jaarverslag
Inhoud Voorwoord door Eric Fischer
1
Inleiding
3
1. Belangen & Dienstverlening 1a: B elangen Vrije toegang t /m 12 jaar BTW en musea Cultuur op de publieke omroep Museale verwervingen 1933-1940 en 1948 en verder Matra-projecten en internationale contacten 1b: D ienstverlening Ledenvoordeel en ledenservice Project toekomst arbeidsvoorwaarden MuseumAanbod Project vernieuwing lidmaatschapstelsel 1c: K waliteitszorg Nederlands Museumregister Ethische codecommissie voor musea Museumcollege Debat 1d: Secties
4 4 4 4 4 5 5 9 9 9 9 9 10 10 11 12 13 13
Foto voorzijde: Nieuwjaarsreceptie 2008 in Museum Boijmans Van Beuningen | foto: Fred Ernst |
2. Marketing & Communicatie 2a: M arketing De Museumkaart • Verkoop Museumkaart • Meer dan 500.000 Museumkaarthouders • Bezoek met de Museumkaart • Vergoeding Museumkaartbezoek • Partner: BankGiro Loterij • Verwachtingen bezoek door vrije toegang t / m 12 jaar Museumkaartmagazine E-magazine www.museum.nl De Nederlandse Museumagenda 2008 Museumtelevisie 2b: C ommunicatie www.museumvereniging.nl Museumvisie Museumberichten 2c: E venementen Nieuwjaarsreceptie 7 januari 2008 Nationaal Museumweekend 5 & 6 april 2008 Algemene ledenvergaderingen 2008 Museumcongres 2 & 3 oktober 2008
20 21 21 21 22 22 22 22 23 24 25 25 25 25 25 25 26 26 26 26 27 28 28
3. Bedrijfsvoering
31
4. Bestuur en bureau
32
5. Overzicht actieve leden
34
6. f inancieel jaarverslag Balans Functionele Exploitatierekening
36 36 37
Voorwoord
Eric Fischer | foto: R. Fokke |
1 In 2008 zijn we voortgegaan op de nieuwe, ambitieuze weg die de Nederlandse Museum vereniging in 2007 is ingeslagen: de vorming van een sterke brancheorganisatie met vier kern functies: belangenbehartiging, imagoverbetering, dienstverlening en een forum bieden. Qua belangenbehartiging heeft de Museum vereniging de compensatie voor de vrije toegang t/m 12 jaar voor de musea aanvaardbaar gemaakt. Op het gebied van dienstverlening is een goede slag gemaakt met het binnenhalen van een eigen inkooporganisatie - Value2Source wat veel musea aanzienlijk in uitgaven kan schelen. De campagne rond het verwerven van de 500.000e Museumkaarthouder droeg bij aan het imago van musea en de behoefte aan de forumfunctie werd raak geïllustreerd door het boven verwachting druk bezochte Museum congres in Groningen. Het was het eerste jaar zonder subsidie van het ministerie van OCW. De nieuwe evenementen - in 2007 voor het eerst georganiseerd - waren ook het tweede jaar een succes: een drukbezochte Nieuwjaarsreceptie in Museum Boijmans Van Beuningen en een Museumcongres in Groningen dat kon bogen op maar liefst 750 deelnemers, 250 meer dan de eerste keer. Het enthousiasme en de ambitie vertaalden zich in een gestaag uitbreidend dienstenpakket voor leden. We zijn gestart met een Museumcollege. De lobby in Den Haag draait volop en leidde onder andere tot nieuwe projecten. De banden met de pers werden aangehaald. De secties bloeien weer op. Een nieuwe medewerkster kan een deel van haar tijd aan hun ondersteuning besteden. De Museumkaart brak in de zomer door de lang onhaalbaar geachte grens van 500.000 houders. We waren weer zo gelukkig een geweldige financiële steun van de BankGiro Loterij te mogen ontvangen.
Het plan van het parlement c.q. minister Plasterk voor vrije toegang aan kinderen t/m 12 jaar werd serieus onderzocht. Een eerste aanbod voor financiële compensatie van circa € 18 miljoen werd door de Algemene Ledenvergadering als veel te mager afgewezen. Op basis van cijfers van de Museumkaart kon de door de Museumvereniging ingeschakelde Stichting Economisch Onderzoek berekenen dat we tenminste een inkomstenderving van € 27 miljoen konden verwachten als kinderen gratis toegang zouden krijgen. Eindresultaat was dat de minister dit bedrag fourneerde als compensatie voor gederfde inkomsten. Een subsidieaanvraag voor herziening van het Museumregistratiesysteem werd in 2008 door OCW gehonoreerd. Daarnaast kwam OCW (zelf) met het verzoek of de Museumvereni ging een hernieuwd onderzoek naar ‘roofkunst’ zou willen uitvoeren. Het gaat hierbij om kunst die in Joods bezit was en tussen 1933 en 1940 en na 1948 in musea terecht is gekomen. Voor de tussenliggende periode is een dergelijk onderzoek al uitgevoerd. De museumwereld staat inmiddels ook niet stil. In 2008 heeft een recordaantal directiewisselingen plaatsgevonden. Langzaam dient een nieuwe generatie museumdirecteuren zich aan. Een opwindende ontwikkeling met ook nieuwe kansen voor de Museumvereniging.
Eric Fischer Voorzitter Nederlandse Museumvereniging
Inleiding 2
3
De Nederlandse Museumvereniging heeft in 2007 succesvol een reorganisatie afgerond om voorbereid te zijn op haar nieuwe taak van onafhankelijke brancheorganisatie. De vereniging heeft vier kernfuncties: Belangenbehartiging
orgen voor de collectieve belangen van Z de Nederlandse musea
Dienstverlening
Bijdragen aan de ontwikkeling van de branche naar meer professionaliteit en kwaliteit Forum bieden
foto: Fred Ernst
orgen voor een sterk netwerk tussen Z museumprofessionals waarbinnen kennis zich snel verspreidt en nieuwe inzichten ontstaan
Imagoverbetering
erken aan een positief museumimago en aan W grotere en meer diverse publieke belangstelling voor musea
Om deze functies goed en efficiënt te kunnen uitvoeren is de organisatie ingedeeld in drie afdelingen: • Belangen en dienstverlening • Marketing en communicatie • Bedrijfsvoering De afdelingen werken nauw samen. Hun activiteiten bestrijken soms meerdere van bovenstaande functies.
Belangen en dienstverlening
1
4
5 De afdeling belangen & dienstverlening vertaalt de wensen en behoeften uit het veld zoveel mogelijk naar beleid en activiteiten voor de verenigingsleden. De directeur neemt de belangenbehartiging voor zijn rekening, waarin de afdeling hem zo veel mogelijk ondersteunt. In 2008 is het eerste ledentevredenheidsonder zoek gehouden, waarvan we de uitkomsten gaan gebruiken voor verbetering van onze diensten.
maar tenminste € 9 miljoen zou moeten bedragen. De ALV wees in mei het aanbod van de minister af. Na Kamervragen volgde een bestuurlijk overleg, waarop de minister het aanbod verhoogde. Voor tenminste 3 en maximaal 4 jaar betaalt het rijk € 27 miljoen voor compensatie en uitvoeringskosten. In november stemde de ALV in met dit voorstel. Vanaf dat moment kon de afdeling Marketing & Communicatie aan de slag met de voorbereiding.
1a. Belangen
BTW en musea Om de belangenbehartiging kracht bij te zetten is de Museumvereniging ‘aandeelhouder’ van de Cultuurformatie, lid van de Federatie Cultuur, lid van MKB Nederland en lid van het Platform Toerisme en Recreatie. Voor Europese afstemming neemt de vereniging deel aan het Network of European Museum Organisations. Deze netwerken stellen de vereniging in staat de ontwikkelingen op de voet te volgen en bij te dragen aan het collectieve belang van de cultuursector in het algemeen.
In 2008 speelden de volgende onderwerpen: Vrije toegang t/m 12 jaar Het in 2007 aangetreden kabinet heeft aangegeven kinderen tot en met 12 jaar gratis entree te geven tot rijksmusea en te streven alle circa 440 geregistreerde musea te verleiden ook gratis te worden voor deze doelgroep. Minister Plasterk stelde hiervoor € 18 miljoen beschikbaar voor een periode van 4 jaar. In 2008 is door de Museumvereniging onderhandeld over de compensatie van gederfde inkomsten. De Stichting Economisch Onderzoek (SEO) Amsterdam berekende dat het aanbod van de minister jaarlijks geen € 4,5 miljoen
In 2008 werd door de Belastingdienst en het ministerie van Financiën op verschillende wijzen onderzoek gedaan naar de BTW-status van musea. De erkenning van musea als ondernemers voor de BTW is niet in alle gevallen helder en duidelijk omschreven. Gratis openstelling zou door een nieuwe richtlijn de aftrek van BTW kunnen beperken. Het lage tarief op entree zou mogelijk worden opgeheven. De Museumvereniging heeft samen met de VRM bovenop het onderwerp gezeten en stuurt aan op volledige erkenning van geregistreerde musea als ondernemers voor de BTW, handhaving van het lage tarief en geen gevolgen van gratis entree op de BTW-aftrek. Begin 2009 is het lage tarief veilig gesteld. De andere onderwerpen zijn nog in onderzoek.
Cultuur en de publieke omroep Voor de cultuursector is de publieke omroep van belang om een groter en meer divers publiek te bereiken. Om tot een betere positie van cultuur in de programmering te komen is vanuit de Cultuurformatie het initiatief genomen met de publieke omroep een aantal rondetafelgesprekken te voeren. In 2008 leverde die alleen nog maar een agenda van te bespreken problemen op, bijvoorbeeld de beperkingen in de Mediawet. In 2009 worden de gesprekken voortgezet.
foto: Fred Ernst
Museale verwervingen 1933-1940 en 1948 en verder In 2008 zijn voorbereidingen getroffen voor het project Onderzoek museale verwervingen 1933-1940 en 1948 en verder. Dit onderzoekstraject duurt tot eind 2012. In navolging van eerder onderzoek uit 1999 over de periode 1940-1948 wordt musea nu gevraagd onderzoek te doen naar de herkomst van hun collectie van 1933-1940 en na 1948. Vanaf 1933 kwam de uitsluiting en vervolging van Joodse burgers in Duitsland op gang. Hierdoor werden zij vaak gedwongen afstand te doen van hun bezit of moesten zij soms onder dwang bezittingen verkopen. Het valt niet uit te sluiten dat Nederlandse musea na 1933 - zonder het te weten - collectiestukken hebben verworven die op problematische wijze uit het eigendom van Joden zijn geraakt. Het onderzoek gaat in 2009 van start onder leiding van een externe deskundige onderzoeker.
Matra-projecten en internationale contacten De Museumvereniging heeft een voortrekkersrol op het gebied van internationale samenwerking. Matra-projecten - maatschappelijke transformatie - in voormalige Oostbloklanden hebben de internationale culturele infrastructuur versterkt. Nederlandse musea en museumprofessionals kunnen daarvan profiteren. In 2008 werden Matraprojecten uitgevoerd in Oekraïne en Roemenië.
6
Oekraïne Het project in Oekraïne sloot in 2008 het derde, op één na laatste jaar af. In dit project van € 700.000 - geheel door het ministerie van Buitenlandse Zaken gefinancierd en door de Museumvereniging gecoördineerd - zijn een aantal belangrijke resultaten behaald. Een vleugel van het Khanenko Museum in Kiev is volledig verbouwd en huisvest nu de afdeling Islamitische kunst. Daarnaast heeft het museum in Nederland bij de RKD authenticiteitonderzoek kunnen doen. De museale bibliotheek is aanzienlijk uitgebreid. Er is een traject gestart om de digitalisering van de collecties in Oekraïne te stimuleren. Daarbij is een netwerk ontstaan tussen de overheid en de museumsector. Zo’n 200 museummedewerkers zijn door Nederlandse professionals getraind op het gebied van museummanagement en educatie en 20 mensen kregen een opleiding als trainer. Mede door de inzet van de Oekraïense projectgroep is binnen ICOM Oekraïne een dusdanig sterk netwerk ontstaan dat dit zich tot een museumvereniging zal kunnen ontwikkelen.
Internationale contacten Vanuit Nederland waren diverse museumdirecteuren en -medewerkers bij het project betrokken. Actieve partners waren Museum Ons’ Lieve Heer op Solder, Stedelijk Museum Zwolle, Amsterdams Historisch Museum, Haags Historisch Museum, Stedelijk Museum Amsterdam en het Fries Museum. Indirect betrokken waren Teylers Museum, Maritiem Museum Rotterdam, Museum Boijmans van Beuningen, Dordrechts Museum en Naturalis. Projectleiders zijn Gerdien Verschoor, directeur CODART, voor het hele project en Renée Kistemaker, Amsterdams Historisch Museum, voor de digitalisering van Oekraïense museale collecties. In maart en mei kwamen delegaties op bezoek bij collega’s in onder andere Amsterdam, Den Haag en Rotterdam.
Roemenië Het Roemeense project ging in juli van start. Hierin gaat het ook om trainingen in museum management en educatie. Daarnaast wordt de nog jonge Roemeense museumvereniging bijgestaan in haar ontwikkeling naar een meer professionele (branche)organisatie. In december bezocht een delegatie de Museumvereniging en een aantal Nederlandse musea. Bij het project in Roemenië is projectleider Marieke van Oudheusden van het Graphic Design Museum in Breda direct betrokken. De volgende activiteiten zijn in juni en juli 2009.
7
Margriet de Jong was begin maart op een conferentie in Warschau, een vervolg op een in 2006 afgesloten Matra-project. Als bestuurslid woonde ze in april een vergadering bij van ICOM Europe in Brussel. In mei sprak ze met een Zweedse delegatie over museumregistratie. Eind juni leidde ze een onderzoeksmissie naar Zagreb & Sarajevo in verband met de opzet voor een nieuw Matra-project en in juli begeleidde ze in Boekarest de start van het Matra-project Roemenië. Siebe Weide en Margriet de Jong woonden gezamenlijk het jaarlijkse overleg bij van de Europese museumorganisaties - NEMO eind november in Ljubljana, Slovenië. In december was Margriet de Jong met museumconsulent Agnes Vugts bij de Collections Trust in Londen ter voorbereiding op het nieuwe Museumregister. Anne van Velden bezocht in juni een congres over de impact van toerisme op musea in Parijs.
Museum Volkenkunde, Leiden
8
9
1b. Dienstverlening
Ledenvoordeel en ledenservice
MuseumAanbod
Als onafhankelijke brancheorganisatie horen diensten en voordelen voor de leden tot de corebusiness. Dit deel is volop in ontwikkeling en zal dat ook blijven, onder andere gevoed door het ledentevredenheidsonderzoek van 2008, dat vaker zal worden gehouden.
In de digitale nieuwsbrief MuseumAanbod informeren wij alle leden over de nieuwe diensten en ledenvoordelen. MuseumAanbod verschijnt vier keer per jaar en gaat naar alle leden van wie het e-mailadres bekend is.
In 2008 hebben we nieuwe services voor onze leden ontwikkeld: • Vernieuwde arbeidsvoorwaarden • Samenwerking met Value2Source, een organisatie voor centrale inkoop van onder andere energie, die de leden veel voordeel kan opleveren Gerealiseerde besparingen voor leden tot nu toe liggen tussen de € 800 en € 20.000 Nieuwe aan te bevelen leveranciers zijn onder andere: ArtCast, Hostmanship, Pflex, Qualiborg en Syx Automations • Vernieuwde bezoekvoorwaarden • Tips en informatie over het benaderen van Amerikaanse fondsen
Project vernieuwing lidmaatschapstelsel
Project toekomst arbeidsvoorwaarden
Stedelijk Museum Schiedam
In 2008 heeft de Museumvereniging de stand van zaken op het gebied van arbeidsvoorwaarden geïnventariseerd. Op basis daarvan hebben we onderzocht wat we in de toekomst op dit gebied voor onze leden willen betekenen. De uitkomst volgt in 2009. De mogelijkheden en wenselijkheid van het realiseren van een CAO onderzoeken we verder.
Een projectgroep heeft zich gebogen over de vernieuwing van de lidmaatschapsvormen van de Museumvereniging. Hierin vallen onder andere het lidmaatschap, Museumregistratie en de Museumkaart samen. Het contributiesysteem is aangepast aan de eisen van deze tijd en sluit beter aan bij de diversiteit van de leden. Dat betekent dat er een staffel komt van tien financiële categorieën. Ook keert het vakblad Museumvisie terug in de contributieregeling. Op de ALV van 24 november 2008 hebben de leden met het nieuwe stelsel ingestemd.
10
1c. Kwaliteitszorg
11
Museum Volkenkunde, Leiden
Nederlands Museumregister Ethische codecommissie voor musea Na lange onzekerheid over de financiering van de vernieuwing van het Museum register heeft OCW eind december 2008 een beschikking afgegeven die in 2009 de realisatie van een Museumregister nieuwe stijl mogelijk maakt. Bij de ontwikkeling wordt gekeken naar het adviesrapport van januari 2008 dat de projectgroep Museumregister onder leiding van Cees van ’t Veen heeft gerealiseerd. Belangrijkste advies is het register tot een kwaliteitsinstrument van musea zelf te maken, waarbij zelfanalyse en collegiale toetsing een centrale positie innemen. In 2009 komt er een nulmeting kwaliteitszorg, inclusief evaluatie van het huidige register. Verder dienen best practices uit het buitenland ter inspiratie. Ondertussen gaat het werk gewoon door. In 2008 deden in totaal 61 musea mee aan de registratie. Hiervan zijn zes musea nieuw en vier voorlopig geregistreerd. Verder werden 29 musea herijkt en konden 13 voorlopige registraties omgezet worden in volledige. Drie geregistreerde musea werden uit het register verwijderd. De stand per 31 december 2008: 389 musea geregistreerd, waarvan 182 herijkt.
In 2008 heeft het bestuur van de Museumvereniging ingestemd met de twee in het voorafgaande jaar voorbereide adviezen. De adviezen - één inzake het verzamelen en tentoonstellen van menselijke resten, het andere over de wijze waarop een museum moet handelen als de overheid van een land dat voorwerpen in bruikleen geeft hieraan voorwaarden verbindt die op gespannen voet staan met de ethische code voor musea - zijn gepubliceerd in Museumberichten en op de website. Verder hadden enkele actuele zaken wel de aandacht van de commissie, maar leidden ze uiteindelijk niet tot een adviesaanvraag. De commissie heeft nog een aantal lopende zaken in portefeuille.
Het bestuur van de SNMR kwam in 2008 driemaal bijeen. De voorzitter van de landelijke adviescommissie voor museumregistratie - Hanneke Nusselder - was als adviseur bij de vergaderingen aanwezig. Het bestuur van de Stichting Het Nederlands Museumregister bestaat uit: • Inge van der Vlies (voorzitter), hoogleraar staats- en bestuursrecht, kunst en recht, Universiteit van Amsterdam • Leo Adriaanse, museumconsulent Zeeland • Peter Schoon, directeur Dordrechts Museum en Museum-aan-huis Simon van Gijn • Charlotte van Rappard-Boon is als waarnemer aan het bestuur verbonden Anneke Hogeweg is secretaris. Zij verzorgde ook het contact met de landelijke adviescommissie en de museumconsulenten. Siebe Weide was qualitate qua aanwezig.
In 2008 bestond de commissie uit de volgende personen: • De heer mr. N. van Lingen (voorzitter), vice-president van het Gerechtshof te Amsterdam • De heer mr. R. Klomp, raadsheer in het Gerechtshof te Amsterdam • De heer drs. R. Vos, oud-directeur Instituut Collectie Nederland • Mevrouw drs. M. Brouwer, directeur Museum Het Valkhof Nijmegen • Mevrouw P. Kruseman, directeur Amsterdams Historisch Museum • Mevrouw S. Legêne, hoogleraar politieke geschiedenis aan de Vrije Universiteit De commissie vergaderde in 2008 driemaal. Anneke Hogeweg is secretaris, Siebe Weide was qualitate qua aanwezig.
1d. Secties
De secties worden beschouwd als de ruggengraat van de Museumvereniging. Zij hebben het een paar jaar moeten doen met te weinig ondersteuning vanuit het bureau. Gelukkig is dit in 2008 ten goede gekeerd. De verenigingsmedewerkers namen al weer meer taken over van de - vrijwillige sectiebestuurders. Met de komst van Laura Teerling kan de ondersteuning op volle kracht komen om de secties optimaal te kunnen laten functioneren.
Berichten van de secties
Mediatraining In Mediar t | foto: Fred Ernst |
Nederlands Leder -en Schoenenmuseum, Waalwijk
Museumcollege
Debat
In totaal hebben meer dan 130 personen deelgenomen aan de cursussen & workshops van het Museumcollege. In het Museumcollege 2008 werden de volgende cursussen aangeboden met soms de vereniging, soms een museum als gastheer: • Cursus Erfrecht in samenwerking met Artt. • Mini-masterclass Algemene voorwaarden in samenwerking met Artt. (2 keer) • Basisworkshop Cultuurmecenaat in samenwerking met Kunst & Zaken (2 keer) • Masterclass Hostmanship in samenwerking met Hostmanship (2 keer) • Diverse cursussen media en presentatietraining en Nieuws Maken in samenwerking met In MediArt (5 keer) • Workshop Haal meer resultaat uit de jaarrekening in samenwerking met Kunst & Zaken • Workshop Rondleiding door contractenland van P/Flex
Verzelfstandiging musea In het kader van debatvorming heeft de Museumvereniging voor het eerst geëxperimenteerd met het Museumzomerdebat, voorafgaand aan de Algemene Ledenvergadering op 18 augustus in het Centraal Museum in Utrecht. Het onderwerp was De kunst van het verzelfstandigen. Twee museumdirecteuren gingen het debat aan met de zaal en een externe deskundige op het gebied van verzelfstandiging. Er waren 20 deelnemers. Op 3 november kwam hetzelfde onderwerp nog een keer aan de orde in het Frans Hals Museum in Haarlem, ditmaal georganiseerd in samenwerking met een externe partij.
Nieuw in 2008 zijn de berichten van de secties. In de huisstijl van de Museumvereniging opgemaakte digitale uitnodigingen voor ronde tafelbesprekingen, tentoonstellingsanalyses, voor- en najaarsmiddagen en studiereizen van alle 9 secties gaan per e-mail naar de leden van maximaal drie secties per keer. Gemiddeld organiseert elke sectie twee tot drie evenementen per jaar.
13
14
Algemeen
Sectie Collecties
Sectie Culturen
Sectie Historische musea
De sectieraad - met de voorzitters van de secties • kwam in 2008 bijeen op 11 februari, 20 juni en 7 oktober. De raad bestond op 7 oktober uit: • Fokelien Renckens, Zaans Museum/Zaanse Schans, bestuurslid Nederlandse Museumvereniging en voorzitter sectieraad • Siebe Weide, directeur Nederlandse Museumvereniging • Wilbert Helmus, Fries Museum: sectie SIMIN • Thijs Boers, Museum Ons’ Lieve Heer op Solder: sectie Kastelen en Landhuizen • Hans van Keulen, Theater Instituut Nederland: sectie Collecties • Jos Schatorjé, Limburgs Museum: sectie Historische musea • Herman van Gessel, Museum Volkenkunde: sectie Publiek & Presentatie • Marco Grob, Gemeentelijke Musea Arnhem: sectie Veiligheidszorg en Facility Management • Wim Manuhutu, Museum Maluku: sectie Culturen • Cindy Zalm, Amsterdams Historisch Museum: sectie Collecties & National Registrars Group • Antia Wiersma, Mauritshuis: sectie PR & Marketing • Wim van Sinderen, Fotomuseum Den Haag: sectie Kunstmusea
De sectie Collecties organiseerde in 2008 een rondleiding achter de schermen van het nieuwe Ateliergebouw in Amsterdam. Hierbij waren 23 mensen aanwezig. Daarnaast organiseerde de National Registrars Group - ondergebracht bij de sectie Collecties - een themabijeenkomst rond bruikleenverkeer.
De sectie Culturen organiseerde in 2008 drie tentoonstellingsanalyses. De eerste, over Als het ijs smelt, klimaatverandering bij de poolvolken op 24 april in Museum Volkenkunde in Leiden, moest helaas worden afgelast vanwege te weinig aanmeldingen. De tweede analyse, op 25 juni in het Bijbels Museum in Amsterdam ging over de tentoonstelling Religie, een beladen onderwerp. Op 27 november toog men naar Nijmegen, waar de succesvolle tentoonstelling Luxe en decadentie aan de Romeinse goudkust in Museum Het Valkhof werd geanalyseerd.
De sectie HM organiseerde in 2008 drie studiemiddagen: in het Zeeuws Museum op 25 januari, De middag van de mobiele informatie op 17 juni in de Amsterdamse Waag en een analyse van het Enschedese TwentseWelle op 21 november. De activiteiten werden allemaal goed bezocht, met name de studiemiddag in het Zeeuws Museum met 71 collega’s. Daarnaast was er De ronde van Vlaanderen, een driedaagse excursie naar Gent en omgeving van 28 t/m 30 mei. Deze studietrip bleek succesvol. Zie het korte verslag hieronder.
Ondersteuning vanuit het bureau: Margriet de Jong en Laura Teerling. Hieronder de korte jaarverslagen van alle secties en hun bestuursleden.
• Voorzitter: Hans van Keulen, Theater Instituut Nederland Amsterdam • Secretaris/webmaster: Karlijn Berends, Scheringa Museum voor Realisme Spanbroek • Penningmeester: Monique Brederoo, Erfgoedhuis Zuid-Holland Delft • Vertegenwoordiger Nederlandse Registrars Groep: Cindy Zalm, Amsterdams Historisch Museum • Leden: Klaartje Schweizer, Nederlands Openluchtmuseum Arnhem. Jos Zijlstra, Spoorwegmuseum Utrecht. Elly Pouwels, Erfgoedhuis Noord-Brabant, ‘s-Hertogenbosch
• Voorzitter: Wim Manuhutu, voorheen Moluks Historisch Museum/Museum Maluku Utrecht • Penningmeester: Kitty Rompen-Jansen, Museum Het Domein Sittard • Secretaris: Cunera Buijs, Museum Volkenkunde Leiden • Leden: Hester Wandel, Zaans Museum Zaandam. Sandra van den Broek, Wereldmuseum Rotterdam. Siebe Rossel, Tropenmuseum Amsterdam. Frank van de Schoor, Museum Het Valkhof Nijmegen
• Voorzitter: Jos Schatorjé, Limburgs Museum Venlo • Penningmeester: Christiaan te Strake, Stedelijk Museum Zutphen • Secretaris/webmaster: Peter Priester, Gemeentelijke Musea Zierikzee • Leden: Benoît Mater-Koopstra, Drents Museum Assen. Annemarie de Wildt, Amsterdams Historisch Museum. Annemarieke Willemsen, Rijksmuseum van Oudheden Leiden
15
16
Studiereis sectie Histor ische Musea naar Vlaanderen | foto: Christiaan te Strake |
Ronde van Vlaanderen: studiereis sectie Historische Musea Carla Keijzer ging mee met deze sectiereis eind mei en maakte een beeldverslag, te lezen op de site. De driedaagse studiereis stond in het teken van nieuwe museale initiatieven in Vlaanderen. De afgelopen 10 jaar zijn veel musea vernieuwd. Bij een aantal is de verbouwing of herinrichting nog in volle gang. Het was een ambitieus
programma met een grote groep van 36 geïnteresseerde leden. Vanuit standplaats Gent bezochten we 7 musea: Stadsmuseum Gent (STAM) in aanbouw, het Provinciaal Archeologisch Museum in Ename, Kortrijk 1302: een museum over 1 dag, Flanders Fields in Ieper, Museum voor Schone Kunsten, Huis van Alijn en het Museum voor Industriële Archeologie en Textiel (MIAT), alle drie in Gent. De 1e avond was er een discussieavond in een gerestaureerd klooster van de Dominicanen - onderdeel van de Gentse Universiteit - over de groeiende aandacht voor erfgoed met vertegenwoordigers van nieuwe musea in Antwerpen en Gent en een prominent adviseur van de Vlaamse minister van Cultuur.
Sectie Kastelen en Landhuizen
Sectie Kunstmusea
De sectie is bekend om zijn studiedagen op locatie. Op 5 juni was men op bezoek bij Paleis Het Loo, met als onderwerp Hoe toekomstgericht is historisch ingericht? Een enthousiaste club van bijna 70 deelnemers hield de inrichting van Het Loo en andere historische huizen tegen het licht. Het 10-jarige jubileum van de sectie werd eind november gevierd met een borrel bij Museum Van Loon in Amsterdam. Een aantal sprekers belichtte het vakgebied nader. De aanwezigen reflecteerden op de het 10-jarig bestaan en de toekomst van deze bijzondere sectie in het Nederlandse museumveld.
In 2008 organiseerde de sectie Kunstmusea twee activiteiten. In juni was er een kennis makingsmiddag voor collega’s uit het veld in GEMAK, een dependance van het Gemeente museum Den Haag. Op 30 oktober was het Audax Textielmuseum een toepasselijke gastheer voor de studiedag over Musea in bedrijf. Verschillende sprekers uit verschillende hoeken van het veld leverden inspirerende bijdrages.
• Voorzitter: Thijs Boers, Museum Ons’ Lieve Heer op Solder Amsterdam • Secretaris: Diederik von Bönninghausen, Museum van Loon Amsterdam • Penningmeester: Diane Visser, Kasteel Huis Bergh ’s-Heerenbergh • Leden: Jorien Jas, Geldersche Kasteelen. Ien Stijns, Museum Slot Loevestein Poederoyen. Jacqueline Kerkhoff, Kasteel Heeswijk. Anne Rose Orbons, Kasteel Hoensbroek. Steven Coene, Geldersche Kasteelen
Museumklooster Ter Apel
• Voorzitter: Wim van Sinderen, Fotomuseum Den Haag • Secretaris: Nicole Theeuwes, Stedelijk Museum Schiedam • Penningmeester: Caroline Boot, Audax Textielmuseum Tilburg • Leden: Esther Lampe, De Pont Tilburg. René Pingen, Museum Jan Cunen Oss. Martine Spanjers, Museum De Paviljoens Almere. Anke van der Laan, Frans Halsmuseum/De Hallen Haarlem
17
18
Sectie PR en Marketing
Sectie SIMIN
In 2008 heeft de sectie PR & Marketing drie activiteiten georganiseerd. Op 13 februari organiseerden Pien Rommens, Nederlands Openluchtmuseum en Dimitry van den Berg, Tropenmuseum, een rondetafelgesprek over Doelen stellen en evalueren. Op 15 december verzorgden Paul Klarenbeek, Fries Museum en Bert Boer, Museumvereniging een zeer goed bezochte bijeenkomst over de blockbuster Go China! in het Groninger Museum en het Drents Museum. Helaas moest de derde activiteit - een studiereis naar Berlijn in september wegens gebrek aan belangstelling worden geannuleerd. Deze reis is voor het voorjaar van 2009 opnieuw geprogrammeerd.
In 2008 organiseerde de sectie SIMIN twee studiedagen. De voorjaarsdag op 6 juni had als titel Gevangen door de wetenschap: CATCH en de museale praktijk in het Gemeentemuseum Den Haag. Het ging vooral over CATCH, het onderzoeksprogramma van de Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO). Op 5 november was er een dag over Het web als wapen. Museum 2.0 in het Audax Textielmuseum in Tilburg. Beide activiteiten werden goed bezocht door de leden.
• Voorzitter: Dimitry van den Berg, Tropenmuseum/Museum Het Dolhuys Haarlem • Penningmeester: Arjan Agema, Nieuw Land Lelystad • Secretaris: Annette Los, Museum Boerhaave Leiden • Leden: Antia Wiersma, Mauritshuis Den Haag. Pien Rommens, Nederlands Openluchtmuseum Arnhem. Paul Klarenbeek, Fries Museum Leeuwarden. Bert Boer, Nederlandse Museumvereniging
Sectie Publiek en Presentatie De sectie Publiek en Presentatie organiseerde in 2008 drie verschillende activiteiten. De eerste activiteit een studiedag over Het nieuwe leren in het museum in het voorjaar moest helaas wegens te weinig animo worden afgelast. Gelukkig kon deze dag in het Tropenmuseum in het najaar wel doorgaan dankzij de aanmelding van bijna 100 deelnemers.
Purmererends Museum
Op 22 mei was er een tentoonstellingsanalyse in de TwentseWelle en op 29 augustus een uitverkochte hard hat tour in de Amsterdamse Hermitage. • Voorzitter: Herman van Gessel, Tropenmuseum Amsterdam • Penningmeester: Deirdre Carasso, Museum Boijmans van Beuningen Rotterdam • Leden: Caroline Breunesse, Museum voor Communicatie Den Haag. Caroline Verweij, Noordbrabants Museum ‘s-Hertogenbosch. Edwin Karten, Nederlands Openluchtmuseum Arnhem. Epco Runia, Mauritshuis Den Haag. Willem Jan Renders, Van Abbemuseum Eindhoven
• Voorzitter: Wilbert Helmus, Fries Museum Leeuwarden • Secretaris: Erik Walsmit, Zuiderzeemuseum Enkhuizen • Leden: Annette Gaalman, Erfgoedhuis Noord-Brabant, ’s-Hertogenbosch. Judith van Gent, Amsterdams Historisch Museum. Xenia Henny, Rijksmuseum Amsterdam. Trineke Kamerling, Fries Museum Leeuwarden. Tine van Nierop, Beeld & Geluid Hilversum. Wouter de Voogd, Stedelijk Museum Amsterdam
Sectie Veiligheidszorg en Facility Management De sectie Veiligheidszorg en Facility Management organiseerde op 7 februari een studiedag in Museum Catharijneconvent met als actueel onderwerp Feiten en fabels over sprinklerinstallaties.
19 Op 24 april ging het in de Nieuwe Kerk in Amsterdam over collectiehulpverlening: Wat is wijsheid? Afsluiter van het jaar was op 13 november een studiemiddag in het Van Gogh Museum over De waarde van normen. • Voorzitter: Marco Grob, Gemeentemusea Arnhem • Secretaris: Claudia Urru, Zeeuws Museum Middelburg • Penningmeester: Monique Jaspars, Nederlands Openluchtmuseum Arnhem • Leden: Peter Schoutens, Museum Ons’ Lieve Heer op Solder Amsterdam. Dick Drent, Van Gogh Museum Amsterdam. Roelof van der Kooi, De Nieuwe Kerk en Hermitage Amsterdam. Willem Hekman, Rijksmuseum Amsterdam
Marketing en communicatie 20
De afdeling is verantwoordelijk voor de collectieve marketing - met de Museumkaart als belangrijk wapenfeit - en promotie van de musea, de communicatie met de leden en tenslotte evenementen voor het publiek - zoals het Museumweekend - en de leden, bijvoorbeeld het Museumcongres.
2 De Museumkaart De Nederlandse Museumvereniging is uitgever van de Museumkaart. De doelstelling van de Museumkaart is tweeledig: • verhogen van het bezoek aan Nederlandse musea • versterken van de affiniteit van bezoekers met de Nederlandse musea De kaart is een marketinginstrument met functies voor het publiek - de Museumkaarthouders - en voor de musea.
Publiek: • heeft gratis toegang tot de vaste collecties van de aangesloten musea • krijgt actuele en tijdige informatie over musea, tentoonstellingen en exclusieve activiteiten met het Museumkaartmagazine en het E-magazine • krijgt hierdoor een gevoel van exclusiviteit, versterkt door een aparte kassa bij grote musea tijdens lange rijen
Musea: • krijgen meer (herhalings)bezoeken • kunnen zeer direct communiceren met een grote groep cultuurconsumenten • kunnen marketinginformatie over bezoekgedrag en geografische en socio-demografische kenmerken van museumbezoekers verkrijgen
Verkoop Museumkaart Het gaat onverminderd goed met de kaart. In 2008 werd de ‘magische grens’ van 500.000 verkochte Museumkaarten overschreden. Dit vierden we met een speciale publieksactie Museum voor Communicatie, Den Haag
21
2a. Marketing
in samenwerking met radiostation Q-Music. In totaal zijn zelfs bijna 600.000 Museumkaarten verkocht, een zeer goed resultaat. Hieronder de verdeling naar afzetkanaal. Musea Abonnementen Acties*
128.362 394.603 75.521
(- 4,9%) (+ 23,2%) (- 5,6%)
Totaal
598.486
(+ 11,8%)
Omdat steeds meer mensen na de eerste aanschaf in het museum of via een actie een abonnement nemen op de Museumkaart is de verkoop via de musea aan het dalen. Het aantal mensen met een doorlopend abonnement is echter flink toegenomen. *onder acties vallen aanbiedingen, verkoop aan bedrijven, internetverkopen en dergelijke
22
Meer dan 500.000 Museumkaarthouders
Partner: BankGiro Loterij
In augustus 2008 werd samen met Q-music in een landelijke publieksactie aandacht besteed aan het heugelijke feit dat de grens van 500.000 verkochte Museumkaarten werd bereikt en overschreden. Via deze zender kon men twee weken lang meespelen met een spel via internet. Er waren zeven reizen naar Parijs te winnen, plus dagelijks een aantal Museumkaarten. Daarnaast was er een actie voor alle aangesloten musea, die een personeelsuitje ter waarde van 1.000 konden winnen. Het Fries Scheepvaart museum in Sneek won het uitje. De actie werd afgesloten op de Uitmarkt in Amsterdam. Via Q-music zijn ca 1,2 miljoen luisteraars bereikt. Gemiddeld waren er ruim 10 contact momenten met deze luisteraars. Aan de actie via www.qmusic.nl hebben bijna 6.000 mensen deelgenomen, gemiddeld 2 maal zo veel als bij soortgelijke acties via deze website waarmee wij de actie als zeer succesvol beschouwen.
De BankGiro Loterij is de goededoelenloterij voor cultuur en welzijn. Wij prijzen ons gelukkig dat de Stichting Museumkaart in 2008 al voor de achtste keer een substantiële financiële bijdrage mocht ontvangen van de BankGiro Loterij. In 2008 was dit € 1 miljoen. De BankGiro Loterij is daarmee hoofdbegunstiger van de Museumkaart en staat als zodanig prominent op alle publieke uitingen. De samenwerking is in 2008 geëvalueerd. Daaruit kwam het besluit dat de bijdrage voor de Stichting Museumkaart verlaagd wordt naar € 500.000. We krijgen dit bedrag dan wel jaarlijks voor de komende vijf jaar. Het hoeft geen betoog dat we hier zeer verheugd over zijn.
Bezoek met de Museumkaart In 2008 hebben de 440 aangesloten musea ruim 14 miljoen bezoeken geteld. Hiervan zijn 3 miljoen bezoeken afgelegd met de Museumkaart. Bijna één op de vijf bezoekers gebruikt de Museumkaart. Gemiddeld gaat de Museumkaarthouder 5,4 keer per jaar met de Museumkaart naar het museum.
Vergoeding Museumkaartbezoek
Over 2008 is maar liefst € 14 miljoen uitgekeerd aan de deelnemende musea voor de afgelegde Museumkaartbezoeken. Een record.
Goed Geld Gala, 6 febr uar i 2008 Her mitage Amsterdam: Siebe Weide en Ber t Boer ontvangen een cheque van € 1 miljoen van managing director Ellen Damsma | foto: Roy Beusker |
Op het jaarlijkse Goed Geld Gala deelt de BankGiro Loterij de cheques uit aan de gelukkige beneficiënten. In 2008 was de - net aan de verbouwing begonnen Hermitage Amsterdam gastheer. Hier werd duidelijk dat het aantal museale beneficiënten nog verder werd uitgebreid tot ruim 40. Voor de museumwereld een geweldige ontwikkeling. Dankzij een extra trekking kreeg een aantal instellingen ook een eenmalig bedrag, zoals Museum Ons’ Lieve Heer op Solder voor een verbouwing, het Amsterdams Historisch Museum en Ecomare op Texel voor verbetering van hun buitenmuseum.
Verwachtingen bezoek door vrije toegang t/m 12 jaar Vrije toegang t/m 12 jaar biedt kansen voor de musea. Onderzoek van SEO en TNS/NIPO belooft dat de sector een stijging van circa 8,5% in gezinsverband plus nog eens 3,5% in schoolverband mag verwachten. Afhankelijk van de aantrekkingskracht van individuele musea voor kinderen kan dit voor kindvriendelijke musea zelfs een bezoekstijging van circa 25% opleveren door huishoudens met kinderen. Omdat een vast budget beschikbaar is, zal het kinderbezoek t/m 12 jaar tot een bepaald maximum op basis van bezoeken in 2007 worden vergoed. De garantie is 100%, de intentie 115%, plus prijsinflatiecorrectie. De extra recette van de betalende ouders/ begeleiders, door SEO en TNS/NIPO becijferd op € 1,3 miljoen, plus de additionele marge op horeca en winkel - naar verwachting € 1 miljoen - komen uiteraard direct bij de musea terecht. Daarnaast wil de Museumvereniging veel publiciteit genereren, die naar verwachting positief bijdraagt aan het imago van de sector.
23
24
Musea die al gratis zijn voor kinderen
Museumkaartmagazine
E-magazine
De Nederlandse Museumagenda 2008
Voor de musea die nu al gratis zijn is een collectief promotiebudget gereserveerd als compensatie voor het verloren concurrentievoordeel. Deze musea gaan ook mee in de collectieve promotie.
Met een oplage van ruim 300.000 is het Museumkaartmagazine vier keer per jaar een geweldig promotiemiddel voor de aangesloten musea. Museumkaarthouders krijgen speciale aanbiedingen in de musea, wat hen een gevoel van exclusiviteit moet geven.
Het E-magazine is de digitale variant van het Museumkaartmagazine. Het principe is eender: musea en andere culturele instellingen bieden kaarthouders iets exclusiefs en er verschijnen een paar advertenties in. De oplage stijgt gestaag. In 2008 steeg het van 180.000 naar 203.000. De respons op acties in het E-magazine is gemiddeld 5% hoog. Tussen de 20% en 30% van de ontvangers opent het E-magazine. Het percentage dat hem daadwerkelijk leest is waarschijnlijk hoger omdat je hem ook zonder te openen op het computerscherm kunt lezen.
In 2008 verscheen de 3e versie van de Nederlandse Museumagenda, een samenwerking tussen de Museumvereniging en Bekking & Blitz Uitgevers in Amersfoort. Deze keer was het thema Kunstig Koken.
Museum Volkenkunde, Leiden
Het zomernummer van 2008 was het 25e nummer. Ter ere hiervan is het magazine verrijkt met een tentoonstellingsladder - twee vrolijke pagina’s met beeld erbij - en een nieuwe speelsere inhoudspagina, ook met beeld. De musea krijgen altijd meer bezoek, vaak uit andere delen van het land. Het komt voor, met name bij kleinere musea, dat het bezoek bij een tentoonstelling vertienvoudigt. Bij sommige aanbiedingen loopt het echt storm en worden middagen of bijeenkomsten bijgeboekt.
Eigen keuze De musea mogen zelf beslissen of ze aan de regeling meedoen. In december hebben de 396 museale leden van de Museumvereniging plus 113 geregistreerde musea die geen lid zijn een brief ontvangen met aanvullende informatie en een uitnodiging hun belangstelling voor deelname uit te spreken. Voorjaar 2009 ontvangen deze musea een voorstel tot deelname op maat. De regeling gaat door bij deelname van voldoende musea, waardoor minimaal 80% van het bezoek door kinderen aan lidmusea - waaronder alle rijksgesubsidieerde musea - moet zijn gegarandeerd. In de zomer van 2009 zal blijken of dit is gelukt.
Het jubileumnummer telde eenmalig 28 pagina’s. De magazines daarna gingen van 20 naar 24 pagina’s. In 2008 hebben we onderzocht hoe kosten te besparen. Dat resulteerde in een nieuwe vormgever en scherpere prijzen voor drukken en sealen. Gemiddeld verkopen we drie advertenties per magazine. In 2008 hebben vier musea en twee bedrijven een bijlage meegestuurd met het magazine. De meeste kozen voor een selectie van kaarthouders in een bepaalde provincie of vanaf een bepaalde leeftijd. Voorzijde 25e magazine | ontwerp: Eden Design & Communicatie |
www.museum.nl De site is gebouwd in 2002, maar aan de voorkant nog goed. Het content management systeem was wel verouderd en is daarom in 2008 vernieuwd. Museum.nl is nog altijd de enige site in Nederland waar alle musea en zoveel mogelijk tentoonstellingen op één plek bijeen te vinden zijn. Het aantal bezoekers wisselt nogal. Met een gemiddelde van 40.000 à 60.000 per maand zitten er pieken bij in vakantieperiodes en dalen in andere weken. Het grootste deel van de bezoekers - ruim 40% komt op de site via zoekmachines.
Museumtelevisie In 2008 heeft de Museumvereniging samen gewerkt met de AVRO inzake het cultuurprogramma Cultuurshake, later Opium TV. De Museum vereniging helpt de redactie met input van tentoonstellingen en gasten. Daarnaast stelt de vereniging de inhoud van museum.nl ter beschikking ten behoeve van de cultuurgids, een sub-site van de AVRO waar alle tentoonstellingen en alle voorstellingen in het land te vinden zijn. 2b. Communicatie
De Museumvereniging is als brancheorganisatie de spin in het web voor haar leden, bedrijven die met musea werken, andere culturele instellingen en de overheid. Het is daarom zaak alle informatie over onze producten en diensten zo helder en duidelijk mogelijk voor het voetlicht te brengen. We hebben daarvoor de volgende middelen:
www.museumvereniging.nl De verenigingssite biedt naast het actuele museumnieuws alle informatie over de activiteiten van de Nederlandse Museumvereniging. In 2008 is hij door een aantal aanpassingen - rollovers, logischer indeling - gebruiksvriendelijker gemaakt. Het meeste bezoek op museumvereniging.nl gaat naar Match, het vacaturedeel van de site.
25
Nationaal Museumweekend 5 & 6 april 2008
26
Museumvisie
2c. Evenementen
Met Museumvisie als vaktijdschrift wil de Museum vereniging een platform bieden voor verdieping van ideeën en museale kwesties in binnen- en buitenland. Ook is er plek voor langere interviews met spraakmakers in de museumwereld. Museumvisie wordt gemaakt door een onafhankelijke hoofdredacteur, die werkt met een redactie commissie van museum- en bureaumedewerkers. Museumvisie is een kwartaaltijdschrift. Met inkomsten uit abonnementen en advertenties - acquisitie door bureau EM-Cultuur - is het bijna kostendekkend. Acties in 2008 voor meer abonnees hadden minder resultaat dan gedacht.
Museumberichten Museumberichten, de digitale nieuwsbrief, gaat over de actuele nieuwtjes, berichten van de secties, de agenda van cursussen en studiedagen, personeelswisselingen in de musea, oproepen en de column van directeur Siebe Weide, met zijn mening over actuele kwesties. Elke maand gaat Museumberichten naar 2.200 leden en belangstellenden.
Congres Communicating the Museums In Venetië vond eind juni het 8e internationale congres Communicating the Museums plaats, bijgewoond door ± 275 deelnemers uit 31 landen. Leden van de sectie PR & Marketing kregen korting. Nederland was goed vertegenwoordigd met 14 afgevaardigde communicatie- of marketing medewerkers van musea. Caroline Bunnig en Carla Keijzer waren namens de Museumvereniging aanwezig. Het thema - hoe zet je musea neer als merk - werd door deskundige en verrassende sprekers belicht. Het was een creatief en inspirerend congres, dat ideeën te over opleverde voor onze collectieve promotie. Bovendien was het goed voor de (inter)nationale netwerkfunctie.
Nieuwjaarsreceptie 2008: Museum Boijmans Van Beuningen Rotterdam | foto: Fred Ernst |
Nieuwjaarsreceptie 7 januari 2008 Voor de jaarlijkse Nieuwjaarsreceptie - in 2007 in ere hersteld - waren we op maandag 7 januari 2008 te gast in Museum Boijmans Van Beuningen in Rotterdam. Directeur Siebe Weide en gastheer Sjarel Ex bespiegelden het zojuist voorbije jaar en blikten vooruit. Ex was trots op het besluit jongeren t/m 18 jaar voortaan gratis toe te laten tot zijn museum. Siebe Weide maakte onder andere de locatie van het tweede Museumcongres bekend. Daarna kon men een bezoek brengen aan de succesvolle surrealistische tentoonstelling Vreemde Dingen. Ondanks het feit dat de ‘nieuwjaarsproost’ samenviel met een aantal andere recepties in de sector was de opkomst met ruim 400 mensen hoog. Bovendien zat de sfeer er goed in.
Museumweekend 2008: De kunst van de waarheid | vormgeving: Babette Hilhorst |
Het Museumweekend is sinds 1981 één van de best bezochte jaarlijkse culturele evenementen. Musea zijn gratis of geven korting en organiseren daarnaast veelal speciale activiteiten volgens een wisselend thema. De 27e editie van het Museumweekend verliep uitstekend met rond de 950.000 bezoekers. Het thema was De Kunst van de Waarheid. De Museumvereniging stond garant voor de landelijke campagne met affiches in mupi’s, affiches in de musea, boekhandels en bibliotheken, met freecards in culturele gebouwen en café’s, een radiospotje op nationale en regionale stations, een TV-spotje bij Ster & Cultuur, advertenties en advertorials in dagbladen, lezersacties in verschillende tijdschriften, een banner op allerlei websites, de Museumtest in het Algemeen Dagblad, een promotieactie met de BankGiro Loterij, de website museumweekend.nl en uiteraard veel free publicity met aandacht van grote landelijke dagbladen, regionale en lokale kranten, televisie en radio. Een greep uit de reacties tijdens de belronde op zondag: Het Historisch en Museum voor Moderne Kunst in Arnhem: ‘Dit willen wij wel elke dag!’ Zaans Museum: ‘Het was zeer gezellig en de opkomst - vooral op zondag - uitzonderlijk goed: zo’n 5 keer hoger dan normaal. Het Museumweekend zet zoden aan de dijk’. In het Dolhuys in Haarlem waren alle rondleidingen vol en was er grote belangstelling voor de lezingen. Noordbrabants Museum: ‘Razend druk! Vandaag om 3 uur zijn er al bijna 1.200 mensen binnen geweest, een enorme uitschieter. De nieuwe tentoonstelling loopt ook goed’. In Nationaal Monument Kamp Vught waren de rondleidingen volgeboekt.
27
Tevredenheidsonderzoek In 2008 heeft de Museumvereniging een tevredenheidsonderzoek uitgevoerd onder musea over het Museumweekend. Samenvattend: • Vooral kleine en kleinere musea doen mee aan het Museumweekend • Ongeveer 80 procent van alle deelnemers is lid van de Museumvereniging • De musea doen mee om de naamsbekendheid te vergroten en meer landelijke bekendheid te genereren • De collectieve promotie speelt een belangrijke rol bij de keuze voor deelname • Uiteraard is het gezamenlijke doel meer - nieuwe - bezoekers trekken en daarom moet de uitstraling laagdrempelig blijven • 95% van de ondervraagden doet volgend jaar weer mee, voornamelijk omdat ze het goede museumpromotie vinden • Een paar procent is het daar niet mee eens en vindt het Museumweekend achterhaald, de communicatie te hoogdravend of heeft te weinig gezien van de promotie • Een ruime meerderheid is wel tevreden over de campagne rond het weekend • Op basis van de uitkomsten en conclusies van het onderzoek wordt het Museumweekend gehandhaafd, met een aangepaste insteek • De evaluatie wordt voortgezet om het niveau van het Museumweekend te blijven bewaken.
28
Algemene Ledenvergaderingen
29
19 mei 2008
Museumcongres 2 & 3 oktober 2008
Goede doelen, museum zonder muren
De ALV van maandag 19 mei 2008 in de Hortus botanicus Leiden werd vooraf gegaan door het zeer droevige bericht over het ernstige verkeersongeluk waarbij Agniet van der Sande, adjunctdirecteur van Museum Volkenkunde Leiden, was betrokken. Agniet is een paar dagen later overleden. De vergadering stond in het teken van de vrije toegang t/m 12 jaar en de tijdelijke patstelling hierin tussen Museumvereniging en OCW. Verder ging het over Museumanalyse, de benchmark voor musea waar iedereen aan mee kan doen en het Nationaal Historisch Museum. De jaarverslagen van zowel Museumvereniging als Stichting Museumkaart werden besproken en goedgekeurd.
Het tweede landelijke Museumcongres van de Museumvereniging was op 2 & 3 oktober, dit keer in Groningen, met als thema Publiek domein, musea in een open samenleving. Met internationale sprekers en grensverleggers uit eigen land werden de musea opgeroepen tot discussie en bezinning op de te volgen koers.
Op de tweede dag sprak adjunct-directeur Sigrid van Aken van de Goede Doelen Loterijen (Postcode- BankGiro- en Sponsorloterij) met name over de rol van de BankGiro Loterij voor de culturele wereld en vooral musea. Paul Scheffer pleitte vervolgens voor een open benadering door musea van onze multiculturele samenleving. Zij zouden niet langer de diversiteit moeten benadrukken, maar juist openheid. Musea zijn immers deel van een open samenleving. ‘Allemaal zijn wij nieuwkomers ten opzichte van het verleden’ aldus Scheffer in een bevlogen voordracht.
18 augustus 2008 Deze extra ingelaste ALV in het Centraal Museum in Utrecht stond geheel in het teken van de vrije toegang t/m 12 jaar. De leden waren op een paar kleine punten na positief over het - na hernieuwd overleg - verbeterde aanbod van OCW.
24 november 2008 In het Museon in Den Haag stemden de leden definitief voor de vrije toegang t/m 12 jaar en voor het nieuwe contributiestelsel.
Engeland, beeldrecht, ondernemerschap en kunstverzamelaars Het congres werd geopend door de Groningse cultuurwethouder Jaap Dijkstra. Virginia Tandy, voorzitter van de Britse Museums Association, beet vervolgens het spits af met een schets over de Britse situatie, waarbij opviel dat de National Lottery een deel van de inkomsten de komende jaren besteedt aan de Olympische Spelen in Londen in 2012, ten koste van vele musea en andere culturele instellingen. Rijksmuseumdirecteur Wim Pijbes lanceerde een aantal ideeën, geboren uit ergernis over voor musea belemmerende regels. Zo pleitte hij ervoor het beeldrecht van alle objecten uit de collectie van het rijk vrij te geven en zo beschikbaar te stellen voor iedereen. MKB-voorzitter Loek Hermans brak een lans voor het ondernemerschap, ook binnen musea. De eerste dag werd afgesloten met een door congresvoorzitter Yoeri Albrecht geleide interessante discussie met drie kunstverzamelaars: Martijn Sanders, Alexander Strengers en Henri Swagemakers. De eerste dag eindigde feestelijk met een avondprogramma in het Groninger Museum.
In talloze workshops en ‘speeddates met fondsen’ discussieerden de congresdeelnemers in kleinere groepen vervolgens met veel elan over uiteenlopende onderwerpen.
Paul Scheffer | foto: Fred Ernst |
Eén van de vele werkgroepen | foto: Fred Ernst |
Bedrijfsvoering 30
Modernisering en virtuele bezoekers Erik Schilp vertelde na de workshops over de ingrijpende moderniserende veranderingen die hij in het Zuiderzeemuseum in Enkhuizen doorvoerde sinds zijn aantreden in 2006, met groeiende bezoekersaantallen als gevolg. De pas benoemde algemeen directeur van het Nationaal Historisch Museum benadrukte desgevraagd dat het nieuwe museum weliswaar is geïnitieerd door de politiek, maar vanaf nu samen met de museale sector gerealiseerd wordt. Het congresthema kreeg een vervolg in het betoog van de jonge Australiër Sebastian Chan, die een museum zonder muren tot stand heeft gebracht door de collectie van het Power House Museum in Sydney voor iedereen vrij te geven op populaire platforms als Flickr, met enorme virtuele bezoekcijfers als gevolg. Ondanks de angst van Siebe Weide voor ‘het tweede album-effect’: de hoge verwachtingen na een succesvol debuut, was ook het tweede Museumcongres er één om met veel genoegen op terug te kijken. Met ruim 200 bezoekers meer dan in 2007 werd er uitbundig genetwerkt en de sfeer was bijzonder. Uit de evaluatie onder de deelnemers kwamen interessante onderwerpen voor het congres in 2009 naar voren.
3
Congres American Association of Museums, Denver Ter voorbereiding voor het Museumcongres bracht projectleider Jessica van der Pluijm in april een bezoek aan het jaarlijks congres van de American Association of Museums (AAM) in Denver, Colorado in de Verenigde Staten. Het meerdaagse, professioneel opgezette congres bleek met zijn thematiek, invulling van werkgroepen en de logistieke opzet een bron van inspiratie voor het congres in Groningen. Daarnaast was de enorme diversiteit aan kwalitatieve musea en galleries in Denver interessant en verrassend. Bijvoorbeeld het MCA Denver, een museum met moderne kunst, volledig duurzaam gebouwd. Ten tijde van het bezoek aan Denver was hier ondermeer een tentoonstelling te zien van de Nederlandse kunstenaar Jasper de Beijer, met steun van het ministerie van BuZa en de Mondriaan Stichting.
31
De afdeling bedrijfsvoering heeft een financiële en een facilitaire taak. De afdeling verzorgt de gehele financiële administratie van de Stichting Museumkaart en de Nederlandse Museumvereniging, onderhoudt contacten met accountants en bereidt de begrotingen voor. De financiën van de Stichting Museumkaart en de Museumvereniging zijn strikt gescheiden. Daarnaast ressorteert het secretariaat van de Museumvereniging onder de afdeling bedrijfsvoering, stuurt zij de ICT van het bureau aan en regelt zij zaken rond huisvesting en verzekeringen.
tieve organisatie en interne controle. Voor de niet-financiële medewerkers die de kosten van hun eigen projecten moeten bewaken kwam een beter systeem. Clien Waardenburg participeerde actief in de projecten Vrije toegang t/m 12 jaar, het Museumregister en Museale Verwervingen. De interne verhuizing en uitbreiding als gevolg van de komst van een aantal nieuwe medewerkers was qua techniek in handen van de afdeling, die eveneens zorgde voor een nieuw en ruimer archief in het buurpand.
Wat gebeurde er in 2008? De aansluiting van de Museumkaartrapportage en de financiële administratie is geoptimaliseerd. Voor een beter overzicht is de frequentie van financiële rapportages opgevoerd. De ANBIverklaringen voor zowel Museumvereniging als Museumkaart zijn in orde gemaakt. Ook is een procuratiesysteem in gang gezet en vastgesteld. Verschillende terugkerende administratieve handelingen zijn geautomatiseerd en tenslotte is een aanzet gemaakt tot een handboek administra
Grafisch Museum Groningen
Bestuur en bureau
4
32
33
Bestuur
Bureau
Belangen & Dienstverlening
Het bestuur is in 2008 niet van samenstelling veranderd. Bestuursleden worden benoemd voor een periode van vier jaar. Deze periode kan eenmalig worden verlengd. Op 31 december 2008 bestond het bestuur uit:
In 2008 waren er enkele personele wisselingen op de afdeling bedrijfsvoering. Joan Belfor verving Ria Matulessy, die ons verliet. Antoinette Beijen kwam in dienst als secretaresse. Bij belangen & dienstverlening begon Laura Teerling.
Anneke Hogeweg, coördinator kwaliteitszorg Laura Teerling, coördinator secties, Museumcollege en Matraproject Roemenië Anne van Velden, coördinator ledenvoordeel en onderzoek
Voorzitter Eric Fischer, bijzonder hoogleraar Bedrijfsgeschiedenis aan de Universiteit van Amsterdam en oud-directeur van het Verbond van Verzekeraars
Penningmeester Peter Verhoeven, oud-partner Ernst & Young Partners
Marketing & Communicatie Op 31 december 2008 waren de volgende mensen in dienst:
Management team Siebe Weide, directeur Bert Boer, hoofd Marketing & Communicatie Margriet de Jong, hoofd Belangen & Dienstverlening Clien Waardenburg, hoofd Bedrijfsvoering en controller
Ellen Bakema, medewerker marketing & communicatie Caroline Bunnig, senior projectmanager evenementen Carla Keijzer, senior communicatiemanager Jessica van der Pluijm, projectmanager evenementen/sponsormanager Koen van Veen, projectmanager Museumkaart
Ziekteverzuim
Leden Bedrijfsvoering Willem Bijleveld, directeur Nederlands Scheepvaartmuseum Amsterdam Fokelien Renckens, directeur Zaans Museum en Zaanse Schans Museum Volkenkunde, Leiden
Peter Schoon, directeur Dordrechts Museum en Museum Simon van Gijn/Museum-aan-huis Simon van Gijn Jan Vaessen, directeur Nederlands Openluchtmuseum Arnhem Cees van ’t Veen, directeur Fries Museum en Keramiekmuseum Princessehof te Leeuwarden/vanaf 1 december directeur RACM
Wiola Grzesik, secretaresse, leden Antoinette Beijen-van den Steenhoven, secretaresse, assistent Siebe Weide Joan Belfor, financieel medewerker Hilda Boekel, medewerker e-media, webmaster, leden
De eerste helft van het jaar 2008 was het ziekteverzuimpercentage 8,4%. Dit hoge percentage heeft voornamelijk te maken met de - inmiddels gelukkig overwonnen - ziekte van een van de medewerkers en een langdurige blessure van de secretaresse. In de tweede helft van het jaar 2008 bedroeg het percentage slechts 4,1%, net onder het landelijk gemiddelde van 4,3%.
Arbeidsomstandigheden In de jaarrekening is te zien dat de kantoorkosten zijn verdubbeld ten opzichte van 2007. Naar aanleiding van een Arbo-inventarisatie binnen het bureau zijn een aantal nieuwe stoelen en enkele andere hulpmiddelen aangeschaft om de werkplekken te optimaliseren.
Overzicht actieve leden 34 Als branchevereniging staat de Museumvereniging geheel ten dienste van haar leden. Dat zou niet lukken zonder voortdurend contact en uitwisseling van ideeën met leden. Bureau en bestuur zijn erg dankbaar dat zij regelmatig een beroep kunnen doen op individuele leden als klankbord, in de secties, in redactieraden en voor adviezen uit het veld. Hierbij veel dank aan iedereen die in 2008 actief was in diverse gremia:
5 Projectgroep Museumregister
Klankbordgroep vrije toegang t/m 12 jaar
Cees van ’t Veen, Fries Museum Leeuwarden
Projectgroep Toekomst Arbeidsvoorwaarden
Hans Buurman, Haags Gemeentemuseum Henry Winter, Afrika Museum Berg en Dal Rik van Koetsveld, Van Gogh Museum Amsterdam Marina de Kanter, Spoorwegmuseum Utrecht Adelheid Ponsioen, Nederlands Openluchtmuseum Arnhem Reinier Sinaasappel, Singer Laren
Ciske Westerbeek, Filmmuseum Amsterdam
Matra-projecten
Peter Schoon, Dordrechts Museum/ Museum-aan-huis Simon van Gijn Charlotte van Rappard, oud-inspecteur OCW Elke Pluijmen, oud-museumconsulent Noord-Holland
Projectgroep Lidmaatschappen
Frans van Hamburg, Maritiem Museum Rotterdam Mieke Schumacher, Groninger Museum
Willem Bijleveld,
Hans Buurman, Gemeentemuseum Den Haag
Nederlands Scheepvaartmuseum Amsterdam
Peter Schoutens, Museum Ons’ Lieve Heer op
Ad Geerdink, Westfries Museum Hoorn
Solder Amsterdam
Hester Kuiper, Slot Zuylen
Frits de Vogel, Museum Het Valkhof Nijmegen
Marina de Kanter, Spoorwegmuseum Utrecht
Alwin Niemeijer, Aviodrome Lelystad
Jan Janssen,
Museumregister
Militaire Luchtvaart Museum Soesterberg
Peter Schoon, Dordrechts Museum Antoinette Visser, Haags Historisch Museum/
Herman Aarts, Stedelijk Museum Zwolle Anneke van de Kieft, Amsterdams Historisch Museum Renée Kistemaker, Amsterdams Historisch Museum Judikje Kiers, Museum Ons’ Lieve Heer op Solder Amsterdam Marieke van Oudheusden, Graphic Design Museum Breda Diana Timmer, Haags Historisch Museum/ De Gevangenpoort
Gevangenpoort Den Haag Harry de Bles, Marinemuseum Den Helder
Secties
Heleen Buijs, Geldmuseum Utrecht Janrense Boonstra, Bijbels Museum Amsterdam Jos Schatorjé, Limburgs Museum Venlo Marijke Brouwer, Museum Het Valkhof Nijmegen Bert Molsbergen, Museon Den Haag
Ethische Commissie Hollands Kaasmuseum, Alkmaar
Marijke Brouwer, Museum Het Valkhof Nijmegen Pauline Kruseman, Amsterdams Historisch Museum
Zie onder Belangen & Dienstverlening
35
Financieel jaarverslag
6
36
37 Balans per 31 december 2008
Functionele exploitatierekening over 2008
(na voorstel resultaatbestemming)
2008 in euro’s
2007 in euro’s
Vaste activa
2007 in euro’s
Begroting 2008 in euro’s
136.222 208.436 779.700 945.986
441.459 179.447 475.739 614.449
380.500 754.214 735.800
2.070.344
1.711.094
1.870.514
326.756 138.906 628.559 911.708
421.274 341.806 365.607 627.951
290.572 99.050 544.263 941.450
2.005.929
1.756.638
1.875.335
1.980
1.882
5.000
Baten
Materiële vaste activa
22.493
9.169
Vlottende activa Vorderingen RC Stichting Museumkaart Liquide middelen
2008 in euro’s
354.054 77.845 553.681
164.096 182.159 214.127
Subsidie Ministerie OCW Subsidie Ministerie van BuZa Overige bijdragen Diverse opbrengsten
Som der baten
Som der vlottende activa
985.580
560.381
Balanstotaal
1.008.073
569.500
Reserves en fondsen
Lasten Beheerslasten personeel Beheerslasten materieel Activiteitslasten personeel Activiteitslasten materieel
Algemene reserve 276.994 105.546 Bestemmingsfondsen OCW 0 83.972 Bestemmingsreserves 29.412 50.494 306.405
240.011
Financiële baten en lasten
Kortlopende schulden
701.668
329.539
Exploitatiesaldo
Balanstotaal
1.008.073
569.550
Som der lasten
66.394
2008 in euro’s
43.662 -
2007 in euro’s
Resultaatbestemming Toevoeging algemene reserve Onttrekking bestemmingsfonds OCW Onttrekking Gijzelaar Hintzenfonds Onttrekking reserve Min. BuZa
Totaal exploitatiesaldo
173.680 86.204 - 9.075 - 12.007 -
28.086 15.576 -
66.394
43.662 -
179
38
Colofon
Teksten Ellen Bakema Bert Boer Caroline Bunnig Eric Fischer Anneke Hogeweg Margriet de Jong Carla Keijzer Jessica van der Pluijm Laura Teerling Koen van Veen Anne van Velden Clien Waardenburg (ook financieel verslag) Siebe Weide Eindredactie Carla Keijzer Ontwerp, vormgeving en beeldredactie Recks Vos Ronald Horn Drukwerk Drukkerij Over de Linden Posthuma, Enkhuizen
Museumcongres 2008 avondprogramma, Groninger Museum | foto: Fred Ernst |
Nederlandse Museumvereniging Rapenburgerstraat 123 Postbus 2975 1000 CZ Amsterdam T (020) 551 29 00 F (020) 551 29 01
[email protected] www.museumvereniging.nl
