J A A R V E R S L A G

JA ARVERSLAG 2001

INHOUD ©GP/MORGAN

©MCALLISTER

VO O R W O O R D

3

O R G A N I S AT I E

4

V R I J W I L L I G E R S E N E D U C AT I E

8

K L I M A AT & E N E R G I E

11

BIODIVERSITEIT

14

G I F T I G E STO F F E N

17

P U B L I C AT I E S E N R A P P O RT E N

20

VO O R W O O R D F I N A N C I E E L J A A R V E R S L A G

22

FI NANCI EEL JA ARVERSL AG 2001

23

©GP/MORGAN

©GP/ROUVILLOIS

COLOFON

VOORWOORD ©INDRICH/GP

©PEARSON/GP

©NIMTSCH/GP

©GP/REMKES

VORMGEVING Bingo! graphic design DRUK EN COMPUTER-TO-PLATE Gravisie, Leiden ©GP/HORNEMAN

FOTO ACHTERKANT ©NASA

Dit jaarverslag is gedrukt op 100% recycled en chloorvrij geproduceerd papier.

©SHIRLEY/GP

HARRY CRIELAARS, algemeen directeur Stichting Greenpeace Nederland.

TEKST EN REDACTIE Barbara van Male, Kick van der Mark, Jacqueline Schuiling, Mireille Struik, Loes Visser

FOTO’S VOORKANT ©GP/Remkes, ©GP/Jonkman, ©GT/Morgan, ©GP/Beentjes

©GP/BOND

‘De bescherming van het milieu gaat gepaard met beheerste emotie, oprechte verontwaardiging maar ook met nuchter feitenonderzoek, alternatieven bieden en praktisch blijven denken. En als het niet anders kan: met geweldloze acties laten zien waar het fout gaat. Milieu is mensenwerk: dankzij de steun van honderdduizenden donateurs kunnen de honderden vrijwilligers én betaalde medewerkers van Greenpeace hun werk doen. Door de inzet en steun van velen is 2001 een succes voor het milieu. Maar liefst 12.800 mensen stappen over op groene stroom na een oproep van Greenpeace. Bijna alle VN-landen – behalve de Verenigde Staten – worden het in Bonn eens over het Kyoto Protocol, waarin industrielanden zich verplichten kooldioxide te reduceren. In Canada bereikt Greenpeace, samen met andere milieuorganisaties, een historisch akkoord met houtkapbedrijven. Hierdoor zijn delen van het Great Bear Rainforest, een uniek gematigd regenwoud, nu beschermd en in andere delen is de kap opgeschort. De Deni-indianen in Brazilië beschikken sinds dit jaar over de officiële erkenning van hun leefgebied; dit land is nu wettelijk beschermd tegen houtkap. De industrie die broomhoudende vlamvertragers produceert, krijgt direct een verbod op een nieuwe vlamvertrager. Ook ander gif wordt verboden: het giftige tributyltin mag niet meer in scheepsverf worden verwerkt. Zomaar een greep uit de vele campagne-activiteiten in het afgelopen jaar. Greenpeace besteedt veel aandacht aan voorlichting, educatie en onderzoek. In dit jaarverslag kunt u ook daarover lezen. Vanzelfsprekend krijgt u daarnaast inzicht in het financiële reilen en zeilen van Greenpeace. Wij laten u graag zien hoe wij uw financiële steun hebben gebruikt om het milieu te beschermen. Heel hartelijk dank voor uw steun.’

©2002 Stichting Greenpeace Nederland ©GP/RADETZKI JA ARVERSL AG 2 0 0 1

2

2 0 01

3

JA ARVERSL AG

DIRECTEUR OPGEPAKT In 1971 vaart een groep bezorgde Canadezen en Amerikanen uit op de vissersboot Phyllis Cormack om te protesteren voor de kust van Alaska. Op het eiland Amchitka worden atoomproeven uitgevoerd – de groep wil dat voorkomen. Door hun opmerkelijke en moedige actie wordt de wereld wakker geschud; iedereen hoort van het vreedzame protest tegen de nucleaire explosies. Greenpeace is geboren en Amchitka wordt een vogelreservaat. Dertig jaar later is Greenpeace een krachtige en succesvolle milieuorganisatie, actief aanwezig in 40 landen. Greenpeace Nederland is ontstaan dankzij de vele steunbetuigingen uit ons land voor de internationale acties. Stichting Greenpeace Nederland is officieel opgericht in 1979. ©GP/HOES

14 juli 2001: Tijdens een vreedzaam protest tegen het Amerikaanse raketschild Star Wars worden vijftien Greenpeaceactievoerders en twee journalisten opgepakt. De Amerikaanse officier van justitie ziet er een samenzwering in: extreem hoge straffen van vijf tot tien jaar en boetes van een half miljoen gulden hangen de zeventien boven het hoofd. In Nederland en in acht andere landen wordt geprotesteerd bij Amerikaanse ambassades. Directeur Harry Crielaars wordt opgepakt terwijl hij een petitie aanbiedt aan de ambassade in Den Haag: ‘De Amerikaanse ambassade schrok van onze aanwezigheid. De luiken en deuren rolden naar beneden, men was niet bereid tot luisteren. De Greenpeace-actievoerders werden daarna in de kraag gevat en in busjes afgevoerd. Ook ik belandde in een Haagse cel. Als je ziet wat er in Amerika gebeurt met mensen die vreedzaam demonstreren tegen een dreigende wapenwedloop, dan moet je wel in actie komen.’

O R G A N I S AT I E ©GP/KEZIERE

©GP/WEYLER

©GP/HOES

Greenpeace heeft geen binding met politieke partijen, religieuze groeperingen of regeringen. Het doel is: de bescherming van het milieu voor een schone en gezonde aarde. Acties van Greenpeace zijn vaak spectaculair en altijd geweldloos. Kenmerkend voor de Greenpeacemethode is bearing witness: als getuige aanwezig zijn op plaatsen waar de natuur geweld wordt aangedaan. Milieuproblemen kennen geen grenzen. Wel geeft elk Greenpeace-kantoor binnen de internationale campagnes een eigen kleur aan de invulling: in India staan giftige stoffen hoog op de agenda, olievervuiling is actueel in Rusland, in Brazilië staat het behoud van de oerbossen voorop. Daardoor verschilt de aanpak van Greenpeace van land tot land. Ook helpen de kantoren elkaar en delen medewerkers van Greenpeace hun kennis en expertise waar dat nodig is. Zo heeft Greenpeace Nederland het nog jonge kantoor in India geholpen bij het opzetten van fondsenwerving. Een ander voorbeeld is de internationale samenstelling van de Greenpeace-delegatie bij de klimaatconferentie in Bonn. Of de wereldwijde acties van Greenpeace bij Amerikaanse ambassades tegen de extreem hoge straffen die zeventien actievoerders in de Verenigde Staten boven het hoofd hangen. Zij zijn gearresteerd tijdens een vreedzaam protest tegen proeven met het raketschild Star Wars.

I N KO M ST E N

Stichting Greenpeace Nederland wordt bestuurd door zes personen. Het bestuur bestaat in 2001 uit voorzitter Britta Böhler, penningmeester Gerrit Hoekman, Ruud van Wijk, Hans van Rooij, Gerard Boot en Kees van Nijnatten. Het dagelijks werk wordt, onder leiding van een algemeen directeur en een directeur International Legal Affairs, uitgevoerd door 94 medewerkers in 86 formatieplaatsen – dit is inclusief een klein aantal mensen dat op projectbasis werkt. De verschillende teams van Greenpeace zijn: Communicatie, Persvoorlichting, Vrijwilligersactiviteiten & Educatie, Fondsenwerving, Financiën, Network Control, Interne Dienst, het Actieteam en drie Campagneteams. De Campagneteams zijn ingedeeld naar de belangrijke milieuthema’s: Klimaat & Energie, Biodiversiteit en Giftige Stoffen. Het Actieteam dat de acties coördineert, heeft een eigen onderkomen. Door geweldloze acties, onderzoek en lobby werkt Greenpeace aan een duurzaam evenwicht tussen mens en milieu.

Greenpeace is volstrekt onafhankelijk en accepteert geen geld van overheden en bedrijven. Voor haar inkomsten steunt zij volledig op donaties, giften en legaten van particulieren. In 2001 melden zich 24.119 nieuwe donateurs, zodat op 31 december 2001 het totale aantal donateurs op 701.250 komt. Greenpeace Nederland besteedt via Greenpeace International jaarlijks een flink deel van haar inkomsten aan internationale activiteiten. Met dat geld worden minder draagkrachtige Greenpeace-kantoren in andere landen ondersteund. Ook wordt het besteed aan de schepen van Greenpeace die voor acties zo belangrijk zijn. De jaarlijkse bijdrage van de Nationale Postcode Loterij (NPL) is in 2001 ruim 1,8 miljoen euro. Daarnaast ontvangt Greenpeace een NPL-projectbijdrage van ruim 2,2 miljoen euro, bestemd voor de internationale campagne voor behoud van oerbossen in de Amazone.

Campagneraad – Actieteam

– Juridische zaken

– Stafmedewerker

– Secretaresse

– Persvoorlichting

ACTI ESCH EPEN

– Coördinator

– Klimaat en energie

Greenpeace is begonnen op zee. De schepen en rubberboten blijken al dertig jaar effectieve middelen voor Greenpeace. De internationale bemanning van zeelieden, actievoerders en campaigners vaart over de hele wereld naar plaatsen waar de natuur geweld wordt aangedaan. De vloot van Greenpeace bestaat in 2001 uit zes actieschepen. De Rainbow Warrior is een voormalige vissersboot, omgebouwd tot een driemaster met hulpmotor. De eerste Rainbow Warrior is in 1985 door de Franse geheime dienst met twee bommen tot zinken gebracht. De Arctic Sunrise, een ijsbreker, heeft een zwart verleden als zeehondenjager. Sinds 1995 wordt het schip veel ingezet in de poolgebieden. Een Nederlands bergingsschip is in 1985 omgebouwd tot de MV Greenpeace. Ze heeft onder meer meegedaan aan acties tegen kernproeven op Mururoa, het dumpen van kernafval door Rusland en walvisjagers. De MV Greenpeace is inmiddels te oud

Kwaliteit en

Campagneraad

Ontwikkeling – Bestuur

– Toxics

– Directie

Beheerraad

– Directie

– Personeel &

secretariaat

Organisatie

– Stafmedewerker

ONAFHANKELIJK E N I N T E R N AT I O N A A L

– Coördinator

Research

– Biodiversiteit

– Financiën

Beheerraad

– Vrijwilligersact. en – Network Control

Educatie

– Secretaresse – Interne Dienst

– Communicatie – Fondsenwerving Servicedesk

voor acties. De Moby Dick was tot 1985 een Nederlands vissersschip. Vanaf 1986 heeft ze actiegevoerd voor het behoud van het Canadese Great Bear Rainforest, tegen giftige stoffen, walvisjagers en nucleaire lozingen in de Noordzee, de Baltische Zee en in de Amerikaanse wateren. De Argus is een kleine onderzoeksboot in de haven van Rotterdam. In 1984 kocht Greenpeace de Beluga speciaal voor acties op de Europese rivieren. Het schip is uitgerust om monsters te nemen van vervuild water.

JA ARVERSL AG 2 0 0 1

©GP/BEENTJES

©GP/BELTRA

©GP/SIMS

©GP/GORT

©GP

2 0 01 ©GP/GILABERT

4

©GP/GRACE

©GP/MORGAN

©GP/ROUVILLOIS

©GP/ROUVILLOIS

©GP/BEENTJES

5

JA ARVERSL AG

FRANK KAMP (38), kapitein van de Esperanza, woonde in 2001 geruime tijd naast het droogdok waar dit nieuwe schip werd verbouwd.

IN MEMORIAM

‘We waren meteen tot over onze oren verliefd toen we de Esperanza hadden ‘gespot’. Het schip voldeed aan al onze eisen. Groot, met genoeg slaapplaatsen aan boord. De hoogste ijsklasse, om in de poolgebieden veilig door ijs te kunnen varen. En ook snel, om vissers en walvisjagers te kunnen bijhouden. Met een verbouwing kon zelfs aan de belangrijkste eis worden voldaan: energiezuinig. Een Nederlandse werf was bereid om nauw samen te werken met Greenpeace. We konden de kosten flink drukken door zelf het tijdrovende werk te doen. Dingen als slopen, troep opruimen, schoonmaken, brandwacht spelen als er gelast werd en klein schilderwerk. We hebben nu een bloedmooi schip, dat vaart als een zonnetje!’

In de zomer van 2001 verloor Greenpeace twee bijzondere actievoerders. Beiden waren jong, betrokken en zetten zich actief in voor het milieu. Binnen Greenpeace hebben ze velen geïnspireerd. Beiden worden betreurd door Greenpeace-collega’s over de hele wereld. KAPITEIN HAMID VAN LOHUIZEN (35) Tijdens zijn reis als tweede stuurman op een Nederlands vrachtschip, is Hamid van Lohuizen door onbekende oorzaak overboord geslagen ter hoogte van Nova Scotia. Zondag 15 juli 2001 is Hamid ‘vermist op zee’. Hij had van 0.00 tot 4.00 uur zijn wacht gehad en zou om 12.00 uur ’s middags de wacht weer overnemen. Hamid bleek niet meer aan boord te zijn. De Canadese kustwacht heeft met vier schepen en twee vliegtuigen een grote zoekoperatie in gang gezet. Maandagnacht 16 juli is het zoeken gestaakt. In 1986 voer Hamid voor het eerst voor Greenpeace. Hij werkte zich op van matroos tot kapitein en nam deel aan tientallen campagnes. De afgelopen jaren was hij sterk betrokken bij de campagne voor het behoud van het Amazone-regenwoud. Eind juli is Hamid van Lohuizen herdacht op het Greenpeace-schip de Sirius.

©GP/CUNNINGHAM

©GP/PAPAVOINE

KLIMMER JEROEN DRIESSEN (29) Op 26 augustus is klimmer Jeroen Driessen overleden. Jeroen werkte sinds 1995 voor het Nederlandse actieteam van Greenpeace. Zijn grote passie, klimmen, zette hij in voor acties binnen en buiten Nederland. De vele actievoerders die met Jeroen hebben samengewerkt, herinneren zich dat hij in hachelijke situaties zijn collega’s altijd nauw in het oog hield. Hij was daardoor een van de best wensbare klimpartners. Jeroen sleepte tijdens acties anderen door moeilijke momenten heen. In september zou Jeroen het actieteam in Spanje gaan versterken, daar keek hij erg naar uit. ©GP/DEN HEIJER

©GP/GORT

VL AGGENSCH I P

I N F O R M AT I E L I J N

Na vijftien jaar actievoeren was de MV Greenpeace toe aan een rustige oude dag in het Maritiem buitenmuseum in Rotterdam. Haar opvolger is een voormalige Russische blusboot. Greenpeace wil met dit nieuwe vlaggenschip de Esperanza – Spaans voor hoop – het goede voorbeeld geven. Er is flink verbouwd: een zuinige dieselelektrische aandrijving, alle koelinstallaties zijn ozonvriendelijk, de riolering is een gesloten systeem waarbij het water na zuivering wordt hergebruikt en motorwarmte wordt gebruikt voor verwarming.

Wie Greenpeace belt of e-mailt, krijgt antwoord van een medewerker van de Greenpeace Informatielijn. Zij geven schriftelijk en telefonisch informatie. Het aantal telefoontjes neemt af, maar het aantal e-mails is in 2001 bijna verdubbeld tot 23.000. Bij elkaar opgeteld is het aantal telefonische en elektronische vragen en verzoeken ongeveer constant gebleven: ruim 70.000. Veel mensen hebben gebeld over de mogelijkheid via Greenpeace over te stappen op groene stroom.

©GP/KEZERE

©GP/GRACE

ANNEMARIE VAN HEES (39), medewerker van de Greenpeace Informatielijn. ‘Soms bellen mensen op die kwaad zijn over een actie. Ze denken dat Greenpeace zomaar besluit om actie te voeren en reageren negatief omdat ze niet het hele verhaal kennen. Ik licht dan de achtergronden toe, bijvoorbeeld dat we al jaren onderzoek doen en overleg plegen en pas als laatste redmiddel een actie inzetten. Daar moet je de tijd voor nemen. Gelukkig zijn veel telefoontjes positief. Zoals een mevrouw die ons belde om te zeggen dat ze achter Greenpeace staat in het standpunt tegen het energiebedrijf Essent. Essent is mede-eigenaar van de kerncentrale Borssele en de kerncentrale moet sluiten, vond ook zij.’

©GP/HORNEMAN ©GP/MONK JA ARVERSL AG 2 0 0 1

6

©GP/ROUVILLOIS

©GP/KARKI

©GP/SIMS 2 0 01

7

JA ARVERSL AG

RENSKE DE ZWART (36), teamleider Vrijwilligersactiviteiten & Educatie.

©GP/BEENTJES

‘Je hoort wel eens dat vrijwilligerswerk nu niet zo populair is. Ik herken dat niet. Greenpeace-vrijwilligers zijn juist heel betrokken en gedreven. Ze leiden vaak al een enorm druk leven met studie, werk en gezin, maar maken bewust tijd voor hun vrijwilligerswerk. Op onze afdeling doen we veel regelwerk vanachter onze bureaus. Maar door de inzet van al die vrijwilligers die in het land actief zijn, behoud je je eigen enthousiasme en blijf je geïnspireerd. We willen zoveel mogelijk verschillende mensen bij Greenpeace betrekken en een eigen plek geven. Het mooiste is als we vrijwilligersactiviteiten kunnen concentreren rond bepaalde thema’s. Vroeger gebeurde vrijwilligerswerk in teams, maar we stimuleren tegenwoordig veel individuele vrijwilligers om mee te doen. Echt maatwerk: wie ben je, wat wil je graag doen en wanneer kun je. Wil je meedoen aan onze acties en campagnes, of zelf een idee uitwerken om in je eigen buurt actief te zijn? Iedereen kan op zijn eigen manier meehelpen aan een goed milieu.’

©GP/DEIMAN

Mensen die zelf in actie willen komen voor Greenpeace kunnen terecht bij de afdeling Vrijwilligersactiviteiten & Educatie. Er zijn 250 vrijwilligers actief in de lokale Greenpeace-groepen, die onder andere voorlichting geven op scholen en bij evenementen. Regelmatig dragen zij hun steentje bij aan acties en campagnes van Greenpeace Nederland. Daarnaast werken zo’n 150 vrijwilligers individueel aan allerlei grote en kleine klussen, van vertaalwerk tot het onderhoud van de schepen. Het actieteam kan ook rekenen op zo’n 150 vrijwilligers. Voor kinderen zijn er de Greenteams: een groepje kinderen dat in eigen buurt en omgeving actie onderneemt tegen milieuvervuiling. Daarbij horen 320 Greenteam-begeleiders.

©GP/DEIMAN

MARCEL RUIGROK (28), landschapsingenieur, Zeewolde. ‘In de gemeenten Ermelo en Zeewolde heb ik gelobbyd tegen het toelaten van proefvelden met genetisch gemanipuleerde gewassen. In Ermelo was dat gemakkelijk: de gemeente is tegen. In Zeewolde was het niet zo eenvoudig. Na een gesprek met de wethouder van Milieu is het onderwerp op de agenda van de gemeenteraadsvergadering gezet. Ik heb in die vergadering het Greenpeace-standpunt toegelicht. Later, bij de discussie over dit agendapunt, moest ik mijn mond houden. Dat zijn de regels van de gemeente. Ik had een aantal argumenten graag weerlegd; een beetje frustrerend.’

V R I J W I L L I G E R S E N E D U C AT I E

©GP/HORNEMAN

ANGELA VAN BUITENEN (23), student Pabo, Rotterdam. ©GP/GORT

VA N G E DA C H T E N W I S S E L E N

H E T J A A R VA N D E V R I J W I L L I G E R

Voor vrijwilligers organiseert de afdeling Vrijwilligersactiviteiten & Educatie elk jaar een aantal informatiedagen over campagnes. Medewerkers van de campagnes wisselen van gedachten met de vrijwilligers over de plannen voor het komende jaar. En vrijwilligers krijgen de gelegenheid om ideeën aan te dragen. De vrijwilligers kunnen rekenen op ondersteuning en trainingen. Zo worden regelmatig cursussen opgezet om zo effectief mogelijk informatie te kunnen overdragen, in een gesprek op straat, aan lokale media of aan de lokale politiek. De jaarlijkse Vrijwilligersdag in januari heeft, naast de presentatie van de campagneplannen, ook een belangrijke sociale functie.

De Verenigde Naties riep 2001 uit tot het Internationale Jaar van de Vrijwilliger. Greenpeace besteedt dit jaar extra aandacht aan haar vrijwilligers met onder meer een eindejaarsfeest en een special in het magazine.

©GP/GORT

‘Voor Greenpeace werk ik mee aan een onderzoek naar het gebruik van hout in de bouw. De gemeente Rotterdam heeft aangegeven 'zoveel mogelijk gebruik te maken van goed hout'. Toen ik hen belde schrokken zij in eerste instantie bij het horen van de naam Greenpeace. In tweede instantie vonden zij het belangrijk dat Greenpeace controle uitoefent op het gebruik van hout. Conclusie uit mijn onderzoek is dat de gemeente Rotterdam op de goede weg is. Maar de uitspraak 'zoveel mogelijk' is veel te vaag. Er moet nog veel gebeuren!’

E D U C AT I E

©GP/HORNEMAN

COR LINDHOUT (61), gepensioneerd communicatiemanager, Eindhoven.

Greenpeace vindt het belangrijk kinderen bewust te maken van het milieu in hun omgeving. Door zelf aan de slag te gaan, kunnen kinderen leren dat je een hoop kunt doen aan milieuproblemen. Daarvoor heeft Greenpeace voor kinderen het Greenteam-programma ontwikkeld. In 2001 wordt de Sirius geschikt gemaakt als milieueducatieschip.

‘Tijdens voorlichtingsbijeenkomsten maak ik duidelijk dat we een verantwoordelijkheid hebben voor de toekomst. Beslissingen die nu worden genomen hebben consequenties voor het leven van onze kinderen, kleinkinderen en zelfs achterkleinkinderen. Bezint eer ge begint. Met deze boodschap kom ik regelmatig in aanvaring met mannen van mijn leeftijd uit het bedrijfsleven. Zij kijken meer naar de korte termijn, het financiële gewin.’

©GP/HORNEMAN

Greenteam DE GREENKIDS zet zich in voor de oerbossen.

©GP/GORT

©GP/DEIMAN JA ARVERSL AG 2 0 0 1

8

©GP/GORT

Greenteam de Greenkids uit IJsselstein bestaat uit zes kinderen uit groep zeven van basisschool de Touwladder. Met begeleider Mirjam van der Veen hebben ze in 2001 hun eigen actie op touw gezet voor bescherming van de roeken die vlakbij hun school leven. Een brief aan de wethouder voorkwam dat de vogels door buurtbewoners werden weggejaagd. Ook hebben ze zich voor de oerbossencampagne van Greenpeace ingezet. Begeleider Mirjam van Veen: ‘De Greenkids kregen eind vorig jaar toch mooi de helft van hun klas op een zaterdag in actie voor het verzamelen van handtekeningen voor Kids for Forests. In Utrecht stonden we dus met zijn elven op het drukke Neude, met grote opblaasdieren. Zo konden mensen zien dat de leefomgeving van die dieren wordt bedreigd. De handtekeningen worden door de kinderen in 2002 aan staatssecretaris Faber aangeboden, zij moet op de oerbossentop goed opkomen voor het behoud van oerbossen.’

©GP/DEIMAN 2 0 01

9

JA ARVERSL AG

De rode draad in de werkzaamheden van de campagne Klimaat & Energie is schone, duurzame energie: energie waarbij weinig tot geen kooldioxide vrijkomt en die geen erfenis van radioactief afval achterlaat. Greenpeace stimuleert schone oplossingen om de wereldwijde opwarming van de aarde en klimaatverandering tegen te gaan. Daarnaast blijft het nodig vervuiling aan de kaak te stellen.

K L I M A AT & E N E R G I E ©GPHEESAKKERS

©GP/DE GRAAF

©GP/DORREBOOM

©GP/BEENTJES

GREENTEAMS

GROEN LICHT

Kinderen kunnen zelf een Greenteam oprichten, met een groepje van minimaal vijf klasgenoten of vrienden. Ze kunnen in hun eigen omgeving werken aan een schoner milieu, Greenpeace helpt ze met informatie. Elk Greenteam heeft een begeleider: zo’n 320 Greenteambegeleiders, meestal een ouder of leerkracht, hebben bij elkaar 2200 kinderen onder hun hoede. De teams kunnen ook meedoen aan speciale Greenpeace-activiteiten voor kinderen. In 2001 hebben kinderen handtekeningen verzameld voor de oerbossen-campagne met Kids for Forests. Op de jaarlijkse Greenteam-dag in mei ontmoeten de teams elkaar en kunnen ze ideeën uitwisselen. In augustus 2001 zijn Greenteams aanwezig op Kids Adventure in Rotterdam en maken ze totempalen, spandoeken en tekeningen over de bescherming van oerbossen.

Een grote overstap naar groene stroom. Dat is wat de campagne Klimaat & Energie voor ogen heeft als ze in mei huishoudens oproept voortaan schone elektriciteit te gebruiken. Die groene stroom komt van onder meer windmolens en zonnepanelen; bronnen die energie opwekken zonder dat daarbij kooldioxide (CO2) vrijkomt, het broeikasgas dat de belangrijkste bijdrage levert aan klimaatverandering. Bij de verbranding van de fossiele brandstoffen olie, kolen en gas komt veel CO2 in de atmosfeer terecht. De drempels die de consument ervan kunnen weerhouden groene stroom te kopen, worden een voor een uit de weg geruimd. Door de liberalisering van de markt voor groene stroom zit de consument vanaf 1 juli 2001 niet meer vast aan een lokale energieleverancier: elke particuliere stroomgebruiker kan zelf zijn groene stroomleverancier kiezen. En inmiddels is elektriciteit uit

©GP/HORNEMAN

M I L I E U L E S A A N B O O R D VA N DE SIRIUS In 2001 is het actieschip de Sirius omgebouwd tot educatieschip. Speciaal hiervoor is een programma ontwikkeld met workshops aan boord, geschikt voor kinderen van 10 tot 14 jaar. Ze krijgen milieuproblemen uitgelegd en leren onder meer hoe je een actie voorbereidt. Daarnaast is er een lespakket, vooral voor groep 7 en 8, dat zowel los als ter voorbereiding van een Sirius-bezoek kan worden gebruikt. Het Sirius-programma gaat in 2002 van start, er zijn in 2001 al ruim vijfhonderd Sirius-lespakketten aangevraagd.

©GP/UTRECHT

©GP/BEENTJES

groene duurzame bronnen te koop voor dezelfde prijs als vuile stroom. Via Greenpeace kunnen consumenten overstappen op een energieleverancier die zonder extra kosten groene stroom aanbiedt: 12.806 mensen melden zich aan.

V U I L E I M P O RT Energiebedrijven blijven liever goedkope buitenlandse stroom inkopen, opgewekt in kolen- en kerncentrales. Uit onderzoek van het Energieonderzoek Centrum Nederland (ECN) blijkt dat de stroom uit ons stopcontact steeds viezer wordt. Greenpeace toont haar protest door een spandoek ‘Stop import vuile stroom’ in een hoogspanningsmast langs de grens op te hangen. Bovendien roept Greenpeace samen met onder meer het Wereld Natuur Fonds en de Consumentenbond minister Jorritsma van Economische Zaken op een zogenoemd stroometiket in te voeren. Want informatie over de herkomst van stroom stelt de consument in staat een bewuste keus te maken. Tijdens een kamerdebat zegt Jorritsma dit toe.

WINDMOLEN OP ZEE

©GPGORT

Ook al neemt de vraag naar groene stroom toe, de zeer bescheiden doelstelling die de overheid zichzelf heeft gesteld – in 2000 wordt drie procent van de energie duurzaam opgewekt – wordt niet eens gehaald. Vooral de bouw van windmolens ligt achter op schema, zo blijkt uit cijfers van onderzoeksbureau Ecofys. Daarom zet Greenpeace in juli zelf maar een windmolen neer, precies op een geplande boorlocatie voor Noordzeegas. De Greenblades, de eerste offshore windmolen op de Noordzee, is een protest tegen het overheidsbeleid dat de bouw van windmolenparken met lange procedures frustreert, terwijl olie- en gaswinning nog steeds wordt gestimuleerd. Een kort geding maakt een einde aan de actie.

nog dia plaatsen

©GP/GRACE

MICHELLE ANCHER (29), medewerker Vrijwilligersactiviteiten en Educatie, werkt aan het Sirius-programma. ‘De Sirius is een belangrijk onderdeel van het hele lesprogramma en het schip moest flink worden aangepast. Samen met vrijwilligers is er veel geklust. Op de Sirius leren de kinderen over de geweldloze manier waarop Greenpeace milieuproblemen aanpakt en ervaren ze het leven aan boord. Het is een actief programma. Ze krijgen opdrachten, zoals een spandoektekst maken of een koers uitzetten om een schip met fout hout tegen te houden. Aan het eind weten ze dat acties zinvol zijn, en wat ze zelf kunnen doen. Met het lespakket in de klas kunnen de kinderen bijvoorbeeld een actie in hun eigen buurt bedenken: waar zou je een zonnepaneel willen installeren? Hoe kun je zelf minder afval maken? Het gaat er vooral om dat de kinderen zelf op onderzoek uitgaan.’ ©GP/BEENTJES JA ARVERSL AG 2 0 0 1

2 0 01 ©GP/BEENTJES

10

©GP/BEENTJES

©GP/BEENTJES ©GP/BEENTJES

11

JA ARVERSL AG

FEMKE BARTELS (31), teamleider Klimaat & Energie.

©GP/HORNEMAN

‘Energiebedrijven maken mooie reclames, terwijl hun werkelijke aandeel in schone energie achterblijft. Dat aandeel bedraagt in werkelijkheid enkele procenten. En wat blijkt? Het merendeel van de aanmelders voor groene stroom wil een bedrijf dat gegarandeerd geen vieze handen maakt. Een onderzoek van Energie Concurrent laat ook zien dat groene stroom-gebruikers bewuster omgaan met energie dan de gemiddelde energieklant. In tegenstelling tot wat de grote spelers in energieland dachten, blijkt er wel degelijk een grote markt voor groene stroom te zijn. Met onze actie ‘Kies voor groene stroom’ willen we een grotere vraag naar groene stroom in beeld brengen en meer groene investeringen afdwingen. En dat niet alleen. Energiebedrijven halen nog te makkelijk groene stroom uit het buitenland. Ze zouden meer moeite moeten doen om nieuwe capaciteit in Nederland te realiseren. Het werkt als mensen met de voeten stemmen. Bedrijven komen pas in actie als ze het in de portemonnee voelen.’ ©GP/CUNNINGHAM

©GP/BELTRA

©GP/BELTRA

©LOHMEIJER/GP

OOK IN 2001...

©GP/DEIMAN

©GP/MORGAN

©GP/BEENTJES

P R OT E ST T E G E N T R A N S P O RT Het begin van 2001 staat voor Klimaat & Energie in het teken van acties tegen transporten van nucleair afval. Uitgewerkte brandstofstaven van de, inmiddels gesloten, kerncentrale in Dodewaard worden verscheept naar de opwerkingsfabriek in Sellafield, Groot-Brittannië. De kerncentrale in het Zeeuwse Borssele stuurt het afval per trein naar de opwerkingsfabriek in het Franse La Hague.

Opwerking van het Nederlandse nucleaire afval resulteert jaarlijks in miljoenen liters radioactief afvalwater. Bovendien zijn er geen klanten meer voor het geproduceerde plutonium. Milieuminister Pronk wordt daarom door Greenpeace aan het OSPAR-verdrag herinnerd. Nederland heeft al in 1972 dit verdrag ondertekend, dat vervuiling van het noord-oostelijk deel van de Atlantische Oceaan probeert te voorkomen. Ook prijkt de handtekening van minister Pronk onder het besluit om de contracten met opwerkingsfabrieken moet spoed tegen het licht te houden. Omdat het protest aan dovemansoren is gericht, voert Greenpeace acties om de kerntransporten tegen te houden. Desondanks arriveert het afval vanuit Borssele in de opwerkingsfabriek in La Hague. Ook tegen het vervoer van kernafval uit de centrale in Dodewaard, Gelderland, komt Greenpeace in actie. In een tweedehands ME-bus glippen actievoerders langs de massaal aanwezige politie. De bus weet het kerntransport te vertragen, maar uiteindelijk vertrekt het richting Sellafield.

©GP/REYNAERS

• Op 16 juni bezette Greenpeace een boorplatform van de Amerikaanse oliemaatschappij Conoco. Dit was een van de acties tegen het klimaatbeleid van grote Amerikaanse bedrijven, tegenstanders van maatregelen tegen klimaatverandering. Met flinke steun aan de partijkas van Bush hebben zij de president zover gekregen dat hij het internationale klimaatverdrag van Kyoto ‘dood’ verklaarde. • Door Greenpeace verzamelde grond in de buurt van de Britse opwerkingsfabriek Sellafield blijkt zo radioactief dat het volgens Europese regels moeten worden bestempeld als radioactief afval. Dat concludeert het Rijksinstituut voor Volksgezondheid en Milieu (RIVM) na onderzoek van ongeveer 120 kilo aarde uit de omgeving van de opwerkingsfabriek.

• De Verenigde Staten willen boringen in Alaska toestaan. Greenpeace verzet zich tegen de dreigende vervuiling van de natuurgebieden. • De noodklok wordt geluid over de enorme olievervuiling in het westen van Siberië. Uit een onderzoek door het Nederlandse milieu-adviesbureau Iwaco in opdracht van Greenpeace blijkt dat minimaal 700.000 hectare taiga lijdt onder vervuiling door olielekkages. Dat levert onder meer problemen met de drinkwatervoorziening op. • Greenpeace voert in augustus gesprekken met Shell over het Russische Sachalin, waar het bedrijf met BP en Exxon naar gas en olie wil boren. Het voedselgebied van de laatste honderd grijze walvissen wordt bedreigd door de proeven.

• Het internationale akkoord dat in Bonn – zonder de Verenigde Staten – wordt gesloten over het tegengaan van klimaatverandering wordt onthaald als goede eerste stap. Greenpeace blijft de ontwikkelingen volgen.

BIZARRE ARGUMENTEN Samen met de natuur- en milieuorganisaties Milieudefensie en Onkruit vergaat niet! is Greenpeace op 22 juni ook te vinden in Den Bosch, waar de rechtszaak dient die de staat heeft aangespannen tegen Elektriciteits Productiebedrijf Zeeland (EPZ), het bedrijf dat de kerncentrale in Borssele exploiteert. EPZ probeert zich te onttrekken aan de afspraak dat de kerncentrale op 31 december 2003 moet sluiten. Een bizar argument van EPZ is het milieu: Borssele produceert zogenaamd schone stroom, zonder broeikasgassen. Over de erfenis van nucleair afval geen woord… De uitspraak in de rechtszaak van de staat tegen EPZ wordt in 2002 verwacht. Greenpeace ziet geen toekomst voor kernenergie en zal dan ook blijven strijden tegen deze techniek.

©GP/GAVRILOV

©NASA

©GP/GAVRILOV

THOR VEEN (24), net afgestudeerd bioloog en actievoerder voor Greenpeace, ontsnapte in de ME-bus aan het wakend oog van de bewaking rond Dodewaard. ‘Het was een hele inventieve actie, die mensen even wakker schudde. Ik lag, samen met zo'n zeven andere actievoerders, verstopt achterin die ME-bus, ik zag niks. Ik hoorde hoe we ons voorbij alle controleposten van de politie bluften. Het ging allemaal heel snel, voordat ik het wist stopte de bus voor het hek bij Dodewaard. We hadden van tevoren flink geoefend om ons snel onder de bus vast te ketenen en in een paar seconden zat iedereen muurvast. De eerste reactie van de politie bij de kerncentrale was heel ontspannen. Ze voelden zich te pakken genomen, maar konden er wel om lachen. Later veranderde de stemming. Uiteindelijk zijn we allemaal gearresteerd.’

©GP/BEENTJES JA ARVERSL AG 2 0 0 1

2 0 01 ©GP/BEENTJES

12

13

JA ARVERSL AG

DA G B O E K

Alle levende wezens, van eencelligen tot hoogontwikkelde primaten, vormen samen de biodiversiteit op aarde. Deze biodiversiteit is een complex evenwicht in de natuur. De campagne Biodiversiteit van Greenpeace zet zich in voor het behoud van dit kostbare evenwicht tussen de soorten. De nadruk ligt vooral op het behoud van oerbossen, de bescherming van walvissen en oceanen en de alternatieven voor genetische manipulatie.

MEREL VAN DER MARK (23), studente, was in het najaar van 2001 met twaalf andere vrijwilligers in de Amazone om de Deni-indianen te helpen met de demarcatie van hun land. Uit haar dagboek:

BIODIVERSITEIT

ZATERDAG 29 SEPTEMBER Eindelijk is het tot in de hoogste kringen van de Braziliaanse overheid doorgedrongen wat er hier gebeurt. We hebben een bevel gekregen om onmiddellijk het demarqueren te stoppen. Met de laptop op mijn schoot, zittend op een watertankje, doe ik mijn best om de e-mail zo begrijpelijk mogelijk te vertalen voor de Deni, die voor me op een boomstam zitten.

©GP/DE GRAAF ©GP/BEENTJES

B O S S E N VO O R D E B I J L Oerbossen zijn ecosystemen van duizenden jaren oud met een unieke rijkdom aan planten- en diersoorten. De commerciële en grootschalige houtkap bedreigt de laatste resten van de oerwouden in de wereld. Ieder jaar sneuvelt zestien miljoen hectare oerbos. Voor de oerbossencampagne is 2001 een goed jaar. Er zijn voorbereidingen voor de internationale oerbossentop van de Verenigde Naties (het Biodiversiteitsverdrag), die in 2002 duurzaam bossenbeheer gaat bespreken. Zeven oerbossen, in gematigde en tropische gebieden op de hele wereld, worden door Greenpeace uitgeroepen tot The Magnificent Seven. Greenpeace Nederland voert succesvolle acties tegen de import van hout dat uit oerbossen afkomstig is. Nederland is zo’n grote importeur van ‘fout hout’. Actievoerders houden in Vlissingen het containerschip Saga Tide met een lading western red cedar uit het Canadese Great Bear Rainforest tegen. Een houtsnippermachine bij de Canadese ambassade in Den Haag illustreert de vernietiging van dit oerbos. In april bereiken Greenpeace en andere milieuorganisaties een akkoord met de houtkapbedrijven: grote delen van het Great Bear Rainforest worden beschermd en in andere delen is de kap

©ZIEGLER/GP

©INDRICH/GP

ZATERDAG 8 SEPTEMBER ‘Met een groot mes maakt de Deni-indiaan Vaisuvi een pad door het metershoge riet. In de vochtige grond zitten diepe barsten waar je been zo in verdwijnt als je niet oppast. Gil loopt achter hem. Met een GPS (Global Positioning System) in zijn hand, bepaalt hij waar we ons bevinden. We zijn op zoek naar punt P01.

opgeschort. Overheid, milieuorganisaties, lokale bewoners en houtkapbedrijven gaan een plan opstellen voor duurzaam bosbeheer.

R ACE TEGEN DE BU LLDOZERS In het Amazone-oerwoud mag volgens de Braziliaanse wet niet worden gekapt in gebieden waar inheemse stammen wonen, zoals de Deni-indianen. Maar die bescherming was voor de Deni nog niet geregeld, zodat bulldozers en zaagmachines van grote houtkapbedrijven aan het werk konden. Met hulp van Greenpeace en geld van de Nationale Postcode Loterij (zie hoofdstuk Organisatie, p. 4) wordt een begin gemaakt met de bescherming van delen van het Braziliaanse regenwoud. In 2001 vaart de Arctic Sunrise de Amazone-rivier op voor een reeks acties bij houtbedrijven langs de oevers. Vrijwilligers helpen de inheemse Deni-indianen hun leefgebied te demarqueren, zodat dat officieel erkend kan worden door de Braziliaanse overheid. De indianen kappen een pad door het woud als begrenzing van hun gebied, waar palmbomen worden gezaaid als een natuurlijke scheidslijn. Het is voor het eerst dat inheemse bewoners zelf hun gebied afbakenen.

VRIJDAG 14 SEPTEMBER We zijn nu vijf dagen bezig met het trekken van een grens door het bos, en ik denk dat we ongeveer een pad van twee à drie kilometer hebben. Het gaat iets langzamer dan we hadden gehoopt maar dat komt omdat we nu nog niet op 'terra firme' zitten, maar op land dat in de regentijd onderloopt. De begroeiing is hier een beetje Biesbosch-achtig, maar dan veel wilder en gevarieerder. Dat geldt ook voor de insecten die er rondzwermen. Van prachtig blauwzilveren vlinders tot venijnige grote zwartrode mieren die heel gemeen bijten.

©GP/BELTRA

©GP/BELTRA

©GP/BELTRA

©GP/BELTRA

©GP/BELTRA

©GP/BELTRA

©GP/BELTRA

©GP/CANALONGA

ZONDAG 30 SEPTEMBER Nilo, de campagneleider, neemt de Deni apart en legt ze uit wat er is gebeurd. Vervolgens bedenken ze een strategie. Er komen twee voorwaarden: FUNAI (een overheidsorgaan dat zich bezighoudt met inheemse zaken in Brazilië) moet een datum prikken waarop ze beloven de demarcatie voort te zetten. Daarnaast moet FUNAI het stuk erkennen dat al is gedemarqueerd. WOENSDAG 10 OKTOBER 2001 Ze (de papieren – red.) zijn gisteren getekend! Ik kan het haast niet geloven! Na jaren van gebroken beloftes hebben de Deni hun eigen land. De feitelijke demarcatie moet nog gebeuren, maar het tekenen van de officiële documenten is veel belangrijker. Als dat eenmaal gebeurd is, geldt alle jurisprudentie voor het gebied, of het gedemarqueerd is of niet. Het Deni-land is beschermd!’

©NIMTSCH/GP

©NIMTSCH/GP

©GP/BELTRA

JA ARVERSL AG 2 0 0 1

ONZEKERE TECHNIEK

G E N T E C H VO E D S E L E N G E WA S S E N

Bij genetische manipulatie wordt een gen uit het ene organisme geknipt en in een ander organisme geplakt. Planten kunnen eigenschappen krijgen van andere planten, bacteriën of dieren. Op het open veld bestaat het risico van ongewild uitkruisen van gentech gewassen met gewone gewassen en wilde verwanten. Hierdoor kan genetische vervuiling ontstaan: de nieuwe soort kan zich ongecontroleerd in het milieu verspreiden. Over de techniek zelf is nog erg veel onbekend. Zolang deze techniek nog met zo veel onzekerheden is omgeven, vindt Greenpeace dat experimenten met genetische manipulatie thuishoren in de gecontroleerde omgeving van het laboratorium.

De rood-groene boodschappenlijst, waarop producten met en zonder gentech ingrediënten, kan Greenpeace in 2001 herdrukken. De lijst wordt steeds groener omdat steeds minder bedrijven genetisch gemanipuleerde ingrediënten gebruiken. Nestlé, Douwe Egberts en Unilever blijven aan de rode kant (producten met gentech ingrediënten) staan. Een succes is ook het bezwaar dat Greenpeace aantekent tegen vergunningen voor nieuwe proefvelden met genetisch gemanipuleerde gewassen. Het ministerie van VROM trekt de vergunningen waartegen Greenpeace beroep heeft aangetekend in – een dag voor de Raad van State uitspraak zal doen over de zaak.

2 0 01 ©GP/BEENTJES

14

15

JA ARVERSL AG

HINSE BOONSTRA (28), campaigner genetische manipulatie, is betrokken bij de conferentie ‘De keerzijde van gentechnologie’.

©GP/HORNEMAN

‘Door de eenzijdige opstelling van het kabinet ging het Publiek Debat Eten en Genen vooral over mogelijke voordelen van gentech voedsel. Op onze eigen conferentie konden we de keerzijden van genetische manipulatie vanuit verschillende hoeken laten zien. Er zaten voorstanders en tegenstanders in de zaal: de dierenbescherming, milieuorganisaties, wetenschappers en commerciële bedrijven. Je kon goed merken dat het onderwerp veel mensen bezighoudt. Het overheidsdebat gebruikte ontwikkelingslanden als argument; gentechnologie zou honger en armoede kunnen oplossen. Bij onze conferentie kwamen de ontwikkelingslanden zelf aan het woord. Gentechnologie blijkt in arme landen juist extra problemen op te leveren: milieuvervuiling door de bestrijdingsmiddelen die boeren voor gentech gewassen moeten gebruiken, boeren worden afhankelijk van de grote concerns die patent op het zaad hebben, de biodiversiteit verschraalt en armoede neemt toe. Ontwikkelingslanden moeten hun lokale plantenrijkdom juist beschermen, om zelf goedkope en duurzame oplossingen voor de voedselvoorziening te kunnen ontwikkelen.’

Giftige stoffen verdwijnen niet, blijven vaak lang in het milieu en breken nauwelijks af. De schade aan mens en milieu is misschien wel veel groter dan we nu vermoeden. Maar er komen nog steeds nieuwe giftige stoffen op de markt, die niet goed zijn getest op risico’s voor mens en milieu. Greenpeace vindt: stop met het produceren en gebruiken van schadelijke stoffen. Er zijn volop alternatieven.

GI FTIGE STOFFEN ©BERNSTORFF/GP

©TOMIK/GP

©GP/KARKI

GIFTIGE VERF E E N S M A L M A AT S C H A P P E L I J K D E B AT Gentechnologie in de landbouw is omstreden. De overheid zet echter de deur open met subsidies voor onderzoek en commerciële toepassingen. Milieu-, consumenten- en ontwikkelingsorganisaties zwengelen de discussie aan. Het kabinet start daarom een maatschappelijk debat – het wordt echter snel duidelijk dat het Publiek Debat Eten en Genen niet objectief kan worden gevoerd. Want inmiddels staat het kabinet op het standpunt dat genetische manipulatie onvermijdelijk is. In het debat komen milieu, dierenrechten en de belangen van ontwikkelingslanden nauwelijks aan bod. Gaandeweg zien vijftien organisaties, waaronder Greenpeace, in dat ze de keerzijde van gentechnologie moeten belichten en organiseren daarom een eigen conferentie.

Om de aangroei van algen te voorkomen worden scheepsrompen behandeld met verf waarin het giftige tributyltin (TBT) is verwerkt. Deze schadelijke stof lekt weg en komt terecht in de bodem. Vooral in havens, langs vaarroutes en in de Waddenzee blijkt de hormoonhuishouding van schaal- en schelpdieren daardoor ernstig te worden verstoord. Greenpeace heeft hard gewerkt om het verbod op TBT te bereiken. In oktober verzamelen actievoerders een week lang giftige bagger en bracht die retour afzender naar vervuiler Atofina. Tegelijkertijd dringt Greenpeace in de vergadering van de Internationale Maritieme Organisatie (IMO) van de VN, in Londen aan op een verbod op TBT. In oktober neemt de IMO een wereldwijd verdrag aan dat het gebruik van TBT verbiedt. Vanaf 1 januari 2003 mogen scheepsverven geen TBT meer bevatten.

OOK IN 2001… • Onderzoek door TNO, in opdracht van Greenpeace, wijst uit dat meranti uit tropische bossen onnodig wordt verspijkerd tot kozijnen voor nieuwbouwhuizen in Nederland. Er bestaan genoeg duurzame alternatieven voor deze hardhoutsoort. De vijf gemeentes met grote Vinex-nieuwbouwwijken (Utrecht, Amsterdam, Haarlemmermeer, Rotterdam en Den Haag) krijgen het TNO-rapport uitgereikt. • De bossen bloeden: in november verven Greenpeaceactievoerders in de Amsterdamse haven geïmporteerd fout hout uit Liberia rood. • Japan koopt stemmen om de commerciële walvisjacht te kunnen heropenen. Tijdens de vergadering in juli van de Internationale Walvisvaart Commissie geeft de Japanse delegatieleider openlijk toe dat daarvoor ontwikkelingsgeld wordt gebruikt.

©GP/BEENTJES

STO F W O L K E N Greenpeace wint in 2001 een grote slag tegen broomhoudende vlamvertragers. Deze vlamvertragers behoren tot de POP’s (Persistent Organic Pollutants), giftige stoffen die lang in het milieu blijven en zich via de voedselketen ophopen in vetweefsel van mens en dier. Ze kunnen de hormoonhuishouding en het immuunsysteem verstoren. Broomhoudende vlamvertragers worden verwerkt in alledaagse producten zoals kunststof behang, computers en vloerbedekking. Er zijn schonere en veiliger alternatieven voorhanden. Greenpeace begint met een ‘parlementair onderzoek’: in het huisstof van zes Europese parlementsgebouwen treft Greenpeace onder meer concentraties broomhoudende

• The world is watching, zegt Greenpeace in twintig landen tegen Japan tijdens de Internationale Walvisvaart Commissie in juli. Oftewel: stop met de walvisjacht. De Japanse ambassade krijgt een petitie van Greenpeace Nederland. • Spook-DNA van genetisch gemanipuleerde soja van Monsanto zorgt in oktober voor wetenschappelijke hoofdbrekens. Greenpeace vraagt het ministerie van Volksgezondheid uitleg waarom de soja is toegelaten op de Nederlandse markt.

©GP/BEENTJES

©GP/BEENTJES

©GP/HORNEMAN

©GP/HORNEMAN

ANNE VOLLAARD (22), studente filosofie en Greenpeace-vrijwilliger, is een van de actievoerders die giftig bagger heeft verzameld.

©GP/HORNEMAN

©GP/HORNEMAN JA ARVERSL AG 2 0 0 1

16

©GP/GUTMAN

‘De baggeracties duurden een volle week. Het ging om met TBT vervuilde bagger uit havengebieden. Met een grijper werd de blubber uit de haven geschept, wij zorgden op de rubberboot – in gesealde pakken, gasmaskers en speciale handschoenen – dat de bagger van de grijper in vaatjes kwam. We moesten ons concentreren en op elkaar letten, want de grijper is groot, de rubberboot klein en we konden door de maskers niet met elkaar praten. We hebben op verschillende dagen gebaggerd: in de Rotterdamse haven en bij Breskens. Atofina maakt TBT-verf en kreeg de bagger terug, op de stoep. Vervolgens hebben we Atofina geblokkeerd. Tijdens de blokkade deelde ik informatie uit aan werknemers, maar die wilden helemaal niet weten waarom Greenpeace daar actie voert. Ik kan dat niet goed begrijpen: het is wél jouw bedrijf dat verantwoordelijk is voor die giftige stoffen. Al maakt het weinig verschil, voor mij is het voldoende als ik die mensen kan uitleggen waarom we actievoeren. Ik werd als eerste opgepakt, op basis van een aanklacht die niet te geloven was: overtreding van de milieuwet. Dit was een goeie actie, het stonk, het was zwaar, maar ik houd wel van een beetje doorwerken. Goed dat het verbod er nu is, waar wij zo hard voor hebben gewerkt.’

©GP/HORNEMAN 2 0 0 1 JA ARVERSL AG

17

FRANK PETERSEN (33), campaigner Giftige Stoffen, is betrokken bij de stofzuig-actie van Greenpeace.

©GP/HORNEMAN

‘We moesten duidelijk maken dat POP’s waaronder broomhoudende vlamvertragers, overal in het milieu aanwezig zijn. Ons team heeft drie dagen lang door heel Nederland ‘huisgehouden’ met stofzuigers. Van tevoren mochten de geselecteerde mensen twee weken niet stofzuigen, sommigen vonden dat trouwens verschrikkelijk vies, maar ze hadden het er voor over. Een onafhankelijk laboratorium onderzocht daarna de honderd stofzakken. De gevonden concentraties broomhoudende vlamvertragers zijn niet direct gevaarlijk voor mensen, maar tonen wel voor het eerst aan dat ze al tijdens het gebruik uit huishoudelijke spullen weglekken en in het milieu terechtkomen. Mensen worden dus op meer manieren blootgesteld aan giftige stoffen dan men tot dan toe heeft kunnen aantonen. Net als wij vond een meerderheid van de Tweede Kamer dat deze stoffen niet in het milieu thuishoren. Uiteindelijk keurden kamerleden de aangescherpte nota van minister Pronk goed. De chemische industrie moet voortaan volledige gegevens over nieuwe stoffen overleggen voordat ze mogen worden gebruikt. No data no market, heet het in de nota. Een nieuwe broomhoudende vlamvertrager is nu al verboden. Tijdens het stof-onderzoek zijn we in beroep gegaan tegen de vergunning voor de productie van deze nieuwe vlamvertrager door Broomchemie. Ook probeerden we de productie te stoppen: we ketenden ons vast op het terrein van Broomchemie. Juist die combinatie van onderzoek, lobby, rechtszaak en actie zorgde ervoor dat we tegen broomhoudende vlamvertragers zo’n succes behaalden.’ ©ENGEL/GP

vlamvertragers aan. Milieuminister Pronk krijgt de metingen aangeboden en een wetsvoorstel om de giftige vlamvertragers te verbieden. De milieuminister is op dat moment bezig met nieuw overheidsbeleid voor gevaarlijke stoffen, volgens Greenpeace het moment om giftige stoffen te verbieden. De chemische industrie spant zich tevergeefs in om het beleid af te zwakken. Minister Pronk verbiedt direct een nieuwe broomhoudende vlamvertrager. Ook houdt Greenpeace een stofzuig-onderzoek bij verschillende huishoudens door het hele land. Via het radioprogramma Vroege Vogels hebben zich ruim vijfhonderd huishoudens aangemeld. Daaruit is een representatieve groep van honderd huishoudens samengesteld: studentenflat en villa, platteland en stad.

©CORBIS

©HEENEMAN/GP

In arme landen zonder milieuwetten halen arbeiders met blote handen grote schepen uit elkaar. Levensgevaarlijk en slecht voor het milieu, maar spotgoedkoop voor de rijke westerse rederijen. Greenpeace bereidt zich voor op de conferentie van de Internationale Maritieme Organisatie (IMO) van de VN in 2002, waar het slopen van schepen wordt besproken. Tegelijk ontwikkelt Greenpeace Operatie Schoon Schip: in 2002 zal op de Greenpeace-website een lijst met schepen die worden gepubliceerd, die de komende vijf jaar vermoedelijk hun laatste reis maken. De Pacific Princess van de serie Love Boat staat onder meer op de lijst. De lijst is bedoeld om te volgen of de schepen op de goedkope sloopstranden terecht komen.

©GP/NA

JORDAN DE VAAN (26), verpleegkundige uit Nijmegen, zit bij het actieteam. Hij heeft drie dagen gestofzuigd bij ruim twintig huishoudens rond Arnhem en Nijmegen ‘De meeste mensen konden het wel waarderen, een actievoerder aan het stofzuigen. Je merkte dat ze veel inhoudelijke vragen hadden, omdat ze niet wisten wat een broomhoudende vlamvertrager is en wat het doet. Ongeveer de helft van de mensen die zich hadden opgegeven voor ons onderzoek was bezorgd over eventuele gevaren. Iemand vroeg of het kwaad kon dat haar kat graag op de televisie slaapt. We konden haar vertellen dat er geen direct gevaar was, pas na lange tijd hebben die stoffen effect. Ik deed graag aan deze actie mee, juist omdat de nadruk lag op het voorzorgprincipe en op het belang meer te weten van chemische stoffen voor ze worden gebruikt.’

• Niemand wil nog risicovolle chloortransporten die drie keer per week door Nederland denderen. Greenpeacevrijwilligers verzamelen in Groningen samen met andere milieugroepen meer dan duizend handtekeningen om ze aan burgemeester Wallage aan te bieden. • Vrijwilligers van Greenpeace en Milieudefensie turven jaarlijks het biologische assortiment in Nederlandse supermarkten. Twee Albert Heijn-winkels, een in Haarlem en een in Oss delen in 2001 de eer van de vierde EKO-Award. • De sloop van schepen op een Chinese werven veroorzaakt een enorme vervuiling van de rivieren Yangtze en Pearl, zo blijkt na Greenpeace onderzoek. De grote Nederlandse reder P&O Nedlloyd laat haar schepen spotgoedkoop slopen in China.

©GP/NA

18

©GP/BEENTJES

©GP/BEENTJES

©GP/DEIMAN

OOK IN 2001…

SCH EEPSSLOOP

JA ARVERSL AG 2 0 0 1

©CORBIS

• Unilever sluit haar kwikthermometer-fabriek in India na jarenlange acties tegen de enorme kwikvervuiling. Unilever ruimt ook nog 5,3 ton kwikafval in de omgeving van de fabriek op. Maar de multinational weigert in te gaan op de gezondheidsklachten van haar Indiase arbeiders. Die zijn jarenlang blootgesteld aan het uiterst giftige kwik.

• Greenpeace deelt op 3 december flesjes drinkwater uit bij Dow Chemical in Terneuzen. Het water is gebotteld in Bhopal, waar inwoners na achttien jaar nog steeds kampen met de gevolgen van de ramp. Dow Chemical moet haar verantwoordelijkheid nemen, vindt Greenpeace. • Medewerkers van de campagne Giftige Stoffen reizen naar Nepal om hulp te bieden bij het zo veilig mogelijk afvoeren van gevaarlijke bestrijdingsmiddelen. In Kathmandu worden zeer giftige bestrijdingsmiddelen gevonden, verpakt in doorgeroeste blikken en uit elkaar vallende dozen. • Albert Heijn gaat in honderd vestigingen chloorvrij stomen aanbieden. Na jaren campagnes voeren tegen giftige stoomtechnieken, is Greenpeace blij dat de keten bewust voor milieuvriendelijk stomen kiest. • De VN vaardigen in Stockholm een wereldwijd verbod uit op de twaalf meest giftige stoffen. Greenpeace is zeer verheugd met dit verbod, dat onder meer dioxine verbiedt.

• Op het evenement ‘Responsible Care’, in mei, schenken chemiebedrijven elkaar milieuprijzen, terwijl ze achter de schermen de regels voor gevaarlijke stoffen proberen af te zwakken. Op het hoogtepunt bezoekt Greenpeace het feestje: Greenpeace-klimmers zeilen vanaf de nok met een groot spandoek: You don’t care.

2 0 01

19

JA ARVERSL AG

P U B L I C AT I E S E N R A P P O R T E N

GENETISCH GEMANIPULEERD VEEVOER onderzoek door Intomart in opdracht van Stichting Greenpeace Nederland, januari 2001.

ALTERNATIEVEN VOOR BELEID GEVAARLIJKE STOFFEN standpunt van Waterpakt, Stichting Natuur & Milieu, De Noordzee en Stichting Greenpeace Nederland, april 2001.

OCCURENCE OF PERSISTENT ORGANIC POLLUTANTS: AN INVENTORY ON DUTCH STUDIES uitgevoerd door het Instituut Voor Milieuvraagstukken Amsterdam in opdracht van Stichting Greenpeace Nederland, maart 2001.

FACTSHEET SCHEEPSSLOPEN: GEEN GIFTIGE SLOOPSCHEPEN NAAR AZIË Stichting Greenpeace Nederland, april 2001.

PRODUCTLIJST GENETISCH GEMANIPULEERD VOEDSEL… JE HOEFT NIET ALLES TE SLIKKEN tweede herziene druk, Stichting Greenpeace Nederland, Amsterdam, maart 2001.

nog dia plaatsen, komt nog-gerda +credit plaatsen

DE KLEUR VAN STROOM: DE MILIEUKWALITEIT VAN IN NEDERLAND GELEVERDE ELEKTRICITEIT Energieonderzoek Centrum Nederland in opdracht van Stichting Greenpeace Nederland, mei 2001. UW STROOM GRATIS GROEN Stichting Greenpeace Nederland, mei 2001. ©GP/BEENTJES

THE PRESENCE OF BROMINATED FLAME RETARDANTS AND ORGANOTIN COMPOUNDS IN DUST COLLECTED FROM PARLIAMENT BUILDINGS FROM EIGHT COUNTRIES Greenpeace research laboratories, Exeter, Groot-Brittannië, maart 2001.

BROMINATED FLAME RETARDANTS IN DE DUTCH ENVIRONMENT, A LITERATURE SURVEY uitgevoerd door Instituut voor Milieuvraagstukken (Vrije Universiteit), Amsterdam, in opdracht van Stichting Greenpeace Nederland, juni 2001.

©GP/CANALONGA

©GP/GORT

©GP/NOVIS

SHIPS FOR SCRAP IV. FINDINGS OF A GREENPEACE VISIT TO FOUR SHIPBREAKING YARDS IN CHINA Stichting Greenpeace Nederland, juni 2001.

DANKZIJ UW STEUN... SCHENKING EN BELASTINGVOORDEEL publieksfolder, Stichting Greenpeace Nederland, september 2001.

FACTSHEETS GIFTIGE STOFFEN • Geen gifverf op zeeschepen, april 2001 . • Broomhoudende vlamvertragers, dioxinen, organotinverbindingen, ftalaten, mei 2001. • Muskverbindingen, augustus 2001. • Methylbromide, oktober 2001. Stichting Greenpeace Nederland.

BOSSEN VOOR DE BIJL publieksfolder, Stichting Greenpeace Nederland, oktober 2001.

GIF IN HUISSTOF onderzoek naar POP’s in honderd Nederlandse huishoudens, Stichting Greenpeace Nederland, juli 2001.

DE KEERZIJDE VAN GENTECHNOLOGIE samenvatting van de conferentie ‘De keerzijde van gentechnologie’, georganiseerd door vijftien maatschappelijke en milieuorganisaties waaronder Greenpeace. Stichting Greenpeace Nederland, oktober 2001.

WEST SIBERIA OIL INDUSTRY ENVIRONMENTAL PROFILE. FINAL REPORT Iwaco, Consultants for water and environment in opdracht van Stichting Greenpeace Nederland, augustus 2001. SMAAKT BIOTECH NAAR MEER? analyse van de voorlichtingsvideo van de commissie Terlouw door Intomart in opdracht van Stichting Greenpace Nederland, september 2001.

©GP/UTRECHT JA ARVERSL AG 2 0 0 1

20

©GP/BUXBAUM

©GP/BELTRA

©GP/MONK

©BERNSTORFF/GP

GENETISCHE MANIPULATIE, VERWACHTINGEN EN RISICO’S publieksfolder, Stichting Greenpeace Nederland, oktober 2001.

GENETISCH VERANDERDE GLUFOSINAAT-RESISTENTE “T 25-CHARDON LIBERTY LINK” MAÏS Schenkelaars Biotechnology Consultancy in opdracht van Stichting Greenpeace Nederland, oktober 2001. VERANTWOORD TOEPASSEN VAN KOZIJNEN UIT DUURZAAM GEPRODUCEERD HOUT TNO-rapport in opdracht van Stichting Greenpeace Nederland, november 2001.

©GP/KARKI 2 0 01

21

JA ARVERSL AG

FINANCIEEL JA ARVERSLAG

VOORWOORD FI NANCI EEL JA ARVERSL AG

1 JA ARREKEN I NG ©GP/BUXBAUM

©GP/ROUVILLOIS

1.1 ONTWIKKELINGEN I N D E I N KO M ST E N De inkomsten die Greenpeace uit donaties verkrijgt, zijn in 2001 gestegen van 16.321.213 naar 18.102.977 euro. Deze stijging is vooral te verklaren uit het toegenomen aantal machtigingen – in plaats van losse overschrijvingen – van donateurs. Het aantal donateurs is gestegen met 24.119, het totaal aantal donateurs is per 31 december 2001 701.250. In de totale inkomsten zijn ook de 843.258 euro opgenomen die Greenpeace heeft ontvangen aan extra giften voor de oerbossencampagne en de campagne om de vervuiling van het Baikalmeer tegen te gaan. In de bestemmingsreserve is een bedrag opgenomen van 430.000 euro om deze Baikalcampagne voort te zetten. Greenpeace is een onafhankelijke milieuorganisatie en accepteert geen geld van overheden en bedrijven. Voor haar inkomsten steunt zij volledig op donaties, giften en legaten van particulieren. Daarnaast ontvangt ze jaarlijks een bijdrage van de Nationale Postcode Loterij (NPL). In 2001 is dit bedrag gelijk aan het jaar daarvoor, 1.815.121 euro. Daarnaast ontvangt Greenpeace in 2001 een extra bijdrage van de NPL – 2.268.901 euro – bestemd voor de internationale campagne voor behoud van oerbossen in de Amazone.

ONTWIKKELINGEN I N D E B E ST E D I N G E N DE VLOOT Aan de verbouw van de Esperanza, het nieuwe schip van Greenpeace, is 317.646 euro uitgegeven. Het schip is voorzien van verschillende milieuvriendelijke systemen voor verwarming en waterrecycling en heeft een energiezuinige aandrijving. DE CAMPAGNES De campagnes zijn ingedeeld naar drie belangrijke milieuthema’s: Biodiversiteit, Klimaat & Energie en Giftige Stoffen. Binnen die campagnes zijn de bestedingen ook weer verdeeld. Bij Klimaat & Energie ligt de nadruk op de groene stroomcampagne en de campagne tegen opwerking en nucleaire transporten. Bij Giftige Stoffen is vooral geld besteed aan de campagnes tegen POP’s (Persistent Organic Pollutants) en tegen het slopen van schepen. En bij Biodiversiteit ligt het accent op de bescherming van oerbossen, de walvissen en de campagne genetische manipulatie.

JA ARVERSL AG 2 0 0 1

22

INTERNATIONALE CAMPAGNES Greenpeace Nederland besteedt ieder jaar een belangrijk deel van haar inkomsten aan internationale campagnes en projecten. Milieuproblemen zijn tenslotte grensoverschrijdend. Greenpeace Nederland werkt samen met Greenpeace-kantoren over de hele wereld. Verder stellen we onze expertise over onder meer fondsenwerving, acties en campagnes beschikbaar aan kantoren in andere landen. FONDSENWERVING Het percentage dat Greenpeace uitgeeft aan fondsenwerving, is gedaald tot 23 procent. De totale kosten fondsenwerving zijn echter hoger dan begroot, omdat Greenpeace heeft geïnvesteerd in de werving van nieuwe donateurs en machtiginghouders. De verwachting is dat het kostenpercentage fondsenwerving de komende jaren verder afneemt, omdat de investeringen voor werving zich zullen terugverdienen. UITVOERINGSKOSTEN EIGEN ORGANISATIE Deze kosten zijn licht gestegen. Onder meer de personeelskosten zijn hier voor verantwoordelijk. Het aantal formatieplaatsen is gestegen van 83 naar 86, dit is inclusief twee formatieplaatsen voor projectmedewerkers. ONTWIKKELING EIGEN VERMOGEN Het eigen vermogen is nagenoeg gelijk gebleven. Greenpeace Nederland heeft besloten om ook de komende jaren het vermogen niet te laten groeien. Het vermogen wordt aangehouden om de continuïteit te waarborgen. Voor 2002 heeft het bestuur een bestemmingsreserve beschikbaar gesteld van 4.677.029 euro voor internationale projecten.

Gerrit Hoekman, penningmeester Stichting Greenpeace Nederland

BALANS PER 31 DECEMBER 2001

Alle bedragen zijn in euro’s

31 december 2001

31 december 2000

Activa MATERIËLE VASTE ACTIVA Materiële vaste activa ten behoeve van de bedrijfsvoering Materiële vaste activa ten behoeve van de doelstelling

1.536.400 143.516

1.668.424 0 1.679.916

1.668.424

304.339

304.339

BELEGGINGEN

6.244.573

6.242.735

VORDERINGEN

3.274.178

2.993.051

13.807.903

13.870.428

25.310.909

25.078.977

FINANCIËLE VASTE ACTIVA Leningen en toezeggingen in het kader van de doelstelling

LIQUIDE MIDDELEN

Alle bedragen zijn in euro’s

31 december 2001

31 december 2000

Passiva EIGEN VERMOGEN BESTEEDBAAR VERMOGEN Bestemmingsreserve door bestuur bepaald Reserve niet gerealiseerde waardeverschillen beleggingen Overige besteedbaar vermogen

VASTGELEGD VERMOGEN Fonds activa bedrijfsvoering Fonds activa doelstelling

4.677.029 14.299 9.035.800

4.265.534 12.461 9.417.687

13.727.128

13.695.682

1.536.400 447.855

1.668.424 304.339 15.711.383

15.668.445

6.868.883

7.013.389

KORTLOPENDE SCHULDEN VOORUITONTVANGEN DONATIES OVERIGE SCHULDEN Schuld aan belastingdienst Overige schulden

61.169 2.669.474

74.004 2.323.139 2.730.643

2.397.143

25.310.909

25.078.977

2 0 01

23

JA ARVERSL AG

1.2

STA AT VA N B AT E N E N L A ST E N OV E R 2 0 0 1

Alle bedragen zijn in euro’s

BATEN UIT EIGEN FONDSENWERVING Donaties Incidentele giften en schenkingen Nalatenschappen

KOSTEN FONDSENVERWERVING Directe verwervingskosten Uitvoeringskosten eigen organisatie

KOSTEN FONDSENVERWERVING ALS PERCENTAGE VAN BATEN UIT EIGEN FONDSENWERVING OVERIGE BATEN Royalty's uit licentie-overeenkomsten (inclusief netto resultaat merchandise) Opbrengst beleggingen Aandeel in acties van derden Overige baten Bijzondere baten

TOTAAL BESCHIKBAAR VOOR DOELSTELLING

EDUCATIE EN VOORLICHTING Directe kosten Uitvoeringskosten eigen organisatie

CAMPAGNEKOSTEN Nationale campagnes Internationale campagnes Uitvoeringskosten eigen organisatie Speciale projecten

TOTAAL BESTEED AAN DOELSTELLING EXPLOITATIESALDO

JA ARVERSL AG 2 0 0 1

24

2001 Realisatie

2001 Begroting

2000 Realisatie

2002 Begroting

14.713.991 1.501.810 1.887.176

14.611.723 1.769.743 1.315.963

12.894.148 1.783.454 1.643.611

16.018.441 2.042.011 1.452.097

18.102.977

17.697.429

16.321.213

19.512.549

3.699.396 465.096

3.085.705 586.162

3.724.677 412.399

3.403.352 552.074

4.164.492

3.671.867

4.137.076

3.955.426

23

20,75

25,34

20

51.640 923.674 1.815.121 0 0

122.521 771.426 1.815.121 0 0

103.299 920.587 1.815.121 12.261 907.560

135.227 771.426 1.815.121 0 0

2.790.435

2.709.068

3.758.828

2.721.774

16.728.920

16.734.630

15.942.964

18.278.897

1.903.137 2.193.045

2.250.919 2.759.110

1.744.597 2.042.694

2.264.769 2.691.850

4.096.182

5.010.029

3.787.291

4.956.619

2.374.171 3.204.408 2.520.694 4.490.527

1.406.719 3.204.408 3.204.703 4.265.534

2.914.756 3.312.596 2.497.548 5.439.561

2.405.456 3.752.971 2.721.574 4.247.029

12.589.800

12.081.364

14.164.461

13.127.030

1.3

A LG E M E N E TO E L I C H T I N G

1.3.1

Activiteiten

In het financieel jaarverslag zijn opgenomen Stichting Greenpeace Nederland, Stichting Milieuprojecten en Stichting Monument Leliegracht 51. Stichting Greenpeace Nederland houdt zich bezig met activiteiten op het gebied van bescherming van het milieu. De inkomsten van de stichting bestaan uit bijdragen van donateurs, legaten en royalty's. Stichting Greenpeace Nederland ontvangt geen subsidies van overheden. De verkregen inkomsten worden besteed aan verschillende vormen van acties, te weten educatie en voorlichting en nationale en internationale campagnes op het gebied van milieubescherming. Stichting Milieuprojecten en Stichting Monument Leliegracht 51 zijn stichtingen die dienen ter ondersteuning van de doelstellingen van Stichting Greenpeace Nederland. Stichting Milieuprojecten houdt zich bezig met het toezien op de uitvoering van projecten ter bevordering van de doelstelling van Stichting Greenpeace Nederland en het beheren van vermogen. In Stichting Monument Leliegracht 51 is het pand ondergebracht waarin een afdeling van Greenpeace is gevestigd. Stichting Greenpeace Nederland onderhoudt contacten met Greenpeace-organisaties in andere landen en met Greenpeace International. Jaarlijks draagt Stichting Greenpeace Nederland bij in de campagne- en exploitatiekosten van Greenpeace International. Deze bijdragen vinden grotendeels plaats op basis van zogenaamde Funding Agreements en zijn gerubriceerd onder campagnekosten.

1.3.2

16.685.982

17.091.393

17.951.752

18.083.648

42.938

(356.763)

(2.008.788)

195.249

Dotatie reserve niet gerealiseerde waardeverschillen beleggingen Onttrekking aan bestemmingsreserve speciale projecten

(1.838)

0

0

4.265.534

4.265.534

5.445.363

Ten gunste van overig besteedbaar vermogen

4.306.634

3.908.771

3.436.575

Richtlijn Verslaggeving Fondsenwervende Instellingen

Stichting Greenpeace Nederland heeft het CBF-Keur. Dit is een keurmerk dat door het Centraal Bureau Fondsenwerving wordt verleend aan fondsenwervende instellingen die voldoen aan de gestelde eisen vastgelegd in het Reglement CBF-Keur. Het financieel jaarverslag is ingericht volgens de Richtlijn Fondsenwervende Instellingen die is gepubliceerd door de Raad voor de Jaarverslaggeving. Doel van deze richtlijn is inzicht te geven in de kosten van de organisatie en de besteding van de gelden in relatie tot het doel waarvoor die fondsen bijeengebracht zijn. Deze inrichting is tevens één van de voorwaarden voor het verkrijgen van het CBF-Keur.

1.3.3

Grondslagen van waardering en resultaatbepaling

BEGROTING Teneinde te voldoen aan de Richtlijn Verslaggeving Fondsenwervende Instellingen is in het financieel jaarverslag naast de vergelijkende cijfers van voorgaand jaar in de staat van baten en lasten de begroting voor het lopend boekjaar opgenomen. Deze begroting is door het bestuur van Stichting Greenpeace Nederland goedgekeurd. MATERIËLE VASTE ACTIVA Materiële vaste activa worden gewaardeerd op basis van verkrijgings- of vervaardigingsprijs, verminderd met afschrijvingen. De afschrijvingen zijn gebaseerd op de aanschaffingswaarde en de geschatte economische levensduur. BELEGGINGEN Beleggingen in aandelenfondsen worden gewaardeerd op marktwaarde. Voor het verschil tussen de marktwaarde en de verkrijgingswaarde is onder het besteedbaar eigen vermogen een reserve voor niet gerealiseerde waardeverschillen beleggingen gevormd. Beleggingen in obligaties worden gewaardeerd op nominale waarde omdat het beleid gericht is te wachten op uitloting. VORDERINGEN De vorderingen betreffen debiteuren uit normale bedrijfsactiviteiten en de toezeggingen ten aanzien van nalatenschappen waarvan de omvang betrouwbaar kan worden vastgesteld. Op vorderingen wordt, als dit noodzakelijk is, een voorziening in mindering gebracht. EIGEN VERMOGEN Het eigen vermogen bestaat uit vrij besteedbaar vermogen en vastgelegd vermogen. Het vastgelegd vermogen betreft vermogen dat is vastgelegd in activa die direct en volledig worden aangewend voor het realiseren van de doelstelling en activa die worden aangewend voor de bedrijfsvoering. OVERIGE ACTIVA EN PASSIVA Voor zover in het bovenstaande niet anders is aangegeven worden activa en passiva gewaardeerd op nominale waarde. Hierbij wordt op vorderingen, als dit noodzakelijk is, een voorziening in mindering gebracht. DONATIES Donaties worden verantwoord op het moment van ontvangst. Een belangrijke uitzondering hierop vormen de jaardonaties. Aan het eind van het jaar wordt aan donateurs gevraagd hun donatie voor het volgende kalenderjaar te voldoen en deze donaties worden voor een groot deel al voor het eind van het lopende boekjaar ontvangen. Deze donaties worden toegerekend aan het volgende boekjaar.

2 0 01

25

JA ARVERSL AG

KOSTEN Kosten worden onderverdeeld naar de volgende vier categorieën:

LEGATEN EN GIFTEN Giften worden verantwoord op het moment dat de geldopbrengsten worden ontvangen. Nalatenschappen worden verantwoord in het boekjaar waarin de omvang betrouwbaar kan worden vastgesteld. Voorlopige uitbetalingen in de vorm van voorschotten worden in het boekjaar waarin ze worden ontvangen verantwoord als baten. Met ingang van 2001 worden nalatenschappen waarop vruchtgebruik rust eerst als bate genomen in het jaar waarin het vruchtgebruik is beëindigd.

1. Kosten fondsenwerving 2. Kosten educatie en voorlichting 3. Campagnekosten 4. Uitvoeringskosten eigen organisatie

VREEMDE VALUTA Transacties in vreemde valuta gedurende het jaar worden omgerekend tegen de koersen geldend op het tijdstip van de transactie. Vorderingen en schulden in vreemde valuta aan het eind van het boekjaar worden omgerekend tegen de koers per balansdatum. Koersresultaten worden verantwoord via de staat van baten en lasten als kosten eigen organisatie.

OVERIGE BATEN EN LASTEN Voor zover in het bovenstaande niet anders is aangegeven worden baten en lasten toegerekend aan de periode waarop zij betrekking hebben.

1.4

TO E L I C H T I N G O P A F Z O N D E R L I J K E P O ST E N VA N D E B A L A N S

1.4.1

Materiële vaste activa ten behoeve van de bedrijfsvoering

Verbouwingen

Inventarissen

Alle bedragen zijn in euro’s

STAND PER 1 JANUARI 2001 Aanschaffingswaarde Cumulatieve afschrijvingen

Computerapparatuur

Totaal

272.465 11.090

1.314.642 476.268

828.329 479.443

2.654.336 985.912

219.789

261.375

838.374

348.886

1.668.424

0 4.778

0 5.449

155.391 243.911

346.462 379.739

501.853 633.877

4.778

5.449

(88.520)

(33.277)

(132.024)

STAND PER 31 DECEMBER 2001 Aanschaffingswaarde Cumulatieve afschrijvingen

238.900 23.889

272.465 16.539

1.470.033 720.179

1.174.791 859.182

3.156.189 1.619.789

BOEKWAARDE

215.011

255.926

749.854

315.609

1.536.400

2

2

20

50

Afschrijvingspercentages

Campagnematerialen

Totaal

0 0

0 0

0

0

195.507 51.991

195.507 51.991

143.516

143.516

STAND PER 31 DECEMBER 2001 Aanschaffingswaarde Cumulatieve afschrijvingen

195.507 51.991

195.507 51.991

BOEKWAARDE

143.516

143.516

STAND PER 1 JANUARI 2001 Aanschaffingswaarde Cumulatieve afschrijvingen

MUTATIES 2001 Investeringen Afschrijvingen

Afschrijvingspercentages

50

1.4.3

Financiële vaste activa

LENINGEN EN TOEZEGGINGEN VERSTREKT IN HET KADER VAN DE DOELSTELLING De post leningen en toezeggingen verstrekt in het kader van de doelstelling is als volgt te specificeren:

238.900 19.111

MUTATIES 2001 Investeringen Afschrijvingen

Het verloop van de materiële vaste activa ten behoeve van de doelstelling in 2001 is als volgt:

Campagnematerialen worden in het jaar van aanschaf ten laste van de staat van baten en lasten verantwoord, tenzij deze voor meerdere campagnes gebruikt kunnen worden. In 2001 zijn enkele activa aangeschaft die voor meerdere campagnes zullen worden aangewend. Deze activa worden in 2 jaar afgeschreven.

Het verloop van de materiële vaste activa in 2001 is als volgt:

Gebouwen

Materiële vaste activa ten behoeve van de doelstelling

Alle bedragen zijn in euro’s

Voor zover mogelijk worden kosten direct toegerekend aan een van de vier categorieën. De uitvoeringskosten eigen organisatie worden vervolgens verdeeld over de categorieën fondsenwerving, educatie en voorlichting en campagnekosten. Met uitzondering van de daarin begrepen personeelskosten, worden de uitvoeringskosten eigen organisatie toegerekend in verhouding tot de betreffende personeelskosten.

ROYALTY'S Royalty's worden toegerekend aan de periode waarop zij betrekking hebben.

1.4.2

Alle bedragen zijn in euro’s

Lening en toezegging derden (I) af: voorziening voor mogelijke oninbaarheid

Lening (II)

31-12-2000

Mutaties

31-12-2001

192.857

0

192.857

192.857

0

192.857

0

0

0

304.339

0

304.339

304.339

304.339

De post lening en toezegging derden (I) bestaat uit een door Stichting Greenpeace Nederland verstrekte lening van € 88.487 en een deposito van € 104.369 dat dient als zekerheid voor een door derden aan (I) verstrekte lening. De verstrekte lening en toezegging dienen ter financiering van activiteiten op het gebied van milieubescherming. Vanaf 1 april is de blokkade gedeeltelijk vervallen, naar rato gedane aflossingen op de onderliggende lening. De lening (II) is ter financiering van activa in het kader van de bevordering van milieubescherming. Deze activa zijn als zekerheid voor de lening gegeven. De leningen en toezeggingen hebben voor het grootste deel een looptijd van meer dan één jaar.

JA ARVERSL AG 2 0 0 1

26

2 0 01

27

JA ARVERSL AG

1.4.4 Beleggingen

1.4.7

De post beleggingen is als volgt te specificeren:

De mutaties in het eigen vermogen kunnen als volgt worden gespecificeerd:

Waardering 31-12-2001

Beurswaarde 31-12-2001

Aanschafwaarde

2.082 aandelen Triodos Groenfonds 10 aandelen Nedlloyd 20 aandelen Shell 4 aandelen Akzo Nobel Bulderbos certificaat

116.592 155 1.138 201 454

116.592 155 1.138 201 454

101.820 245 1.722 200 454

TOTAAL AANDELEN

118.540

118.540

104.441

Alle bedragen zijn in euro’s

4.000 obligaties B.N.G. 1996/2006 6,375 % 4.000 obligaties Nederlandse Waterschapsbank 1996/2006 6,25 %

1.815.121

1.958.515

1.875.020

1.815.121

1.936.734

1.860.499

TOTAAL OBLIGATIES

3.630.242

3.895.249

3.735.519

Langlopend deposito ASN

2.495.791

TOTAAL BELEGGINGEN

6.244.573

Het verschil tussen de aanschaffingswaarde van de obligaties en de waardering op nominale waarde ultimo boekjaar bedraagt € 105.277. Dit bedrag is onder de vorderingen geactiveerd en zal gedurende de looptijd van de obligaties ten laste van de staat van baten en lasten worden verantwoord. Het deposito ASN heeft een looptijd tot 21 mei 2007; rente 5,35%.

Eigen vermogen

BESTEEDBAAR VERMOGEN Bestemmingsreserve door bestuur bepaald Reserve niet gerealiseerde waardeverschillen beleggingen Overig besteedbaar vermogen

VASTGELEGD VERMOGEN Fonds activa bedrijfsvoering Fonds activa doelstelling

Vorderingen

Exploitatiesaldo

Overige mutaties

31-12-2001

4.265.534

(4.265.534)

4.677.029

4.677.029

12.461 9.417.687

1.838 4.306.634

0 (4.688.521)

14.299 9.035.800

13.695.682

42.938

(11.492)

13.727.128

1.668.424 304.339

0 0

(132.024) 143.516

1.536.400 447.855

15.668.445

42.938

0

15.711.383

In 2000 heeft het bestuur een bestemmingsreserve gevormd ter grootte van € 4.265.534. In 2001 is dit bedrag als volgt besteed:

Alle bedragen zijn in euro’s

Key Opportunity Projects Kosten vervanging actieschip Campagnes kleine Greenpeace kantoren

De beleggingen in aandelen worden aangehouden ten behoeve van activiteiten in het kader van de doelstelling.

1.4.5

01-01-2001 Alle bedragen zijn in euro’s

Begroot

Realisatie

2.268.901 181.512 1.815.121

2.268.901 181.512 1.815.121

4.265.534

4.265.534

De in 2000 gevormde bestemmingsreserve is in 2001 geheel besteed.

Deze post bestaat grotendeels uit nog te ontvangen nalatenschappen. Van deze nalatenschappen is onbekend wanneer ze ontvangen zullen worden. Met ingang van 2001 worden nalatenschappen waarop vruchtgebruik rust eerst als bate genomen in het jaar waarin het vruchtgebruik is beëindigd.

In 2001 heeft het bestuur wederom een bestemmingsreserve gevormd met de volgende bestedingsdoeleinden:

De overige vorderingen hebben overwegend een looptijd van maximaal één jaar.

Alle bedragen zijn in euro’s

1.4.6 Liquide middelen

IMAD actieschepen Ontwikkeling kleine Greenpeace kantoren Campagne Baikal Campagnes kleine Greenpeace kantoren

2.247.029 1.000.000 430.000 1.000.000

TOTAAL

4.677.029

Onder liquide middelen zijn deposito’s begrepen voor een bedrag van € 5.652.185. Van de deposito’s vervalt € 4.537.802 in januari 2002. Het resterend bedrag vervalt in februari 2002.

Het fonds activa bedrijfsvoering betreft het vermogen dat is vastgelegd in materiële vaste activa en leningen in het kader van de bedrijfsvoering. Het fonds activa doelstelling betreft een lening aan derden in het kader van de doelstelling.

JA ARVERSL AG 2 0 0 1

28

2 0 01

29

JA ARVERSL AG

1.4.8 Kortlopende schulden OVERIGE SCHULDEN De overige schulden hebben overwegend een looptijd van maximaal één jaar.

VOORUITONTVANGEN DONATIES Onder deze post zijn de donaties voor 2002 opgenomen die al in 2001 zijn ontvangen.

1.6.3

Royalty's en netto resultaat merchandise

De post royalty's en netto resultaat merchandise kan als volgt worden gespecificeerd:

Alle bedragen zijn in euro’s

1.5

NIET UIT DE BALANS BLIJKENDE RECHTEN EN VERPLICHTINGEN Royalty's Af: directe kosten merchandise

FINANCIËLE TOEZEGGINGEN Stichting Greenpeace Nederland heeft in 2001 toegezegd € 3.752.971 bij te dragen ten behoeve van acties van Greenpeace International in 2002. Tevens zijn extra toezeggingen gedaan voor IMAD actieschepen van € 2.247.029, voor ontwikkeling kleine Greenpeacekantoren van € 1.000.000, voor de campagne Baikal van € 430.000 en voor campagnes kleine Greenpeacekantoren van € 1.000.000.

gen hebben een looptijd van meer dan één jaar. Circa € 265.000 van deze huurverplichtingen wordt doorberekend aan Greenpeace International.

HUURVERPLICHTINGEN Stichting Greenpeace Nederland heeft huurverplichtingen ter hoogte van circa € 487.000 per jaar. Deze verplichtin-

86.672 35.032

187.366 84.067

51.640

103.299

Per 2001 zijn we gestart met een nieuwe partner. Dat heeft ervoor gezorgd dat de opbrengsten minder zijn dan begroot. Voor 2002 is de verwachting dat het oude niveau gehaald wordt.

CLAIMS Tegen Stichting Greenpeace Nederland zijn gerechtelijke procedures aangespannen. De uitkomst van deze procedures is vooralsnog onbekend. Door de directie wordt ingeschat dat de uiteindelijke eventuele toewijzing van de ingestelde vorderingen maximaal € 389.157 zal bedragen.

1.6.4 Opbrengst beleggingen

VRUCHTGEBRUIK NALATENSCHAPPEN Nalatenschappen waarop vruchtgebruik rust worden eerst als bate genomen in het jaar waarin het vruchtgebruik is beëindigd. Uit hoofde hiervan heeft Greenpeace Nederland een uitgesteld recht van € 284.000 (2000: € 284.000).

Rente obligaties Rente langlopende deposito’s Rente liquide middelen Dividenden Ongerealiseerde koersresultaten effecten

TO E L I C H T I N G O P A F Z O N D E R L I J K E P O ST E N VA N D E STA AT VA N B AT E N E N L A ST E N

De opbrengst beleggingen bestaat uit:

Alle bedragen zijn in euro’s

De baten zijn hoger uitgekomen dan begroot. Dit is met name te verklaren door de toegenomen opbrengsten nalatenschappen. Deze laten zich moeilijk begroten.

Kosten fondsenwerving

2001

2000

229.159 133.525 556.583 2.569 1.838

229.159 133.525 550.118 3.353 4.432

923.674

920.587

De met de beleggingen samenhangende kosten bedroegen in 2001 € 17 (2000: € 21).

1.6.5

1.6.1. Baten fondsenwerving

1.6.2

2000

Directe kosten merchandise betreffen voornamelijk advieskosten direct gelieerd aan de merchandise-activiteiten. BANKGARANTIES Door Stichting Greenpeace Nederland zijn bankgaranties voor in totaal € 128.896 ten behoeve van derden afgegeven.

Stichting Greenpeace Nederland is beneficiant van de Stichting Nationale Postcode Loterij en heeft in 2001 een bedrag van € 1.815.121 ontvangen. Dit bedrag is in de jaarrekening 2001 als bate verantwoord. Daarnaast is specifiek ten behoeve van de internationale Amazonecampagne van Greenpeace International een aanvullend bedrag van € 2.268.901 ontvangen. Dit bedrag is direct afgedragen aan Greenpeace International en niet via de staat van baten en lasten verantwoord.

1.6

2001

Aandeel in acties van derden

Stichting Greenpeace Nederland is beneficiant van de Stichting Nationale Postcode Loterij en heeft in 2001 een bedrag van € 1.815.121 ontvangen. Dit bedrag is in de jaarrekening 2001 als bate verantwoord. Daarnaast is specifiek ten behoeve van de internationale Amazonecampagne van Greenpeace International een aanvullend bedrag van € 2.268.901 ontvangen. Dit bedrag is rechtstreeks afgedragen aan Greenpeace International en niet via de staat van baten en lasten verantwoord.

De directe verwervingskosten kunnen als volgt worden gespecificeerd:

Alle bedragen zijn in euro’s

2001

2000

2.376.094 977.572 345.730

1.628.999 1.811.079 284.599

3.699.396

3.724.677

1.6.6 Bijzondere baten Betrof de van Greenpeace International terugontvangen lening die als P.M. in de balans was opgenomen.

Direct marketing Promotie Overige

Het kostenpercentage van de zelf geworven inkomsten dat is besteed aan fondsenwerving ligt binnen de norm van het Centraal Bureau voor Fondsenwerving (CBF). Het verschil met de begroting is te verklaren door de extra investering in mail prospecting.

JA ARVERSL AG 2 0 0 1

30

2 0 01

31

JA ARVERSL AG

1.6.7 Besteed aan de doelstelling De bestedingen aan de doelstelling kunnen als volgt worden gespecificeerd:

Alle bedragen zijn in euro’s

EDUCATIE EN VOORLICHTING Donateursblad "Greenpeace" Communicatie Ondersteunende activiteiten

NATIONALE CAMPAGNES Klimaat en energie Toxics Biodiversiteit Ondersteunende activiteiten

2001

INTERNATIONALE CAMPAGNES / SPECIALE PROJECTEN Door Greenpeace Nederland worden jaarlijks middelen beschikbaar gesteld aan Greenpeace International voor internationale campagnes.

2000 Alle bedragen zijn in euro’s

1.173.347 422.103 307.687

1.160.076 542.806 41.715

1.903.137

1.744.597

1.124.907 446.580 611.239 191.445

2.179.791 153.050 462.020 119.896

2.374.171

2.914.757

Toezegging voor 2001 VANUIT BESTEMMINGSRESERVE Key opportunity projects Campagnes kleine Greenpeace kantoren Vervanging actieschip

3.204.408

2.268.901 1.815.121 181.512 4.265.534

Direct afgedragen bijdrage Nationale Postcode Loterij ten behoeve van Amazone Campaign

2.268.901

Stand 1 januari 2001 Extra beschikbaar gesteld in 2001

9.738.843 224.993 9.963.836

EDUCATIE EN VOORLICHTING Aan het magazine is minder besteed dan begroot door aanzienlijke kostenbesparingen. De kosten voor het educatieve project de Sirius zullen later gemaakt worden dan begroot. NATIONALE CAMPAGNES Er hebben zich meer mogelijkheden voorgedaan om campagne te voeren. De werkelijke kosten zijn dan ook aanzienlijk hoger dan gebudgetteerd.

BESTEED AAN Climate Campaign Oceans Campaign Forest Campaign Toxics Campaign Nucleair Campaign Amazone Campaign Campagnes kleine Greenpeace kantoren Activiteit Star Wars Vervanging actieschip

1.300.000 650.000 750.000 1.050.000 1.723.309 2.268.901 1.815.121 88.859 317.646 9.963.836

Het bedrag besteed aan de speciale projecten is onttrokken aan de bestemmingsreserve (€ 4.265.534) en beschikbaar gesteld aan Greenpeace International. Daarnaast is ten laste van het overig besteedbaar vermogen een bijdrage van € 224.993 aan Greenpeace International verstrekt ten behoeve van de aanschaf van het actieschip de Esperanza en de activiteit Star Wars.

Alle bedragen zijn in euro’s

Toezegging voor 2002 VANUIT BESTEMMINGSRESERVE IMAD actieschepen Ontwikkeling kleine Greenpeace kantoren Campagne Baikal Campagnes kleine Greenpeace kantoren

3.752.971

2.247.029 1.000.000 430.000 1.000.000 4.677.029

Stand per 31 december 2001

JA ARVERSL AG 2 0 0 1

32

8.430.000

2 0 01

33

JA ARVERSL AG

1.6.8 Uitvoeringskosten eigen organisatie

FINANCIEEL JA ARVERSLAG

De uitvoeringskosten eigen organisatie kunnen als volgt worden gespecificeerd:

2 OV E R I G E G E G E V E N S Campagnes

Educatie en voorlichting

Fondsenwerving

2001 Realisatie

2001 Begroting

2000 Realisatie

1.576.471 100.528 106.177 13.637 178.205 210.483 7.140 328.053

1.324.618 72.603 154.171 11.865 155.041 183.124 6.212 285.411

301.514 17.754 9.748 2.516 32.881 38.836 1.317 60.530

3.202.603 190.885 270.096 28.018 366.127 432.443 14.669 673.994

3.722.800 259.820 167.486 34.374 388.785 392.724 18.151 1.565.835

2.713.823 153.198 491.041 40.924 394.649 0 76.581 1.082.425

2.520.694

2.193.045

465.096

5.178.835

6.549.975

4.952.641

Alle bedragen zijn in euro’s

Salaris inclusief sociale lasten Pensioenlasten Overige personeelskosten Reis-/verblijfkosten Huisvestingskosten Kantoorkosten Directie en bestuur Overige algemene kosten

Gemiddeld aantal personeelsleden in fte’s Bezoldiging directie inclusief pensioenlasten Bezoldiging bestuurders en toezichthouders Leningen, voorschotten en garanties verstrekt aan bestuurders en toezichthouders

86 184.952 0 0

De personeelskosten zijn lager dan begroot. Verschillende vacatures zijn niet ingevuld. De overige algemene kosten zijn lager uitgevallen dan begroot. De reservering voor onvoorziene kosten is nagenoeg niet gebruikt.

1.6.9 Personeelskosten De personeelskosten over 2001 kunnen als volgt worden gespecificeerd:

Alle bedragen zijn in euro’s

Salarissen Sociale lasten Pensioenlasten

Overige personeelskosten

2001

2000

2.847.904 354.699 190.885

2.580.619 334.229 153.198

3.393.488

3.068.046

270.096

290.016

3.663.584

3.358.062

Ultimo 2001 was het aantal personeelsleden, gemeten in voltijd formatieplaatsen, 86 (2000: 83).

83 170.195 0 0

©INDRICH/GP

2.1

A CCO U N TA N T SV E R K L A R I N G

OPDRACHT Wij hebben het financieel jaarverslag 2001 van Greenpeace Nederland, waarin opgenomen Stichting Greenpeace Nederland, Stichting Milieuprojecten en Stichting Monument Leliegracht 51 allen te Amsterdam, gecontroleerd. Dit financieel jaarverslag is opgesteld onder verantwoordelijkheid van het bestuur van de stichtingen. Het is onze verantwoordelijkheid een accountantsverklaring inzake het financieel jaarverslag te verstrekken. WERKZAAMHEDEN Onze controle is verricht overeenkomstig in Nederland algemeen aanvaarde richtlijnen met betrekking tot controleopdrachten. Volgens deze richtlijnen dient onze controle zodanig te worden gepland en uitgevoerd, dat een redelijke mate van zekerheid wordt verkregen dat het financieel jaarverslag geen onjuistheden van materieel belang bevat. Een controle omvat onder meer een onderzoek door middel van deelwaarnemingen van informatie ter onderbouwing van de bedragen en de toelichtingen in het financieel jaarverslag. Tevens omvat een controle een beoordeling van belangrijke schattingen die het bestuur van de stichtingen daarbij heeft gemaakt, alsmede een evaluatie van het algehele beeld van het financieel jaarverslag. Wij zijn van mening dat onze controle een deugdelijke grondslag vormt voor ons oordeel. OORDEEL Wij zijn van oordeel dat het financieel jaarverslag een getrouw beeld geeft van de grootte en de samenstelling van het vermogen op 31 december 2001 en van de baten en lasten over 2001 in overeenstemming met de in Nederland algemeen aanvaarde grondslagen voor financiële verslaggeving en voorts in overeenstemming met de Richtlijn Verslaggeving Fondsenwervende Instellingen.

©GP/YASHWANT

2 . 2 B E ST U U R S S A M E N ST E L L I N G Op 31 december 2001 waren de besturen van de stichtingen die zijn opgenomen in dit financieel jaarverslag als volgt samengesteld: STICHTING GREENPEACE NEDERLAND B. Böhler, voorzitter G.J. Hoekman, penningmeester C.A.A. van Nijnatten, secretaris R. van Wijk, lid J.A.C. van Rooij, lid G.C. Boot, lid STICHTING MILIEUPROJECTEN B. Böhler, voorzitter G.J. Hoekman, penningmeester R. van Wijk, lid J.A.C. van Rooij, lid STICHTING MONUMENT LELIEGRACHT 51 B. Böhler, voorzitter G.J. Hoekman, penningmeester

2.3

D I R E C T I E S A M E N ST E L L I N G

Op 31 december 2001 was de directie als volgt samengesteld: A. Crielaars, algemeen directeur G.A.A. Drieman, directeur Internationale en Juridische Aangelegenheden

Amsterdam, 11 april 2002 PricewaterhouseCoopers N.V.

1.6.10 Bestuurskosten De bestuurskosten bedroegen in 2001 circa € 1.000 (2000: € 900). Deze kosten worden verantwoord als uitvoeringskosten eigen organisatie onder kosten directie en bestuur. Amsterdam, 11 april 2002 HET BESTUUR B. Böhler, voorzitter G.J. Hoekman, penningmeester

JA ARVERSL AG 2 0 0 1

34

DE DIRECTIE A. Crielaars, algemeen directeur G.A.A. Drieman, directeur Internationale en Juridische Aangelegenheden

2 0 01

35

JA ARVERSL AG

STICHTING GREENPEACE NEDERLAND Keizersgracht 174 1016 DW AMSTERDAM 0800 422 33 44 www.greenpeace.nl

JA ARVERSL AG 2 0 0 1