JA ARVERSL AG
2009
EEN MOEILIJK JAAR MET EEN GOED EINDRESULTAAT!
1
2009 was uiteraard een moeilijk jaar voor alle bedrijven in de markt, en dat vertaalde zich in een daling van het aangesloten tonnage, nl. van 663.000 ton naar 628.000 ton. Er traden 153 nieuwe deelnemers toe, met een totaal tonnage van 7.800 ton. 256 deelnemers, die geen verpakkingsverantwoordelijke meer zijn, stapten uit het systeem, zij vertegenwoordigden voorheen 29 ton. VAL-I-PAC telt nu 7.940 deelnemers. Positief nieuws was er op niveau van de prijzen voor recyclagematerialen die bijna ongeveer terug op normale marktniveaus zijn gekomen in de loop van het jaar. We zagen zoals de vorige jaren een verdere toename van het aantal bedrijven dat geniet van de VAL-I-PAC forfaits, met uiteraard vooral groei bij de kleinere bedrijven. VAL-I-PAC behaalde over 2009 een recyclageresultaat van 79,6 % (t.o.v. de wettelijke doelstelling van 75 %) en een totale nuttige toepassingsscore van 87,7 % (target in 2009 was 80 %). VAL-I-PAC beantwoordt daarmee aan alle wettelijke doelstellingen! Deze cijfers tonen vooruitgang op vlak van nuttige toepassing en een status-quo op vlak van recyclage. Na de daling van 2008 is dit beter dan verwacht. Zowat het hele jaar stond in het teken van onze inspanningen om de daling van de recyclage van het houten verpakkingsafval af te remmen, en van het onderzoek om de huidige en toekomstige impact van de groene stroom certificaten op deze recyclage te doorgronden. We zijn de operatoren dankbaar voor de medewerking om het selectief ingezamelde afvalhout van verpakkingen in de richting van recyclage te sturen, en zo hun klanten van het verkrijgen van het VAL-I-PAC houtforfait te verzekeren. De studie die met Vito en Valbiom opgezet werd, toont immers aan dat reeds in 2008 een onevenwicht is ontstaan in België tussen de toegenomen capaciteit om houtafval lokaal te verwerken en de hoeveelheid beschikbaar afvalhout die quasi gelijk gebleven is. Dit onevenwicht zal alleen maar groeien, zowel in ons land als in de Europese lidstaten die allen meer biomassa energetisch zullen gaan verwerken om hun hernieuwbare energiedoelstellingen te bereiken in 2020. Het scherpstellen van de toepassingsmodaliteiten voor het houtforfait was onder deze omstandigheden een dringende noodzaak, het heeft dan ook tijdens het vierde kwartaal voor een ommekeer in de tendens gezorgd.
We kunnen alleen maar hopen dat we op dit elan kunnen verder gaan in 2010, het eerste jaar waarin VAL-I-PAC geconfronteerd wordt met de 80 % doelstelling voor de recyclage van het globale tonnage. Met deze onwaarschijnlijk hoge doelstelling steekt België scherp af in vergelijking met de andere lidstaten die, op 2 uitzonderingen na, allen de lat op 55 % hebben gelegd. Dit voor het geheel van bedrijfsmatige en huishoudelijke verpakkingen. De grote opdracht voor de nabije toekomst blijft het overtuigen van de overheden om op een evenwichtige manier rekening te gaan houden met de impact van de energiestrategie in België en Europa, en zo ervoor te zorgen dat VAL-I-PAC haar opdracht in een aangepaste regelgeving zal kunnen verderzetten voor haar deelnemers.
Roger Van der Linden Voorzitter
Johan Sneyers Algemeen Directeur
INHOUD
2
1.
minder verpakkingen op de markt
2.
tarieven onder controle
3.
doelstellingen behaald
4.
meer kunststof in recyclage, minder karton
5.
daling hout afgeremd
6.
Vito studie: analyse van de houtproblematiek
7.
meer containerforfaits
8.
marktpenetratie
9.
Clean Site System: balans na 5 jaar
MINDER VERPAKKINGEN OP DE MARKT OMWILLE VAN DE ECONOMISCHE RECESSIE. De meeste bedrijven zagen vanaf 2008 hun resultaten dalen. Noodzakelijkerwijs leidt een verminderde economische activiteit tot minder verpakkingen. VAL-I-PAC voelt de impact van de crisis met een kleine vertraging omdat onze deelnemers hun aangiftes van het voorbije jaar pas bij het begin van het volgende jaar overmaken. Gemiddeld zien we bij de deelnemers een daling van het gedeclareerde tonnage van ongeveer 6 %. Eind 2009 telde VAL-I-PAC 7.940 deelnemers die samen 628.141 ton eenmalige verpakkingen vertegenwoordigden (tegenover 663.481 ton in 2008). Niet alle sectoren worden echter op dezelfde manier getroffen. Daar waar voor de voedings- en distributiesector een relatieve status-quo van hun volumes wordt waargenomen, hebben andere sectoren, zoals de chemische nijverheid of de staalindustrie, te kampen met een veel forsere daling.
TARIEVEN VOOR ONZE DEELNEMERS BLIJVEN ONDER CONTROLE. Een doelgerichte organisatie is in staat om haar uitgaven te beperken. Door het beheersen van de werkingskosten kunnen we onze deelnemers een grote stabiliteit op vlak van tarieven bieden. Samen met de directie zorgen de vertegenwoordigers van de bedrijven en federaties in onze Raad van Bestuur voor een pragmatische en ondernemingsgerichte benadering. De tarieven voor 2009 en 2010 bleven beneden het tarief dat in 2001 werd toegepast. Voor bijna 60 % van onze deelnemers bedraagt de jaarlijkse bijdrage minder dan 250 euro.
3 Evolutie recyclage per materiaal
Evolutie ledenbijdrage
700.000
45
600.000
40 35 bijdrage (€/ton)
500.000
ton
400.000 300.000 200.000
15 10
100.000 0
30
5 2008
2009
0 2001
karton
metaal
hout
kunststof
2002
2003
2004
recycleerbare kunststof
2005
2006
2007
2008
2009
2010
andere recycleerbare materialen
IETS MEER KUNSTSTOF GERECYCLEERD, MAAR MINDER KARTON.
DOELSTELLINGEN ZIJN BEHAALD. Sinds de oprichting van VAL-I-PAC kende het recyclagepercentage van verpakkingen een quasi ononderbroken groei. Deze reeks records werd in 2008 echter afgebroken.
Globaal daalde de gerecycleerde hoeveelheid met hetzelfde percentage, nl. 6 %, als de hoeveelheid aangegeven door de deelnemers. Per materiaal zien we wel verschillen.
Ondanks de moeilijke tijden, heeft VAL-I-PAC haar doelstellingen voor 2009 verwezenlijkt: het percentage voor recyclage blijft stabiel op 79,6 %. Dit is ruim boven de wettelijke doelstelling van 75 %.
Het tonnage gerecycleerde kunststof steeg met 10 % (van 43.554 kton naar 48.228 kton). Deze stijging is deels het gevolg van extra stockage van kunststofafval bij enkele grotere operatoren eind 2008 die op een heropleving van de prijzen voor de secundaire grondstoffen hoopten. De 2009 score van 58,8 % recyclage is allicht een beetje geflatteerd door deze eenmalige stockbeweging.
Het percentage voor nuttige toepassing stijgt o.a. door meer energetische valorisatie van gemengd bedrijfsafval tot 87,7 %. Dit is 1,1 % hoger dan vorig jaar en eveneens ruim boven de doelstelling. Voor 2009 behaalt VAL-I-PAC dus alle doelstellingen van het Interregionaal Samenwerkingsakkoord.
Enigszins verrassend is de vaststelling dat het tonnage gerecycleerd karton iets sterker daalde dan de hoeveelheid die de deelnemers declareerden. Toch blijft 93,5 % een zeer hoog resultaat.
2010 wordt een grotere uitdaging want dan ligt de lat nog hoger! De recyclagedoelstelling stijgt naar 80 % en de nuttige toepassingsdoelstelling naar 85 %.
4 Evolutie van de resultaten
Ratio recyclage / valorisatie
95
100 90
90
80
87,7 %
70 79,6 %
80 75
percentage
percentage
85
60 50 40 30 20
70
10 0
65 2001
2002
2003
recyclage
2004
2005
2006
2007
energetische valorisatie
2008
2009
’08
’09
karton
’08
’09
hout
recyclage
’08
’09
kunststof
’08
’09
metaal
energetische valorisatie
’08
’09
totaal
DALING RECYCLAGE HOUT GEDEELTELIJK AFGEREMD. Recyclagegraad van het selectief opgehaald verpakkingshout
Van de 628.141 ton eenmalige verpakkingen die in 2009 door onze deelnemers werden aangegeven, vertegenwoordigen de houten verpakkingen 146.550 ton, bijna een kwart van het totaal.
100 95
In 2008 hebben we moeten vaststellen dat het volume hout dat effectief gerecycleerd werd snel afnam, en dat afvalhout meer en meer ingezet werd als biomassa om groene stroom te produceren. Het systeem van de groene stroom certificaten creëerde een onevenwicht op de markt van het houtafval.
percentage
De daling van het recyclagepercentage hout zette zich door maar in iets mindere mate dan in 2009. VAL-I-PAC nam een aantal maatregelen om deze tendens - die op middellange termijn een ernstige bedreiging betekent voor de realisatie van onze doelstellingen - tegen te gaan. Door uitgebreide sensibilisering van de betrokken partijen en met strengere toekenningsvoorwaarden voor het recyclageforfait hout vanaf het laatste kwartaal 2009 kon het verlies worden afgeremd. Toch zakte de recyclage nog met 11 kton tot 87 kton in 2009, al steeg de recyclagegraad terug een beetje in de tweede jaarhelft.
85 80 75 70 2005
2006
2007
2008
2009
Evolutie recyclage / valorisatie
Het recyclagepercentage van hout is intussen gezakt tot net onder de grens van 60 %.
160.000 140.000 120.000 100.000 ton
5
90
73,3 % 66,8 %
61,5 % 59,5 %
80.000 60.000 40.000 20.000 0
2006
2007
recyclage
2008
energetische valorisatie
2009
VITO STUDIE: ANALYSE VAN DE OORZAAK VAN DE HOUTPROBLEMATIEK.
Sinds 2008 is er een structureel onevenwicht in de houtafvalmarkt in België. Er is intussen in ons land een grotere capaciteit om houtafval te verwerken dan er houtafval ontstaat.
Vergelijking vraag/beschikbaarheid beschikbare hoeveelheid
3.500 3.000 2.500
Wallonië energ. valorisatie
2.000 1.500
Vlaanderen energ. valorisatie
1.000 500 0
’02
’03
’04
’05
’06
’07
’08
’09
’10
’11 Vlaanderen recyclage
Recyclagedoelstellingen in de lidstaten 90 80 70 60 50 40 30 20 10 0
VAL-I-PAC
De verbranding van houtafval als biomassa wordt zeer aanzienlijk gesubsidieerd door de toekenning van de groene stroom certificaten, waardoor de energiesector het potentieel heeft om betere prijzen te bieden voor houtafval dan de spaanplaatindustrie, dé afzetmarkt voor houten verpakkingsafval dat wordt gerecycleerd. Positief is de vaststelling dat houten verpakkingsafval uitermate geschikt is voor de verwerking in de spaanplaatsector en bovendien maakt het maar een eerder beperkt deel uit van het houtafval waardoor het mogelijk is maatregelen te treffen.
Veel argumenten dus om de overheden te vragen mee te werken aan een oplossing om VAL-I-PAC en haar 8.000 deelnemers toch een reële kans te geven te voldoen aan de wettelijke doelstellingen voor de recyclage van de bedrijfsverpakkingen.
capaciteit (Kton)
Uiteraard liggen meerdere factoren aan de basis van de problematiek. In eerste instantie ligt de oorzaak ongetwijfeld bij de hoge recyclagedoelstelling die in België veruit het hoogst ligt van alle Europese lidstaten. Bovendien moeten de Belgische doelstellingen, zowel voor het industrieel als voor het huishoudelijk verpakkingsafval, apart behaald worden. Hout vertegenwoordigt ongeveer ¼ van het tonnage aan industriële verpakkingen, terwijl bij de huishoudelijke verpakkingen hout slechts een kleine fractie betekent. Er zijn dus drie redenen waarom voor de bedrijfsverpakkingen de recyclageopdracht in ons land zwaarder uitvalt. Door de beperkte natuurlijke mogelijkheden in ons land voor alternatieve energiebronnen zoals windmolens of waterkrachtcentrales, kent de biomassa als hernieuwbare energiebron de grootste groei: in België werd in 2007 maar liefst 93 % van de primaire hernieuwbare energie gewonnen uit biomassa, tegenover 79 % in onze buurlanden. Hout is bovendien het belangrijkste materiaal in de biomassa.
Deze situatie ontstaat langzamerhand ook in onze buurlanden, maar gezien de lagere recyclagedoelstellingen voor verpakkingsafval is het effect op het bereiken van de targets daar veel kleiner.
recyclage targets (%)
De impact van de houtproblematiek op onze recyclagepercentages heeft ons doen besluiten om Vito (en Valbiom) de opdracht te geven om de oorzaken ervan precies in te schatten en tevens mogelijke evoluties op Belgisch en Europees vlak in kaart te brengen.
AT
DE
DK
FR
GB
IE
IT
NL
SE
EU
6
MEER CONTAINERFORFAITS UITBETAALD, VOORAL VOOR KARTON. Om de selectieve inzameling bij de bedrijven te stimuleren, verleent VAL-I-PAC verschillende financiële incentives. Het aantal bedrijven dat van deze premies geniet, blijft toenemen: in 2009 werden meer dan 23.500 certificaten uitgeschreven voor zo’n 20.200 bedrijven.
Evolutie aantal certificaten per grootteklasse 12.000
De inspanningen van de afvalophalers en de informatiecampagnes die VAL-I-PAC voerde, hebben duidelijk succes bij de kleinere ondernemingen. In samenwerking met o.a. UNIZO werd onderzocht in welke sectoren er nog potentieel bestaat voor deze diensten. Daarna werden de promotiecampagnes vooral gericht naar de horecasector waar er traditiegetrouw veel kartonverpakkingen vrijkomen.
6.000 4.000
0 2002
Bedrijven met minder dan 50 werknemers vertegenwoordigen thans 80 % van de toegekende certificaten. Vooral bij deze bedrijven werd de afgelopen 5 jaar een aanzienlijke verbetering vastgesteld op vlak van selectieve inzameling van bedrijfsmatig verpakkingsafval, waardoor het aantal uitgereikte certificaten met maar liefst 40 % is toegenomen. Deze tendens is het sterkst bij bedrijven die minder dan 10 werknemers (KKMO’s) tewerkstellen (+ 47 % in 5 jaar). Op vlak van uitgaven, wordt quasi de helft van het budget voor de certificaten uitbetaald aan bedrijven met minder dan 50 werknemers.
8.000
2.000
2003
2004
2005
2006
2007
2008
Evolutie aantal rolcontainers papier/karton per grootteklasse 20.000
15.000 aantal containers
7
aantal certificaten
10.000
Deze sterke evolutie is het resultaat van een stijgend aantal selectieve containers voor papier/karton (van 10.900 in 2002 naar 18.000 in 2008). Dit is een positieve vaststelling zeker wanneer men weet dat dit type container vooral gebruikt wordt door kmo’s.
10.000
5.000
0
’02
’03
’04
GO
’05
MO
’06
KMO
’07
KKMO
’08
POSITIEVE BALANS NA 5 JAAR EN NIEUWE COMMERCIËLE AANPAK VOOR CLEAN SITE SYSTEM.
EEN STEEDS GROEIENDE MARKTPENETRATIE. Ondanks de minder gunstige economische context en de reeds vrij hoge marktdekking blijft het marktaandeel van VAL-I-PAC ook in 2009 nog groeien. In 2009 beheerde VAL-I-PAC 84 % van het totaal tonnage aan bedrijfsmatige verpakkingen in het kader van de wettelijke terugname- en informatieplicht. VAL-I-PAC gelooft dat een grote marktdekking een belangrijk signaal is dat de bedrijven hun verantwoordelijkheid wensen op te nemen in het realiseren van gesloten materiaalkringlopen van verpakkingsafval door middel van recyclage. VAL-I-PAC levert al meer dan 10 jaar grote inspanningen om bedrijven die nog niet in orde zijn met deze wetgeving te overtuigen om deel te nemen aan het systeem. In 2009 traden 153 nieuwe leden toe tot VAL-I-PAC. Zij vertegenwoordigen een bijkomend tonnage van 7.800 ton bedrijfsmatige verpakkingen.
Clean Site System is dé methode voor de selectieve inzameling van plastic verpakkingsafval, specifiek voor de bouwsector. Sedert de start van het project, 5 jaar geleden, werd op deze wijze 4.300 ton kunststof verpakkingen meer ingezameld en gerecycleerd. Een zeer aanzienlijk volume dat tot nu aan de recyclage ontsnapte, gezien deze kunststof meestal samen met het overige werfafval werd afgevoerd via de gemengde afvalcontainers. De selectieve inzameling is bij de gebruikers inmiddels goed ingeburgerd: meer dan 8.000 aannemers hebben minstens één maal de Clean Site System-zakken gebruikt. In 2009 kochten maar liefst 4.100 aannemers deze zakken. De handelaars in bouwmaterialen verkochten in 2009 meer dan 100.000 zakken, een lichte stijging ondanks een gekrompen markt in de bouwsector. De marktstudie van 2009 gaf enerzijds de bevestiging dat het milieuargument beduidend belangrijker geworden is op de bouwwerven, en de conclusies leidden tot een nieuwe verpakking en display voor ons product, dat in 2010 nog duidelijker aanwezig zal zijn bij de bouwhandel.
Dekking van de markt 90
Evolutie hoeveelheid kunststof gerecycleerd in werfafval 84,3%
85
1.600 1.400
1.442
1.500
1.200 1.000
75 ton
percentage
80
71,2%
70
1.043
800 600 400
65
302
200 60
’01
’02
’03
’04
’05
’06
’07
’08
’09
0
52
2005
2006
2007
2008
2009
8
VAL-I-PAC vzw < Koningin Astridlaan 59 b11 < B-1780 Wemmel < T 02/456 83 10 < F 02/456 83 20 <
[email protected] < www.valipac.be
