734.
79
Aangesproken door de traditie voelen veel uitgevers opnieuw de behoefte hun beroepstrots tot uitdrukking brengen door middel van een eigen beeldmerk. De oude formule van zinspreuk en afbeelding blijft gehandhaafd, maar zij wordt in een nieuwe jas gestoken doordat nogal eens de eigen initialen in het motto worden verwerkt. De grote uitgever A.W. Sijthoff, die zo’n belangrijke stoot heeft gegeven aan de modernisering van het Leidse boekenbedrijf, had als merk een adelaar die op een rots om zich heen ziet. Het motto luidt ‘Altyt Waek Saem’. [24] Anderen grijpen terug op voorbeelden uit de (post-)incunabeltijd. Zo vinden we in het vignet van Martinus Nijhoff, de gerenommeerde, van
24. A.W. Sijthoff, Leiden, tweede helft negentiende eeuw.
origine negentiende-eeuwse Haagse uitgeverij die in 2003 door Brill is overgenomen, het monogram van Wouter Nijhoff, kleinzoon van de stichter, in
In de twintigste eeuw doet zich een nieuwe
combinatie met zijn lijfspreuk ‘Alles komt teregt’. [25]
ontwikkeling voor. De drukkers- en uitgeversmerken verliezen vrijwel geheel hun symbolische betekenis. Zij worden gereduceerd tot een signet of logo, samengesteld uit een enkelvoudig beeld of de beginletters van de uitgeverij. Vormgevers van naam en faam worden ingeschakeld om dergelijke beeldmerken – men denke aan de vignetten van
25. Martinus Nijhoff, Den Haag, 1922.
De Bezige Bij en Van Oorschot in Nederland of Penguin in Groot-Brittannië en Fischer Verlag in Duitsland – te produceren, dezelfde vormgevers die ook de logo’s voor vliegtuigmaatschappijen, levensmiddelengroothandels en bank- en verzekeringsbedrijven ontwerpen. De kracht van het merk is in toenemende mate gelegen in de visuele herkenbaarheid, de styling. Identiteit is hier verbonden met uiterlijke vorm, niet meer met inhoud. Toch zijn er gelukkig nog een paar uitgeverijen die vasthouden aan hun traditionele drukkersmerk. Oxford University
26. Oxford University Press, 1975.
Press gebruikt nog altijd haar zeventiende-eeuwse vignet met een opengeslagen boek waarin de woorden van de psalmist ‘Dominus illuminatio mea’ (De Heer is mijn licht), tevens het devies van de oudste universiteit van Engeland. [26] Het hoeft geen verbazing te wekken dat het juist de ondernemingen zijn met een lange bestaansgeschiedenis en een sterk zelfbewustzijn die hiervoor kiezen. Brill is er een van.
80
Het merendeel van de illustraties bij deze bijdrage
Paul Hoftijzer (1954) is bijzonder hoogleraar in
is gekozen uit boeken in het bezit van Brill en van
de geschiedenis van het Nederlandse boek in de
de Bibliotheca Thysiana, een zeventiende-eeuwse
vroegmoderne tijd vanwege de Dr. P.A. Tiele-Stichting
openbare bibliotheek aan het Leidse Rapenburg, bij
aan de Universiteit Leiden.
testament gesticht door Joannes Thysius (1622-1653)
Er bestaat een omvangrijke, overvloedig geïllustreerde literatuur op het gebied van de Europese drukkersmerken. De onderstaande titels zijn een bescheiden een selectie. H.W. Davies, Devices of early printers, 1457 – 1560. Their history and development, with a chapter on portrait figures of printers (London, 1935). H. Grimm, Deutsche Buchdruckersignete des XVI. Jahrhunderts (Wiesbaden, 1965). P. van Huisstede & J.P.J. Brandhorst, Dutch printer’s devices, 15th – 17th century. A catalogue, 3 vols. + cd-rom (Nieuwkoop, 1999).
M.J. Husung, Die Drucker- und Verlegerzeichen Italiens im XV. Jahrhundert (München, 1929). R.B. McKerrow, Printer’s and publisher’s devices in England and Scotland, 1558 – 1640 (London, 1913). Ph. Renouard, Les marques parisiennes des XVe et XVIe siècles (Paris, 1926 – 28). L. Schlüter & P. Vinken, The Elsevier Non Solus imprint (Amsterdam, 1997). L.C. Silvestre, Marques typographiques, ou, recueil des monogrammes, chiffres, enseignes, emblèmes, devises, rébus et fleurons des libraires et imprimeurs (Paris, 1867). E. Weil, Die deutschen Druckerzeichen des XV. Jahrhunderts (München, 1924). Zie voorts de website van Mnemosyne (www.mnemosyne.org) en de drukkersmerken databases van de Universitat de Barcelona (http://eclipsi.bib.ub.es/imp/impcat.htm) en van de drukkersmerken databases van de University of Florida en (http://web.uflib.ufl.edu/spec/rarebook/ devices/device.htm).
81
Colofon
Ontwerp en lay-out André van de Waal, Patrick van Gerwen, Coördesign, Leiden
Omslag illustratie André van de Waal, Coördesign met adviezen van Pim Rietbroek, Brill Leiden
Fotografie Joost Kolkman, Leiden
Druk en afwerking Drukkerij Groen, Leiden
Printing On Demand HollandRidderkerk, Ridderkerk
OVER DIT JAARVERSL AG
Huisstijl Nadat in de jaren negentig mede door acquisities het
orientatie in de wetenschap. Van oudsher heeft het
aantal schrijfwijzen en beeldmerken was toegenomen,
bedrijf zich gespecialiseerd op talen, culturen, gods-
heeft Brill in 2004 besloten een aantal uitingsvomen
diensten en geschiedenis. Nijhoff voegt daaraan een
te standaardiseren. Op moment van schrijven van
erkend sterke positie in het internationaal recht toe.
dit verslag wordt gewerkt aan een nieuwe huisstijl.
De keur van bijzondere karakters die het omslag
Het voorliggend verslag is een eerste stap op weg
van dit verslag opfleuren, symboliseert een van deze
naar een vernieuwde profilering.
competenties. Van de veelkleurigheid van dit motief werd dankbaar gebruikt bij de opening van het
De naam
nieuwe kantoorpand op 6 april 2005.
Brill gebruikt verschillende bedrijfsnamen. Voor de juridische en vennootschappelijke zaken treedt het
Ve r l e d e n , h e d e n e n t o e k o m s t
bedrijf naar buiten als Koninklijke Brill Als uit-
De uitgeverij ziet zich in het perspectief van een
geverij wordt de naam Brill gebruikt, of waar nuttig,
sterke traditie die ook voor de toekomst een uiterst
de imprints VSP en Martinus Nijhoff Publishers.
waardevolle uitgangspositie in zich draagt.
Voor de wetenschappelijke doelgroepen die Brill
Wij zijn Professor Paul Hoftijzer dankbaar voor
bedient is dit niet verwarrend, omdat de namen
zijn bereidheid ook de komende jaren voor Brill
daar bekend zijn.
een serie artikelen te schrijven en te redigeren die Brill plaatsen in het licht van de geschiedenis van
Merken
de wetenschapsbeoefening, het uitgeverijbedrijf
Brill will voortbouwen op zijn internationale
en de geschiedenis van het boek.
reputatie waarvan de basis ruim driehonderd jaar geleden is gelegd. Brill will graag direct herkend
Te c h n o l o g i e
worden in de niches waarin de uitgeverij actief is.
Een van de voorwaarden om doelmatig te blijven
Daarom is gekozen voor het uitgeversmerk dat de
produceren ligt in het vermogen nieuwe technologie
omslag van dit verslag siert. Dat deze keuze gemaakt
toe te passen. Net als bij Brill’s andere uitgaven, werd
is uit een veelheid van historisch verantwoorde alter-
ook dit jaarverslag digitaal voorbereid. Wanneer de
natieven, wordt geïllustreerd in het artikel dat na de
directe vraag dat indiceert, wordt vooralsnog gekozen
jaarrekening is opgenomen. Overigens zal ruimte
voor het drukken via offset persen. De Nederlands-
gelaten worden ook waardevolle imprints met
talige editie werd op die wijze gedrukt. Voor de
een sterke identiteit zoals Martinus Nijhoff te
Engelstalige versie is echter gekozen voor printing
blijven gebruiken.
on demand technologie waarbij in kleine aantallen en desnoods per stuk kan worden gedrukt. Deze aanpak
Profilering
past Brill nu ook in de reguliere uitgeefpraktijk toe.
Brill will bekend staan als een moderne, service
In alle gevallen is de digitale versie uitgangspunt voor
gerichte uitgeverij die hoge kwaliteitsnormen
zowel initïele oplage als ook nalevering. Uiteraard is
handhaaft en een lange termijn strategie bewaakt.
het verslag op de website van het bedrijf geplaatst
Voorspelbaarheid en betrouwbaarheid bij auteurs
waar het geraadpleegd, gedownload en in druk kan
en klanten zijn daarbij constante waarden. Bij de
worden opgevraagd.
uitbreiding naar nieuwe uitgeefterreinen wordt waar mogelijk aansluiting gezocht bij Brill’s bijzondere
83
B R I L L J A A RV E R S L AG 2 0 0 4
