J A A R V E R S L A G

IM TEC H N . V. J A A RV E R S L A G

Imtech N.V. Quinterium Offices I Kampenringweg 45a 2803 PE Gouda Postbus 399 Telefoon +31 182 54 35 43 Fax

+31 182 54 35 00

[email protected] www.imtech.eu Investor Relations Telefoon +31 182 54 35 04 +31 182 54 35 00

[email protected] www.investors.imtech.eu

Samen Succesvol

www.imtech.eu

2 0 0 8

Fax

J A A RV E R S L AG

2800 AJ Gouda

2 0 0 8

◾ PERSONALIA

RAAD VAN COMMISSARISSEN 1

KERNPUNTEN

Ir. R.M.J. (Rudy) van der Meer (63)

Commissariaten

Belangrijke nevenfuncties

◾

◾

◾ ◾

Voorzitter, benoemd in 2005, lopende termijn

◾

Kwalitatief goede orderportefeuille neemt met 18% toe tot 4.514 miljoen euro, prima basis voor 2009

tot 2009, lid van de Audit Commissie, lid van de

◾

2008 uitstekend jaar voor Imtech:

Honorerings- en Benoemingscommissie

◾ ◾

◾

EBITA: 197,2 miljoen euro, + 26% (autonoom + 14%)

◾

Opbrengsten: 3.859 miljoen euro, + 15% (autonoom + 8%)

◾

Toename operationele EBITA-marge naar 5,5% (2007: 5,1%)

◾

Nettowinst: 113,3 miljoen euro, + 23%

◾

Winst per aandeel vóór amortisatie en bijzondere waardevermindering van immateriële activa: 1,64 euro, + 27%

◾

Dividend per gewoon aandeel: 0,59 euro, + 26% (2007: 0,47 euro)

◾

◾

James Hardie Industries N.V.

◾ ◾ ◾

◾

Benoemd in 1999, lopende termijn tot 2011 Persoonlijk adviseur; programma’s voor

Sara Lee/DE N.V. Reed Elsevier N.V. Allianz Nederland Groep N.V.

Raad van Toezicht Nationaal Register voor Commissarissen

◾

Raad van Toezicht Kids Rights

E.A. (Eric) van Amerongen (55)

Commissariaten


◾

◾ ◾ ◾

◾

Benoemd in 2002, lopende termijn tot 2010, voorzitter van de Honorerings- en Benoemingscommissie

◾

Vooruitzichten 2009: verdere toename van de EBITA door autonome groei en acquisities

Gazelle Holding B.V. (voorzitter)

◾ ◾

overheid en wetenschap

operationele EBITA-margedoelstelling van 6%

Voorzitter Alumnivereniging TU Delft

Energie Beheer Nederland B.V. (voorzitter)


in ICT, Traffic & Marine

Doelstelling strategisch plan 2012 onverkort gehandhaafd: opbrengsten 5 miljard euro in 2012, onder handhaving van een

◾ ◾ ◾

Voorzitter Bestuur Universiteitsfonds Delft

Commissariaten

authentiek leiderschap voor bedrijfsleven,

Door acquisities sterke positie verworven in Scandinavië en positie op Europese ICT-markt versterkt, posities in Centraal- en

en ING Verzekeringen Nederland N.V.

Mw. Drs. (Dien) G.J. de Boer-Kruyt (64)

Hoge EBITA-groei in alle clusters: 17% in de Benelux, 36% in Duitsland & Oost-Europa, 14% in de UK, Ierland & Spanje en 16%

Oost-Europa (Oostenrijk, Polen, Roemenië, Rusland) verbeterd, goede progressie in groeimarkt ‘energy & environment’ ◾

Voormalig lid Raad van Bestuur Akzo Nobel N.V.

ING Bank Nederland N.V.

Voormalig CEO Koninklijke Swets & Zeitlinger N.V.

ASM International N.V. (vice-voorzitter) HITT N.V. (vice-voorzitter) Shanks Group Plc (senior independent

Vereniging ANWB

◾

non executive director)

◾

ANWB B.V., tevens lid Raad van Toezicht Raad van Toezicht Centraal Bureau Rijvaardigheidsbewijzen (voorzitter)

Ortel Mobile B.V.

PROFIEL

Drs. A. (Harry) van Tooren (61)

Commissariaten


◾

◾

◾ ◾

◾

Imtech is een Europese technische dienstverlener op het gebied van elektrotechniek, ICT, werktuigbouw met circa 22.500 medewerkers, ruim 3,8 miljard euro aan opbrengsten en meer dan 415 vestigingen, waaronder 345 vestigingen in Europa en

voorzitter van de Audit Commissie

◾

70 maritieme (service)vestigingen langs belangrijke scheepvaartroutes. ◾

Imtech is in staat om de technologieën elektrotechniek, ICT, werktuigbouw over de volle breedte en diepte van het techtoegevoegde waarde bieden. Imtech bestrijkt hierbij de combinatie van consultancy, design, engineering, implementatie, maintenance services en maintenance management, gedurende de complete levenscyclus van de technologie en bedrijfsprocessen bij klanten.

◾

Prof. dr. W.A.F.G. (Willem) Vermeend (60)

Commissariaten


◾ ◾

◾ ◾ ◾ ◾

◾

Benoemd in 2007, lopende termijn tot 2011 Ondernemer, Hoogleraar European Fiscal Economics Universiteit Maastricht

In Europa is Imtech actief in: de Benelux (Nederland, België, Luxemburg), Duitsland, diverse landen in Centraal- en Oost-Europa wegen, Zweden, Finland), de UK, Ierland en Spanje. Daarnaast beschikt Imtech over diverse pan-Europese en internationale activiteiten, waaronder een sterke Europese positie op de ICT-markt, de markt van Traffic (inclusief parkeren) en op de mondiale maritieme markt.

Mitsubishi Motors Europe B.V.

Lid Raad van Toezicht Erasmus Universiteit en Erasmus MC

AFAB Financiële Diensten HSB Bouw Volendam

Commissariaten


◾

◾ ◾ ◾ ◾

◾ ◾

◾

Benoemd in 2008, lopende termijn tot 2012, Voormalig Executive Vice President Koninklijke Philips Electronics N.V.

MISSIE EN TOEGEVOEGDE WAARDE

Randstad Holding N.V.

Drs. A. (Adri) Baan (66) lid van de Audit Commissie

Volker Wessels Stevin N.V. (voorzitter) Wolters Kluwer N.V. (voorzitter) Océ N.V. Dockwise Ltd (voorzitter)

Imtech staat voor de integratie van technologieën (elektrotechniek, ICT, werktuigbouw) en de samenwerking van gedreven

Adviseur Warpburg Pincus UK Voorzitter Raad van Toezicht Autoriteit Financiële Markten

◾ ◾

Lid Raad van Toezicht Universiteit van Amsterdam Lid Raad van Toezicht Amsterdam Medisch Centrum

◾

mensen met visie. ◾

Lid Raad van Toezicht Maasstad Ziekenhuis

Hunter Douglas N.V.

Voormalig lid Executive Committee ING Europe/

(onder andere Oostenrijk, Zwitserland, Polen, Roemenië, Kroatië, Rusland, Hongarije, Bulgarije en Tsjechië), Nordic (Noor-

◾

AM Wonen B.V.

Wholesale international

nologisch spectrum te bundelen tot integrale en multidisciplinaire totaaloplossingen die aan klanten en de maatschappij ◾

Benoemd in 2006, lopende termijn tot 2010,

Imtech bundelt innovatief vermogen, professionals met drive en ambitieuze opdrachtgevers. Mensen die geboeid zijn door

Voorzitter Stichting Resocialisatie en Begeleiding Criminele Jongeren

de meerwaarde van technologie. Mensen die ervan overtuigd zijn dat technologie business processen kan veranderen en toegevoegde waarde kan bieden. ◾

Imtech bedient meer dan 19.500 klanten en wenst deze klanten toegevoegde waarde te bieden in de vorm van integrale en

RAAD VAN BESTUUR

DIRECTIERAAD 2

multidisciplinaire totaaloplossingen die leiden tot ‘change in business’: betere bedrijfsprocessen en meer rendement voor opdrachtgevers én voor de klanten die zij op hun beurt bedienen. Imtech wenst deze waardecreatie te creëren door diepgaand

Dr. ir. R.J.A. (René) van der Bruggen (61)

K.P.H. (Håkan) Bergkvist (57)

J. (Javier) Llanos Acuña (50)

inzicht in en kennis van (primaire en secundaire) processen van klanten, intensieve samenwerking met en voor klanten, toe-

Voorzitter Raad van Bestuur

Algemeen Directeur Imtech Nordic

Algemeen Directeur Imtech Spain

singen op het gebied van ‘energy & environment‘ (energie, milieu, fijnstof en water), die 25% van de totale opbrengsten

Mr. B.R.I.M. (Boudewijn) Gerner (57)

K. (Klaus) Betz (53)

Mr. M.E.J. (Mark) Salomons (47)

bedragen. Daarnaast wenst Imtech ook als maatschappelijk bewuste technologiepartner te acteren bij actuele maatschappe-

Lid Raad van Bestuur

Voorzitter Directie Imtech Deutschland

Secretaris van de Vennootschap

Ing. B. (Bart) Bouwmeester MBA (41)

Drs. H.B. (Harry) Siertsema (50)

Algemeen Directeur Imtech Nederland

Algemeen directeur Imtech Marine Group

Alle commissarissen bezitten de Nederlandse

Ir. J.A. (Jan) Casteleijn (59)

J.M. (Jim) Steele (61)

nationaliteit.

Algemeen Directeur Imtech Infra

Algemeen Directeur Imtech UK

A.F. (Jos) Graauwmans (51)

Ir. P. (Piet) Veenstra (60)

Directeur Personeel & Organisatie

Algemeen Directeur Imtech ICT

leveranciers en partners en door goede domeinkennis van de markten waarin deze klanten actief zijn. ◾

Imtech wenst daarnaast een bijdrage te leveren aan een duurzame leefbare samenleving. Het gaat primair om hightech oplos-

lijke vraagstukken, onder meer in de zorg, het onderwijs, op het gebied van veiligheid, in researchlaboratoria en onderzoekscentra, in de farmacie, bij de ontwikkeling van schone en veilige auto’s en in de markt van voedselproductie. Bovendien is Imtech proactief op het gebied van Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen. ◾

Imtech hanteert de volgende strategische langetermijn doelstellingen: ◾

de beste technische dienstverlener te willen zijn, zowel in Europa als op de mondiale maritieme markt;

◾

het bereiken van minimaal een top 3-positie in elk Imtech-land en op elke voor Imtech relevante markt;

◾

opbrengsten van 5 miljard euro te bereiken in 2012;

◾

een operationele EBITA-marge van 6%.

Peildatum leeftijden per 1 januari 2009. 1

2

De leden van de Raad van Bestuur maken deel uit van de Directieraad.

Ir. C.A.J. (Cees) van Laarhoven (60) Algemeen Directeur Imtech Technology

◾ INHOUD 2 Kerncijfers

75 Jaarrekening

4 Informatie over het aandeel Imtech

76 Geconsolideerde winsten verliesrekening

6 Imtech-competentiepiramide

77 Geconsolideerd overzicht van het totaalresultaat

7 Organisatie, markten en competenties

78 Geconsolideerde balans

8 Voorwoord Raad van Bestuur

80 Geconsolideerd kasstroomoverzicht

10 Bericht van de Raad van Commissarissen

81 Toelichting op de geconsolideerde jaarrekening

15 Corporate Governance

125 Vennootschappelijke balans van Imtech N.V. 125 Vennootschappelijke winsten verliesrekening van

19 Verslag Raad van Bestuur

Imtech N.V.

19 2008 uitstekend jaar: goede orderportefeuille, Europese posities versterkt, progressie in

126 Toelichting op de vennootschappelijke balans en winsten verliesrekening van Imtech N.V.

‘energy & environment’ 22 Visie en toegevoegde waarde

131 Overige gegevens

22 Organisatie

131 Accountantsverklaring

24 Procurement

132 Statutaire bepaling inzake winstbestemming

25 SWOT-analyse

132 Voorstel tot winstbestemming

26 Strategie

132 Bijzonder statutair recht inzake zeggenschap

29 Doelstellingen 29 Vooruitzichten

Personalia

30 Benelux 37 Duitsland & Oost-Europa 42 UK, Ierland & Spanje 46 Nordic 48 ICT, Traffic & Marine 58 Financiën en middelen 60 Risicobeheersing

Van dit jaarverslag is een Engelse versie beschikbaar. De Nederlandse versie is

64 Human Resources

bindend in geval van eventuele tegenstrijdigheden.

67 Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen

An English translation of this annual report is available. In matters of any

74 Bestuurdersverklaringen

misinterpretation the Dutch annual report will prevail.

Technology that improves society

CH N V

RSLAG JAARVE

2008

RSLAG JAARVE 2008

Technologie is doorgedrongen tot in de kleinste haarvaten van onze maatschappij. Er zijn nog maar weinig activiteiten te bedenken waar helemaal geen technologie bij komt kijken. Onze kinderen groeien als vanzelfsprekend op met computerspelletjes, e-learning en mobieltjes. En ook wijzelf verwonderen ons nauwelijks meer over wat er technisch allemaal mogelijk is. Waardoor we ons bijna nooit ten volle realiseren hoe wezenlijk technologie is voor onze samenleving. Niet alleen om onze huidige levenswijze duurzaam in stand te houden, maar ook om oplossingen te vinden voor de vraagstukken van morgen. Technologie helpt ons te bouwen aan een duurzame, veilige en betere wereld. Vandaar dat ‘improving society’ het thema is van dit jaarverslag met speciale aandacht voor: maatschappelijk verantwoord ondernemen, de oplossingen die technologie biedt voor talloze maatschappelijke problemen, de betekenis van technologie in de markt van ‘energy & environment’ en hoe technische kennis naar ontwikkelingslanden kan worden overdragen om lokale ‘communities’ een ‘boost’ te geven. Imtech vervult bij al deze aspecten een koppositie: ‘Technology that improves society’!

◾ KERNCIJFERS In miljoenen euro’s, tenzij anders aangegeven

2008

2007

2006

2005

2004

Opbrengsten

3.859

3.346

2.839

2.379

2.016

EBITA

197,2

156,5

113,3

86,3

72,0 4

EBIT

183,8

147,3

108,8

83,2

70,7 4

113,3

91,9

67,7

50,8

44,0 4

5,5%

5,1%

4,5%

4,1%

4,1% 4

5,1%

4,7%

4,0%

3,6%

3,6% 4

156

125

92

73

55

4.514

3.815

2.924

2.396

2.132

Resultaten

Nettowinst Operationele

EBITA-marge1

EBITA-marge Kasstroom Orderportefeuille Balans Balanstotaal

2.473

1.891

1.567

1.310

1.057

Eigen vermogen

396

367

321

288

265

Netto rentedragende schuld

456

92

25

– 102

– 92

Werkkapitaal (exclusief geldmiddelen)

180

109

178

112

156

6,3

7,0

9,9

7,3

8,9

Rentedekking Gemiddelde netto rentedragende schuld/EBITDA Gemiddeld aantal uitstaande aandelen (in mln)

1,6

0,8

0,4

–

–

77,4

78,6

78,8

78,5

77,8

1,64

1,29

0,92

0,69

0,58

Gegevens per aandeel van 0,80 euro nominaal Nettowinst per aandeel vóór amortisatie en bijzondere waardevermindering van immateriële activa2 Dividend per aandeel

0,59

0,47

0,36

0,36

0,36

Pay-out

40%

40%

41%

55%

63%

Kasstroom2

2,01

1,59

1,17

0,93

0,71

Eigen vermogen3

5,11

4,68

4,08

3,68

3,39

12,00

16,94

16,05

9,17

8,65

930

1.328

1.263

717

676

22.510

18.231

16.362

14.519

12.836

Slotkoers Marktkapitalisatie3 (in miljoenen euro’s) Personeel Aantal medewerkers per 31 december 1

Vóór holdingkosten.

2

Op basis van gemiddeld aantal uitstaande aandelen.

3

Op basis van aantal uitstaande aandelen per 31 december.

4

Vóór bijzondere last ad 8 miljoen euro inzake overtreding Nederlandse Mededingingswet.

DOELSTELLINGEN STRATEGISCH PLAN 2012 Opbrengsten 5 miljard euro in 2012, onder handhaving van een operationele EBITA-marge van 6%.

VOORUITZICHTEN 2009 Verdere toename van de EBITA door autonome groei en acquisities.

2

◾ KERNCIJFERS

4.500

250 225

197,2

200 175

2.250

86,3

72,0 1

1.350 900

22.510

2008

in miljoen euro

2007

2006

2005

Opbrengsten

in miljoen euro

5.000

4.514

4.500

22.500 20.000

3.815

4.000

18.231 16.362

17.500

3.500

14.519

2.924

3.000

12.836

12.500

2.500

10.000

2.000

7.500

1.500

5.000

1.000

2.396

2008

2007

2006

2005

Aantal medewerkers (FTE)

500

2.132

2004

2008

2007

2006

2005

2004

2.500

2004

2008

2007

2006

2005

2004

450

EBITA

25.000

15.000

2.379 2.016

1.800

50 25

2.839

2.700 113,3

125 75

3.346

3.600 3.150

156,5

150 100

3.859

4.050

Orderportefeuille in miljoen euro

Public buildings Private buildings

Specials

7% 23%

Overige

Care & Cure 4%

5% Maintenance, Services & Management

Design, Engineering & Consultancy 8%

20%

8% 30% Industry

15% Infra & Traffic

67%

13%

Implementatie

Marine

Opbrengsten per activiteit

Opbrengsten per marktsegment in %

in %

Elektrotechniek

UK, Ierland & Spanje

Werktuigbouw

42%

13%

Duitsland & Oost-Europa 27%

37% ICT, Traffic 28% & Marine

7% Overige

2%

14%

30% Benelux

Nordic

ICT

Opbrengsten per technologie

Opbrengsten per cluster

in %

in %

1

Vóór bijzondere last inzake overtreding Nederlandse Mededingingswet.

3

◾ INFORMATIE OVER HET AANDEEL IMTECH BEURSNOTERING

GROOTAANDEELHOUDERS

Imtech is genoteerd aan de effectenbeurs van NYSE Euro-

Op basis van de Wet Melding Zeggenschap zijn de

next in Amsterdam. Het aandeel is op 4 maart 2008 terug-

volgende grootaandeelhouders in het aandeel Imtech

gekeerd in de Amsterdam Midkap Index (AMX) en per

bekend (stand: 31 december 2008):

23 juni 2008 maakt het aandeel tevens deel uit van de Dow Jones Stoxx 600. Sinds juni 2008 is het mogelijk om via de

◾

Parcom Quoted Equity Management B.V.

5,70%

effectenbeurs te handelen in opties op het aandeel Imtech.

◾

Fortis Verzekeringen Nederland N.V.

5,14%

Per 31 december 2008 bedroeg de beurswaarde van het

◾

Delta Deelnemingen Fonds N.V.

5,11%

aandeel Imtech 929,5 miljoen euro, een daling van 30% ten

◾

Aviva plc

5,10%

opzichte van eind 2007.

◾

WAM Acquisitions GP, Inc.

5,06%

BEURSHANDEL

Naast deze grootaandeelhouders zijn er substantiële

In 2008 is het handelsvolume in het aandeel Imtech met

pakketten aandelen (belang kleiner dan 5%) in handen van

76% gestegen tot een totaal van 118,2 miljoen aandelen.

(buitenlandse) institutionele beleggers, met name in de

Dit betekent dat het gemiddeld aantal uitstaande aan-

UK en de USA.

delen 1,5 keer werd verhandeld. In 2007 bedroeg deze omloopsnelheid 0,85. Gedurende 2008 lag het gemiddelde

DIVIDEND

handelsvolume op dagbasis elke maand hoger dan het

Het dividendbeleid is 40% van het nettoresultaat exclusief

gemiddelde van de laatste vijf jaar van de betreffende

bijzondere posten uit te keren. Over het boekjaar 2008

maand.

wordt voorgesteld om een dividend van 0,59 euro per aandeel uit te keren (2007: 0,47 euro). Deze winstuitkering

BEURSKOERS

komt overeen met het dividendbeleid en bedraagt 40%.

De beurskoers van het aandeel Imtech daalde in 2008 met

Het dividendrendement op basis van de slotkoers 2008

29,2% tot 12,00 euro per aandeel. De AEX is in dezelfde

bedraagt 4,9% (2007: 2,8%). Het voornemen is om met

periode met 52,3% gedaald, de AMX daalde met 52,5% en

ingang van dit jaar aan de aandeelhouders een keuzedivi-

de Dow Jones Stoxx 600 daalde met 45,0%. Gedurende de

dend (in contanten of aandelen) ter beschikking te stellen.

afgelopen drie jaar is het aandeel Imtech met 30,9% gestegen. Ter vergelijking, de Amsterdamse beursindices AEX en

INVESTOR RELATIONS

AMX zijn in diezelfde periode met respectievelijk 43,7% en

Imtech hecht veel waarde aan een goede communicatie

40,1% gedaald, en de Europese beursindex Dow Jones

met beleggers en analisten zodat zij een goede en realisti-

Stoxx 600 is met 35,3% gedaald (zie tabel op pagina 5).

sche inschatting kunnen maken van het waardepotentieel van het aandeel Imtech. Regelmatige bijeenkomsten met bestaande en potentiële aandeelhouders alsmede met analisten die het aandeel volgen, vormen daarbij een

IMTECH-AANDEEL IN 2008

belangrijke component.

in euro

2008

Hoogste koers Laagste koers Slotkoers ultimo boekjaar Koers-winstverhouding ultimo boekjaar Dividendrendement op slotkoers Beursomzet (gemiddeld aantal per dag)

2007

2006

19,48

23,49

16,12

9,66

14,81

9,22

12,00

16,94

16,05

7,3

13,1

17,4

4,9%

2,8%

2,2%

461.904

261.396

179.265

Aantal geplaatste aandelen

80.659.647

80.659.647

80.659.647

Aantal uitstaande aandelen ultimo boekjaar

77.462.396

78.374.232

78.685.689

Gemiddeld aantal uitstaande aandelen Marktkapitalisatie ultimo boekjaar 4

77.445.826

78.608.447

78.756.582

929.548.752

1.327.659.490

1.262.643.023

◾ INFORMATIE OVER HET A ANDEEL IMTECH

Koersverloop aandeel Imtech ten opzichte van de AEX-, Midkap-index en Dow Jones Stoxx 600 (januari 2006 t/m december 2008 op basis van dagkoersen, startpunt: koers aandeel Imtech per 2 januari 2006) 25

22

19

16

13

10

7

2008

2007

2006

Koers AEX Koers AMX

In 2008 heeft Imtech gedurende roadshows en conferen-

FINANCIËLE AGENDA

ties met 394 verschillende beleggers gesproken (2007: 262

◾

7 april 2009

beleggers). Verder werd een analistendag georganiseerd in

Koers Imtech Koers Stoxx 600

Algemene Vergadering van Aandeelhouders

◾

9 april 2009

Notering ex-dividend

◾

9 t/m 23 april

Keuzetermijn dividend

WWW.INVESTORS.IMTECH.EU

◾

15 april (na beurs) Record date (volgens beursregels)

Specifieke informatie voor beleggers is beschikbaar via

◾

23 april (na beurs) Bekendmaking ruilverhouding

www.investors.imtech.eu, waar gedetailleerde financiële

◾

28 april 2009

Betaalbaarstelling dividend

informatie te vinden is over de strategie, de doelstellingen

◾

20 mei 2009

Trading update 1e kwartaal

en vooruitzichten, de analisten die Imtech volgen, alsmede

◾

11 augustus 2009

Halfjaarcijfers 2009

de presentaties aan analisten en financiële pers, inclusief

◾

28 oktober 2009

Trading update 3e kwartaal

de bijbehorende webcasts. Hier is eveneens een actuele

◾

16 februari 2010

Jaarcijfers 2009

financiële agenda beschikbaar.

◾

13 april 2010

Algemene Vergadering van

München over de positie van Imtech in Duitsland.

Aandeelhouders

Aantal verhandelde aandelen in 2008 (x 1.000) 1.000 900 800 700 600 500 400 December

November

Oktober

5

Augustus

Gemiddeld per dag Gemiddeld per dag laatste vijf jaar

Juli

Juni

Mei

April

Maart

Februari

Januari

100

September

300 200

◾ IMTECH-COMPETENTIEPIRAMIDE

De strategische kerncompetenties van Imtech kunnen het best worden geïllustreerd aan de hand van de Imtech-competentiepiramide, die hierboven is afgebeeld. Imtech bestrijkt: ◾ drie technologieën: elektrotechniek, ICT (informatie- en communicatietechnologie) en werktuigbouw, over het complete spectrum van deze technologieën, zowel in de breedte als in de diepte; ◾ zes activiteiten: design, consultancy, engineering, implementatie, maintenance services en maintenance management; ◾ vier markten: Buildings, Industry, Infra & Traffic en Marine, waarbij in elke markt een substantieel deel van de opbrengsten gerelateerd is aan ‘energy & environment’. Deze combinatie is in samenhang met de bereikte schaalgrootte onderscheidend en geeft Imtech een uniek profiel in Europa en op de internationale maritieme markt.

De activiteiten omvatten de volledige procesgang en levenscyclusbenadering: van design, consultancy, engineering (ontwerp), implementatie (installatie) tot en met maintenance services en maintenance management (het complete spectrum op het gebied van technologisch en organisatorisch onderhoud en beheer), inclusief kosten- en procesbewaking en QHSE (quality, health, safety & environment: kwaliteit, gezondheid, veiligheid en milieu). Imtech biedt totaaloplossingen met toegevoegde waarde voor haar klanten. Partnership met klanten krijgt een extra dimensie door bundeling van technische competenties en intensieve samenwerking, outsourcing en het integraal uitvoeren van diensten en concepten. Consultancy, engineering, projectfinanciering, projectmanagement, asset management, risk management, (energy) contracting en Publiek Private Samenwerking (PPS) maken hiervan integraal deel uit.

Bij elektrotechniek gaat het om het complete gamma aan elektrotechnische oplossingen in elke schaalgrootte, bijvoorbeeld: laag-, midden- en hoogspanning, energiedistributie, meet- en regeltechniek, instrumentatie, infratechniek, elektrische voortstuwing, integrale veiligheid, gebouwbeheersing, toegangstechnologie, systeemtechnologie, (dynamisch) verkeersmanagement en -systemen, vermogenselektronica.

Imtech is actief op vier markten: ◾ Buildings: alle gebouwen, bijvoorbeeld: computer-, data- en distributiecentra, kantoren, laboratoria, luchthavens, musea, parkeergarages, penitentiaire inrichtingen, leisure-centra, stadions, stations, universiteiten en (hoge)scholen, winkelcentra, ziekenhuizen en zorginstellingen; ◾ Industry: een concentratie op de auto-industrie, chemie en petrochemie, energie- en milieumarkt, farmacie, machinebouw, olie & gas, veevoederindustrie, vliegtuigindustrie, voedings- en genotmiddelenindustrie; ◾ Infra & Traffic: het meten, analyseren en bevorderen van verkeersstromen, (dynamisch) verkeersmanagement (op de weg en het water) en verkeersinfrastructuur, verkeersveiligheid, luchthaveninfrastructuur, openbaar vervoer, parkeersystemen, rail (spoor, tram en metro), tunnels, bruggen en sluizen, transport- en distributienetten, (openbare) verlichting, (afval)waterzuivering en -management, drinkwater; ◾ Marine: passagiersschepen, luxejachten, marineschepen (fregatten, korvetten, patrouille- en inspectievaartuigen, onderzeeboten), binnenvaartschepen, alsmede ‘speciale schepen’ als olie- & gasschepen (onder meer tankers en pijpenleggers), transportschepen, bagger-, hef- en werkschepen.

Bij ICT gaat het om het complete ICT-traject, onder andere: software en hardware (door onder meer samenwerking met IBM en Microsoft), business intelligence, besturingstechnologie, platformautomatisering, data- en telecommunicatie, data modelling, ICTinfrastructuren, intelligente transportsystemen, storage, (telecom) netwerken, virtualisatie, infra-automatisering, route-informatiesystemen, internet- en intranetapplicaties, logistieke automatisering, managed services, technische automatisering, robotisering, satellietcommunicatie, simulatie. Bij werktuigbouw gaat het om het complete scala aan lucht-, klimaat- en energie-oplossingen, onder meer HVAC (Heating, Ventilation en Air Conditioning), koude- en warmteopslag, cleanroomtechnologie, energiemanagement, energy contracting, energietechniek, ontvochtigingstechnologie, verbrandingstechnologie, warmtetechnologie, sprinklertechnologie, piping, procestechnologie, brandblustechnologie en werktuigbouwkundige (proces)installaties.

6

◾ ORGANISATIE, MARKTEN EN COMPETENTIES

BENELUX Imtech Nederland B.V. Imtech Building Services B.V. Imtech Sprinkler Technology Imtech Industrial Services B.V. Imtech Automation Solutions B.V. Imtech Industry International B.V. Ventilex B.V. Imtech Special Market Solutions Imtech Energy Services Imtech Contracting Imtech Care & Cure Imtech Security Imtech Food & Feed Imtech Access & Security Technology B.V.

◾ ◾ ◾ ◾ ◾ ◾ ◾ ◾ ◾ ◾ ◾ ◾ ◾ ◾ ◾ ◾ ◾ ◾ ◾ ◾ ◾ ◾

◾ ◾ ◾ ◾ ◾ ◾

◾ ◾ ◾ ◾ ◾

◾ ◾ ◾ ◾

◾ ◾ ◾ ◾ ◾ ◾ ◾

◾ ◾ ◾ ◾

Imtech Luxemburg Paul Wagner et Fils S.A. (90%)

◾ ◾

◾ ◾ ◾ ◾ ◾ ◾

UK, IERLAND & SPANJE

◾ ◾ ◾ ◾ ◾ ◾ ◾ ◾ ◾

◾ ◾ ◾ ◾ ◾ ◾ ◾ ◾ ◾ ◾ ◾

◾ ◾ ◾ ◾ ◾ ◾ ◾

◾ ◾ ◾ ◾ ◾ ◾ ◾ ◾ ◾ ◾ ◾ ◾ ◾ ◾ ◾

◾ ◾ ◾ ◾ ◾

Imtech Spain S.L. Imtech Spain Buildings Imtech Sertec Imtech Spain Industry Imtech Huguet

◾ ◾ ◾ ◾ ◾ ◾ ◾

*

Ook actief In zakelijke dienstverlening.

ICT, TRAFFIC & MARINE Imtech ICT* Imtech ICT Business Solutions B.V. Imtech ICT Information Technology B.V. Imtech ICT Management & Consultancy Imtech ICT Brocom B.V. Imtech ICT Communications Solutions B.V. Imtech ICT Business Intelligence Fritz & Macziol Software und Computervertrieb GmbH Infoma Software Consulting GmbH Fritz & Macziol GmbH (Oostenrijk) Fritz & Macziol (Schweiz) A.G. REAL Solutions Group Ltd (UK) Fit IT N.V. (België) Thinking Solutions N.V. (België) EBIT N.V. (België) ILS Consult GmbH (Oostenrijk) STAS GmbH Imtech Telecom Global Ltd. (UK)

◾ ◾ ◾ ◾ ◾ ◾ ◾ ◾ ◾ ◾ ◾

◾ ◾ ◾ ◾

◾ ◾ ◾ ◾ ◾ ◾ ◾ ◾ ◾ ◾ ◾

Imtech Technical Services Ltd. (UK) Imtech Meica Services Ltd. Imtech Goodmarriott & Hursthouse Ltd. Aqua Group Ltd. Suir Engineering Ltd. (Ierland) Imtech Process Ltd.

NVS Installation AB (Zweden) Nordiske Varme Sanitaer AS (Noorwegen) LVI-Helin Oy (Finland) Sävar Energitjänst AB (Zweden)

◾ ◾

Imtech Belgium N.V. Imtech Projects N.V. Imtech Maintenance N.V. Van Looy Group N.V.

Imtech Deutschland Imtech Deutschland GmbH & Co. KG Imtech Contracting GmbH Kraftwerks- und Energietechnik Umweltsimulation und Prüfstandtechnik Forschung und Entwicklung Reinraum- und Medientechnik Con Tech GmbH Real Estate Management (50,5%) Imtech Polska Sp. z.o.o. (Polen) Imtech KTS-CZ s.r.o. (Tsjechië) Imtech Russland OAO (Rusland)

NORDIC

◾ ◾ ◾ ◾ ◾ ◾ ◾ ◾ ◾ ◾ ◾ ◾ ◾ ◾ ◾ ◾ ◾ ◾ ◾ ◾ ◾ ◾ ◾ ◾ ◾ ◾ ◾ ◾ ◾ ◾ ◾ ◾ ◾ ◾ ◾ ◾ ◾ ◾ ◾ ◾ ◾ ◾ ◾ ◾ ◾

Imtech Infra B.V. Imtech Infra Nederland Imtech Infratechniek Asset Rail B.V. (40%) Imtech Infra N.V. (België) Imtech Infra Data B.V.

DUITSLAND & OOST-EUROPA

Markten

Competenties

Buildings Industry Infra/Traffic Marine Elektrotechniek ICT Werktuigbouw

Een volledige lijst van werkmaatschappijen van Imtech N.V. is verkrijgbaar bij de Kamer van Koophandel Rotterdam.

Competenties

Buildings Industry Infra/Traffic Marine Elektrotechniek ICT Werktuigbouw

Markten

Imtech Traffic Peek Traffic Ltd. (UK) Peek Traffic B.V. Peek Traffic Sp. z.o.o. (Polen) Peek Promet d.o.o. (Kroatië) WPS Parking Systems B.V.

◾ ◾ ◾ ◾ ◾ ◾ ◾ ◾ ◾ ◾ ◾

◾ ◾ ◾ ◾

◾ ◾ ◾ ◾ ◾

◾ ◾ ◾ ◾ ◾ ◾ ◾

◾ ◾ ◾ ◾ ◾ ◾ ◾ ◾ ◾ ◾

◾ ◾ ◾ ◾ ◾ ◾ ◾

◾ ◾ ◾ ◾ ◾ ◾ ◾ ◾ ◾ ◾ ◾

◾

◾ ◾ ◾ ◾ ◾ ◾ ◾ ◾ ◾ ◾ ◾

◾ ◾ ◾ ◾ ◾ ◾ ◾ ◾ ◾

◾ ◾ ◾ ◾ ◾ ◾ ◾ ◾ ◾ ◾

Imtech Technology Saval B.V. Knowsley S.K. Ltd. (UK)

7

◾ ◾ ◾ ◾ ◾ ◾ ◾ ◾ ◾ ◾ ◾ ◾ ◾ ◾ ◾ ◾ ◾ ◾ ◾ ◾ ◾ ◾ ◾ ◾ ◾ ◾

Imtech Marine Group Imtech Marine & Offshore B.V. Imtech Schiffbau-/Dockbautechnik Imtech Marine & Offshore Ltd. (UK) Imtech Marine Germany GmbH Marine Electronics (Shanghai) Co. Ltd Van Berge Henegouwen Installaties B.V. Dirkzwager B.V. (54%) Tess Electrical Marine Inc. (51%) (USA) IHC Systems B.V. (50%) Radio Holland Group B.V. Radio Holland Netherlands B.V. Radio Holland Belgium N.V. Radio Holland USA Inc. Radio Holland Singapore Ltd. Radio Holland Hong Kong Ltd. Pertec Ltd. (Zuid-Afrika) Sailtron B.V. Venteville B.V. Radio Holland Content@Sea B.V.

◾ ◾ ◾ ◾ ◾ ◾ ◾ ◾ ◾ ◾ ◾

◾ ◾ ◾ ◾

◾ ◾ ◾ ◾ ◾

◾ ◾ ◾ ◾ ◾ ◾

◾ ◾ ◾ ◾ ◾ ◾ ◾ ◾ ◾ ◾ ◾ ◾ ◾ ◾ ◾ ◾ ◾ ◾ ◾ ◾ ◾ ◾ ◾ ◾ ◾ ◾ ◾ ◾ ◾ ◾ ◾ ◾ ◾ ◾ ◾ ◾ ◾ ◾ ◾ ◾ ◾ ◾ ◾ ◾

◾ VOORWOORD RAAD VAN BESTUUR 2008: UITSTEKEND JAAR VOOR IMTECH 2008 was een uitstekend jaar voor Imtech. De orderportefeuille groeide met 18% (699 miljoen euro) substantieel tot 4.514 miljoen euro, waarbij de kwaliteit (winstpotentie) verder toenam. Dit vormt een goed uitgangspunt voor 2009. De EBITA nam met 26% toe tot 197,2 miljoen euro, waarvan 14% autonoom. De opbrengsten groeiden met

René van der Bruggen

Boudewijn Gerner

15% tot 3.859 miljoen euro, waarvan 8% autonoom. De totale operationele EBITA-marge nam toe, van 4,5% in 2006 via 5,1% in 2007 tot 5,5% in 2008. De winst per aan-

bestand tegen terugvallende vastgoedinvesteringen.

deel vóór amortisatie en bijzondere waardevermindering

De cluster ICT, Traffic & Marine realiseerde significante

steeg met 0,35 euro naar 1,64 euro (+ 27%). Het voorge-

groei zowel autonoom als door een groot aantal acquisi-

stelde dividend naar keuze bedraagt 0,59 euro (2007:

ties in 2007 en 2008. In de markt van ICT werd in nagenoeg

0,47 euro) per gewoon aandeel, een toename van 26%.

alle Europese landen vooruitgang geboekt. Op de markt van Traffic speelde Imtech met succes in op de toenemende

GOEDE PROGRESSIE IN ALLE CLUSTERS

Europese verkeersdrukte en de vraag naar hightech mobi-

Er werd, met dank aan alle 22.510 medewerkers, een prima

liteitsoplossingen. De maritieme markt was ‘booming’ en

prestatie geleverd. Alle clusters binnen Imtech realiseer-

als internationale speler van formaat wist Imtech zich in

den groei. Dit biedt vertrouwen voor de toekomst.

een aantal maritieme segmenten prima te ontwikkelen.

De sterke marktpositie, de uitgebreide dienstenportfolio

Per saldo groeide de EBITA in deze cluster met 16% en de

en de brede dekking over een groot aantal marktsegmen-

orderportefeuille nam met 29% toe tot 951 miljoen euro.

ten vormden de basis voor stevige autonome groei in de Benelux. De EBITA nam hier met 17% toe en de orderporte-

SUCCESVOLLE ACQUISITIES

feuille groeide met 9% tot 1.352 miljoen euro. In Duitsland

Met de overname van NVS werd eind 2008 invulling

& Oost-Europa excelleerde Imtech met een aanzienlijke

gegeven aan de doelstelling een sterke positie in Scandi-

autonome EBITA-groei van 36%. Ook kende de EBITA-

navië te realiseren. Hiermee werd een nieuwe thuismarkt

marge een forse toename tot 5,7% en nam de orderporte-

gecreëerd. NVS is met opbrengsten op jaarbasis van circa

feuille toe tot boven de 1,5 miljard euro. Imtech wist in

350 miljoen euro één van de grootste spelers op de markt

Duitsland prima te profiteren van de sterk gestegen ener-

van technische dienstverlening in Zweden, Noorwegen en

gie-investeringen en opereert met innovatieve techno-

Finland. De overname legt een stevig fundament voor ver-

logie steeds vaker in primaire processen bij klanten. Dit

dere groei; autonoom en door aanvullende acquisities.

leidt tot groei in markten als luchthavens, stadions en de

NVS deed het in 2008 uitstekend, de EBITA-marge bedroeg

zorg, maar ook in primaire processen bij banken (de nood-

7,9%. Tevens werden zes Europese ICT-ondernemingen

zakelijke upgrading van datacenters als kern voor finan-

overgenomen. Met haar ICT-activiteiten behoort Imtech

ciële transacties) en in de auto-industrie (inrichting van

inmiddels tot de sterkere spelers in de ICT-markt in de

hightech research- en simulatiecentra voor de ontwikke-

Benelux, de DACH-landen (Duitsland, Oostenrijk en Zwit-

ling van milieuvriendelijke auto’s). De posities in Polen,

serland) en de UK. Daarnaast werden diverse maritieme

Roemenië en Rusland werden autonoom versterkt. De

ondernemingen en een Spaanse elektrotechnische specia-

orderportefeuille in de cluster UK, Ierland & Spanje nam

list overgenomen. De totale opbrengsten van deze acquisi-

met 16% toe tot een niveau van 524 miljoen euro en de

ties bedragen ongeveer 550 miljoen euro op jaarbasis met

EBITA groeide belangrijk met 14%. Ondanks tekenen van

circa 3.140 medewerkers. De overgenomen ondernemin-

terugval in de vastgoedmarkten in de UK en Ierland,

gen leverden in 2008 een bijdrage aan de winst per aan-

groeide Imtech over een breed front bijvoorbeeld in

deel. De winstpotentie op jaarbasis komt uit op een EBITA-

water(zuivering), energie, milieu, onderwijs en (bio)farma-

niveau van 43,5 miljoen euro. Het actieve acquisitiebeleid

cie. Ook de komst van de Olympische Spelen 2012 naar

zal ook in 2009 gecontinueerd worden.

Londen is positief. In Spanje excelleerden de industriële activiteiten met grote meerjarige orders en maintenance-

PROGRESSIE IN ‘ENERGY & ENVIRONMENT’

contracten in vooral de (petro)chemie. Het brede portfolio

In de snelgroeiende markt van ‘energy & environment’

én de groeiende onderhoudsactiviteiten bleken hier

neemt Imtech een prominente positie in en werd er sterke 8

◾ VOORWOORD RA AD VAN BESTUUR

groei gerealiseerd, bijvoorbeeld met ‘groene’ revitalisatie

‘low end’ van de activiteiten kan de concurrentie verhevi-

van gebouwen, duurzame exploitatie van energiebronnen,

gen. Bovendien blijft het potentieel gebrek aan vak-

opwekking van duurzame energie, het terugdringen van

bekwame medewerkers ook op termijn manifest. Imtech

(milieu)vervuiling en de realisatie van schoon drink- en

acht zich veerkrachtig genoeg om deze bedreigingen te

afvalwater. Het aandeel van deze activiteiten bedroeg in

keren en is overtuigd van haar eigen kunnen. Per saldo –

2008 circa 960 miljoen euro (2007: 750 miljoen euro) ofwel

als resultante van kansen en bedreigingen – is Imtech goed

25% van de totale opbrengsten. Daarnaast werd goede

in balans. De focus blijft gericht op groei. Tegelijkertijd

voortgang geboekt op het gebied van Maatschappelijk

houdt Imtech de vinger aan de pols met actieve moni-

Verantwoord Ondernemen, bijvoorbeeld met een groen

toring van de cashpositie, het werkkapitaal, de indirecte

wagen- en kantorenpark, benchmarking van (toe)leveran-

kosten en de ontwikkeling van de orderportefeuille. Ook

ciers aan de hand van groene indicatoren, ISO-14001 certi-

wordt de (financiële) positie van klanten, onderaannemers

ficering, ontwikkeling van een concept voor groene bin-

en toeleveranciers goed in de gaten gehouden en worden

nenstedelijke gebieden (Green Office 2015®) en kennis-

er inkoopcontracten heronderhandeld. Gesterkt door de

overdracht naar Zuid-Afrika in het kader van corporate

succesvolle strategie en ‘trackrecord’ van sterke groei van

citizenship. Imtech ontwikkelt zich met succes tot een

de afgelopen jaren gelooft Imtech in eigen kracht.

maatschappelijk relevante onderneming en gaat hiermee

HANDHAVING STRATEGISCH PLAN 2012

verder dan wat wettelijk verplicht is.

Imtech’s Europese positie is in 2008 substantieel versterkt;

STERK GERELATEERD AAN OVERHEIDSBESTEDINGEN

autonoom en door middel van acquisities. Imtech ligt op

Imtech is prima gepositioneerd in door de overheid gefi-

alleen te danken aan de omvang en kwaliteit van de order-

nancierde markten als mobiliteit, infrastructuur, rail,

portefeuille, maar ook aan de sterke Europese en deels

milieu, water, zorg en onderwijs. Circa 30% van de opbreng-

mondiale marktposities, een breed dienstenportfolio en

sten komt tot stand via door de overheid geïnitieerde of

een divers klantenbestand met meer dan 19.500 klanten.

ondersteunde projecten. In economisch mindere tijden

Imtech handhaaft onverkort haar doelstelling om in 2012

bestaat de verwachting dat de overheid een anticyclisch

te komen tot een opbrengstenniveau van 5 miljard euro

investeringsbeleid gaat voeren. Technologie vormt hierbij

onder handhaving van een operationele EBITA-marge doel-

één van de belangrijkste drijfveren.

stelling van 6%.

KREDIETCRISIS: IMTECH IS GOED IN BALANS

VERDERE GROEI IN 2009

In de tweede helft van 2008 is het mondiale economisch

Naar de huidige inzichten verwacht de Raad van Bestuur

speelveld ingrijpend gewijzigd. Eind 2008 verspreiden de

voor 2009 een verdere toename van de EBITA door auto-

gevolgen van de internationale kredietcrisis zich over een

nome groei en acquisities.

koers om haar strategisch plan 2012 te realiseren. Dit is niet

breed front, waarvan ook Imtech wellicht op termijn de gevolgen zou kunnen ondervinden. Toch ziet Imtech de

Gouda, 16 februari 2009

toekomst met vertrouwen tegemoet. Ook al omdat 2009 is ingegaan met een omvangrijke orderportefeuille van ruim 4,5 miljard euro van goede kwaliteit. Daarnaast is Imtech prima gepositioneerd in de groeimarkt van ‘energy & environment’ en in door de overheid gefinancierde

René van der Bruggen, Voorzitter

markten. Circa 55% van de activiteiten van Imtech is ‘recurring’. Imtech beschikt over duizenden onderhoudscontracten in vele marktsegmenten, die een goede basis vormen voor meerjarige continuïteit. Er is sprake van een flexibele projectorganisatie die goed kan inspelen op zowel economische mee- als tegenwind. Daar staat tegenover dat ook

Boudewijn Gerner

Imtech op termijn de negatieve effecten van mogelijk verslechterde financiële posities bij klanten kan merken, bijvoorbeeld door verschuiving of uitstel van projecten. In de 9

◾ BERICHT VAN DE RAAD VAN COMMISSARISSEN Hierbij bieden wij aan de aandeelhouders de door de Raad

analyse achteraf), (iii) interne controle en risicobeheersing,

van Bestuur opgestelde jaarrekening over het boekjaar

(iv) management development, organisatiestructuur,

2008 ter vaststelling aan. Deze jaarrekening is gecontro-

functioneren en beloning Raad van Bestuur en (v) samen-

leerd en van een goedkeurende verklaring voorzien door

stelling Raad van Commissarissen, profiel en eigen func-

de externe accountant KPMG Accountants N.V. (‘KPMG’)

tioneren. Extra aandacht werd dit jaar besteed aan de

(pagina 131), en door ons met de Raad van Bestuur bespro-

belangrijke overname van NVS in Scandinavië conform de

ken in aanwezigheid van KPMG. Wij adviseren aandeel-

strategische blauwdruk, de externe financiering daarvan,

houders de jaarrekening vast te stellen. De statutaire

en de collectieve overdracht van de ingegane pensioenen

winstbestemming staat vermeld op pagina 132. Na overleg

door het ondernemingspensioenfonds naar een verzeke-

met de Raad van Bestuur stellen wij voor – conform het

ringsmaatschappij.

dividendbeleid – het dividend over 2008 per gewoon aan40%) en een bedrag van 67,6 miljoen euro toe te voegen

OPERATIONELE EN FINANCIËLE GANG VAN ZAKEN

aan de reserves. Het dividend kan naar keuze van de aan-

Zowel in de vergaderingen van de Raad als in de vergade-

deelhouder geheel in contanten, dan wel in gewone aan-

ringen van de Audit Commissie, waar een en ander meer

delen ten laste van de fiscaal vrij uitkeerbare agioreserve

uitgebreid aan bod kwam, werden de gang van zaken bin-

of overige reserves worden opgenomen. De ruilverhouding

nen de divisies en de werkmaatschappijen en de financiële

van dit keuzedividend zal op 23 april 2009 na beurs bekend

verslaggeving besproken (wat betreft de halfjaar- en jaar-

worden gemaakt.

cijfers in aanwezigheid van KPMG), alsmede de rapporta-

deel vast te stellen op 0,59 euro (een winstuitkering van

ges van KPMG, de jaarverwachting en de begroting voor In het verslagjaar hebben wij in zes reguliere vergaderin-

2009. Regelmatig werden rapporten van analisten over

gen de Raad van Bestuur met advies terzijde gestaan en,

Imtech besproken. Blijvende aandacht werd met name

met inachtneming van de belangen van betrokkenen, toe-

door de Audit Commissie geschonken aan risicomanage-

zicht gehouden op het beleid van de Raad van Bestuur en

ment, de voorzieningen, het werkkapitaal en de kas-

op de algemene gang van zaken binnen Imtech. Daarnaast

positie.

kwam de Audit Commissie driemaal, de Honoreringscommissie tweemaal, en de Benoemingscommissie eenmaal

KPMG heeft aan ons gerapporteerd over haar onafhanke-

bijeen en werden verslagen daarvan met de Raad van

lijkheid ten opzichte van Imtech. In dit kader is door de

Commissarissen besproken. De aanwezigheid van commis-

Audit Commissie aandacht besteed aan het roulatie-

sarissen bij al deze vergaderingen was (behoudens ziekte)

schema van KPMG, het functioneren en de honoraria van

nagenoeg volledig. Voor de taakverdeling en de werkwijze

KPMG voor zowel de jaarrekeningcontrole, overige

van onze Raad en de commissies wordt verwezen naar het

controleopdrachten en overige werkzaamheden. Voorts

hoofdstuk Corporate Governance (zie pagina 15). Aan de twee overlegvergaderingen met de Centrale Onder-

Hoogspanning voor

nemingsraad, waarin speciale thema’s werden behandeld

grootste deeltjes-

(projectmanagement, leeftijdsbewust personeelsbeleid

versneller ter wereld

en ‘privacy, een kwestie van vertrouwen’), werd door leden van onze Raad deelgenomen. Zoals inmiddels gebruikelijk

Imtech verzorgde het

werden wij in één van de vergaderingen door een alge-

ontwerp, de enginee-

meen directeur van een divisie voorgelicht omtrent de

ring en alle technische

gang van zaken en werd één van de vergaderingen op loca-

oplossingen

in

de

tie gehouden (bij Imtech Spain in Madrid en Huelva), waar-

hoog spanningsvoeding

bij diverse projecten werden bezocht.

voor het stabiel houden van de deeltjesbundel

(de

‘dempervoeding’)

in de grootste deeltjesversneller ter wereld van Vaste onderwerpen betreffen samengevat: (i) de operatio-

het Europees Centrum voor Deeltjesfysica (CERN)

nele en financiële gang van zaken in vergelijking met

in Zwitserland.

de begroting en overige doelstellingen, (ii) de strategie, marktontwikkeling en acquisities (beoordeling vooraf en 10

◾ BERICHT VAN DE RA AD VAN COMMISSARISSEN

heeft KPMG bevestigd dat zij van Imtech onafhankelijk is

Cruiseschepen: sterke

in overeenstemming met de voor hen geldende beroeps-

positie leidt tot groei

voorschriften. KPMG was ook aanwezig bij de aandeelhoudersvergadering van 10 april 2008.

Imtech is één van de sterkste

spelers

in

STRATEGIE, MARKTONTWIKKELING EN ACQUISITIES

de markt van cruise-

Veel aandacht werd besteed aan versterking van Imtech

andere betrokken bij

conform het door de Raad vastgestelde strategische groei-

de realisatie van nieuwe cruiseschepen op de

plan 2012, inclusief de markten waarop Imtech wenst te

Duitse Meyer Werft in Papenburg en op de

schepen en is onder

acteren (geografisch en technologisch) en in het verlengde

Italiaanse werf Fincantieri.

daarvan aan de door onze Raad goedgekeurde externe financiering van de overname van NVS. Uitgangspunt is en blijft het creëren van aandeelhouderswaarde op de lange termijn.

wen (specialist op het gebied van maritieme technologie

MANAGEMENT DEVELOPMENT, FUNCTIONEREN, BEZOLDIGINGSBELEID EN BELONING RAAD VAN BESTUUR

in luxe megajachten), REAL Solutions (ICT-specialist in de

Op het personele vlak werd gesproken over de organisatie-

UK), Fit IT, Ebit en Thinking Solutions (drie intensief samen-

structuur en de opvolgingsplanning voor het senior

werkende Belgische ICT-ondernemingen), ILS (ICT-specia-

management. Het functioneren van de Raad van Bestuur

list in Oostenrijk), NVS (één van de grootste en snelgroei-

en zijn leden werd geëvalueerd in een vergadering buiten

ende technische dienstverleners in Scandinavië), Huguet

hun aanwezigheid.

Imtech werd in het verslagjaar versterkt met de door de Raad goedgekeurde overnames van Van Berge Henegou-

(elektrotechnische specialist in Spanje) en diverse kleinere ondernemingen, onder meer ter versterking van de posi-

Het bezoldigingsbeleid heeft ten doel om gekwalificeerde

ties op de maritieme markt en de Duitse en Zwitserse ICT-

en ervaren bestuurders met bedrijfstakervaring aan te

markt. In totaal betrof het circa 3.140 medewerkers en

trekken, te motiveren en te behouden. De beloningsstruc-

opbrengsten van circa 550 miljoen euro op jaarbasis.

tuur is gericht op een optimale verhouding tussen de kortetermijnresultaten van de onderneming en haar doe-

Periodiek worden de prestaties van voorgaande acquisities

len voor de langere termijn. De hoofdlijnen van het door

aan de hand van de toen gemaakte verwachtingen geëva-

aandeelhouders goedgekeurde bezoldigingsbeleid zijn als

lueerd om te bezien in hoeverre geprognosticeerde aan-

volgt:

deelhouderswaarde daadwerkelijk is gecreëerd.

◾

het basissalaris is gesteld op het mediaanniveau van de referentiemarkt voor bestuurders van grotere Neder-

INTERNE CONTROLE EN RISICOBEHEERSING

landse ondernemingen; ◾

Voorts werd met name door de Audit Commissie aandacht

de hoogte van de variabele beloning is afhankelijk van

besteed aan de beoordeling door de Raad van Bestuur van

vooraf vastgestelde doelstellingen en kan bij (‘at tar-

het interne risicobeheersings- en controlesysteem, het

get’) realisatie daarvan 135% toevoegen aan het basis-

opvolgen van de aanbevelingen uit de onderzoeken door

salaris van de Voorzitter van de Raad van Bestuur en

KPMG naar de interne controle, de invloed van de econo-

80% aan het basissalaris van de CFO. Deze doelstellin-

mische omstandigheden op de markten waarop Imtech

gen richten zich met betrekking tot de Voorzitter van

actief is, alsmede naleving van relevante weten regel-

de Raad van Bestuur en de CFO voor 40% respectieve-

geving.

lijk 50% op de korte termijn (één jaar) en voor 60% respectievelijk 50% op de lange termijn (drie jaar); ◾

doelstellingen voor het variabel inkomen korte termijn liggen op het vlak van EBITA-groei (50%), opbrengstengroei (30%) en persoonlijke doelstellingen (20%);

11


◾

doelstellingen voor het variabel inkomen lange termijn

Bestuur vastgesteld. Het remuneratierapport van de

liggen op het vlak van strategische doelstellingen

Honoreringscommissie wordt op de website van Imtech

(tezamen 50%) en Total Shareholders Return (TSR) ten

(www.imtech.eu) gepubliceerd.

opzichte van de peer group (50%). Uitgangspunt van

◾ ◾

de berekening van het TSR-kengetal is het gemiddelde

Per 1 januari 2008 is het basissalaris van de Voorzitter

over drie jaar van de jaarlijkse koersstijging plus uit-

Raad van Bestuur met 10% verhoogd en vastgesteld op

gekeerd dividend van de betrokken bedrijven.

594.000 euro. Het basissalaris van de CFO is met 7% ver-

de peer group bestaat uit de bedrijven in de Midkap

hoogd naar 392.000 euro. Daarmee wordt het mediaan-

index van Euronext Amsterdam by NYSE Euronext;

niveau van bestuurders van vergelijkbare functiezwaarte

realisatie van de kortetermijn doelstellingen wordt

van grotere Nederlandse ondernemingen gevolgd.

beloond in een jaarlijkse bonus in contanten; ◾

◾

het behalen van de langetermijn doelstellingen wordt

Het behaalde niveau variabel inkomen korte termijn 2007

na drie jaar beloond via een bonus in aandelen, die van

(uitbetaald in 2008) bedraagt voor de Voorzitter Raad van

tevoren voorwaardelijk worden toegekend. De blokke-

Bestuur 77% van het basissalaris 2007 (‘at target’ 55%) en

ringsperiode van vijf jaar vangt aan op de datum van

voor de CFO 58% (‘at target’ 40%). Door beide leden van de

de voorwaardelijke toekenning van deze aandelen;

Raad van Bestuur werd een excellente performance gele-

de Honoreringscommissie kan per doelstelling afwij-

verd wegens het ruimschoots overschrijden van doelstel-

ken van de ’at target‘ (niveau 100%) vastgestelde bonus

lingen op het vlak van EBITA-groei en opbrengstengroei.

in contanten of aandelen. Bij excellente performance

◾

bedraagt deze bonus maximaal 150% van het ‘at tar-

In het kader van het variabel inkomen lange termijn

get’ vastgestelde bedrag of het aantal aandelen, welk

2005-2007 werden in april 2008 aan de Voorzitter 35.994

percentage kan teruglopen tot nihil bij het niet beha-

aandelen en aan de CFO 13.712 aandelen onvoorwaardelijk

len van de doelstellingen;

toegekend. Dit aantal werd vastgesteld met inachtneming

de secundaire arbeidsvoorwaarden blijven onge-

van het behalen van doelstellingen, waarbij de operatio-

wijzigd.

nele EBITA-margegroei als ‘zeer goed’, de opbrengstengroei als ‘excellent’ en het realiseren van substantiële

Op voorstel van de Honoreringscommissie heeft de Raad

marktposities in de conform de strategie aangewezen lan-

van Commissarissen de verschillende salariscomponenten

den als ‘matig’ werden beoordeeld. De gemiddelde ‘Total

voor de leden van de Raad van Bestuur als volgt vastge-

Shareholder Return’-positie werd als matig beoordeeld.

steld. De doelstellingen voor het variabel inkomen (zowel

Hierdoor is 96% van de voorwaardelijk toegekende aan-

korte termijn als lange termijn) worden jaarlijks herzien en

delen definitief toegekend.

aan het begin van elk jaar voor ieder lid van de Raad van Ten behoeve van het variabel inkomen lange termijn Sterke positie in

2008-2010 zijn aan de Voorzitter Raad van Bestuur 28.102

Scandinavië

aandelen en aan de CFO 9.273 aandelen voorwaardelijk toegekend (berekend tegen een koers van 16,91 euro).

Met de overname van

De strategische doelstellingen zijn in belangrijke mate

NVS heeft Imtech een

gekoppeld aan het strategisch plan 2008-2012 en omvat-

sterke positie in Scan-

ten opbrengstengroei, ontwikkeling EBITA-marge, acquisi-

dinavië

ties en de TSR.

Het

verworven. snelgroeiende

NVS is hier één van de grootste technische dienstverleners, bezit een goed gespreid portfolio aan technische diensten en werkt vanuit 91 vestigingen voor meer dan 1.000 klanten.

12


Uitbreiding Europese

OVERIG

datacentra

Er zijn geen transacties waarbij tegenstrijdige belangen van commissarissen of bestuurders spelen. Aan de leden

De groeiende intensi-

van de Raad van Bestuur en Raad van Commissarissen

teit van het dataver-

worden geen leningen, voorschotten of garanties ver-

keer maakt uitbrei-

strekt. Imtech beschikt over regels inzake de rapportage

ding en upgrading van

over de handel in effecten (anders dan effecten Imtech)

datacentra – de kern

door de leden van de Raad van Bestuur en de Raad van Commissarissen.

van het primaire proces – bij verzekeraars, banken en energiebedrijven nodig. Imtech biedt

Wij zijn de Raad van Bestuur en alle medewerkers erkente-

innovatieve totaaloplossingen, bijvoorbeeld bij

lijk voor hun toewijding en inzet in het afgelopen jaar.

verzekeraar Allianz, Citibank, ING Bank en het energiebedrijf EnBW.

Gouda, 16 februari 2009

SAMENSTELLING RAAD VAN COMMISSARISSEN, PROFIEL, EIGEN FUNCTIONEREN

namens de Raad van Commissarissen Rudy van der Meer, Voorzitter

Het eigen functioneren van de Raad van Commissarissen en zijn leden werd geëvalueerd in een vergadering buiten aanwezigheid van de Raad van Bestuur, evenals in voorgaande jaren op basis van een vragenlijst. In de aandeelhoudersvergadering van 10 april 2008 werd de heer Baan benoemd (voor een periode van vier jaar) voor vervulling van de vacature door het aftreden van de heer Groenenboom. Tegelijkertijd volgde de heer Baan de heer Groenenboom op als lid van de Audit Commissie. De Raad van Commissarissen spreekt zijn waardering uit voor de wijze waarop de heer Groenenboom zich heeft ingezet ten bate van Imtech. Voorts werd in deze vergadering kennis gegeven van het in 2009 volgens rooster aftreden van de heer Van der Meer, die zich verkiesbaar heeft gesteld. De Raad van Commissarissen is voornemens de heer Van der Meer voor een periode van vier jaar te herbenoemen. De Centrale Ondernemingsraad steunt unaniem deze voorgenomen herbenoeming. De samenstelling van de Raad van Commissarissen en de deskundigheid van zijn individuele leden voldoen aan de in de profielschets gestelde vereisten. Alle leden van de Raad van Commissarissen zijn onafhankelijk van Imtech volgens de Nederlandse Corporate Governance Code. De taakverdeling en werkwijze van de Raad van Commissarissen en zijn commissies zijn vastgelegd in reglementen. Zowel de profielschets als de reglementen zijn via de website van Imtech (www.imtech.eu) toegankelijk. 13

Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen

Ondernemen met respect voor de planeet en de mensen met wie wij deze aarde delen. In de wetenschap dat de natuurlijke bronnen op aarde eindig zijn en dat we schatplichtig zijn aan de generaties die na ons komen. Imtech onderschrijft van harte de uitgangspunten van Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen. We zetten ons proactief in voor een leefbare en duurzame samenleving. Door er goed op te letten hoe onze eigen bedrijfsactiviteiten bij kunnen dragen aan duurzame ontwikkeling; bijvoorbeeld groene kantoren, een groen wagenpark en de inkoop van groene energie. Door de ‘carbon footprint’ (ecologische voetafdruk) te meten en een duurzame ‘Code of Supply’ met onze toeleveranciers overeen te komen. Door een proactief beleid op het gebied van Health, Safety & Environment (HSE). Maar we doen meer. Zo hebben we een programma ontwikkeld voor kennisoverdracht naar ontwikkelingslanden. Op al deze manieren laten we zien dat we onze maatschappelijke verantwoordelijkheid serieus nemen.

◾ CORPORATE GOVERNANCE Imtech N.V. is een structuurvennootschap (onder gemiti-

◾

een systeem van monitoring en rapportering;

geerd regime krachtens artikel 155 boek 2 BW). De vennoot-

◾

business principles en een klokkenluidersregeling.

schap wordt bestuurd door een Raad van Bestuur (‘RvB’) onder toezicht van een Raad van Commissarissen (‘RvC’)

De RvB bepaalt met goedkeuring van de RvC welk gedeelte

(een zogenaamde ‘two-tier’ bestuursstructuur) en kent

van de winst wordt gereserveerd. De winst die overblijft

voorts een Centrale Ondernemingsraad (‘COR’) en een

staat ter vrije beschikking van de AvA. Het dividendbeleid

Algemene Vergadering van Aandeelhouders (‘AvA’).

is 40% van het nettoresultaat, exclusief bijzondere posten, uit te keren.

Uitgangspunten van Corporate Governance zijn goed ondernemerschap (integer en transparant handelen door

Krachtens aanwijzing door de AvA is de RvB bevoegd onder

het bestuur) en goed toezicht hierop (inclusief de verant-

goedkeuring van de RvC te besluiten tot uitgifte van

woording daarover). De Nederlandse Corporate Gover-

aandelen en tot het beperken of uitsluiten van het aan

nance Code (hierna ‘Code’) is van toepassing op Imtech en

aandeelhouders toekomende voorkeursrecht (voor 10%

is uitgewerkt in principes en concrete bepalingen. Imtech

van het geplaatste kapitaal plus additioneel 10% in ver-

onderschrijft deze principes volledig. Op één uitzondering

band met een overname). Krachtens machtiging door de

na zijn alle bepalingen van de Code geïmplementeerd

AvA is de RvB voorts bevoegd tot inkoop van eigen aan-

in reglementen, statuten, alsmede overige regelingen

delen in de vennootschap. Deze aanwijzing c.q. machtiging

en codes; deze zijn openbaar gemaakt via de website.

wordt op de jaarlijkse algemene vergadering van aandeelhouders voor de daarin gespecificeerde aantallen gevraagd

RAAD VAN BESTUUR

en geldt steeds voor achttien maanden. De RvB is bevoegd

De RvB is belast met het besturen van de vennootschap en

de ingekochte eigen aandelen, na goedkeuring door de

vertegenwoordigt deze. Hij is verantwoordelijk voor de

RvC, te vervreemden.

realisatie van de doelstellingen, de strategie en het beleid, de financiering en de ontwikkeling van de resultaten.

De RvB heeft de goedkeuring van de RvC nodig voor het

Voorts is de RvB verantwoordelijk voor de interne risico-

deelnemen in het kapitaal van andere ondernemingen en

beheersings- en controlesystemen met betrekking tot de

het investeren in duurzame productiemiddelen en onroe-

ondernemingsactiviteiten, en voor de naleving van alle

rende zaken, steeds voor zover de waarde hiervan een

relevante weten regelgeving. De RvB legt verantwoor-

bedrag van vijf miljoen euro te boven gaat. Voorts zijn in

ding af aan de RvC en de AvA. Bepaalde besluiten van de

artikel 164 lid 1 boek 2 BW besluiten van de RvB opgesomd

RvB zijn krachtens de wet en statuten onderworpen aan

die onderworpen zijn aan de goedkeuring van de RvC.

de goedkeuring van deze organen.

RAAD VAN COMMISSARISSEN De RvB stelt de RvC schriftelijk op de hoogte van de hoofd-

De RvC heeft tot taak toezicht te houden op het beleid van

lijnen van het strategisch beleid, de algemene en finan-

de RvB en op de algemene gang van zaken binnen Imtech.

ciële risico’s en de risicobeheersings- en controlesystemen.

Verder staat de RvC de RvB met raad ter zijde. Bij de vervul-

De RvB legt ter goedkeuring voor aan de RvC:

ling van hun taak richten de commissarissen zich naar het

◾

de operationele en financiële doelstellingen;

belang van Imtech en haar belanghebbenden.

◾

de strategie die moet leiden tot het realiseren van de

◾

doelstellingen; en

De RvC stelt een profielschets vast met daarin onder

de randvoorwaarden die worden gehanteerd, onder

andere de samenstelling en omvang (thans ten minste vijf

meer ten aanzien van de financiële ratio’s.

leden) rekening houdend met de aard van de onderneming, haar activiteiten en de gewenste deskundigheid en achter-

Als instrumenten van de interne risicobeheersings- en con-

grond van de commissarissen. De profielschets en iedere

trolesystemen hanteert Imtech:

wijziging worden door de RvC besproken in de AvA en met

◾

de COR. De profielschets is te raadplegen op de website.

risicoanalyses van de financiële en operationele doelstellingen;

◾

een handleiding voor inrichting van financiële verslaggeving en voor te volgen procedures; 15

◾ CORPORATE GOVERNANCE

De RvC heeft uit zijn midden een Audit, een Honorerings-

Het bezoldigingsbeleid van de RvB en wijzigingen daarin

en een Benoemingscommissie ingesteld en in reglemen-

worden op voorstel van de RvC vastgesteld door de AvA,

ten de taakverdeling en de werkwijze van de RvC en zijn

en ter kennisneming aan de COR aangeboden. Binnen het

commissies vastgelegd. Elke commissie heeft een gedele-

kader van het bezoldigingsbeleid geschiedt de vaststelling

geerde bevoegdheid: zij adviseert de RvC ten aanzien

van de beloning van individuele bestuurders (inclusief de

van bepaalde delen van zijn taken en bereidt de besluit-

toekenning van aandelen) door de RvC op voorstel van de

vorming van de RvC daaromtrent voor. De leden van de

Honoreringscommissie. Het remuneratierapport van de

Honorerings- en de Benoemingscommissie vormen een

RvC bevat een verslag van de wijze waarop het bezoldi-

personele unie.

gingsbeleid in het afgelopen boekjaar in de praktijk is gebracht, en een overzicht van het bezoldigingsbeleid dat

De Audit Commissie richt zich onder meer op de volgende

het komende boekjaar en de daaropvolgende jaren door

onderwerpen:

de RvC wordt voorzien. Het bezoldigingsbeleid, de aande-

◾

financiële verslaggeving en te volgen procedures;

lenregeling en het jaarlijkse remuneratierapport zijn te

◾

interne risicobeheersings- en controlesystemen;

raadplegen op de website. De hoofdlijnen van het bezoldi-

◾

het interne en externe auditproces;

gingsbeleid, alsmede van de vastgestelde verschillende

◾

functioneren en onafhankelijkheid van de accountant;

salariscomponenten van de individuele bestuurders

◾

toezicht op naleving van weten regelgeving.

zijn opgenomen in het bericht van de RvC (zie pagina’s 11 en 12).

Tot de taken van de Benoemingscommissie behoren: ◾ ◾

selectiecriteria

en

benoemingsprocedures

De commissarissen worden op basis van de profielschets

inzake

commissarissen en bestuurders;

op voordracht van de RvC benoemd door de AvA. De voor-

profielschets RvC en omvang en samenstelling RvC en

dracht wordt gelijktijdig bekendgemaakt aan de AvA en

RvB;

aan de COR. De AvA en (voor een derde van het aantal

◾

functioneren van commissarissen en bestuurders;

leden) de COR kunnen aan de RvC personen aanbevelen

◾

(her)benoemingen.

om als commissaris te worden voorgedragen. De AvA kan met een gekwalificeerde meerderheid een voordracht

Het takenpakket van de Honoreringscommissie omvat:

afwijzen. Een commissaris treedt af na afloop van een peri-

◾

het bezoldigingsbeleid voor de RvB;

ode van vier jaren en is in beginsel herbenoembaar. Een

◾

de aandelenregeling voor de RvB;

commissaris kan echter ten hoogste twaalf jaar zitting

◾

de prestatiecriteria en de toepassing daarvan;

hebben in de RvC. De AvA stelt op voorstel van de RvC de

◾

de hoogte van de vaste bezoldiging en het aantal toe

bezoldiging van commissarissen vast.

te kennen aandelen; ◾

AANDEELHOUDERSVERGADERING

het remuneratierapport.

De bevoegdheden van de AvA zijn in wet en statuten vastDe RvC benoemt een accountant teneinde de door de RvB

gelegd en luiden zakelijk weergegeven als volgt:

opgestelde jaarrekening te onderzoeken en daarover ver-

◾

goedkeuring van besluiten die een belangrijke veran-

slag uit te brengen en een verklaring af te leggen.

dering van de identiteit of het karakter van Imtech of

De benoeming kan te allen tijde worden ingetrokken door

haar onderneming met zich meebrengen; ◾

benoeming en ontslag leden RvB;

◾

vaststelling bezoldigingsbeleid voor de RvB;

BENOEMING EN BEZOLDIGING

◾

goedkeuring aandelenregeling voor de RvB;

De RvC stelt het aantal leden van de RvB vast. De leden van

◾

benoeming leden RvC;

de RvB worden benoemd en ontslagen door de AvA. De

◾

opzegging van vertrouwen in de RvC;

benoeming geschiedt op basis van een bindende voor-

◾

vaststelling jaarrekening van Imtech;

dracht door de RvC, die daartoe de Benoemingscommissie

◾

goedkeuring bestemming van de winst (voor zover die

de AvA.

hoort. De AvA kan aan deze voordracht het bindend karak-

ter beschikking van de AvA is);

ter ontnemen bij een gekwalificeerde meerderheid.

◾

goedkeuring dividendvoorstel;

◾

goedkeuring van besluiten tot wijziging van de statuten of tot ontbinding van Imtech.

16


Voorts worden met de AvA besproken:

Energie- en gebouw-

◾

het jaarverslag van Imtech;

management bij

◾

wijziging in het reserverings- en dividendbeleid;

Infineon

◾

wijziging in de profielschets voor de RvC;

◾

wijziging in de corporate governance-structuur.

Bij Infineon is Imtech sinds

2005

verant-

Jaarlijks wordt ten minste één algemene vergadering

woordelijk voor het

gehouden. Buitengewone algemene vergaderingen van

energiemanagement.

aandeelhouders worden gehouden zo dikwijls de RvC of

Voor een periode van vijftien jaar kreeg Imtech

de RvB dit wenselijk acht. De RvB en de RvC verschaffen de

hier voor 120 miljoen euro opdracht voor het

AvA alle verlangde informatie, tenzij een zwaarwichtig

complete gebouwmanagement, inclusief de

belang van de vennootschap zich daartegen verzet.

levering en het beheer van energie.

Een besluit tot wijziging van de statuten of tot ontbinding van Imtech kan door de AvA slechts worden genomen op voorstel van de RvB onder goedkeuring van de RvC. nitief toe te kennen aandelen overeenkomstig het bezoldi-

AANDELEN

gingsbeleid. Ter dekking van de verplichtingen uit hoofde

Het maatschappelijk kapitaal bestaat uit aandelen op

van toegekende opties (volledig) en voorwaardelijk toege-

naam, verdeeld in gewone, financieringspreferente en pre-

kende aandelen (‘at target’) koopt Imtech aandelen in.

ferente aandelen. Elk aandeel geeft recht op het uitbrenferente aandelen, waar het stemrecht wordt gebaseerd op

INTERN REGLEMENT INZAKE VOORWETENSCHAP

de reële waarde van de kapitaalinbreng. Voor de winstbe-

Binnen Imtech is een reglement inzake de melding en

stemming en dividendgerechtigheid wordt verwezen naar

reglementering van transacties in effecten Imtech N.V. van

pagina 132. Het geplaatste kapitaal bestaat geheel uit

kracht voor de RvC, RvB, Directieraad en overige daartoe

gewone aandelen, die volledig zijn volgestort en via het

aangewezen personen (onder wie stafmedewerkers, het

girale systeem worden verhandeld. Preferente en financie-

management van de werkmaatschappijen en een aantal

ringspreferente aandelen staan niet uit. De aandelen

vaste adviseurs).

gen van één stem, met uitzondering van financieringspre-

die Imtech in haar eigen kapitaal houdt tellen niet mee voor de berekening van een voor uitkering op aandelen

STICHTING IMTECH

bestemd bedrag en voor de aanwezigheid in een aandeel-

Imtech N.V. heeft aan de Stichting Imtech een optie ver-

houdersvergadering, en daarop kan geen stem worden

leend tot een maximum van 180 miljoen preferente aan-

uitgebracht.

delen in haar aandelenkapitaal, met dien verstande dat door de Stichting niet meer preferente aandelen kunnen

AANDELENOPTIE- EN AANDELENREGELING, INKOOP AANDELEN

worden genomen dan tot een totaal aantal gelijk aan alle

Imtech kent een aandelenoptieregeling, waarbij aan een

gewone aandelen en financieringspreferente aandelen.

ten tijde van de uitoefening van het recht uitstaande

aantal leidinggevende functionarissen opties op gewone aandelen worden verleend (zie pagina 96 e.v.). Deze rech-

De Stichting is een zelfstandige stichting die onafhankelijk

ten worden ter discretie van de RvB toegekend, onder

van Imtech functioneert en heeft ten doel het behartigen

goedkeuring van de RvC voor wat betreft het totale aantal,

van Imtech’s belangen op zodanige wijze dat deze zo goed

de looptijd (met inbegrip van blokkeringsperiode) en de

mogelijk worden gewaarborgd en dat invloeden die de

uitoefenprijs. De blokkeringsperiode vervalt in geval van

continuïteit of de zelfstandigheid van Imtech in strijd met

‘change of control’ in Imtech. Daarnaast is er een aande-

die belangen zouden kunnen aantasten zo veel mogelijk

lenregeling ten behoeve van de leden van de RvB (zie

worden geweerd. De optie kan worden uitgeoefend indien,

pagina 99). Op voorstel van de Honoreringscommissie

uitsluitend ter beoordeling van de Stichting: (i) de zelfstan-

bepaalt de RvC jaarlijks het aantal voorwaardelijk en defi-

digheid of de continuïteit van Imtech wordt bedreigd; of 17


(ii) een (dreigend) handelen van één of meer personen

In het verslagjaar stonden bij de Stichting geen preferente

strijdig is (of kan zijn) met de belangen van Imtech, (ove-

aandelen uit. De statuten van de Stichting werden gewij-

rige) aandeelhouders, werknemers of anderen die bij

zigd waarbij de regeling omtrent de bestuurder B (bestuur-

Imtech betrokken zijn. Van de mogelijkheid tot uitgifte van

der zonder stemrecht benoemd door de RvC van Imtech

preferente aandelen kan in dergelijke gevallen gebruik

N.V.) kwam te vervallen en een vrijwaringsregeling voor de

worden gemaakt, waarbij die gevallen niet noodzakelijker-

bestuurders werd geïntroduceerd, tegelijkertijd trad de

wijs beperkt zijn tot ‘overname of overval’, dit alles ter

heer Van der Meer als bestuurder B af. Het bestuur van

beoordeling door de Stichting. Met de uitgifte van prefe-

de Stichting Imtech bestaat thans uit: BV Trustkantoor

rente aandelen zal door Imtech geen verruiming van de

Gestor (voorzitter), vertegenwoordigd door de heer

financieringsbronnen worden nagestreefd.

mr. L.J.J.M. Lutz en de heren drs. J.H. Holsboer en prof. mr. M.P. Nieuwe Weme.

De Stichting zal bij volledige uitoefening van de optie maximaal 50% van de stemmen in een algemene vergade-

VERANTWOORDING CODE

ring van aandeelhouders kunnen uitoefenen, aannemende

Imtech past alle bepalingen van de Code toe, met uitzon-

dat het gehele uitstaande kapitaal vertegenwoordigd is.

dering van één afwijking: bestaande contractuele afspra-

Worden preferente aandelen geplaatst, dan dient de Stich-

ken met bestuurders zullen worden geëerbiedigd, waarbij

ting 25% van het nominale bedrag te storten waarvoor zij

het Nederlandse arbeidsrecht als uitgangspunt zal dienen.

met ABN AMRO Bank N.V. handelend onder de naam RBS

Voor toekomstig te benoemen bestuurders zal de Code

(c.q. haar rechtsopvolger) een kredietarrangement heeft

worden gehanteerd.

gesloten. Voorts dient na plaatsing binnen twee jaar in een AvA een voorstel tot intrekking van de preferente aandelen aan de orde te worden gesteld. Krachtens artikel 24.3 van de statuten van Imtech N.V. heeft de Stichting als houder van preferente aandelen recht op een primair dividend, waarmee zij in staat is de renteverplichtingen jegens de bank te voldoen. Indien en voor zover de winst niet voldoende is om het primair dividend uit te keren, kan het tekort worden voldaan ten laste van de reserves en/of toekomstige winst (zie ook pagina 132).

Technologiepartner van IKEA In

Zweden,

wegen,

Noor-

Ierland

en

Neder land is Imtech technologiepar tner van IKEA en verzorgt onder meer onderhoud en upgrading van de technische infrastructuur en tal van slimme energiebesparende

oplossingen

in

diverse

warenhuizen.

18

◾ VERSLAG RAAD VAN BESTUUR

KERNPUNTEN ◾


◾


◾

◾


◾


◾


◾


◾


◾


Hoge EBITA-groei in alle clusters: 17% in de Benelux, 36% in Duitsland & Oost-Europa, 14% in de UK, Ierland & Spanje en 16% in ICT, Traffic & Marine

◾

Door acquisities sterke positie verworven in Scandinavië en positie op Europese ICT-markt versterkt, posities in Centraal- en Oost-Europa (Oostenrijk, Polen, Roemenië, Rusland) verbeterd, goede progressie in groeimarkt ‘energy & environment’

◾

Doelstelling strategisch plan 2012 onverkort gehandhaafd: opbrengsten 5 miljard euro in 2012, onder handhaving van operationele EBITA-margedoelstelling van 6%

◾


Kerngegevens 2006 – 2008 in miljoen euro

2008

2007

2006

Opbrengsten

3.859

3.346

2.839

EBITA

197,2

156,5

113,3

Operationele EBITA-marge

5,5%

5,1%

4,5%

Nettowinst

113,3

91,9

67,7

Orderportefeuille

4.514

3.815

2.924

Werkzaam vermogen, exclusief geldmiddelen

1.039

622

532

22.510

18.231

16.362

Aantal medewerkers per 31 december

2008 UITSTEKEND JAAR: GOEDE ORDERPORTEFEUILLE, EUROPESE POSITIES VERSTERKT, PROGRESSIE IN ‘ENERGY & ENVIRONMENT’

Goede progressie in 2008

2008 was een uitstekend jaar voor Imtech. De orderporte-

Hiervan is 14% autonoom (2007: 21%). De opbrengsten

feuille groeide met 18% substantieel tot 4.514 miljoen euro

groeiden met 15% tot 3.859 miljoen euro (2007: 3.346 mil-

(een toename van 699 miljoen euro) en de kwaliteit (winst-

joen euro), waarvan 8% autonoom (2007: 7%). De winst

potentie) nam verder toe. Imtech wist, net als in 2007, een

per aandeel vóór amortisatie en bijzondere waarde-

hoge autonome groei van de EBITA (14%) en opbrengsten

vermindering van immateriële activa steeg met 0,35 euro

(8%) te bereiken.

naar 1,64 euro (+ 27%), gebaseerd op het gemiddeld aantal

Het bedrijfsresultaat vóór amortisatie en bijzondere waardevermindering van immateriële activa (EBITA) nam met 26% toe tot 197,2 miljoen euro (2007: 156,5 miljoen euro).

uitstaande aandelen gedurende het verslagjaar. Het voorgestelde dividend bedraagt 0,59 euro (2007: 0,47 euro) per gewoon aandeel. Dit is een toename van 26%. 19

◾ VERSL AG RA AD VAN BESTUUR

Groei in alle clusters, sterke uitgangspositie voor 2009

grootte toe. Daardoor kan Imtech flexibel inspelen op

Alle clusters binnen Imtech realiseerden groei. Dit biedt

Spelen 2012 naar Londen is voor Imtech positief.

vertrouwen voor de toekomst en vormt een goede uit-

In Spanje excelleerden de industriële activiteiten met grote

gangspositie voor 2009.

meerjarige orders en maintenancecontracten in vooral de

marktomstandigheden. Ook de komst van de Olympische

(petro)chemie. Daarnaast bleken het brede portfolio in de Benelux: stevige autonome groei

buildingssector én de stevig groeiende onderhoudsactivi-

De stevige marktpositie, de uitgebreide dienstenportfolio

teiten in deze sector bestand tegen terugvallende vast-

en de brede dekking over een groot aantal marktsegmen-

goedinvesteringen. In 2008 bouwde Imtech ook de elek-

ten vormen de basis voor stevige autonome groei in de

trotechnische competentie op, zowel autonoom als dankzij

Benelux. De orderportefeuille nam met 9% (109 miljoen

een overname, wat in de toekomst positief zal uitwerken.

euro) toe. Het belang van Imtech in markten als energie,

Per saldo namen de opbrengsten en de EBITA toe met res-

datacenters en overheidsgebouwen groeide. Ook het aan-

pectievelijk 24% en 14%. Dit ondanks een negatief effect

tal langlopende onderhoudscontracten nam toe. Imtech

als gevolg van de verslechterde wisselkoers van het Britse

acteert bovendien steeds vaker in omvangrijke projecten.

pond tegenover de euro.

Per saldo namen de opbrengsten en de EBITA in de Benelux Nordic: nieuwe thuismarkt, fundament voor verdere

toe met respectievelijk 14% en 17%.

groei Duitsland & Oost-Europa: uitstekende performance,

Met de overname van NVS werd invulling gegeven aan de

aanzienlijke autonome EBITA-groei

doelstelling een sterke positie in Scandinavië te realiseren.

In Duitsland en in Oost-Europa was opnieuw sprake van

NVS is één van de grootste spelers op de markt van techni-

hoge groei. In 2007 nam de orderportefeuille al met 56%

sche dienstverlening in Zweden, Noorwegen en Finland.

toe, in 2008 kwam opnieuw een toename van 11% (149 mil-

De overname legt de basis voor groei: autonoom en door

joen euro) tot stand. De orderportefeuille steeg daardoor

aanvullende acquisities. De focus van NVS ligt op een

tot een niveau van 1.529 miljoen euro. Imtech wist als één

breed en snelgroeiend scala aan activiteiten op het gebied

van de grootste technische dienstverleners in Duitsland te

van energie en lucht- en klimaattechnologie, gespreid over

profiteren van de sterk gestegen energie-investeringen.

service, onderhoud, beheer, renovatie en nieuwbouw. NVS

Dankzij innovatieve technologie wordt steeds vaker in de

deed het in 2008 uitstekend. De orderportefeuille ultimo

kern van primaire processen bij klanten geopereerd. Dit

2008 bedroeg 158 miljoen euro.

leidt tot hoge autonome groei in markten als energie, stadions, datacenters en zorg. Ook in sectoren als banken en

ICT, Traffic & Marine: significante groei, autonoom en

de auto-industrie verwierf Imtech substantiële orders. De

door acquisities

positie in Polen, Roemenië en Rusland werd autonoom ver-

De cluster ICT, Traffic & Marine realiseerde significante

sterkt. Per saldo namen de opbrengsten en de EBITA toe

groei: autonoom en door een groot aantal acquisities in

met respectievelijk 7% en 36%.

2007 en 2008. De orderportefeuille nam met 29% (212 miljoen euro) toe tot 951 miljoen euro.

UK, Ierland & Spanje: belangrijke groei door flexibiliteit en uitstekende performance op Spaanse

Overkoepelende ICT-applicaties domineren steeds vaker

industriële markt

de totaaloplossingen van Imtech. Uitbreiding van de Euro-

De orderportefeuille in de cluster UK, Ierland & Spanje

pese positie in combinatie met versterking van de positie

nam toe tot een niveau van 524 miljoen euro; een toename

als businesspartner van IBM en Microsoft heeft dan ook

van 16% (71 miljoen euro).

hoge prioriteit. In 2008 boekte Imtech grote vooruitgang door zes acquisities in Oostenrijk, Zwitserland, Duitsland,

Ondanks tekenen van terugval in de vastgoedmarkten in

de UK en België. In nagenoeg alle Europese landen werd in

de UK en Ierland, was in 2008 sprake van groei over een

2008 vooruitgang geboekt.

breed front. Imtech boekte vooral progressie op het gebied van water(zuivering), energie, milieu, onderwijs en (bio)-

Op de markt van Traffic speelde Imtech in op de toene-

farmacie. Door eerdere acquisities in 2007 nam de schaal-

mende Europese verkeersdrukte en de vraag naar hightech 20


mobiliteitsoplossingen. Zowel autonoom als door middel

sten in 2008 kwam tot stand via door de overheid geïniti-

van de overname in 2007 van de mobiliteitspecialist Peek

eerde of ondersteunde projecten. In economisch mindere

werd in 2008 groei gerealiseerd. Ook presteerden de inter-

tijden bestaat de verwachting dat de overheid een anticy-

nationale parkeeractiviteiten goed.

clisch investeringsbeleid gaat voeren. Technologie vormt hierbij één van de belangrijkste drijfveren.

De maritieme markt was ‘booming’. Imtech is een internationale speler van formaat met een hoog ambitieniveau en

Aanzienlijke versterking door goede acquisities

wist zich in een groot aantal maritieme segmenten prima

Eén van de strategiepijlers voor verdere groei is een actief

te ontwikkelen. Door diverse kleinere overnames werden

acquisitiebeleid. Naast versterking van huidige marktposi-

de portfolio en het aantal servicevestigingen uitgebreid.

ties richt Imtech zich op het opbouwen van een sterke

Per saldo namen opbrengsten en de EBITA in de cluster ICT,

positie in Scandinavië en Oostenrijk en op de Europese ICT-

Traffic & Marine toe met respectievelijk 15% en 16%.

markt. In 2008 werd hierin aanzienlijke progressie geboekt. Imtech deed de volgende acquisities:

Operationale EBITA-marge neemt toe

◾

NVS, één van de grootste en snelgroeiende technische

De totale operationele EBITA-marge nam opnieuw toe. In

dienstverleners in Zweden, Noorwegen en Finland met

2006 bedroeg deze 4,5%, in 2007 was dit 5,1% en in 2008

in totaal circa 2.300 medewerkers en circa 350 miljoen

werd een marge van 5,5% behaald. Imtech is goed op weg

euro opbrengsten op jaarbasis; ◾

om haar doelstelling van een operationele EBITA-marge

zes ICT-ondernemingen in Oostenrijk (ILS), België

van 6% te bereiken. In de Benelux nam de marge toe van

(Fit IT, Ebit en Thinking Solutions), Duitsland (STAS en

3,8% naar 3,9%. Dit is nog voor verdere verbetering vat-

NEO), Zwitserland (IT&T) en de UK (REAL Solutions) met

baar. In Duitsland & Oost-Europa werd uitstekende pro-

in totaal bijna 500 medewerkers en circa 146 miljoen

gressie geboekt met een toename van de marge van 4,5%

euro opbrengsten op jaarbasis; ◾

naar 5,7%. In de cluster UK, Ierland & Spanje kwam de

drie maritieme ondernemingen (Pertec in Zuid-Afrika,

marge uit op het nog steeds hoge niveau van 6,2% (2007:

Van Berge Henegouwen in Nederland en Seatronik in

6,8%). In de nieuwe cluster Nordic werd een hoge marge

Panama) met in totaal bijna 120 medewerkers en

geboekt van 7,9%. In de cluster ICT, Traffic & Marine nam

24 miljoen euro opbrengsten op jaarbasis; ◾

de marge toe van 6,5% naar 6,6%.

Huguet, een Spaanse elektrotechnische specialist met in totaal 220 medewerkers en circa 30 miljoen euro

Progressie in ‘energy & environment’

opbrengsten op jaarbasis.

In de snelgroeiende markt van ‘energy & environment’ heeft Imtech een prominente positie. In nagenoeg alle lan-

In totaal was met deze acquisities een koopprijs (inclusief

den waar Imtech actief is, evenals op de internationale

maximale earn-out en exclusief liquide middelen) van

maritieme markt, werd sterke groei gerealiseerd. Imtech is

307,4 miljoen euro gemoeid. De totale opbrengsten van

actief met een breed scala aan activiteiten. Dit varieert

deze acquisities bedragen ongeveer 550 miljoen euro op

van duurzame exploitatie van energiebronnen en opwek-

jaarbasis met circa 3.140 nieuwe medewerkers. De over-

king van duurzame en milieuvriendelijke energie tot de

genomen ondernemingen leverden een bijdrage aan de

realisatie van schoon drink- en afvalwater. Het aandeel

winst per aandeel. Met de overname van NVS is Imtech

van deze activiteiten bedroeg in 2008 circa 960 miljoen

direct één van de sterkste technische dienstverleners in

euro (2007: 750 miljoen euro) ofwel 25% van de totale

Scandinavië geworden. Met haar ICT-activiteiten behoort

opbrengsten van ruim 3.859 miljoen euro (2007: 22% van

Imtech inmiddels tot de sterkere spelers in de ICT-markt in

3.346 miljoen euro). De strategie is deze prominente posi-

de Benelux, de DACH-landen (Duitsland, Oostenrijk en

tie verder te versterken. Imtech ligt daarbij goed op koers

Zwitserland) en de UK. De EBITA op jaarbasis van de acqui-

(zie ook pagina 67 e.v.).

sities in 2008 bedraagt 43,5 miljoen euro, waarvan 12,8 miljoen euro in 2008 werd verantwoord.

Sterk gerelateerd aan overheidsbestedingen Imtech is prima gepositioneerd in door de overheid gefinancieerde markten als mobiliteit, infrastructuur, rail, milieu, water, zorg en onderwijs. Circa 30% van de opbreng21


Groei in farmaceu-

Imtech rust ook schepen uit met energiezuinige en milieu-

tische industrie

vriendelijke dieselelektrische voortstuwing, vermindert de uitstoot van fijnstof en maakt testruimtes voor de eco-

farmaceutische

auto van de toekomst. Door slimme energieconcepten

industrie blijft inves-

weet Imtech tot wel 25% per jaar op energie te besparen.

teren

verkorting

Maar Imtech helpt ook een antwoord te geven op de com-

van researchtrajecten,

plexe uitdagingen van onze tijd, zoals de beheersbaarheid

kwaliteitsverbetering

van de mobiliteit en het verhogen van de kwaliteit in de

en betere logistiek. Imtech werkt onder andere

zorg. Imtech ontwikkelt zich tot een maatschappelijk geën-

voor de (bio)farmaceuten Johnson & Johnson,

gageerde onderneming (zie ook pagina 67 e.v.).

De

in

GlaxoSmithKline, Schering Plough in België en

ORGANISATIE

Centocor Biologics, Wyeth Medical en Merck

Imtech heeft een brede geografische spreiding. In Europa

Sharp & Dohme in Ierland.

is Imtech actief in: de Benelux (Nederland, België, Luxemburg), Duitsland, diverse landen in Centraal- en OostEuropa (onder andere Oostenrijk, Zwitserland, Polen, Roe-

VISIE EN TOEGEVOEGDE WAARDE

menië, Kroatië, Rusland, Hongarije, Bulgarije en Tsjechië),

Imtech levert een samenhangend pakket van technologi-

Nordic (Noorwegen, Zweden, Finland), de UK, Ierland en

sche diensten – door de combinatie van elektrotechniek,

Spanje. De pan-Europese en internationale activiteiten

ICT (informatie- en communicatietechnologie) en werk-

bestaan uit Europese ICT-activiteiten, Europese en interna-

tuigbouw – in grote delen van Europa en op de internatio-

tionale activiteiten in de markt van Traffic (inclusief parke-

nale maritieme markt. Dit spectrum maakt verbetering

ren) en de mondiale maritieme activiteiten.

van processen bij klanten mogelijk. Imtech kan de verantwoordelijkheid voor alle technologische oplossingen gedu-

Benelux

rende de complete levensloop op zich nemen. Doel is ver-

In de Benelux biedt Imtech bijna 5.000 klanten totaalop-

betering van de bedrijfsvoering, betere afstemming op de

lossingen op het gebied van elektrotechniek, ICT en werk-

wensen van eindgebruikers en een lagere ‘total cost of

tuigbouw in de markten van buildings, industrie, infra &

ownership’. Hierdoor zijn opdrachtgevers in staat hun

traffic. Er is daarbij spreiding over talloze marktsectoren en

klanten beter van dienst te zijn. Dit vraagt in toenemende

marktsegmenten. Imtech telt in de Benelux de volgende

mate om partnerships met en domeinkennis van opdracht-

divisies: Imtech Nederland: actief in de markt van buildings

gevers. Imtech anticipeert op de ontwikkeling bij opdracht-

en industrie (opbrengsten: 743 miljoen euro), Imtech Infra:

gevers om niet-kernactiviteiten, zoals engineering, tech-

actief in de inframarkt en op het gebied van traffic

nologie, ICT, services en maintenance, uit te besteden aan

(opbrengsten: 214 miljoen euro), Imtech Belgium: actief in

grote, multidisciplinaire spelers. Steeds meer opdrachtge-

de markt van buildings en industrie (opbrengsten: 138 mil-

vers zien Imtech als een sterke marktpartij voor outsour-

joen euro) en Paul Wagner et Fils in Luxemburg: actief in

cing en als technologiepartner voor Engineering, Procure-

de markt van buildings (opbrengsten: 72 miljoen euro).

ment, Construction and Commissioning (EPCC). Ook wordt

Met circa honderd vestigingen en competentiecentra

Imtech steeds vaker als partner een positie gegund op

beschikt Imtech over complete dekking in de Benelux.

basis van Design & Construct, Design Build Finance & Ope-

Door interne samenwerking worden totale technische

rate of Design, Build & Maintain. Consultancy, enginee-

diensten op elk niveau aangeboden: van grote, multidisci-

ring,

asset

plinaire projecten tot innovatieve producten en diensten

management, risk management, (energy)contracting en

projectfinanciering,

projectmanagement,

op maat. Het toenemende aantal onderhoudscontracten

Publiek Private Samenwerking (PPS) maken integraal deel

draagt bij aan de continuïteit. Daarnaast zijn er speciale

uit van de aangeboden concepten en diensten.

business units voor energie, hoogspanning, zorg, veilig-

Imtech is dankzij technologie in staat een bijdrage te leve-

heid, sprinklertechnologie, toegangstechnologie, farma-

ren aan het oplossen van actuele maatschappelijke vraag-

ceutische industrie, procesindustrie, industriële automati-

stukken. Zo levert Imtech de technologie voor hightech

sering en voor de markten van energie, olie & gas, power

alternatieve energiecentrales voor biomassa, -gas en -die-

systems en food & feed.

sel en zorgt Imtech voor schoon drink- en afvalwater. 22


Duitsland & Oost-Europa

opereert Imtech ook met een separate business unit main-

Imtech is in Duitsland (opbrengsten: 1.037 miljoen euro)

tenance.

één van de sterkste spelers op de industriële en buildingsmarkt met in totaal circa 5.500 klanten. Er zijn zes regio’s:

Nordic

Noord (Hamburg), West (Düsseldorf), Midden (Frankfurt),

Dankzij de overname van NVS in 2008 is Imtech één van

Oost (Berlijn), Zuidwest (Stuttgart) en Zuidoost (München)

de grootste technische dienstverleners in Scandinavië

met ruim zestig vestigingen over het hele land. Daarnaast

(opbrengsten op jaarbasis circa 350 miljoen euro). De markt

zijn er separate business units voor energiemanagement,

wordt bewerkt vanuit 91 vestigingen in Zweden, Noorwe-

technologische projectontwikkeling en PPS-projecten.

gen en Finland met een evenwichtige spreiding over ser-

Rondom de technische kerncompetenties is een fijnmazig

vice, onderhoud, beheer, renovatie en nieuwbouw. NVS

netwerk van duurzame en klantgerichte diensten opge-

telt ruim 1.000 klanten. Op het gebied van HVAC (Heating,

bouwd. Hiermee worden processen van klanten met een

Ventilation en Air Conditioning) is Imtech een sterke speler

hoogwaardige technologische performance ondersteund.

met een sterke focus op energie. Daarnaast is Imtech actief

Daarnaast heeft Imtech competentiecentra op verschil-

in onder meer service en onderhoud, industriële hydrauli-

lende innovatiegebieden, zoals research & development,

sche en pneumatische services, de markt van energiecen-

(decentrale) energieoplossingen en cleanroomtechnologie.

trales, brandbeveiliging, sprinklertechnologie en geavan-

In toenemende mate is Imtech actief in Oost-Europa,

ceerde koeling.

vooral Polen, Rusland, Roemenië, Hongarije, Bulgarije en

ICT

Tsjechië.

ICT (opbrengsten: 375 miljoen euro) vormt steeds vaker

UK, Ierland & Spanje

een belangrijk onderdeel van de totaaloplossingen van

In de UK en Ierland (opbrengsten: 331 miljoen euro) heeft

Imtech. Imtech behoort inmiddels tot de sterkere spelers

Imtech goede posities op de markten van buildings, indu-

in de ICT-markt in de Benelux, de DACH-landen (Duitsland,

strie en infra (water) met in totaal circa 1.300 klanten. Deze

Oostenrijk en Zwitserland) en de UK met in totaal circa

activiteiten zijn geconcentreerd in Groot-Londen, Zuid-

4.700 klanten. De ICT-divisie fungeert als voorhoede en

oost-Engeland (in de regio Cambridge), de Midlands

houdt zich bezig met ontwikkelingen die op termijn een

(rondom Nottingham) en Yorkshire (rondom Leeds) en in

rol zullen spelen in het totale technische dienstverlenings-

en rond de grotere steden in Ierland. Imtech biedt techni-

concept van Imtech. Er is een breed portfolio aan diensten

sche totaaloplossingen, engineering en projectmanage-

en activiteiten gericht op middelgrote organisaties en

ment, aangevuld met professionele onderhoudsservices

ondernemingen en de overheid. De activiteiten concen-

en innovatieve ‘health & safety’-oplossingen. Er is een

treren zich op de kerngebieden ICT-infrastructuur, ERP-

gezonde spreiding over talloze marktsegmenten. Imtech is

oplossingen, maatwerksoftware, business intelligence,

één van de sterkere nationaal opererende spelers op het gebied van drinkwater en (afval)waterzuivering, de (bio)

Energiezuinig

farmaceutische industrie en in de groeimarkt ‘energy &

Lindholmen Science

environment’. Maar Imtech is ook actief in industriële sec-

Parc, Gothenburg

toren als chemie, health care en de transportsector. In Spanje (opbrengsten: 188 miljoen euro) voorziet Imtech

In

de industrie en de markt van buildings van complete tech-

Imtech via het over-

nische dienstverlening. Imtech heeft een sterke positie en

genomen

NVS

grote(re)

projecten.

telt circa 1.100 klanten. Kernactiviteiten zijn industriële

Nordic

focust op

assemblage, maintenance, shut-downs en revamping

Een voorbeeld is het prestigieuze Lindholmen

services, die nagenoeg landelijk worden aangeboden. Hier-

Science Park in Gothenburg in Zweden waarin

bij wordt intensief samengewerkt met leidende onder-

NVS alle technische voorzieningen voor energie

nemingen uit onder meer de (petro)chemie, staalindustrie en

energiesector.

Het

aandeel

en comfort verzorgde.

energiegerelateerde

opdrachten neemt toe. In de markt van buildings is Imtech in toenemende mate in heel Spanje actief. In deze markt 23


performance software, consultancy- en managementdien-

Marine

sten en ICT managed services. Zowel voor hardware als

In de mondiale maritieme markt is Imtech (opbrengsten:

voor storage, virtualisatie, software, internetapplicaties

495 miljoen euro) één van de sterkste spelers en een onaf-

en IT-services. In Duitsland en Zwitserland beschikt Imtech

hankelijke full service dienstverlener met integrale oplos-

over een Microsoft Dynamics NAV-pakket gericht op

singen

finance en accounting voor overheden. In de UK beschikt

voortstuwing, energieopwekking en -distributie, commu-

Imtech ook over diverse telecomactiviteiten. Intensieve

nicatie/navigatie, geïntegreerde (scheeps)bruggen en

samenwerking met wereldmarktleiders IBM en Microsoft

lucht- en klimaattechnologie. Imtech heeft een wereldwijd

maakt hoge toegevoegde waarde mogelijk.

servicenetwerk van meer dan 70 vestigingen in meer dan

voor

platformautomatisering,

(elektronische)

20 landen langs alle belangrijke mondiale scheepvaartrou-

Traffic

tes en bij de belangrijke scheepsbouwcentra. Daardoor

Imtech heeft dankzij Peek Traffic een sterke positie op

kunnen snelle service, onderhoud en aftersales-ondersteu-

de Europese trafficmarkt (opbrengsten: 158 miljoen euro).

ning plaatsvinden. Imtech beschikt over circa 600 klanten

Imtech biedt circa 300 klanten een breed palet aan van

in alle segmenten: luxe (mega)jachten, marineschepen

intelligente oplossingen op het gebied van intelligente

(fregatten, korvetten, patrouillevaartuigen en onderzee-

transportsystemen, dynamisch verkeersmanagement, ver-

boten), speciale schepen (bagger-, olie-, hef- en werk-

keersveiligheid, verkeershandhaving en milieu, alsmede

schepen), offshoreplatforms, passagiersschepen en bin-

prioriteitssystemen en dynamische reizigersinformatie.

nenvaartschepen. Op de mondiale maritieme markt

Imtech is actief in met name de UK en Nederland, deels

behoort Imtech tot de sterkste spelers. Imtech weet prima

ook in België, Oost-Europa (met name Polen en Kroatië) en

in te spelen op de toenemende vraag naar energiezuinige

in beperkte mate in Scandinavië. Van hieruit worden in

oplossingen.

toenemende mate ook mobiliteitsoplossingen geëxporteerd naar zowel de rest van Europa als daarbuiten. Imtech

PROCUREMENT

is actief in zowel de (inter)stedelijke markt en de markten

Gegeven de schaalgrootte beschikt Imtech over een sub-

van verkeershandhaving en -veiligheid, als in hightech ver-

stantieel inkoopvolume. Dientengevolge is er een actief

keerscentra. In de markt van Traffic levert Imtech ook com-

procurementbeleid dat leidt tot interne procesverbetering,

plete parkeeroplossingen (automatische parkeer- en

intensieve samenwerking met leveranciers en onderaan-

betaalsystemen), zowel via eigen vestigingen in Neder-

nemers, vergroting van de toegevoegde waarde en verla-

land, België, Frankrijk, de UK, de USA, Canada en Brazilië

ging van de kosten.

als via talloze (handels)agenten en vertegenwoordigers. Het procurementbeleid: ◾

voorziet in volumevergroting wat leidt tot besparingen bij de inkoop van technische producten op het gebied van elektrotechniek, ICT en werktuigbouw;

Hightech ◾

totaaloplossingen

focust op inkoop van facilitaire dienstverlening vanuit het principe dat uniformiteit leidt tot lagere kosten,

voor mobiliteit

bijvoorbeeld voor schoonmaak, catering, wagenpark, Technologie,

communicatie en ICT-faciliteiten;

intelli◾

gente communicatie-

maakt gebruik van hightech informatietechnologie en

systemen en slimme

telecommunicatie ter verbetering van het procure-

software van Imtech

mentproces en processtandaardisatie; ◾

dragen bij aan de bevordering van een milieu-

richt zich op vermindering van faalkosten door een ‘best practice’-filosofie.

vriendelijke en veilige doorstroming van het

Dankzij dit beleid is in 2008 een besparing van circa 9 mil-

snelgroeiende wegverkeer in Europa, waardoor

joen euro gerealiseerd. Het internationale inkoop-

files worden verminderd of voorkomen.

programma ‘PICS’ (Procurement Information and Communication System) voorziet in toenemende mate in de keuze van producten uit een ‘long list’ van zowel basis (kern)24


◾

Hightech oplossingen

het bieden van oplossingen die zich kenmerken door de beste combinatie van ‘proven technology’ en inno-

bij Grolsch

vatie; Voor

◾

bierbrouwer

met PPS-projecten en projecten planontwikkeling;

Grolsch in Nederland, onderdeel

van

SABMiller,

verzorgde

specifieke kennis van prestatiecontracten en ervaring

◾

kennis van ‘nieuwe’ diensten als projectmanagement, asset management, projectfinanciering, risk management en energy contracting;

Imtech een hightech upgrading van de automatisering en besturing

◾

kwaliteit en vakmanschap van medewerkers;

van de productie, alsmede de aansturing, bevei-

◾

de vele referenties in elke technologische oplossing.

liging en sensortoepassingen van diverse autoZwakke(re) punten zijn:

matische toegangssystemen.

◾

het nog onvoldoende beschikken over volledige en optimale domeinkennis van klanten;

◾

de ontwikkeling van het kennispotentieel en managementvaardigheden in relatie tot de snelheid van de ontwikkeling van de technologie;

producten als additionele producten met een goede ◾

performance en aantrekkelijke inkoopkortingen.

het decentrale businessmodel: in een aantal gevallen wordt intern samenwerken bemoeilijkt, doordat de

SWOT-ANALYSE

zelfstandige organisatie-eenheden ieder voor zich

Voor Imtech geldt de volgende analyse van sterke en

worden afgerekend op hun prestaties.

zwakke(re) punten, kansen en bedreigingen. Kansen zijn: ◾

Sterke punten zijn: ◾

het gecombineerd aanbieden van elektrotechniek, ICT

vraagstukken van klanten, zodat deze zich beter kunnen concentreren op hun eigen kernactiviteit(en);

en werktuigbouw met één aanspreekpunt voor de ◾

klant; ◾ ◾

◾ ◾

output in de vorm van (financiële) kengetallen te

hankelijkheid;

formuleren; ◾

‘Leadership’ door schaalgrootte met sterke nationale

technologische en maatschappelijk relevante oplossin-

onderscheidende technologische innovaties;

gen; ◾

een hoge flexibiliteit ten opzichte van wisselende

gedurende de gehele levenscyclus van specifieke pro-

de sterke posities in de groeimarkt ‘energy & environ-

ducten of diensten; ◾

het nemen van initiatieven die leiden tot vroegtijdige

aan de overheid gelieerde projecten;

en totale betrokkenheid en verantwoordelijkheid bij

strategische allianties met derden en partnerships met

projecten (contracting); ◾

de toename van de vraag naar hoogwaardige ICT

-oplossingen;

binnen technologische oplossingen, veelal in de kern-

de omvang en mate van integratie van de technische

processen bij klanten; ◾

decentralisatie, flexibele klantgerichtheid, goed ont-

de toenemende vraag naar sterke, (merk)onafhankelijke technische dienstverleners;

◾

wikkeld ondernemerschap en een relatief lage over◾

het afdekken van de complete dienstverleningskolom

marktomstandigheden;

kerncompetentie ICT binnen de onderneming; ◾

de toenemende vraag van klanten naar duurzame

en technologische posities (top-3 marktposities) en

leveranciers van specifieke technologieproducten of ◾

de toenemende trend bij klanten om de gewenste

de goede reputatie, financiële kracht en (merk)onaf-

ment’ en de omvang van de overheidsopdrachten en ◾

het overnemen van alle niet-strategische technische

de groeiende vraag naar energiebeheersing, energie-

head;

management, milieuverbetering, mobiliteitsoplossin-

de succesvolle integratie van overnames in de organi-

gen, watervoorzieningen, zorg en integrale veiligheid; ◾

satie, die als ‘multiplier’ voor verdere groei kunnen dienen;

schaalvergroting en verdere internationalisering bij opdrachtgevers.

25


◾

Rusland: doorbraak

de inzet van de reputatie, financiële kracht en (merk)onafhankelijkheid bij de werving van technische speci-

in de zorg

alisten; ◾

In Moskou in Rusland

het kunnen bieden van duurzame technologische

werd in de zorgsector

oplossingen tegen de beste kostprijs gedurende de

een doorbraak bereikt

complete levenscyclus van een technische oplossing,

met de opdracht voor

gekoppeld aan de specifieke kennis van (prestatie)con-

de complete techno-

tracten en kennis van processen bij klanten. Dit maakt het mogelijk toenemende concurrentie te weren;

logie, inclusief het projectmanagement, in het ◾

nieuwe ‘Moskovski Medicinski Centar’ (Moscow

de kennis en infrastructuur van projecten risk management. Deze stellen Imtech in staat toenemende risico’s

Medical Centre), een ultramodern ziekenhuis

te weerstaan, die voortkomen uit de verdere juridise-

met de uitstraling van een tophotel.

ring van de maatschappij en de trend naar grotere, complexere contracten. Imtech kan de zwakke(re) punten als volgt ontwikkelen tot Bedreigingen zijn:

een sterk punt:

◾

◾

de toenemende concurrentie door voorwaartse inte-

Imtech kan de ontwikkeling van het kennispotentieel

gratie bij leveranciers, verbreding van disciplines en

en managementvaardigheden in relatie tot de snelheid

diensten door civiele aannemers en leveranciers van

van de ontwikkelingen een impuls geven door een

aanpalende activiteiten;

omvangrijk Europees managementprogramma, zie ook

◾

de concurrentie van internationale aanbieders;

pagina 64 e.v.;

◾

het toenemende risicoprofiel door de trend naar gro-

◾

mogelijk om op het hoogste niveau tegemoet te komen

de maatschappij;

aan de wens van klanten om niet-strategische techni-

◾ de toenemende afhankelijkheid van grote leveranciers,

sche vraagstukken over te nemen en de beste concepten, diensten en technologieën in te zetten.

co-makers en onderaannemers; ◾

intensivering van de interne samenwerking maakt het

tere, complexere projecten en verdere juridisering van

het toenemend gebrek aan goed gekwalificeerde tech-

STRATEGIE

nische specialisten op korte en lange termijn.

Voor de periode tot en met 2012 heeft Imtech een ambiIn de vertaling van deze SWOT-analyse naar concrete uit-

tieuze groeistrategie vastgesteld. Deze is zowel gebaseerd

dagingen geldt het volgende:

op het succesvol ‘trackrecord’ uit het verleden als op een aantal strategische trends in de voor Imtech relevante

Sterke punten die gebruikt kunnen worden om kansen te

markten.

benutten, zijn: ◾

◾

◾

de Europese schaalgrootte: Imtech kan deze gebruiken

Continue groei vanaf 1993

om optimaal te profiteren van de schaalvergroting en

Vanaf 1993, het ontstaan van Imtech, is strategisch ingezet

verdere internationalisering bij opdrachtgevers;

op het bereiken van toenemende opbrengsten bij een

het kunnen voldoen aan de toenemende vraag naar

hogere operationele EBITA-marge en dus hogere winst-

hoogwaardige ICT door het verder verstevigen van

gevendheid door:

partnerships met wereldmarktleiders;

◾

de hogere toegevoegde waarde door projectmanage-

hoge autonome groei in bestaande geografische en technologische thuismarkten;

◾

ment, asset management, project financing, risk

versterking van de positie door geografische over-

management en ‘energy contracting’ integraal op te

names in de door Imtech gekozen Europese thuislanden

nemen in het dienstenpakket.

om minimaal een top-3 positie in elk land te bereiken; ◾

versterking van de positie, zowel autonoom als door

Sterke punten die kunnen worden gebruikt om een bedrei-

overnames, in de deels pan-Europese en mondiale

ging af te wenden, zijn:

markten van ICT, Traffic en Marine. 26


◾

Imtech sterk

een toename van de vraag naar energiebesparing,

gepositioneerd

alternatieve energie en brandstoffen en oplossingen

in zuivel sector

die bijdragen aan een beter milieu en vermindering van de CO2-uitstoot; ◾

Imtech is één van de

technologie voor schoon water;

sterkste spelers in de ◾

zuivelmarkt in Nederland

en

◾

boterlijn

van

een toename van vraag naar zorg, welzijn en gezondheid;

infrastructuur voor een zuivelfabriek van Veco een

een toename van de vraag naar veiligheid, zowel bij de overheid, het bedrijfsleven als particulieren;

verzorgde

onder meer de automatisering en technische Zuivel,

een toename van de vraag naar veilige en betrouwbare

◾

zuivelproducent

de toenemende filevorming waardoor een sterke vraag naar hightech mobiliteitsoplossingen ontstaat.

VIV Vreeland en een productie-uitbreiding bij

Imtech speelt op deze maatschappelijke trends in met

Katshaar Zuivel.

innovatieve diensten en concepten. Andere opstelling van klanten Deze strategie is succesvol geweest. Vanaf 1993 laat Imtech

Klanten specificeren steeds vaker de door hen gewenste

sterke groei van opbrengsten en EBITA zien en behoort tot

output. Technische dienstverleners moeten daarom aan-

de snelgroeiende technologieondernemingen in Europa.

geven op welke wijze zij deze output denken te realiseren.

De Compound Annual Growth Rate in de periode 1993 tot

De verantwoordelijkheden van Imtech zijn daardoor sterk

en met 2008 bedraagt voor de opbrengsten 15% en voor de

groeiend. Klanten concentreren zich bovendien op hun

EBITA 24%.

core business. De trend naar steeds verdere ‘outsourcing’ van de zorg voor technologie in primaire en secundaire

Ruimte voor verdere groei

processen van opdrachtgevers zet dan ook versterkt door,

De markten waarin Imtech acteert zijn sterk gefragmen-

veelal in combinatie met een schaalvergroting van projec-

teerd en bieden volop mogelijkheden voor verdere auto-

ten of trajecten. Imtech wenst in dit kader haar toe-


gevoegde waarde te verhogen. Concreet houdt dit in dat Imtech diensten als projectmanagement, asset manage-

Markttrends en het strategisch antwoord van Imtech

ment, project financing, risk management en (energy)

De vraag naar technologische dienstverlening en techni-

totale dienstenpakket.

contracting integraal deel wil laten uitmaken van het

sche totaaloplossingen neemt over een breed front toe. Imtech wenst hier strategisch actief op in te spelen, zowel

ICT als dominante factor

autonoom als door interne samenwerking en het acquire-

Het belang van ICT is snel groeiend. ICT vormt steeds vaker

ren van nieuwe bedrijven.

de kern van technologische totaaloplossingen. Strategisch gezien wenst Imtech te acteren in de kern van primaire en

Vraag naar technologie neemt toe

secundaire processen in de markten van Buildings, Indus-

Technologie speelt in toenemende mate een rol bij het

try, Infra/Traffic en Marine. In toenemende mate worden

oplossen van maatschappelijke vraagstukken. Zonder

de Imtech-oplossingen hier gedomineerd door ERP,

technologie zijn comfort en welzijn nagenoeg ondenkbaar

business intelligence, maatwerksoftware, performance

en is research per definitie onmogelijk. Samenwerking en

software en ICT-applicaties. Daarom winnen partnerships

communicatie tussen mensen en organisaties kunnen

met wereldmarktleiders als IBM en Microsoft aan belang.

alleen dankzij moderne technologische toepassingen

Imtech kent binnen haar strategisch portfolio twee

plaatsvinden. Technologie houdt bedrijfsprocessen gaande

‘vormen’ van ICT met in totaal bijna 3.000 medewerkers:

en verbetert deze.

◾

‘hardcore’ ICT: de voorhoede van Imtech met ICT als core business, die acteert als sterk winstgevend inno-

Maatschappelijke trends

vatie- en kenniscentrum; ◾

De volgende maatschappelijke trends zijn voor Imtech relevant:

‘embedded’ ICT: integratie van min of meer standaard ICT-oplossingen in de technologie van Imtech.

27


Continue kennisoverdracht en samenwerking tussen beide

tot één van de grootste spelers in Europa. Op de maritieme

vormen leiden tot een sterkere ICT-positie. Het doel is de

markt richt Imtech zich naast versterking van de bestaande

interne samenwerking en interactie van bestaande ICT-

posities in Europa, China en het Verre Oosten op het

activiteiten te vergroten, hoogwaardige ICT-ondernemin-

opbouwen van een positie in Scandinavië, alsmede op uit-

gen te blijven acquireren en de partnerships met wereld-

bouw van het internationale servicenetwerk.

marktleiders te versterken. Imtech bezit de ambitie om uit te groeien tot een leidende Europese samenwerkingspart-

Imtech wenst zich ook technologisch te versterken, zowel

ner van met name IBM en Microsoft.

door overname van hightech ondernemingen als door participatie in technologiefondsen die investeren in hightech

Arbeidsmarkt

en kansrijke technologische start-ups met name gerela-

Het tekort aan technisch geschoold personeel is een kriti-

teerd aan voeding, energie en afval in combinatie met

sche succesfactor. De aanwas vanuit de opleidingen neemt

innovatieve nieuwe duurzame technologieën.

af, terwijl langzaam maar zeker afscheid wordt genomen van oudere ervaren technici. Schoolverlaters hebben vaak

Acquisities moeten passen in onder meer de strategie,

aanvullende opleidingen nodig. Terwijl de beschikbare

direct bijdragen aan de winst per aandeel, toegevoegde

capaciteit aan geschoold en gekwalificeerd personeel in

waarde realiseren en aansluiten op de visie van Imtech

toenemende mate bepaalt of projecten worden verwor-

inzake Human Resources. Over te nemen bedrijven moe-

ven. Imtech heeft de ambitie om tot de beste werkgevers

ten daarnaast beschikken over capabel management en

in de markt van technische dienstverlening te behoren.

een synergetische groeipotentie bezitten.

Op elk niveau gaat Imtech de ‘war for talent’ aan. Daarbij is veel aandacht voor reputatiemanagement, Employee

Strategische actiepunten

Branding, management development, wervings- en oplei-

Concrete actiepunten in de uitwerking van de hiervoor

dingsprogramma’s en contacten met het onderwijs.

beschreven SWOT-analyse en groeistrategie tot 2012 zijn: ◾

Uitbreiding geografische en technologische scope

een sterke focus op groeimarkten: energie, milieu, water, mobiliteit (‘traffic’), zorg en veiligheid;

◾

Naast de strategische versterking van de positie in bestaande thuislanden – met een nadruk op de UK, Ierland,

overnames en interne samenwerking op het gebied van ICT en versterking van partnerships met IBM en

Spanje en Oost-Europa – wenst Imtech haar geografische

Microsoft; ◾

positie te versterken in Oostenrijk, Scandinavië en op termijn op te bouwen in de Baltische Staten.

versterking van de positie in de UK en Ierland, zowel geografisch, in Buildings en Industry, als in Infra (drink-

Daarnaast wenst Imtech haar positie in ICT aanzienlijk uit

wateren (afval)waterzuivering);

te breiden. Op de markt van Traffic wil Imtech uitgroeien

◾

groei in Spanje, zowel technologisch als geografisch;

◾

vergroting van activiteiten in een aantal landen in Oost-Europa;

Hightech applicaties ◾

voor monitoring olie-

het versterken van posities in Scandinavië en Oostenrijk;

en gasproductie ◾

het bereiken van een sterke Europese positie in de markt van Traffic;

In de markt van maat◾

werksoftware werden

verdere versterking van de positie op de internationale maritieme markt;

op basis van Java en ◾

opensourcetechno -

versterking van het Imtech-portfolio met hoogtechno-

logie hoogwaardige applicaties voor monitoring

logische competenties en door intensivering van de

van de productie geleverd aan de olie- en gas-

interne samenwerking;

producent Aramco in Saoedi-Arabië.

◾

het optimaal gebruiken van de inkoopkracht;

◾

versterking van cultuurveranderingsprocessen mede door een Europees managementprogramma;

◾

arbeidsmarktcommunicatie en -acties die Imtech een ‘top-of-mind’-positie op de Europese arbeidsmarkt geven;

28


◾

◾

het implementeren van een bij Imtech passend beleid op het gebied van Maatschappelijk Verantwoord

het bereiken van minimaal een top-3 positie in elk Imtech-land en op elke voor Imtech relevante markt;

Ondernemen.

Financiering van de groei

◾


◾

handhaving van de doelstelling voor de operationele EBITA-marge van 6%.

Ter financiering van het strategisch groeiplan 2012 is in juli overeengekomen. Daar kwam in november 2008 een addi-

VOORUITZICHTEN Kredietcrisis: Imtech is goed in balans

tionele kredietfaciliteit van in totaal 265 miljoen euro bij

In de tweede helft van 2008 is het mondiale economisch

ter financiering van recente acquisities. De balans is solide.

speelveld ingrijpend gewijzigd. Eind 2008 verspreiden de

Imtech heeft voldoende financiële armslag om haar stra-

gevolgen van de internationale kredietcrisis zich over een

tegie te kunnen uitvoeren.

breed front, waarvan ook Imtech wellicht op termijn de

2007 een kredietfaciliteit ter grootte van 300 miljoen euro

gevolgen zou kunnen ondervinden. Toch ziet Imtech de

Voortgang strategie in 2008

toekomst met vertrouwen tegemoet. Ook al omdat 2009

In 2008 werd op nagenoeg alle strategische fronten voor-

is ingegaan met een omvangrijke orderportefeuille van

uitgang geboekt. In de markten van energie, milieu en

ruim 4,5 miljard euro van goede kwaliteit. Daarnaast is

water werd sterke autonome groei gerealiseerd. Ook werd

Imtech prima gepositioneerd in de groeimarkt van ‘energy

vooruitgang geboekt bij de implementatie van een bij

& environment’ en in door de overheid gefinancierde

Imtech passend beleid voor Maatschappelijk Verantwoord

markten. Circa 55% van de activiteiten van Imtech is ‘recur-

Ondernemen. Met de overname van NVS werd Imtech één

ring’. Imtech beschikt over duizenden onderhoudscontrac-

van de grootste spelers op de markt van technische dienst-

ten in vele marktsegmenten, die een goede basis vormen

verlening in Zweden, Noorwegen en Finland. Hiermee is de

voor meerjarige continuïteit. Er is sprake van een flexibele

basis gelegd voor het realiseren van verdere groei in Scan-

projectorganisatie die goed kan inspelen op zowel econo-

dinavië, autonoom en door aanvullende acquisities.

mische mee- als tegenwind. Daar staat tegenover dat ook

In Spanje werd autonoom en door een acquisitie de positie

Imtech op termijn de negatieve effecten van mogelijk ver-

versterkt. Door diverse overnames werd de ICT-positie in

slechterde financiële posities bij klanten kan merken, bij-

Europa aanzienlijk uitgebreid en werden de partnerships

voorbeeld door verschuiving of uitstel van projecten. In de

met de wereldmarktleiders IBM en Microsoft verstevigd.

‘low end’ van de activiteiten kan de concurrentie verhevi-

In de markt van Traffic (mobiliteitsmarkt) werd een strate-

gen. Bovendien blijft het potentieel gebrek aan vakbe-

gisch groeiplan opgesteld, geïnvesteerd in toekomstige

kwame medewerkers ook op termijn manifest. Imtech

groeisegmenten en via een kleine overname in Zweden de

acht zich veerkrachtig genoeg om deze bedreigingen te

positie in Scandinavië versterkt. Daarnaast werd door

keren en is overtuigd van haar eigen kunnen. Per saldo –

acquisities de maritieme positie verstevigd. Bovendien werden door de bundeling van de maritieme bedrijven in

Vraag naar bio-

Imtech Marine Group de interne samenwerking en cross-

energie neemt toe

selling bevorderd. Op de Europese arbeidsmarkt werden acties ondernomen om in de markt van technische dienst-

Imtech realiseert de

verlening ‘employer of choice’ te worden. Door manage-

technologische inrich-

mentprogramma’s werden de interne samenwerking en

ting

gewenste cultuurverandering binnen Imtech naar een vol-

bouwen biodiesel en

gende fase gebracht. In dit kader waren ook de manage-

nieuw

te

bio-ethanolplants,

menttraineeprogramma’s succesvol.

zoals de grootste Europese biodieselplant van Greenmills

DOELSTELLINGEN

Europese

Imtech heeft de volgende strategische langetermijn doel-

in

Amsterdam

bio-ethanolplant

en van

Südzucker in Wanzé nabij Luik.

stellingen geformuleerd: ◾

van

de beste technische dienstverlener te willen zijn, zowel in Europa als op de internationale maritieme markt; 29

de het

grootste Duitse

◾ VERSL AG RA AD VAN BESTUUR, BENELUX

Energie voor

er inkoopcontracten heronderhandeld. Gesterkt door de

Duitse Nationale

succesvolle strategie en ‘trackrecord’ van sterke groei van

Veiligheidsdienst

de afgelopen jaren gelooft Imtech in eigen kracht.

In het 250.000 m2

Handhaving strategisch plan 2012

grote kantoor van de

Imtech’s Europese positie is in 2008 substantieel versterkt;

Duitse

Bundesnach-

autonoom en door middel van acquisities. Imtech ligt op

richtendienst (Duitse

koers om haar strategisch plan 2012 te realiseren. Dit is niet

Nationale Veiligheidsdienst) in Berlijn verzorgt

alleen te danken aan de omvang en kwaliteit van de order-

Imtech voor 140 miljoen euro de omvangrijke

portefeuille, maar ook aan de sterke Europese en deels mondiale marktposities, een breed dienstenportfolio en

decentrale energiecentrale en alle energie-

een divers klantenbestand met meer dan 19.500 klanten.

gerelateerde oplossingen, inclusief de complete

Imtech handhaaft onverkort haar doelstelling om in 2012

energievoor ziening voor vijftien jaar.

te komen tot een opbrengstenniveau van 5 miljard euro onder handhaving van een operationele EBITA-marge doelstelling van 6%. als resultante van kansen en bedreigingen – is Imtech goed in balans. De focus blijft gericht op groei. Tegelijkertijd

Verdere groei in 2009

houdt Imtech de vinger aan de pols met actieve monito-

Naar de huidige inzichten verwacht de Raad van Bestuur

ring van de cashpositie, het werkkapitaal, de indirecte kos-

voor 2009 een verdere toename van de EBITA door auto-

ten en de ontwikkeling van de orderportefeuille. Ook


wordt de (financiële) positie van klanten, onderaannemers en toeleveranciers goed in de gaten gehouden en worden

BENELUX De activiteiten in de Benelux lieten in 2008 een voortgaande positieve autonome groei zien. Zo namen de opbrengsten met 14% toe tot 1.167 miljoen euro en nam de EBITA met 17% toe tot 45,1 miljoen euro. De orderportefeuille ultimo 2008 groeide met 9% tot 1.352 miljoen euro, een duidelijk signaal dat Imtech zich in de Benelux goed ontwikkelde. Kerngegevens 2006 – 2008 in miljoen euro

2008

2007

Opbrengsten

1.167

1.024

919

45,1

38,5

29,9

EBITA

2006

EBITA-marge

3,9%

3,8%

3,3%

Orderportefeuille

1.352

1.243

1.021

112

114

95

7.239

7.086

6.700

Werkzaam vermogen, exclusief geldmiddelen Aantal medewerkers per 31 december

STEVIGE AUTONOME GROEI

ondanks de scherpe concurrentie. Steeds vaker acteert

De sterke marktpositie, de uitgebreide dienstenportfolio

Imtech in omvangrijke projecten en neemt desgewenst de

en vooral de brede dekking over een groot aantal markt-

totale verantwoordelijkheid op zich voor een optimale en

segmenten vormden de basis voor de stevige autonome

energiezuinige performance van de complete technische

groei. Imtech is in de Benelux in elk marktsegment aanwe-

infrastructuur gedurende de volledige levenscyclus. Dat

zig waar technologie belangrijk is. Die aanpak werkt:

biedt een goede basis voor 2009 in een economie die door

omvang en kwaliteit van de opdrachten namen toe,

de kredietcrisis de nodige onzekerheden kent. 30


Opvallend was de toegenomen vraag naar energiezuinige

sendaal Energy in Nederland. Daarnaast is Imtech sterk in

oplossingen, een tendens die zich in alle markten voor-

energie-efficiency, groene energie, gebruik van rest-

deed. Imtech weet hier met een breed palet aan duurzame diensten succesvol op in te spelen.

warmte en CO2-reductie bij energiebedrijven, in de cementindustrie en bij industriële procestechnologie.

Meer en meer slaagt Imtech erin dwars door de organisa-

Tevens werd gewerkt aan de order (60 miljoen euro) voor

tie heen kennis, kunde, technologische innovatie en markt-

nagenoeg de complete technologie in een nieuwe, ener-

informatie te delen en te bundelen. In 2008 werden in dit

gieopwekkende verbrandingslijn van de HVC-afvalcentrale

proces verdere stappen gezet, waardoor Imtech beter in

Dordrecht in Nederland.

staat is nieuwe marktgerichte diensten en producten te ontwikkelen die naadloos aansluiten op de behoeftes van

In België werden voor het Openbaar Centrum voor Maat-

de klanten. Interne samenwerking met de collega’s uit

schappelijk Welzijn (OCMW) in Middelkerke en voor diverse

Duitsland en Ierland biedt extra toegevoegde waarde, bij-

overheidsgebouwen in Zemst en Wuustwezel energie-

voorbeeld in de energiemarkt en farmacie.

producerende zonnepanelen gerealiseerd waarin fotovoltaïsche cellen zonlicht direct omzetten in 1,5 MW elek-

Energie en milieu: groeimarkten

triciteit. Tevens werden voor OCMW in Anderlecht en

In de groeimarkten van (alternatieve) energieoplossingen

Citroën in Brussel innovatieve warmtekrachtcentrales ont-

en milieu is Imtech over een steeds breder front actief.

wikkeld. Imtech werkte ook mee aan de toepassing van

Zo werden energiemetingen uitgevoerd en energielabels

‘innovatieve grondventilatie’, een nieuwe vorm van ener-

verstrekt voor honderden gebouwen van de Rijksgebou-

giewinning, onder meer bij Eandis in Melle te België. Hier

wendienst, de Nederlandse gemeenten Gouda en Zeve-

werd een ‘beo-veld’ (boorgaten-energieopslagveld) gerea-

naar en de zorginstelling Cordaan, maar ook voor het

liseerd waarbij door diepteboringen op circa 100 – 125

World Trade Center in Amsterdam. Op de Nederlandse

meter warmte uit diepere aardlagen in het gebouw wordt

luchthaven Schiphol werd een innovatieve oplossing in

gebracht.

gebruik genomen die kerosinedampen omzet in energie.

Imtech behoorde tot de initiatiefnemers van de Dutch

Imtech realiseert de technologische inrichting van nieuw

Green Building Council, startte met de voorbereidingen

te bouwen biomassafabrieken, biodieselplants, bio-etha-

voor een eigen ‘groen kantoor’ en introduceerde Green

nolplants en innovatieve warmtekrachtcentrales. Bijvoor-

Office 2015®, een integraal toekomstgericht concept voor

beeld de grootste Europese biodieselplant van Greenmills

een ecologische en duurzame gebiedsontwikkeling (zie

in Amsterdam en de grootste Europese bio-ethanolplant

pagina 71).

van het Duitse Südzucker in Wanzé nabij Luik. Ook werden de engineering, complete technologie en het onderhoud

Hoogspanning houdt energievoorziening op peil

verworven voor een hightech biomassacentrale van Roo-

Imtech assisteert nagenoeg alle energiebedrijven en netwerkbeheerders met het voorkomen van stroomstoringen

Water & milieu:

door studie, analyse, onderhoud en upgrading van onder

automatisering leidt

meer transformatoren en schakelstations. Voor een aantal

tot sterke positie

netwerkbeheerders verzorgde Imtech ook het digitaliseren van analoge informatie, bijvoorbeeld voor het online voor

beschikbaar stellen van informatie over aansluitingen. De

milieu

positie in de markt van tractie en voeding werd versterkt

Imtech

door orders van ProRail (de Nederlandse railinfrastructuur-

zich onder meer met

beheerder), RET (de Rotterdamse metro), GVB (het gemeen-

een unieke volledig geautomatiseerde riole-

telijk vervoerbedrijf in Amsterdam) en HTM (het gemeen-

ringsbesturing en een totaalaanpak voor water-

telijk trambedrijf in Den Haag). Imtech ontwierp ook oplos-

Op

de

water

markt en

onderscheidt

singen voor hoog- en middenspanning voor industriële

ketenbeheer. Het rioleringsstelsel wordt effi-

opdrachtgevers als Shell en Sony, de Rijksgebouwendienst

ciënter benut en vervuiling van oppervlakte-

en diverse ziekenhuizen. Steeds vaker exporteert Imtech

water wordt tegengegaan.

innovatieve energieoplossingen naar landen buiten Europa, bijvoorbeeld voor de upgrading van de energievoorziening op de Britse Maagden Eilanden. 31

Maatschappelijke problemen oplossen

Het is onmogelijk om een antwoord te bieden op de complexe uitdagingen van onze tijd zonder daar technologie bij te betrekken. Denk aan de beheersbaarheid van de mobiliteit, het voorzien in onze energiebehoefte, de behoefte aan schoon drink- en afvalwater, het verhogen van de kwaliteit in de zorg, het beschermen van ons milieu, het verlagen van vervuilende uitstoot of het verbeteren van de veiligheid. Technologie helpt ons ook om optimale controle te houden over de veiligheid van ons voedsel, om ziektes te bestrijden, om de generaties van de toekomst op te leiden. Zonder technologie zouden heel wat bedrijfsprocessen in één klap tot stilstand komen en is research per definitie onmogelijk. Technologie doorbreekt grenzen en maakt dat we met elkaar kunnen communiceren waar we ons ook op de aardbol bevinden. De medewerkers van Imtech zijn dag in dag uit bezig met het implementeren en bedenken van slimme technische oplossingen en leveren daarmee een actieve bijdrage aan een betere wereld.


Energiecentrales: op weg naar sterke marktpositie

inkoopbeleid van gemeenten. Daarnaast onderscheidde

Imtech is op weg een positie te verwerven in de markt van

de exploitatiekosten over een lange periode in beeld wor-

grote (800 MW) energiecentrales. Zo verwacht Imtech

den gebracht. Een meerjarig onderhoudscontract van de

mee te werken aan de nieuwe kolengestookte energie-

Nederlandse gemeente Almere werd verworven.

Imtech zich door de ‘life-cycle-cost’-benadering, waarbij

centrale van RWE in de Eemshaven in Nederland en werd in België. In opdracht van SET-Areva en Urenco Group

Water & milieu: automatisering leidt tot sterke positie

werden tevens hightech converters gerealiseerd voor

Op de markt voor water en milieu onderscheidt Imtech

opwekking van energie in zowel Nederland als Zuid-Frank-

zich onder meer met een unieke volledig geautomati-

rijk en de Verenigde Staten.

seerde rioleringbesturing en een totaalaanpak voor water-

gewerkt aan een upgrading van een kerncentrale in Doel

ketenbeheer. Zo is het mogelijk het rioleringsstelsel effi-

Duurzame en energiezuinige openbare verlichting: groeimarkt

ciënter te benutten en vervuiling van oppervlaktewater

Imtech is betrokken bij grote projecten en meerjarig onder-

opdracht voor deze besturingsoplossing waarin honder-

houd van openbare verlichting. De focus richtte zich op

den gemalen geïntegreerd werden. Imtech renoveerde de

energiebesparing en duurzaamheid. De duurzaamheids-

besturing van de rioolwaterzuivering in De Bilt, verzorgde

reputatie van de minimaal 30% zuinigere ‘Innolumis’ LED-

de hightech bediening op afstand voor het Waterschap

verlichting werd definitief gevestigd met geslaagde pilots.

Zuiderzeeland en voor de slibontwatering bij de riool-

Daarna werd in de UK het prestigieuze Potters Field Park

waterzuivering in Ede.

tegen te gaan. De gemeenten Utrecht en Breda gaven

bij de Tower Bridge in Londen geheel uitgerust met deze projecten en ook in België, Polen en Oostenrijk was Imtech

Industrial maintenance: goed toekomstperspectief

actief. Dynamische verlichting, waarbij het lichtniveau

Het omvangrijke meerjarige onderhoudscontract voor

afhankelijk is van actuele omstandigheden zoals de weers-

Shell in Pernis en Moerdijk, het grootste industriële onder-

omstandigheden en verkeersintensiteit, won eveneens

houdscontract in de Benelux, kende zijn tweede jaar. Ook

aan populariteit. Imtech werkte onder meer samen met

bij BP en KPE was Imtech weer actief. Andere grotere

Philips. Voor SenterNovem, een adviesbureau voor innova-

onderhoudscontracten waren er bij Outokumpu Stainless

tie en duurzaamheid dat deel uitmaakt van het Neder-

Steel, Total, Thermphos, Seppic, Delta en Essent Energy.

landse Ministerie van Economische Zaken, werd een advies

Voor AKZO Nobel werd de industrial maintenance op

opgesteld voor het ontwikkelen van een energielabel voor

16 locaties in Nederland, België en Duitsland verzorgd. De

openbare verlichting als onderdeel van het duurzaam

totale omvang van deze meerjarige contracten bedraagt

nieuwe LED-verlichting. In Nederland volgden tientallen

honderden miljoenen euro. Energiewinning uit

Continuïteit dankzij brede basis in de industrie

diepe aardlagen

Imtech is in de Benelux breed actief in talloze industriële Imtech is expert in

sectoren, waaronder de procesindustrie. Een greep uit de

innovatieve

‘grond-

industriële activiteiten geeft het volgende beeld. Bij bier-

ventilatie’, een nieuwe

brouwer Grolsch, uitgeverij Wegener en waspoederprodu-

vorm van energiewin-

cent Dalli de Klok werden de besturing en beveiliging in de

ning waarbij in een

fabrieken verbeterd. Bij Kaneb Terminals ging het om de

‘beo-veld’ (boorgaten-energieopslagveld) met

complete technische infrastructuur voor nieuwe tanks, bij

boringen tot op circa 100 – 125 meter diepte

Esha om een productielijn voor het recyclen van bitumendakbedekkingen. Bij ESA (European Space Agency) werden

warmte uit diepere aardlagen in gebouwen

hightech koelsystemen voor satellietcommunicatie ver-

wordt gebracht, bijvoorbeeld bij Eandis in Melle,

vangen. Imtech was ook actief voor het Europees Centrum

België.

voor Deeltjesfysica (CERN). Voor Audi in België verzorgde Imtech de technische automatisering voor de productielijn 33


van nieuwe modellen. Vermeldenswaardig is ook dat het

een innovatief distributieproject. Daarnaast werkte Imtech

aantal industriële orders voor hoogwaardige industriële

voor Helvoet Pharma, Pfizer en MSD. In totaal gaat het om

drogers uit Oost-Europa sterk toenam.

orders van tientallen miljoenen euro.

Olie en gas: sterke groei van export Imtech biedt totaaloplossingen voor meting en kwaliteits-

Hightech control rooms en laboratoria: technologie maakt het verschil

analyse van gewonnen olie en gas en de verrekening daar-

In de markt van control rooms en laboratoria beschikt

van met gebruikers. Met de Roemeense olie-industrie werd

Imtech over een uitstekende positie. Omdat progressie in

een omvangrijk raamcontract afgesloten voor tientallen

research voor veel bedrijven hét verschil maakt, wordt hier

olieproducerende locaties. Ook is Imtech gespecialiseerd

volop in geïnvesteerd. Bij Shell Global Solutions in Amster-

in upgrading, automatisering en procesbeveiliging in de

dam verzorgde Imtech de engineering en technologische

internationale olie- en gasindustrie. Deze exportmarkt

herinrichting van een hightech onderzoekscentrum en

ontwikkelde zich gunstig. Imtech kreeg orders van onder

laboratorium. Bij Total Raffinaderij Nederland in Vlissingen

meer Shell in Nigeria en Maleisië en was betrokken bij gas-

werd de ‘online’ herinrichting van een hightech control

winning in Saoedi-Arabië. Op diverse buitenlandse win-

room gerealiseerd. Voor het Leids Universitair Medisch

locaties verzorgde Imtech hightech blussystemen, bijvoor-

Centrum, Janssen Pharmaceutica en het Nederlands Kan-

beeld voor Total in Jemen. Voor de Nederlandse Gasunie

ker Instituut is Imtech partner bij de herinrichting van

verzorgde Imtech de vervanging van de besturing en soft-

modulaire laboratoria.

ware in de compressorstations in Ommen en Schinnen. terde Imtech de toevoer van kerosine via ondergrondse

Datacentra: noodzakelijke uitbreiding en upgrading

pijpleidingen naar de luchthaven Schiphol.

De toenemende intensiteit van dataverkeer maakt de uit-

In opdracht van de Dienst Pijpleiding Organisatie verbe-

breiding en upgrading van datacentra tot een groeiende

Farmacie: aanzienlijke toename van activiteiten

markt. Imtech bood geavanceerde totaaloplossingen voor

De farmaceutische industrie blijft investeren in het verkor-

onder meer datacentra voor Belgacom, Cisco, Crédit Lyon-

ten van researchtrajecten, kwaliteitsverbetering en betere

nais, ING, de Nederlandse Politie en diverse financiële

logistiek. Imtech is een sterke speler in dit segment. Bij

instellingen in Luxemburg. Imtech was ook verantwoorde-

Janssen Pharmaceutica (onderdeel van Johnson & John-

lijk voor het onderhoud en de uitbreiding van digitale

son) in België realiseerde Imtech een groot deel van de

internetknooppunten van Global Switch en Level 3 en voor

technologie in het CDPP-project (Chemical Development

energiezuinige koeling in de datacenters van KPN.

Pilot Plant). Imtech was in Frankrijk en België actief voor

Food en feed: veel potentie

GlaxoSmithKline en was bij Schering Plough betrokken bij

Imtech is één van de sterkste spelers in de groeiende foodRail: groeimarkt voor

en feedmarkt. Voor een zuivelfabriek van Vecozuivel in

Imtech

Zeewolde, zuivelproducent VIV Vreeland en Katshaar Zuivel verzorgde Imtech een hightech upgrading. Een inno-

Imtech maakt deel uit

vatie was SmartCuisine®, een integraal automatisering-

van Asset RAIL dat het

systeem voor keukens. Mengvoederproducent Vitelia Voe-

beheer, onderhoud en

ders bestelde een tweede multifunctionele Magicon®-

storingsherstel van de

productielijn, nadat de eerste met een prijs was bekroond.

railinfrastructuur

Voor de exportmarkt in Oost-Europa werd met succes een

in

modulaire zuivelfabriek ontwikkeld.

de Nederlandse regio Arnhem-Nijmegen verzorgt. Het assetmanagement-prestatiecontract

Luchthavens: behoefte aan technologie neemt toe

heeft een waarde van 90 miljoen euro en een looptijd van zes jaar.

Op luchthavens neemt de vraag naar technologie toe. Imtech wist hier goed op in te spelen en verkreeg van luchthaven Schiphol tientallen grotere en kleinere opdrach34


30% zuiniger

sterke speler. Vooral in België werd groei gerealiseerd met

‘Innolumis’

orders voor energiebesparende comfortsystemen in zie-

LED-verlichting

kenhuizen in Tielt, Hasselt en Halle. In Nederland is Imtech technologiepartner van tientallen zorginstellingen, waar-

In de UK werd het

onder thuiszorgorganisatie Abrona, het Leids Universitair

Potters Field Park bij

Medisch Centrum en het Zuwe Hofpoort Ziekenhuis in

de Tower Bridge in

Woerden. Voor het Jeroen Bosch Ziekenhuis in Den Bosch

Londen geheel uitge-

verzorgt Imtech de complete technische infrastructuur,

rust met de minimaal 30% zuiniger ‘Innolumis’

een opdracht van 35 miljoen euro. In het Martini Zieken-

LED-verlichting. In Nederland volgden tientallen

huis in Groningen werd de ICT-infrastuctuur verzorgd. Imtech richt zich in meer dan honderd ziekenhuizen en zor-

projecten en ook in België, Polen en Oostenrijk

ginstellingen ook op hoogwaardige toegangstechnologie,

was Imtech actief.

bijvoorbeeld in het ziekenhuis van de Vrije Universiteit in Amsterdam.

ten. Het assetmanagementcontract voor de technologie

Overheidsgebouwen: onderhoud biedt continuïteit

onder en langs alle start- en landingsbanen verliep goed.

Imtech onderhoudt honderden overheidsgebouwen, bij-

Imtech is eveneens betrokken bij de opbouw van de ICT-

voorbeeld van de Rijksgebouwendienst in Nederland,

infrastructuur van diverse helpdesks, de toekomstige

waaronder nagenoeg alle ministeries. Nieuwe onder-

kofferafhandeling, security, gebouwcomfort en parkeren.

houdscontracten kwamen van de steden Brussel en Gent.

Ook op de luchthavens van Maastricht, Rotterdam en

Imtech verwierf ook een substantiële opdracht van circa

Zaventem was Imtech actief.

40 miljoen euro voor een deel van de technologie in twee nieuwe 140 meter hoge kantoortorens van de Ministeries

Security: groeimarkt

van Buitenlandse Zaken en Justitie in Den Haag. Ook voor

Op de securitymarkt is Imtech succesvol met integrale,

het Openbaar Ministerie in Groningen en in diverse kazer-

gecertificeerde oplossingen die een waarborg bieden voor

necomplexen was Imtech actief. Imtech bezit tevens hon-

continuïteit en bedrijfszekerheid. Er kwamen orders bin-

derden onderhoudscontracten voor toegangstechnologie

nen van verschillende ministeries, politiebureaus, kazer-

en brandblusvoorzieningen in overheidsgebouwen.

nes, waterbedrijven, banken en verzekeraars. Imtech onderhoudt de complete security voor het Europees Parle-

Commerciële gebouwen: brede marktscope

ment in zowel Brussel als Luxemburg. De hightech security

Imtech heeft een portefeuille met meer dan duizend meer-

bij een rijksinstituut werd met succes afgerond. Het aantal

jarige onderhoudscontracten voor gebouwen van private

onderhoudscontracten van brandblussystemen liep op tot

bedrijven, waaronder die van de Nederlandse postkanto-

ruim 4.000. Ook de verkoop en export van geavanceerde

ren, Inbev, KBC en diverse banken en verzekeraars in

blustechnologie stegen. Imtech is eveneens één van de

Luxemburg. De onderhoudscontracten met WTC Amster-

sterkste spelers in de sprinklermarkt en boekte orders voor

dam en BT werden verlengd. Nieuwe contracten kwamen

tienduizenden vierkante meters opslag- en transport-

van Gasunie, Thales en Corus. IKEA gaf opdracht voor een

ruimte van onder meer Prologic. Imtech verzorgde ook de

omvangrijke uitbreiding in Heerlen. Tientallen stations van

geavanceerde radartechnologie voor de dienst Scheep-

de Nederlandse Spoorwegen werden van nieuwe techno-

vaartbegeleiding in Vlaanderen.

logie voorzien. Een bijzonder project was de upgrading van het thermische saunacentrum Thermae 2000 in Valken-

Zorg: integratie leidt tot succes

burg. In Brussel is sprake van een continue stroom van

De zorgsector staat voor de uitdaging de exploitatiekosten

nieuwe opdrachten, zoals de technologie in het pand ‘Mar-

te verlagen, het zorgproces te verbeteren en het onder-

nix 23’. Ook in Luxemburg is sprake van vastgoedgerela-

houd van gebouwen en de technologie te professionalise-

teerde orders, onder meer de tweede fase van het omvang-

ren. Het antwoord van Imtech op deze problematiek is:

rijke ‘Belval Plaza’ en de hightech gebouwautomatisering

integratie. Dankzij deze visie is Imtech uitgegroeid tot een

in het Nationaal Audiovisueel Centrum. 35


Overige gebouwen: goede aanvulling

Hightech security

Orders in het onderwijs en voor musea vormen een goede

voor Europees

aanvulling op de portefeuille. Voorbeelden zijn de onder-

Parlement

houdscontracten voor de universiteiten van Nijmegen en Maastricht. Omvangrijke nieuwbouwprojecten waren de

Imtech onderhoudt de

Amstelcampus (Hogeschool van Amsterdam), de Hoge-

complete

school Evans in Breda en de beveiliging van de Hogeschool

voor

Utrecht. In Luxemburg werd opdracht gekregen voor tech-

Parlement

het

security Europees in

zowel

nische oplossingen in een groot aantal scholen. De

Brussel als Luxemburg. Het gaat om 24/7-func-

omvangrijke opdracht voor renovatie en uitbreiding van

tioneren van honderden veiligheidsvoorzienin-

het Stedelijk Museum in Amsterdam verliep goed. Een

gen, zoals inbraakdetectie, toegangscontrole,

nieuwe opdracht was de technologie in het Musée Hergé

videobewaking, identificatiesystemen, röntgen,

in Louvain-La-Neuve.

metaaldetectie, video- en omroepsystemen.

Technische infrastructuur: stevige basis Imtech heeft een sterke positie in de markt van de technische infrastructuur en verzorgde de upgrading van het

veiligheid voor hoog- en middenspanning in tunnels.

kabel- en leidingennet voor diverse provincies, gemeen-

De upgrading van de automatische besturing in de Velser-

ten, energiebedrijven en netbeheerders in Nederland en

tunnel en het beheer en onderhoud in twee tunnels in

België, bijvoorbeeld voor Tele2, Telenet en de Vlaamse

Leiden werden verworven.

Gemeenschap.

TOEKOMST Rail: brede scope

De omvang en kwaliteit van de orderportefeuille in de

Op de groeimarkt voor railinfrastructuur beschikt Imtech

Benelux zijn over de hele breedte beter dan in voorgaande

over een brede scope. Imtech maakt deel uit van Asset

jaren. Dat geeft vertrouwen voor de toekomst. Imtech

RAIL dat een opdracht van ruim 90 miljoen euro verwierf

acteert in zoveel verschillende marktsegmenten dat het

voor asset management van de railinfrastructuur in de

minder gevoelig is voor economische onzekerheid op de

regio Arnhem-Nijmegen. Imtech verzorgde ook het onder-

korte en middellange termijn. Voor sommige opdrachtge-

houd van tunnels in de Betuweroute, de digitalisering van

vers is het overigens vrijwel onmogelijk bepaalde investe-

delen van het systeem van automatische treinbeïnvloe-

ringen te beperken, omdat dit direct hun core business

ding van ProRail, de upgrading van de beveiliging van hon-

raakt. Daarnaast beschikt Imtech over honderden miljoe-

derden spoorwegovergangen en de renovatie van de Oost-

nen euro’s aan onderhoudscontracten. Circa 30% van de

lijn van de Amsterdamse metro. Andere omvangrijke

activiteiten is gekoppeld aan overheidsinvesteringen, die

railorders waren de technische upgrading van het spoor-

vooralsnog alleen maar toenemen. Bovendien is Imtech

emplacement in Hilversum en de vervanging van de spoor-

aanwezig in sterk investerende segmenten als energie,

beveiliging voor de metrolijnen van RET.

duurzaamheid, milieu, water, olie & gas en farmacie. Naast autonome groei in kansrijke markten blijft de focus gericht

Bruggen, tunnels, sluizen worden steeds ‘intelligenter’

op uitbreiding van de portfolio in industrieel onderhoud

Imtech is één van de sterkste spelers in de markt van brug-

competenties.

door verdere versterking van de werktuigbouwkundige

gen, tunnels en sluizen. Zo is Imtech betrokken bij (het onderhoud van) de automatische besturing van talloze bruggen in Nederland. De Prins Bernhardsluis, Noordersluis en Zuidersluis werden door Imtech volledig gerenoveerd. De lopende opdracht van Rijkswaterstaat voor de verbetering van de veiligheid in tientallen Nederlandse tunnels werd aanzienlijk uitgebreid. Ook werd een innovatieve automatiseringsoplossing bedacht voor een hogere 36

◾ VERSL AG RA AD VAN BESTUUR, DUITSL AND & OOST-EUROPA

D U IT SL A N D & O O ST- EU RO PA Imtech wist in Duitsland en Oost-Europa over de volle breedte te profiteren van haar sterke positie. Er was sprake van hoge autonome groei. De opbrengsten namen met 7% toe tot 1.037 miljoen euro. De EBITA steeg tot 59,1 miljoen euro, een groei van 36%. De orderportefeuille groeide met 11% tot 1.529 miljoen euro per 31 december 2008, wat veel vertrouwen geeft voor 2009. De EBITA-marge nam aanzienlijk toe tot 5,7%. Kerngegevens 2006 – 2008 in miljoen euro

2008

Opbrengsten

1.037

970

864

59,1

43,4

33,7

EBITA

2007

2006

EBITA-marge

5,7%

4,5%

3,9%

Orderportefeuille

1.529

1.380

884

183

85

157

4.212

4.122

4.023

Werkzaam vermogen, exclusief geldmiddelen Aantal medewerkers per 31 december

250.000 m2 grote kantoor van de Duitse Nationale Veilig-

GANG VAN ZAKEN: AANZIENLIJKE AUTONOME GROEI, STERKE UITGANGSPOSITIE VOOR 2009

heidsdienst in Berlijn, een opdracht van ruim 140 miljoen

Imtech kan terugzien op een zeer positief 2008 en is er,

euro. Caterpillar verlengde het lopende energiemanage-

conform haar strategie, in geslaagd volledig autonoom

mentcontract tot 2019. Bij Infineon is Imtech sinds 2005

haar sterke positie verder uit te breiden. Imtech’s expertise

verantwoordelijkheid voor het energiemanagement. Voor

en het vermogen om technologisch geavanceerde, zeer

een periode van vijftien jaar kreeg Imtech hier voor 120

complexe projecten te managen, leidden tot een hoog

miljoen euro opdracht voor het complete gebouw-

onderscheidend vermogen. Niet alleen op de markten van

management, inclusief de levering en het beheer van ener-

energie, industrie en datacenters, maar ook op diverse

gie. Ook Heggenstaller, Centrotherm Photovoltaics en

luchthavens en bij grootschalige, veelal ‘groene’ revitalisa-

Deutsche Telekom maakten gebruik van de energie-

ties van gebouwen. De posities in Polen en Roemenië wer-

diensten van Imtech.

den verder versterkt. Daarnaast werd in Rusland een doorbraak gerealiseerd. Per saldo geeft dit een sterke uitgangs-

In het kader van de Europese regelgeving om het klimaat

positie voor 2009.

beter te beschermen is het Imtech Energy Efficiency

Energie en milieu: sterke groeimarkt voor Imtech

Programme gelanceerd. Dit heeft tot doel CO2-uitstoot tegen te gaan. Exploitanten van industriële complexen en

De Duitse energiemarkt is voor Imtech een belangrijke

gebouwen kunnen hun door efficiencymaatregelen gerea-

groeimarkt. Imtech richt zich met een breed pakket aan

liseerde CO2-reducties verhandelen in het kader van het Europese systeem voor emissierechten. Imtech consoli-

energieservices en specifieke technologie op het optimalimeerjarenbasis de complete verantwoordelijkheid te

deert de CO2-besparingen van alle projecten binnen het programma en vraagt voor de betrokkenen verhandelbare

nemen voor levering, onderhoud en beheer van alle ener-

emissiecertificaten aan. De opbrengst uit de verkoop van

gievoorzieningen. Daarnaast integreert Imtech met inno-

deze certificaten wordt in het kader van de Europese emis-

vatieve technologie het complete energieproces in

siehandel het volgende jaar uitgekeerd. Het gevolg is een

bedrijfs- en productieprocessen. Alle operationele syste-

duurzame verbetering van de economische haalbaarheid

men en processen worden geanalyseerd en geoptimali-

van investeringen in energie-efficiëntie.

seren van de energieperformance. Imtech is in staat op

seerd. Dit leidt niet alleen tot efficiencyverbeteringen, maar ook tot aanzienlijke kosten- en energiebesparingen.

In 2008 werd Imtech ook actief in de markt van grote ener-

Deze aanpak leidt tot succes. Het Duitse Instituut voor

giecentrales, een doorbraak. Energieconcern RWE gaf

Vastgoed Ontwikkeling selecteerde Imtech als energie-

opdracht voor de planning en implementatie van een groot

partner voor een periode van vijftien jaar in het nieuwe

deel van de technische infrastructuur in en rond een nieuw 37


Groene technologi-

Zorg en gezondheid: impact Imtech neemt toe

sche revitalisatie

Ziekenhuizen, klinieken en laboratoria vertrouwen op

hoofdkantoor Duitse

Imtech als het gaat om de veiligheid en de gezondheid van

Bank, Frankfurt

patiënten. Imtech is over een steeds breder front actief. De klinieken van Helios in Berlijn, een nieuwe medische kliniek

Imtech

voert

de

in Kassel en het universiteitsziekenhuis van Münster gaven

‘groene’

technologi-

opdracht voor een breed scala aan technische oplossingen.

sche revitalisering van

Imtech was ook verantwoordelijk voor de realisatie van de

de twee 155 meter hoge kantoortorens van

complete technologie in de nieuwbouw van het ‘Zentrum

Deutsche Bank in Frankfurt uit. De ‘Twin Towers’

für operative Medizin’ van het universiteitsziekenhuis in Düsseldorf.

worden voorzien van een nieuwe energetische façade en een volledig nieuwe ‘groene’ techni-

Auto-industrie: Imtech zit in kern van primaire ontwikkelproces

sche infrastructuur.

Imtech bezit een sterke positie in de Duitse auto-industrie en is onder meer marktleider in de ontwikkeling, bouw en te bouwen energie-efficiënte kolengestookte energie-

exploitatie van geavanceerde testtechnologie. Imtech

centrale in Hamm in Duitsland. Imtech verwacht in 2009

biedt milieu- en energievriendelijke totaaloplossingen

een tweede order van RWE voor een kolengestookte ener-

voor zowel de ontwikkeling van nieuwe automobieltech-

giecentrale in de Eemshaven in Nederland.

nieken als voor nieuwe automodellen. Daarnaast worden kwaliteitstesten uitgevoerd en carrosserieën getest.

Luchthavens en luchtvaartindustrie: sterke positie leidt tot groei

Bovendien levert Imtech innovatieve oplossingen voor het

Met contracten voor hightech technologie in de nieuwe

ties. Imtech profiteert sterk van de trend tot ontwikkeling

terminals van de luchthavens in Berlin-Tegel, Düsseldorf en München heeft Imtech de laatste jaren sterke referen-

van nieuwe, zuinigere modellen met een lage CO2-uitstoot. In het nieuwe testcentrum voor energietechnologie

ties opgebouwd. In 2008 kreeg Imtech de opdracht voor

van BMW in München heeft Imtech de complexe testtech-

de technologie in de nieuwbouw die de terminals 1 en 2

nologie geïmplementeerd voor hightech windtunnels.

van Frankfurt International Airport met elkaar verbindt.

Daimler gaf een vergelijkbare opdracht. Ook Audi, Bentley

Dit tussengebouw is bedoeld voor de afhandeling van pas-

en MAN Nutzfahrzeuge behoorden tot de klanten. Na eer-

sagiers van de Airbus A380 en werd al eind 2008 in gebruik

dere internationale contacten met CATARC China en

genomen. Op basis van haar specifieke knowhow is Imtech

Changan Ford Mazda Automobile leverde Imtech ook dien-

ook geselecteerd als technologiepartner voor de uitbrei-

sten aan de onderzoekscentra van deze klanten in China.

testen en stimuleren van relevante klimaat- en wegcondi-

ding en upgrading van het bestaande vliegveld BerlinSchönefeld tot de luchthaven Berlin Brandenburg Interna-

Cleanrooms: stabiele en stevige markt

tional. Deze ultramoderne luchthaven met een initiële

Imtech is al meer dan dertig jaar één van de weinige pro-

capaciteit van twintig miljoen reizigers per jaar opent in

fessionele technologiepartners in de Europese markt van

2011 haar deuren.

cleanroomtechnologie. In 2008 sloot Imtech met Novartis Pharma, Merck en BASF contracten voor het ontwerp en de

Imtech is al meer dan zestig jaar partner bij de Duitse

realisatie van hightech cleanrooms, inclusief de aanvul-

productievestigingen van vliegtuigbouwer Airbus. In het

lende technische infrastructuur.

kader van de productie van de Airbus A320 in Tianjin ook buiten Duitsland ter beschikking. Imtech ontwerpt en

Winkelcentra: vraag naar hightech comfort neemt toe

implementeert de technologie voor de hightech ‘paint-

Hypermoderne multifunctionele winkelcentra bepalen

shop’ en de assemblagehangar en verzorgt het project-

in steeds grotere mate de kracht van veel oude Duitse

management.

binnensteden. Energiezuinige hightech airconditioning,

(China) stelt Imtech sinds 2008 haar technische expertise

heating en brandbeveiliging zijn van doorslaggevend 38


belang voor het comfort en welbevinden van de bezoe-

Hightech ‘paintshop’

kers. In Hamburg verzorgde Imtech de technologische

Airbus in China

renovatie van het vijfentwintig jaar oude winkelcentrum ‘Rahlstedt Arcaden’. Ook in grote binnenstedelijke winkel-

Imtech is al meer dan

centra in München en Düsseldorf was Imtech verantwoor-

zestig jaar technolo-

delijk voor alle technische oplossingen.

giepartner bij vliegtuigbouwer Airbus en

Datacenters: groeimarkt door innovatie

ontwerpt en imple-

Het Europese dataverkeer intensiveert en de bandbreedte

menteert de technologie voor de hightech

van informatiestromen neemt sterk toe. Ondernemingen

‘paintshop’ en de assemblagehangar voor de

als energiebedrijven, banken en verzekeraars ‘moeten’

productie van de Airbus A320 in Tianjin, in

daarom investeren in vernieuwing, uitbreiding en upgra-

China.

ding van hun datacenters. Imtech levert voor dergelijke opdrachtgevers de ICT-infrastructuur, een betrouwbare elektriciteitsvoorziening, bekabeling, preventieve brandbeveiliging, no-breakvoorzieningen en een professionele calamiteitenaanpak. Ook realiseert Imtech hightech en

twee 155 meter hoge kantoortorens van Deutsche Bank in

energiebesparende oplossingen voor extra koeling en

Frankfurt. Deze ‘Twin Towers’ worden voorzien van een

warmteverwijdering. Een grote opdracht voor de Citibank

nieuwe energetische façade en een volledig nieuwe

verliep prima. Nieuwe orders waren er onder andere van

‘groene’ infrastructuur. Het gerevitaliseerde gebouw zal

het energiebedrijf EnBW (Energie Baden-Württemberg),

ten opzichte van de huidige torens 55% minder energie

verzekeraar Allianz, IBM Deutschland en dataonderneming

verbruiken,

CO2 uitstoten en 43% minder water verbruiken. Bovendien wordt 98% van alle

e-shelter.

55%

minder

bestaande materialen volledig gerecycled.

Herontwikkeling van binnensteden: kansrijke markt

Polen en Roemenië: groeilanden

Veel Duitse steden werken aan upgrading en uitbreiding

De Poolse markt voor elektrotechniek, ICT en werktuig-

van stedelijke voorzieningen. Imtech acteert hierbij recht-

bouw is sterk in ontwikkeling. Dit wordt versterkt door de

streeks als technologiepartner in opdracht van gemeen-

komst van het EK Voetbal 2012 naar Polen, dat als aanjager

ten, investeerders of een combinatie van beide. Een goed

functioneert voor extra investeringen. Imtech is bij tal van

voorbeeld is het in aanbouw zijnde centrum van de

projecten in de buildingsmarkt betrokken. Bijvoorbeeld als

Verenigde Naties in de voormalige regeringswijk van Bonn. Dit complex van 100.000 m2 bevat een congresgebouw,

technologiepartner in de 190 meter hoge wolkenkrabber

een vijfsterrenhotel en luxe winkels.

ste technologie. Verder heeft Imtech naam gemaakt met

‘Zlota 44’ in Warschau die wordt uitgerust met de modernde technische uitrusting van multifunctionele winkelcen-

Technologische revitalisatie: onderscheidende aanpak leidt tot succes

tra en grote bioscoopcomplexen. Naast nieuwbouw wordt

Imtech onderscheidt zich door haar totaalaanpak voor

onderhoudscontract werd verworven bij Shell Polska voor

revitalisering van oude, grote(re) en veelal complexe

tientallen Shell-gebouwen in Noordoost-Polen. De strate-

gebouwen. Daardoor ontstaan moderne, hightech gebou-

gie is ook gericht op penetratie in de industriële markt.

wen die veelal op een uitstekende locatie liggen en een

De focus ligt daarbij op bestaande (Duitse) klanten. Deze

hoge waarde vertegenwoordigen. Een van de opdracht-

aanpak leidde in 2008 tot succes. Zo werd Imtech techno-

gevers is Kreditanstalt für Wiederaufbau, waarvoor Imtech

logiepartner van autocomponentenleverancier Robert

de complete revitalisatie van het hoofdkantoor in Frank-

Bosch/Denso. Ook voor Volkswagen en Siemens is Imtech

furt verzorgde. Ook energieaanbieder EnBW in Stuttgart

werkzaam.

de focus gericht op technisch beheer en onderhoud. Een

contracteerde Imtech om een groot kantorencomplex van een nieuwe technische infrastructuur te voorzien.

In Roemenië is Imtech inmiddels al zeven jaar actief en

De belangrijkste opdracht was een revitalisering van de

onder meer verantwoordelijk voor de complete technolo39


gie in alle supermarkten van Selgros. In 2008 had Imtech al

en fabrieken te verhogen. Al in een vroeg stadium van

bijna twintig grote en middelgrote supermarkten van

mogelijke projecten acteert Imtech’s R&D-center als vraag-

techniek voorzien. Een ander belangrijk contract in Roeme-

baak en testcase van initiële ontwerpen of verbetercon-

nië was de opdracht voor de volledige renovatie van het

cepten. Zo liet Deutsche Bank de energie-efficiëntie van de

vijfsterren Interconti Hotel in Boekarest. Ook hier werkte

nieuwe thermische voorgevel van de Twin Towers bereke-

de speciale Imtech-formule voor technologische renovatie

nen en werden alle brandbeveiligingsoplossingen voor de

bij doorgaande exploitatie: zonder overlast bleef 75% van

Gazprom Arena in St. Petersburg uitgebreid getest. In 2008

het complex tijdens het project voor gasten beschikbaar.

werd ook een complexe rookafvoerstudie verricht voor de verbouwing van Gate A op de luchthaven Düsseldorf. Met

Rusland: doorbraak

een model op schaal 1:22 werd de effectiviteit van de rook-

In Rusland ligt de focus van Imtech op technologisch bij-

afvoer in geval van brand onderzocht en geoptimaliseerd

zondere projecten. Met het oog op diverse langlopende

om de veiligheid van de reizigers te garanderen.

projecten werd een vestiging in Sint-Petersburg geopend. In de zorgsector werd een doorbraak bereikt met de

TOEKOMST

opdracht voor de complete technologie, inclusief het pro-

Imtech voorziet in Duitsland & Oost-Europa marginale

jectmanagement, in het nieuwe ‘Moskovski Medicinski

gevolgen van de kredietcrisis. Het unieke portfolio is

Centar’ (Moscow Medical Centre). Dit is een ultramodern ziekenhuis van bijna 30.000 m2 met de uitstraling van een

bestand tegen economische terugval. Verdere groei wordt

tophotel. Van Selgros kreeg Imtech de eerste Russische

gische revitalisering van gebouwen, de auto-industrie,

retailopdrachten voor de technische infrastructuur in twee

datacenters, de zorg en luchthavens. De expansie in Polen,

nieuwe supermarkten.

Roemenië en Rusland zal voortgezet worden, waarbij

verwacht in sectoren als energie, milieu, ‘groene’ technolo-

Imtech zoekt naar gezonde, middelgrote acquisities om

Onderzoek en ontwikkeling: aanjager van succes

dit proces te versnellen. De orderportefeuille van 1.529 mil-

In Hamburg bezit Imtech één van de modernste onder-

joen euro bevindt zich op een zeer hoog niveau. Er zijn

zoeks- en ontwikkelingslaboratoria van Europa. Dit toon-

concreet vooruitzichten op meerdere grootschalige orders.

aangevende researchinstituut ontwikkelt, test en optima-

Dit alles geeft aanleiding tot optimistische toekomst-

liseert tal van technologische oplossingen. Het gaat hierbij

verwachtingen.

om onderzoeks- en ontwikkelingsactiviteiten op het kruispunt van energie en veiligheid. Het instituut bouwt zowel grootschalige modelproeven als complexe softwaregebaseerde simulaties. Daarnaast worden onderzoeken gedaan om de energie-efficiëntie van gebouwen, energiecentrales Duitse luchthavens: sterke positie leidt tot groei De multidisciplinaire technologie

van

Imtech is prima inzetbaar op Duitse luchthavens, bijvoorbeeld Berlin-Tegel, Düsseldorf en München. Imtech verzorgde alle technische oplossingen in de voor de Airbus A380 bestemde nieuwbouw tussen de terminals 1 en 2 van Frankfurt International Airport.

40

Shared Success in Developing Countries (SSDC)

In 2008 reisde een multidisciplinair Imtech-team af naar Soweto in Zuid-Afrika om een bijdrage te leveren aan een project op het gebied van Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen, waarbij gebruikte frituur- en bakolie wordt omgezet in hoogwaardige biodiesel. Een veelzijdig project met positieve effecten voor het milieu, de gezondheid, armoedebestrijding, werkgelegenheid en opleidingskansen voor de lokale bevolking. Kerndoel van de missie was het overdragen van (technische) kennis en daarmee lokale ‘communities’ een ‘boost’ te geven. Het was een eerste project in het meerjarige programma Shared Success in Developing Countries (SSDC), waarmee Imtech laat zien dat het als onderneming meer doet dan waar het wettelijk toe verplicht is. Een aanpak die niet alleen goed is voor ontwikkelingslanden, maar ook voor Imtech zelf. We stellen onze medewerkers in staat om sociaal-maatschappelijke activiteiten te ontplooien en zo nieuwe kennis en vaardigheden op te doen en promoten decentrale initiatieven op het gebied van Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen.

◾ VERSL AG RA AD VAN BESTUUR, UK, IERL AND & SPANJE

U K , I E RL A N D & SPA N J E De activiteiten in de UK, Ierland & Spanje ontwikkelden zich in 2008 positief. In de UK was sprake van sterke groei, zowel door autonome inzet als door het effect van de acquisities van 2007 en 2008. Eind 2008 kwam ook een overname in Spanje tot stand. Dankzij deze ontwikkelingen namen de opbrengsten toe met 24% tot 519 miljoen euro. De EBITA groeide tot 32,4 miljoen euro, een toename van 14%. De verslechterende wisselkoers van het Britse pond ten opzichte van de euro had een negatief effect. De orderportefeuille groeide met 16% tot 524 miljoen euro per 31 december 2008. Kerngegevens 2006 – 2008 2008

In miljoen euro

Opbrengsten

2007

2006

519

417

334

EBITA

32,4

28,5

22,4

EBITA-marge

6,2%

6,8%

6,7%

Orderportefeuille

524

453

294


133

138

62

3.539

2.803

1.983


GANG VAN ZAKEN: BELANGRIJKE GROEI

overname. Imtech kan daardoor meer complete oplossin-

Ondanks tekenen van terugval in de vastgoedmarkten in

gen aanbieden en cross-selling tot stand te brengen.

de UK en Ierland, was er in 2008 sprake van belangrijke gressie in de landelijke markten van water(zuivering),

UK & IERLAND: SCHAALGROOTTE EN GOEDE REPUTATIE LEIDEN TOT GROEI

energie en milieu.

In 2007 nam Imtech de Aqua Group in de UK en Suir Engi-

In Spanje excelleerden de industriële activiteiten met grote

neering in Ierland over. Acquisities die de reputatie en

meerjarige orders en maintenancecontracten in met name

flexibiliteit van Imtech in 2008 ten goede kwamen. Om te

de (petro)chemie. Daarnaast bleek het brede portfolio in

beginnen werden de interne processen actief gestroom-

de buildingssector bestand tegen terugvallende vastgoe-

lijnd. Niet alleen op het gebied van sales, maar ook op het

dinvesteringen. Ook in de onderhoudsmarkt boekte Imtech

gebied van recruitment, training & opleiding, IT-beheer,

stevige groei. Bovendien werd de elektrotechnische com-

QHSE en projectmanagement. Naast efficiencyverbetering

petentie verder versterkt, zowel autonoom als dankzij een

werd zo ook op kosten bespaard. De schaalgrootte, interne

groei over een breed front. Imtech boekte onder meer pro-

samenwerking en de brede scope aan activiteiten maakDoorbraak op markt

ten een flexibele opstelling ten opzichte van de markt-

van windenergie

omstandigheden mogelijk. Daarnaast werd de positie in diverse groeimarkten versterkt.

Imtech is in Ierland actief in windenergie.

Energie en milieu: groeimarkten

Op de Lisheem Mines

Energie en milieu zijn voor Imtech belangrijke groeimark-

in

wordt

ten. Imtech kreeg onder meer de opdracht voor de techno-

door 21 windturbines

logie in twee hightech biogascentrales van Anglian Water

50 MW windenergie per jaar opgewekt en op de

Services. Deze centrales wekken door de combinatie van

Boggeragh

innovatieve slibverwerkings- en biogastechnologie op

Windfarm

in

Kilkenny

Cork

wordt

door

jaarbasis meer dan 2 MW aan duurzame energie op die aan

19 windturbines 60 MW windenergie per jaar

het elektriciteitsnet kan worden teruggeven. Imtech

opgewekt.

boorde ook nieuwe markten op het gebied van energie en milieu aan. Zo was Imtech voor het eerst actief in de door de overheid gestimuleerde markt van windenergie. Op 42


de Lisheem Mines in Kilkenny werden alle oplossingen

tiecentra in België en Duitsland werd ook de Europese

geleverd voor een geavanceerd substation dat vanuit

positie uitgebreid. Dit leidde onder meer tot een groot pro-

21 windturbines 50 MW windenergie per jaar opwekt. Op

ject bij Janssen Pharmaceutica in België (zie pagina 34).

de Boggeragh Windfarm in Cork werden 19 windturbines ingericht die samen goed zijn voor 60 MW windenergie

Industrie: invloed Imtech neemt toe

per jaar. Imtech biedt ook totaaloplossingen om energiere-

Ook in de industrie staat Imtech er uitstekend voor.

ductie bij bestaande energiecentrales door te voeren en

Zo werd in Ierland een nieuwe dataroom voor IBM inge-

milieubelastende uitstoot te voorkomen. In Ierland wer-

richt. In de Ierse foodmarkt was Imtech actief in een

den twee van dergelijke projecten uitgevoerd voor de

nieuwe productiefabriek van Coca-Cola. Daarnaast werd

Duitse energieproducent Lurgi Lentjes. Voor Dwr Cymru

voor Kerry Group en Dairygold gewerkt als één van de

Welsh Water werd bovendien de luchtvervuiling terug-

vaste technologie- en maintenancepartners. In Brixworth

gedrongen bij tientallen waterzuiveringen in Wales.

in de UK verzorgde Imtech een deel van het New Techno-

Imtech was daarnaast volop actief met energiereductie

logy Centre van Mercedes Benz High Performance Engines,

door middel van warmtekrachtkoppeling en/of biomassa

een testcentrum voor performanceverbetering van het

bij woningrenovatie in diverse wijken in en rond Londen.

succesvolle Formule 1-team van McLaren. In de Midlands

Bij de Cambridge University werden een R&D-centre en

was Imtech actief bij onder meer healthproducent Boots.

kantoor voorzien van ingenieuze bodemverwarming waar-

Imtech werkte daarnaast aan de technologische upgrading

bij door middel van diepteboringen warmte uit diepere

van Londense metrostations.

aardlagen in het gebouw werd gebracht. In Norwich rende zonnepanelen met fotovoltaïsche cellen die zonlicht

Effect Olympische Spelen 2012: accelerator voor verdere groei

direct omzetten in elektriciteit.

De komst van de Olympische Spelen 2012 naar Londen

werden diverse scholen gerealiseerd met energieproduce-

zorgt voor groei in de gebouwenmarkt en leidt tot een toe-

Water en waterzuivering: aanzienlijke groei

nemende vraag naar omvangrijke technologische renova-

Imtech behoort tot de sterkste spelers in de waterindustrie

tieprogramma’s, bijvoorbeeld de verbouwing van het pres-

en wist haar positie uit te bouwen. Voor Three Valley Water

tigieuze Londense monument Grosvenor House Apart

werden de milieuvriendelijke uitbreiding en upgrading van

Hotel tot extreem luxe hotelvoorzieningen. Ook was

tientallen afvalwateringen verzorgd. Voor Sutton & East

Imtech betrokken bij het grote winkelcentrum Westfield I,

Surrey Water werd de capaciteitsuitbreiding van de water-

een order van ruim 25 miljoen euro die eind 2008 werd

behandeling naar 70 miljoen liter per dag tot stand

opgeleverd. Daarnaast was Imtech betrokken bij een nieuw

gebracht. Ook voor Dwr Cymru Welsh Water werden

hightech callcentrum voor de politie, van waaruit telefoni-

diverse projecten uitgevoerd. De omvangrijke order ter

sche noodoproepen worden gecoördineerd.

waarde van 36 miljoen euro voor het Wing Project ligt op schema. Deze nieuwe watercentrale zal circa één miljoen

Technologie voor

Britten in East Anglia voorzien van schoon water.

Mercedes Benz High Performance Engines

Farmacie en biofarmacie: steady business in Ierland, groei in Europa

In Brixworth in de UK

Met de overname van Suir Engineering verwierf Imtech in

verzorgde Imtech de

2007 een goede positie in de Ierse farmaceutische indu-

hightech elektrotech-

strie. Deze industrie blijft, ook bij economische tegenwind,

niek

van

het

New

volop aan het investeren. Imtech beweegt zich in de kern

Technology Centre van Mercedes Benz High

van de primaire processen en acteerde in toenemende

Performance Engines, een testcentrum voor per-

mate als vaste technologie- en maintenancepartner.

formanceverbetering

Zo werden er omvangrijke opdrachten uitgevoerd bij

van

Formule 1-team van McLaren.

Wyeth Medical Ireland, Johnson & Johnson, Centocor Biologics en Wyeth Clondalkin. Een ander project was een hightech R&D-center voor Merck Sharp & Dohme in Tipperary. Dankzij samenwerking met de Imtech-competen43

het

succesvolle


Onderwijs: sterke positie leidt tot additionele groei

Projecten in 2008 waren: het Toronto Square Office Building in Leeds en het Faraday Building in Reading.

Imtech is in de UK dé technologiepartner van talloze universiteiten en hogescholen. Dit geldt zowel voor door de

Goede bijdrage retail, hotels en luchthavens

overheid gefinancieerde onderwijsvoorzieningen als voor

In de Londense retailmarkt is Imtech verreweg de sterkste

de markt van privaat gefinancierde initiatieven. Vaak

marktpartij. Naast Westfield I verzorgde Imtech ook een

wordt al decennialang samengewerkt. Voorbeelden van

renovatie van het warenhuis Fenwicks in Bond Street in

projecten zijn er dan ook te over. Nottingham Trent Uni-

Londen en de technologie in het Londense High Wycombe

versity selecteerde Imtech bijvoorbeeld als technologie-

Shopping Centre, een nieuwe IKEA-vestiging in Dublin en

partner voor een upgrading van het monumentale hoofd-

in twee winkelcentra in Leeds en Leicester. Een ander seg-

gebouw. In Derby verzorgde Imtech de technologie in het

ment waarin Imtech het goed deed was de hotelsector,

Roundhouse, een eeuwenoud industrieel complex dat

bijvoorbeeld met de technische upgrading van het Copic

wordt geconverteerd tot een campusgebouw voor Derby

Beach Hotel in Londen en het Park Inn Hotel nabij

College. In Londen was Imtech betrokken bij de technolo-

Heathrow. Op de Ierse luchthaven in Dublin is Imtech vaste

gische renovatie van het South James College. Een bijzon-

technologiepartner en ook op de luchthavens van Cork in

der project was het Nido-concept waarvoor Imtech de

Ierland en Farnborough Airport in de UK was Imtech

technische infrastructuur verzorgde. Het Nido-concept is

actief.

een privaat gefinancierde exclusieve studentenhuisvesting in Londen met hightech appartementen en voorzieningen

Maintenance: basis voor continuïteit

voor studiebegeleiding, entertainment, gezondheid en fit-

Imtech beschikt in toenemende mate over technische

ness. Imtech is tevens betrokken bij diverse door de over-

onderhoudscontracten. Deze vertoonden verdere groei,

heid gesubsidieerde onderwijsinitiatieven, waaronder

hetgeen bijdraagt aan de continuïteit.

honderden accommodaties voor studenten in Carnegie College werd een onderwijsvoorziening gerealiseerd

SPANJE: UITBREIDING PORTFOLIO, BOOMING INDUSTRY

met natuurlijke ventilatie, windenergie en zonnecellen-

De focus in Spanje ligt primair op werktuigbouwkundige

verwarming.

technische processen. Daarnaast richt Imtech zich meer en

Village in Leeds en Goodrick College in York. Voor Epping

meer op elektrotechniek en instrumentatie. Daarom werd

Bescheiden actief in commerciële gebouwen en overheidsgebouwen

eind 2008 een competentiecentrum op dit gebied opge-

Imtech is ook in bescheiden mate actief in de gebouwen-

technisch specialist met vestigingen in Tudela, Madrid,

markt. Dit geldt zowel voor de private als publieke markt.

Pamplona en Barcelona. In de industriële sector realiseerde

richt. Imtech nam tegelijkertijd Huguet over, een elektro-

Imtech een sterke groei. Belangrijke segmenten daarbij Energiezuinig

zijn de sterk investerende olie- en gasindustrie, de staal-

en veilig klimaat in

industrie en de energiemarkt. Ondanks de dalende inves-

megawinkelcentrum

teringen in vastgoed ontwikkelde Imtech zich ook in dit

Westfield

segment goed.

Imtech

Meerjarige continuïteit bij Repsol-YPF en Cepsa

verzorgde

voor ruim 25 miljoen

Veruit de belangrijkste opdracht (70 miljoen euro) in Spanje

euro de energiezui-

was de order van Repsol-YPF in Cartagena, één van de

nige lucht- en klimaattechnologie en innovatieve brandbeveiliging in het 150.000 m2 grote

grootste olie- en gasbedrijven ter wereld. Repsol-YFP vroeg Imtech voor alle werktuigbouwkundige processen in een nieuwe hightech ‘cooker’ op de raffinaderij. De nadruk ligt

megawinkelcentrum Westfield I in White City in

hierbij op milieubewuste productie-efficiency met opti-

Londen, één van de grootste binnenstedelijke

male veiligheid en een zo klein mogelijke impact op de

winkelcentra in Europa.

lokale omgeving. Ook voor Cepsa, het grootste Spaanse olie- en gasbedrijf, verzorgt Imtech verschillende projec44


ten. Zo is Imtech eind 2007 gestart met de complete

Meerjarige

mechanische technologie (ter waarde van 55 miljoen euro)

continuïteit bij

voor de grootschalige meerjarige uitbreiding van de pro-

Repsol-YPF

ductiecapaciteit van de Reformed Light Naphthas-fabriek op de Rábina-raffinaderij in Huelva. Additioneel is de

Voor Repsol-YPF reali-

opdracht verworven voor de elektrotechniek en instru-

seert Imtech voor 70

mentatie bij een deel van deze uitbreiding. In de Cepsa-

miljoen

raffinaderijen in San Roque verzorgde Imtech de vernieu-

werk tuigbouwkun-

wing van een vacuümunit en verbetering van een hightech

dige processen in een nieuwe hightech ‘cooker’

kraakinstallatie.

op een raffinaderij in Cartagena. De nadruk ligt op

Sterke groei in industrial maintenance en shutdowns

milieubewuste

euro

productie-efficiency

alle

met

optimale veiligheid en een zo klein mogelijke impact op de lokale omgeving.

De strategische focus op industrial maintenance en shutdowns betaalde zich uit. Zo verzorgt Imtech in de periode tot en met 2011 het volledige industriële mechanische onderhoud op de raffinaderijen van Cepsa in San Roque,

ken bij de technologie in het business center ‘Alcalá 540’

Tenerife en Huelva. Voor Repsol-YPF verzorgde Imtech

en de grote sportclub ‘Arsenal’ in Madrid.

shutdowns op de raffinaderijen in Puertollano en in La Coruña. Bij staalproducent Acerinox in Algeciras werd een

Aandeel maintenance neemt toe

grote shutdown met aanvullend maintenancecontract

Op de Spaanse onderhoudsmarkt voor gebouwen is duide-

binnengehaald. Ook bij de staalproducent ArcelorMittal in

lijk behoefte aan een professioneel technische dienstver-

Asturias werden maintenance-activiteiten uitgevoerd.

lener die technologie als kernactiviteit heeft. Imtech verwierf dan ook verschillende onderhoudscontracten van

Alternatieve energie: groeimarkt

bestaande klanten. Bijvoorbeeld voor ‘Espacio León Shop-

Alternatieve energie is ook in Spanje een groeimarkt.

ping’ en ‘Leisure Centre’ (beide in León) en het ‘Scientific

Imtech verzorgde in opdracht van Abener een upgrading in

Complex of Cataluña’ (in Barcelona). Anderzijds was Imtech

een thermische zonnepanelenfabriek in San Lucar la Mayor.

succesvol met de verwerving van nieuwe contracten. Zo

Voor Abener werd eveneens de technologie voor een bio-

kwamen opdrachten binnen voor vier Accor Hotels in Bar-

dieselfabriek in San Roque uitgevoerd. In opdracht van

celona, alle kantoren van Servei d’Ocupació de Catalunya

Acciona realiseerde Imtech een uitbreiding van de thermi-

en het Instituto Nacional de Estadistica.

sche zonnecellenfabriek La Risca Badajoz. Bovendien werden voor Isolux in Castellón alle technische oplossingen

TOEKOMST: GOEDE UITGANGSPOSITIE

voor een nieuwe biodieselfabriek verzorgd. In dezelfde

In de UK is de orderportefeuille goed gevuld. De schaal-

plaats bracht Imtech op een BP-raffinaderij een innova-

grootte, brede scope en flexibiliteit van Imtech zijn sterke

tieve warmtekrachtcentrale tot stand. Imtech was ook

ankerpunten in een economische onzekere markt. De

actief op de markt van biodiesel.

sterke positie in de waterindustrie biedt continuïteit. De groeiende positie op de energie- en milieumarkt biedt kan-

Breed palet aan activiteiten in buildings

sen. De komst van de Olympische Spelen zorgt voor extra

Imtech focust zich in de markt van buildings op een groei-

activiteiten en de positie in het onderwijs geeft vertrou-

end bestand van vaste opdrachtgevers. Deze gerichte aan-

wen. Het jaar 2009 wordt met vertrouwen tegemoet

pak werpt vruchten af. Een bijzonder project was de tech-

gezien ondanks de sterke economische terugval. Strate-

nologie in een voormalige stierenvechtersarena die werd

gisch zet Imtech in op verbreding van de geografische

geconverteerd tot luxe winkelcentrum. In Barcelona en

scope, versterking van de industriële activiteiten en posi-

Madrid werd onder meer gewerkt aan energiezuinige kli-

tieverbetering in de markt van energie en milieu.

maatsystemen en de intelligente gebouwautomatisering in twee nieuwe winkelcentra en aan de technologie in ver-

Ook in Spanje staat Imtech er goed voor. De langlopende

schillende hotels. In Madrid was Imtech bovendien betrok-

projecten van Repsol-YPF en Cepsa geven, samen met de 45

◾ VERSL AG RA AD VAN BESTUUR, UK, IERL AND & SPANJE, NORDIC

groeiende positie op de markt van maintenance en shut-

ook in deze sector de maintenance-activiteiten. Verwacht

downs, vertrouwen in de toekomst. Dit wordt versterkt

wordt dat de uitbreiding van de portfolio met elektrotech-

door de blijvende investeringen van de olie- en gasindu-

niek zal leiden tot additionele groei.

strie in capaciteitsuitbreiding en kwaliteitsverbetering. Imtech zet in op verdere groei in de energiemarkt en vangt

De strategie van Imtech richt zich op het bereiken van een

de aarzeling in de bouwsector op dankzij een breed port-

top-3 positie in de UK, Ierland en Spanje, net als in andere

folio en talloze vaste opdrachtgevers. Daarnaast groeien

Europese landen.

NORDIC Imtech hanteert de strategische doelstelling om ook in Scandinavië een sterke positie op te bouwen. Met de overname van NVS (NVS Installation AB) in november 2008 heeft Imtech dit doel bereikt. Imtech is nu ook één van de sterkste spelers op de markt van technische dienstverlening in Scandinavië. De activiteiten in Nordic tellen slechts voor twee maanden mee in de financiële consolidatie. Op jaarbasis verwacht Imtech een opbrengstenniveau van circa 350 miljoen euro. De orderportefeuille ultimo boekjaar komt uit op 158 miljoen euro: een prima basis voor verdere ambitieuze groei in dit nieuwe Imtech-gebied. Kerngegevens 2008* 2008

in miljoen euro

Opbrengsten

63

EBITA

5,0

EBITA-marge

7,9%

Orderportefeuille

158


226

Aantal medewerkers per 31 december *

2.274

In verband met acquisitie van NVS zijn slechts twee maanden opbrengsten en EBITA opgenomen in de consolidatie.

NIEUWE THUISMARKT, FUNDAMENT VOOR VERDERE GROEI

de overheid, gebouwen en infrastructuur. De onderneming

NVS is één van de grootste spelers op de markt van techni-

(Heating, Ventilation en Air Conditioning) is NVS een sterke

sche dienstverlening in Zweden en Noorwegen met een

speler met een sterke focus op de groeiende energiemarkt.

basispositie in Finland. Dat maakte NVS voor Imtech veruit

In service en onderhoud is NVS breed actief in heel Scandi-

de beste partij om een sterke positie in Scandinavië op te

navië. In industriële services is sprake van stevige groei

bouwen. Dankzij de overname is het fundament gelegd

met een focus op industriële koeling en energiecentrales.

voor het realiseren van verdere groei in Scandinavië: auto-

NVS is voorts marktleider op het gebied van brandbeveili-

noom en door aanvullende acquisities.

ging en is één van de weinige gecertificeerde sprinklerpar-

heeft een breed dienstenpakket. Op het gebied van HVAC

tijen in Zweden en Noorwegen.

Sterke positie in Scandinavië NVS, opgericht in 1902, is met 91 vestigingslocaties één

2008: prima jaar

van de grootste technische dienstverleners in Scandinavië.

2008 was een prima jaar voor NVS. Er werden meer dan

NVS biedt een breed scala aan activiteiten op het gebied

2.200 projecten uitgevoerd, evenwichtig gespreid over

van energie, heating, lucht- en klimaattechnologie, brand-

service, onderhoud, beheer, renovatie en nieuwbouw;

beveiliging, sprinkler, industrial services en maintenance.

merendeels kleine(re) en middelgrote projecten, wat de

NVS heeft meer dan 1.000 vaste klanten van verschillende

stabiliteit en continuïteit bevordert. NVS versterkte zich –

grootte in verschillende markten, waaronder de industrie,

vóór de overname door Imtech – met zes goed presterende 46

◾ VERSL AG RA AD VAN BESTUUR, NORDIC

Energiezuinig

preventief als correctief onderhoud, maintenance engi-

comfort in design-

neering en afname van het energieverbruik. Dit beleid had

bibliotheek,

succes: NVS beschikt nu over ruim 630 van deze contrac-

Halmstad

ten, die in totaal meer dan 30% van de totale opbrengsten uitmaken. Bij de lopende grote contracten met onder meer ver-

Statoil, ISS, Svedbergs en ABB ligt de nadruk op procesopti-

zorgde de energiezui-

malisatie en reductie van het energieverbruik. Daarnaast

nige technologie (voor

zijn diverse middelgrote projecten in de markt van geavan-

verwarming, ventilatie en airconditioning) in de

ceerde koeling uitgevoerd. In de voedingsmiddelen- en de

markante designbibliotheek ‘Huvudbiblioteket’

procesindustrie werden bijvoorbeeld vervuilende indu-

Imtech

(NVS)

striële ventilatiefilters vervangen door ecologisch verant-

nabij Halmstad in Zweden.

woorde varianten.

Steeds meer grote(re) projecten NVS is groot geworden door in het verleden veel kleinere en middelgrote projecten uit te voeren. De laatste jaren technische ondernemingen. Met de acquisitie van LVI-

ligt de focus op grote(re) projecten, waarin NVS steeds

Helin Oy betrad NVS de Finse markt. Met de overname van

vaker samen met investeerders en overheden acteert. Een

Sävar Energitjänst werd de positie op de energiemarkt

voorbeeld is het prestigieuze Lindholmen Science Park in

versterkt. Door de acquisitie van Dextella Industrirör

Gothenburg waarin NVS alle technische voorzieningen

vergrootte de impact op de industriële markt aanzienlijk.

voor energie en comfort verzorgde. NVS is ook partner bij

Daarnaast verbeterden de overnames van Knut Nilsen,

de revitalisering van oude kazernegebouwen. Zo werd de

Wirström & Månsson, en Vefab diverse regionale posities.

technologie verzorgd bij de ombouw van het kazerne-

Alle acquisities droegen direct bij aan de winst per

gebouw op het eiland Gotland tot hightech en energie-

aandeel.

zuinig overheidsgebouw. Een ander voorbeeld is de upgrading van de lucht- en klimaattechnologie in het luxe

Energie: sterke groeimarkt

zeventiende-eeuwse Häringe Slott Hotel nabij het schier-

Noorwegen, Zweden en Finland willen minder afhankelijk

eiland Nynäshamn. NVS werkt op het gebied van hightech

worden van elektriciteit en olie. Dit beleid leidt over een

sprinklertechnologie nauw samen met het woonwarenhuis

breed front tot investeringen gericht op optimalisatie van

IKEA en verzorgde innovatieve sprinkleroplossingen in

de energieperformance en het gebruik van alternatieve

diverse warenhuizen. Het feit dat NVS nu deel uitmaakt

energie. De overheid heeft hiervoor omvangrijke subsidies

van het financieel sterke Imtech én zo kan profiteren van

beschikbaar gesteld. De snelgroeiende business unit NVS

de interne samenwerking binnen de Groep, zal leiden tot

Energy biedt een breed pakket aan energieservices en spe-

verdere penetratie op de markt van grote projecten.

cifieke technologie gericht op energiebesparing, alternatieve energie en decentrale energievoorzieningen. Deze

Brede scope leidt tot flexibiliteit

diensten worden aangeboden in zowel de industrie als op

Dankzij de brede scope kan NVS flexibel inspelen op ver-

de markt van buildings. Daarnaast anticipeert NVS met

schillende markten. Zo is NVS in toenemende mate in de

succes op het beleid om woningen energiearm te maken

zorg actief. Bijvoorbeeld met geavanceerde technische

en was actief met energieoptimalisatie in diverse energie-

oplossingen in het nieuwe moderne ziekenhuis ‘Central-

centrales. Door de acquisitie van Sävar Energitjänst kan

sjukhuset’ in Karlstad. In Stockholm werd het winkelcen-

het dienstenpalet verder verbreed worden.

trum ‘Liljeholmsgallerian’ technologisch gerenoveerd. In de industrie werd een omvangrijke procesverbetering uit-

Industrie: goede basis voor toekomst

gevoerd bij Kubal Aluminium in Sundsvall. In de sprinkler-

Naast succesvolle projecten op het gebied van energie-

markt was NVS over de volle breedte actief met tientallen

optimalisatie, lag de nadruk in 2008 op het verkrijgen van

middelgrote projecten.

een grotere hoeveelheid middelgrote service- en onderhoudscontracten. Deze contracten zijn zowel gericht op 47

◾ VERSL AG RA AD VAN BESTUUR, NORDIC, ICT, TRAFFIC & MARINE

Industriële onder-

grote opmars. Imtech is hier met NVS goed voor gepositio-

houdscontracten:

neerd. Er blijft grote vraag naar specifieke competenties

goede basis voor

als procestechnologie en industriële koeling. Het grote

toekomst

aantal service- en onderhoudscontracten, in samenhang met de behoefte aan energieoptimalisatie, zal leiden tot

In Noorwegen, Zwe-

verdere verbetering van de marktposities. Deze groei

den en Finland bezit

wordt versterkt door een uitgebreid intern verbeterpro-

Imtech

gramma gericht op winstmaximalisatie, het delen van

(NVS)

630

competenties en ‘best practices’.

grote(re) service- en onderhoudscontracten voor zowel preventief als correctief technisch onderhoud,

maintenance

engineering,

De sterk gefragmenteerde Scandinavische markt biedt

proces-

goede consolidatiekansen. De focus ligt hierbij in eerste

optimalisatie, reductie van het energieverbruik

instantie op additionele acquisities in elektrotechniek.

en energieoptimalisatie, bijvoorbeeld bij Statoil,

Dankzij de sterke positie in werktuigbouw en op de ener-

ISS, Svedbergs en ABB.

giemarkt kan dat tot uitstekende cross-selling leiden. Imtech heeft in andere Europese landen reeds bewezen

TOEKOMST: HOGE AMBITIE

dat deze strategie werkt. Onder de vleugels van het finan-

Verwacht wordt dat de marktcondities in Noorwegen,

cieel sterke Imtech kan door middel van additionele acqui-

Zweden en Finland het komende jaar zullen verslechteren.

sities verdere groei worden gerealiseerd. Doel op de lange

Imtech (NVS) zal zich blijven richten op professionele

termijn is om alle Imtech-kerncompetenties – werktuig-

implementatie van projecten en hoge winstgevendheid.

bouw, elektrotechniek én ICT – in Scandinavië aan te bie-

De omvangrijke orderportefeuille geeft hierbij veel ver-

den. Naast verdere groei in Scandinavië richt Imtech zich

trouwen voor de toekomst. NVS zal haar toegevoegde

via NVS op langere termijn op de Baltische Staten: een

waarde verder vergroten en als een actieve samenwer-

gebied waar Imtech nu nog geen positie heeft. Samenwer-

kingspartner acteren van bestaande en nieuwe opdracht-

king met diverse Imtech-ondernemingen in Europa maakt

gevers. De Scandinavische markt biedt vele kansen. Zo

additionele groei mogelijk.

staat de energie- en milieumarkt aan het begin van een

I C T, T R A F F I C & M A R I N E De activiteiten in de cluster ICT, Traffic & Marine realiseerden sterke groei: autonoom en door een grote hoeveelheid acquisities in 2007 en 2008. De opbrengsten groeiden met 15% tot 1.073 miljoen euro. De EBITA nam fors toe tot 70,8 miljoen euro, een toename van 16%. De orderportefeuille groeide met 29% tot 951 miljoen euro per 31 december. De EBITA-marge nam licht toe tot 6,6%. Kerngegevens 2006 - 2008 in miljoen euro

2008

2007

2006

Opbrengsten

1.073

935

722

EBITA

70,8

61,0

40,7

EBITA-marge

6,6%

6,5%

5,6%

951

739

725

Orderportefeuille Werkzaam vermogen, exclusief geldmiddelen Aantal medewerkers per 31 december

212

171

121

5.202

4.180

3.621

GANG VAN ZAKEN: SIGNIFICANTE GROEI

Op de markt van Traffic speelde Imtech in op de

In 2008 boekte Imtech goede progressie in de ICT-markt,

toenemende Europese verkeersdrukte en de vraag naar

zowel autonoom als door zes acquisities in Oostenrijk,

hightech mobiliteitsoplossingen. Zowel autonoom als

Zwitserland, Duitsland, de UK en België.

door middel van de overname in 2007 van de mobiliteit48

Energy & Environment

Imtech is er zich grondig van bewust dat de natuurlijke bronnen op aarde eindig zijn en dat we er zuinig mee om moeten springen. Daarom lopen we mee voorop in het realiseren van energiezuinige en milieuvriendelijke oplossingen. In alle markten waar we actief zijn. Een kwart van onze totale opbrengsten is direct gerelateerd aan energiebesparing en duurzaamheid. We rusten schepen uit met energiezuinige en milieuvriendelijke dieselelektrische voortstuwing, verminderen de uitstoot van fijnstof, maken testruimtes voor de auto-industrie waarin de eco-auto van de toekomst wordt bedacht, leveren de technologie voor hightech alternatieve energiecentrales voor biomassa, -gas en -diesel, zorgen voor schoon drink- en afvalwater. Door slimme energieconcepten zijn we in staat - in welke markt dan ook - tot wel 25% per jaar op energie te besparen. We realiseerden de technologie voor het meest energiezuinige kantoor in de UK en de meest energiezuinige fabriek in Duitsland. Met Green Office 2015® bedachten we een integraal concept voor gebouwen die energie produceren in plaats van gebruiken. Allemaal initiatieven die bijdragen aan een duurzame samenleving.

◾ VERSL AG RA AD VAN BESTUUR, ICT, TRAFFIC & MARINE

specialist Peek werd in 2008 groei gerealiseerd. Ook

beschikt Imtech nu over een sterke ‘ICT-as’ in Europa met

presteerden de internationale parkeeractiviteiten goed.

een breed portfolio verdeeld over ERP-oplossingen, maat-

De maritieme markt was ‘booming’. Imtech wist zich in

werksoftware, business intelligence, consultancy, manage-

een groot aantal maritieme segmenten prima te ontwik-

ment, ICT-infrastructuur en ICT managed services. Imtech

kelen. Door diverse kleinere overnames werden de portfo-

behoort hiermee tot de sterkere ICT-spelers in Nederland,

lio en het aantal servicevestigingen uitgebreid.

België, de DACH-landen (Duitsland, Oostenrijk en Zwitserland) en de UK. Dit biedt niet alleen kansen voor samen-

ICT: GROEI, EUROPESE ‘ICT-AS’ GEVORMD

werking en uitwisseling van kennis en kunde, maar ook

Steeds vaker worden de totaaloplossingen van Imtech

voor een verdere penetratie in Europa.

gedomineerd door overkoepelende ICT-applicaties. ICT is een sleutelfactor geworden voor technologische innova-

Nederland: focus op toegevoegde waarde

tie. De ICT-divisie van Imtech fungeert als een strategische

In Nederland nam de reputatie toe en werd Imtech door de

voorhoede binnen de onderneming, focust op de nieuwste

vakpers uitgeroepen tot onder meer beste internetdienst-

ontwikkelingen en stelt de verworven kennis ter beschik-

verlener en een top-3 speler op het gebied van security en

king aan de andere divisies. Daarnaast levert Imtech ICT

outsourcing. Imtech verwierf naast een Gold-certificering

een bijdrage aan de ontwikkeling van ICT binnen Imtech,

van Cisco ook de Cognos Excellence Award en de Avaya

zowel op corporate niveau (IT-strategie, IT-ondersteuning,

Channel Award.

talloze internetapplicaties, netwerkconsultancy, project-

Op het gebied van management, consultancy en business

management etc.) als bij de versterking van de impact van

intelligence werd vooruitgang geboekt. Imtech is betrok-

ICT in markten als marine, mobiliteit, parkeren, security en

ken bij de uitbreiding van de bagagecapaciteit op de lucht-

zorg. Uitbreiding van de Europese ICT-activiteiten heeft

haven Schiphol, de IT-infrastructuur van bloemenveiling

een hoge prioriteit. Imtech richt zich hierbij strategisch op

Flora Holland en de IT-strategie voor de lightrailverbindin-

versterking van de positie als businesspartner van IBM en

gen van RandstadRail. Imtech was mede verantwoordelijk

Microsoft en wil op termijn de belangrijkste Europese part-

voor professioneel incidentmanagement op de Neder-

ner van deze wereldmarktleiders worden.

landse snelwegen door een upgrading van een datawarehouse van Rijkswaterstaat en de Nederlandse Politie. Voor

In 2008 boekte Imtech grote vooruitgang in haar ICT-stra-

Vektis, een landelijk informatiecentrum van zorgverzeke-

tegie, onder meer door zes acquisities in Oostenrijk, Zwit-

raars, werden de zorgkwaliteit en kostenefficiëntie ver-

serland, Duitsland, de UK en België. Daarbij ging het in

beterd. Bij Kawasaki en het Wereld Natuur Fonds voerde

totaal om 146 miljoen euro aan opbrengsten op jaarbasis

Imtech opdrachten op het gebied van performance-

en de aanwas met circa 500 hoogwaardige ICT-specialis-

management uit.

ten. In combinatie met reeds bestaande activiteiten

De markt voor maatwerkoplossingen trok aan. Imtech was onder meer actief met verbetering van de procesautoma-

Twin Data Center

tisering bij internationale groothandels in glas en cham-

voor Transavia

pignons en verbeterde de capaciteitsplanning voor de Sundio Group, een overkoepelende organisatie van tour-

95% van de jaarlijkse

operators. Imtech leverde ook geavanceerde webtoepas-

vijf miljoen passagiers

singen, bijvoorbeeld om gestructureerde management-

van

informatie tot stand te brengen of door met ‘collaboration

luchtvaartmaatTransavia

portals’ de samenwerking in businessketens te verbeteren.

internet.

Een goed voorbeeld is de website van waterbedrijf Oasen,

Imtech ontwierp en realiseerde twee identieke

die bovendien toegankelijk werd gemaakt voor mensen

van elkaar gescheiden data centers waarin de

met een visuele beperking.

schappij boekt

via

In de markt van ICT-infrastructuur en communicatie-

meest cruciale operationele applicaties dubbel

oplossingen excelleerde Imtech. Voor vliegmaatschappij

uitgevoerd worden met als doel maximale

Transavia werd een dubbele datacenterinfrastructuur

beschikbaarheid en zekerheid.

ingericht die alle bedrijfskritische processen stroomlijnt en bewaakt. Mercedes Benz Nederland besteedde haar complete IT-infrastructuur aan Imtech uit. Koninklijke Wegener 50


Sterke positie in

financiële applicatie voor de Imelda-ziekenhuizen in Bon-

IT-oplossingen voor

heiden.

postbedrijven

UK: basispositie verworven

In de markt van high-

In de UK werd REAL Solutions overgenomen, een ICT-speci-

tech

IT-

alist met een brede mix aan activiteiten binnen het IBM-

oplossingen

voor

portfolio: ICT-infrastructuur, software en ICT-services.

postbedrijven

bezit

De onderneming heeft een sterke reputatie en telt ruim

Imtech via het overgenomen ILS een sterke posi-

400 klanten. REAL Solutions is één van de belangrijkste

tie en werkt onder meer voor de Franse Post, de

IBM business partners in de UK. Hiermee werd een basis-

logistieke

positie in de ICT-markt in de UK verworven. Omdat een

Oostenrijkse Post en Slovak Parcel Service in

deel van de klanten van REAL Solutions in de financiële

Slowakije.

markt actief is, bijvoorbeeld Clerical Medical Europe Financial Services, Grant Thornton en Dresder Investment Bank, stond als gevolg van de crisis in de Engelse bankensector de orderintake in de tweede helft 2008 enigszins onder deed hetzelfde voor al haar data- en telefoniediensten, die

druk. Het aandeel software en met name services binnen

vervolgens in een nieuwe op internetprotocol (IP) geba-

de IBM-brands als Rational, Lotus, Websphere en Tivoli

seerde infrastructuur werden geïntegreerd. In de zorg

nam daarentegen toe. Daarnaast vroeg de markt om inno-

onderscheidde Imtech zich onder meer met een multi-

vatie op het gebied van storage, high availibility, power

mediaal communicatieplatform voor verpleeg- en zorg-

systems en virtualisatie. Opdrachtgevers waren onder

instelling Florence en de ICT-infrastructuur voor Evean.

meer Gulliver Travels, Flintshire County Council en

Ook bij het Gelre Ziekenhuis en het Albert Schweitzer

Vodafone.

Ziekenhuis zijn hoogwaardige communicatieoplossingen

In de UK ontwikkelden de telecomactiviteiten zich goed

geïmplementeerd. Met managed services was Imtech

met een sterke focus op samenwerking met onder meer de

succesvol bij onder meer Humanitas en het Nederlands

wereldmarktleiders Juniper en Ciena. Bij Google werden

Octrooibureau.

belangrijke orders geboekt.

België: breed portfolio maakt groei mogelijk In België verwierf Imtech een positie met de overname van

Duitsland en Zwitserland: sterke groei, autonoom en door acquisities

Fit IT, Ebit en Thinking Solutions, drie bedrijven die zowel

De Duitse ICT-divisie Fritz & Macziol / Infoma® presteerde

IBM Premier Partner als Microsoft Gold Certified Partner

uitstekend en groeide sterk, zowel autonoom als door

zijn en in totaal ruim 150 klanten tellen. Ze werken al jaren

overnames. Met de overname van STAS, een top-3 IBM

intensief samen en passen precies in de brede diensten-

Cognos Platinum Partner en één van de grootste Cognos-

portfolio dat Imtech ook elders in Europa aanbiedt.

partners in Duitsland met 600 klanten en 450 servicecon-

2008 was een prima jaar. In ICT-infrastructuur werd de uit-

tracten, werd de positie op de markt business intelligence

breiding van storage en back-upfaciliteiten bij corporate

versterkt. Een andere overname was die van NEO, een

accounts als USG People, ING en KBC verzorgd. BMW

gecertificeerde SAP Service Partner die voor 100 klanten

Finance nam managed services en hostingvoorzieningen

SAP-applicaties verzorgt voor ERP (Enterprise Resource

op afstand af. In de markt van maatwerksoftware werden

Planning), CRM (Customer Relationship Management),

op basis van Java en ‘open source’ technologie hoogwaar-

portals voor onder meer E-commerce en EDI (Electronic

dige applicaties voor monitoring van de productie geleverd

Data Interchange). Op het gebied van mobiele applicaties

aan bijvoorbeeld olie- en gasproducent Aramco in Saoedi-

is NEO in Duitsland één van de sterkste spelers, maar het

Arabië en Barco Medical Imaging in België. Ook voor de

bedrijf heeft ook projecten in andere Europese landen.

Stichting Kanker Registratie (SKR) en Leaseplan was Imtech

Er zijn veel mogelijkheden voor synergie. Fritz & Macziol

actief. De vraag naar performance management nam toe,

positioneert zich als ‘ICT Company of the Future’. Juist nu

onder meer door opdrachten van Novartis, Neckermann

het economisch minder gaat, liggen er vanuit het unieke

en Pfizer. In de zorg brak Imtech door met een innovatieve

brede portfolio met één aanspreekpunt mogelijkheden voor efficiencyverbetering en kostenverlaging voor de 51


Geïntegreerde ICT

Infoma® ontwikkelde modulaire Microsoft Dynamics NAV-

voor de Deutsche

softwarepakket ‘newsystemkommunal’ voorziet in een

Bahn

unieke geïntegreerde totaaloplossing voor zowel traditionele cash accounting als nieuwe overheidsaccounting, &

-reporting en -budgettering. Diverse nieuwe applicaties

Macziol) won de pres-

kwamen tot stand, vooral gericht op documentmanage-

tigieuze IBM Beacon

ment. Nieuwe klanten waren de gemeenten Remscheid,

Award 2008. Eén van

Kiel en Kaiserslautern en de regio (Landkreis) Lüneburg.

de genomineerde projecten was geïntegreerde

Ter versterking werd IT&T, een full-service Microsoft-part-

innovatieve IBM hard- en software bij de

ner in financiële dienstverlening en accounting met ruim

Imtech

(Fritz

twintig gerenommeerde klanten (gemeenten, bijvoor-

Deutsche Bahn.

beeld Luzern, en kantons, onder meer Zug) in Zwitserland, overgenomen. Hiermee kan het succesvolle Infoma®concept ook in Zwitserland worden uitgerold. Er zijn nu bijna 800 gemeenten en publieke instellingen die van dit product gebruikmaken, met in totaal meer dan 52.000 gebruikers.

in totaal circa 3.000 klanten. Intensieve samenwerking met wereldmarktleiders IBM en Microsoft maakt het Macziol won de prestigieuze IBM Beacon Award 2008 in de

Oostenrijk: vanuit sterke positie doorgroeien in Oost-Europa

categorie ‘Overall Technical Excellence in Europe, Middle

Imtech wenst haar activiteiten in Europa verder uit te brei-

East and Africa (EMEA)’ en was finalist in de categorie ‘Out-

den. Het vizier is onder meer gericht op Oostenrijk, waar

standing Complementary Services Growth with IBM Glo-

met de overname van ILS Gruppe een eerste stap werd

bal Services’. Deze award en nominatie zijn tekenend voor

gezet. ILS is één van de sterkste spelers op de Oostenrijkse

de kwaliteit van de geboden diensten, die verder werden

ICT-markt, grootste IBM-partner in Oostenrijk maar ook

versterkt door het IBM FileNet ValueNet Partnership

Microsoft Gold Certified Partner en VMWare Partner. De

dat gericht is op het managen van business processen,

onderneming werkt vanuit 5 vestigingen in Oostenrijk en

‘workflow’ en content.

is in toenemende mate actief in Slowakije, Slovenië en Kro-

mogelijk hoge toegevoegde waarde te bieden. Fritz &

atië. ILS telt bijna 750 klanten met een portfolio dat bestaat Er werden honderden projecten uitgevoerd. Een bijzondere

uit IT-services, IT-beheer en training, alsmede support,

opdracht was de complete redesign en implementatie van

hosting en outsourching. Daarnaast worden software-

een innovatieve en open IT-structuur voor promo-artike-

oplossingen voor handel, logistiek, warehouse- en trans-

lenproducent en -leverancier Saalfrank. Ook voor de

portmanagement geleverd en specifieke logistieke IT-

switchesproducent Marquardt Group, de verpakkingsspe-

oplossingen voor postbedrijven in Europa.

cialist Multivac en de Deutsche Bahn werden innovatieve

2008 was een jaar van sterke groei. In de markt van consul-

projecten uitgevoerd. Uit de uitgeverijsector kwamen

tancy, implementatie en outsourcing werden omvangrijke

orders van onder meer Nordbayerische Presse Vertriebs, in

projecten uitgevoerd voor bijvoorbeeld Austrian Airlines,

de farmaceutische sector van bijvoorbeeld Merck en in de

de overheid (Magistrat Wien) en energiebedrijven. De

consumentenmarkt van Gabor Schoenen, Nolte Küchen en

vraag naar netwerken security-consulting, serverapplica-

Exquisa Karwendel-Werke. Een aparte activiteit in Duits-

ties en remote control nam toe, bijvoorbeeld uit de indu-

land is de ontwikkeling en implementatie van software en

strie met klanten als Bramac en Card Complete. Binnen

VAS® dispatchautomatisering voor de bulk- en cement-

SAP-consultancy lag de focus op handel en logistiek met

industrie, die nagenoeg de complete cementindustrie in

opdrachten van onder meer Smurfit en Spar. In logistiek,

Azië bedient. Belangrijke orders waren er van Yamama en

warehouse- en transportmanagement nam het klanten-

Qassim.

bestand toe tot meer dan 50 internationale transportondernemingen. In de markt van hightech logistieke IT-oplos-

Infoma®, de leidende partij in Duitsland met software-

singen voor postbedrijven excelleerde ILS met orders van

oplossingen en -services voor financiële dienstverlening

onder meer de Franse Post, de Oostenrijkse Post en Slovak

aan de publieke sector, opereerde succesvol. Het door

Parcel Service in Slowakije. 52


ILS zet in op verdere groei in Oostenrijk en op de uitbouw

Onderhoud van

van haar positie in een aantal landen in Oost-Europa, waar

Nederlandse

sprake is van een snel groeiende ICT-markt. De Oosten-

verkeerssignalering

rijkse activiteiten van Fritz & Macziol worden in ILS geïntegreerd, waardoor de portfolio van ILS versterkt wordt.

In Nederland beschikt Imtech over een meer-

TRAFFIC: PAN-EUROPESE POSITIE MET HOGE AMBITIE Technologie,

intelligente

communicatiesystemen

jarig prestatieonderhoudscontract en

van

Rijkswaterstaat voor ruim 2.500 onderstations

slimme software dragen bij aan de bevordering van een

van

milieuvriendelijke en veilige doorstroming van het snel

het

verkeerssignaleringssysteem

(MTM,

Motor way Traffic Management) op de Neder-

groeiende wegverkeer in Europa. Imtech positioneert zich

landse snelwegen.

als een Europese mobiliteitsspecialist met een breed scala aan totaaloplossingen. Zowel autonoom als door middel van de overname in 2007 van de mobiliteitspecialist Peek met vestigingen in Nederland, België, Engeland, Zweden, Polen en Kroatië werd gezonde groei gerealiseerd. In 2008

Ook in de UK ontwikkelde Imtech zich goed. Imtech (Peek)

is een ambitieuze groeidoelstelling geformuleerd. Imtech

heeft meer dan 50 onderhoudscontracten voor onderhoud

focust op hightech integrale oplossingen in de stedelijke

aan en upgrading van technische verkeersinfrastructuur

en interstedelijke markt. Bijvoorbeeld met netwerkoplos-

en -systemen. Daarnaast beschikt Imtech over substanti-

singen die de doorstroming verbeteren, hightech verkeers-

ele onderhoudscontracten van de Highways Agency voor

centrales voor centrale of regionale overheden en hand-

alle snelwegen in oostelijk Engeland en het oostelijk deel

havingssystemen die de veiligheid bevorderen. Imtech wil

van de Midlands. Voor Transport for London is Imtech

haar positie in Europa versterken, zowel in bestaande

meerjarig verantwoordelijk voor het onderhoud aan alle

Imtech-landen als in Oost-Europa en Scandinavië, onder

verkeerssystemen in het oostelijke deel van Londen, inclu-

meer door uitbouw van het aantal onderhoudscontracten.

sief het Olympisch gebied. Het gaat om 42% van de totale

Daarnaast wordt de exportpositie buiten Europa verder

verkeersinfrastructuur in Londen. Het belangrijkste onder-

opgebouwd. Bovendien investeert Imtech in technologie

houdscontract in de UK is het National Road Telecommu-

die zowel langs of boven de weg, in de auto als in verkeers-

nications Services project. Dit is een Publiek Private Samen-

centrales is terug te vinden. Daarbij versterken de kennis-

werking (PPS) die met Fluor en Alcatel wordt uitgevoerd.

gebieden van ICT, hardware en verkeerskunde elkaar. Op

Kort gezegd verbetert en onderhoudt de PPS-combinatie

dit vlak werd goede progressie geboekt. Ook is Imtech

de hightech data-backbone waarop alle verkeerssystemen

internationaal actief met hightech parkeer- en betaal-

van de Highways Agency zijn aangesloten. De resterende

systemen. Ook hier werd verdere groei gerealiseerd.

looptijd van dit contract bedraagt acht jaar. In Oost-Europa zijn mobiliteitsvraagstukken in toene-

Onderhoud: stevige basis voor continuïteit

mende mate aan de orde. In Warschau werd de positie

In Nederland beschikt Imtech over een meerjarig presta-

versterkt door een contract voor meerjarig onderhoud aan

tieonderhoudscontract van Rijkswaterstaat voor een groot

en uitbreiding van een groot aantal intelligente verkeers-

deel van het verkeerssignaleringssysteem (MTM, Motor-

systemen.

way Traffic Management) op de Nederlandse snelwegen.

Alle onderhoudscontracten zijn gebaseerd op Service Level

Dit contract, bestaande uit het beheer en onderhoud van

Agreements. Hieraan zijn prestatie-indicatoren gekoppeld

ruim 2.500 onderstations, verliep prima. Imtech heeft

in relatie tot budget, tijd en technologie-inzet.

daarnaast onderhoudscontracten voor hightech verkeerscentrales in Utrecht, Rhoon en Geldrop. Hierbij hoort ook

Milieu: groeimarkt

het onderhoud van diverse technische verkeersoplossin-

Door intelligent netwerkmanagement te combineren met

gen op de snelwegen die op deze centra zijn aangesloten. Daarnaast beschikt Imtech in diverse Nederlandse provin-

het meten van CO2-uitstoot kan een beeld worden gevormd van milieubelasting door het wegverkeer. Deze

cies over meerjarencontracten voor onderhoud en upgra-

gegevens kunnen worden gebruikt om de verkeersstroom

ding van tientallen verkeers- en netwerksystemen. 53


te beïnvloeden. Daardoor kunnen de uitstoot en het ener-

nologie voor verkeersmanagement, signalering, toerit-

gieverbruik worden verlaagd of de milieubelasting beter

dosering en diverse veiligheidssystemen. Ook werd

regionaal worden gespreid. Imtech is met dergelijke oplos-

gewerkt aan oplossingen voor digitale route-informatie-

singen onder meer actief in Brussel. Tevens wordt een

systemen en werden innovatieve camerasystemen aange-

Europese rol vervuld bij de ontwikkeling van zogenoemde

legd voor verbetering van het verkeerstoezicht. In diverse

‘coöperatieve technologie’, waarbij voertuigen en andere

tunnels, bijvoorbeeld de Velsertunnel, werd een upgrading

verkeersdeelnemers met technische (wegkant)systemen

uitgevoerd van de automatische besturingstechnologie.

communiceren. Bijvoorbeeld vrachtwagens die met behulp

Op de snelwegen rond Birmingham in Engeland legde

van verkeerstechnologie soepeler door de stad heen

Imtech voor de Highways Agency een hightech controle-

worden geleid en minder CO2 uitstoten (‘eco-driving’) of verkeerslichten die het verkeer afhandelen op basis van

systeem aan. Dit systeem maakt aanduiding en hand-

de mate van uitstoot of (eind)bestemming. Een deel van

ligent spitsstrookmanagement. Op de M6 verzorgde

deze state-of-the-art oplossingen zal in de Nederlandse

Imtech de intelligente toeritdosering.

having van de maximumsnelheid mogelijk, inclusief intel-

gemeente Helmond in de vorm van een demonstratieproject tot stand worden gebracht.

Verkeersveiligheid en -handhaving: technologiecomponent neemt toe

Stedelijke markt: toenemende vraag naar beheersing van verkeersstromen

Technologie zorgt in toenemende mate voor een zo veilig

In de stedelijke markt lag de nadruk op nieuwe innovatieve

controle en digitale snelheids- en roodlichttechnologie van

technologie voor Urban Traffic Management Control

Imtech vormen een geïntegreerd systeem. Dit maakt het

(UTMC). Dit zijn op IP-technologie (Internet Protocol) geba-

mogelijk dynamische keuzes te maken als het gaat om de

seerde verkeersoplossingen, waarbij via internet verkeers-

handhaving van maximumsnelheden en inhaalverboden.

stromen op basis van ‘real time’-registratie inzichtelijk

Voor de toekomstige besluitvorming rondom kilometerbe-

gemaakt worden. Dergelijke oplossingen kunnen de door-

prijzing is Imtech dan ook goed gepositioneerd. In dit kader

stroming van het verkeer met zeker 15% verbeteren. Ze

werd geïnvesteerd in het Nederlandse project ‘Anders

dragen bovendien bij aan het reduceren van schadelijke

Betalen voor Mobiliteit’: betalen per gereden kilometer

stoffen. Voor de stedelijke markt in de UK werkt Imtech

om congestie- en milieuproblemen aan te pakken. In 2009

met het innovatieve verkeersregelsysteem PTC-1®. In de

wordt een start gemaakt met de aanbesteding van dit pro-

gemeente Coventry bevordert Imtech de prioriteit van

ject. Voor de Highways Agency in de UK verbeterde Imtech

openbaarvervoersstromen met het vergelijkbare Chame-

de variabele snelheidscontrole op onder meer de M20, M25

leon®, dat in 2008 op de markt werd gebracht. In Neder-

en M42. Ook in Nederland bewezen de trajectcontrole-

land wordt met de EC-2tm® gewerkt. Een systeem dat

systemen van Imtech hun waarde, bijvoorbeeld op de A12

mogelijke afwikkeling van het verkeersaanbod. De traject-

eveneens breed wordt uitgerold in Warschau. Een andere opdracht was het via internet monitoren van verkeersstro-

Onderhoud en

men op vijftig kruispunten in Warschau. In Kroatië werd

beheer verkeers-

opdracht gekregen voor intelligente kruispuntbeïnvloe-

infrastructuur in

ding in onder meer Zagreb, Split en Rijeka.

Londen

Interstedelijke markt: overheid investeert aanzienlijk

Voor

Transport

London

Diverse overheden investeerden aanzienlijk in verbetering

meerjarig

is

for

Imtech verant-

van de infrastructuur. Dit moet ervoor zorgen dat niet

woordelijk voor het onderhoud van alle verkeers-

alleen de doorstroming op het wegennet verbetert en de

systemen in het oostelijke deel van Londen,

filedruk vermindert, maar ook dat de veiligheid wordt

inclusief het olympisch gebied. Het gaat om 42%

bevorderd en de uitstoot van fijnstof verlaagd. Voor de

van de totale verkeersinfrastructuur in de

Nederlandse markt beschikt Imtech (Peek) over een eigen

Engelse hoofdstad.

door Rijkswaterstaat gecertificeerd systeem. Imtech was daarnaast actief op de snelwegen A2, A7 en A12 met tech54


en in de Westertunnel. Een prestigieuze opdracht was de

Hightech

technologie voor drie pilotprojecten op de A1, A12 en A58/

beïnvloeding van

A56. In deze pilots wordt een proef gedaan met dynamisch

verkeersstromen

verkeersmanagement onder de noemer ‘sneller als het kan, langzamer als het moet’. Afhankelijk van de wegbe-

Imtech biedt innova-

zetting wordt het verkeer via diverse informatiesystemen

tieve oplossingen voor

automatisch geattendeerd op een flexibele maximum-

Urban Traffic Manage-

snelheid. Een ander initiatief was IDEE, Innovative Digital

ment

Control

met

Enforcement Environment. IDEE staat voor de nieuwe

IP-technologie waarbij via internet verkeers-

generatie hightech flitspalen voor zowel snelheids- als

stromen op basis van ‘real time’-registratie

roodlichthandhaving. Deze zijn volledig gecertificeerd door

inzichtelijk gemaakt worden. In Coventry in de

het Nederlands Meetinstituut en goedgekeurd door het

UK bevordert Imtech zo de prioriteit van het

Bureau Verkeershandhaving Openbaar Ministerie.

openbaar vervoer met Chameleon®.

Verbetering exportpositie: additionele groei Imtech exporteerde mobiliteitstechnologie naar verschillende landen, zoals Italië, Brazilië en Colombia. Strategisch

Group, Imtech Marine Germany (de nieuwe naam van

gezien streeft Imtech ook naar uitbreiding van haar positie

HDW – Hagenukschiffstechnik), Imtech Schiffbau-/Dock-

in onder meer Scandinavië. In dit kader werd het Zweedse

bautechnik en Koninklijke Dirkzwager samen. Imtech

DIS (Digital Interactive Systems) Nordic overgenomen.

acteert met ruim 600 klanten, 2.250 medewerkers en een

DIS is actief op de Zweedse mobiliteitsmarkt en is gericht

mondiale top-5 positie als een internationale speler van

op verkoop van Imtech-technologie in een aantal grote

formaat. Het streven is de beste technische dienstverlener

Zweedse steden. In Scandinavië is in het verleden een

te worden met een mondiale maritieme top-3 positie. Een

omvangrijke ‘installed base’ van technologie van Peek

doel dat Imtech wil bereiken door intensieve in-

aangelegd, die nu voor vervanging, upgrading of uitbrei-

en externe samenwerking en verdere uitbouw van haar

ding in aanmerking komt. Ook hierbij zal Imtech betrokken

activiteiten: autonoom en door overnames.

worden. Deze ambitie wordt gedragen door een meerdimensionale

Goede prestatie in de internationale markt van parkeren

groeistrategie: een portfolio gericht op geografische sprei-

In de internationale markt van automatische parkeer- en

levenscyclusbenadering en technologie. Het huidige aan-

betaalsystemen deed Imtech het goed. Een nieuwe

tal van 70 internationale servicepunten en vestigingen

productlijn werd met succes gelanceerd. Grotere opdrach-

langs de meestgebruikte scheepvaartroutes en bij de

ten voor nieuwe oplossingen waren er onder meer op

belangrijkste werven wordt uitgebreid. De behoeften van

Heathrow Airport in de UK, het evenementencentrum

eindgebruikers worden op de voet gevolgd en omgezet in

Turfschip in Breda in Nederland en hotel Thermae Palace in

aantrekkelijke diensten voor elke sector. Ook worden er

Oostende in België. Maar Imtech was ook actief in de USA,

verschillende competentiecentra opgericht. Een ander

Canada, Frankrijk en Zuid-Amerika. Bovendien beschikt

belangrijk onderdeel binnen de strategie is het bieden van

Imtech over talloze onderhoudscontracten. In de zorg nam

technologische oplossingen gedurende de volledige

de vraag naar hightech en klantvriendelijke parkeersyste-

levenscyclus van een schip. De focus ligt hierbij op zowel

men toe. Imtech was onder meer actief met integrale par-

eigenaren, gebruikers en hun ontwerpbureaus als op de

keeroplossingen voor het St. Elisabeth Ziekenhuis in Til-

behoeften van werven en hoofdaannemers. Door techni-

burg in Nederland en Ziekenhuis Oost Limburg in België.

sche competenties te combineren kunnen aan klanten

MARINE: STERKE MONDIALE GROEI(AMBITIE)

◾

ding en aandacht voor specifieke marktsegmenten, de

aantrekkelijke opties worden aangeboden: de ‘whole ship approach’: integrale technische oplos-

Met de vorming van de Imtech Marine Group bundelden

singen met volledige automatisering en systeeminte-

de maritieme Imtech-bedrijven hun krachten. In de nieuwe

gratie, inclusief de complete engineering en additio-

divisie komen Imtech Marine & Offshore, Radio Holland

nele diensten; 55


◾

het leveren van delen van het dienstenpakket;

Sterke positie

◾

‘service on demand’ vanuit de 70 servicevestigingen.

op markt van

Deze opties maken Imtech tot een professionele samen-

luxe jachten

werkingspartner en bieden de mogelijkheid goed in te spelen op de ontwikkelingen op de markt.

Imtech verzorgde alle technische

oplossin-

Het technische portfolio werd verder uitgebreid. Bijvoor-

gen,

beeld door de overname van Van Berge Henegouwen

platformautomatise-

Installaties: een gerenommeerde specialist op het gebied

ring met geïntegreerde brug, hightech audio-

van hightech entertainment aan boord van luxejachten.

visuele oplossingen en een continue satelliet-

Afgelopen jaar werd ook het maritieme servicenetwerk

waaronder

de

verbinding op het bijna 76 meter lange luxe

uitgebreid door overname van de maritieme dienstverle-

jacht ‘Ocean Victory’, gebouwd op de scheeps-

ner Pertec; Imtech is daarmee de grootste servicespecialist

werf Feadship De Vries in Makkum, Nederland.

en distributeur van maritieme elektronica in Zuid-Afrika geworden. Daarnaast kwamen er door een acquisitie én autonoom vijf nieuwe servicepunten tot stand: langs het Panamakanaal (door de overname van Seatronik), in Ber-

sche en Amerikaanse werven. Ook de servicevestigingen

gen in Noorwegen, in Vietnam en twee vestigingen in het

voor luxe (mega)jachten ontwikkelden zich goed. Het-

oosten van Canada.

zelfde geldt voor de positie van Imtech op de markt van cruiseschepen. Imtech was onder andere betrokken bij

Imtech wist haar marktpositie in 2008 verder te verstevi-

diverse cruiseschepen op de Italiaanse werf Fincantieri en

gen. De vraag naar maritieme Imtech-technologie blijft

bij drie nieuwe cruiseschepen met een lengte tot bijna

ook in economisch mindere tijden groeiende. Dit geeft

350 meter van de Duitse Meyer Werft in Papenburg.

vertrouwen voor de toekomst.

Uitbreiding van marinevloten Milieu: (diesel)elektrische voortstuwing maakt het verschil

Imtech verwierf diverse orders voor uitbreiding van mari-

Door de toenemende eisen die gesteld worden aan de

rijk pakket aan technologie-oplossingen voor drie fregat-

prestaties van schepen en de steeds hogere milieueisen

ten in opdracht gekregen. Van de Spaanse werf Navantia

neemt de vraag toe naar milieuvriendelijke (diesel)elektri-

ontving Imtech opdracht voor het leveren van alle HVAC-

sche voortstuwing. Met deze innovatieve Imtech-techno-

systemen (Heating, Ventilation en Air Conditioning) voor

logie kan elektrische energie efficiënter worden benut.

twee Landing Helicopter Dock-schepen met een lengte

Dit leidt tot reductie van het brandstofverbruik (circa 10

van 220 meter van de Australische marine. Voor de Turkse

tot 20%) en milieubelastende uitstoot (circa 15 tot 20%).

marine ontving Imtech orders voor in totaal zestien high-

Bijkomend voordeel is dat schepen die met dit soort tech-

tech patrouilleschepen. Imtech was het afgelopen jaar ook

nologie zijn uitgerust wendbaarder zijn en er sprake is van

betrokken bij langlopende marineprogramma’s in Polen,

minder trillingen aan boord. Imtech was actief aan boord

Griekenland, Indonesië en Oman. In opdracht van de Royal

van een groot aantal schepen.

Navy werd in de UK aan de engineering voor HVAC en elek-

nevloten. Voor de Marokkaanse marine werd een omvang-

trotechniek van twee nieuw te bouwen vliegdekschepen

Luxejachten en cruiseschepen: sterke positie leidt tot groei

gewerkt. De verwachting is dat Imtech ook in de nade-

Imtech is één van de sterkste spelers op het gebied van

Ook voor de Nederlandse marine werden de nodige

luxejachten en cruiseschepen. Deze markt wordt vanuit de

opdrachten verkregen: een langlopend onderhouds-

diverse maritieme competentiecentra in Europa, USA en

contract

het Verre Oosten bewerkt. Daarbij staan duurzaamheid en

bestaande vloot, een opdracht voor de elektrische uit-

energiebesparing voorop. Imtech kreeg onder meer orders

rusting van een serie amfibische landingsvaartuigen en

voor luxe (mega)jachten met een lengte van circa dertig

– via Damen Schelde Naval Shipbuilding – een order voor

meter tot honderd meter van Nederlandse, Duitse, Russi-

de automatisering van de scheepsbrug en machinekamer

rende realisatiefase van dit project een rol gaat spelen.

voor

de

automatiseringsystemen

aan boord van diverse patrouilleschepen. 56

van

de


Olie- en gas: groeimarkt De vraag naar energie neemt toe. Er worden dan ook

Overige segmenten: vraag naar technologie neemt toe

steeds meer werkschepen ingezet voor exploratie en

Imtech is actief in nog veel meer sectoren. Zo verzorgde

exploitatie van olie en gas in diepe wateren. De lopende

Imtech in het segment van maritieme onderzoeksschepen

opdracht van Heerema voor de automatisering en elektro-

een renovatie van het onderzoekschip ‘Alucia’. Daarnaast

techniek op de ‘Pieter Schelte’, het grootste werkschip ter

werd een opdracht van Fassmer ontvangen voor de tech-

wereld, verliep naar wens. Eind 2008 werd gestart met

nologie op een seismologisch onderzoeksvaartuig van

diverse nieuwe opdrachten, waaronder de milieuvriende-

Fugro. Maar Imtech verzorgde bijvoorbeeld ook techno-

lijke technologie (onder andere dieselelektrische voort-

logische oplossingen aan boord van diverse binnenvaart-

stuwing) aan boord van de kraanschepen ‘Borealis’ en

schepen en afzinkbare ladingschepen. Imtech beschikt ook

‘HLV 5000’ en het offshoreconstructieschip ‘Jascon 35’.

over tientallen technische onderhoudscontracten voor

Ook werd de energiezuinige technologie aan boord van

olie- en gasplatforms in de Noordzee.

een (valpijp)stenenstorter verworven.

Grotere behoefte aan informatietechnologie Breed vertegenwoordigd in China

Als provider van geïntegreerde maritieme informatie over

China is een omvangrijke en groeiende markt. Imtech

scheepsbewegingen vervult Imtech een spilfunctie in de

bewerkt dit afzetgebied vanuit Nederland, Duitsland en

Rotterdamse haven. Ruim 400.000 scheepsbezoeken wer-

China. De focus ligt daarbij op westerse eigenaren die

den via elektronische weg aangemeld bij terminals en

schepen bij Chinese werven bestellen en kwalitatief hoog-

havenautoriteiten. Dit soort digitale informatie werd ook

waardige maritieme technologie aan boord willen hebben.

aangeboden aan de offshoremarkt. Daarnaast vonden ook

Imtech is breed vertegenwoordigd en actief op meer dan

andere software-applicaties hun weg naar talloze gebrui-

25 Chinese werven. Er werden opdrachten ontvangen voor

kers, bijvoorbeeld FT NavVision® (geïntegreerde software),

technologie aan boord van tientallen containerschepen en

Sailor® Fleetbroadband (maritieme breedbanddiensten),

bulkcarriers, maar ook diverse sleepboten en chemische

Long Range Identification and Tracking (het digitaal kun-

tankers. In China streeft Imtech naar een bredere marktpe-

nen volgen van schepen) en Satellite Airtime (communica-

netratie en uitbreiding van het aantal servicevestigingen.

tie, online support en digitale updates via een satellietverbinding).

Mondiale servicenetwerk ontwikkelt zich goed goed. Het aantal omvangrijke onderhoudscontracten voor

TOEKOMST: GOED GEPOSITIONEERD VOOR VERDERE GROEI

complete vloten liep op tot 1.750 stuks. Scheepseigenaren

Op de ICT-markt is Imtech prima gepositioneerd voor

zijn hiermee verzekerd van wereldwijde ondersteuning en

verdere groei. De Europese gevormde ICT-as biedt samen

Het mondiale servicenetwerk ontwikkelde zich in 2008

operationele beschikbaarheid. Er zijn daarnaast nieuwe contracten afgesloten voor meer dan 100 Canadese sche-

Milieu: (diesel)elek-

pen en delen van de vloten van AP Möller Maersk Group en

trische voortstuwing

Masterbulk. The American Bureau of Shipping Classifica-

maakt het verschil

tion Society certificeerde Imtech als technologieleverancier in de USA, hetgeen extra kansen voor de toekomst

De milieuvriendelijke

geeft.

(diesel)elek trische voortstuwing

Breed actief op markt voor baggerschepen

van

Imtech leidt tot reduc-

Hoewel de baggermarkt terugliep, was Imtech toch breed

tie van het brandstofverbruik (circa 10 tot 20%)

actief. Via IHC Systems, een samenwerking tussen IHC en

en minder milieubelastende uitstoot (circa 15 tot

Imtech, verzorgde Imtech de upgrading van de automatisering aan boord van diverse baggerschepen. Van de Belgische baggeraar Jan de Nul werd opdracht gekregen voor de upgrading van de navigatie en communicatie aan boord van diverse schepen. Daarnaast werd een deel van de technologie aan boord van de ‘Breydel’, een sleephopperzuiger van 9.000 m3, uitgevoerd. 57

20%). Er worden steeds meer olie- en gas schepen met deze technologie uitgerust, bijvoorbeeld het werkschip de ‘Fjord’.

◾ VERSL AG RA AD VAN BESTUUR, ICT, TRAFFIC & MARINE, FINANCIËN EN MIDDELEN

met de unieke dienstenportfolio legio kansen door samen-

Uitbreiding van

werking en uitwisseling van kennis en kunde. Deze uit-

marinevloten

gangspositie maakt het mogelijk de neerwaartse investeringen in ICT deels te compenseren. Imtech staat aan de

Imtech verwierf een

vooravond van verdere penetratie in Europa en heeft de

groot aantal orders

ambitie om tot de leidende Europese partner van IBM en

voor uitbreiding van

Microsoft uit te groeien.

marinevloten onder

andere

van de

In de markt van Traffic is Imtech sterk vertegenwoordigd

Marokkaanse, Australische en Turkse marine.

en staat ook hier aan het begin van een verdere opmars op

Imtech is ook betrokken bij langlopende marine-

de Europese mobiliteitsmarkt. Langdurige (onderhouds)-

programma’s in de UK, Polen, Griekenland,

contracten en een stevige orderportefeuille zorgen voor

Indonesië en Oman.

een prima basis voor verdere groei. De in 2008 ontwikkelde nieuwe producten en diensten zullen leiden tot verdere pan-Europese groei. De verwachting is dat nationale overheden sterk zullen investeren in verbetering van de mobiliteit. Dit om files terug te dringen, het milieu te

het omvangrijke netwerk aan vestigingen langs alle

sparen en als anticyclisch signaal voor het creëren van

belangrijke mondiale vaarroutes. Imtech is betrokken bij

werkgelegenheid. Imtech zal hiervan profiteren.

meerdere grote projecten. Voor de toekomst is een ambi-

In de maritieme markt is op alle fronten een sterke vraag

tieus groeiscenario opgesteld. Het servicenetwerk zal ver-

aanwezig naar technologie in het algemeen en de Imtech-

der worden uitgebreid. Aan interne samenwerking en

oplossingen in het bijzonder. De sterke marktpositie en

behalen van (commerciële) synergie zal veel aandacht wor-

omvangrijke orderportefeuille vormen een goede basis

den geschonken. Versterking van de positie op het Noors

voor continuïteit en groei. De internationale positie is

continentaal plat heeft de aandacht.

sterk, ook al vanwege de brede scope aan activiteiten en

FINANCIËN EN MIDDELEN In het navolgende worden de financiën en middelen van Imtech nader toegelicht.

Opbrengsten

door de gestegen nettorentelasten van 17,7 miljoen euro

De opbrengsten zijn in 2008 toegenomen met 513 miljoen

tot 23,9 miljoen euro als gevolg van een toename van de

euro (+ 15%), waarvan 280 miljoen euro autonoom. Bene-

nettoschuldpositie door gepleegde acquisities en auto-

lux is de belangrijkste markt (30%), gevolgd door ICT, Traf-

nome groei van het werkkapitaal.

fic & Marine (28%), Duitsland & Oost-Europa (27%), UK,

Belastingen

Ierland & Spanje (13%) en Nordic (2%).

De belastingen bedroegen 41,2 miljoen euro, 7,9 miljoen

Bedrijfsresultaat

euro meer dan in 2007. De effectieve belastingdruk kwam

Het bedrijfsresultaat vóór amortisatie en bijzondere

uit op 26,6% (2007: 26,4%).

waardevermindering van immateriële activa (EBITA) steeg in 2008 met 26% tot 197,2 miljoen euro. Autonoom groeide

Nettowinst

de EBITA met 14%. Het bedrijfsresultaat (EBIT) steeg met

De nettowinst toe te rekenen aan aandeelhouders Imtech

36,5 miljoen euro tot 183,8 miljoen euro, een toename van

N.V. bedroeg 113,3 miljoen euro (2007: 91,9 miljoen euro).

25%.

Financiële positie Financiële baten en lasten

Het balanstotaal is toegenomen met 582 miljoen euro tot

De nettofinancieringslasten stegen met 8,4 miljoen euro

2.473 miljoen euro per eind 2008 (ultimo 2007: 1.891 mil-

tot 29,3 miljoen euro. Deze stijging komt voornamelijk

joen euro). Deze stijging vloeit met name voort uit de in 58

◾ VERSL AG RA AD VAN BESTUUR, FINANCIËN EN MIDDELEN

2008 geëffectueerde acquisities. Daarnaast is de balans-

Technologiepartner

verlenging het gevolg van autonome groei van het werk-

in grootste rijks-

kapitaal.

gebouw van Nederland

Het totaal eigen vermogen is toegenomen met 29,1 miljoen euro tot 399,2 miljoen euro. Tegenover de winst over

Imtech verzorgt alle

het boekjaar van 2008 (113,5 miljoen euro) staan een uitge-

elektrotechnische

keerd dividend (37 miljoen euro), omrekeningsverschillen

oplossingen

en

de

(34 miljoen euro) en inkoop eigen aandelen (17 miljoen

energiezuinige lucht- en klimaattechnologie,

euro).

inclusief infrastructuur voor data en ICT in de 125.000 m2 grote en 140 meter hoge torens van

Ter financiering van het strategisch groeiplan 2012, zowel

de Ministeries van Justitie en Binnenlandse

autonoom als acquisities, is in juli 2007 een kredietfacili-

Zaken en Koninkrijksrelaties in Den Haag.

teit ter grootte van 300 miljoen euro overeengekomen. De looptijd van deze faciliteit is tot juli 2012 en kent de optie om tweemaal een jaar te verlengen. In november 2008 werd een additionele kredietfaciliteit van in totaal

en inactieve pensioengerechtigden waarmee een even-

265 miljoen euro afgesloten ter financiering van recente

wichtigere fondsopbouw wordt gerealiseerd.

acquisities. De looptijd van deze additionele faciliteit is tot november 2011. Het rentetarief is variabel, gebaseerd op

Investeringen en afschrijvingen

EURIBOR plus een marge, welke gerelateerd is aan het

De investeringen in materiële vaste activa bedroegen 39,9

niveau van de ratio Senior Net Debt/EBITDA van Imtech.

miljoen euro (2007: 29,7 miljoen euro). Naar verwachting zullen de investeringen in 2009 op ongeveer een gelijk

Naast genoemde twee kredietfaciliteiten beschikt Imtech

niveau uitkomen. Desinvesteringen omvatten een boek-

over een aantal niet-gecommitteerde, bilaterale krediet-

waarde van 3,1 miljoen euro (2007: 6,1 miljoen euro). In

faciliteiten ter grootte van circa 200 miljoen euro.

2008 is 29,3 miljoen euro afgeschreven op materiële vaste

Vrijwel alle kredietfaciliteiten bevatten ‘change of control’

activa (2007: 24,0 miljoen euro).

bepalingen.

Kasstroom Op 31 december 2008 beschikt Imtech over 102 miljoen

De nettokasstroom uit bedrijfsactiviteiten daalde met

euro aan liquide middelen (2007: 124 miljoen euro) en

100,2 miljoen euro tot 47,6 miljoen euro. Tegenover de

bedraagt de nettoschuldpositie 456 miljoen euro ultimo

sterk toegenomen EBIT (stijging van 36,5 miljoen euro)

boekjaar (2007: 92 miljoen euro). De rentedekking bedraagt

stond een toename van het werkkapitaal met 110,2 miljoen

6,3 (2007: 7,0) en de gemiddelde nettoschuld/EBITDA komt

euro.

uit op 1,6 (2007: 0,8). De nettokasstroom uit investeringsactiviteiten bedroeg De bestaande kredietfaciliteiten zijn ruim voldoende voor

336,6 miljoen euro negatief (2007: 133,6 miljoen euro nega-

de verdere financiering van het strategisch groeiplan 2012.

tief) voornamelijk als gevolg van gedane acquisities.

Pensioenen

De nettokasstroom uit financieringsactiviteiten bedroeg

In 2008 zijn twee ondernemingspensioenfondsen in

170,4 miljoen euro positief (2007: 19,5 miljoen euro positief)

Nederland samengevoegd, waarbij een groot deel van de

voornamelijk als gevolg van toename van de schuldpositie

ingegane pensioenen is ondergebracht bij een externe ver-

door de gepleegde acquisities.

zekeringsmaatschappij. Als gevolg hiervan zijn de bruto omvang van de pensioenverplichtingen en de daarmee samenhangende risico’s verlaagd. Een bijkomend gevolg van deze overheveling is dat het overgebleven ondernemingspensioenfonds nu een betere mix kent van actieve 59

◾ VERSL AG RA AD VAN BESTUUR, RISICOBEHEERSING

RISICOBEHEERSING Imtech is verantwoordelijk voor het adequaat functioneren van de risicobeheersings- en interne controlesystemen. Deze systemen hebben tot doel de belangrijkste risico’s waaraan de onderneming is of kan worden blootgesteld, zo goed mogelijk te beheersen, betrouwbare realisatie van operationele en financiële doelstellingen mogelijk te maken en naleving van weten regelgeving te waarborgen.

Opzet en werking van systemen

ciency van de systemen voor risicobeheersing en interne

Imtech besteedt structureel aandacht aan het optimalise-

controle. De self-assessments worden door Corporate Con-

ren van de opzet en werking van de risicobeheersings- en

trol geanalyseerd en besproken met de Raad van Bestuur.

interne controlesystemen. Daarbij is de Raad van Bestuur

Daarbij wordt ter toetsing van de kwaliteit van de uitge-

zich ervan bewust dat dergelijke systemen – hoe professio-

voerde self-assessments door een onafhankelijke adviseur

neel ook – geen absolute zekerheid bieden dat de onderne-

periodiek een review op deze assessments uitgevoerd.

mingsdoelstellingen gerealiseerd worden, noch dat deze

De bevindingen worden benut voor een verdere verbete-

systemen onjuistheden van materieel belang, verlies,

ring van het proces van risicobeheersing. Als gevolg hier-

fraude en overtredingen van wetten en regels voor de volle

van zijn onder meer verbeteringen doorgevoerd in de opzet

honderd procent kunnen voorkomen.

van de administratieve organisatie en de positie en betrokkenheid van de afdeling Risk Management. Gedurende het

Imtech hanteert een systeem van periodieke interne rap-

verslagjaar werd meer aandacht geschonken aan profes-

portages en een begrotingscyclus met vaste procedures en

sioneel projectmanagement (zie ook pagina 65). De bevin-

gedetailleerde richtlijnen. De financiële rapportages wor-

dingen van de self-assessments, de reviews en verbeter-

den centraal beoordeeld en vergeleken met goedgekeurde

acties worden periodiek besproken met de Audit Commis-

begrotingen. Prognoses worden per kwartaal getoetst en

sie en de Raad van Commissarissen.

waar nodig aangepast. Er zijn vaste procedures voor investeringen en desinvesteringen, evenals voor de beoordeling

Met inachtneming van het bovenstaande is de Raad van

en goedkeuring van acquisities.

Bestuur naar beste weten van mening dat de risicobeheer-

Jaarlijks worden, op basis van risicoanalyse, prioriteiten

◾

sings- en interne controlesystemen: vastgesteld voor onderzoek naar de opzet en het functio-

een redelijke mate van zekerheid verschaffen dat de financiële verslaglegging geen materiële onjuistheden

neren van de administratieve organisatie en interne con-

bevat;

trole bij de werkmaatschappijen. De uitkomsten van deze

◾

in het verslagjaar naar behoren hebben gewerkt;

onderzoeken worden regelmatig besproken. De Raad van

◾

er geen indicaties zijn dat deze systemen in het lopende

Bestuur brengt tweemaal per jaar verslag uit aan de Audit

jaar niet naar behoren zullen werken.

Commissie en de Raad van Commissarissen. Daarnaast werd een verdere harmonisatie van bedrijfsImtech beschikt over een eigen methodiek waarbij werk-

processen en -systemen doorgevoerd. Door de decentrale

maatschappijen en business units self-assessments uit-

vorming (deels door acquisities) en opbouw van de organi-

voeren inzake de adequaatheid en effectiviteit van de risi-

satie, zijn er verschillende systemen voor ondersteuning

cobeheersings- en interne controlesystemen. Hierbij wordt

van bedrijfsprocessen in gebruik. Doelstelling is tot een

gebruikgemaakt van een analysemodel dat is gebaseerd

meer gelimiteerde selectie hiervan te komen en daardoor

op het COSO Enterprise Risk Management Integrated

ook eventuele risico’s te verminderen. In dit kader wordt

Framework, dat in de vorm van een webapplicatie wordt

fasegewijs één ERP-pakket voor de totale organisatie inge-

aangeboden aan de werkmaatschappijen. Dit uniforme

voerd met als doel optimale beheersing en uitwisselbaar-

analysemodel resulteert in een brede focus op alle moge-

heid van informatie en bedrijfsprocessen in zowel functio-

lijke en relevante aspecten van ondernemingsrisico-

nele als juridische, technische en commerciële zin. In 2008

management en draagt daarmee bij aan een goede onder-

vonden de eerste ERP-implementaties plaats.

bouwing van een oordeel over de adequaatheid en effi60


Technologie

opstellen van het risicoprofiel van een (groot) project. Dit

190 meter hoge toren

schept voor Imtech de mogelijkheid om samen met deze

‘Zlota 44’ in Polen

opdrachtgevers gemeenschappelijke maatregelen vast te stellen ter voorkoming of verkleining van de kans op en het

In Polen is Imtech

effect van wederzijdse verrassingen binnen deze projec-

technologiepar tner

ten.

voor alle technische oplossingen (energie,

Imtech werkt met een eigen webbased methode (Risk-

comfort, brandveiligheid en -preventie, verwar-

master®) en een speciaal voor en mede door de centrale

ming, ventilatie, airconditioning, elektrotech-

stafafdeling Risk Management ontwikkelde risicoanalysemethodiek (GRIP®). Divisies en bedrijven kunnen hierbij

niek en ICT-infrastructuur) in de 190 meter hoge

met behulp van een centrale riskmasterdatabase zelfstan-

wolkenkrabber ‘Zlota 44’ in het centrum van

dig risico-inventarisaties opstellen bij het maken van aan-

Warschau.

biedingen en offertes. Risk Management ondersteunt daarbij en beoordeelt in samenspraak met Juridische Zaken de maatregelen ter voorkoming van het optreden van risi-

Operationele risico’s

co’s. Deze methodiek maakt het de gebruiker mogelijk op

Klanten specificeren steeds vaker hun gewenste output

elk moment de gegevens in te voeren en te analyseren. Een

(veelal in de vorm van financiële en/of operationele kenge-

e-mailnotificatiesysteem biedt de mogelijkheid sleutelper-

tallen) en vragen aan Imtech op welke wijze en met welke

sonen bij dit proces te betrekken en op verschillende plaat-

concepten, diensten en technologieën deze output het

sen tegelijkertijd de informatie te raadplegen. Dit maakt

beste tot stand kan worden gebracht. De verantwoorde-

het mogelijk Bid Reviews uit te voeren, heldere risico-

lijkheden van Imtech in relatie tot de verantwoordelijk-

inventarisaties op te stellen en risicoplannen te implemen-

heden van de klant zijn daardoor sterk groeiende. Het aan-

teren. Naast de risico-inventarisatie worden tevens bestek-

deel grootschalige en complexe projecten neemt steeds

ken aan een nauwkeurig onderzoek onderworpen. De

verder toe waarbij meer nadruk komt op prestatiecontrac-

betrokken (divisie)juristen toetsen alle grotere projectcon-

ten met bonus-/malusclausules en engineerings- en uit-

tracten in de offertefase. Bij afwijkingen van het beleid is

voeringscontracten. Voorbeelden zijn complexe EPCC-con-

goedkeuring door de Raad van Bestuur nodig. In deze fase

tracten, waarin Imtech acteert als technologiepartner voor

werkt Risk Management intensief samen met de divisieju-

Engineering, Procurement, Construction and Commissio-

risten en proposalmanagers. Zonodig worden de geïnven-

ning, maar ook design- en constructcontracten in velerlei

tariseerde risico’s intern ‘geprijsd’. Niet alleen de risico’s

vormen. Vergeleken met de traditionele bestekmatige uit-

maar vooral ook de maatregelen die ervoor moeten zorgen

voering van projecten is bij de uitvoering van dit soort pro-

dat de kans op het optreden van een risico of ongewenste

jecten sprake van een toename van de risico’s. Er is tevens

effecten zo laag mogelijk is, krijgen veel aandacht.

een duidelijke toename te zien van projecten die buiten het land van de betreffende Imtech-vestiging worden uit-

Door Imtech worden in toenemende mate projecten

gevoerd, zoals China, Singapore, Oost-Europa en Midden-

geoffreerd en uitgevoerd in samenwerking met derden in

Oosten, en van projecten waarbij sprake is van deelname

VoF- of BV-vorm: dit zijn zowel partners uit de branche

in een consortium, bouwcombinatie of andere samenwer-

waarin Imtech actief is als partners daarbuiten, zoals

kingsverbanden. Opdrachtgevers wensen hierbij steeds

civiele aannemers en engineeringbureaus. Zowel Risk

vaker hun risico’s af te wentelen op hun technologiepart-

Management als Juridische Zaken is nauw betrokken bij

ners. Dit leidt tot toenemende juridisering bij het aanne-

het vormgeven en beoordelen van dit soort vormen van

men en uitvoeren van projecten. Een groot aantal contrac-

samenwerking.

ten bevat ook zogenaamde ‘change of control’-voorwaarden. Binnen Imtech is de aandacht gericht op optimale

Risk Management bewaakt zowel het proces als de inhoud

beheersing van deze toenemende operationele risico’s.

van projecten in aanbieding of uitvoering. Op elk moment

Een positieve ontwikkeling daarentegen is dat er ook

is de status van grote projecten bekend, alsmede de wijze

opdrachtgevers zijn die de noodzaak onderkennen van het

waarop in de aanbieding met risico’s wordt omgegaan. 61


Sterke positie in

Na gunning van projecten wordt het risicoplan periodiek

‘core’ van de Duitse

herzien en wordt over de voortgang gerapporteerd. Op

auto-industrie

grote projecten wordt aan de staf van het projectmanagement een contractmanager toegevoegd. Risk Management

Imtech biedt totaal-

werkt ook hier nauw samen met divisiejuristen en

oplossingen voor het

contractmanagers.

testen en stimuleren van relevante klimaat-

In 2008 werd veel aandacht geschonken aan het systema-

en wegcondities voor de auto-industrie en helpt

tisch uitvoeren van projectaudits, met speciale aandacht

BMW,

voor de ontwikkeling van de cashflow, registratie van ver-

Daimler,

Audi,

Bentley

en

MAN

plichtingen, kans op vertraging, ontwikkeling van het pro-

Nutzfahrzeuge bij de ontwikkeling van nieuwe,

jectresultaat in de tijd en de wijze waarop onderaanne-

zuiniger modellen met een lage CO 2 -uitstoot.

mers en leveranciers gemanaged worden. Risk Management en Juridische Zaken hebben daarnaast op diverse niveaus in de organisatie workshops risk- en contractmanagement gegeven, waarbij praktijkvoorbeelden van con-

Het proactief gebruik van deze risico-inventarisatie leidt

tractbeoordeling, inkoop en uitvoeringsproblemen zijn

tot een hoger risicobewustzijn. In alle landen waar Imtech

besproken en geëvalueerd.

vestigingen heeft, wordt deze methode gebruikt. Inherent aan de projectactiviteiten is Imtech blootgesteld De methodiek bestaat uit de volgende modules:

aan discussies met klanten over meerwerk, soms uitmon-

◾

registratie: registratie en aanmelding van nieuw aan te

dend in procedures en vorderingen over en weer. Deze

bieden projecten;

risico’s worden ten dele afgedekt door getroffen voorzie-

◾ ◾ ◾

analyse/mitigatie:

een

ningen. Voor uitvoeringsrisico’s heeft Imtech een adequaat

risico-inventarisatiemodule

(Riskmaster®) met voorstellen tot risicobeperking;

verzekeringspakket afgesloten dat mogelijke schade dekt.

auditing: managementmodule om projecten te volgen

Productaansprakelijkheid is nauwelijks aan de orde, omdat

van aanbieden tot oplevering;

Imtech bijna geen eigen producten ontwikkelt, maar deze

statistiek: verschillende rapportages.

voornamelijk inkoopt bij een groot aantal verschillende leveranciers, die voor hun eigen producten verantwoorde-

Bovengeschetste procedure is verplicht voor alle projecten

lijk zijn. De voorraadrisico’s zijn minimaal omdat met name

die voldoen aan één van de volgende criteria:

per project of deel daarvan wordt ingekocht, waardoor

◾

projectoffertes boven vier miljoen euro;

voorraadvorming niet aan de orde is. Het beleid op het

◾

projecten die geografisch gezien buiten het land van

gebied van veiligheid en arbo richt zich op goede bescher-

vestiging van het betreffende Imtech-bedrijf liggen;

ming van werknemers en betrokken derden, waardoor

projecten waarbij sprake is van een consortium, bouw-

risico’s van bedrijfsongevallen en mogelijk daaruit voort-

combinatie of ander samenwerkingsverband;

vloeiende claims beperkt zijn.

◾ ◾

projecten met een extra hoog risicoprofiel, bijzonder complexe projecten of bijzondere contracten van de

Als gevolg van het actieve acquisitiebeleid zijn er risico’s

zijde van de klant.

dat geacquireerde bedrijven niet aan de verwachtingen

In geval de contractwaarde van een aanbieding/contract

voldoen, waaronder een risico op impairment van geacti-

de procuratie van een (divisie)directeur te boven gaat, is

veerde goodwill. In de due diligence fase tracht Imtech

een volmacht van de Raad van Bestuur vereist. Hiervoor

deze risico’s zo veel mogelijk te minimaliseren.

is een procedure ontwikkeld, waarin Risk Management en Juridische Zaken participeren via volmachtadviezen.

Vastgoedrisico’s

Bijvoorbeeld voor het bepalen van voorwaarden waar-

Meer dan 90% van het in gebruik zijnde vastgoed wordt

onder kan worden aangeboden of getekend.

door Imtech gehuurd, teneinde huisvestigingsflexibiliteit te optimaliseren en balansrisico’s te minimaliseren. Imtech ziet Corporate Real Estate Management als risicobeheer62


sing op het gebied van vastgoed en huisvesting. De vast-

Software-upgrade

goedrisico’s van Imtech vanuit de gebruikersoptiek zijn

voor windtunnel

risico’s op het gebied van (ontwikkeling van) de vastgoedmarkt, financiële risico’s en procesrisico’s, die voortvloeien

Imtech verzorgde een

uit zowel vastgoedexploitatie, eigendom als ontwikkeling.

upgrade van de bestu-

Uitgangspunt hierbij is dat adequaat wordt voorzien in de

ringssoftware van de

juiste accommodatie op de juiste locaties op het juiste tijd-

robotarm in de high-

stip en tegen marktconforme kosten om daarmee leeg-

tech windtunnel van

stand te voorkomen en kosten te besparen. In dit kader

de Duits Nederlandse Windtunnels nabij het

bestaat een centrale vastgoeddatabase voor strategische

Nationaal Lucht- en Ruimtevaartlaboratorium in

accommodatieplanning, behoefteanalyses en financiële

Amsterdam. De luchtvaartindustrie test hier

analyses.

schaalmodellen bij luchtsnelheden tot 1,2 keer de geluidssnelheid.

Financiële risico’s Ten behoeve van de operationele gang van zaken beschikt Imtech over voldoende bankfaciliteiten, waarbinnen het dagelijkse beheer van werkkapitaal en het aangaan van

De pensioenvoorzieningen voor Imtech-medewerkers zijn

obligo’s (met name bankgaranties) plaatsvindt (zie pagina

voornamelijk gebaseerd op ‘defined contribution’ (beschik-

29 en 59). Het rentebeleid ten aanzien van de langlopende

baar premie)-regelingen. In Nederland zijn de pensioen-

bankfaciliteiten is om over het opgenomen gedeelte het

voorzieningen voornamelijk ondergebracht bij bedrijfstak-

bijbehorende renterisico voor de resterende looptijd vast

pensioenfondsen en een verzekeringsmaatschappij. Voor

te zetten.

het hoger en middenmanagement kent Imtech daarnaast een additionele pensioenregeling, ondergebracht bij haar

Valutarisico’s spelen binnen Imtech in toenemende mate

eigen pensioenfonds. De bruto omvang van deze pensi-

een rol. De geldstromen bestaan hoofdzakelijk uit de euro

oenverplichtingen en de daarmee samenhangende risico’s

en daarnaast uit het Britse pond, de US dollar en de

zijn in 2008 verlaagd (zie pagina 59). In Duitsland is sprake

Zweedse kroon. De translatierisico’s uit hoofde van buiten-

van een pensioenvoorziening die in eigen beheer wordt

landse deelnemingen worden niet afgedekt. De trans-

gehouden. Backserviceverplichtingen met betrekking tot

actierisico’s uit hoofde van inkoop dan wel verkoop in

pensioenregelingen beperken zich, gegeven de middel-

buitenlandse valuta worden zo veel mogelijk afgedekt met

loonregeling, tot de indexatie.

valutatermijncontracten.

Marktrisico’s Imtech heeft meer dan 19.500 klanten, uiteenlopend van

Aan het ondernemen zijn risico’s verbonden, die niet gelijk

groot tot klein in de meest uiteenlopende bedrijfstakken.

zijn voor de verschillende activiteiten waarop Imtech actief

Daardoor heeft Imtech een zeer gespreid debiteuren-

is. De conjunctuurcycli van deze markten verschillen van

bestand en daarmee een beperkt individueel debiteuren-

elkaar, waardoor Imtech minder conjunctuurgevoelig is

risico. Van kredietverzekeringen wordt, behoudens in

dan bedrijven die slechts op één of enkele van deze mark-

enkele exporttransacties, geen gebruikgemaakt. Wel

ten opereren. De combinatie van technologieën (elektro-

wordt gebruikgemaakt van bankgaranties, letters of credit

techniek, ICT en werktuigbouw), geografische spreiding en

en vooruitbetalingen om het individuele debiteurenrisico

de aanwezigheid op verschillende markten en marktseg-

te reduceren. Daarnaast wordt in veel gevallen gebruik-

menten maken Imtech minder gevoelig voor wisselende

gemaakt van kredietinformatie van daarin gespeciali-

marktomstandigheden.

seerde instellingen. De marktrisico’s omvatten mede economische, politieke Financiële verplichtingen uit hoofde van lease- en huur-

en sociale risico’s. Imtech opereert hoofdzakelijk in West-

contracten behelzen onder meer het wagenpark en een

Europa op markten die nauwkeurig gedefinieerd zijn.

belangrijk deel van het in gebruik zijnde onroerend goed

De hieraan verbonden risico’s in termen van instabiliteit

(zie pagina 114).

zijn minimaal. 63

◾ VERSL AG RA AD VAN BESTUUR, HUMAN RESOURCES

HUMAN RESOURCES Imtech wil in de markt van technische dienstverlening tot de beste werkgevers behoren. Werving en behoud van medewerkers vormen de belangrijkste basis voor verdere groei en ontwikkeling. Groei en (persoonlijke) ontwikkeling van management en medewerkers staan dan ook centraal. De HR-principles van Imtech ontwikkelden zich tot een sturingsmechanisme voor acquisities en fungeerden als basis voor vele opleidingen en trainingen. Bovendien werden deze principles verder geconcretiseerd. In 2008 is veel aandacht besteed aan het creëren van een corporate ‘Imtech-familie’, de topstructuur, management development, instroom van toekomstig topmanagement, professionalisering van projectmanagement en medezeggenschap.

Werving van medewerkers: belangrijkste aandachtspunt

‘Imtech-familie’ met dezelfde waarden, normen en HRprinciples.

Werving van medewerkers is en blijft het belangrijkste lopende economische ontwikkeling. De toch al krappe

Imtech HR-principles: uitgangspunten voor succes

arbeidsmarkt zal verder onder druk komen te staan door

De Imtech HR-principles vormen een belangrijk instrument

vergrijzing, onvoldoende aanwas vanuit relevante oplei-

om in alle Imtech-landen en -divisies dezelfde basis op het

dingen en een toenemende vraag naar technisch opgeleide

gebied van human resources tot stand te brengen. De HR-

medewerkers. Alleen ondernemingen die de beste mede-

principles benadrukken de uitgangspunten van de onder-

werkers kunnen aantrekken, zullen op termijn overleven.

neming en zijn direct van invloed op het welbevinden van

Imtech wenst in dit verband tot de aantrekkelijkste en

medewerkers. Ze bieden medewerkers ook een referentie

actiefste ondernemingen te behoren. Aan werving zal

om de eigen onderneming te ‘benchmarken’ en te ‘spiege-

Imtech dan ook onverminderd aandacht blijven schenken.

len’ aan (ontwikkelingen in) de markt en samenleving.

aandachtspunt voor de komende jaren, ondanks de terug-

In dit kader werd extra geïnvesteerd in Employee Branding en het onderscheidend vermogen van Imtech op de

Imtech kent acht HR-principles:

arbeidsmarkt.

◾

Behoud van medewerkers wordt factor van strategische aard

◾

wederzijds

vertrouwen,

verwoord

in

integriteit,

respect en betrouwbaarheid; persoonlijke ontwikkeling: aandacht voor de ontwikkeling van medewerkers, groei van medewerkers leidt tot groei van de onderneming;

Behoud en opleiding van Imtech-medewerkers worden ◾

een factor van strategische aard. Imtech heeft hiervoor een actief beleid geformuleerd onder de noemer ‘boeien

leiderschap: voortdurend verbeteren en ontwikkelen van leidinggevende posities, gerichte aandacht voor

en binden’. Er zijn tientallen acties uitgevoerd gericht op

leiderschapskwaliteiten en het leveren van prestaties; ◾

persoonlijke ontwikkeling, opleiding, verbetering van de

juiste mensen op de juiste plaats: een functie voor het

interne communicatie, het sociale bedrijfsklimaat, door-

leven bestaat niet meer, voortdurende groei en ont-

groei, ‘fun’, het betrekken van de partners en families bij

wikkeling passend bij de levensfase van medewerkers

de bedrijfsactiviteiten en de mogelijkheden voor door-

en aansluitend op de behoefte van de onderneming; ◾

groei.

arbeidsvoorwaarden: het betalingsniveau van Imtech is concurrerend en gericht op individuele prestaties en

Acquisities aansluiten bij de corporate ‘Imtech-familie’

persoonlijke ontwikkeling, met aandacht voor verdere

Imtech wil geacquireerde ondernemingen laten aansluiten

digheden van medewerkers;

flexibilisering en aanpassing naar behoefte en omstan◾

op het ondernemingsbeleid. HR maakte dan ook een

gezond ondernemen: veiligheid, gezondheid en welzijn

wezenlijk deel uit van onderzoeken die voorafgaan aan

als centrale thema’s voor elke medewerker in elke func-

de daadwerkelijke aankoop. Er wordt veel aandacht

tie en onder alle werkomstandigheden; ◾

besteed aan de HR-implementatie na de acquisitie. Doel is dat alle Imtech-bedrijven deel uitmaken van de corporate

balans werk en privé: door te zoeken naar flexibeler werkvormen zoals thuiswerken en door de afweging

64


◾

tussen werk en privé (zorgtaken), krijgen medewerkers

Onderwijs: sterke

de ruimte om langer en gezonder te werken;

positie leidt tot

Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen (zie pagina

additionele groei

67 e.v.). Imtech is in de UK dé Naast implementatie van deze HR-principles stond ook

technologiepar tner

verdieping van deze uitgangspunten centraal. Met name

van talloze universi-

in leiderschapstrainingen werd aandacht gegeven aan de

teiten en hogescholen

vertaling van de HR-principles naar concreet gedrag.

en werkt voor Cambridge University, Nottingham

Imtech probeerde daarnaast tailor-made in te spelen op de

Trent University, Derby College, South James

verwachtingen van medewerkers rondom onderwerpen

College, Goodrick College, Epping College en het

als de balans tussen werk en privé, flexibilisering van werk-

internationale Nido-project in Londen.

tijden in relatie tot files en het bieden van een passende werkomgeving.

Topstructuur krijgt concreet gestalte ‘binding’ en het creëren van een corporate ‘Imtech-familie’

Management van de toekomst werven en opleiden

waren redenen om het topmanagement een beter inzicht

In Nederland was Imtech in 2007 en 2008 actief met haar

te geven in de onderneming. Naast conferenties op divisie-

eerste Executive Management Traineeship-programma’s

niveau werd de eerste Imtech Eurotop gehouden. Centraal

onder de naam ‘Young Capital Programme’. Dit bestaat uit

thema was de Imtech-groeistrategie 2012. Daarnaast werd

een jaarlijkse groep van circa vijftien uitstekend opgeleide

het netwerk versterkt en is de basis gelegd voor diverse

‘young professionals’ die gedurende een tweejarig

initiatieven om de onderlinge samenhang te versterken.

programma breed inzicht krijgen in de complete Imtech-

De nieuw gevormde topgroep is van essentieel belang

organisatie en actief werken aan leiderschapcompetenties

voor de ontwikkeling van de onderneming en werd sterker

en persoonlijke ontwikkeling waarna ze de beste keuze

verbonden aan de strategische doelstellingen, bijvoor-

voor een positie kunnen maken. Deze opleiding werd geno-

beeld met managementopleidingen, toekenning van

mineerd tot de beste opleiding voor jong management in

optieregelingen en toepassing van eenduidige hono-

Nederland en was zeer succesvol. Het verloop is gering en

reringsmethoden.

de deelnemers zijn na afloop van het programma gemak-

De toenemende schaalgrootte, de strategische wens tot

kelijk op vaste startende managementposities te plaatsen.

Management development versterkt binding

In andere landen vindt dit initiatief navolging. Ook succes-

Opnieuw ging veel aandacht uit naar internationale

vol was ‘Young Imtech’, een betrokkenheidsprogramma

managementprogramma’s met aandacht voor actuele

voor jongere medewerkers ongeacht achtergrond of oplei-

strategische bedrijfsthema’s. Naast de voortdurende ont-

ding, dat bestaat uit informatiesessies, trainingen, project-

wikkeling van het managementpotentieel stond de ont-

bezoeken en ‘fun’.

wikkeling van leiderschapsvaardigheden centraal met als doel medewerkers aan de onderneming te binden. Aan-

Projectmanagement: spil voor de toekomst

dacht voor medewerkers, de werkomgeving en werksfeer

Veel aandacht ging uit naar de verdere professionalisering

speelt hierbij een belangrijke rol. Imtech heeft bewust niet

van het projectmanagement binnen Imtech. Projecten

gekozen voor een leeftijdsafhankelijk HR-beleid, omdat op

worden steeds complexer, wat steeds hogere eisen stelt

basis van de gemiddelde leeftijd en de toenemende pen-

aan projectmanagers. Doel is om een eigen Imtech-

sioenleeftijd aan alle medewerkers aandacht gegeven

projectmanagementmethode te ontwikkelen om op

moet worden. Met name de leeftijdmix van medewerkers

uniforme wijze grote en complexe projecten te kunnen

in teams maakt Imtech succesvol. Naast centraal gecoördi-

uitvoeren met de minste risico’s en het beste technische

neerde programma’s kent elke divisie eigen opleidings-

én financiële resultaat. In samenwerking met de allerbeste

programma’s om dieper in de organisaties meer medewer-

projectmanagers binnen Imtech is een programma ont-

kers te betrekken bij de strategische en organisatorische

wikkeld dat de komende jaren in de organisatie zal worden

ontwikkelingen en de binding te versterken. 65


ingevoerd. In de verschillende landen worden functionele

Shared Success in

competence centers opgezet waarbij vaardigheden en

Developing Countries

ervaringen vanuit de dagelijkse projectmanagementpraktijk worden samengebracht en in opleidingsprogram-

Een

ma’s vertaald. Daarnaast worden Imtech-projectmanagers

reisde af naar Zuid-

geclassificeerd naar senioriteit en kwaliteit. Dit om beter

Afrika om te helpen

inzicht te krijgen in individuele opleidingsbehoeften en

met een MVO-project,

persoonlijke ontwikkelingsmogelijkheden. Om tegemoet

waarbij

Imtech-team

gebruikte

te komen aan de grote behoefte aan projectmanagers op

frituur- en bakolie wordt omgezet in hoogwaar-

alle niveaus is een extra opleidingsprogramma voor jonge

dige biodiesel. Een veelzijdig project met posi-

veelbelovende projectmanagers gestart.

tieve effecten voor het milieu, de gezondheid, armoedebestrijding, werkgelegenheid en oplei-

Medezeggenschap

dingskansen voor de lokale bevolking.

De Europese Ondernemingsraad is in 2008 tweemaal bijeen geweest. Naast de formele overlegvergadering waarin de jaarresultaten werden toegelicht, kwam in een scholingsbijeenkomst het Europese beleid met betrekking tot

In de UK zijn alle Imtech-bedrijven onder één HR-beleid

QHSE (Quality, Health, Safety and Environment) aan de

gebracht met een accent op leiderschapsontwikkeling,

orde. In alle landen werd constructief overleg gevoerd met

projectmanagement, performance-ontwikkeling en de

de medezeggenschapsorganen. Met het centraal overleg

implementatie van een nieuw HR-(informatie)systeem.

in Nederland zijn, conform de Wet op de Ondernemingsraden, adviesaanvragen met betrekking tot de grotere

In Nederland lag het accent op leiderschapsontwikkeling,

acquisities,

projectmanagement en werving en behoud van medewer-

benoemingen

en

organisatiewijzigingen

behandeld.

kers. Daarnaast werden de arbeidsvoorwaarden voor het topmanagement en het internationale managementdeve-

Internationale HR-accenten

lopmenttraject vanuit Nederland gecoördineerd.

In België werden diverse wervingscampagnes gestart. Daarnaast werd aandacht besteed aan functieclassificatie,

Pensioenen

competentiemanagement en harmonisatie van lonen en

Voor een overzicht van de pensioenvoorzieningen wordt

salarissen.

verwezen naar pagina’s 59 en 63.

In navolging van het ‘Year of Education’ is in Duitsland

HRM ken- en stuurgetallen

het accent gelegd op opleidingen en training. Employee

De instroom van medewerkers bedroeg 21,0% en de uit-

Branding en werving kregen veel aandacht. Naast het

stroom 15,7%. De winst vóór belastingen per FTE is verder

continueren van de bestaande wervingsprogramma’s

verbeterd. De gemiddelde loonkosten per FTE daalden in

‘JUMP’ en ‘MOVE’, gericht op respectievelijk jonge en meer

het kader van de verdere internationalisering van de acti-

ervaren technici, werd ‘STEP IN’, een wervings- en ontwik-

viteiten naar gemiddeld 40.500 euro per FTE. De flexibili-

kelingsprogramma voor jonge academici en HBO’ers, met

teit blijft op min of meer gelijk niveau met een geringe

succes in de markt gezet. Daarnaast werden procedures

afname van het percentage medewerkers in de leeftijds-

versneld en mentoren voor nieuwe medewerkers aan-

groep 30-45 jaar. Het gemiddeld aantal dienstjaren per

gesteld.

medewerker kwam uit op 9,9 jaar. Het gemiddelde ziekteverzuim per medewerker daalde van 4,0% naar 3,7%.

In Spanje is een nieuwe organisatiestructuur gevormd voor de business unit Industry met de daarbij behorende managementstructuur, organisatieverandering en opleidingstrajecten. Daarnaast werd fors geïnvesteerd in opleiding en training voor managers en high potentials.

66

◾ VERSL AG RA AD VAN BESTUUR, HUMAN RESOURCES, MA ATSCHAPPELIJK VERANTWOORD ONDERNEMEN

HRM ken- en stuurgetallen Imtech 2006 – 2008 2008

2007

2006

22.510

18.231

16.362

Instroompercentage (exclusief acquisities)

21,0

16,6

12,8

Uitstroompercentage

15,7

15,0

9,1

7,1

7,3

6,3

Categorie

Kengetal

Algemeen


Effectiviteit

Winst vóór belastingen per FTE (in duizend euro)

Efficiency

Loonkosten per FTE (in duizend euro)

Flexibiliteit

40,5

46,6

50,6

Trainingskosten (als % loonkosten)

1,6

2,2

2,1

Gemiddelde leeftijd

43

39

41

42,2

43,5

44,0

Aantal medewerkers in leeftijdscategorie 30-45 jaar (%) Beroepsmatig

Gemiddeld aantal dienstjaren per medewerker

9,9

9,6

14,5

Gemiddeld ziekteverzuim per medewerker (%)

3,7

4,0

4,3

M A AT S C H A P P E L I J K V E R A N T W O O R D O N D E R N E M E N Imtech ontwikkelt zich tot een onderneming die haar verantwoordelijkheid op het gebied van Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen (MVO) steeds beter weet vorm te geven. Enerzijds door haar betrokkenheid bij het realiseren van een verantwoorde, duurzame en leefbare samenleving, anderzijds door het voeren van een actief beleid voor MVO (inclusief corporate citizenship).

Definitie en ambitie

◾

Imtech definieert MVO als het proactief tegemoetkomen

lagere uitstoot van schadelijke (broeikas)gassen, zoals milieubelastende CO2 (kooldioxide) en Nox (stikstofoxiden) in met name industrie en scheepvaart;

aan maatschappelijke wensen en (impliciete) verwachtin◾

gen van stakeholders op sociaal en ecologisch gebied.

vermindering van de uitstoot van fijnstof van het weg-

Imtech wenst hierbij verder te gaan dan wat wettelijk ver-

verkeer door intelligente mobiliteitsoplossingen en

plicht is. Naast het uitvoeren van talloze duurzame en

hightech verkeersmaatregelen; ◾

maatschappelijke projecten kijkt Imtech hoe de eigen pri-

realisatie van schoon water en het voorkomen van

maire bedrijfsactiviteiten kunnen bijdragen aan duurzame

watervervuiling door de technologische inrichting van

ontwikkeling. Imtech is voorstander van een pragmatische

en onderhoud van waterinstallaties en (afval)water-

aanpak en wenst te acteren als een bewuste en proactieve

zuiveringscentrales.

onderneming die een belangrijke en liefst meetbare bijdrage levert aan een leefbare en duurzame samenleving.

Het aandeel van de activiteiten op het gebied van ‘energy & environment’ neemt snel toe en bedroeg in 2008 onge-

Bijdrage aan een duurzame en leefbare samenleving

veer 960 miljoen euro ofwel 25% van de opbrengsten van Imtech (in 2007 respectievelijk 750 miljoen euro en 22%).

Door middel van innovatieve technologische oplossingen levert Imtech vanuit haar core business een bijdrage aan

MVO-voorbeeldprojecten 2008

het oplossen van maatschappelijke vraagstukken. Imtech

Imtech realiseerde in 2008 honderden ‘energy & environ-

is steeds vaker betrokken bij de implementatie van milieu-

ment’ projecten. Hieronder een greep uit die referenties.

bewuste en duurzame technische oplossingen. De focus ligt op ‘energy & environment’:

Energie

◾

◾

duurzame exploitatie van energiebronnen, opwekking

voor een periode van vijftien jaar en een totaalbedrag

van duurzame en milieuvriendelijke energie en een

van 400 miljoen euro acteert Imtech als energie- en

breed pakket aan oplossingen op het gebied van ener-

energy contracting-partner voor de Duitse Nationale

giebesparing;

Veiligheidsdienst, Caterpillar en Infineon; 67

◾ VERSL AG RA AD VAN BESTUUR, MA ATSCHAPPELIJK VERANTWOORD ONDERNEMEN

◾

◾

de technologische inrichting van negen nieuw te bouwen biomassafabrieken, biodieselplants, bio-ethanol-

verlichting met de 30% zuiniger ‘Innolumis’ LED-

plants en innovatieve warmtekrachtcentrales, bijvoor-

verlichting; ◾

beeld de grootste Europese biodieselplant en de grootste Europese bio-ethanolplant; ◾

◾

het Imtech Energy Efficiency Programme met als doel

rijen van Cepsa en Repsol-YPF in Spanje; ◾

de technische infrastructuur in een nieuw te bouwen energie-efficiënte kolengestookte energiecentrale in

diverse ‘groene ICT-projecten’ (energiezuinige ICTinfrastructuur);

◾

Hamm in Duitsland;

◾

energiezuinige en duurzame technologie voor de verdubbeling van de capaciteit bij de grootste raffinade-

delen;

◾

upgrading van talloze energievoorzieningen van energiebedrijven;

◾

investeringen te optimaliseren en gerealiseerde CO2reducties in de vorm van emissiecertificaten te verhan-

◾

realisatie van tientallen hightech converters voor opwekking van energie;

de economische haalbaarheid van energie-efficiëntie-

◾

implementatie van tientallen projecten voor openbare

Imtech was betrokken bij duurzame exploratie van olie

energieoptimalisatie in energiecentrales in België,

en gas, bijvoorbeeld met de vervanging van de bestu-

Duitsland, Zweden en Ierland, inclusief vermindering

ring en software in compressorstations, de besturing,

van de milieubelastende uitstoot;

software en piping voor olietransportleidingen, het

de technologie in twee hightech biogascentrales in

meten van de output van olie- en gasproducerende

de UK, die meer dan 2 MW aan duurzame energie

locaties, de technische infrastructuur aan boord van

opwekken;

werkschepen en de automatisering en implementatie

de technologie voor diverse substations bij windturbi-

van blussystemen op olie- en gasplatforms.

nes in Ierland, waarmee Imtech voor het eerst actief ◾ ◾

was op de markt van windenergie;

Milieu

energiemetingen en verstrekking van energielabels

◾

oplossing in gebruik genomen die schadelijke kerosine-

energiereductie door middel van warmtekrachtkoppe-

emissie omzet in elektriciteit en warmte; ◾

ling in een groot aantal ziekenhuizen, diverse overheidsgebouwen en commerciële gebouwen, evenals

Wales; ◾

woonwijken in Londen en in honderden woningen in

◾

voor Dwr Cymru Welsh Water werd de luchtvervuiling teruggedrongen bij tientallen waterzuiveringen in

bij woningrenovatie (inclusief biomassa) in diverse

◾

Op de luchthaven Schiphol in Nederland werd een

voor honderden gebouwen in Nederland;

voor nagenoeg de complete Duitse auto-industrie ver-

Zweden;

zorgde Imtech de technische infrastructuur in nieuwe

energieservices aan talloze ondernemingen en over-

energietest- en R&D-centra met als doel energiezuinige

heidsinstellingen;

en milieuvriendelijke auto’s te ontwikkelen;

een hightech vergistinginstallatie waarbij ontzuurde dierlijke vetten worden omgezet in biodiesel;

◾

◾

◾

◾

Green Office 2015®

de complete energietechnologie in een nieuwe, energieopwekkende verbrandingslijn van de HVC-afvalcen-

Imtech was initiatief-

trale Dordrecht in Nederland;

nemer

van

het winnen van energie uit het warme water dat op

Office

2015®,

grote diepte aanwezig is in oude mijnschachten in

innovatieve integrale

Limburg in Nederland;

visie om binnenstede-

groene ‘revitalisering’ van gebouwen waarbij de com-

lijke

gebieden

een

die

plete technische infrastructuur wordt vervangen door

doorkruist worden door spoor, wegen of water

energiezuinige en duurzame oplossingen;

op te waarderen tot multifunctionele gebieden

inrichting van gebouwen met energieproducerende

waarin wonen, werken en recreëren op duur-

zonnepanelen waarbij fotovoltaïsche cellen zonlicht

zame en ecologische wijze met elkaar zijn

direct omzetten in elektriciteit; ◾

Green

verweven.

innovatieve grondventilatie die warme lucht uit diepe aardlagen als energie in gebouwen brengt; 68


◾

Imtech implementeerde innovatieve (diesel)elektrische

Afval = energie

voortstuwing die leidt tot een aanzienlijk lager brandstofverbruik (circa 10 tot 20%) en lagere uitstoot van

Van de vier afvalver-

milieubelastende CO2 en Nox (circa 15 tot 20%) op een groot aantal schepen.

brandingscentrales die de

Nederlandse

gemeente

Dordrecht

Fijnstof

kent, worden er twee

Imtech voerde de regie over een groot aantal Europese

gesloopt en vervangen

projecten die leiden tot betere mobiliteit, beheersing van

door een nieuwe centrale die is uitgerust met een

verkeersstromen, minder files, minder benzineverbruik en

turbine. De warmte die voorheen de lucht in werd

een lagere uitstoot van fijnstof, bijvoorbeeld: ◾

geblazen, wordt nu gebruikt voor het opwekken

technisch onderhoud en beheer van 2.500 onderstations

van

het

van energie. De nieuwe centrale is goed voor

verkeersmanagementsysteem

25 MW energie per jaar. Imtech verzorgt de com-

(MTM, Motorway Traffic Management) op de Neder-

plete technologie en het projectmanagement.

landse snelwegen en van diverse hightech verkeerscentrales en tientallen provinciale en gemeentelijke

Schoon water

verkeerssystemen; ◾ onderhoud van de technische verkeersinfrastructuur

◾

◾

een totaalaanpak voor waterketenbeheer maakte

Engeland en het oostelijk deel van de Midlands in

Imtech het mogelijk het rioleringsstelsel efficiënter te

opdracht van de Highways Agency (beheerder van

benutten en vervuiling van oppervlaktewater tegen te

snelwegen in Engeland);

gaan; ◾

meerjarig onderhoud van 42% van de totale verkeersinfrastructuur en alle verkeerssystemen in het ooste-

◾

◾

verantwoordelijk is voor het management van alle

het onderhoud en beheer van het NRTS-project (Natio-

technische voorzieningen op het gebied van afval-

nal Road Telecommunications Services) waarop alle

waterzuivering in Wales, werden projecten voor schoon

verkeerssystemen van de Highways Agency zijn aan-

water uitgevoerd; ◾

in opdracht van Anglian Water Services verzorgde

meerjarig onderhoud van honderden intelligente

Imtech de technische infrastructuur voor het Wing

verkeerssystemen in Polen en Kroatië;

Project, een nieuwe watercentrale die circa één miljoen

het meten en verlagen van de milieu-uitstoot door

mensen in de regio East Anglia zal voorzien van schoon

wegverkeer in diverse gemeenten in Nederland en

water; ◾

België; ◾

bij Dwr Cymru Welsh Water, waar Imtech tot 2015

in het UK;

gesloten, wat leidt tot optimale verkeersstromen; ◾

Imtech verzorgde met innovatieve technologie de slibontwatering in diverse rioolwaterzuiveringen;

lijke deel van Londen voor de Transport for London (TfL) ◾

door volledig geautomatiseerde rioleringsbesturing en

en verkeerssystemen voor alle snelwegen in oostelijk

Imtech was in de UK als technologiepartner betrokken

het door innovatieve Urban Traffic Management

bij de milieuvriendelijke uitbreiding en upgrading en

Control (UTMC) en op IP-technologie gebaseerde inter-

de capaciteitsuitbreiding van de waterbehandeling van

actieve verkeersoplossingen verbeteren van de door-

tientallen afvalwateringen.

stroming van het verkeer met circa 15% in zowel de UK als Nederland en Oost-Europa waardoor minder uit-

Daarnaast is Imtech betrokken bij talloze actuele maat-

stoot van schadelijke stoffen plaatsvindt;

schappelijke vraagstukken in de zorg, het onderwijs, op

◾ de aanleg van hightech verkeersoplossingen op de A2,

het gebied van veiligheid, in researchlaboratoria en onder-

A7 en A12 In Nederland en op de M20, M25 en M42 in de

zoekscentra, in de farmacie, bij de ontwikkeling van schone

UK, inclusief innovatieve camerasystemen en oplossin-

en veilige auto’s en in de markt van voedselproductie.

gen voor digitale route-informatiesystemen; ◾

verzorging van de technologie voor drie pilotprojecten

Kennis delen

in Nederland voor dynamisch verkeersmanagement.

Er bestaan diverse Europese werkgroepen binnen Imtech die vanuit de verschillende kenniscentra het delen van 69


Duurzame energie

nemen, transparantie en integriteit integraal deel uit-

uit kolenmijnen

maken van het functioneren van Imtech en van toepassing zijn op alle Imtech-medewerkers.

In

Heerlen

in

Nederland wordt uit

Opbouw MVO-community

oude

mijnschachten

Via een communicatieactie heeft Imtech in Nederland een

grondwater met een

bestand opgebouwd van ruim 350 in MVO geïnteresseerde

zeer hoge tempera-

medewerkers, die geïnformeerd willen worden over

tuur omgezet in energie en gebruikt om stads-

lopende MVO-projecten en hebben aangegeven ingezet te

wijken te verwarmen of te koelen. Imtech zorgde

willen worden bij nieuwe MVO-initiatieven. Doel van de community is het delen van kennis, beschikbare ‘capaci-

voor de operationele uitvoering van alle techno-

teit’ voor corporate initiatieven te werven en decentrale

logische oplossingen.

MVO-initiatieven inzichtelijk te maken en mogelijk corporate te ondersteunen.

Groen bedrijfswagenpark interne kennis en het ontwikkelen van nieuwe producten

In 2008 heeft het complete Nederlandse leasewagenpark

en diensten op het gebied van ‘energy & environment’

van Imtech milieubesparende brandstof getankt. Hiermee

entameren.

heeft Imtech 380.000 liter brandstof bespaard en 980.000

Onderdeel van keten

kilo aan schadelijke CO2-uitstoot voorkomen. In 2009 krijgt dit initiatief in andere Imtech-landen navolging. Om

Imtech zoekt naar het evenwicht tussen technologie en

de veiligheid te verbeteren en het brandstofverbruik ver-

ecologie en tussen economie en normen en waarden.

der te verminderen kregen bestuurders rij(vaardigheid)-

Overduidelijk is dat MVO binnen Imtech niet beperkt kan

cursussen aangeboden. De keuzevrijheid in het lease-

blijven tot de eigen onderneming, omdat Imtech deel uit-

wagenpark werd beperkt tot ‘groene auto’s’, die voldoen

maakt van een keten die een mondiale omvang kan aan-

aan de Europese autoclassificaties A, B, C en D. Bovendien

nemen. Samenwerking en overleg, het zogenoemde

werd een beleid geïmplementeerd om reizen binnen

‘ketendenken’, zijn dan ook essentieel voor het realiseren

Imtech te beperken en meer te communiceren via andere

van MVO-doelstellingen.

middelen (videoconferenties, webcams, chat, e-mail, etc.).

MVO-criteria

Maatschappelijk verantwoorde inkoop

MVO-initiatieven van Imtech moeten voldoen aan de vol-

Voor toeleveranciers en eigen facilitaire leveranciers werd

gende criteria:

een ‘Code of Supply’ ontwikkeld op basis van de ‘carbon

◾

gerelateerd zijn aan de primaire business van Imtech;

footprint’, een maatstaf die de invloed van menselijke acti-

◾

een bindende factor bevatten die intern breed herken-

viteit op het milieu meet. In dit kader wordt in 2009 gestart

baar is;

met het kwantificeren van de gereisde kilometers, het

een goede balans bezitten tussen korte- en lange-

energieverbruik en het gebruik van papier en water. Deze

termijnresulaten;

eenvoudige set MVO-indicatoren maakt het mogelijk de

◾

‘awareness’ creëren op alle niveaus in de organisatie;

betrokken ondernemingen te monitoren en te benchmar-

◾

via een combinatie van ‘top-down’ (commitment Raad

ken. Ook de eigen Imtech-prestatie wordt in kaart gebracht.

van Bestuur en topmanagement) en ‘bottom-up’

Op termijn kunnen deze indicatoren verder worden ver-

(commitment organisatie) gerealiseerd worden;

fijnd. Meer dan veertig (toe)leveranciers ondertekenden

voldoende exposure- en communicatiemogelijkheden

de ‘Code of Supply’.

◾

◾

genereren.

Business Principles en HR-principles

10 miljoen kWh aan groene stroom in eigen kantoren

In de Imtech Business Principles (zie www.imtech.eu) en de

De Nederlandse kantoren van Imtech gingen over op

Imtech HR-principles (zie pagina 64) hanteert Imtech het

groene stroom. Het gaat in totaal om 10 miljoen kWh

uitgangspunt dat maatschappelijk verantwoord onder-

stroom per jaar voor een periode van minimaal drie jaar. 70


In 2009 wordt bezien of dit initiatief in andere Europese

10 miljoen kWh aan

landen kan worden nagevolgd.

groene stroom in eigen kantoren

Corporate Citizenship: Shared Success in Developing Countries (SSDC)

De Nederlandse kan-

In 2008 reisde een multidisciplinair Imtech-team af naar

toren van Imtech gin-

Soweto in Zuid-Afrika om een bijdrage te leveren aan een

gen over op groene

MVO-project, waarbij gebruikte frituur- en bakolie wordt

stroom. Het gaat in

omgezet in hoogwaardige biodiesel. Een veelzijdig project

totaal om 10 miljoen kWh stroom per jaar voor

met positieve effecten voor het milieu, de gezondheid,

een periode van minimaal drie jaar. In 2009

armoedebestrijding, werkgelegenheid en opleidingskan-

wordt bezien of dit initiatief in andere Europese

sen voor de lokale bevolking. Kerndoel van de missie was

landen kan worden nagevolgd.

het overdragen van (technische) kennis om daarmee lokale ‘communities’ een ‘boost’ te geven. Het was een eerste project in het meerjarige programma Shared Success in Developing Countries (SSDC), waarmee Imtech laat zien dat het als onderneming meer doet dan waar het wettelijk

van maximaal 2 miljoen euro. Icos Cleantech Fund I wordt

toe verplicht is.

ondersteund door het Nederlandse Ministerie van Econo-

Het Imtech-team in Soweto maakte een plan voor de inza-

mische Zaken. In 2008 investeerde het fonds in:

meling van afgewerkte kookolie, verbeterde het onder-

◾

Re-Steel, een onderneming die met door de Technische

houd en de beveiliging van een bestaande biodieselfabriek

Universiteit Delft gepatenteerde technologie in staat

en ontwikkelde voorstellen voor decentrale productie van

is waardevolle materialen als koper en staal uit schroot-

kleine mobiele biodieselfabrieken.

afval te selecteren en op milieuvriendelijke wijze te

Het project legde een basis voor de opbouw van de eigen

hergebruiken; ◾

Imtech MVO-community, voor het promoten van het cor-

Dutch Rainmaker, een onderneming die door middel

porate MVO-besef en voor decentrale MVO-initiatieven.

van een hightech windmolen, een compressor en inno-

De kosten van deze SSDC-missie bedragen circa 1 miljoen

vatief koelingsysteem in staat is waterdamp uit de

euro per jaar. In totaal waren 25 Imtechers direct bij dit

lucht te condenseren en als vloeibaar water op te van-

project betrokken. In 2009 wordt gestart met een tweede

gen. Een unieke vinding die vooral in regenarme gebie-

corporate citizen project dat internationaal binnen Imtech

den met een mild klimaat toegevoegde waarde kan

zal worden uitgezet.

bieden; ◾

ISO 14001-certificering

FastrAK™, een ultramoderne technologie die in staat is in een vroegtijdig stadium in de voedselketen ziekteverwekkende stoffen te detecteren.

In de UK beschikte Imtech al over een ISO 14001-certificering. In 2008 werden de Spaanse bedrijven van Imtech

Participatie in dit fonds maakt het mogelijk om vroegtijdig

ISO 14001-gecertificeerd. Ook het overgenomen NVS, basis

betrokken te raken bij innovatieve duurzame technologie.

voor Imtech Nordic, is 14001-gecertificeerd. In 2009 en

Green Office 2015®

2010 zal een aantal andere Imtech-landen volgen.

Imtech was de belangrijkste initiatiefnemer van dit inte-

Icos Cleantech Fund I: vroegtijdig betrokken bij innovatieve duurzame technologie

grale project, dat door een groot aantal partijen in de

Imtech participeert met CSM, Farm Frites en Icos Capital in

2015® is een innovatieve visie waarbij binnenstedelijke

het Icos Cleantech Fund I. Dit is een fonds waarin technolo-

gebieden, die doorkruist worden door infrastructuur

gie-experts, ondernemers en wetenschappers samenwer-

(spoor, wegen, water), opgewaardeerd worden tot multi-

ken met als doel veelbelovende technologieën tot ontwik-

functionele gebieden waarin wonen, werken en recreëren

keling te brengen. De focus ligt op voeding, energie en

op duurzame wijze met elkaar zijn verweven. Er is een con-

afval in combinatie met innovatieve nieuwe duurzame

creet plan uitgewerkt voor een flexibel, innovatief en duurzaam kantoorgebouw van 50.000 m2 dat energie

bouwkolom van Nederland werd omarmd. Green Office

technologieën. Imtech neemt hierin deel met een bedrag 71


Maatschappelijk

standaarden, beschikken over alle benodigde veiligheids-

verantwoorde inkoop

certificaten en zijn extra gecertificeerd voor specifieke projecten. QHSE wordt gewaarborgd door een management-

toeleveranciers

systeem dat periodiek wordt getoetst en geoptimaliseerd.

en facilitaire leveran-

De QHSE-performance van partners en toeleveranciers

ciers werd een ‘Code

dient minimaal gelijk te zijn aan die van Imtech. Het

of Supply’ ontwikkeld

Imtech-beleid richt zich op continue procesverbetering en

op

de

een steeds betere HSE-performance. Imtech gaat hierbij

‘carbon footprint’, een maatstaf die de invloed

verder dan wettelijk verplicht is. De verbeteringsdoelstel-

van menselijke activiteit op het milieu meet.

lingen zijn meetbaar aan de hand van talloze audits en

Voor

basis

van

klantevaluaties.

Ook de eigen Imtech-prestatie wordt in kaart gebracht. Meer dan veertig (toe)leveranciers

Organisatie

ondertekenden de ‘Code of Supply’.

QHSE is een vast agendapunt van de Imtech Directieraad, het hoogste internationale managementniveau. Daarnaast bestaat er een Imtech Beleidsgroep HSE, bestaande levert zonder concessies te doen aan het comfort. Een

uit een lid van de Raad van Bestuur, diverse operationele

toonaangevend concept en plan met state-of-the-art tech-

directeuren, een vertegenwoordiger uit de ondernemings-

nologie dat naadloos aansluit op de overheidsplannen voor

raad en Arbodienst. De Imtech Beleidsgroep HSE ontwik-

ruimtelijke ordening en meerwaarde biedt doordat alle

kelt corporate QHSE-beleid, initieert bevordering van

betrokken marktpartijen uit de bouwkolom kennis en

QHSE-prestaties, draagt zorg voor speciale campagnes en

expertise met elkaar delen en verrijken.

doet onderzoek bij individuele bedrijven en klanten. Imtech kent gestructureerd periodiek overleg tussen het lijnma-

‘Groen’ Imtech-kantoor

nagement en speciale QHSE-functionarissen. Ook de HR-

Imtech is gestart met de realisatie van een eigen trendset-

functionarissen en Imtech Arbodienst nemen aan dit over-

tend duurzaam kantoor in Eindhoven, dat een voorbeeld-

leg deel. QHSE is tevens een vast agendapunt op de agenda

functie zal vervullen op het gebied van energieverbruik,

van de ondernemingsraden.

CO2-uitstoot en belasting van het milieu. Het wordt een energieproducerend gebouw met een hightech intelli-

Professioneel QHSE-projectmanagement

gente buitenschil die een gunstige invloed heeft op de

QHSE is volledig verankerd op projectniveau. Zo zijn er voor

energie- en temperatuurprestaties. Ook technologische

elk project V&G-projectplannen voor veiligheid en gezond-

innovaties, zoals geïntegreerde klimaatplafonds, koude-

heid. Daarnaast kent Imtech Prejob HSE-risicoanalyses en

en warmteopslag, energiezuinige LED-verlichting en een

specifieke werkplekonderzoeken. Naast gestructureerd

interieur op basis van het ‘cradle to cradle’-principe wor-

overleg tussen projectleiding en medewerkers kent Imtech

den erin opgenomen. Het kantoor zal in 2010 klaar zijn.

reguliere toolboxmeetings, speciale QHSE-bijeenkomsten op de werkplek en bedrijfsinterne QHSE-voorlichting.

Dutch Green Building Council

Op de werkplek zelf is er een instrument voor Last Minute

Imtech is één van de founding partners van de Dutch Green

Risico Analyse.

Building Council, een onafhankelijke organisatie, die een duurzaamheidslabel heeft ontwikkeld voor Nederlandse

Zero target en leren van eventuele incidenten

gebouwen en gebieden. Dit label wordt in de vorm van een

Het ultieme doel is zero target ofwel nul ongevallen. Even-

certificaat verstrekt aan opdrachtgevers die de mate van

tuele ongevallen worden altijd geregistreerd in Imtech-

duurzaamheid van hun gebouw of gebied op basis van

MBO: Melding Bedrijfsongevallen. Daarnaast vindt inci-

de BREEAM, de BRE Environmental Assessment Method,

dentenonderzoek plaats door de Arbodienst en/of QHSE-

hebben laten beoordelen.

functionarissen. Indien gewenst en/of nodig worden structurele maatregelen genomen gericht op het wegnemen

QHSE: Quality, Health, Safety en Environment

van het gevaar bij de bron. Eventuele beleidsaanpassingen

Alle Imtech-bedrijven voldoen aan de hoogste QHSE-eisen,

worden gecoördineerd door de Imtech Beleidsgroep HSE.

zijn gecertificeerd op basis van relevante ISO-kwaliteits72


Ernstige ongevallen worden aan overheid en/of Arbeids-

Biogascentrales

inspectie gemeld. Daarnaast vinden op basis van MBO-

in de UK

registraties trendanalyses plaats en worden ongevallenindexcijfers verzameld.

Voor Anglian Water Services

verzorgt

Imtech Arbodienst: portal voor HSE-succes

Imtech de complete

De eigen, gecertificeerde Imtech Arbodienst staat borg

technologie voor het

voor deskundige, praktische maar ook beleidsmatige bege-

milieuvriendelijk

leiding en (medisch) advies. Imtech Arbodienst geeft

behandelen, reinigen en verrijken van slib, dat in

adviezen op het gebied van bedrijfsgezondheidszorg, ziek-

twee nieuw te bouwen biogascentrales wordt

teverzuim en reïntegratie, bedrijfsveiligheidszorg, arbeids-

verbrand en omgezet in elektriciteit. Hiermee

en organisatiekunde en milieuvraagstukken. Specifieke

wordt per jaar 2 MW aan energie opgewekt.

onderzoeken worden verricht om het niveau van blootstelling van Imtech-medewerkers aan arbeidsgerichte risico’s te meten en dragen bij om deze te beperken en te voorkomen.

Acties 2009 en 2010 Actieve milieuzorg

Het succesvolle MVO-beleid zal verder worden doorgezet.

Op basis van haar HSE-beleid doet Imtech aan actieve

Er is een pilot in voorbereiding die is gericht op het realise-

milieuzorg. Hieronder wordt verstaan het voorkomen van

ren van verdere energiebesparing in de eigen kantoren.

lucht-, wateren bodemverontreiniging, geluidshinder en

Daarnaast zal het beleid in het teken staan van verdere

andere hinder, bijvoorbeeld ongewenste emissies van gas-

kwantificering van de MVO-prestaties, zowel van Imtech

sen. Milieueisen vormen een vast criterium bij het ontwik-

als leveranciers en partners. Er wordt onderzoek gedaan

kelen en uitvoeren van diensten en producten. Het milieu-

naar een instrumentarium waarmee in projecten kan wor-

beleid wordt geborgd door externe audits, is gecertificeerd

den bijgehouden hoeveel energie wordt bespaard of hoe-

en voldoet aan alle wettelijk milieueisen. Op projectlocaties worden milieubelastende materialen afgevoerd con-

veel schadelijke CO2-uitstoot is voorkomen met de door Imtech geïmplementeerde technologieën. Daarnaast zal

form de wettelijke voorschriften. Om ongewenste emis-

de ‘carbon footprint-methode’ worden geïmplementeerd.

sies te voorkomen zijn medewerkers speciaal opgeleid en

Alleen door het meten van de MVO-prestaties aan de hand

gecertificeerd. Op de kantoorlocaties wordt het klein afval

van prestatie-indicatoren en MVO-data is verbetering

gescheiden verzameld, afgevoerd en gecertificeerd gead-

mogelijk. Tegelijkertijd zal worden gestart met de opbouw

ministreerd.

van een internationale interne MVO-community. Deze dient als draagvlak voor het opstarten van een tweede

Safetecq®: optimale condities voor HSE

SSDC-project en identificatie van decentrale MVO-initia-

2008 is door Imtech uitgeroepen tot het jaar van HSE,

tieven. Tot slot richt de aandacht zich op ISO 14001-certifi-

Health, Safety and Environment. In dit kader werden de

cering van de totale organisatie.

volgende initiatieven genomen: ◾

het opstellen van een Safetecq®-beleidsverklaring bestaande uit de volgende vier HSE-speerpunten:

◾

◾

optimale veiligheid op het werk;

◾

optimale bescherming van de gezondheid;

◾

voorkomen van ziekte en arbeidsongeschiktheid;

◾

voorkomen van milieuschade.

introductie van acht Safetecq®-HSE-principles bij alle Imtech-medewerkers;

◾

een Safetecq®-communicatiecampagne bestaande uit posters, een interactieve cd, website, leaflets en toolboxmeetings. 73

◾ VERSL AG RA AD VAN BESTUUR, BESTUURDERSVERKL ARINGEN

BESTUURDERSVERKLARINGEN

De jaarrekening geeft een getrouw beeld van de activa, de passiva, de financiële positie en de winst of het verlies van Imtech N.V. en de gezamenlijk in de consolidatie opgenomen ondernemingen. Het jaarverslag geeft een getrouw beeld omtrent de toestand op de balansdatum en de gang van zaken gedurende het boekjaar van Imtech N.V. en van de met haar verbonden ondernemingen, waarvan de gegevens in haar jaarrekening zijn opgenomen, en in het jaarverslag zijn de wezenlijke risico’s beschreven, waarmee Imtech N.V. wordt geconfronteerd. Gouda, 16 februari 2009

Raad van Bestuur Dr. ir. R.J.A. van der Bruggen, Voorzitter Mr. B.R.I.M. Gerner, CFO

74

◾ JAARREKENING 2008 Geconsolideerde jaarrekening 76 Geconsolideerde winsten verliesrekening 77 Geconsolideerd overzicht van het totaalresultaat 78 Geconsolideerde balans 80 Geconsolideerd kasstroomoverzicht 81 Toelichting op de geconsolideerde jaarrekening

Vennootschappelijke jaarrekening 125 Vennootschappelijke balans van Imtech N.V. 125 Vennootschappelijke winsten verliesrekening van Imtech N.V. 126 Toelichting op de vennootschappelijke balans en de winsten verliesrekening van Imtech N.V.

75

◾ GECONSOLIDEERDE WINST- EN VERLIESREKENING In duizenden euro’s

1, 3 Opbrengsten

4 9 10 10 5

Grond- en hulpstoffen en handelsgoederen Uitbesteed werk en andere externe kosten Personeelskosten Afschrijvingen materiële vaste activa Amortisatie immateriële activa Bijzondere waardevermindering immateriële activa Overige bedrijfskosten

3.346.308 1.247.169 748.617

1.071.207

912.782

29.298

24.027

10.385

7.806

3.000

1.384

298.705

257.243 3.675.639

3.199.028

183.804

147.280

21.999

32.987

– 51.271

– 53.906

6 Nettofinancieringsresultaat 11 Aandeel in resultaat geassocieerde deelnemingen, joint ventures en overige investeringen

Winst vóór belastingen 7 Winstbelastingen

Winst over het boekjaar


3.859.443

878.577

Resultaat uit bedrijfsactiviteiten

Toe te rekenen aan: Aandeelhouders van Imtech N.V. (nettowinst) Minderheidsbelang

2007

1.384.467

Totaal bedrijfslasten

Financieringsbaten Financieringslasten

2008

– 29.272

– 20.919

190

– 212

154.722

126.149

– 41.183

– 33.312

113.539

92.837

113.341

91.930

198

907 113.539

92.837

19 Gewone winst per aandeel (euro)

1,46

1,17

19 Verwaterde winst per aandeel (euro)

1,46

1,15

19 Gewone winst per aandeel (euro)*

1,64

1,29

19 Verwaterde winst per aandeel (euro)*

1,63

1,27

*

Vóór amortisatie en bijzondere waardevermindering immateriële activa.

76

◾ GECONSOLIDEERD OVERZICHT VAN HET TOTAALRESULTAAT In duizenden euro’s

2008

Valutaomrekeningsverschillen toe te rekenen aan aandeelhouders van Imtech N.V. (vóór uitgesteld belastingeffect) Valutaomrekeningsverschillen toe te rekenen aan het minderheidsbelang Effectief deel van veranderingen in de reële waarde van kasstroomafdekkingen (vóór uitgesteld belastingeffect) Uitgestelde belastingen op valutaomrekeningsverschillen Uitgestelde belastingen op effectief deel van veranderingen in de reële waarde van kasstroomafdekkingen

2007

– 38.272

– 8.545

22

– 52

– 2.891

– 294

4.652

–

283

141

Baten en lasten rechtstreeks verwerkt in het eigen vermogen

– 36.206

– 8.750


113.539

92.837

77.333

84.087

18 Totaalresultaat over het boekjaar

Toe te rekenen aan: Aandeelhouders van Imtech N.V. Minderheidsbelang Totaalresultaat over het boekjaar

77.113

83.232

220

855 77.333

77

84.087

◾ GECONSOLIDEERDE BALANS In duizenden euro’s

31 december 2008

31 december 2007

Activa 9 Materiële vaste activa 10 Immateriële activa 11 Investeringen in geassocieerde deelnemingen en joint ventures

132.215

107.383

697.170

387.705

3.196

2.438

12 Langlopende vorderingen

22.651

17.656

13 Uitgestelde belastingvorderingen

19.945

10.405

Totaal vaste activa

875.177

14 Voorraden

525.587

82.653

65.665

15 Te vorderen van opdrachtgevers

420.234

353.625

16 Handels- en overige vorderingen

987.594

813.164

8 Te vorderen winstbelastingen 17 Geldmiddelen en kasequivalenten

5.891

9.120

101.765

123.969

Totaal vlottende activa

1.598.137

1.365.543

Totaal activa

2.473.314

1.891.130

78

◾

GECONSOLIDEERDE BALANS

31 december 2008

Eigen vermogen Aandelenkapitaal Agioreserve Overige reserves Onverdeeld resultaat

64.528

31 december 2007

64.528

36.120

36.120

181.946

174.113

113.341

91.930

18 Eigen vermogen toe te rekenen aan aandeelhouders van Imtech N.V.

Minderheidsbelang Totaal eigen vermogen

395.935

366.691

3.260

3.411

399.195

370.102

Verplichtingen 20 Leningen en overige financieringsverplichtingen

367.822

134.032

21 Personeelsbeloningen

146.562

142.775

22 Voorzieningen 13 Uitgestelde belastingverplichtingen

4.368

4.013

32.893

12.851

Totaal langlopende verplichtingen

551.645

17 Rekening-courantkredieten banken

178.694

20 Leningen en overige financieringsverplichtingen

293.671 74.507

11.376

7.396

15 Verplichtingen aan opdrachtgevers

323.118

256.005

23 Handelsschulden en overige te betalen posten

964.628

846.513

28.189

30.219

16.469

12.717

8 Te betalen winstbelastingen 22 Voorzieningen

Totaal kortlopende verplichtingen

1.522.474

1.227.357

Totaal verplichtingen

2.074.119

1.521.028

Totaal eigen vermogen en verplichtingen

2.473.314

1.891.130

79

◾ GECONSOLIDEERD KASSTROOMOVERZICHT In duizenden euro’s

2008

Kasstroom uit bedrijfsactiviteiten Resultaat uit bedrijfsactiviteiten Aanpassingen voor: 9 Afschrijvingen materiële vaste activa 10 Amortisatie en bijzondere waardeverminderingen immateriële activa Resultaat op verkochte vaste activa 4 Kosten van op aandelen gebaseerde betalingen Operationele kasstroom vóór mutaties in werkkapitaal en voorzieningen

2007

183.804

147.280

29.298

24.027

13.385

9.190

– 341

– 2.367

2.385

2.179 228.531

Mutatie voorraden Mutatie te vorderen van/verplichtingen aan opdrachtgevers Mutatie handels- en overige vorderingen Mutatie handelsschulden en overige te betalen posten Mutatie voorzieningen en personeelsbeloningen

– 10.424

180.309 1.188

– 43.673

– 737

– 93.547

– 30.055

37.424

65.315

1.814

– 5.709 – 108.406

30.002

Kasstroom uit operationele activiteiten

120.125

210.311

Betaalde rente Betaalde winstbelastingen Nettokasstroom uit bedrijfsactiviteiten

– 26.250

– 19.031

– 46.241

– 43.488

47.634

147.792

Kasstroom uit investeringsactiviteiten Ontvangsten uit verkoop van materiële en overige vaste activa Ontvangsten uit verkoop van vaste activa geclassificeerd voor verkoop Ontvangen rente Ontvangen dividenden Ontvangsten uit verkoop van dochterondernemingen, na aftrek van afgestoten geldmiddelen 2 Verwerving van dochterondernemingen, na aftrek van verworven geldmiddelen 2 Verwerving van minderheidsbelangen Verwerving van materiële vaste activa 10 Verwerving van immateriële activa Verwerving van geassocieerde deelnemingen en joint ventures Verstrekking minus aflossing van langlopende vorderingen Nettokasstroom uit investeringsactiviteiten

3.468

8.472

–

10.214

3.089

3.873

1.080

716

79

368

– 293.010

– 130.680

– 3.734

– 113

– 39.248

– 28.900

– 8.501

– 6.045

– 168

– 343

388

8.794 – 336.557

–133.644

Kasstroom uit financieringsactiviteiten 18 Ontvangsten uit de uitoefening van aandelenopties

2.502

2.426

18 Inkoop van eigen aandelen

– 16.506

– 14.398

Opgenomen leningen Aflossing van leningen Betalingen uit hoofde van financiële-leaseverplichtingen 18 Betaald dividend Nettokasstroom uit financieringsactiviteiten

231.787

103.037

– 6.629

– 42.429

Netto afname/toename van geldmiddelen en rekening-courantkredieten banken Geldmiddelen, kasequivalenten en rekening-courantkredieten banken op 1 januari Valutaomrekeningsverschillen op geldmiddelen, kasequivalenten en rekening-courantkredieten banken Geldmiddelen, kasequivalenten en rekening-courantkredieten banken op 31 december

80

– 3.462

– 277

– 37.258

– 28.862 170.434

19.497

– 118.489

33.645

49.462

19.192

– 7.902

– 3.375

– 76.929

49.462

◾ TOELICHTING OP DE GECONSOLIDEERDE JAARREKENING In duizenden euro’s, tenzij anders aangegeven

B EL ANGRIJ KE GRON DSL AGEN VOOR FINANCIËLE VERSLAGGEVING

De hierna uiteengezette grondslagen voor financiële verslaggeving zijn consistent toegepast voor alle gepresenteerde perioden in deze geconsolideerde jaarrekening. De grondslagen voor financiële verslaggeving zijn door de tot de Groep behorende entiteiten consistent toegepast.

Imtech N.V. (de ‘Vennootschap’) is statutair gevestigd te Rotterdam, Nederland. De geconsolideerde jaarrekening van de Vennootschap over het boekjaar 2008 omvat de Vennootschap en haar dochterondernemingen (tezamen te noemen de ‘Groep’). Artikel 402 Boek 2 van het Burgerlijk Wetboek wordt toegepast. De Raad van Bestuur heeft op 16 februari 2009 de jaarrekening opgemaakt.

(c) Grondslagen voor consolidatie (i) Dochterondernemingen Dochterondernemingen zijn die entiteiten waarover de Vennootschap zeggenschap heeft. Er is sprake van zeggenschap indien de Vennootschap de mogelijkheid heeft om, direct of indirect, het financiële en operationele beleid van een entiteit te bepalen teneinde voordelen te verkrijgen uit de activiteiten van de entiteit. Bij de beoordeling of er sprake is van zeggenschap wordt rekening gehouden met potentiële stemrechten die op dat moment uitoefenbaar of converteerbaar zijn. De jaarrekeningen van dochterondernemingen zijn in de geconsolideerde jaarrekening opgenomen vanaf de datum waarop voor het eerst sprake is van zeggenschap, tot aan het moment waarop deze eindigt. De grondslagen voor financiële verslaggeving van dochterondernemingen zijn waar nodig aangepast aan de door de Groep gehanteerde grondslagen.

(a) Overeenstemmingsverklaring De geconsolideerde jaarrekening is opgesteld in overeenstemming met International Financial Reporting Standards (IFRS) zoals aanvaard binnen de Europese Unie (EU). (b) Gehanteerde grondslagen bij de opstelling van de jaarrekening De jaarrekening wordt gepresenteerd in euro, die fungeert als de functionele valuta voor de Vennootschap, afgerond op het dichtstbijzijnde duizendtal. De jaarrekening is opgesteld op basis van historische kosten, met dien verstande dat de volgende activa en verplichtingen zijn gewaardeerd tegen reële waarde: afgeleide financiële instrumenten, financiële instrumenten geclassificeerd als beschikbaar voor verkoop en fondsbeleggingen.

(ii) Geassocieerde deelnemingen

Geassocieerde deelnemingen zijn die entiteiten waar de Groep invloed van betekenis heeft op het financiële en operationele beleid, maar waarover zij geen zeggenschap heeft. De geconsolideerde jaarrekening omvat het aandeel van de Groep in het totaalresultaat van geassocieerde deelnemingen volgens de ‘equity’-methode, vanaf de datum waarop de Groep voor het eerst invloed van betekenis heeft, tot aan de datum waarop voor het laatst sprake is van invloed van betekenis. Wanneer het aandeel van de Groep in de verliezen groter is dan de waarde van het belang in een geassocieerde deelneming, wordt de boekwaarde van de entiteit in de balans van de Groep afgeboekt tot nihil en worden verdere verliezen niet meer in aanmerking genomen behalve voor zover de Groep een in rechte afdwingbare of feitelijke verplichting is aangegaan of betalingen heeft verricht namens een geassocieerde deelneming.

Voor verkoop aangehouden vaste activa en groepen activa die worden afgestoten, worden gewaardeerd op de laagste van de boekwaarde en de reële waarde na aftrek van geschatte verkoopkosten. De opstelling van de jaarrekening in overeenstemming met IFRS vereist dat de leiding oordelen vormt en schattingen en veronderstellingen maakt die van invloed zijn op de toepassing van grondslagen en de gerapporteerde waarde van activa en verplichtingen, en van baten en lasten. De schattingen en hiermee verbonden veronderstellingen zijn gebaseerd op ervaringen uit het verleden en verschillende andere factoren die gegeven de omstandigheden als redelijk worden beschouwd. De uitkomsten hiervan vormen de basis voor het oordeel over de boekwaarde van activa en verplichtingen die niet op eenvoudige wijze uit andere bronnen blijkt. De daadwerkelijke uitkomsten kunnen afwijken van deze schattingen.

(iii) Joint ventures

Joint ventures zijn die entiteiten waarover de Groep gezamenlijk met andere partijen zeggenschap heeft en waarbij deze zeggenschap in een overeenkomst is vastgelegd. De geconsolideerde jaarrekening omvat het aandeel van de Groep in het totaalresultaat van joint ventures volgens de ‘equity’-methode, vanaf de datum waarop voor het eerst gezamenlijke zeggenschap wordt uitgeoefend tot aan de datum waarop deze eindigt.

De schattingen en onderliggende veronderstellingen worden voortdurend beoordeeld. Herzieningen van schattingen worden opgenomen in de periode waarin de schatting wordt herzien, indien de herziening alleen voor die periode gevolgen heeft, of in de periode van herziening en toekomstige perioden, indien de herziening gevolgen heeft voor zowel de verslagperiode als toekomstige perioden. In het bijzonder wordt informatie over belangrijke punten van schattingsonzekerheden en kritische oordelen bij de toepassing van de grondslagen die het meest van invloed zijn op de in de jaarrekening opgenomen bedragen, beschreven in de volgende onderdelen van de toelichting: ■ noot 10 – bepaling van de realiseerbare waarde van kasstroomgenererende eenheden; ■ noot 15 – waardering van te vorderen van opdrachtgevers/verplichtingen aan opdrachtgevers; ■ noot 21 – waardering van de verplichting uit hoofde van toegezegdpensioenregelingen.

(iv) Eliminatie van transacties bij consolidatie

Intragroepssaldi en eventuele niet-gerealiseerde winsten en verliezen op transacties binnen de Groep of baten en lasten uit dergelijke transacties worden bij de opstelling van de geconsolideerde jaarrekening geëlimineerd. Niet-gerealiseerde winsten uit hoofde van transacties met geassocieerde deelnemingen en entiteiten waarover gezamenlijk de zeggenschap wordt uitgeoefend, worden geëlimineerd naar rato van het belang dat de Groep in de entiteit heeft. Niet-gerealiseerde verliezen worden op dezelfde wijze geëlimineerd als niet-gerealiseerde winsten, maar slechts voor zover er geen aanwijzing is voor een bijzondere waardevermindering.

81

◾

TOELICHTING OP DE GECONSOLIDEERDE JAARREKENING

(d) Vreemde valuta (i) Transacties in vreemde valuta Transacties luidend in vreemde valuta worden in euro’s omgerekend tegen de geldende wisselkoers per de transactiedatum. In vreemde valuta luidende monetaire activa en verplichtingen worden per balansdatum in euro’s omgerekend tegen de op die datum geldende wisselkoers. De bij omrekening optredende valutakoersverschillen worden in de winsten verliesrekening opgenomen, met uitzondering van de bij heromrekening van voor verkoop beschikbare eigenvermogensinstrumenten optredende valutakoersverschillen of een financiële verplichting die wordt aangemerkt als afdekking van de netto-investering in een buitenlandse activiteit. Niet-monetaire activa en verplichtingen die in een vreemde valuta luiden en op basis van historische kosten worden gewaardeerd, worden omgerekend tegen de wisselkoers per de transactiedatum.

De reële waarde van rente- en valutatermijncontracten is gebaseerd op de genoteerde marktprijs, indien voorhanden. Indien geen genoteerde marktprijs beschikbaar is, wordt de reële waarde geschat door het verschil tussen de contractuele en de actuele termijnprijs voor de resterende looptijd contant te maken op basis van een risicovrije rentevoet (ontleend aan staatsobligaties). (f) Afdekking (i) Kasstroomafdekking Wanneer een afgeleid financieel instrument wordt aangewezen als afdekking van de variabiliteit van de kasstromen van een opgenomen actief, verplichting, of een hoogstwaarschijnlijk verwachte transactie, dan wordt het effectieve deel van een winst of verlies op het afgeleide financiële instrument rechtstreeks in het eigen vermogen verwerkt. Indien de verwachte transactie vervolgens leidt tot de opname van een niet-financieel actief of niet-financiële verplichting, wordt de hiermee verband houdende cumulatieve winst of het hiermee verband houdende cumulatieve verlies verwijderd uit het eigen vermogen en opgenomen in de kostprijs bij eerste opname van het niet-financiële actief of de nietfinanciële verplichting. Leidt een afdekking van een verwachte transactie tot de opname van een financieel actief of een financiële verplichting, dan worden de daarmee verbonden winsten of verliezen die rechtstreeks in het eigen vermogen werden opgenomen, overgeboekt naar de winsten verliesrekening, in dezelfde periode of perioden waarin het verkregen actief of de aangegane verplichting van invloed is op de winst of het verlies. Ten aanzien van kasstroomafdekkingen geldt dat, behoudens de kasstroomafdekkingen die onder de voorgaande twee grondslagen vallen, de hiermee verbonden winst of het hiermee verbonden verlies wordt overgeboekt van het eigen vermogen naar de winsten verliesrekening, in dezelfde periode of perioden waarin de afgedekte verwachte transactie van invloed is op de winst of het verlies. Het niet-effectieve deel van eventuele winsten of verliezen wordt onmiddellijk in de winsten verliesrekening opgenomen.

(ii) Jaarrekening van buitenlandse activiteiten

De activa en verplichtingen van buitenlandse activiteiten, met inbegrip van goodwill en bij consolidatie ontstane reële-waardecorrecties, worden in euro’s omgerekend tegen de geldende koers per balansdatum. De opbrengsten en kosten van buitenlandse activiteiten worden in euro’s omgerekend tegen de koers die de wisselkoers op de transactiedatum benadert. Valutaomrekeningsverschillen worden direct in een afzonderlijke component van het eigen vermogen opgenomen. Sinds januari 2004, de overgangsdatum van de Groep naar IFRS, worden deze verschillen verwerkt in de reserve omrekeningsverschillen. Als een buitenlandse activiteit geheel of gedeeltelijk wordt verkocht, wordt het betreffende bedrag uit de reserve omrekeningsverschillen overgeboekt naar de winsten verliesrekening. (iii) Afdekking van de netto-investering in buitenlandse activiteiten

Valutakoersverschillen die optreden bij de omrekening van een financiële verplichting die wordt aangemerkt als afdekking van de nettoinvestering in een buitenlandse activiteit worden direct in het eigen vermogen verwerkt, in de reserve omrekeningsverschillen, voor zover de afdekking effectief is. Het niet-effectieve deel wordt als last in de winsten verliesrekening opgenomen. Wanneer de afgedekte netto-investering wordt verkocht, wordt het in het eigen vermogen opgenomen cumulatieve bedrag bij de verkoop als correctie overgeboekt naar de winsten verliesrekening.

Wanneer een afdekkingsinstrument afloopt of wordt verkocht, beëindigd of uitgeoefend, of wanneer de entiteit de aanwijzing van de afdekkingsrelatie intrekt, maar de afgedekte verwachte transactie naar verwachting nog steeds zal plaatsvinden, blijft de cumulatieve winst of het cumulatieve verlies op dat moment in het eigen vermogen opgenomen en wordt deze winst of dit verlies verwerkt overeenkomstig bovenvermelde grondslag wanneer de transactie plaatsvindt. Indien niet langer wordt verwacht dat de afgedekte transactie zal plaatsvinden, wordt de cumulatieve niet-gerealiseerde winst of het cumulatieve niet-gerealiseerde verlies dat in het eigen vermogen is opgenomen, onmiddellijk overgeboekt naar de winsten verliesrekening.

(e) Afgeleide financiële instrumenten De Groep maakt gebruik van afgeleide financiële instrumenten om rente- en valutarisico’s af te dekken die voortvloeien uit bedrijfs-, financierings- en investeringsactiviteiten. In overeenstemming met het treasurybeleid houdt de Groep geen derivaten aan voor handelsdoeleinden en geeft de Groep deze ook niet uit. Derivaten die echter niet in aanmerking komen voor hedge accounting worden verwerkt als handelsinstrumenten. Afgeleide financiële instrumenten worden gewaardeerd tegen reële waarde. De winst of het verlies uit herwaardering naar reële waarde wordt onmiddellijk in de winsten verliesrekening opgenomen. Indien derivaten echter voor hedge accounting in aanmerking komen, is de opname van een resulterende winst of een resulterend verlies afhankelijk van de aard van de post die wordt afgedekt (zie grondslag f).

(ii) Afdekking van monetaire activa en verplichtingen

Wanneer een afgeleid financieel instrument wordt gebruikt als economische afdekking van het valutarisico van een opgenomen monetair actief of monetaire verplichting, wordt geen hedge accounting toegepast en wordt een winst of verlies op het afdekkingsinstrument in de winsten verliesrekening opgenomen.

82

◾


(h) Immateriële activa (i) Goodwill Alle bedrijfscombinaties worden administratief verwerkt via toepassing van de overnamemethode. Goodwill betreft een bedrag dat voortvloeit uit de overname van ondernemingen, geassocieerde deelnemingen en joint ventures. Goodwill wordt gewaardeerd tegen kostprijs verminderd met cumulatieve bijzondere waardeverminderingsverliezen. Goodwill wordt toegerekend aan kasstroomgenererende eenheden en wordt niet stelselmatig geamortiseerd. In plaats daarvan wordt jaarlijks, of indien er een aanwijzing is, getoetst of er sprake is van een bijzondere waardevermindering (zie grondslag (n)). Voor geassocieerde deelnemingen wordt de boekwaarde van goodwill opgenomen in de boekwaarde van de investering in de geassocieerde deelneming. Negatieve goodwill die bij een overname ontstaat, wordt direct in de winsten verliesrekening opgenomen. Met betrekking tot bedrijfsovernames die hebben plaatsgevonden vanaf 1 januari 2004 komt goodwill overeen met het verschil tussen de kostprijs van de overname en de netto reële waarde van de overgenomen identificeerbare activa en (voorwaardelijke) verplichtingen. Bij overnames vóór deze datum is goodwill gebaseerd op de waarde die hieraan op grond van voorheen in Nederland toegepaste algemeen aanvaarde grondslagen (Titel 9, Boek 2 BW) werd toegekend.

(iii) Afdekking van een netto-investering in een buitenlandse activiteit

Het gedeelte van de winst of het verlies op een instrument dat wordt gebruikt om een netto-investering in een buitenlandse activiteit af te dekken, waarvan wordt vastgesteld dat sprake is van een effectieve afdekking, wordt rechtstreeks in het eigen vermogen opgenomen. Het niet-effectieve deel wordt in de winsten verliesrekening opgenomen. (g) Materiële vaste activa (i) Activa in eigendom Materiële vaste activa worden gewaardeerd tegen kostprijs verminderd met cumulatieve afschrijvingen (zie hierna) en bijzondere waardeverminderingsverliezen (zie grondslag (n)). Voor bepaalde activa is de kostprijs op 1 januari 2004, de overgangsdatum naar IFRS, bepaald op de reële waarde per die datum als veronderstelde kostprijs. De kostprijs van zelfvervaardigde activa omvat materiaalkosten, directe arbeidskosten, de eerste schatting, voor zover relevant, van de ontmantelings- en verwijderingskosten van het actief en de herstelkosten van de locatie waar de activa zich bevinden en een redelijk deel van de indirecte productiekosten. Wanneer materiële vaste activa bestaan uit onderdelen met een ongelijke gebruiksduur, worden deze als afzonderlijke posten onder de materiële vaste activa opgenomen. (ii) Geleasde activa

(ii) Onderzoek en ontwikkeling

Lease-overeenkomsten waarbij de Groep vrijwel alle aan het eigendom verbonden risico’s en voordelen overneemt, worden geclassificeerd als financiële leases. Vaste activa die via financiële lease zijn verworven, worden gewaardeerd op de laagste van de reële waarde en de contante waarde van de minimale leasebetalingen bij aanvang van de lease, verminderd met cumulatieve afschrijvingen (zie hierna) en bijzondere waardeverminderingen (zie grondslag (n)). De verwerking van leasebetalingen geschiedt in overeenstemming met grondslag (v).

Uitgaven voor onderzoeksactiviteiten, die worden verricht met het vooruitzicht nieuwe technische kennis en inzichten te verwerven, worden als last in de winsten verliesrekening opgenomen wanneer zij worden gemaakt. Uitgaven voor ontwikkelingsactiviteiten, waarbij de onderzoeksresultaten worden aangewend voor een plan of ontwerp voor de productie van nieuwe of wezenlijk verbeterde producten en processen, worden geactiveerd indien het product of proces technisch en commercieel haalbaar is en de Groep over voldoende middelen beschikt om de ontwikkeling te voltooien. De geactiveerde uitgaven omvatten de materiaalkosten, directe arbeidskosten en een redelijk deel van de indirecte kosten. De overige ontwikkelingskosten worden als last in de winsten verliesrekening opgenomen wanneer zij worden gemaakt. De geactiveerde ontwikkelingskosten worden gewaardeerd tegen kostprijs verminderd met cumulatieve amortisatie (zie hieronder) en cumulatieve bijzondere waardeverminderingsverliezen (zie grondslag (n)).

(iii) Kosten na eerste opname

De Groep neemt in de boekwaarde van een materieel vast actief de kostprijs op van de vervanging van een deel van dat actief wanneer die kosten worden gemaakt, indien het waarschijnlijk is dat de toekomstige economische voordelen met betrekking tot het actief aan de Groep zullen toekomen en de kostprijs van het actief betrouwbaar kan worden bepaald. Alle andere kosten worden als last in de winsten verliesrekening opgenomen wanneer zij worden gemaakt. (iv) Afschrijvingen

(iii) Overige immateriële activa

Afschrijvingen worden ten laste van de winsten verliesrekening gebracht volgens de lineaire methode op basis van de geschatte gebruiksduur van ieder onderdeel van een materieel vast actief. Op terreinen wordt niet afgeschreven. De geschatte gebruiksduur luidt als volgt: ■ gebouwen 30 jaar ■ machines en installaties 10 – 12 jaar ■ inventaris 3 – 5 jaar ■ belangrijke componenten 10 jaar De restwaarde wordt, tenzij insignificant, jaarlijks beoordeeld.

De overige door de Groep verworven immateriële activa worden gewaardeerd tegen kostprijs verminderd met cumulatieve amortisatie (zie hieronder) en cumulatieve bijzondere waardeverminderingsverliezen (zie grondslag (n)). (iv) Uitgaven na eerste opname

Uitgaven na eerste opname voor geactiveerde immateriële activa worden uitsluitend geactiveerd wanneer hierdoor de toekomstige economische voordelen toenemen die zijn besloten in het specifieke actief waarop zij betrekking hebben. Alle overige uitgaven worden als last in de winsten verliesrekening opgenomen wanneer zij worden gedaan.

83

◾


(v) Amortisatie

Na de eerste opname worden handels- en overige vorderingen gewaardeerd tegen geamortiseerde kostprijs minus bijzondere waardeverminderingsverliezen (zie grondslag (n)).

De amortisatie geschiedt lineair ten laste van de winsten verliesrekening op basis van de geschatte gebruiksduur van de immateriële activa, tenzij deze gebruiksduur onbepaald is. De amortisatie start zodra de activa gebruiksklaar zijn. De geschatte gebruiksduur luidt als volgt: ■ software 3 – 10 jaar ■ klantenbestanden/contracten 5 – 15 jaar ■ geactiveerde ontwikkelingskosten 3 – 5 jaar ■ technologie 10 jaar ■ merken 10 jaar

(n) Bijzondere waardeverminderingen De boekwaarde van de activa van de Groep uitgezonderd voorraden (zie grondslag (k)), onderhanden projecten in opdracht van derden (zie grondslag (l)), een positief saldo uit hoofde van toegezegd-pensioenregelingen (zie grondslag (r) (ii)) en uitgestelde belastingvorderingen (zie grondslag (w)), wordt per iedere balansdatum opnieuw bezien om te bepalen of er aanwijzingen zijn voor bijzondere waardeverminderingen. Indien dergelijke aanwijzingen bestaan, wordt een schatting gemaakt van de realiseerbare waarde van het actief (zie grondslag (n)(i)). Voor goodwill, activa met een onbepaalde gebruiksduur en immateriële activa die nog niet gebruiksklaar zijn, wordt elk jaar de realiseerbare waarde geschat. Er wordt een bijzonder waardeverminderingsverlies opgenomen wanneer de boekwaarde van een actief of de kasstroomgenererende eenheid waartoe het actief behoort, hoger is dan de realiseerbare waarde. Bijzondere waardeverminderingsverliezen worden in de winsten verliesrekening opgenomen.

Met betrekking tot goodwill en immateriële activa met een onbepaalde gebruiksduur wordt ieder jaar systematisch per balansdatum getoetst of zich een bijzondere waardevermindering heeft voorgedaan. ( j) Beleggingen Beleggingen in schuldbewijzen en aandelen worden geclassificeerd als voor verkoop beschikbaar en worden gewaardeerd tegen reële waarde, waarbij de daaruit voortvloeiende winsten of verliezen rechtstreeks in het eigen vermogen worden verwerkt, behoudens bijzondere waardeverminderingsverliezen en, in geval van monetaire posten zoals schuldbewijzen, valutakoersverschillen. Wanneer deze beleggingen niet langer in de balans worden opgenomen, wordt de cumulatieve winst die, of het cumulatieve verlies dat, rechtstreeks in het eigen vermogen is verwerkt, opgenomen in de winsten verliesrekening. Voor zover zij rentedragende beleggingen betreffen, wordt de rente op basis van de effectieve-rentemethode in de winsten verliesrekening opgenomen. De reële waarde van de financiële instrumenten geclassificeerd als aangehouden en beschikbaar voor verkoop is de genoteerde biedprijs per balansdatum.

Bijzondere waardeverminderingsverliezen opgenomen met betrekking tot kasstroomgenererende eenheden worden eerst in mindering gebracht op de boekwaarde van eventueel aan kasstroomgenererende eenheden (of groepen van eenheden) toegerekende goodwill en vervolgens naar rato in mindering gebracht op de boekwaarde van de overige activa van de eenheid (of groep van eenheden). (i) Berekening van de realiseerbare waarde

De realiseerbare waarde van tegen geamortiseerde kostprijs gewaardeerde vorderingen wordt berekend als de contante waarde van de verwachte toekomstige kasstromen, gedisconteerd tegen de oorspronkelijke effectieve rente (dat wil zeggen de effectieve rente berekend bij eerste opname van deze financiële activa). Vorderingen met een korte resterende looptijd worden niet contant gemaakt. Voor de overige activa is de realiseerbare waarde gelijk aan de reële waarde minus verkoopkosten of de bedrijfswaarde, indien deze hoger is. Bij het bepalen van de bedrijfswaarde wordt de contante waarde van de geschatte toekomstige kasstromen berekend met behulp van een disconteringsvoet vóór belasting die een afspiegeling is van zowel de actuele markttaxaties van de tijdswaarde van geld als van de specifieke risico’s met betrekking tot het actief. Voor een actief dat geen kasontvangsten genereert die in hoge mate onafhankelijk zijn van die van andere activa, wordt de realiseerbare waarde bepaald voor de kasstroomgenererende eenheid waartoe het actief behoort.

(k) Voorraden De voorraden worden opgenomen tegen kostprijs of netto-opbrengstwaarde, indien deze lager is. De netto-opbrengstwaarde is de geschatte verkoopprijs in het kader van de normale bedrijfsvoering, verminderd met de geschatte kosten van voltooiing en de verkoopkosten. De kostprijs van de voorraden is gebaseerd op het ‘eerst in, eerst uit’-beginsel (fifo) en omvat de uitgaven gedaan bij verwerving van de voorraden en het naar de bestaande locatie en in de bestaande toestand brengen daarvan. De kostprijs van voorraden gereed product en onderhanden werk omvat een redelijk deel van de indirecte kosten op basis van de normale productiecapaciteit. (l) Te vorderen van opdrachtgevers Onderhanden projecten in opdracht van derden worden gewaardeerd tegen kostprijs plus tot dan toe opgenomen winst (zie grondslag (u)), verminderd met een voorziening voor voorzienbare verliezen en verminderd met gefactureerde termijnen. De kostprijs omvat alle uitgaven die rechtstreeks verband houden met specifieke projecten en een toerekening van de gemaakte vaste en variabele indirecte kosten in verband met de contractactiviteiten van de Groep op basis van de normale productiecapaciteit.

(ii) Terugneming van bijzondere waardeverminderingen

Een bijzonder waardeverminderingsverlies met betrekking tot een tegen amortisatiewaarde gewaardeerde vordering wordt teruggenomen indien de terugname objectief in verband kan worden gebracht met een gebeurtenis die zich heeft voorgedaan nadat dit bijzondere waardeverminderingsverlies werd opgenomen. Een bijzonder waardeverminderingsverlies met betrekking tot een belegging in een eigen-vermogensinstrument geclassificeerd als beschikbaar voor verkoop wordt niet via de winsten verliesrekening teruggenomen.

(m) Handels- en overige vorderingen Handels- en overige vorderingen worden bij de eerste opname verwerkt tegen reële waarde plus eventuele direct toerekenbare transactiekosten.

84

◾


Als de reële waarde van een voor verkoop beschikbaar schuldbewijs stijgt en de stijging objectief in verband kan worden gebracht met een gebeurtenis die plaatsvond na de opname van het bijzondere waardeverminderingsverlies in de winsten verliesrekening, wordt het bijzondere waardeverminderingsverlies teruggenomen, waarbij het bedrag van de terugname in de winsten verliesrekening wordt opgenomen. Met betrekking tot goodwill worden geen bijzondere waardeverminderingsverliezen teruggenomen. Voor andere activa wordt een bijzonder waardeverminderingsverlies teruggenomen als de schattingen zijn veranderd aan de hand waarvan de realiseerbare waarde was bepaald. Een bijzonder waardeverminderingsverlies wordt uitsluitend teruggenomen voor zover de boekwaarde van het actief niet hoger is dan de boekwaarde, na aftrek van afschrijvingen of amortisatie, die zou zijn bepaald als geen bijzonder waardeverminderingsverlies was opgenomen.

bijdragen aan pensioenregelingen op basis van toegezegde bijdragen worden als last in de winsten verliesrekening opgenomen wanneer de bijdragen verschuldigd zijn. (ii) Toegezegd-pensioenregelingen

Toegezegd-pensioenregelingen zijn alle andere regelingen inzake vergoedingen na uitdiensttreding dan toegezegde-bijdrageregelingen. De nettoverplichting van de Groep uit hoofde van toegezegd-pensioenregelingen wordt voor iedere regeling afzonderlijk berekend door een schatting te maken van de pensioenaanspraken die werknemers hebben opgebouwd in ruil voor hun diensten in de verslagperiode en voorgaande perioden. Deze pensioenaanspraken worden gedisconteerd om de contante waarde te bepalen. Eventuele niet opgenomen pensioenkosten van verstreken diensttijd en de reële waarde van de fondsbeleggingen worden hierop in mindering gebracht. De disconteringsvoet is het rendement per balansdatum van bedrijfsobligaties met een waardering van de kredietwaardigheid van AA waarvan de looptijd de termijn van de verplichtingen van de Groep benadert. De berekening wordt uitgevoerd door een erkende actuaris volgens de ‘projected unit credit’-methode.

(o) Geldmiddelen en kasequivalenten Geldmiddelen en kasequivalenten bestaan uit kas- en banksaldi en andere direct opvraagbare deposito’s. Rekening-courantkredieten die direct opeisbaar zijn en die een integraal deel van het middelenbeheer van de Groep vormen, maken in het kasstroomoverzicht deel uit van geldmiddelen en kasequivalenten.

Wanneer de pensioenaanspraken uit hoofde van een regeling worden verbeterd, wordt het gedeelte van de verbeterde pensioenaanspraken dat betrekking heeft op de verstreken diensttijd van werknemers lineair als last in de winsten verliesrekening opgenomen over de gemiddelde periode totdat de pensioenaanspraken onvoorwaardelijk worden. Voor zover de aanspraken onmiddellijk onvoorwaardelijk worden, wordt de last onmiddellijk in de winsten verliesrekening opgenomen.

(p) Aandelenkapitaal (i) Inkoop van eigen aandelen Bij inkoop van aandelenkapitaal dat als eigen vermogen in de balans is verwerkt, wordt het bedrag van de betaalde vergoeding, met inbegrip van de rechtstreeks toerekenbare kosten, als mutatie in het eigen vermogen opgenomen. Ingekochte aandelen worden geclassificeerd als ingekochte eigen aandelen en gepresenteerd als aftrekpost op het totale eigen vermogen.

Alle actuariële winsten en verliezen per 1 januari 2004, de overgangsdatum naar IFRS, zijn opgenomen. Met betrekking tot de actuariële winsten en verliezen die na 1 januari 2004 ontstaan bij het berekenen van de verplichting van de Groep uit hoofde van een pensioenregeling, voor zover eventuele niet-opgenomen cumulatieve actuariële winsten of verliezen meer bedragen dan 10% van de contante waarde van de brutoverplichting uit hoofde van de toegezegd-pensioenregeling, dan wel van de reële waarde van de fondsbeleggingen indien deze hoger is, wordt dat gedeelte in de winsten verliesrekening opgenomen over de verwachte gemiddelde resterende diensttijd van de werknemers die aan de regeling deelnemen. Voor het overige wordt de actuariële winst of het actuariële verlies niet opgenomen. Wanneer de berekening resulteert in een positief saldo voor de Groep, wordt de opname van het actief beperkt tot een bedrag dat maximaal gelijk is aan het saldo van eventuele niet-opgenomen actuariële verliezen en pensioenkosten van verstreken diensttijd en de contante waarde van eventuele toekomstige terugstortingen door het fonds of lagere toekomstige pensioenpremies.

(ii) Dividend

Dividenden worden als verplichting verwerkt in de periode waarin zij worden gedeclareerd. (q) Opgenomen rentedragende leningen Opgenomen rentedragende leningen worden bij de eerste opname verwerkt tegen de reële waarde verminderd met de toerekenbare transactiekosten. Na de eerste opname worden rentedragende leningen gewaardeerd tegen geamortiseerde kostprijs, waarbij een verschil tussen de kostprijs en het aflossingsbedrag op basis van de effectieve-rentemethode in de winsten verliesrekening wordt opgenomen over de looptijd van de leningen. (r) Personeelsbeloningen De Groep draagt financieel bij aan verschillende pensioenregelingen. Het betreft daarbij zowel toegezegde-bijdrageregelingen als toegezegd-pensioenregelingen. Toegezegd-pensioenregelingen gelden voor groepen werknemers in Nederland, Duitsland, België, Noorwegen en Oostenrijk.

(iii) Langetermijn-personeelsbeloningen

De nettoverplichting van de Groep uit hoofde van langetermijn-personeelsbeloningen, met uitzondering van pensioenregelingen, is het bedrag van de toekomstige beloning dat werknemers hebben verdiend in ruil voor hun diensten in de verslagperiode en voorgaande perioden. De verplichting wordt berekend met behulp van de ‘projected unit credit’-methode en wordt gedisconteerd tot de contante waarde, waarna de reële waarde van eventuele daarop betrekking hebbende activa in mindering wordt gebracht. De disconteringsvoet is het rendement per

(i) Toegezegde-bijdrageregelingen

Een toegezegde-bijdrageregeling is een regeling inzake vergoedingen na uitdiensttreding waarbij de Groep vaste bijdragen afdraagt aan een aparte entiteit en geen in rechte afdwingbare of feitelijke verplichting heeft om verdere bijdragen te betalen. Verplichtingen in verband met

85

◾


(iii) Verlieslatende contracten

balansdatum van bedrijfsobligaties met een waardering van de kredietwaardigheid van AA waarvan de looptijd de termijn van de verplichtingen van de Groep benadert. Eventuele actuariële winsten of verliezen worden in de winsten verliesrekening opgenomen in de periode waarin deze zich voordoen.

Er wordt in de balans een voorziening voor verlieslatende contracten opgenomen wanneer de door de Groep naar verwachting te behalen voordelen uit een overeenkomst lager zijn dan de onvermijdbare kosten om aan de verplichtingen uit hoofde van de overeenkomst te voldoen. (t) Handelsschulden en overige te betalen posten Handelsschulden en overige te betalen posten worden gewaardeerd tegen de geamortiseerde kostprijs. De eerste opname geschiedt tegen reële waarde verminderd met toerekenbare transactiekosten.

(iv) Op aandelen gebaseerde betalingen

De aandelenoptieregeling stelt werknemers van de Groep in staat om aandelen in de Vennootschap te verwerven. Aan de leden van de Raad van Bestuur worden aandelen voorwaardelijk toegekend. Deze voorwaardelijke toekenning is gekoppeld aan vervulling van de langetermijn (drie jaar) prestatiecriteria die vermeld staan in de paragraaf ‘Bezoldigingsbeleid Raad van Bestuur’ in het bericht van de Raad van Commissarissen. De reële waarde van de toegekende aandelenopties en aandelen wordt opgenomen als een personeelslast, met een overeenkomstige opboeking van het eigen vermogen. De reële waarde wordt bepaald per de toekenningsdatum en verdeeld over de periode tot aan het moment waarop de werknemers en de leden van de Raad van Bestuur onvoorwaardelijk recht krijgen op de aandelenopties respectievelijk aandelen. De reële waarde van de toegekende aandelenopties en aandelen wordt bepaald met behulp van een binomiaal model, waarbij rekening wordt gehouden met de voorwaarden waartegen de aandelenopties en aandelen zijn toegekend. Het als last opgenomen bedrag wordt aangepast voor het daadwerkelijke aantal aandelenopties respectievelijk aandelen die onvoorwaardelijk worden, behoudens aandelenopties waarvan de toekenning niet onvoorwaardelijk wordt als gevolg van het feit dat de aandelenkoers een bepaalde drempel niet heeft bereikt.

(u) Opbrengsten (i) Onderhanden projecten in opdracht van derden Zodra een betrouwbare schatting kan worden gemaakt van het resultaat van een onderhanden project in opdracht van derden, worden de contractuele opbrengsten en lasten in de winsten verliesrekening verwerkt naar rato van het stadium van voltooiing van het project. Bij projecten groter dan 2 miljoen euro kan in de regel pas nadat circa 25% van de kosten is gemaakt een betrouwbare schatting van de winst worden gemaakt. Tot dat moment worden de kosten als last genomen in de periode waarin ze zijn gemaakt en worden alleen opbrengsten opgenomen tot het bedrag van de gemaakte kosten die naar waarschijnlijkheid worden gedekt door opbrengsten uit het project. Het stadium van voltooiing wordt bepaald op basis van de bestede kosten ten opzichte van de totaal te verwachten kosten. Verwachte verliezen op projecten worden onmiddellijk in de winsten verliesrekening opgenomen. Onderscheid wordt gemaakt tussen opbrengsten uit het hoofdcontract, wijzigingen op het hoofdcontract (‘variations’), claims en incentives. Goedgekeurde wijzigingen op het hoofdcontract worden op dezelfde wijze verantwoord als het hoofdcontract. Onder claims worden onder meer begrepen kosten van vertragingen die zijn ontstaan door de opdrachtgever, fouten in specificaties en ontwerp en betwiste wijzigingen in het contractwerk. Opbrengsten uit hoofde van claims worden pas verantwoord als de onderhandelingen met de opdrachtgever in een vergevorderd stadium zijn en het waarschijnlijk is dat de opdrachtgever de claim zal accepteren. Opbrengsten uit hoofde van incentives worden pas verantwoord als het werk zover gevorderd is dat het waarschijnlijk is dat de incentive zal worden ontvangen.

(s) Voorzieningen Een voorziening wordt in de balans opgenomen wanneer de Groep een in rechte afdwingbare of feitelijke verplichting heeft als gevolg van een gebeurtenis in het verleden, het waarschijnlijk is dat voor de afwikkeling van die verplichting een uitstroom van middelen nodig is en deze verplichting betrouwbaar kan worden geschat. Indien het effect daarvan materieel is, worden de voorzieningen bepaald door de verwachte toekomstige kasstromen contant te maken op basis van een disconteringsvoet vóór belasting die een afspiegeling is van de actuele markttaxaties van de tijdswaarde van geld en, waar nodig, van de specifieke risico’s met betrekking tot de verplichting. (i) Garanties

(ii) Verlening van diensten en verkoop van goederen

Er wordt een garantievoorziening opgenomen wanneer de onderliggende producten of diensten worden verkocht respectievelijk geleverd. De voorziening is gebaseerd op historische garantiegegevens en met een weging van alle mogelijke uitkomsten op basis van de waarschijnlijkheid dat deze zich zullen voordoen.

Opbrengsten uit hoofde van verleende diensten worden in de winsten verliesrekening opgenomen naar rato van het stadium van voltooiing van de transactie op balansdatum. Het stadium van voltooiing wordt bepaald op basis van de bestede kosten ten opzichte van de totaal te verwachten kosten. Opbrengsten uit de verkoop van goederen worden in de winsten verliesrekening verwerkt wanneer de belangrijke risico’s en voordelen van het object aan de koper zijn overgedragen.

(ii) Herstructurering

Herstructureringsvoorzieningen worden opgenomen wanneer de Groep een gedetailleerd en geformaliseerd herstructureringsplan heeft goedgekeurd en een aanvang is gemaakt met de herstructurering of deze publiekelijk bekend is gemaakt. Er wordt geen voorziening getroffen voor toekomstige bedrijfslasten.

Er worden geen opbrengsten opgenomen indien belangrijke onzekerheden bestaan ter zake van het innen van de verschuldigde vergoeding, de hiermee verband houdende kosten of eventuele retouren van goederen en tevens wanneer er sprake is van aanhoudende betrokkenheid bij de goederen.

86

◾


(iii) Overheidssubsidies

op basis van de balansmethode, waarbij een voorziening wordt getroffen voor tijdelijke verschillen tussen de boekwaarde van activa en verplichtingen ten behoeve van de financiële verslaggeving en de fiscale boekwaarde van die posten. Voor de volgende tijdelijke verschillen wordt geen voorziening getroffen: fiscaal niet aftrekbare goodwill, de eerste opname van activa of verplichtingen die noch de commerciële noch de fiscale winst beïnvloeden, en verschillen die verband houden met investeringen in dochterondernemingen voor zover zij in de voorzienbare toekomst waarschijnlijk niet zullen worden afgewikkeld. Het bedrag van de voorziening voor uitgestelde belastingverplichtingen is gebaseerd op de wijze waarop de boekwaarde van de activa en verplichtingen naar verwachting zal worden gerealiseerd of afgewikkeld, waarbij gebruik wordt gemaakt van de belastingtarieven die zijn vastgesteld op balansdatum, dan wel waartoe materieel reeds op balansdatum besloten is. Er wordt uitsluitend een uitgestelde belastingvordering opgenomen voor zover het waarschijnlijk is dat in de toekomst belastbare winsten beschikbaar zullen zijn die voor de realisatie van de actiefpost kunnen worden aangewend. Het bedrag van de uitgestelde belastingvorderingen wordt verlaagd voor zover het niet langer waarschijnlijk is dat het daarmee samenhangende belastingvoordeel zal worden gerealiseerd. Additionele winstbelastingen naar aanleiding van dividenduitkeringen worden op hetzelfde moment opgenomen als de verplichting tot uitkering van het desbetreffende dividend.

Subsidies ter compensatie van door de Groep gemaakte kosten worden systematisch als opbrengsten in de winsten verliesrekening opgenomen in dezelfde periode waarin de kosten worden gemaakt. Subsidies ter compensatie van de Groep voor de kosten van een actief worden systematisch als overige bedrijfsopbrengsten in de winsten verliesrekening opgenomen gedurende de gebruiksduur van het actief. (v) Lasten (i) Leasebetalingen uit hoofde van operationele leasing Leasebetalingen uit hoofde van operationele leasing worden lineair over de leaseperiode in de winsten verliesrekening opgenomen. Vergoedingen ontvangen als stimulering voor het sluiten van lease-overeenkomsten worden lineair in de winsten verliesrekening verwerkt als integraal deel van de totale leasekosten. (ii) Leasebetalingen uit hoofde van financiële leasing

De minimale leasebetalingen worden deels als financieringskosten opgenomen en deels als aflossing van de uitstaande verplichting. De financieringskosten worden zodanig aan iedere periode van de totale leasetermijn toegerekend dat dit resulteert in een constante periodieke rentevoet over het resterende saldo van de verplichting. (iii) Nettofinancieringsresultaat

(x) Gesegmenteerde informatie Een segment is een duidelijk te onderscheiden onderdeel van de Groep dat goederen levert of diensten verleent (bedrijfssegment), of dat die goederen levert of diensten verleent in een bepaalde economische omgeving (geografisch segment) dat een van andere segmenten afwijkend risico- en rendementsprofiel heeft.

Het nettofinancieringsresultaat omvat onder meer de rentelasten op opgenomen gelden berekend met behulp van de effectieve-rentemethode, oprenting van de voorziening voor personeelsbeloningen en overige voorzieningen, het verwacht rendement op fondsbeleggingen, dividendopbrengsten, valutaomrekeningsverschillen en winsten en verliezen op afdekkingsinstrumenten die in de winsten verliesrekening worden opgenomen (zie grondslag (f)).

(y) Vaste activa aangehouden voor verkoop en beëindigde bedrijfsactiviteiten Onmiddellijk voorafgaand aan de classificatie als aangehouden voor verkoop wordt de waardering van de activa (en alle activa en verplichtingen van een groep af te stoten activa) geactualiseerd in overeenstemming met IFRS. Vervolgens worden vaste activa en groepen activa die worden afgestoten, bij eerste opname als aangehouden voor verkoop, gewaardeerd op de laagste van de boekwaarde en de reële waarde minus verkoopkosten.

Rentebaten worden in de winsten verliesrekening opgenomen naarmate deze opbouwen door middel van de effectieve-rentemethode. Dividendbaten worden in de winsten verliesrekening opgenomen op het moment dat het recht van de entiteit op betaling wordt gevestigd. In geval van genoteerde effecten is dit de datum waarop het dividend betaalbaar wordt gesteld. De rentecomponent van de financiële-leasebetalingen wordt in de winsten verliesrekening opgenomen met behulp van de effectieve-rentemethode.

Bijzondere waardeverminderingsverliezen bij de eerste classificatie als aangehouden voor verkoop worden in de winsten verliesrekening opgenomen, zelfs indien er sprake is van een herwaardering. Hetzelfde geldt voor winsten en verliezen bij latere herwaardering.

(w) Belasting naar de winst De belasting naar de winst of het verlies over het boekjaar omvat de over de verslagperiode verschuldigde en verrekenbare winstbelastingen en uitgestelde winstbelastingen. De winstbelasting wordt in de winsten verliesrekening opgenomen, behoudens voor zover deze betrekking heeft op posten die rechtstreeks in het eigen vermogen worden opgenomen, in welk geval de belasting in het eigen vermogen wordt verwerkt. De over het boekjaar verschuldigde en verrekenbare belasting is de naar verwachting te betalen respectievelijk te verrekenen belasting over het belastbare resultaat over het boekjaar, berekend aan de hand van belastingtarieven die zijn vastgesteld op balansdatum, dan wel waartoe materieel reeds op balansdatum is besloten, en correcties op de over voorgaande jaren verschuldigde respectievelijk te verrekenen belasting. De voorziening voor uitgestelde belastingverplichtingen wordt gevormd

Een beëindigde bedrijfsactiviteit is een onderdeel van de activiteiten van de Groep dat een afzonderlijke belangrijke bedrijfsactiviteit of een afzonderlijk belangrijk geografisch bedrijfsgebied vertegenwoordigt, of is een dochteronderneming die uitsluitend is overgenomen met de bedoeling te worden doorverkocht. Classificatie als beëindigde bedrijfsactiviteit geschiedt bij afstoting of, indien dit eerder is, wanneer de bedrijfsactiviteit voldoet aan de criteria voor classificatie als aangehouden voor verkoop. Een groep af te stoten activa die wordt opgeheven, kan hier ook aan voldoen.

87

◾


(z) Nog niet toegepaste nieuwe standaarden en interpretaties Een aantal nieuwe standaarden, wijzigingen op standaarden en interpretaties is in 2008 nog niet van kracht en is derhalve niet toegepast op deze geconsolideerde jaarrekening: ■ De wijziging in IFRS 2 Op aandelen gebaseerde betalingen – Voorwaarden voor onvoorwaardelijke toezegging en annulering verduidelijkt de definitie van voorwaarden voor onvoorwaardelijke toezegging, introduceert het begrip ‘non-vesting’ voorwaarden, schrijft voor dat ‘non-vesting’ voorwaarden tot uitdrukking komen in de reëlewaardebepaling op de toekenningsdatum en regelt de verwerking van ‘non-vesting’ voorwaarden en annuleringen. De wijzigingen in IFRS 2 worden in 2009 verplicht van toepassing op de geconsolideerde jaarrekening, met terugwerkende kracht en zullen naar verwachting geen invloed hebben op de geconsolideerde jaarrekening. ■ In de herziene IFRS 3 Bedrijfscombinaties (2008) zijn onder meer de volgende wijzigingen aangebracht, die voor de activiteiten van de Groep waarschijnlijk relevant zijn: ■ de definitie van bedrijf is uitgebreid, waardoor valt te verwachten dat meer overnames als bedrijfscombinaties zullen worden verwerkt; ■ een voorwaardelijke vergoeding wordt tegen reële waarde gewaardeerd; wijzigingen na eerste opname worden in de winsten verliesrekening opgenomen; ■ behalve de uitgiftekosten voor aandelen en schulden worden transactiekosten ten laste van het resultaat verwerkt in de periode waarin ze zijn gemaakt; ■ een eventueel reeds gehouden belang in de overgenomen partij wordt tegen reële waarde gewaardeerd; de winst of het verlies wordt in de winsten verliesrekening opgenomen; ■ een minderheidsbelang mag naar keuze worden gewaardeerd tegen de reële waarde of tegen het proportionele aandeel in de identificeerbare activa en verplichtingen van de overgenomen partij; die keuze wordt per transactie gemaakt. De herziene versie van IFRS 3, die in 2010 verplicht van toepassing wordt op de jaarrekening van de Groep, wordt prospectief toegepast en heeft derhalve geen effect op voorgaande perioden in de geconsolideerde jaarrekening over 2010. ■ IFRS 8 Operationele segmenten introduceert voor de rapportage op basis van segmenten de zogeheten ‘managementbenadering’. Onder IFRS 8, die in 2009 verplicht van toepassing wordt op de geconsolideerde jaarrekening van de Groep, is een andere presentatie en toelichting vereist van gesegmenteerde informatie, op basis van interne rapportages die op regelmatige basis door de belangrijkste operationele besluitvormende functionaris van de Groep (de ‘Chief Operating Decision Maker’) worden gebruikt om de ontwikkeling van elk segment te beoordelen en middelen toe te kennen. Als gevolg van deze standaard zal de indeling in segmenten wijzigen. ■ In de herziene versie van IAS 1 Presentatie van de jaarrekening (2007) wordt de term ‘total comprehensive income’ (totaalresultaat) geïntroduceerd, dat wil zeggen alle wijzigingen in het eigen vermogen met uitzondering van de wijzigingen uit hoofde van transacties met eigenaars in hun hoedanigheid als eigenaars. Dat totaalresultaat kan hetzij in één overzicht van het totaalresultaat (waarin feitelijk de winsten verliesrekening wordt gecombineerd in één overzicht met alle niet met de eigenaar samenhangende mutaties in het eigen vermogen), hetzij in een winsten verliesrekening in combinatie met

■

■

■

■

88

een apart overzicht van het totaalresultaat worden gepresenteerd. De herziene versie van IAS 1 wordt in 2009 verplicht van toepassing op de jaarrekening van de Groep en zal naar verwachting geen effect hebben op de presentatie van de geconsolideerde jaarrekening. In de herziene versie van IAS 23 Financieringskosten verdwijnt de bestaande keuzemogelijkheid om financieringskosten onmiddellijk als last te verantwoorden of te activeren. Volgens de herziene voorschriften dient een entiteit de financieringskosten die direct toerekenbaar zijn aan de acquisitie, constructie of productie van een in aanmerking komend actief te activeren als onderdeel van de kosten van dat actief. De herziene versie van IAS 23 wordt in 2009 verplicht van toepassing op de geconsolideerde jaarrekening van de Groep en zal een stelselwijziging betekenen voor de Groep. In overeenstemming met de overgangsbepalingen zal de Groep de herziene IAS 23 toepassen op in aanmerking komende activa voorzover het financieringskosten na de datum van inwerkingtreding betreft. In de gewijzigde versie van IAS 27 De geconsolideerde jaarrekening en de enkelvoudige jaarrekening (2008) wordt bepaald dat wijzigingen in het eigendomsbelang van de Groep in een dochteronderneming, bij behoud van zeggenschap, worden verantwoord als een aandelentransactie. Wanneer de Groep niet langer zeggenschap over een dochteronderneming heeft, wordt een eventueel resterend belang in de voormalige dochteronderneming tegen reële waarde gewaardeerd, waarbij de daaruit voortvloeiende winsten of verliezen in de winsten verliesrekening worden opgenomen. De wijzigingen in IAS 27, die in 2010 verplicht van toepassing worden op de jaarrekening van de Groep, zullen naar verwachting geen belangrijke invloed op de geconsolideerde jaarrekening hebben. Volgens de wijzigingen in IAS 32 Financiële instrumenten: presentatie en IAS 1 Presentatie van de jaarrekening inzake ‘puttable financial instruments and obligations arising on liquidation’ (‘financiële instrumenten met terugnameverplichting en de verplichtingen in geval van liquidatie’) dienen instrumenten met terugnameverplichting en instrumenten waarbij de entiteit alleen in het geval van liquidatie verplicht is een pro rata deel van de netto activa van de entiteit aan een derde te leveren, als eigen vermogen te worden aangemerkt indien aan bepaalde voorwaarden is voldaan. De wijzigingen worden in 2009 verplicht van toepassing op de jaarrekening van de Groep, waarbij toepassing met terugwerkende kracht is vereist, en zullen naar verwachting geen invloed hebben op de geconsolideerde jaarrekening. IFRIC 13 Customer Loyalty Programmes (‘klantenbindingsprogramma’s’) behandelt de verantwoording van klantenbindingsprogramma’s die entiteiten toepassen of waaraan zij op andere wijze deelnemen. IFRIC 13, die in 2009 verplicht van toepassing wordt op de jaarrekening van de Groep, zal geen invloed hebben op de geconsolideerde jaarrekening.

◾


1 Gesegmenteerde informatie

Er wordt gesegmenteerde informatie verstrekt over de bedrijfssegmenten en de geografische segmenten van de Groep. De primaire segmentatiebasis, die van bedrijfssegmenten, berust op de bestuurlijke structuur en de interne rapportagestructuur van de Groep. De prijzen voor transacties tussen segmenten worden op een zakelijke, objectieve grondslag bepaald. De resultaten, activa en verplichtingen van een segment omvatten posten die rechtstreeks, dan wel op basis van redelijkheid aan het segment kunnen worden toegerekend. Niet-toegerekende posten bestaan voornamelijk uit opbrengsten, rentedragende leningen, corporate bedrijfsactiva, hoofdkantoorkosten en belastingvorderingen en -schulden. De investeringsuitgaven van een segment betreffen de in het verslagjaar gemaakte kosten voor de verwerving van activa van het segment die naar verwachting langer dan één jaar in gebruik zullen zijn. Bedrijfssegmenten Imtech is een Europese technische dienstverlener op het gebied van informatie- en communicatietechnologie, elektrotechniek en werktuigbouw. Imtech onderscheidt de volgende hoofdbedrijfssegmenten: ■ Projecten ■ ICT, Traffic & Marine Het hoofdbedrijfssegment Projecten betreft overwegend ‘local for local’-business en omvat onder meer installatieen onderhoudsactiviteiten. In het hoofdbedrijfssegment ICT, Traffic & Marine vinden activiteiten plaats die technologisch van aard zijn op het gebied van ICT, maritieme technologie, brandbeveiliging, parkeren en mobiliteit. Geografische segmenten Bij de presentatie van informatie op basis van geografische segmenten wordt voor de opbrengsten van het segment in principe uitgegaan van de geografische locatie van de afnemers. Voor de activa van de segmenten wordt uitgegaan van de geografische locatie van de activa. Clusters Dit betreft de segmenten zoals die in de interne rapportering worden gebruikt. Hierbij wordt het segment Projecten uitgesplitst naar regio.

Informatie per cluster

2008

In miljoenen euro’s

Opbrengsten

Benelux Duitsland & Oost–Europa UK, Ierland & Spanje Nordic (2 maanden) Projecten ICT, Traffic & Marine Groepsbeheer Totaal

89

EBITA

2007 Opbrengsten

EBITA

1.167

45,1

1.024

38,5

1.037

59,1

970

43,4

519

32,4

417

28,5

63

5,0

–

–

2.786

141,6

2.411

110,4

1.073

70,8

935

61,0

3.859

212,4

3.346

171,4

–

– 15,2

–

– 14,9

3.859

197,2

3.346

156,5

◾


Niet–gealloceerd/ 1 Bedrijfssegmenten

Projecten

ICT, Traffic & Marine

eliminaties

Geconsolideerd

2008

2007

2008

2007

2008

2007

2008

2007

2.061.821

1.751.601

329.787

288.179

–

–

2.391.608

2.039.780

713.098

638.824

246.963

203.688

–

–

960.061

842.512

11.855

19.548

495.919

444.468

–

–

507.774

464.016

Opbrengsten transacties met derden Opbrengsten transacties andere segmenten

2.786.774

2.409.973

1.072.669

936.335

–

–

3.859.443

3.346.308

1.193

5.113

24.212

17.432

– 25.405

– 22.545

–

–

Opbrengsten

2.787.967

2.415.086

1.096.881

953.767

– 25.405

– 22.545

3.859.443

3.346.308

136.007

107.866

62.894

54.855

–

–

198.901

162.721

– 15.097

– 15.441

Informatie winsten verliesrekening Opbrengsten uit transacties met derden: ■ Onderhanden projecten in opdracht van derden ■ Verlening van diensten ■ Verkoop van goederen

Resultaat van het segment Niet-toegerekende kosten Resultaat uit bedrijfsactiviteiten Nettofinancieringsresultaat Aandeel resultaat geassocieerde deelnemingen, joint ventures en overige investeringen Winstbelastingen

– 1.063

– 300

1.690

1.305

– 437

– 1.217

Winst over het boekjaar Investeringsuitgaven Afschrijving en amortisatie Bijzondere waardeverminderingsverliezen op materiële vaste activa en immateriële activa

183.804

147.280

– 29.272

– 20.919

190

– 212

– 41.183

– 33.312

113.539

92.837

309.093

72.204

113.932

159.039

525

–

423.550

231.243

23.431

17.857

15.842

13.755

410

221

39.683

31.833

2.500

475

500

909

–

–

3.000

1.384

1.942.825

1.491.409

739.693

596.990

–

–

2.682.518

2.088.399

949

829

2.247

1.609

–

–

3.196

2.438

–

–

–

–

– 212.400

– 199.707

– 212.400

– 199.707

Totaal activa

1.943.774

1.492.238

741.940

598.599

– 212.400

– 199.707

2.473.314

1.891.130

Verplichtingen van het segment Niet-toegerekende verplichtingen

1.619.795

1.233.390

599.448

500.768

–

–

2.219.243

1.734.158

–

–

–

–

– 145.124

– 213.130

– 145.124

– 213.130

Totaal verplichtingen

1.619.795

1.233.390

599.448

500.768

– 145.124

– 213.130

2.074.119

1.521.028

Informatie balans Activa van het segment Investeringen in geassocieerde deelnemingen en joint ventures Niet-toegerekende activa

90

◾


Opbrengsten uit transacties met derden

Geografische segmenten

Totaal activa

Investeringsuitgaven

2008

2007

2008

2007

2008

2007

Benelux Duitsland & Oost-Europa UK, Ierland & Spanje Nordic Overige landen Niet toegerekend

1.477.745

1.334.512

889.407

770.223

43.426

41.304

1.224.336

1.096.855

804.374

749.881

30.044

18.022

685.231

480.285

432.163

477.255

29.363

165.489

Totaal

74.031

16.520

374.899

7.901

275.866

–

398.100

418.136

184.871

85.577

44.851

6.428

–

–

– 212.400

– 199.707

–

–

3.859.443

3.346.308

2.473.314

1.891.130

423.550

231.243

2 Overname van dochterondernemingen en minderheidsbelangen

De belangrijkste dochterondernemingen waarvan de Groep 100% belang en stemrecht heeft verworven gedurende het verslagjaar zijn: Pertec (Zuid-Afrika) De op 26 februari 2008 tot de Groep toegetreden merkonafhankelijke maritieme dienstverlener Pertec, is actief in onder meer elektrotechniek, navigatie, communicatie, ICT en airtime. Met ruim 80 medewerkers opereert Pertec vanuit Kaapstad, Durban, Johannesburg, St. Helena Bay en Mosselbaai. Met deze overname wordt Imtech veruit de grootste maritieme servicespecialist en distributeur van maritieme elektronica in Zuid-Afrika met een landelijk dekkend netwerk in alle belangrijke havenplaatsen en een goede uitgangspositie voor verdere groei. Van Berge Henegouwen (Nederland) Van Berge Henegouwen is een specialist op het gebied van maritieme technologie in luxe megajachten, zoals hightech entertainment (multimedia, audio en video), communicatie, beveiliging- en besturing, navigatie en computernetwerken. De op 31 maart 2008 overgenomen onderneming heeft een sterk netwerk en geniet een uitstekende wereldwijde reputatie bij haar klanten. Het bedrijf is gevestigd in Roelofarendsveen en telt circa 35 medewerkers. REAL Solutions Group (Verenigd Koninkrijk) De op 31 maart 2008 overgenomen en in Londen en Manchester gevestigde REAL Solutions, is een ICT-specialist met een mix van activiteiten binnen het IBM-portfolio. Op basis van een solide track record en duidelijk groeipotentieel wordt REAL Solutions door IBM gezien als een van de belangrijkste business partners in het Verenigd Koninkrijk. REAL Solutions heeft bijna 100 medewerkers in dienst. IT&T (Zwitserland) Met de overname eind april 2008 van de full-service ICT-dienstverlener en Microsoft-partner IT&T, is een onderneming die complete oplossingen aanbiedt voor geïntegreerde financiële dienstverlening en accounting, inclusief consultancy, toegetreden tot de Groep. IT&T heeft 15 medewerkers in dienst. Fit IT, Ebit en Thinking Solutions (België) Medio juli 2008 zijn de drie met elkaar gelieerde Belgische ICT-ondernemingen Fit IT, Ebit en Thinking Solutions overgenomen. Fit IT, zowel IBM Premier Partner als Microsoft Gold Certified Partner, is gespecialiseerd in ICT-infrastructuuroplossingen en gerelateerde diensten. Ebit is een aantal jaren bestaande softwarespecialist en levert als IBM Business Partner maatwerksoftware op basis van Java en Open Source technology. Thinking Solutions is zowel IBM Partner (Ascential en Cognos) als SAP Partner (Business Objects) en onder meer gespecialiseerd in business intelligence, data warehousing en performance management. De drie bedrijven, met in totaal ruim 70 medewerkers in dienst, passen uitstekend in het ICT-dienstenportfolio dat Imtech ook elders in Europa aanbiedt.

91

◾


STAS (Duitsland) STAS, gevestigd in Reilingen nabij Heidelberg, is een snelgroeiende specialist in software voor business intelligence met oplossingen van zowel IBM Cognos (90%) als Microsoft Cubeware (10%). STAS is een top-3 Platinum Cognos Partner en één van de grootste Cognos-partners in Duitsland. De onderneming telt ruim 600 klanten en 450 servicecontracten met een goede spreiding over de segmenten industrie, banken, handel en financiële dienstverlening. STAS is op 19 augustus 2008 geacquireerd en telt 50 medewerkers. NEO (Duitsland) Op 10 november 2008 is het Duitse bedrijf NEO, gevestigd in Hannover met een vestiging in Stuttgart, overgenomen. NEO is een snelgroeiende, gecertificeerde SAP Service Partner die voor circa 100 middelgrote en grote Duitse opdrachtgevers in de industrie, consumentenmarkt en zorgsector hoogwaardige SAP-applicaties realiseert. Het aantal medewerkers bedraagt 45. ILS (Oostenrijk) Met de overname van ILS op 26 november 2008 is één van de sterkste spelers op de Oostenrijkse ICT-markt toegetreden tot de Groep. ILS is de grootste IBM Partner in Oostenrijk en tevens Microsoft Gold Certified Partner. Met 225 medewerkers worden bijna 750 klanten bediend over de volle breedte van de ICT-markt en gespecialiseerde IT-services, onder andere consultancy, implementatie, security, server-apllicaties, IT-beheer (meer dan 200 servicecontracten) en training, alsmede support, hosting en outsourching op basis van IBM-oplossingen en ook Microsoft en VMWare. NVS (Scandinavië) In november 2008 is NVS, is één van de grootste en snelgroeiende technische dienstverleners in Zweden en Noorwegen met een basispositie in Finland, geacquireerd. NVS heeft meer dan 1.000 vaste klanten van verschillende grootte en in verschillende markten, waaronder industrie, overheid, gebouwen en infra. De focus ligt hierbij op direct contact met de eindklant en een sterke klantrelatie. NVS richt zich in het algemeen op kleinere projecten met hogere marges en is alleen betrokken bij grotere meer complexe projecten als de prijsstelling goed is. Dit bevordert de stabiliteit en continuïteit. NVS heeft ruim 2.300 medewerkers in dienst, verdeeld over 91 vestigingslocaties. Huguet (Spanje) Op 17 december 2008 heeft Imtech in Spanje haar portfolio versterkt met de overname van de Spaanse elektrotechnische specialist Huguet. Met 220 medewerkers is Huguet vanuit vestigingen in Madrid, Barcelona, Pamplona en Tudela actief in een groot deel van Spanje. Huguet is een sterke speler in de markt van elektrotechniek en realiseert elektrotechnische oplossingen in een breed portfolio op de Spaanse markt, variërend van ziekenhuizen, winkelcentra, hotels en overheidsgebouwen en kantoren tot de industrie en spoorwegen. Totaal acquisities Alle acquisities zijn in contanten voldaan. Eventuele earn-out bedragen zijn gepassiveerd. Sinds de datum van de acquisitie tot en met 31 december 2008 bedroeg de bijdrage van deze nieuwe dochterondernemingen aan de geconsolideerde nettowinst over het boekjaar 9,3 miljoen euro, waarvan Van Berge Henegouwen 3,0 miljoen euro, NVS 3,6 miljoen euro en ILS 1,1 miljoen euro hebben bijgedragen. Indien de overnames op 1 januari 2008 hadden plaatsgevonden, dan zouden de opbrengsten en nettowinst van de Groep naar schatting respectievelijk 4,3 miljard euro en 131 miljoen euro hebben bedragen.

92

◾


Effect van overnames Het effect van de overnames op de activa en verplichtingen van de Groep is hierna aangegeven. De kolom boekwaarden betreft de boekwaarde bepaald op basis van IFRS direct voorafgaand aan de acquisitie.

Boekwaarden Reële waarde- Opgenomen

Saldo activa en verplichtingen van ILS op overnamedatum Materiële vaste activa Immateriële activa Langlopende vorderingen Voorraden Handels- en overige vorderingen Geldmiddelen, kasequivalenten en rekening-courantkredieten banken Minderheidsbelang Personeelsbeloningen Uitgestelde belastingverplichtingen Handelsschulden en overige te betalen posten Te betalen winstbelastingen Saldo van identificeerbare activa en verplichtingen Goodwill bij overname Kostprijs Waarvan op termijn te voldoen Verworven geldmiddelen, kasequivalenten en rekening-courantkredieten banken Netto uitstroom van geldmiddelen, kasequivalenten en rekening-courantkredieten banken

93

aanpassingen boekwaarden 2.146

–

2.146

459

10.000

10.459

62

–

62

2.032

–

2.032

7.957

–

7.957

6.755

–

6.755

– 1.450

–

– 1.450

– 756

–

– 756

300

– 2.500

– 2.200

– 9.263

–

– 9.263

– 1.291

–

– 1.291

6.951

7.500

14.451 34.799 49.250 – 10.500 – 6.755

31.995

◾


Boekwaarden Reële waarde- Opgenomen

Saldo activa en verplichtingen van NVS op overnamedatum Materiële vaste activa Immateriële activa Langlopende vorderingen Voorraden Handels- en overige vorderingen Te vorderen winstbelastingen Geldmiddelen, kasequivalenten en rekening-courantkredieten banken Leningen en overige financieringsverplichtingen (langlopend) Personeelsbeloningen Voorzieningen (langlopend) Uitgestelde belastingverplichtingen Leningen en overige financieringsverplichtingen (kortlopend) Verplichtingen aan opdrachtgevers Handelsschulden en overige te betalen posten Saldo van identificeerbare activa en verplichtingen Goodwill bij overname

aanpassingen boekwaarden 16.817

–

16.817

–

47.920

47.920

341

–

341

2.396

–

2.396

51.286

–

51.286

382

–

382

58.668

–

58.668

– 7.069

–

– 7.069

– 810

–

– 810

– 903

–

– 903

– 8.570

– 13.418

– 21.988

– 2.549

–

– 2.549

– 27.713

–

– 27.713

– 57.804

–

– 57.804

24.472

34.502

58.974 209.818

Kostprijs Verworven geldmiddelen, kasequivalenten en rekening-courantkredieten banken

– 58.668

Netto uitstroom van geldmiddelen, kasequivalenten en rekening-courantkredieten banken

210.124

94

268.792

◾


Saldo activa en verplichtingen van de overige geacquireerde dochterondernemingen en minderheidsbelangen op overnamedatum Materiële vaste activa Immateriële activa Langlopende vorderingen Uitgestelde belastingvorderingen Voorraden Te vorderen van opdrachtgevers Handels- en overige vorderingen Te vorderen winstbelastingen Geldmiddelen, kasequivalenten en rekening–courantkredieten banken Minderheidsbelang Leningen en overige financieringsverplichtingen (langlopend) Uitgestelde belastingverplichtingen Leningen en overige financieringsverplichtingen (kortlopend) Verplichtingen aan opdrachtgevers Handelsschulden en overige te betalen posten Te betalen winstbelastingen Saldo van identificeerbare activa en verplichtingen Goodwill bij overname Kostprijs Waarvan op termijn te voldoen Verworven geldmiddelen, kasequivalenten en rekening-courantkredieten banken Netto uitstroom van geldmiddelen, kasequivalenten en rekening-courantkredieten banken

Boekwaarden Reële waarde- Opgenomen aanpassingen boekwaarden 1.423

–

316

4.620

1.423 4.936

1.127

–

1.127

220

–

220

3.192

–

3.192

4.400

–

4.400

19.728

–

19.728

1.086

–

1.086

7.120

–

7.120

877

–

877

– 1.814

–

– 1.814 – 1.314

100

– 1.414

– 105

–

– 105

– 4.191

–

– 4.191

– 20.589

–

– 20.589

– 940

–

– 940

11.950

3.206

15.156 46.830 61.986 – 15.685 – 7.120

39.181

Bij de overnames is goodwill ontstaan als gevolg van winstpotentieel. De totale kostprijs van de acquisities in 2008 bedraagt, exclusief de verworven geldmiddelen, kasequivalenten en rekening-courantkredieten banken, 303,0 miljoen euro (2007: 149,5 miljoen euro), waarvan maximaal 26,2 miljoen euro (2007: 18,6 miljoen euro) zal worden betaald als aan bepaalde winstdoelstellingen in de komende jaren wordt voldaan. De kostprijs is inclusief negatieve aanpassingen van earn-outs uit voorgaande jaren ten bedrage van 4,4 miljoen euro (2007: 0,2 miljoen euro positief). De definitief berekende boekwaarden van acquisities in 2007 zijn neerwaarts aangepast met 15,2 miljoen euro (2007: 2,1 miljoen euro). Daarnaast bevat de kostprijs geen betaling op termijn (2007: 14,6 miljoen euro). In het verslagjaar werd 19,9 miljoen euro (2007: 14,6 miljoen euro) betaald aan earn-outs van acquisities. De overnamebalansen van NEO, ILS, NVS en Huguet zijn nog niet definitief vastgesteld, omdat over een aantal posten nog geen duidelijkheid bestaat.

95

◾


3 Opbrengsten

Onderhanden projecten in opdracht van derden, verlening van diensten en verkoop van goederen Resultaat op vervreemding van materiële vaste activa Overige opbrengsten Totaal

2008

2007

3.858.635

3.340.804

341

2.398

467

3.106

3.859.443

3.346.308

2008

2007

880.207

746.466

156.853

134.980

20.298

18.302

10.534

10.808

4 Personeelskosten

Lonen en salarissen Verplichte sociale-zekerheidsbijdragen Bijdragen aan toegezegde-bijdrageregelingen Kosten uit hoofde van toegezegd-pensioenregelingen Kosten uit hoofde van jubilea Op aandelen gebaseerde betalingen Totaal

930

47

2.385

2.179

1.071.207

912.782

Op aandelen gebaseerde betalingen Aan een aantal leidinggevende functionarissen, onder wie de leden van de Directieraad, zijn in 2008 en voorgaande jaren aandelenopties op gewone aandelen Imtech N.V. toegekend. Deze groep is in 2008 uitgebreid met een aantal leidinggevende functionarissen uit Europese landen. De uitoefenprijs is gebaseerd op de beurskoers ten tijde van de verlening van de aandelenoptierechten, te weten de eerste dag dat de aandelen Imtech ex-dividend noteren. Tot en met 2004 bedroeg de looptijd van de opties 5 jaar en bestond er geen blokkeringsperiode. Voor de aandelenoptieseries vanaf 2005 geldt een looptijd van 7 jaar en deze zijn voorwaardelijk voor de eerste 3 jaar. Bij beëindiging van het dienstverband vervallen de voorwaardelijke aandelenoptierechten welke in de blokkeringsperiode vallen en dienen de overige aandelenoptierechten binnen 3 maanden te worden uitgeoefend. Bij change of control worden de voorwaardelijke aandelenoptierechten onvoorwaardelijk.

Reële waarde van aandelenopties en veronderstellingen

Reële waarde op de waarderingsdatum Aandelenkoers Uitoefenprijs Verwachte volatiliteit (uitgedrukt als gewogen gemiddelde volatiliteit gehanteerd in het binomiale model) Looptijd aandelenoptie (uitgedrukt als gewogen gemiddelde looptijd gehanteerd in het binomiale model) Verondersteld dividend Risicovrije rentevoet

96

2008

2007

3,69

3,45 euro

16,91 euro

18,50 euro

16,91 euro

18,50 euro

28%

22%

5,01 jaar

4,89 jaar

3,25%

3,25%

3,75%

4,25%

◾


De verwachte volatiliteit is gebaseerd op de historische volatiliteit (berekend op basis van de gewogen gemiddelde resterende looptijd van de aandelenopties), aangepast voor eventuele verwachte wijzigingen. Onderstaand is een overzicht opgenomen van de aandelenopties verleend aan (voormalige) bestuurders en (voormalige) werknemers, alsmede de mutaties gedurende het boekjaar.

Verstrekt in

Aantal toegekend Uitoefenprijs (in euro) Uitstaand per 1 januari 2008 Toegekend Uitgeoefend Vervallen

2003

2004

2005

2006

2007

2008

Totaal

522.000

552.000

571.500

676.500

722.250

1.193.455

4.237.705

4,70

7,66

8,30

13,80

18,50

16,91

132.000

219.000

474.750

618.000

722.250

–

2.166.000

–

–

–

–

–

1.193.455

1.193.455

– 114.000

–

– 103.500

–

–

–

– 217.500

– 18.000

–

–

– 6.000

– 9.000

– 19.000

– 52.000

–

219.000

371.250

612.000

713.250

1.174.455

3.089.955

–

219.000

371.250

–

–

–

590.250

Uitstaand per 31 december 2008 Uitoefenbaar per 31 december 2008

De gewogen gemiddelde koers van het aandeel ten tijde dat de aandelenopties werden uitgeoefend bedroeg 17,27 euro in 2008 (2007: 19,15 euro). De gewogen gemiddelde resterende contractuele looptijd van de per 31 december 2008 uitstaande aandelenopties bedraagt 5,8 jaar (2007: 5,6 jaar). De onder personeelskosten opgenomen kosten van op aandelen gebaseerde betalingen zijn als volgt:

2008

2007

Kosten aandelenoptieregeling Kosten aandelenregeling

1.815

1.205

570

974

Totale last opgenomen onder personeelskosten

2.385

2.179

97

◾


Bezoldiging Raad van Bestuur De bezoldiging voor leden van de Raad van Bestuur over 2008 bedroeg 1.921.391 euro (2007: 1.854.679 euro) en kan als volgt worden gespecificeerd:

Pensioen– en

In euro

Brutosalaris 2008

2007

Bonus 2008

sociale lasten 2007

2008

Totaal

2007

2008

2007

203.464

231.926

1.213.264

1.149.842

105.311

141.773

708.127

704.837

373.699

1.921.391

1.854.679

Dr. ir. R.J.A. van der Bruggen Mr. B.R.I.M. Gerner

594.000

540.000

415.800

377.916

392.000

366.000

210.816

197.064

Totaal

986.000

906.000

626.616

574.980

308.775

Daarnaast ontvangen de leden van de Raad van Bestuur een tegemoetkoming in de kosten die, in het kader van afspraken met de fiscus, ten dele wordt gebruteerd. Voor de leden van de Raad van Bestuur wordt voor het basissalaris het mediaanniveau gevolgd van de referentiemarkt voor bestuurders van grotere Nederlandse ondernemingen. De functiezwaarte en -niveaus zijn bepalend als uitgangspunt voor de marktvergelijking. Per 1 januari 2008 is het basissalaris van de Voorzitter van de Raad van Bestuur met 10,0% verhoogd en dat van de CFO met 7,1% (1 januari 2007: 10,0% respectievelijk 4,0%). De variabele beloning van de Raad van Bestuur wordt vastgesteld op basis van een combinatie van financiële doelstellingen van de Groep en het realiseren van persoonlijke doelstellingen. Door beide leden van de Raad van Bestuur werd een excellente performance geleverd wegens het ruimschoots overschrijden van doelstellingen op het vlak van EBITA-groei en opbrengstengroei. Het behaalde niveau variabel inkomen korte termijn 2007 (uitbetaald in 2008) bedraagt voor de Voorzitter van de Raad van Bestuur 77,0% (2007: 77,0%) van het basissalaris 2007 (‘at target’ 55,0%) en voor de CFO 57,6% (2007: 56,0% en ‘at target’ 40,0%). Voor wat betreft de pensioenvoorziening is voor de Voorzitter van de Raad van Bestuur een eindloonregeling van toepassing en voor de CFO een middelloonregeling. Het variabele deel van het inkomen van de Voorzitter van de Raad van Bestuur en de CFO maakt gedeeltelijk respectievelijk volledig deel uit van de pensioengrondslag. Aandelenoptieregeling Raad van Bestuur Tot en met 2004 werden aan de leden van de Raad van Bestuur aandelenopties toegekend met een looptijd van vijf jaar. Een overzicht van de aandelenopties, alsmede de mutaties gedurende het boekjaar is hieronder opgenomen. De voorwaarden zijn hetzelfde als voor alle andere aandelenoptiehouders (zie pagina 96).

Uitstaand Uitoefenprijs Verstrekt in

Dr. ir. R.J.A. van der Bruggen

Mr. B.R.I.M. Gerner

Totaal

(in euro)

Uitstaand

31 december

1 januari 2008 Uitgeoefend

2008

2003

4,70

45.000

– 45.000

–

2004

7,66

45.000

–

45.000

2003

4,70

45.000

– 45.000

–

2004

7,66

45.000

–

45.000

180.000

– 90.000

90.000

Alle per 31 december 2008 uitstaande opties zijn uitoefenbaar en hebben een gewogen gemiddelde resterende contractuele looptijd van 0,3 jaar (2007: 1,3 jaar).

98

◾


Aandelenregeling Raad van Bestuur Sinds 2004 worden aan de leden van de Raad van Bestuur onder voorwaarden aandelen Imtech N.V. toegekend. Het behalen van strategische doelstellingen en ‘Total Shareholders Return’ ten opzichte van de peer group wordt na drie jaar beloond via een bonus in aandelen. Deze bonus in aandelen wordt van tevoren voorwaardelijk toegekend. De reële waarde van de in 2008 toegekende voorwaardelijke aandelen bedraagt op de toekenningsdatum 15,14 euro (2007: 15,92 euro) per aandeel. De reële waarde is bepaald onder aftrek van de contante waarde van de verwachte dividenden in de periode dat de aandelen voorwaardelijk zijn toegekend. De aantallen voorwaardelijk toegekende aandelen (‘at target’) bedragen:

2006

2007

2008

Totaal


28.452

23.355

28.102

79.909

10.200

7.914

9.273

27.387

Totaal

38.652

31.269

37.375

107.296

Per 20 april 2008 zijn aan de Voorzitter van de Raad van Bestuur 35.994 aandelen (2007: 33.195 aandelen) en aan de CFO 13.712 (2007: 13.989 aandelen) van de in 2005 (2007: 2004) voorwaardelijk toegekende aandelen onvoorwaardelijk toegekend. Het aantal onvoorwaardelijk toegekende aandelen is vastgesteld op basis van het behalen van doelstellingen (score 96%). Voor de in 2007 onvoorwaardelijk toegekende aandelen geldt een blokkeringsperiode van vijf jaar of tot het einde van het dienstverband, indien die periode korter is. Voor nadien onvoorwaardelijk toegekende aandelen geldt een blokkeringsperiode van twee jaar. De aantallen onvoorwaardelijk toegekende aandelen bedragen:


2007

2008

Totaal

33.195

35.994

69.189

13.989

13.712

27.701

47.184

49.706

96.890

Per 31 december houden de leden van de Raad van Bestuur daarnaast de volgende aantallen aandelen Imtech N.V.:

2008

2007


20.000

20.000

60.000

20.000

Totaal

80.000

40.000

99

◾


Bezoldiging Raad van Commissarissen De bezoldiging van de Raad van Commissarissen over 2008 bedroeg 240.770 euro (2007: 250.689 euro) en kan als volgt worden gespecificeerd:

In euro

Ir. R.M.J. van der Meer1, 2, voorzitter Drs. G.J. de Boer-Kruyt3 E.A. van Amerongen2 Drs. A. van Tooren1 Prof. dr. W.A.F.G. Vermeend3, vanaf 10 april 2007 Drs. A. Baan1, vanaf 10 april 2008 Prof. dr. B. de Vries1, tot 10 april 2007 Drs. P.J. Groenenboom1, tot 10 april 2008 Totaal 1

Lid Audit Commissie;

2

Lid Honorerings–/Benoemingscommissie;

3

Vertrouwenscommissaris.

2008

2007

52.363

55.490

35.924

37.990

37.519

37.824

40.836

40.615

36.970

25.445

26.624

–

– 1.311

15.051

11.845

38.274

240.770

250.689

De bezoldiging van de Raad van Commissarissen wordt vastgesteld door de Algemene Vergadering van Aandeelhouders. De bezoldiging is voor het laatst aangepast per 1 januari 2007 en is gebaseerd op het mediaanniveau van vergelijkbare ondernemingen (Hay Group database) en zal om de 2 tot 3 jaar worden geëvalueerd. Per 1 januari 2008 bedraagt de bezoldiging op jaarbasis van de voorzitter, vice-voorzitter en de overige leden respectievelijk 45.000, 36.000 en 32.500 euro (2007: idem). De voorzitter en de leden van de Audit Commissie ontvangen een aanvullende bezoldiging op jaarbasis van respectievelijk 7.500 en 5.000 euro (2007: idem). De voorzitter, het lid van de Honorerings-/Benoemingscommissie alsmede de Vertrouwenscommissarissen ontvangen een aanvullende bezoldiging op jaarbasis van respectievelijk 5.000, 3.500 en 3.500 euro (2007: idem). Alle genoemde bezoldigingen voor commissies alsmede de sociale lasten zijn in bovengenoemde bedragen begrepen. Daarnaast ontvangen de leden van de Raad van Commissarissen een tegemoetkoming in de kosten die, in het kader van afspraken met de fiscus, ten dele wordt gebruteerd. Geen van de leden van de Raad van Commissarissen houdt ultimo 2008 aandelen in Imtech N.V. of opties op aandelen. Bezoldiging Raad van Bestuur en Raad van Commissarissen De bezoldiging van de Raad van Bestuur en de Raad van Commissarissen kan als volgt worden samengevat:

In euro

2008

2007

Korte termijn personeelsbeloningen Sociale lasten Pensioenlasten Op aandelen gebaseerde betalingen

1.853.116

1.721.480

Totaal

100

9.045

17.889

300.000

366.000

569.688

974.046

2.731.849

3.079.415

◾


5 Overige bedrijfskosten 2008

2007

Overige indirecte kosten Bijzonder waardeverminderingsverlies op handelsvorderingen Mutatie voorzieningen Onderzoeks- en ontwikkelingskosten

285.630

252.379

6.212

3.579

Totaal

6.187

– 86

676

1.371

298.705

257.243

Toelichting

2008

2007

3.222

4.486

21

18.777

28.501

21.999

32.987

– 27.095

– 22.208

– 22.388

– 30.825

– 1.788

– 873

Financiële lasten

– 51.271

– 53.906

Nettofinancieringsresultaat

– 29.272

– 20.919

2008

2007

6 Nettofinancieringsresultaat

Rentebaten Verwacht rendement over fondsbeleggingen (personeelsbeloningen) Financiële baten Rentelasten Rente over verplichting personeelsbeloningen Nettovalutakoersverlies

21

7 Winstbelastingen

Verschuldigde winstbelastingen Verslagjaar Correcties van voorgaande jaren

Uitgestelde winstbelastingen Ontstaan en afwikkeling van tijdelijke verschillen Verlaging belastingtarief Bate uit hoofde van opgenomen fiscale verliezen Bate uit hoofde van opgenomen tijdelijke verschillen

Winstbelastingen

101

43.336

59.105

1.665

– 1.159

45.001

57.946

4.543

– 19.711

– 542

– 400

– 5.553

– 3.988

– 2.266

– 535

– 3.818

– 24.634

41.183

33.312

◾


Aansluiting met het effectieve belastingtarief Winst vóór belastingen Gewogen gemiddelde wettelijk winstbelastingtarief Mutatie winstbelastingtarief Niet-aftrekbare kosten Opbrengsten vrijgesteld van belasting Niet eerder opgenomen fiscale verliezen Niet eerder opgenomen tijdelijke verschillen Nagekomen belastingen uit voorgaande jaren

2008

2007

154.722

126.149

27,6%

42.678

30,4%

– 0,3%

– 542

– 0,3%

38.295 – 400

2,4%

3.778

1,6%

2.072

0,9%

1.423

– 0,8%

– 973

– 3,6%

– 5.553

– 3,2%

– 3.988

– 1,5%

– 2.266

– 0,4%

– 535

1,1%

1.665

– 0,9%

– 1.159

26,6%

41.183

26,4%

33.312

Rechtstreeks in het eigen vermogen opgenomen uitgestelde winstbelastingen Er is in 2008 4,9 miljoen euro (2007: 0,1 miljoen euro) aan uitgestelde winstbelastingen rechtstreeks in het eigen vermogen verantwoord. 8 Te vorderen en te betalen winstbelastingen

De actuele belastingverplichting van per saldo 22,3 miljoen euro (2007: 21,1 miljoen euro), bestaande uit te vorderen winstbelastingen van 5,9 miljoen euro (2007: 9,1 miljoen euro) en te betalen winstbelastingen van 28,2 miljoen euro (2007: 30,2 miljoen euro), heeft betrekking op per saldo nog te betalen belastingen over het verslagjaar en voorgaande jaren.

9 Materiële vaste activa Andere vaste Terreinen

Machines

en gebouwen en installaties

Kostprijs Stand per 1 januari 2007 Verworven via overnames Verworven, overig Afgestoten Reclassificaties Valutaomrekeningsverschillen

bedrijfsmiddelen

In uitvoering

Totaal

73.252

31.727

135.882

792

241.653

3.673

2.708

4.511

–

10.892

6.471

6.580

15.732

944

29.727

– 10.574

– 1.884

– 8.328

–

– 20.786

– 1.559

– 497

2.503

– 447

–

– 449

– 244

– 683

–

– 1.376

Stand per 31 december 2007

70.814

38.390

149.617

1.289

260.110

Stand per 1 januari 2008 Verworven via overnames Verworven, overig Afgestoten Reclassificaties Valutaomrekeningsverschillen

70.814

38.390

149.617

1.289

260.110

4.674

279

15.433

–

20.386

1.815

8.786

29.144

156

39.901

– 2.323

– 1.169

– 12.125

–

– 15.617


102

– 842

– 1.155

1.997

–

–

– 1.042

– 821

– 2.961

–

– 4.824

73.096

44.310

181.105

1.445

299.956

◾


Afschrijvingen en bijzondere waardeverminderingsverliezen Andere vaste Terreinen

Machines

en gebouwen en installaties

bedrijfsmiddelen

In uitvoering

Totaal

Stand per 1 januari 2007 Afschrijvingslast boekjaar Afgestoten Reclassificaties Valutaomrekeningsverschillen

2.398

4.477

17.152

–

24.027

– 6.201

– 1.663

– 6.839

–

– 14.703

– 745

– 483

1.228

–

–

– 18

– 108

– 245

–

– 371


21.893

25.225

105.609

–

152.727

Stand per 1 januari 2008 Afschrijvingslast boekjaar Afgestoten Reclassificaties Valutaomrekeningsverschillen

21.893

25.225

105.609

–

152.727

3.106

5.113

21.079

–

29.298

– 570

– 1.008

– 10.901

–

– 12.479

– 656

– 1.196

1.852

–

–

– 45

– 413

– 1.347

–

– 1.805


23.728

27.721

116.292

–

167.741

Stand per 1 januari 2007

46.793

8.725

41.569

792

97.879


48.921

13.165

44.008

1.289

107.383


48.921

13.165

44.008

1.289

107.383


49.368

16.589

64.813

1.445

132.215

Waarvan geleasd: Stand per 31 december 2007

2.885

689

335

–

3.909


3.572

783

11.206

–

15.561

26.459

23.002

94.313

–

143.774

Boekwaarde

Bijzondere waardevermindering en terugneming na opname Bijzondere waardeverminderingen hebben zich niet voorgedaan. Er zijn ook geen bijzondere waardeverminderingen teruggenomen in het verslagjaar. Zekerheid Per 31 december 2008 zijn materiële vaste activa met een boekwaarde van 16,1 miljoen euro (2007: 17,8 miljoen euro) bezwaard met hypotheek als zekerheid voor bankleningen.

103

◾


10 Immateriële activa Klantenbestanden/

Kostprijs Per 1 januari 2007 Verworven via overnames Verwerving minderheidsbelangen Verworven, overig Intern ontwikkeld Aanpassing verkrijgingsprijs/ reële waarde Afgestoten Valutaomrekeningsverschillen

Goodwill

Software

200.280

6.186

24.000

–

–

230.466

142.125

2.491

26.549

11.025

2.350

184.540

39

–

–

–

–

39

–

5.000

–

–

–

5.000

–

–

–

1.045

–

1.045 – 1.869

contracten

Technologie

Merken

Totaal

– 1.869

–

–

–

–

– 52

– 346

–

–

–

– 398

– 10.188

– 191

– 1.804

– 165

– 119

– 12.467

Per 31 december 2007

330.335

13.140

48.745

11.905

2.231

406.356

Per 1 januari 2008 Verworven via overnames Verwerving minderheidsbelangen Verworven, overig Intern ontwikkeld Aanpassing verkrijgingsprijs/ reële waarde Afgestoten Valutaomrekeningsverschillen

330.335

13.140

48.745

11.905

2.231

406.356

288.574

775

62.540

–

–

351.889

2.873

–

–

–

–

2.873

–

4.698

–

–

–

4.698

–

–

–

3.803

–

3.803

10.724

– 2.300

–

408

– 1.496

7.336

–

– 26

–

–

–

– 26

– 39.872

– 45

– 8.524

– 432

–

– 48.873


592.634

16.242

102.761

15.684

735

728.056

Amortisatie en bijzondere waardeverminderingsverliezen Per 1 januari 2007 Amortisatie boekjaar Bijzondere waardeverminderingsverliezen Afgestoten Valutaomrekeningsverschillen

2.014

3.576

4.302

–

–

9.892

–

1.383

5.403

844

176

7.806

1.384

–

–

–

–

1.384

– 52

– 224

–

–

–

– 276

–

– 12

– 123

– 12

–8

– 155


3.346

4.723

9.582

832

168

18.651

Per 1 januari 2008 Amortisatie boekjaar Bijzondere waardeverminderingsverliezen Afgestoten Valutaomrekeningsverschillen

3.346

4.723

9.582

832

168

18.651

–

1.916

7.354

1.145

– 30

10.385

3.000

–

–

–

–

3.000

–

– 26

–

–

–

– 26

– 180

– 40

– 831

– 64

–9

– 1.124


6.166

6.573

16.105

1.913

129

30.886

104

◾


Klantenbestanden/

Boekwaarde

Goodwill

Software


198.266

2.610

19.698

–

–

220.574


326.989

8.417

39.163

11.073

2.063

387.705


326.989

8.417

39.163

11.073

2.063

387.705


586.468

9.669

86.656

13.771

606

697.170

contracten

Technologie

Merken

Totaal

Bijzondere waardeverminderingsverliezen en terugneming na eerste opname Er is goodwill afgewaardeerd voor een bedrag van 3,0 miljoen euro (2007: 1,4 miljoen euro) betreffende enkele kleine kasstroomgenererende eenheden. Er zijn geen bijzondere waardeverminderingen teruggenomen in het verslagjaar. Toetsing op bijzondere waardevermindering voor kasstroomgenererende eenheden die goodwill bevatten De volgende eenheden bevatten belangrijke goodwillposten:

2008

2007

NVS Peek Traffic/Imtech Infra Fritz & Macziol Radio Holland Group ILS Imtech Spain Suir Engineering Eniac Overig

197.032

–

75.663

77.003

45.056

45.056

36.064

36.064

Totaal

34.799

–

27.200

28.700

19.034

18.992

17.283

17.283

134.337

103.891

586.468

326.989

De realiseerbare waarde van de kasstroomgenererende eenheden is gebaseerd op berekeningen van de bedrijfswaarde. Bij deze berekeningen wordt uitgegaan van kasstroomprognoses op basis van de verwachting voor het lopende jaar, het budget voor het komende jaar en het ondernemingsplan voor de twee jaar die hierop volgen. De kasstromen voor de jaren erna worden verondersteld gelijkblijvend te zijn aan de EBITA van het laatste jaar van het ondernemingsplan. Er wordt derhalve geen groeivoet toegepast, tenzij bijzondere omstandigheden hiervoor aanleiding geven. De geprognosticeerde kasstromen worden contant gemaakt tegen een disconteringsvoet vóór belasting die varieert tussen 10,4% en 12,3% (2007: tussen de 11,5% en 13,0%). Deze disconteringsvoet is afgeleid van de gemiddelde gewogen vermogenskostenvoet na belasting zoals die af te leiden is uit externe gegevens, gecorrigeerd voor verschillen tussen de segmenten en belastingvoeten per land. De kasstromen van NVS, Peek Traffic/ Imtech Infra, Fritz & Macziol, Radio Holland Group, ILS, Imtech Spain, Suir Engineering en Eniac zijn contant gemaakt met een disconteringsvoet vóór belasting van tussen de 10,4% en 12,3% (2007: tussen de 11,5% en 13,0%). De belangrijkste veronderstellingen die aan het budget en ondernemingsplan ten grondslag liggen zijn het volume aan orders en het margeniveau. Er zijn geen kasstroomgenererende eenheden waar op grond van de huidige inzichten een redelijkerwijs mogelijke negatieve bijstelling van de verwachte toekomstige kasstromen tot gevolg zou hebben dat de realiseerbare waarde zodanig daalt dat dit tot een afboeking van de goodwill zou moeten leiden, behoudens enkele kleine eenheden met een beperkt bedrag aan goodwill.

105

◾


11 Investeringen in geassocieerde deelnemingen en joint ventures

In 2008 is IHC Systems B.V. te Nederland (50%) de belangrijkste geassocieerde deelneming en TFB Fürth Objektgesellschaft mbH & Co. KG te Duitsland (50%) de belangrijkste joint venture. Het aandeel in de activa, verplichtingen, opbrengsten en resultaten van de geassocieerde deelnemingen en joint ventures kan als volgt worden weergegeven:

2008

Vaste activa

Geassocieerde deelnemingen Joint ventures

Vlottende

Kortlopende Langlopende

Eigen

activa

verplichtingen verplichtingen

vermogen

Winst / Opbrengsten

Kosten

verlies (–)

8.917

11.354

16.691

717

2.863

22.177

20.646

1.531

6.771

18.622

25.060

–

333

14.376

14.577

– 201

15.688

29.976

41.751

717

3.196

36.553

35.223

Resultaten overige investeringen

1.330 – 1.140

Totaal

190

2007

Vaste activa

Geassocieerde deelnemingen Joint ventures

Vlottende

Kortlopende Langlopende

Eigen

activa

verplichtingen verplichtingen

vermogen

Winst / Opbrengsten

Kosten

verlies (–)

5.263

9.524

12.140

527

2.120

18.355

17.171

1.184

6.809

16.001

22.492

–

318

24.713

25.108

– 395

12.072

25.525

34.632

527

2.438

43.068

42.279

Bijzondere waardevermindering

789 – 1.001

Totaal

– 212

106

◾


12 Langlopende vorderingen Toelichting

Financiële-leasevorderingen Derivaten tegen reële waarde Overige langlopende vorderingen

24

De financiële-leasevorderingen vervallen als volgt: Hoofdsom < 1 jaar Hoofdsom 1 – 5 jaar Hoofdsom > 5 jaar

Rente < 1 jaar Rente 1 – 5 jaar Rente > 5 jaar

Contante waarde van de minimale leasebetalingen < 1 jaar Contante waarde van de minimale leasebetalingen 1 – 5 jaar Contante waarde van de minimale leasebetalingen > 5 jaar Totaal

2008

2007

8.868

8.654

7.343

222

6.440

8.780

22.651

17.656

2.811

2.325

8.271

7.384

3.087

4.067

14.169

13.776

– 173

– 100

– 1.424

– 1.359

– 1.066

– 1.438

– 2.663

– 2.897

2.638

2.225

6.847

6.025

2.021

2.629

11.506

10.879

13 Uitgestelde belastingvorderingen en -verplichtingen

De uitgestelde belastingvorderingen en -verplichtingen zijn als volgt toe te rekenen: Activa

Materiële vaste activa Immateriële activa Te vorderen van opdrachtgevers Handels- en overige vorderingen Personeelsbeloningen Voorzieningen Overige posten Fiscale waarde van opgenomen voorwaartse verliesverrekening

Saldering van belastingvorderingen en -verplichtingen Totaal

107

Verplichtingen 2008

Verschil

2008

2007

2007

2008

2007

2.399

2.877

– 2.195

– 1.797

204

1.080

4.001

1.109

– 25.987

– 14.068

– 21.986

– 12.959

2.958

3.852

– 19.273

– 15.025

– 16.315

– 11.173

239

163

– 168

– 743

71

– 580

15.629

15.569

– 38

–

15.591

15.569

24

40

– 2.660

– 3.014

– 2.636

– 2.974

12.990

3.831

– 14.480

– 4.409

– 1.490

– 578

13.613

9.169

–

–

13.613

9.169

51.853

36.610

– 64.801

– 39.056

– 12.948

– 2.446

– 31.908

– 26.205

31.908

26.205

–

–

19.945

10.405

– 32.893

– 12.851

– 12.948

– 2.446

◾


Per 31 december 2008 is geen uitgestelde belastingverplichting met betrekking tot investeringen in dochterondernemingen verantwoord (2007: nihil). In sommige landen waarin de Groep actief is, bepaalt de lokale wetgeving dat de winst bij vervreemding van bepaalde activa is vrijgesteld van belasting, mits deze winst niet wordt uitgekeerd. Per balansdatum bestonden geen reserves die tot een belastingverplichting zouden leiden op het moment dat de dochterondernemingen over zouden gaan tot het uitbetalen van dividend (2007: nihil).

Niet in de balans opgenomen uitgestelde belastingvorderingen Voor de volgende posten zijn geen uitgestelde belastingvorderingen in de balans opgenomen: 2008

2007

Verrekenbare tijdelijke verschillen Fiscale verliezen

5.172

13.540

32.430

54.435

Totaal

37.602

67.975

Van het totaal ultimo 2008 aan bestaande fiscale verliezen ter zake waarvan geen uitgestelde belastingvorderingen zijn opgenomen, vervalt een bedrag van 1,5 miljoen euro (2007: 3,0 miljoen euro) binnen vijf jaren.

Mutaties in uitgestelde belastingen gedurende het boekjaar

Materiële vaste activa Immateriële activa Te vorderen van opdrachtgevers Handels- en overige vorderingen Personeelsbeloningen Voorzieningen Overige posten Fiscale waarde van opgenomen voorwaartse verliescompensatie Totaal

108

Stand

Acquisities/

Opgenomen

Opgenomen

Stand per

per 1 januari

deconsolida-

in resultaat

in eigen

31 december

2007

ties

2007

vermogen

2007

– 1.092

–

2.172

–

1.080

– 6.109

– 11.178

4.328

–

– 12.959

– 37.510

3.744

22.593

–

– 11.173

555

–

– 1.135

–

– 580

18.219

–

– 2.650

–

15.569

– 719

–

– 2.255

–

– 2.974

– 126

–

– 593

141

– 578

5.676

1.319

2.174

–

9.169

– 21.106

– 6.115

24.634

141

– 2.446

◾


Materiële vaste activa Immateriële activa Te vorderen van opdrachtgevers Handels- en overige vorderingen Personeelsbeloningen Voorzieningen Overige posten Fiscale waarde van opgenomen voorwaartse verliescompensatie

Stand per

Acquisities/

Opgenomen

Opgenomen

Stand per

1 januari

deconsolida-

in resultaat

in eigen

31 december

2008

ties

2008

vermogen

2008

1.080

–

– 876

–

204

– 12.959

– 16.883

7.856

–

– 21.986

– 11.173

1.635

– 6.777

–

– 16.315

– 580

158

493

–

71

15.569

111

– 89

–

15.591

– 2.974

– 322

660

–

– 2.636

– 578

– 3.954

– 1.893

4.935

– 1.490

9.169

–

4.444

–

13.613

– 2.446

– 19.255

3.818

4.935

– 12.948

2008

2007

Grond- en hulpstoffen Goederen in bewerking Gereed product

22.065

20.054

Totaal

Totaal

14 Voorraden

1.209

1.812

59.379

43.799

82.653

65.665

2008

2007

15 Te vorderen van opdrachtgevers/verplichtingen aan opdrachtgevers

Cumulatief bestede kosten plus naar rato van de voortgang genomen winst minus voorzieningen voor verliezen Gefactureerde termijnen

2.044.990

1.447.139

– 1.947.874

– 1.349.519

97.116

97.620

Onderhanden projecten in opdracht van derden Onderhanden projecten dienstverlening

336.535

288.660

83.699

64.965

Te vorderen van opdrachtgevers

420.234

353.625

Onderhanden projecten in opdracht van derden Onderhanden projecten dienstverlening

293.053

239.360

30.065

16.645

Verplichtingen aan opdrachtgevers

323.118

256.005

97.116

97.620

Saldo Als volgt gepresenteerd:

Saldo

109

◾


Per 31 december 2008 omvat te vorderen van opdrachtgevers posten van in totaal 7,8 miljoen euro (2007: 4,2 miljoen euro) die pas worden voldaan indien met betrekking tot contracten voor onderhanden projecten in opdracht van derden bepaalde voorwaarden zijn vervuld (retenties). Op 31 december zijn er voorwaardelijke vorderingen op opdrachtgevers uit hoofde van claims niet tot waardering gebracht. De financiële gevolgen van deze claims kunnen slechts binnen een ruime bandbreedte worden geschat. De beste schatting is dat deze claims in de toekomst zullen worden gerealiseerd voor een bedrag van 13 miljoen euro (2007: 10 miljoen euro). De bepaling van de winst naar rato van de voortgang en de voorziening voor verliezen is gebaseerd op de inschattingen van de kosten en de opbrengsten van de betreffende projecten. Deze schattingen zijn door onzekerheden omgeven.

16 Handels- en overige vorderingen Toelichting

Handelsvorderingen op geassocieerde deelnemingen en joint ventures Overige handelsvorderingen en vooruitbetaalde posten Kortlopend deel van langlopende vorderingen Derivaten tegen reële waarde

2008

24

Totaal

2007

10.974

8.781

971.528

802.094

4.505

2.273

587

16

987.594

813.164

2008

2007

74.577

47.756

26.613

75.763

575

450

17 Geldmiddelen, kasequivalenten en rekening-courantkredieten banken

Banksaldi Direct opvraagbare deposito’s Overige geldmiddelen en kasequivalenten Geldmiddelen en kasequivalenten Rekening-courantkredieten banken Totaal

18 Eigen vermogen

101.765

123.969

– 178.694

– 74.507

– 76.929

49.462

Toe te rekenen aan aandeelhouders van Imtech N.V. Reserve omAandelen-

Agio-

Reserve

rekenings- Afdekkings- voor eigen Ingehouden Onverdeeld

kapitaal

reserve

Stand per 1 januari 2007 Totaalresultaat Toevoeging aan reserves Dividend aan aandeelhouders Inkoop eigen aandelen Uitgeoefende aandelenopties Op aandelen gebaseerde betalingen Verwerving minderheidsbelangen

64.528

36.120

290

–

–

– 8.545

–

–

–

–

–

–


verschillen

Minder-

Totaal eigen

resultaat

Totaal

177.327

67.662

321.349

3.471

324.820

–

91.930

83.232

855

84.087

–

39.565

– 39.565

–

–

–

–

–

–

– 28.097

– 28.097

– 765

– 28.862

reserve

aandelen

winsten

– 452

– 24.126

– 153

–

–

heidsbelang vermogen

–

–

–

–

– 14.398

–

–

– 14.398

–

– 14.398

–

–

–

–

3.316

– 890

–

2.426

–

2.426

–

–

–

–

–

2.179

–

2.179

–

2.179

–

–

–

–

–

–

–

–

– 150

– 150

64.528

36.120

– 8.255

– 605

– 35.208

218.181

91.930

366.691

3.411

370.102

110

◾


Toe te rekenen aan aandeelhouders van Imtech N.V. Reserve omAandelen-

Agio-

kapitaal

reserve

Stand per 1 januari 2008 Totaalresultaat Toevoeging aan reserves Dividend aan aandeelhouders Inkoop eigen aandelen Uitgeoefende aandelenopties Op aandelen gebaseerde betalingen Verwerving minderheidsbelangen

64.528

36.120

– 8.255

–

–

– 33.620

–

–

–

–

–

–

–

–

–

–

–


Reserve

rekenings- Afdekkings- voor eigen Ingehouden Onverdeeld

Minder-

Totaal eigen

resultaat

Totaal

218.181

91.930

366.691

3.411

370.102

–

113.341

77.113

220

77.333

–

55.680

– 55.680

–

–

–

–

–

–

– 36.250

– 36.250

– 1.008

– 37.258

–

–

– 16.506

–

–

– 16.506

–

– 16.506

–

–

3.398

– 896

–

2.502

–

2.502

–

–

–

–

2.385

–

2.385

–

2.385

–

–

–

–

–

–

–

–

637

637

64.528

36.120

– 41.875

– 3.213

– 48.316

275.350

113.341

395.935

3.260

399.195

verschillen

reserve

aandelen

winsten

– 605

– 35.208

– 2.608

–

–

heidsbelang vermogen

Aantal gewone aandelen

Aandelenkapitaal

2008

2007

Uitstaand per 1 januari Ingekochte eigen aandelen Uitgegeven tegen betaling in contanten

78.374.232

78.685.689

– 1.179.042

– 676.641

267.206

365.184

Uitstaand per 31 december – volgestort

77.462.396

78.374.232

Tevens kent Imtech N.V. een aandelenregeling voor de Raad van Bestuur en een aandelenoptieregeling (zie pagina 99 respectievelijk pagina 96). Per 31 december 2008 bestond het maatschappelijk aandelenkapitaal uit 360 miljoen (2007: 360 miljoen) aandelen. Het is verdeeld in 120 miljoen (2007: 120 miljoen) gewone aandelen, 180 miljoen (2007: 180 miljoen) preferente aandelen en 60 miljoen (2007: 60 miljoen) financieringspreferente aandelen. De houders van gewone aandelen zijn gerechtigd tot dividend zoals dit van tijd tot tijd wordt gedeclareerd en hebben het recht om per aandeel één stem uit te brengen bij besluitvorming in de Algemene Vergadering van Aandeelhouders. Met betrekking tot aandelen in de Vennootschap die door de Groep worden gehouden, worden alle rechten opgeschort totdat deze aandelen worden overgedragen. Per 31 december 2008 bedroeg het geplaatste kapitaal 80.659.647 (2007: 80.659.647) gewone aandelen. Alle geplaatste aandelen zijn volgestort. Aan de Stichting Imtech is een optierecht toegekend op de preferente aandelen (zie hoofdstuk Corporate Governance). Reserve omrekeningsverschillen De reserve omrekeningsverschillen omvat alle valutaverschillen op vreemde valuta die ontstaan door de omrekening van de jaarrekening van buitenlandse activiteiten, evenals door de omrekening van verplichtingen waarmee de netto-investering van de Vennootschap in een buitenlandse dochteronderneming wordt afgedekt. Afdekkingsreserve De afdekkingsreserve bestaat uit het effectieve deel van de cumulatieve nettomutatie in de reële waarde van kasstroomafdekkingsinstrumenten met betrekking tot afgedekte transacties die nog niet hebben plaatsgevonden. Reserve voor eigen aandelen De reserve voor eigen aandelen betreft de kostprijs van de eigen aandelen die door de Vennootschap worden gehouden. Per 31 december 2008 werden 3.197.251 (2007: 2.285.415) eigen aandelen door de Vennootschap gehouden.

111

◾


Dividend Na de balansdatum is door de Raad van Bestuur met goedkeuring van de Raad van Commissarissen het onderstaande dividendvoorstel gedaan. Het dividendvoorstel is niet in de balans verwerkt en er zijn geen gevolgen voor de winstbelasting. Het voorgestelde dividend over 2008 bedraagt 0,59 euro per uitstaand gewoon aandeel naar keuze in contanten of aandelen (2007: 0,47 euro). In 2008 is er een dividend uitgekeerd van 0,47 euro (2007: 0,36 euro) per uitstaand gewoon aandeel. 19 Winst per aandeel

Gewone winst per aandeel Bij de berekening van de gewone winst per aandeel per 31 december 2008 is uitgegaan van de aan houders van gewone aandelen toe te rekenen winst van 113.341.000 euro (2007: 91.930.000 euro) en een gemiddeld aantal gewone aandelen dat gedurende 2008 heeft uitgestaan van 77.445.826 (2007: 78.608.447), hetgeen als volgt is berekend:

Gewogen gemiddeld aantal gewone aandelen 2008

2007

Uitgegeven gewone aandelen Effect van gehouden eigen aandelen

80.659.647

80.659.647

– 3.213.821

– 2.051.200

Gemiddeld aantal gewone aandelen gedurende het boekjaar

77.445.826

78.608.447

Verwaterde winst per aandeel Bij de berekening van de verwaterde winst per aandeel per 31 december 2008 is uitgegaan van de aan houders van gewone aandelen toe te rekenen winst van 113.341.000 euro (2007: 91.930.000 euro) en een gemiddeld aantal gewone aandelen dat, gecorrigeerd voor potentiële verwatering, gedurende 2008 heeft uitgestaan van 77.859.802 (2007: 79.702.056), hetgeen als volgt is berekend:

Gewogen gemiddeld aantal gewone aandelen (verwaterd) 2008

2007

Gemiddeld aantal gewone aandelen gedurende het boekjaar Effect van aandelenoptieregeling Effect van aandelenregeling

77.445.826

78.608.447

316.552

941.491

97.424

152.118

Gemiddeld aantal gewone aandelen (verwaterd) gedurende het boekjaar

77.859.802

79.702.056

112

◾


20 Leningen en overige financieringsverplichtingen

Hieronder volgt een nadere specificatie van de contractuele bepalingen van de leningen en overige financieringsverplichtingen van de Groep. Voor meer informatie over het door de Groep gelopen renterisico wordt verwezen naar onderdeel 24 Financiële instrumenten van de toelichting.

Langlopende verplichtingen Toelichting

Gesyndiceerde bankleningen Onderhandse leningen Financiële-leaseverplichtingen Derivaten tegen reële waarde

24

Totaal

2008

2007

318.439

97.038

25.896

27.946

12.015

8.353

11.472

695

367.822

134.032

2008

2007

115.333

65.000

63.361

9.507

178.694

74.507

7.583

6.009

3.793

1.387

11.376

7.396

190.070

81.903

Kortlopende verplichtingen

Kortlopende deel van gesyndiceerde bankleningen Rekening-courantkredieten banken

Kortlopend deel van onderhandse leningen Kortlopend deel van financiële-leaseverplichtingen

Totaal

Gesyndiceerde bankleningen Op 3 november 2008 heeft de Groep een nieuwe gesyndiceerde kredietfaciliteit afgesloten ter grootte van 265 miljoen euro. Deze nieuwe gecommitteerde faciliteit is aangetrokken ter financiering van de geacquireerde dochterondernemingen NVS en ILS. De faciliteit is verstrekt door een syndicaat van zes banken bestaande uit Rabobank, ING Bank, Fortis Bank (Nederland), KBC Bank, NIBC Bank en RBS. Deze gecommitteerde ongesecureerde multi-currency 265 miljoen euro kredietfaciliteit bestaat uit een ‘term’ kredietfaciliteit van 230 miljoen euro en een ‘revolving’ kredietfaciliteit van 35 miljoen euro. Beide faciliteiten hebben een looptijd van drie jaar. In de kredietvoorwaarden zijn marktconforme covenants, waar per balansdatum aan wordt voldaan, en een ‘change of control’ clausule opgenomen. Per 31 december 2008 is deze faciliteit volledig getrokken. De rente op de deze kredietfaciliteit is vastgezet door middel van renteswaps en bedraagt gemiddeld 4,7% per 31 december 2008. Naast bovengenoemde kredietfaciliteit heeft de Groep op 17 juli 2007 een gesyndiceerde kredietfaciliteit afgesloten ter grootte van 300 miljoen euro. Deze gecommitteerde ongesecureerde faciliteit is verstrekt door een bankensyndicaat bestaande uit ABN AMRO Bank, ING Bank, Rabobank, KBC Bank, Commerzbank en LBLux. Deze multi-currency kredietfaciliteit bestaat uit een ‘term’ kredietfaciliteit van 100 miljoen euro en een ‘revolving’ kredietfaciliteit van 200 miljoen euro. Beide faciliteiten hebben een looptijd van vijf jaar, met de mogelijkheid om deze nog twee keer met een jaar te verlengen tot in totaal zeven jaar. In de kredietfaciliteit is een ‘change of control’ clausule opgenomen.

113

◾


De ‘term’ kredietfaciliteit van 100 miljoen euro is volledig getrokken. De ‘revolving’ kredietfaciliteit van 200 miljoen euro wordt gebruikt voor de financiering van de toename van het werkkapitaal gedurende het jaar en de financiering van acquisities. Per 31 december 2008 is onder deze faciliteit 80 miljoen euro getrokken. De rente is door middel van renteswaps vastgezet en bedraagt gemiddeld 4,8% per 31 december 2008. Additionele krediet- en garantiefaciliteiten Naast bovengenoemde kredietfaciliteiten staat de Groep een aantal niet-gecommitteerde, bilaterale krediet- en garantiefaciliteiten ter beschikking ter grootte van circa 200 miljoen euro respectievelijk circa 550 miljoen euro. Voorwaarden en aflossingsschema Onderhandse leningen en financiële-leaseverplichtingen zijn aangegaan tegen gangbare condities. De gemiddelde resterende looptijd bedraagt 3,3 jaar (2007: 3,2 jaar) en de gemiddelde rente van de verplichtingen die langer dan één jaar uitstaan bedraagt 5,7% (2007: 5,7%). Voor de bankleningen zijn materiële vaste activa bezwaard met een boekwaarde van 16,1 miljoen euro (2007: 17,8 miljoen euro).

Financiële-leaseverplichtingen

Hoofdsom < 1 jaar Hoofdsom 1 – 5 jaar Hoofdsom > 5 jaar

Rente < 1 jaar Rente 1 – 5 jaar Rente > 5 jaar

2008

2007

4.144

1.707

12.515

7.300

1.744

2.423

18.403

11.430

– 351

– 320

– 2.163

– 1.186

– 81

– 184

– 2.595

– 1.690

Contante waarde van de minimale leasebetalingen < 1 jaar Contante waarde van de minimale leasebetalingen 1 – 5 jaar Contante waarde van de minimale leasebetalingen > 5 jaar

3.793

1.387

10.352

6.114

1.663

2.239

Totaal

15.808

9.740

114

◾


21 Personeelsbeloningen

Contante waarde niet-gefinancierde verplichtingen Contante waarde gefinancierde verplichtingen

Reële waarde van fondsbeleggingen Contante waarde van nettoverplichtingen Niet opgenomen actuariële winsten en verliezen Niet opgenomen lasten over verstreken diensttijd Limiet op actiefpost

2008

2007

118.296

115.632

211.357

517.390

329.653

633.022

– 184.220

– 589.190

145.433

43.832

– 5.255

72.864

– 1.155

– 1.251

177

20.898

Opgenomen verplichting uit hoofde van toegezegd-pensioenregelingen Verplichting uit hoofde van jubilea

139.200

136.343

7.362

6.432

Totaal

146.562

142.775

2008

2007

54%

41%

46%

59%

100%

100%

2008

2007

633.022

716.073

De fondsbeleggingen bestaan uit:

Aandelen Obligaties en vorderingen

Mutaties in de verplichting uit hoofde van toegezegd-pensioenregelingen

Verplichting uit hoofde van toegezegd-pensioenregelingen per 1 januari Verworven via overnames Betaalde vergoedingen Aan dienstjaar toegerekende pensioenkosten en rente Bijdragen deelnemers Actuariële winsten en verliezen Aanpassing pensioentoezeggingen Inperkings- en afwikkelingseffect Valutaomrekeningverschillen Verplichting uit hoofde van toegezegd-pensioenregelingen per 31 december

115

1.566

–

– 22.296

– 37.330

30.069

39.747

2.220

1.867

27.585

– 86.503

390

119

– 342.785

– 951

– 118

–

329.653

633.022

◾


Mutaties in de reële waarde van fondsbeleggingen

Reële waarde van fondsbeleggingen per 1 januari Betaalde bijdragen Betaalde vergoedingen Verwacht rendement op fondsbeleggingen Actuariële winsten en verliezen Inperkings- en afwikkelingseffect Reële waarde van fondsbeleggingen per 31 december

2008

2007

589.190

596.788

9.890

7.921

– 17.239

– 32.801

18.777

28.501

– 62.759

– 10.030

– 353.639

– 1.189

184.220

589.190

De in 2009 te betalen bijdragen aan gefinancierde toegezegd-pensioenregelingen bedragen circa 9 miljoen euro.

In winsten verliesrekening opgenomen last 2008

Aan het boekjaar toegerekende pensioenkosten Rente over de verplichting Verwacht rendement op fondsbeleggingen Amortisatie actuariële verschillen Amortisatie lasten over verstreken diensttijd Mutatie limiet op actiefpost Aanpassing pensioentoezeggingen Inperkings- en afwikkelingseffect en overig Totaal

2007

7.681

8.922

22.388

30.825

– 18.777

– 28.501

21.581

209

96

96

– 20.721

1.433

390

–

1.507

148

14.145

13.132

2008

2007

10.534

10.808

De last is opgenomen onder de volgende posten in de winsten verliesrekening:

Personeelskosten Financieringslasten Financieringsbaten Totaal Effectief rendement op fondsbeleggingen

Actuariële veronderstellingen Voornaamste actuariële veronderstellingen per balansdatum (in gewogen gemiddelden) zijn als volgt: Disconteringsvoet Verwacht rendement op fondsbeleggingen Toekomstige loonsverhogingen Toekomstige pensioenstijgingen

116

22.388

30.825

– 18.777

– 28.501

14.145

13.132

– 43.982

18.471

2008

2007

5,8%

5,5%

5,6%

4,9%

2,5%

2,2%

2,3%

2,0%

◾


Met ingang van 2008 zijn de gehanteerde sterftetafels gewijzigd van GBM/V 2000 – 2005 in de prognosetafels 2005 – 2050 van het Actuarieel Genootschap. Het verwacht rendement op fondsbeleggingen is vastgesteld rekening houdend met het verwachte langetermijnrendement op de beleggingen van de regelingen. Hierbij wordt rekening gehouden met de verdeling van de beleggingen over de verschillende beleggingscategorieën, zoals aandelen, obligaties en andere, alsmede met verwachte materiële veranderingen in de verhouding tussen de verschillende beleggingscategorieën in de nabije toekomst.

Historische informatie 2008

Contante waarde van de verplichtingen uit hoofde van toegezegd-pensioenregelingen Reële waarde van de fondsbeleggingen Tekort van de pensioenregelingen

Ervaringsaanpassingen Ervaringsaanpassingen ontstaan op verplichtingen uit hoofde van toegezegd-pensioenregelingen Ervaringsaanpassingen ontstaan op fondsbeleggingen

2007

2006

2005

329.653

633.022

716.073

595.951

– 184.220

– 589.190

– 596.788

– 437.382

145.433

43.832

119.285

158.569

2008

2007

2006

– 5.837

– 7.102

10.047

62.759

10.030

– 435

De Stichting Centraal Pensioenfonds Internatio-Müller heeft op 25 april 2008 alle aanspraken van inactieve deelnemers overgedragen aan Delta Lloyd Levensverzekeringen N.V. De hieruit voortvloeiende afwikkelingseffecten zijn verwerkt in de bovenstaande overzichten. De Groep draagt bij aan een aantal toegezegd-pensioenregelingen op basis waarvan medewerkers pensioenuitkeringen ontvangen na hun pensionering. In het algemeen is het bedrag dat een medewerker bij pensionering ontvangt afhankelijk van factoren als leeftijd, (gemiddeld genoten) beloning en het aantal dienstjaren. In sommige regelingen is sprake van (voorwaardelijke) indexatie van pensioenuitkeringen. Dergelijke regelingen zijn voornamelijk van toepassing in Nederland, Duitsland en België. Het overgrote deel van de werknemers in Nederland neemt deel in een bedrijfstakpensioenregeling uitgevoerd door het ‘Pensioenfonds Metaal en Techniek’. Deze regeling zegt onder andere een levenslang pensioen vanaf leeftijd 65 jaar en een nabestaandenpensioen toe volgens een voorwaardelijk geïndexeerde middelloonsystematiek. Het is niet mogelijk om de contante waarde van de pensioenverplichtingen en de waarde van de pensioenbeleggingen van Imtech te berekenen omdat de bedrijfstakpensioenregeling de deelnemende ondernemingen aan een veelheid van risico’s blootstelt die niet op een consistente en betrouwbare basis aan de deelnemende ondernemingen zijn toe te rekenen. Deze bedrijfstakpensioenregeling is derhalve verantwoord als een toegezegde-bijdrageregeling. Op basis van de richtlijnen en grondslagen van het bedrijfstakpensioenfonds bedraagt de dekkingsgraad (beleggingen gedeeld door verplichtingen) 87% ultimo 2008 (ultimo 2007: 141%). De gedaalde dekkingsgraad heeft het bedrijfstakpensioenfonds doen besluiten de premie met 1% te verhogen en de pensioenaanspraken niet per 1 januari 2009 te indexeren. Uiterlijk 1 april 2009 dient het bedrijfstakpensioenfonds een herstelplan in te dienen bij De Nederlandsche Bank.

117

◾


22 Voorzieningen Garanties

Herstruc-

Herstel-

en claims

turering

kosten

18.150

1.802

2.078

250

160

581

991 3.704

Totaal

Stand per 1 januari 2007 Verworven via overnames Gedurende het boekjaar getroffen voorzieningen Gedurende het boekjaar gebruikte voorzieningen Vrijval van voorzieningen gedurende het boekjaar Rente Valutaomrekeningsverschillen

3.321

246

137

– 4.510

– 1.508

– 50

– 6.068

– 3.709

– 81

–

– 3.790

22.030

– 59

–

–

– 59

– 34

–

– 44

– 78


13.409

619

2.702

16.730

Langlopend deel Kortlopend deel

2.329

177

1.507

4.013

11.080

442

1.195

12.717

13.409

619

2.702

16.730

13.409

619

2.702

16.730

903

–

–

903

6.892

1.640

286

8.818

– 2.124

– 280

– 165

– 2.569

– 2.299

– 332

–

– 2.631

– 178

– 92

– 144

– 414


16.603

1.555

2.679

20.837

Langlopend deel Kortlopend deel

2.389

407

1.572

4.368

14.214

1.148

1.107

16.469

16.603

1.555

2.679

20.837

Stand per 1 januari 2008 Verworven via overnames Gedurende het boekjaar getroffen voorzieningen Gedurende het boekjaar gebruikte voorzieningen Vrijval van voorzieningen gedurende het boekjaar Valutaomrekeningsverschillen

Garanties en claims De voorziening voor garantieverplichtingen heeft voornamelijk betrekking op projecten die gedurende de boekjaren 2007 en 2008 zijn opgeleverd. De voorziening is gebaseerd op schattingen aan de hand van historische garantiegegevens met betrekking tot vergelijkbare projecten. De Groep verwacht dat de verplichting in de komende twee jaar zal worden afgewikkeld. Tegen de Groep zijn verschillende claims ingediend die met kracht worden bestreden. Voor de verwachte uitstroom van middelen uit hoofde van claims is een voorziening gevormd. De afwikkeling hiervan kan meerdere jaren duren.

23 Handelsschulden en overige te betalen posten Toelichting

Handelsschulden Overige schulden en overlopende passiva Derivaten tegen reële waarde Totaal

118

24

2008

2007

568.559

513.922

395.815

332.256

254

335

964.628

846.513

◾


24 Financiële instrumenten

In het kader van de normale bedrijfsvoering loopt de Groep krediet-, liquiditeits-, valuta- en renterisico. Het risico van schommelingen in vreemde valutakoersen en rentepercentages wordt, indien noodzakelijk geacht, afgedekt met behulp van afgeleide financiële instrumenten. Kredietrisico De Raad van Bestuur heeft een kredietbeleid vastgesteld en het kredietrisico wordt voortdurend bewaakt. Waar nodig worden afnemers aan een kredietbeoordeling onderworpen. Op balansdatum was er nagenoeg geen sprake van belangrijke concentraties van kredietrisico. De boekwaarde van de financiële activa vertegenwoordigt het maximale kredietrisico en bedraagt per balansdatum:

2008

Langlopende vorderingen Handelsvorderingen Overige vorderingen Geldmiddelen en kasequivalenten Totaal

2007

22.651

17.656

875.286

715.340

112.308

97.824

101.765

123.969

1.112.010

954.789

Bruto

Voorziening

De ouderdomsopbouw van de handelsvorderingen per balansdatum is als volgt:

2008 Bruto

Voorziening

2007

Niet vervallen 1 tot 60 dagen vervallen 61 tot 180 dagen vervallen 181 dagen tot een jaar vervallen Meer dan één jaar vervallen

561.430

9.420

420.491

7.149

170.307

2.484

153.940

2.932

61.364

7.089

56.166

2.582

22.679

2.595

46.564

6.835

144.318

63.224

127.339

69.662

Totaal

960.098

84.812

804.500

89.160

De categorie meer dan één jaar vervallen betreft voornamelijk activiteiten waar een dergelijke ouderdomsopbouw gebruikelijk is. Mutaties in de voorziening voor dubieuze handelsvorderingen gedurende het jaar waren als volgt:

Per 1 januari Verworven via overnames Gedurende het boekjaar getroffen voorzieningen Gedurende het boekjaar gebruikte voorzieningen Vrijval van voorzieningen gedurende het boekjaar Valutaomrekeningsverschillen Per 31 december

119

2008

2007

89.160

85.356

1.044

571

7.491

4.006

– 11.367

– 264

– 1.279

– 427

– 237

– 82

84.812

89.160

◾


Liquiditeitsrisico Het uitgangspunt van het liquiditeitsrisicobeheer is dat voor zover mogelijk voldoende liquiditeiten worden aangehouden om te kunnen voldoen aan de huidige en toekomstige verplichtingen. De Groep beschikt over gecommitteerde kredietfaciliteiten van in totaal 565 miljoen euro. Daarnaast beschikt de Groep over niet gecommitteerde kredietfaciliteiten ter grootte van circa 200 miljoen euro. De contractuele vervaltermijnen van de financiële verplichtingen, inclusief de interestbetalingen, zijn als volgt:

31 december 2008

Niet-afgeleide financiële verplichtingen Onderhandse leningen Financiële-leaseverplichtingen Rekening-courantkredieten banken Handelsschulden en overige te betalen posten Afgeleide financiële verplichtingen Renteswaps Valutatermijncontracten Totaal

ContracBoek-

tuele

<6

6 – 12

waarde

kasstromen

maanden

maanden

1 – 2 jaar

2 – 5 jaar

351.918

402.863

12.594

11.079

22.744

349.397

7.049

15.808

16.995

3.325

1.804

3.466

6.958

1.442

178.694

178.694

178.694

–

–

–

–

964.374

964.374

898.301

33.871

21.283

7.434

3.485

11.472

12.697

1.603

1.696

3.543

5.855

–

254

265

157

108

–

–

–

1.522.520

1.575.888

1.094.674

48.558

51.036

369.644

11.976

130.993

159.834

4.883

5.787

13.603

128.877

6.684

9.740

10.009

1.877

196

3.595

3.202

1.139

> 5 jaar

31 december 2007 Niet-afgeleide financiële verplichtingen Onderhandse leningen Financiële-leaseverplichtingen Rekening-courantkredieten banken Handelsschulden en overige te betalen posten Afgeleide financiële verplichtingen Renteswaps Valutatermijncontracten Totaal

74.507

74.507

74.507

–

–

–

–

846.178

846.088

791.733

40.083

9.771

2.127

2.374

695

776

85

85

170

436

–

335

369

82

206

81

–

–

1.062.448

1.091.583

873.167

46.357

27.220

134.642

10.197

120

◾


Valutarisico Het valutarisico van de Groep vloeit voort uit zowel aan- en verkopen, waaronder begrepen het afsluiten van contracten met opdrachtgevers inzake uit te voeren projecten, als financieringsverplichtingen die luiden in een andere munt dan de functionele valuta van de entiteiten van de Groep, met name de euro en het Britse pond. Nagenoeg alle aan- en verkopen geschieden in de functionele valuta. Vrijwel alle aan- en verkopen in een andere valuta dan de functionele worden afgedekt met termijncontracten. De uitstaande valutatermijncontracten voor de Amerikaanse dollar, de euro en het Britse pond per balansdatum kunnen als volgt worden weergegeven:

Lokale valuta (in duizenden)

2008

Valutatermijncontracten USD EUR GBP

2007

Aankoop

Verkoop

Aankoop

Verkoop

11.432

13.045

9.420

1.117

6.909

9.740

814

7.474

4.161

691

616

11

Eind 2007 heeft de Groep een lening afgesloten van 20 miljoen Britse ponden. Deze lening is bedoeld als een economische hedge van het koersresultaat van de resultaten van de Britse dochtermaatschappijen. Het translatierisico betreft vooral de Zweedse en Britse dochterondernemingen en is niet afgedekt. De belangrijkste wisselkoersen gedurende het verslagjaar luidden als volgt:

Gemiddelde koers

Euro

GBP 1 SEK 1 USD 1

Koers per balansdatum

2008

2007

2008

2007

1,25

1,46

1,05

1,36

0,10

0,11

0,09

0,11

0,68

0,73

0,71

0,68

Renterisico Het beleid van de Groep is erop gericht om het renteprofiel van de netto schuldpositie per balansdatum vastgezet te hebben. Hiertoe heeft de Groep in zowel euro als in Britse pond luidende renteswaps afgesloten waarvoor hedge accounting wordt toegepast. De looptijden van de renteswaps sluiten aan op de looptijden van de gesyndiceerde bankleningen. Per 31 december 2008 had de Groep renteswaps met een gecontracteerd referentiebedrag van 425,5 miljoen euro (2007: 98,6 miljoen euro) bestaande uit respectievelijk 415,0 miljoen euro en 10,0 miljoen in het Britse pond (2007: respectievelijk 85,0 miljoen euro en 10,0 miljoen in het Britse pond). De Groep classificeert renteswaps als kasstroomafdekking en waardeert ze tegen reële waarde.

121

◾


Per balansdatum is het renteprofiel van de rentedragende financiële instrumenten van de Groep als volgt:

Instrumenten met een vaste rente Financiële leasevorderingen (lang- en kortlopend) Overige langlopende vorderingen (inclusief kortlopend deel) Bankleningen tegen onderpand Bankleningen zonder verstrekte zekerheden Financiële leaseverplichtingen Totaal Instrumenten met een variabele rente Geldmiddelen en kasequivalenten Bankleningen tegen onderpand Bankleningen zonder verstrekte zekerheden Rekening-courantkredieten banken Totaal

2008

2007

11.506

10.879

8.307

8.828

– 20.140

– 18.761

– 7.270

– 9.683

– 15.808

– 9.740

– 23.405

– 18.477

101.765

123.969

– 5.920

– 5.511

– 318.588

– 97.038

– 178.694

– 74.507

– 401.437

– 53.087

Door een wijziging van 1% in de rente per balansdatum zouden het resultaat en het eigen vermogen met de hieronder vermelde bedragen zijn af- of toegenomen. Aangenomen wordt daarbij dat alle andere variabelen, met name valutakoersen, constant blijven en voorts is van belastingeffecten afgezien.

Resultaat

Gevoeligheidsanalyse Bedrag

1% toename

Eigen vermogen

1% afname

1% toename

1% afname

31 december 2008 Instrumenten met een variabele rente: ■ Kortlopend ■ Langlopend

– 78.670

– 787

787

–

–

– 322.767

– 3.228

3.228

–

–

Totaal

– 401.437

– 4.015

4.015

–

–

425.500

4.255

– 4.255

13.119

– 13.119

24.063

240

– 240

13.119

– 13.119

Renteswaps – langlopend Gevoeligheid kasstromen (netto) 31 december 2007 Instrumenten met een variabele rente: ■ Kortlopend ■ Langlopend

48.826

488

– 488

–

–

– 101.913

– 1.019

1.019

–

–

– 53.087

– 531

531

–

–

Renteswaps – langlopend

98.600

986

– 986

4.041

– 4.041

Gevoeligheid kasstromen (netto)

45.513

455

– 455

4.041

– 4.041

Totaal

122

◾


De hoogte van de afgesloten renteswaps bedraagt 425,5 miljoen euro en komt nagenoeg overeen met de opgenomen gesyndiceerde bankleningen (436,0 miljoen euro), waardoor de rente van dit deel is vastgezet. De rente op de geldmiddelen, kasequivalenten en rekening-courantkredieten banken is variabel en wordt niet afgedekt. De positie hiervan fluctueert namelijk gedurende het jaar, hetgeen voortkomt uit een tijdens het jaar wisselende behoefte aan financiering van het werkkapitaal. Kapitaalbeheer De Groep streeft naar een financieel gezond fundament waarbij de toekomst van de onderneming is gewaarborgd. Daartoe wordt zoveel mogelijk gebruik gemaakt van de ter beschikking gestelde kredietfaciliteiten. De Groep heeft geen expliciete rendementsdoelstelling in relatie tot het aangewende kapitaal. Onder kapitaal verstaat de Groep het eigen vermogen. Wel streeft de Groep een operationele EBITA-marge na van 6%. Voor 2012 bedraagt de doelstelling een opbrengstenniveau van 5 miljard euro op jaarbasis. Er zijn het afgelopen jaar geen wijzigingen aangebracht in de kapitaalbeheerbenadering. De Groep kent voor de Raad van Bestuur een aandelenregeling en kent jaarlijks aan een selecte groep van medewerkers aandelenopties toe. Ter afdekking van deze regelingen worden de daarvoor benodigde aandelen ingekocht. De Groep en haar dochtermaatschappijen zijn niet onderworpen aan een kapitaalseis. Reële waarde Het onderstaande overzicht bevat de boekwaardes van de financiële instrumenten.

Financiële-leasevorderingen1 Overige langlopende vorderingen1, 2 Handels- en overige vorderingen3 Geldmiddelen en kasequivalenten Renteswaps: ■ Activa (vast) ■ Verplichtingen (langlopend) Valutatermijncontracten: ■ Activa (vast) ■ Activa (vlottend) ■ Verplichtingen (kortlopend) Financiële-leaseverplichtingen1 Overige leningen en financieringsverplichtingen1, 2 Handelsschulden en overige te betalen posten2 Rekening-courantkredieten banken 1

Lang- en kortlopend;

2

Exclusief derivaten (separaat vermeld);

3

Exclusief kortlopend deel van de langlopende vorderingen en derivaten.

Boekwaarde

Boekwaarde

2008

2007

11.506

10.879

8.307

8.828

982.502

810.875

101.765

123.969

–

222

– 11.472

– 695

7.343

–

587

16

– 254

– 335

– 15.808

– 9.740

– 351.918

– 130.993

– 964.374

– 846.178

– 178.694

– 74.507

De boekwaarde van de financiële instrumenten benadert de reële waarde op balansdatum. Schatting van de reële waarde Onderstaand worden de belangrijkste methoden en veronderstellingen vermeld die worden gebruikt bij het schatten van de reële waarde van financiële instrumenten die in het overzicht zijn opgenomen. Derivaten Renteswaps en valutatermijncontracten worden gewaardeerd op basis van genoteerde marktprijzen of door de actuele contantprijs in mindering te brengen op de gedisconteerde contractuele termijnprijs. Bij toepassing van contante-waardetechnieken zijn de toekomstige kasstromen gebaseerd op de beste schattingen van de leiding, en de disconteringsvoet is een marktgerelateerde voet voor een vergelijkbaar instrument per de balansdatum.

123

◾


Leningen De reële waarde wordt berekend op basis van de gedisconteerde toekomstige aflossingen en rentebetalingen. Financiële-leasevorderingen en -verplichtingen De reële waarde wordt geschat op de contante waarde van de toekomstige kasstromen, gedisconteerd tegen de rente voor homogene lease-overeenkomsten. De geschatte reële waarde weerspiegelt verandering in de rente. Handels- en overige vorderingen / handelsschulden en overige te betalen posten Voor vorderingen en schulden die binnen één jaar vervallen wordt de nominale waarde geacht een afspiegeling te zijn van de reële waarde. Alle overige vorderingen en schulden worden contant gemaakt om de reële waarde te bepalen. In de balans opgenomen activa en verplichtingen Veranderingen in de reële waarde van valutatermijncontracten waarmee in vreemde valuta luidende monetaire activa en verplichtingen in economische zin worden afgedekt en waarvoor geen hedge accounting wordt toegepast, worden in de winsten verliesrekening verantwoord. Zowel de veranderingen in de reële waarde van de termijncontracten als de valutakoersverschillen met betrekking tot de monetaire posten, worden opgenomen onder nettofinancieringsresultaat.

25 Operationele leaseovereenkomsten

Lease-overeenkomsten waarbij als lessee wordt opgetreden De verschuldigde bedragen uit hoofde van niet-opzegbare operationele leaseovereenkomsten vervallen als volgt:

2008

2007

< 1 jaar 1 – 5 jaar > 5 jaar

74.222

63.067

167.549

152.661

52.154

49.919

Totaal

293.925

265.647

De Groep huurt gebouwen en overige materiële vaste activa op basis van operationele leases. De lease-overeenkomsten kennen doorgaans een looptijd van een beperkt aantal jaar, met een optie tot verlenging. Bij geen van de lease-overeenkomsten is sprake van voorwaardelijke leasebetalingen. In het boekjaar 2008 werd uit hoofde van operationele leasing een last van 78,3 miljoen euro in de winsten verliesrekening opgenomen (2007: 68,5 miljoen euro). 26 Verbonden partijen

Identiteit van verbonden partijen Er is sprake van een relatie tussen verbonden partijen tussen de Groep en haar dochterondernemingen, geassocieerde deelnemingen, joint ventures en de bestuurders en commissarissen. Overige transacties met verbonden partijen Geassocieerde deelnemingen Transacties met geassocieerde deelnemingen vinden plaats op een zakelijke, objectieve basis. Per 31 december 2008 waren geassocieerde deelnemingen 9,0 miljoen euro aan de Groep verschuldigd (2007: 3,8 miljoen euro). Joint ventures Gedurende het boekjaar 2008 kochten joint ventures goederen en diensten van de Groep voor een bedrag van 2,5 miljoen euro (2007: 14,7 miljoen euro). Per 31 december 2008 waren joint ventures 2,0 miljoen euro (2007: 5,0 miljoen euro) aan de Groep verschuldigd. Transacties met joint ventures vinden plaats op een zakelijke, objectieve basis.

124

◾ VENNOOTSCHAPPELIJKE BALANS VAN IMTECH N.V. In duizenden euro’s, vóór winstbestemming

31 december 2008

31 december 2007

Activa 1 Materiële vaste activa

80

242

2 Immateriële activa

146.601

97.717

3 Deelnemingen in en vorderingen op groepsmaatschappijen

898.426

520.316

876

223

4 Overige financiële vaste activa

Totaal vaste activa

1.045.983

5 Vorderingen

Geldmiddelen en kasequivalenten

618.498

30.600

34.154

3.039

53.304

Totaal vlottende activa Totaal activa

33.639

87.458

1.079.622

705.956

Eigen vermogen 6 Aandelenkapitaal

64.528

7 Agioreserve

36.120

36.120

8 Overige reserves

181.946

174.113

9 Onverdeeld resultaat

113.341

91.930

Eigen vermogen

64.528

395.935

366.691

Verplichtingen 10 Voorzieningen 11 Langlopende schulden

14.922

14.004

307.809

70.029

Totaal langlopende verplichtingen

322.731

Schulden aan banken Schulden aan groepsmaatschappijen 12 Overige schulden

316.504

Totaal kortlopende verplichtingen Totaal eigen vermogen en verplichtingen

84.033 211.306

2.208

2.487

42.244

41.439 360.956

255.232

1.079.622

705.956

◾ VENNOOTSCHAPPELIJKE WINST- EN VERLIESREKENING

VAN IMTECH N.V. In duizenden euro’s

Resultaten uit deelnemingen na belastingen Overige baten en lasten na belastingen

125

2008

2007

131.907

100.021

– 18.566

– 8.091

113.341

91.930

◾ TOELICHTING OP DE VENNOOTSCHAPPELIJKE BALANS

EN DE WINST- EN VERLIESREKENING VAN IMTECH N.V. In duizenden euro’s, tenzij anders aangegeven

Grondslagen voor financiële verslaggeving De Vennootschap maakt voor de bepaling van de grondslagen voor de waardering van activa en passiva en resultaatbepaling van haar vennootschappelijke jaarrekening gebruik van de optie die wordt geboden in artikel 362 lid 8 Boek 2 BW. Dit houdt in dat de grondslagen voor de waardering van activa en passiva en resultaatbepaling (hierna ‘waarderingsgrondslagen’) van de vennootschappelijke jaarrekening gelijk zijn aan de waarderingsgrondslagen die voor de geconsolideerde jaarrekening zijn toegepast. Hierbij worden deelnemingen waarop invloed van betekenis wordt uitgeoefend op basis van de nettovermogenswaarde verwerkt, waarbij de nettovermogenswaarde wordt bepaald op basis van de waarderingsgrondslagen die in de geconsolideerde jaarrekening zijn toegepast. Verwezen wordt naar pagina 81 tot en met 88.

1 Materiële vaste activa 2008

Boekwaarde per 1 januari Afschrijvingen Boekwaarde per 31 december Als volgt samengesteld: Aanschaffingswaarde Cumulatieve afschrijvingen

2007

242

404

– 162

– 162

80

242

809

809

729

567

2 Immateriële activa Overige immateriële Goodwill

Boekwaarde per 1 januari 2008 Aanpassing verkrijgingsprijs Investeringen Amortisatie

Totaal

activa

97.569

148

97.717

– 3.097

–

– 3.097

51.705

524

52.229

–

– 248

– 248

Boekwaarde per 31 december 2008

146.177

424

146.601

Als volgt samengesteld: Aanschaffingswaarde Cumulatieve amortisatie en bijzondere waardeverminderingsverliezen

148.083

820

148.903

1.906

396

2.302

2008

2007

Aandelen Vorderingen

871.229

493.683

27.197

26.633

Totaal

898.426

520.316

3 Deelnemingen in en vorderingen op groepsmaatschappijen

126

◾

TOELICHTING OP DE VENNOOTSCHAPPELIJKE BALANS EN DE WINST- EN VERLIESREKENING VAN IMTECH N.V.

Aandelen De aandelen zijn gewaardeerd op nettovermogenswaarde en het verloop daarvan is als volgt:

Stand per 1 januari Nieuwe deelnemingen Uitbreiding van deelnemingen Deconsolidaties Resultaten Ontvangen dividend Valutaomrekeningsverschillen Overige mutaties Stand per 31 december

2008

2007

493.683

377.112

51.920

11.203

278.971

48.800

3.279

2.365

131.907

100.021

– 62.708

– 37.454

– 30.973

– 7.809

5.150

– 555

871.229

493.683

Een lijst van deelnemingen in groepsmaatschappijen en andere deelnemingen conform artikel 379 Boek 2 BW, is ten kantore van het Handelsregister te Rotterdam gedeponeerd.

4 Overige financiële vaste activa 2008

2007

Effecten Derivaten tegen reële waarde Uitgestelde belastingvorderingen

1

1

334

222

541

–

Totaal

876

223

2008

2007

Vorderingen op groepsmaatschappijen waarin wordt deelgenomen Belastingen en premies sociale verzekeringen Overige vorderingen en overlopende activa

14.486

14.896

Totaal

5 Vorderingen

469

362

15.645

18.896

30.600

34.154

6 Aandelenkapitaal

Het aantal uitstaande gewone aandelen van 0,80 euro nominaal bedraagt per 31 december 77.462.396 (2007: 78.374.232). Per 31 december 2008 bedraagt het geplaatste kapitaal 80.659.647 (2007: 80.659.647) gewone aandelen, waarvan er 3.197.251 (2007: 2.285.415) aandelen gehouden worden door de Vennootschap ter dekking van de verplichtingen uit hoofde van de aandelenregeling voor de Raad van Bestuur en de aandelenoptieregeling (zie pagina 99 respectievelijk pagina 96).

127

◾


7 Agioreserve 2008

2007

Stand per 31 december Bestaande uit: Fiscaal belast uitkeerbaar Fiscaal onbelast uitkeerbaar

36.120

36.120

8.593

8.593

27.527

27.527

Totaal

36.120

36.120

2008

2007

174.113

153.039

8 Overige reserves

Stand per 1 januari Winstbestemming Inkoop eigen aandelen Uitoefening aandelenopties gewone aandelen Op aandelen gebaseerde betalingen Mutatie hedgereserve deelnemingen Valutaomrekeningsverschillen waardering deelnemingen Stand per 31 december

55.680

39.565

– 16.506

– 14.398

2.502

2.426

2.385

2.179

– 2.608

– 153

– 33.620

– 8.545

181.946

174.113

De in de overige reserves begrepen wettelijke reserves zijn niet van materieel belang. De kostprijs van de ingekochte aandelen is in mindering gebracht op de overige reserves. De stand van de reserve omrekeningsverschillen ultimo 2008 bedraagt 41,9 miljoen euro negatief (2007: 8,3 miljoen euro negatief).

9 Onverdeeld resultaat

Voorstel winstbestemming: Dividend gewone aandelen Toevoeging aan de overige reserves Totaal

128

2008

2007

45.703

36.836

67.638

55.094

113.341

91.930

◾


10 Voorzieningen Uitgestelde

Stand per 1 januari 2007 Dotaties Onttrekkingen

belasting-

Pensioenvoor-

Garanties

verplichtingen

ziening

en claims

Totaal

28.534

5.728

7.877

–

302

–

302

– 26.140

– 1.432

– 865

– 28.437


2.394

4.598

7.012

14.004

Stand per 1 januari 2008 Dotaties Onttrekkingen

2.394

4.598

7.012

14.004

–

5.000

–

5.000

– 2.394

– 1.608

– 80

– 4.082

–

7.990

6.932

14.922

2008

2007

Gesyndiceerde bankleningen Derivaten tegen reële waarde

297.439

69.887

10.370

142

Totaal

307.809

70.029


42.139

11 Langlopende schulden

Voor een toelichting op de derivaten wordt verwezen naar onderdeel 20 Leningen en overige financieringsverplichtingen van de toelichting op de geconsolideerde jaarrekening. 12 Overige schulden 2008

2007

Belastingen en premies sociale verzekeringen Diverse schulden

3.717

8.081

38.527

33.358

Totaal

42.244

41.439

Niet uit de balans blijkende verplichtingen Voor het merendeel van de Nederlandse dochtermaatschappijen heeft Imtech N.V. een verklaring van aansprakelijkstelling op grond van artikel 403 Boek 2 BW afgegeven. Daarnaast heeft Imtech N.V. afzonderlijke concerngaranties afgegeven ten behoeve van dochtermaatschappijen tot meerdere zekerheid voor de nakoming van specifiek omschreven contractuele verplichtingen jegens derden. Deze concerngaranties betreffen zogenaamde vooruitbetalingsgaranties in de technische aanneming en zuivere nakomingsgaranties. Een groot gedeelte van de concerngaranties is afgegeven voor bedrijven, waarvoor reeds bovenbedoelde verklaring van aansprakelijkstelling is afgegeven en ten kantore van het Handelsregister is gedeponeerd. De schulden van deze dochtermaatschappijen bedroegen per balansdatum 558 miljoen euro (2007: 481 miljoen euro). Imtech N.V. is voorts hoofdelijk aansprakelijk voor de schulden van haar dochtermaatschappijen uit hoofde van de krediet- en garantiefaciliteiten. Tenslotte staat Imtech N.V. aan het hoofd van de fiscale eenheid voor de vennootschaps- en omzetbelasting en is uit dien hoofde hoofdelijk aansprakelijk voor de belastingschulden van deze fiscale eenheden.

129

◾


13 Honoraria van de accountant

De volgende honoraria van KPMG zijn ten laste gebracht van de onderneming, haar dochtermaatschappijen en andere maatschappijen die zij consolideert, een en ander zoals bedoeld in artikel 2:382a BW.

2008

2007

Overig

Overig

KPMG Accoun-

KPMG

Totaal

KPMG Accoun-

KPMG

Totaal

tants N.V.

netwerk

KPMG

tants N.V.

netwerk

KPMG

Onderzoek van de jaarrekening Andere controleopdrachten Adviesdiensten op fiscaal terrein Andere niet controlediensten

1.076

1.833

2.909

978

1.632

2.610

43

116

159

111

18

129

–

641

641

–

348

348

330

989

1.319

313

1.014

1.327

Totaal

1.449

3.579

5.028

1.402

3.012

4.414

Ondertekening De leden van de Raad van Bestuur hebben het jaarverslag en de jaarrekening ondertekend om te voldoen aan hun wettelijke verplichting op grond van artikel 101 lid 2 Boek 2 BW en artikel 5:25c lid 2 sub c Wet op het Financieel Toezicht. De commissarissen hebben de jaarrekening ondertekend om te voldoen aan hun wettelijke verplichting op grond van artikel 101 lid 2 Boek 2 BW. Gouda, 16 februari 2009 Raad van Commissarissen Ir. R.M.J. van der Meer E.A. van Amerongen Drs. A. Baan Drs. G.J. de Boer-Kruyt Drs. A. van Tooren Prof. dr. W.A.F.G. Vermeend Raad van Bestuur Dr. ir. R.J.A. van der Bruggen Mr. B.R.I.M. Gerner

130

◾ OVERIGE GEGEVENS

Aan de Aandeelhouders van Imtech N.V.

Een controle omvat het uitvoeren van werkzaamheden ter verkrijging van controle-informatie over de bedragen en de toelichtingen in de jaarrekening. De keuze van de uit te voeren werkzaamheden is afhankelijk van de professionele oordeelsvorming van de accountant, waaronder begrepen zijn beoordeling van de risico’s van afwijkingen van materieel belang als gevolg van fraude of fouten. In die beoordeling neemt de accountant in aanmerking het voor het opmaken van en getrouw weergeven in de jaarrekening van vermogen en resultaat relevante interne beheersingssysteem, teneinde een verantwoorde keuze te kunnen maken van de controlewerkzaamheden die onder de gegeven omstandigheden adequaat zijn maar die niet tot doel hebben een oordeel te geven over de effectiviteit van het interne beheersingssysteem van de entiteit. Tevens omvat een controle onder meer een evaluatie van de aanvaardbaarheid van de toegepaste grondslagen voor financiële verslaggeving en van de redelijkheid van schattingen die het bestuur van de entiteit heeft gemaakt, alsmede een evaluatie van het algehele beeld van de jaarrekening. Wij zijn van mening dat de door ons verkregen controle-informatie voldoende en geschikt is als basis voor ons oordeel.

A C C O U N TA N T S V E R K L A R I N G Verklaring betreffende de jaarrekening Wij hebben de jaarrekening 2008 van Imtech N.V. te Gouda, statutair gevestigd te Rotterdam, gecontroleerd. De jaarrekening omvat de geconsolideerde en de vennootschappelijke jaarrekening. De geconsolideerde jaarrekening bestaat uit de geconsolideerde balans per 31 december 2008, de geconsolideerde winsten verliesrekening, het geconsolideerd overzicht van het totaalresultaat en het geconsolideerd kasstroomoverzicht over 2008 alsmede uit een overzicht van de belangrijkste grondslagen voor financiële verslaggeving en overige toelichtingen. De vennootschappelijke jaarrekening bestaat uit de vennootschappelijke balans per 31 december 2008 en de vennootschappelijke winsten verliesrekening over 2008 met de toelichting. Verantwoordelijkheid van het bestuur Het bestuur van de entiteit is verantwoordelijk voor het opmaken van de jaarrekening die het vermogen en het resultaat getrouw dient weer te geven in overeenstemming met International Financial Reporting Standards zoals aanvaard binnen de Europese Unie en met Titel 9 Boek 2 BW, alsmede voor het opstellen van het jaarverslag in overeenstemming met Titel 9 Boek 2 BW. Deze verantwoordelijkheid omvat onder meer: het ontwerpen, invoeren en in stand houden van een intern beheersingssysteem relevant voor het opmaken van en getrouw weergeven in de jaarrekening van vermogen en resultaat, zodanig dat deze geen afwijkingen van materieel belang als gevolg van fraude of fouten bevat, het kiezen en toepassen van aanvaardbare grondslagen voor financiële verslaggeving en het maken van schattingen die onder de gegeven omstandigheden redelijk zijn.

Oordeel betreffende de geconsolideerde jaarrekening Naar ons oordeel geeft de geconsolideerde jaarrekening een getrouw beeld van de grootte en de samenstelling van het vermogen van Imtech N.V. per 31 december 2008 en van het resultaat en de kasstromen over 2008 in overeenstemming met International Financial Reporting Standards zoals aanvaard binnen de Europese Unie en met Titel 9 Boek 2 BW. Oordeel betreffende de vennootschappelijke jaarrekening Naar ons oordeel geeft de vennootschappelijke jaarrekening een getrouw beeld van de grootte en de samenstelling van het vermogen van Imtech N.V. per 31 december 2008 en van het resultaat over 2008 in overeenstemming met Titel 9 Boek 2 BW.

Verantwoordelijkheid van de accountant Onze verantwoordelijkheid is het geven van een oordeel over de jaarrekening op basis van onze controle. Wij hebben onze controle verricht in overeenstemming met Nederlands recht. Dienovereenkomstig zijn wij verplicht te voldoen aan de voor ons geldende gedragsnormen en zijn wij gehouden onze controle zodanig te plannen en uit te voeren dat een redelijke mate van zekerheid wordt verkregen dat de jaarrekening geen afwijkingen van materieel belang bevat.

Verklaring betreffende andere wettelijke voorschriften Op grond van de wettelijke verplichting ingevolge artikel 2:393 lid 5 onder f BW melden wij dat het jaarverslag, voor zover wij dat kunnen beoordelen, verenigbaar is met de jaarrekening zoals vereist in artikel 2:391 lid 4 BW. Rotterdam, 16 februari 2009

KPMG ACCOUNTANTS N.V. Drs. P.W.J. Smorenburg RA

131

◾

OVERIGE GEGEVENS

Voorstel tot winstbestemming Aan de Algemene Vergadering van Aandeelhouders zal worden voorgesteld de nettowinst van 113,3 miljoen euro als volgt te bestemmen: 45,7 miljoen euro als dividend uit te keren aan houders van gewone aandelen, naar keuze in contanten of in aandelen, en het restant van 67,6 miljoen euro toe te voegen aan de overige reserves. Het dividendvoorstel is vermeld op pagina 10 van het Bericht van de Raad van Commissarissen.

Statutaire bepaling inzake winstbestemming De regeling van de winstbestemming is vervat in artikel 24.3 tot en met 24.12 van de statuten van de Vennootschap en luidt zakelijk weergegeven als volgt: Preferente aandelen Op preferente aandelen wordt een dividend uitgekeerd overeenkomstig de gemiddelde Eurobasisrente zoals toegepast door ABN AMRO Bank N.V. of haar rechtsopvolger, verhoogd met twee procent. Indien en voorzover de winst niet voldoende is om deze uitkering volledig te doen, kan de Raad van Bestuur besluiten het tekort uit te keren ten laste van de reserves (met uitzondering van de specifiek voor financieringspreferente aandelen bestemde reserves). Indien en voorzover deze uitkering ook niet ten laste van deze reserves kan worden gedaan, wordt uit de winst die in de daarop volgende jaren wordt geboekt eerst een zodanige uitkering aan de houders van preferente aandelen gedaan dat het tekort volledig is aangezuiverd alvorens op de financieringspreferente aandelen en de gewone aandelen kan worden uitgekeerd.

Bijzonder statutair recht inzake zeggenschap Er zijn geen personen die een bijzonder statutair recht inzake de zeggenschap in de Vennootschap kunnen laten gelden. Evenmin zijn winstbewijzen uitgegeven.

Financieringspreferente aandelen Vervolgens wordt op elk financieringspreferent aandeel van een serie een dividend uitgekeerd (of aan de daartoe bestemde reserve toegevoegd) overeenkomstig het effectieve rendement op staatsleningen met een (resterende) looptijd van acht tot negen jaar, zoals gepubliceerd in de Officiële Prijscourant van Euronext Amsterdam by NYSE Euronext, voorafgaand aan de uitgifte van de desbetreffende serie, eventueel verhoogd of verlaagd met een opslag ter grootte van maximaal tweeënhalf procentpunt dan wel afslag ter grootte van maximaal een half procentpunt al naar gelang de marktomstandigheden, welke opslag dan wel afslag kan verschillen per serie. Eens per tien jaar zal het dividendpercentage van de desbetreffende serie worden aangepast aan het alsdan geldende rendement van de hiervoor bedoelde staatsleningen, eventueel verhoogd of verlaagd met voornoemde opslag dan wel afslag. Indien en voor zover de winst niet voldoende is om deze uitkering volledig te doen, zal het tekort worden uitgekeerd ten laste van specifiek daartoe bestemde reserves. Indien en voor zover deze uitkering ook niet ten laste van deze reserves kan worden gedaan, wordt uit de winst die in de daaropvolgende jaren wordt geboekt eerst een zodanige uitkering aan de houders van financieringspreferente aandelen gedaan (of aan de daartoe bestemde reserve toegevoegd) dat het tekort volledig is aangezuiverd alvorens op gewone aandelen kan worden uitgekeerd. Gewone aandelen De Raad van Bestuur bepaalt met goedkeuring van de Raad van Commissarissen welk gedeelte van de na toepassing van het hiervoor bepaalde resterende winst wordt gereserveerd. Het gedeelte van de winst dat resteert staat ter beschikking van de Algemene Vergadering van Aandeelhouders.

132

◾ PERSONALIA

RAAD VAN COMMISSARISSEN 1

KERNPUNTEN

Ir. R.M.J. (Rudy) van der Meer (63)

Commissariaten


◾

◾

◾ ◾

Voorzitter, benoemd in 2005, lopende termijn

◾


tot 2009, lid van de Audit Commissie, lid van de

◾


Honorerings- en Benoemingscommissie

◾ ◾

◾


◾


◾


◾


◾


◾


◾

◾

James Hardie Industries N.V.

◾ ◾ ◾

◾

Benoemd in 1999, lopende termijn tot 2011 Persoonlijk adviseur; programma’s voor

Sara Lee/DE N.V. Reed Elsevier N.V. Allianz Nederland Groep N.V.

Raad van Toezicht Nationaal Register voor Commissarissen

◾

Raad van Toezicht Kids Rights

E.A. (Eric) van Amerongen (55)

Commissariaten


◾

◾ ◾ ◾

◾

Benoemd in 2002, lopende termijn tot 2010, voorzitter van de Honorerings- en Benoemingscommissie

◾


Gazelle Holding B.V. (voorzitter)

◾ ◾

overheid en wetenschap

operationele EBITA-margedoelstelling van 6%

Voorzitter Alumnivereniging TU Delft

Energie Beheer Nederland B.V. (voorzitter)


in ICT, Traffic & Marine

Doelstelling strategisch plan 2012 onverkort gehandhaafd: opbrengsten 5 miljard euro in 2012, onder handhaving van een

◾ ◾ ◾

Voorzitter Bestuur Universiteitsfonds Delft

Commissariaten

authentiek leiderschap voor bedrijfsleven,

Door acquisities sterke positie verworven in Scandinavië en positie op Europese ICT-markt versterkt, posities in Centraal- en

en ING Verzekeringen Nederland N.V.

Mw. Drs. (Dien) G.J. de Boer-Kruyt (64)

Hoge EBITA-groei in alle clusters: 17% in de Benelux, 36% in Duitsland & Oost-Europa, 14% in de UK, Ierland & Spanje en 16%

Oost-Europa (Oostenrijk, Polen, Roemenië, Rusland) verbeterd, goede progressie in groeimarkt ‘energy & environment’ ◾

Voormalig lid Raad van Bestuur Akzo Nobel N.V.

ING Bank Nederland N.V.

Voormalig CEO Koninklijke Swets & Zeitlinger N.V.

ASM International N.V. (vice-voorzitter) HITT N.V. (vice-voorzitter) Shanks Group Plc (senior independent

Vereniging ANWB

◾

non executive director)

◾

ANWB B.V., tevens lid Raad van Toezicht Raad van Toezicht Centraal Bureau Rijvaardigheidsbewijzen (voorzitter)

Ortel Mobile B.V.

PROFIEL

Drs. A. (Harry) van Tooren (61)

Commissariaten


◾

◾

◾ ◾

◾

Imtech is een Europese technische dienstverlener op het gebied van elektrotechniek, ICT, werktuigbouw met circa 22.500 medewerkers, ruim 3,8 miljard euro aan opbrengsten en meer dan 415 vestigingen, waaronder 345 vestigingen in Europa en

voorzitter van de Audit Commissie

◾

70 maritieme (service)vestigingen langs belangrijke scheepvaartroutes. ◾

Imtech is in staat om de technologieën elektrotechniek, ICT, werktuigbouw over de volle breedte en diepte van het techtoegevoegde waarde bieden. Imtech bestrijkt hierbij de combinatie van consultancy, design, engineering, implementatie, maintenance services en maintenance management, gedurende de complete levenscyclus van de technologie en bedrijfsprocessen bij klanten.

◾

Prof. dr. W.A.F.G. (Willem) Vermeend (60)

Commissariaten


◾ ◾

◾ ◾ ◾ ◾

◾

Benoemd in 2007, lopende termijn tot 2011 Ondernemer, Hoogleraar European Fiscal Economics Universiteit Maastricht

In Europa is Imtech actief in: de Benelux (Nederland, België, Luxemburg), Duitsland, diverse landen in Centraal- en Oost-Europa wegen, Zweden, Finland), de UK, Ierland en Spanje. Daarnaast beschikt Imtech over diverse pan-Europese en internationale activiteiten, waaronder een sterke Europese positie op de ICT-markt, de markt van Traffic (inclusief parkeren) en op de mondiale maritieme markt.

Mitsubishi Motors Europe B.V.

Lid Raad van Toezicht Erasmus Universiteit en Erasmus MC

AFAB Financiële Diensten HSB Bouw Volendam

Commissariaten


◾

◾ ◾ ◾ ◾

◾ ◾

◾

Benoemd in 2008, lopende termijn tot 2012, Voormalig Executive Vice President Koninklijke Philips Electronics N.V.

MISSIE EN TOEGEVOEGDE WAARDE

Randstad Holding N.V.

Drs. A. (Adri) Baan (66) lid van de Audit Commissie

Volker Wessels Stevin N.V. (voorzitter) Wolters Kluwer N.V. (voorzitter) Océ N.V. Dockwise Ltd (voorzitter)

Imtech staat voor de integratie van technologieën (elektrotechniek, ICT, werktuigbouw) en de samenwerking van gedreven

Adviseur Warpburg Pincus UK Voorzitter Raad van Toezicht Autoriteit Financiële Markten

◾ ◾

Lid Raad van Toezicht Universiteit van Amsterdam Lid Raad van Toezicht Amsterdam Medisch Centrum

◾

mensen met visie. ◾

Lid Raad van Toezicht Maasstad Ziekenhuis

Hunter Douglas N.V.

Voormalig lid Executive Committee ING Europe/

(onder andere Oostenrijk, Zwitserland, Polen, Roemenië, Kroatië, Rusland, Hongarije, Bulgarije en Tsjechië), Nordic (Noor-

◾

AM Wonen B.V.

Wholesale international

nologisch spectrum te bundelen tot integrale en multidisciplinaire totaaloplossingen die aan klanten en de maatschappij ◾

Benoemd in 2006, lopende termijn tot 2010,

Imtech bundelt innovatief vermogen, professionals met drive en ambitieuze opdrachtgevers. Mensen die geboeid zijn door

Voorzitter Stichting Resocialisatie en Begeleiding Criminele Jongeren

de meerwaarde van technologie. Mensen die ervan overtuigd zijn dat technologie business processen kan veranderen en toegevoegde waarde kan bieden. ◾

Imtech bedient meer dan 19.500 klanten en wenst deze klanten toegevoegde waarde te bieden in de vorm van integrale en

RAAD VAN BESTUUR

DIRECTIERAAD 2

multidisciplinaire totaaloplossingen die leiden tot ‘change in business’: betere bedrijfsprocessen en meer rendement voor opdrachtgevers én voor de klanten die zij op hun beurt bedienen. Imtech wenst deze waardecreatie te creëren door diepgaand

Dr. ir. R.J.A. (René) van der Bruggen (61)

K.P.H. (Håkan) Bergkvist (57)

J. (Javier) Llanos Acuña (50)

inzicht in en kennis van (primaire en secundaire) processen van klanten, intensieve samenwerking met en voor klanten, toe-

Voorzitter Raad van Bestuur

Algemeen Directeur Imtech Nordic

Algemeen Directeur Imtech Spain

singen op het gebied van ‘energy & environment‘ (energie, milieu, fijnstof en water), die 25% van de totale opbrengsten

Mr. B.R.I.M. (Boudewijn) Gerner (57)

K. (Klaus) Betz (53)

Mr. M.E.J. (Mark) Salomons (47)

bedragen. Daarnaast wenst Imtech ook als maatschappelijk bewuste technologiepartner te acteren bij actuele maatschappe-

Lid Raad van Bestuur

Voorzitter Directie Imtech Deutschland

Secretaris van de Vennootschap

Ing. B. (Bart) Bouwmeester MBA (41)

Drs. H.B. (Harry) Siertsema (50)

Algemeen Directeur Imtech Nederland

Algemeen directeur Imtech Marine Group

Alle commissarissen bezitten de Nederlandse

Ir. J.A. (Jan) Casteleijn (59)

J.M. (Jim) Steele (61)

nationaliteit.

Algemeen Directeur Imtech Infra

Algemeen Directeur Imtech UK

A.F. (Jos) Graauwmans (51)

Ir. P. (Piet) Veenstra (60)

Directeur Personeel & Organisatie

Algemeen Directeur Imtech ICT

leveranciers en partners en door goede domeinkennis van de markten waarin deze klanten actief zijn. ◾

Imtech wenst daarnaast een bijdrage te leveren aan een duurzame leefbare samenleving. Het gaat primair om hightech oplos-

lijke vraagstukken, onder meer in de zorg, het onderwijs, op het gebied van veiligheid, in researchlaboratoria en onderzoekscentra, in de farmacie, bij de ontwikkeling van schone en veilige auto’s en in de markt van voedselproductie. Bovendien is Imtech proactief op het gebied van Maatschappelijk Verantwoord Ondernemen. ◾

Imtech hanteert de volgende strategische langetermijn doelstellingen: ◾

de beste technische dienstverlener te willen zijn, zowel in Europa als op de mondiale maritieme markt;

◾

het bereiken van minimaal een top 3-positie in elk Imtech-land en op elke voor Imtech relevante markt;

◾


◾

een operationele EBITA-marge van 6%.

Peildatum leeftijden per 1 januari 2009. 1

2

De leden van de Raad van Bestuur maken deel uit van de Directieraad.

Ir. C.A.J. (Cees) van Laarhoven (60) Algemeen Directeur Imtech Technology

IM TEC H N . V. J A A RV E R S L A G

Imtech N.V. Quinterium Offices I Kampenringweg 45a 2803 PE Gouda Postbus 399 Telefoon +31 182 54 35 43 Fax

+31 182 54 35 00

[email protected] www.imtech.eu Investor Relations Telefoon +31 182 54 35 04 +31 182 54 35 00

[email protected] www.investors.imtech.eu

Samen Succesvol

www.imtech.eu

2 0 0 8

Fax

J A A RV E R S L AG

2800 AJ Gouda

2 0 0 8

J A A R V E R S L A G

Recommend Documents