Uitzicht
UITGAVE VAN MMV #6 2014 JAARGANG 41
GEZOND ACTIEF – NATUURLIJK BETER
10 Cheer up! 6 9 20
Hoop doet écht leven!
Inzicht Voedingstherapie tegen Lyme In de media Moestuingoeroes Interview Ivan Wolffers: ‘Volg je eigen weg’
m mv
jaar
Het voordeel van Lamberts
Pure Visolie 1100mg 60c c 23,75 120c c 39,95 180c c 50,95
m mv
B12 als Methylcobalamine 1000mg 60t c 13,95
www.hb08.nl jaar
Vitamine D(oen) 1000ie (25mcg) 180t c 19,30 4000ie (100mcg) 120c c 24,95
redactioneel In dit nummer 4 Blauwe bes
Befaamd om haar anthocyanines 5 Interview
‘Ik voel me als herboren’ 6 Interview Hans van Montfort
Versterking immuunsysteem essentieel tegen Lyme 10 Wetenschap
Geestkracht sterkt gezondheid 14 Actuele ledenstand MMV
Opnieuw gegroeid 18 Ontgift je huis
Maak je eigen antibacteriële zeep 20 Interview Ivan Wolffers
‘Geen enkele behandeling is heilig’ 26 Op bezoek bij de boer
Biologisch en toch grootschalig 27 MMV-reis
Genieten in Zwitsers Saasdal
Rubrieken
09 In de media 13 Kruidentuin 15 Lijf en leden 16 Recepten 25 Column Gert Schuitemaker 28 Vraag & Antwoord 31 Colofon
Dubieus (2) Het is niet mijn gewoonte om twee keer achter elkaar aandacht te besteden aan hetzelfde onderwerp. Dat ik daar bij hoge uitzondering van afwijk en nog één keer de internist in opleiding Ben de Jong ten tonele voer, u weet wel, die arts die MMV een dubieuze vereniging noemt, heeft een nadrukkelijke reden. Het is hem kennelijk niet genoeg om met discutabele argumenten en veronderstelde waarheden ten strijde te trekken tegen mensen die voorstander zijn van complementaire geneeswijzen en daar – soms als laatste strohalm – ook voor kiezen. Hij gaat een stap verder: hij belt bij wijze van spreken Jan en alleman - patiënt, kliniek, specialist - die iets ten gunste van de complementaire aanpak te melden hebben (gehad), om hun positieve beleving/benadering af te serveren. Natuurlijk is het zijn goed recht er een eigen mening op na te houden over geneeswijzen die andere uitgangspunten hebben en accenten leggen dan de reguliere benadering waarvoor hij in opleiding is. Maar het is niet wijs er zonder kennis van zaken ‘op los te gaan’. En het is ronduit verwerpelijk om als een soort medisch inquisiteur van de 21ste eeuw mensen te benaderen om ze op hun vermaledijde voorkeur aan te spreken, ze hun keuze en gelijk te betwisten. Met welk recht doe je zoiets? Hoe kom je op zo’n laakbaar idee?
‘...verwerpelijk om mensen hun keuze en gelijk te betwisten...’
De Jong heeft in zijn eerste publicatie laten weten dat ‘een al te eenzijdig pleidooi de reguliere geneeskunde in diskrediet brengt en patiënten valse hoop biedt’. Ds. T. Meijer uit Puttershoek heeft hem voor wat dat laatste punt betreft al doeltreffend van repliek gediend. Voor wat het eerste betreft wil ik hem graag meegeven dat niét een eenzijdig pleidooi voor complementaire benaderingen de reguliere geneeskunde in diskrediet brengt, maar de stelselmatige ongefundeerde kritiek uit eigen kring. Waarom ga je je zo te buiten als al dat complementaire gedoe toch niets om het lijf heeft?!
Cor van Groningen hoofdredacteur
Uitzicht
3
vitamine E 1,9 ug
kalium 85 mg
calcium 5 mg
beta-caroteen 43 ug
magnesium 5 mg
folaat 11 ug
anthocyaninmesg 80 – 400
C vitam10inemg energie 52 kcal
ten a r d y h l o ko 11 gr
blauwe bes Wat betreft micronutriënten is menig groente en fruit de blauwe bes de baas. Maar de kracht van deze uit Noord-Amerika stammende vrucht schuilt in iets anders: de anthocyanines. Van deze tot de flavonoïden behorende groep stoffen zijn er 250 bekend. Kris Verburgh wijdt twee bladzijden van zijn boek ‘Voedselzandloper’ aan de anthocyanines van de blauwe bes. Deze zouden een bijzonder beschermende werking hebben op zenuwcellen. Bij proefdieronderzoek veroorzaakte suppletie een duidelijk positief effect op geheugen, evenwicht en bewegingscoördinatie. Daarnaast zijn er kankerwerende effecten gevonden in menselijk kankercellijnen en proefdieren. Dus: op naar de zelfpluktuin deze zomer! De vermelde hoeveelheden gelden per 100 gram rauwe blauwe bes
Op pagina 17 vindt u recept voor een smoothie met blauwe bes.
4
Uitzicht
m mv
jaar
interview TEKST JAN VAN KLINKEN
Margreet kwam Lyme te boven dankzij natuurgeneeskunde
' Ik voel mij als
' n herbore
Al jaren voelt Margreet Heijerman (62) zich niet fit. Steeds dienen zich nieuwe klachten aan. De huisarts tast in het duister en meent dat het ‘tussen haar oren’ zit. Een natuurgenezer stelt de diagnose chronische Lyme en biedt een therapie die werkt.
P
ijn in de gewrichten, aanvallen van duizeligheid, torenhoge bloeddruk, oog- en oorproblemen, chronische kramp, ongekende moeheid, haaruitval en problemen met het zenuwstelsel. De huisarts weet geen raad met de waslijst aan ernstige ziekteverschijnselen waaraan de dan 58-jarige Margreet lijdt. Daarom besluit ze in oktober 2009 een bio-resonantie-arts te consulteren. Daar viel het kwartje. Sterker nog: “Het kletterde. Ik had volgens hem de ziekte van Lyme. Ik moet jaren geleden geïnfecteerd zijn door een tekenbeet, maar ik behoor kennelijk tot de
vijftig procent die geen kring krijgt bij infectie.” Het gecompliceerde ziektebeeld voert terug op borrelia, de bacterie die de ziekte van Lyme veroorzaakt. Maar met de diagnose was Margreet nog niet van haar klachten af. Ze hoopte dat de arts die met behulp van bio-resonantie zo feilloos de diagnose had gesteld op dezelfde effectieve wijze de kwaal te lijf kon gaan. Maar helaas, zijn therapie bracht geen uitkomst. Margreet is van huis uit vertrouwd met een natuurlijke aanpak van ziekten. Haar moeder Gré Strating, richtte de Moermanvereniging (nu MMV) op, nadat haar zoontje dankzij de therapie van de Vlaardingse
>> Uitzicht
5
>>
kankerarts een dodelijke hersentumor overleefde. Indachtig de woorden van Moerman dat je de vijand kunt overwinnen als je zijn gedrag kent, onderging Margreet in 2012 bij de complementaire praktijk ‘In balans’ in Arnhem een zogenaamde ‘Vegatest’, waarbij het functioneren van de organen wordt ‘doorgemeten’. De test bevestigde dat ze chronische Lyme had. Aan de hand van haar urine liet de praktijk in Duitsland een kuur van zes weken ontwikkelen bestaande uit lichaamsspecifieke natuurgeneeskundige preparaten. Tot Margreets’ verbazing begonnen de middelen al na twee weken te werken.
Knoflook en uien “Het is ongelooflijk”, zegt Margreet, “maar na twee kuren ervoer ik dat ik klaar was met de ziekte van Lyme. Mijn eigen immuunsysteem heeft me daarbij enorm geholpen. Als mens voel ik me twee jaar na de behandeling als herboren.”
Huisarts meende dat het tussen de oren zat
Om het risico van nieuwe besmettingen te verminderen, volgt ze het Moermandieet, eet ze vaak uien en slikt ze dagelijks een knoflookcapsule. “Iedere bacterie heeft een hekel aan deze lucht. In ons menu zouden dagelijks uien moeten zitten, zeker in de tijd wanneer de teken actief zijn”, raadt ze aan.
6
Uitzicht
m mv
jaar
Arts Hans van Montfort: zee van verborgen le “Er is te weinig herkenning en erkenning voor de ziekte van Lyme”, zegt de Maastrichtse arts Hans van Montfort. Nadat zijn vrouw met de ziekte geïnfecteerd raakte, legde hij zich toe op de behandeling van Lyme. Mensen uit heel Nederland weten de natuurarts inmiddels te vinden. ‘Versterking van het immuunsysteem is essentieel bij de aanpak.’
D
e dankbaarste patiënt die Van Montfort heeft, is een jongetje van 10 jaar. “Een miljard keer dank u”, schreef hij in een briefje aan de arts. Bij het jongetje stelde Van Montfort besmetting met borrelia oftewel chronische Lyme vast. Na jaren van onzekerheid wisten hij en zijn ouders eindelijk wat hem mankeerde. Tot dan toe had geen enkele medicus met zekerheid kunnen vaststellen aan welke ziekte hij leed. Jeugd-
BEELD JEAN-PIERRE GEUSENS
Lyme veroorzaakt ed reuma leek het meest waarschijnlijk. Na de diagnose van Van Montfort kon deze hem succesvol behandelen en nu is hij klachtenvrij. “Het probleem”, legt Van Montfort uit, “is dat er in Nederland geen betrouwbare deugdelijke tests zijn voor Lyme. Meer dan de helft van de gevallen wordt door de gangbare tests gemist. Dat betekent dat iemand met Lyme een grote kans maakt dat hij te horen krijgt dat er niets uit het onderzoek is gekomen.” Dat Van Montfort vaker een betrouwbare diagnose kan stellen, dankt hij aan een test die ontwikkeld is door een laboratorium in het Duitse Augsburg. “Helaas wordt die in ons land niet erkend.”
Onbegrepen klachten Van Montfort bouwde expertise op het gebied van Lyme op, nadat zijn vrouw in de periode van 2000 tot 2005 aan een onbegrepen ziekte leed. Ze liep een infectie op die zich manifesteerde in een dikke arm. Ontstekingsremmers hielpen niet. In eerste instantie bemoeide hij zich niet met de behandeling, totdat hij merkte dat niemand wist wat er met haar aan de hand was. “Ik voelde me heel erg moe, had concentratieproblemen en kreeg ontstekingen in mijn gewrichten”, haalt zij op. Ze werd in Nederland op borrelia getest, maar daar kwam niets uit.
“Hoe meer ik me met haar ziekte bezighield, hoe meer ik ervan overtuigd raakte dat ze toch Lyme moest hebben”, vertelt Van Montfort. In Zwitserland ontdekte hij een expert die ze konden consulteren. En jawel, uit diens test bleek dat zij inderdaad de ziekte van Lyme had. De behandeling bestond uit antibiotica en natuurlijke middelen die tot doel hadden haar immuunsysteem te versterken. Na verloop van tijd verdwenen haar klachten helemaal. In 2013 liep ze een nieuwe besmetting op. Ook nu luidde de diagnose van de huisarts dat ze geen Lyme had, maar maakte de uitslag van het eerdergenoemde lab in Augsburg duidelijk dat het wel degelijk opnieuw om borrelia ging. Na een korte antiobiotica kuur was zijn vrouw opnieuw van haar klachten af. Door de mond-tot-mondreclame en de uitvoerige informatie op zijn website kreeg Van Montfort de afgelopen jaren steeds meer mensen met de ziekte
‘Gangbare tests missen meer dan de helft van de gevallen’
>> Uitzicht
7
TWEEDE KAMER BEZORGD OVER LYME
>>
‘Lyme-bacterie kan 350 ziektebeelden veroorzaken’
van Lyme in zijn spreekkamer. Tot uit Canada aan toe. Er is een zee van verborgen leed, concludeert hij. “Dat komt doordat borrelia het meest ingewikkelde genoom heeft dat we kennen. De bacterie openbaart zich in allerlei gedaantes die ook nog eens in elkaar kunnen overgaan. Vaak ontwikkelt zich een biofilm die ervoor zorgt dat het immuunsysteem de bacterie niet herkent. Bovendien is de bacterie hierdoor minder gevoelig voor antibiotica. Daarbij komt dat borrelia in staat is zo’n 350 ziektebeelden te veroorzaken.”
Bijengif De behandeling is maatwerk. Versterking van het immuunsysteem is voor Van Montfort essentieel bij de aanpak. Net als bij kankertherapie zet hij een groot aantal natuurlijke middelen in. Bijengif maakt daarbij onderdeel uit van zijn arsenaal. “Dat is een oude therapie. Mensen met reuma gingen vroeger naar de imker en lieten zich steken. Nu kan het met injecties.” Als de ziekte niet wordt behandeld, kan dat vergaande gevolgen hebben. Het is bekend dat borreliapatiënten een verhoogd risico lopen op kanker. Ook kan een zekere starheid in de therapie optreden; dat betekent dat er geen verbetering meer optreedt in het welbevinden. “Wij denken als gevolg van verkramping in de hersenen”, zegt Yvonne Coolen, die gespecialiseerd is in lichaamsgerichte psychotherapie. “Vaak gaat de ziekte met co-infecties gepaard. Het is écht een geduchte tegenstander. Lyme komt nooit alleen”, aldus Hans van Montfort. U vindt meer informatie over Hans van Montfort en Yvonne Coolen op www.cigmtr.nl
8
Uitzicht
m mv
jaar
Er komt een apart onderzoeks- en behandelcentrum voor de ziekte van Lyme. Een meerderheid van de Tweede Kamer stemde afgelopen mei in met het burgerinitiatief waarin wordt gepleit voor betere tests en langere en intensieve behandeling met antibiotica. 70.000 mensen zetten hun handtekening onder de petitie die in 2010 bij de Tweede Kamer werd ingediend. Het debat liet op zich wachten omdat de Gezondheidsraad eerst met een advies moest komen. In dat advies staat onder meer dat het testen van mensen op de ziekte van Lyme verbeterd moet worden. Te vaak gaat het daarbij mis. Volgens de Nederlandse Vereniging voor Lymepatiënten krijgen mensen therapeutische praatsessies aangeboden om met de klachten om te gaan. Ook komt het voor dat mensen met de diagnose Lyme naar huis gaan, terwijl ze de ziekte juist niet hebben. Dat de politiek zich uitspreekt voor de ontwikkeling van kenniscentra, juicht de natuurarts Hans van Montfort toe maar of dat tot een doorbraak in de diagnose en behandeling zal leiden, betwijfelt hij. “Het is een beetje meer van hetzelfde. Ik vrees dat er weinig verandert, zolang er niet echt nieuwe wegen worden ingeslagen.”
Besmette teek rukt op Het aantal door huisartsen behandelde tekenbeten verviervoudigde in vijftien jaar: van 23.000 in 1994 naar 93.000 in 2009. Het aantal mensen dat de diagnose ziekte van Lyme kreeg groeide mee; van 6.000 naar 22.000. Het werkelijke aantal mensen dat door teken gebeten is, ligt - naar schatting van het RIVM - rond de miljoen. Teken bevinden zich overal in de natuur, maar houden niet van paden en gemaaid gras. Let ook op uw huisdieren die teken mee naar binnen kunnen brengen. Teken komen af op warmte, beweging en geur. Teken vallen niet uit bomen. Vanuit gras, gebladerte of struikgewas kruipen ze omhoog waar ze geduldig wachten tot ze zich aan een passant kunnen vastgrijpen. Dan kruipen ze naar een warm, vochtig plekje (liezen, oksels, achter de oren, randen van ondergoed en sokken) om te bijten. Hierbij spuiten ze een hoeveelheid speeksel naar binnen om het bloed dat de teek wil opzuigen vloeibaar te houden. Als dit speeksel bacteriën bevat, kan hierdoor een infectie optreden.
Jan van Klinken is freelance-journalist en plv. hoofdredacteur van Uitzicht
in de media TEKST ARJAN VAN LAAR
Moestuingoeroes
D
e moestuin is in de mode. Moestuinbakken en stadsboeren doen hun intrede. De VPRO bracht in liefst elf sappige afleveringen de moestuin van Maarten ’t Hart in beeld en staatssecretaris van Sociale Zaken Jette Klijnsma tipte de tuin zelfs als aanvullend pensioen. Groeien de bonen werkelijk tot in de hemel of blijft het gekrabbel in de marge? Laat u inspireren door de moestuinmeester van uw keuze.
“Als ik de bank was en jij een boer, dan kreeg je geen cent!”, briest een buurman als hij zich met stijgende verbazing heeft laten uitleggen waar die berg houtsnippers toe dient. Niet ploegen of spitten, maar groenten kweken op gehakseld hout?! Voor deze oude landbouwer is het vloeken in de kerk. Toch zal de trend ook in dit conservatieve dorpje aanslaan. Ooit. Eenvoudig vanwege de vele voordelen. Bloemrijk verwoord door Paul Gautschi, die door de film van zijn dochters allengs de goeroestatus bereikt. ‘Back to Eden’ is dankzij ‘Moestuinmeisje’ nu met Nederlandse ondertitels te bekijken. Op zijn hark leunend debiteert Paul de ene na de andere tuinwijsheid, die hij direct aan de Bijbel ontleent. De goddelijke openbaring is wellicht wat hoog gegrepen, maar het moet gezegd, Pauls planten staan er wonderbaarlijk bij. Onkruid wieden is in zijn concept nauwelijks nodig en water geven ook niet. Spitten behoort tot het verleden, net als kunstmest en pesticiden. Pauls inspiratie is de Hof van Eden en de vrije natuur. Daar wordt ook niet geploegd.
Ook Maartens Moestuin is fraai in beeld gebracht. Maar de blije Angelsaksische insteek ontbreekt. De schrijver/bioloog is meer van de Spartaanse aanpak. Hij zeult met spruitplanten door vloeibare klei, om maanden later te ontdekken dat het spitskolen zijn. Voor het geld kan men zich de moeite besparen. Alleen al het ‘omzetten’ van de grond kost Maarten honderden euro’s. “Daar kun je heel wat lekkere groenten voor kopen. Je moet andere, zwaarwegende redenen hebben om dit te doen.” Die liggen bij ’t Hart eerder bij gezonde beweging en buitenlucht dan bij geld en genot. Over zijn zelfgemaakte snijbiettaart: “Een knappe prestatie als je dit kunt eten.” Citeert: “Op roggestoet en snijbietstengels, gedijen zelfs de domste bengels.” Fundamenteel verschil met het paradijsje van Paul is de bodembehandeling. Maarten gebruikt houtsnippers alleen voor paadjes tussen de groentebedden. “De meningen over het spitten zijn de laatste jaren wat veranderd”, zegt hij laconiek en drijft de spade in de oude blauwe zeeklei. “Klei omspitten is een beestenwerk.” Tegenover Maartens moeilijke moestuin, staat de makkelijke moestuin van Jelle Medema. Hij belooft een opbrengst van 150 euro per bak van 1,4 vierkante meter. Precies de kosten van het startpakket. Daarom is uw zuinige mediarecensent de trotse bezitter van een zelfgemaakt en dus goedkoop exemplaar. Op stahoogte; tegen slakken en konijnen. Zoals beloofd groeit de sla als kool in de luchtige mix van vermiculiet, turf en compost. Als de aubergines net zo goed gaan dan hangen ze straks buiten reikwijdte. Hebben de buren ook weer wat te lachen.
Commentaar of tips?
[email protected] www.youtube.com | www.uitzendinggemist.nl | www.cruydthof.nl | www.makkelijkemoestuin.nl
Uitzicht
9
r u e p e ! h C TEKST DR. HANS STOOP BEELD ISTOCKPHOTO
GEESTKRACHT STERKT IMMUUNSYSTEEM
“I’m worried sick”, zeggen ze in Amerika. Het beste antwoord dat de dokter voortaan wetenschappelijk verantwoord kan geven is: “Cheer up!”. Over placebo, nocebo en het effect van onze geest op het immuunsysteem.
10
Uitzicht m mv
jaar
Hoop doet leven. We kennen allemaal wel een voorbeeld dat het gelijk van deze volkswijsheid onderstreept. De wetenschap zet daar echter grote vraagtekens bij. Het geven van ‘valse’ hoop aan patiënten door behandelend artsen wordt door de landelijke patiëntenfederatie KNMG (Koninklijke Nederlandse Maatschappij tot bevordering der Geneeskunst) niet gewaardeerd. Maar de ontwikkelingen staan niet stil.
op, dat tot de dag van vandaag volop aandacht geeft aan deze helende factoren. Dit instituut behandelt mensen met kanker en ook andere ziekten met behulp van zogeheten biopsychosociale interventies die gebaseerd zijn op PNI. Dankzij de nieuwste wetenschappelijke bevindingen zijn deze interventies, maar ook bijvoorbeeld de Simontontherapie, nu wetenschappelijk onderbouwd.
Dat onze geest ons lichaam letterlijk tot grote hoogten kan brengen, laat recent onderzoek van het Radboud Universitair Medisch Centrum (UMC) in Nijmegen duidelijk zien. Samen met Wim Hof, beter bekend als de Iceman, beklommen 25 deelnemers, waaronder MS-, reuma- en kankerpatiënten begin dit jaar de Kilimanjaro in Tanzania. De besneeuwde top van deze hoogste berg van Afrika ligt bijna 6 kilometer boven zeeniveau. In slechts 48 uur bereikten 24 van de 26 leden de top. Een prestatie die voor onmogelijk werd gehouden1.
Lotgenotencontact helpt
Psycho-neuro-immunologie Een ander experiment deed het Radboud UMC met het inspuiten van een endotoxine, afkomstig van een coli bacterie. De helft van de proefpersonen bereidde zich op de injectie voor met meditatie, ademhalingsoefeningen, koude douches en/of door de kou lopen in korte broek. De controlegroep deed niets. Wat bleek: deze mensen hadden meer last van griepachtige verschijnselen. Deze studie toont aan dat het sympathische zenuwstelsel en het immuunsysteem wel degelijk beïnvloedbaar zijn2. Duizenden jaren geleden is mediteren met goed resultaat geïntroduceerd, de Kneipp-kuur stamt uit de negentiende eeuw en ook het effect van bewegen is al veel langer bekend. “Onzin”, riep de wetenschap, maar voortaan kunt u dankzij het Radboud UMC ‘wetenschappelijk verantwoord’ mediteren, ademhalingstherapie en Kneipp-kuren volgen, visualiseren en bewegen. Psycho-neuro-immunologie (PNI) heet deze relatief nieuwe tak van onderzoek waarin de samenwerking van gedrag en immuunsysteem centraal staat. Dat het immuunsysteem intensief contact onderhoudt met het zenuwstelsel, is al veel langer bekend. Prof. Dr. Marco de Vries, als hoogleraar Algemene Ziekteleer verbonden aan de Erasmus Universiteit Rotterdam, schreef in 1984 in zijn boek ‘Inleiding in de algemene ziekteleer’ uitgebreid over rust, bescherming, ondersteuning, activiteit, bewegen, belasting, wil, verantwoordelijkheid én de invloed van de heelmeester als mogelijke factoren in het helingsproces. De Vries richtte in 1988 het Helen Dowling Instituut
Dat de psyche meer dan een woordje meespreekt, ontdekte ook David Spiegel. Deze onderzoeker geloofde niet in het nut van lotgenotencontact. Toen hij dat volgens het boekje probeerde aan te tonen, bleek het tegendeel het geval. In zijn studie uit 19893 leefden de vrouwen met uitgezaaide borstkanker gemiddeld twee keer zo lang als ze met elkaar over hun ziekte praatten. Hiervan was Cornelis Moerman heel wat decennia eerder al overtuigd. Al deze factoren zijn terug te vinden in de visie van Moerman die hij in het begin van de 20e eeuw ontwikkelde en bij zijn patiënten toepaste.
Onderzoek: ‘Vrouwen met uitgezaaide borstkanker leefden twee keer zo lang als ze met elkaar over hun ziekte praatten’ Onderzoekers toonden ook aan dat het wel degelijk mogelijk is om het autonome zenuwstelsel én het immuunsysteem vrijwillig te beïnvloeden door training. Lawrence LeShan, Bernie Siegel en Carl Simonton merkten bij het behandelen van hun kankerpatiënten dat psychologische factoren het ontstaan en/of beloop van kanker kunnen beïnvloeden. Zij noemen dit een fighting spirit. Sociale steun en de neiging tot ontkenning van de ernst van de ziekte kunnen samengaan met een gunstiger beloop, terwijl depressieve coping, pessimisme en neiging tot hulpeloosheid voor een ongunstiger beloop kunnen zorgen. Wel adviseren de onderzoekers4 om voorzichtig te zijn met het toekennen van psychische correlaten aan ontstaan en beloop van kanker, omdat dit een oneigenlijke verantwoordelijkheid kan leggen bij individuele patiënten.
Uitzicht
>> 11
>>
‘Fighting spirit zorgt voor een gunstiger beloop van de ziekte’
Geestkracht kan echter ook negatief uitpakken voor de gezondheid. Dat toont een macaber experiment uit de jaren dertig van de vorige eeuw5, waarbij een Indiase ter dood veroordeelde instemde met een alternatieve executiemethode. Door zijn verwachting op deze manier aan te passen, overleed de veroordeelde nog vóór hem daadwerkelijk iets werd aangedaan. Het is één van de meest fascinerende casusstudies uit het review artikel ’Emotions as the cause of rapid and sudden death’, geschreven in 1936 door de Amerikaanse onderzoeker N.S. Yawger in Archives of Neurology and Psychiatry. En zo zijn er meer studies. Walter Cannon (van Harvard Medical School), deed onderzoek naar Maori’s in Nieuw-Zeeland en beschrijft hoe een Maori enkele dagen, nadat hij door de plaatselijke witch doctor werd vervloekt, overleed. Volgens Cannon een kwestie van ‘death by imaginaton’.
baar onder de merknaam aspirine. Ondanks de enorme populariteit van het geneesmiddel bleef het werkingsmechanisme lange tijd onopgehelderd. Pas in 1971 beschreven Britse wetenschappers7 hun vermoeden dat aspirine de productie van prostaglandinen, hormoonachtige stoffen, blokkeert.
Nocebo-effect
Literatuur:
Ook in dit geval liep de wetenschap dus achter de feiten aan.
Ook in onze westerse cultuur veroorzaken negatieve verwachtingen lichamelijke klachten. Dit nocebo-effect – afgeleid van het Latijnse nocere dat ‘kwetsen’ betekent - is het kwade broertje van het placebo-effect. Het schaarse onderzoek dat ernaar gedaan is, geeft opmerkelijke resultaten te zien. Bij een gecontroleerde studie met twee groepen astmapatiënten kregen beide groepen dezelfde spray met fysiologisch zout toegediend. Bij de groep die verwachtte dat de spray de klachten zou verlichten, bleek dit inderdaad het geval. Maar in de groep die verteld was dat de spray een irriterende stof bevatte, kregen mensen binnen vijf minuten een hevige astma-aanval. Metingen in deze nocebo-groep toonden ernstig vernauwde bloedvaten aan. Terwijl de placebogroep op hetzelfde middel juist opgelucht ademhaalde. Zo is er ook een studie waarin suikerwater aangeprezen werd als braakmiddel. Tachtig procent van de proefpersonen moest hierdoor inderdaad overgeven.
1
www.eenvandaag.nl/extra/wimhof
2
Kox M et al. 2014 PNAS Voluntary activation of
Dat placebo’s duidelijk effect hebben op patiënten en proefpersonen, is bekend. Een aansprekend voorbeeld daarvan betreft een studie6 waarin maar liefst 59 procent van de proefpersonen met het prikkelbare darmsyndroom, een verbetering rapporteerde van hun toestand na een behandeling met namaakpillen.
7
the sympathic nervous system and attenuation of the innate immune response in hyman. 3
Spiegel D. The Lancet 1989 effects of psychosocial treatment on survival of patients with metastatic breast cancer.
4
Garssen B. 2009. Psychologische factoren bij het ontstaan en beloop van kanker. In H. de Haes, L. Gualthérie van Weezel, & R.Sanderman (red.) Psychologische patiëntenzorg in de oncologie (pp. 29-40). Assen: Van Gorcum.
5
Bionieuws editie 4, 25-02-2005
6
Kaptchuk TJ et al. 2010 PLoS One. Dec 22;5(12). Placebos without deception: a randomized controlled trial in irritable bowel syndrome. Nature, juni 1971
Hoopvol Wat staat ons nog meer te wachten nu er volop onderzoek wordt gedaan? De volksgeneeskunde, die uit ervaringen is ontstaan, is over een aantal jaren mogelijk zo goed wetenschappelijk onderbouwd dat we het vanaf dan reguliere geneeskunde noemen. Aspirine is daarvan een goed voorbeeld. De Assyriërs gebruikten vierduizend jaar geleden wilgenbladeren tegen pijnlijke gewrichten. Ook Egyptenaren kenden de pijnstillende effecten van de wilg en de Griekse arts Hippocrates propageerde in de vierde eeuw voor Christus wilgenpoeder tegen hoofdpijn en ontstekingen. Bayers acetylsalicylzuur is nog steeds verkrijg-
12
Uitzicht m mv
jaar
Dr. Hans Stoop is kankeronderzoeker en vaste medewerker van Uitzicht
kruidentuin TEKST PETRA PRONK INHOUD MARRY FOELKEL, KRUIDENDESKUNDIGE
HEERMOES: ONKRUID IN DE TUIN, HEERLIJK IN DE THEEPOT Thee kun je niet genoeg drinken. Getrokken van verse kruiden is het heerlijk op een warme zomerdag en je krijgt en passant ook heel wat gezonde stoffen binnen. Welke thee je ook trekt, zorg dat er heermoes inzit. Dit ‘onkruid’ is een fantastische basis voor een gezond kopje thee. De heermoes, ook wel akkerpaardenstaart of schaafstro genoemd, is een echte oerplant. Zijn wortels gaan meer dan twee meter diep. Hij is familie van de varen en de wolfsklauw, en een afstammeling van grote boomachtige planten, een laatste overblijfsel van de prehistorische reuzenpaardenstaarten. “De plant groeit op zure grond”, vertelt Marry. “Als je hem in je tuin ziet, weet je dat de bodem uit balans
is en dat deze plant het evenwicht gaat herstellen.” Heermoes ziet eruit als een klein dennenboompje. De steel bestaat uit kleine stukjes met een ‘krans’ die je mooi uit elkaar kunt halen en weer in elkaar kunt zetten. Gewone heermoes heeft kransen die uitmonden in dennennaalden met meer dan acht zijnaalden. Een waarschuwing is op zijn plaats: heeft de steel minder dan acht zijnaalden, dan hebt u te maken met de giftige variant. Deze groeit echter niet in tuinen, maar alleen in moerassen. “Het is onkruid in je tuin”, stelt Marry, “maar heerlijk in de theepot. Heermoes is een perfect basiskruid voor thee, omdat je er een extra boost mee geeft. De plant bevat namelijk veel kiezelzuur,
dat is een weefselversterker. Het herstelt en versoepelt het skelet en versterkt de weerstand van het bindweefsel waardoor het lichaam meer grip krijgt op het verwerken van de afvalstoffen. Het helpt de elastische weefsels van vitale organen te verstevigen en soepel te houden en remt het verouderingsproces. Ook bevat het veel mineralen. Zo is het bijvoorbeeld een rijke bron van calcium. De plant bevordert de wondgenezing en wordt ook gebruikt om symptomen van reumatoïde artritis mee te bestrijden. Hij laat zich goed gebruiken voor warme omslagen en zitbaden. Ook kan heermoes helpen nierstenen te voorkomen. Het was een van de lievelingskruiden van ‘vader’ Kneipp, die het gebruikte voor voet- en handbaden.
RECEPT
BASISTHEE VAN EEN ECHTE OERPLANT INGREDIËNTEN Heermoes (equisetum arvense) | Venkel | Anijs | Hysop | Tijm | Aardbeiblad | Vrouwenmantel Een goede thee wordt getrokken uit drie
tijm. Doe deze kruiden samen met de
nuttige kruiden, drie lekkere kruiden en
heermoes in de theepot en trek er thee van.
één heilig kruid (heilig = heel = dat wat
Varieer door de dag heen. Maak hem ‘s
de zaak compleet maakt). Het ‘heilige’
morgens bijvoorbeeld lekker fris met wat
kruid is in dit geval heermoes. Heermoes
verse munt, en voeg ’s avonds voor een
is de perfecte basis voor een gezonde
slaapmutsje wat Californische papaver en
thee, het hele jaar door. Vul de thee aan
kattenkruid toe.
met kruiden van het seizoen. Verzamel voor een lekkere zomerthee venkel, anijs,
Het aftreksel is ook te gebruiken voor
hysop, aardbeiblad, vrouwenmantel en
kompressen, omslagen en zitbaden.
Uitzicht
13
de mmv-ledenstand EXTRA AANBOD NOG STEEDS VAN KRACHT! De zomer is in ’t land en dat heeft zijn weerslag op de ledenwerfcampagne. We zijn druk met onze vakantie, onze tuin of andere buitenactiviteiten. Leden werven staat even op een tweede of derde plan. Toch konden we de afgelopen periode, dat wil zeggen: sinds het vorige nummer van Uitzicht, een kleine zestig nieuwe leden begroeten. Daarmee staat de teller nu bijna op 500. Het mag best eens gezegd worden dat dit een prachtige tussenstand is, zeker als we bedenken dat talloze gerenommeerde organisaties hun leden bij hopen zien weglopen. MMV deelt dus niet in die malaise. Sterker nog, er is sprake van forse groei. Eens te meer laat dat zien dat veel mensen nu onderkennen hoe ze zelf aan hun gezondheid en vitaliteit kunnen bijdragen. MMV wil met haar 40-jarige kennis en ervaring voor hen graag wegwijzer zijn en het is goed om vast te stellen dat dit signaal prima doorkomt. Voor u een mooie opsteker als u anderen benadert om lid te worden. Er is duidelijk behoefte aan betrouwbare en gedegen informatie.
Tijdelijk aanbod Zoals in het vorige nummer van dit blad werd aangekondigd, is er een extra reden om nu lid te worden. Wie in de periode van 14 juni tot en met donderdag 31 juli 2014 lid wordt of is geworden van MMV, maakt kans op een gratis toegangsticket voor Corpus in Oegstgeest. U kunt daar een ‘reis door de mens’ maken. De ticket vertegenwoordigt een waarde van € 17,75. MMV heeft een stapeltje kaarten ingekocht en zal die onder de nieuwe leden verloten. Voor de aanbrengers geldt eveneens een extra aanbod. Wie in dezelfde periode drie nieuwe leden of meer aanbrengt of heeft gebracht, maakt kans op de inzetstoompan Apollo van Demeyere met een winkelwaarde van 69 euro. Ook bij dit onderdeel zal worden geloot. U heeft vanaf de verschijningsdatum van dit nummer gerekend nog ruim een week dus wees snel. Veel succes!
Boeken bestellen met MMV-korting Als lid van MMV kunt u boeken bestellen met korting. Wilt u één of meerdere boeken bestellen uit onderstaande lijst? Maak dan het juiste bedrag over via een bankoverschrijving en noteer daarbij de gewenste titel(s). 01 Dokter Moerman, een weg tot genezing C. van Groningen en A. Ronhaar 02 U kunt meer dan u denkt, aanvullende maatregelen om Kanker te helpen voorkomen en genezen, Hans Moolenburgh sr 03 U kunt veel meer dan u denkt, wat u zelf kunt doen om uw kind gezond te houden, Hans Moolenburgh sr 04 Kookboek De Natuurrijke Keuken, (niet-leden € 19,50) 05 De actuele voedingstabel, waar zit wat in? 06 Retrospectief onderzoek naar de effectiviteit van de Moermantherapie 07 Het Gouden boekje voor de gezondheid, dr. G. Schuitemaker (Voor meer boeken van dr. Schuitemaker zie: www.gezondeboeken.nl 08 De Helende Factor, Bob Th. Hornstra
14
Uitzicht m mv
jaar
€ 11,30 € 24,95 € 24,95 € 17,50 € 10,00
ZO BESTELT U (geen geld opsturen!)
€ 20,40
U kunt de boeken bestellen via rekeningnummer NL06 INGB 0000 3559 99, t.n.v. de Moermanvereniging, Postbus 508, 2400 AM Alphen aan den Rijn
€ 12,95 € 16,50
De prijzen zijn inclusief verzendkosten binnen Nederland. Daarbuiten wordt € 5,- extra berekend.
lijf & leden LEDEN VAN MMV VERTELLEN HOE ZE PERSOONLIJK INVULLING GEVEN AAN HET THEMA ‘GEZOND ETEN – GEZOND LEVEN’.
Toch 25 kilo kwijt Altijd al wilde Jolanda Rexwinkel (56) uit ‘s-Gravendeel wijkverpleegkundige worden, maar het zou tot haar 24e duren voordat ze de stoute schoenen aantrok. Ze koos voor een MBO-V dagopleiding en voelde zich als een vis in het water. “Dat was vier jaar lang genieten”, vertelt ze met een stralende glimlach. Intussen heeft ze er als wijkverpleegkundige 28 jaar opzitten. De arbeidsvreugde is er in die periode niet op vooruit gegaan. Haar dagelijks werk wordt opgedeeld in zorgminuten, wat zij en haar collega’s ervaren als een moderne vorm van slavernij. Een andere minder leuke ontwikkeling is de toename van kankerpatiënten. “Had je in de begintijd eens in het halfjaar iemand met die ziekte, nu heb je er zes in de week. Het lijkt wel alsof iedereen aan kanker overlijdt.”
Klacht Graag zou ze haar cliënten voorlichten over het belang van gezonde voeding, maar ze heeft geleerd dat ze daarmee voorzichtig moet zijn. Een dame die ze verzorgde, onderging een chemokuur. Jolanda had gelezen dat het voor het lichaam beter is om tijdens de chemokuur een hoge dosis vitamine C te gebruiken, maar dan wel op voorschrift van een natuurarts. Toen ze dat de vrouw in overweging gaf, stuitte dat op onbegrip. Maar dat niet alleen, de dame vertelde het aan haar oncoloog en die reageerde daar zodanig op dat de patiënt een klacht indiende bij de werkgever van Jolanda. “Je moet dus heel erg oppassen”, klinkt het gelaten. “Je bent als wijkverpleegkundige in dienst van een organisatie.” Maar begrijpen doet ze de situatie niet helemaal. “Voorlichting over voeding en leefgewoonten maakt nota bene onderdeel uit van mijn takenpakket!”
Delen Wat gezonde voeding vermag, kan ze uit eigen ervaring vertellen. Ze vond zichzelf veel te zwaar maar wat ze ook probeerde, geen enkel dieet was succesvol. Totdat ze het boek De Hormoonfactor van Ralph Moorman las. Ze ondernam een ultieme poging. Als zijn aanpak ook niet zou werken, zou ze nooit meer lijnen. “Zijn boek gaf me veel vertrouwen. Hij is een expert, dat is duidelijk.” De proof of de pudding was in the eating, zoals de Engelsen zeggen. De 25 kilo’s die eraf gingen, vormden het bewijs. Ze wil haar ervaringen op het gebied van gezonde voeding graag met anderen delen en als dat niet via het werk kan, dan graag in MMV-verband. Dat is de reden waarom ze zich kort geleden aanmeldde als vrijwilliger. “Hopelijk lukt het op deze manier wel om de boodschap aan derden over te brengen”, lacht ze.
Uitzicht
15
rece
Basis groentebouillon
Natuurrijke groen
VOOR 4 PERSONEN
INGREDIËNTEN
KEUKENGEREI
BASIS
• 1 lt water • 1 prei • halve venkelknol • 2 grote wortelen • 2 bosuitjes • stuk knolselderij • takjes verse peterselie, selderij, rozemarijn, tijm, bieslook, laurier • 1/2 el groentebouillonpoeder
Schuimspaan of zeef
Gebruik als basis voor deze saus het recept van de groentebouillon hiernaast.
BEREIDINGSWIJZE 1 S nijd de groenten (venkel, wortelen, knolselderij) in grove stukken. Alleen de schone schillen en harde delen gebruiken voor het trekken van de bouillon. 2 B reng alle ingrediënten bij elkaar in een pan aan de kook en laat het op laag vuur ca. driekwartier trekken. 3 H aal vervolgens de groenten uit de pan, bijvoorbeeld met een schuimspaan of via een zeef. 4 D e bouillon is nu klaar. U kunt deze bouillon als drank gebruiken of als basis voor een soep.
INFORMATIE • Voedingslijn: Moermandieet • Voorgerecht • Bereidingstijd 15-30 minuten • Basisingrediënten: groenten • Makkelijk te maken • Kosten: €2 - €5 per persoon • Ingrediënten makkelijk verkrijgbaar
16
Uitzicht m mv
jaar
INGREDIËNTEN • 50 g roomboter • 2 volle el speltmeel • Snuifje peper • kurkuma
KEUKENGEREI Pan Garde
INFORMATIE • Voedingslijn: Moermandieet • Bijgerecht • Bereidingstijd 10 minuten • Basisingrediënten: groenten en granen • Makkelijk te maken • Kosten: € 1 per persoon • Ingrediënten makkelijk verkrijgbaar
epten
ntesaus
Boerenkool-banaan-blauwe bes smoothie VOOR 2 PERSONEN
BEREIDINGSWIJZE
INGREDIËNTEN
KEUKENGEREI
1 Z et de groentebouillon klaar. 2 Doe de roomboter in een pan met een dikke bodem en laat het zachtjes smelten. 3 Doe het speltmeel erbij wanneer de boter gesmolten is. Goed blijven roeren en al roerende scheut voor scheut de bouillon toevoegen totdat een gladde saus ontstaat. 4 Naar smaak peper en veel kurkuma toevoegen.
• 150 g boerenkool, gesneden • 1 banaan, geschild • 125 g blauwe bessen
Lepel Potje met deksel Koelkast
Tip! Deze saus is heerlijk bij onder andere rijst.
BEREIDINGSWIJZE
Tip! Neem biologische boerenkool. Doordat het blad iets zachter is, kun je het beter mixen. Je kunt de boerenkool vervangen door spinazie. Ook erg lekker en gezond.
1 D oe de boerenkool in de blender en giet er een groot glas water bij. Mix het geheel tot een egale groene smoothie. Zorg dat alle stukjes boerenkool verdwenen zijn, dat maakt de smoothie net wat lekkerder qua structuur. 2 Schil de banaan en voeg deze toe. Doe er tot slot de 125 gram blauwe bessen bij. 3 Zet de blender opnieuw aan en mix het geheel tot een egale groene smoothie. LEUK OM TE WETEN: in biologische boerenkool zitten minder pesticiden en nitraten!
Uitzicht
17
ontgift je huis (5) TEKST MATILDE NEWMAN
Ouderwetse zeep
IS GOED GENOEG Na het plassen handen wassen. We groeiden er allemaal mee op. Maar wie zijn handen met antibacteriële zeep wast, doet mogelijk meer kwaad dan goed. Veel antibacteriële zeep bevat triclosan, een stof die in een recente studie in verband is gebracht met borstkanker. Vijftig jaar geleden gebruikten chirurgen triclosan voor het eerst in operatiekamers als desinfecterende scrub. Sindsdien wordt deze stof toegevoegd aan zeep, tandpasta, schoonmaakmiddelen en zelfs speelgoed. Maar onderzoekers in ZuidKorea deden onlangs een verontrustende ontdekking. In een laboratoriumstudie stimuleerde triclosan samen met de stof octylphenol de groei van borstkankercellen in petrischaaltjes. Ook zorgden beide stoffen voor een groei in borstkankertumoren bij muizen. Octylphenol is een hormoonverstorende stof die gebruikt wordt in plastics, verf en pesticiden.
De Koreaanse onderzoekers zijn de eersten die een verband leggen met kanker. Eerdere studies onthulden dat triclosan invloed heeft op de werking van hormonen bij dieren. Zo zorgde de stof bij muizen voor een verlaging van de lichaamstemperatuur en had triclosan een negatieve werking op het centrale zenuwstelsel. Bij mannelijke vissoorten veroorzaakte triclosan de aanmaak van vrouwelijke ei-proteïnen.
Superbacterie Triclosan staat dus al langer onder verdenking. Verschillende studies in de laatste tien jaar laten zien dat triclosan genmutaties in bacteriën veroorzaakt. Die kunnen ervoor zorgen dat medicijnen als antibiotica minder goed of zelfs helemaal niet werken. Zo zijn er al mutaties bekend van de E coli bacterie en salmonella.
In Minnesota zijn producten met triclosan vanaf 2017 verboden
18
Uitzicht m mv
jaar
Ook de ziekenhuisbacterie MRSA blijkt in sommige onderzoeken bestand tegen triclosan. Door de toename van de toepassing van onder andere triclosan zou zich een zogenaamde superbacterie kunnen ontwikkelen die weerstand biedt tegen alle huidige medicijnen op dit gebied. Een ander gevaar is dat triclosan terecht komt in onze ecosystemen waar het microorganismen en bacteriën doodt. Bovendien
TRICLOSAN: DE FEITEN OP EEN RIJ Wat is het? Triclosan is een krachtige bacteriedodende en schimmelwerende stof die via de huid in de bloedbaan terecht kan komen. De stof is bijna niet oplosbaar in water, maar goed oplosbaar in ethanol, di-ethylether en sterk basische oplossingen. Triclosan kan een chemische reactie aangaan met het chloor in drinkwater. Komt het in ons lichaam voor? Triclosan eindigt via de mondproducten in de watercyclus waar het (onder andere) een desastreuze invloed heeft op algen. Deze zijn verantwoordelijk voor een groot deel van de fotosyntese op aarde. Uit testen in Amerika blijkt dat triclosan voorkomt in de urine van 75 procent van de bevolking. Onderzoekers in Noorwegen vonden de stof terug in moedermelk en in de navelstreng van pasgeborenen. Waarom vermijden? Potentieel van invloed op ontwikkeling van borstkanker. Ook is de stof hormoonverstorend. Het is zeer giftig voor organismen in het water, met name voor algen. Triclosan werkt mogelijk de ontwikkeling van een superbacterie in de hand. Bij een infectie biedt deze weerstand tegen alle huidige medicatie. Waar zit het in? Tandpasta en antibacteriële zeep zijn de grootste verbruikers. Wees verder alert bij andere antibactieriële producten, van vaatwasmiddel tot make-up en van middelen tegen acné tot scheergel. De stof kan zelfs voorkomen in kleding, schoeisel en luchtverfrissers. Hoe weet u of het ergens in zit? Triclosan staat vermeld in de ingrediëntenlijst. Neem bij verdachte producten (zonder ingrediëntenlijst) contact op met de leverancier of producent.
kan de stof in een waterrijke omgeving onder invloed van zonlicht omgezet worden in giftige dioxines. Hoe giftig deze dioxines zijn, is nog onduidelijk omdat er te weinig onderzoek naar is gedaan. Niet alle dioxines zijn even giftig, maar de vraag is of je het risico moet lopen.
Onnodig risico De Amerikaanse Food and Drug Administration (FDA), wereldwijd het invloedrijkste orgaan voor beoordeling van synthetische middelen, heeft ook haar twijfels bij triclosan en maakt zich zorgen over de ontwikkeling van resistente bacteriën die het in de hand werkt . In een online informatiebrochure zegt de FDA dat niet is bewezen dat handen wassen met een antibacteriële zeep beter werkt dan wassen met water en ouderwetse zeep. Aangezien triclosan derhalve een onnodig risico vormt, stelt de FDA een nieuwe regel voor. Producenten van antibacteriële zeep moeten eerst de veiligheid en werking van het product onderbouwen voor het op de markt mag worden gebracht. De regel gaat alleen gelden voor reguliere zeep en douchgel die met water worden gebruikt. Ontsmettingsmiddelen in bijvoorbeeld ziekenhuizen zijn uitgesloten van de regel. Onder druk van de FDA en consumenten hebben verschillende grote producenten de stof al verwijderd uit hun producten. Zo heeft GlaxoSmithKline toegezegd triclosan uit de productielijn van zeep te halen en ook Procter&Gamble belooft het gebruik van de stof af te bouwen. Maar daarmee zijn we nog niet van triclosan af: de stof zit namelijk ook in sommige tandpasta’s. Colgate bijvoorbeeld blijft de stof gewoon gebruiken in de tandpasta omdat de voordelen zwaarder zouden wegen dan de nadelen. Zo zou triclosan zeer effectief werken tegen plaque en gaatjes. Dit levert volgens Colgate zo’n groot voordeel op, namelijk een gezond gebit,
dat we het risico’s van de stof voor lief moeten nemen. De Amerikaanse staat Minnesota daarentegen sluit liever elk risico uit. Alle producten die triclosan bevatten zijn er vanaf 2017 verboden. Binnen Europa zijn er nog geen landen die de stof hebben verboden.
Zelf zeep maken Met dit recept desinfecteert u uw handen op natuurlijke wijze zonder water of zeep. • 200 ml Vodka • 200 ml gedestilleerd water • 1 tl amandelolie • 15 druppels essentiële tea tree olie • 15 druppels essentiële lavendel olie (of een andere olie die lekker ruikt) Schenk alle ingrediënten in een reisflesje, goed schudden (ook voor gebruik) en klaar. Zowel Tea tree als Lavendel olie hebben antibacteriële eigenschappen, de alcohol doet de rest. Gebruikt u liever water en zeep? Ga dan in de natuurwinkel op zoek naar een natuurlijke handzeep en voeg 1015 druppels tea tree olie toe. Schud het geheel goed door elkaar en klaar is uw eigen antibacteriële zeep.
Matilde Newman is freelancejournaliste en vaste medewerker van Uitzicht
Uitzicht
19
interview TEKST RINEKE WISMAN BEELD GIJS VERSTEEG
‘Geen enkele behandeling IS HEILIG’ ARTS IVAN WOLFFERS OVER LEEFSTIJL EN PROSTAATKANKER
20
Uitzicht m mv
jaar
Met een gezonde leefstijl kan je jaren aan je leven toevoegen. Die boodschap deelt emeritus hoogleraar, arts en schrijver Ivan Wolffers (66) in zijn publicaties over gezondheid. Dat leefstijl ook bijdraagt aan levenskwaliteit bij kanker; daarvan is hij zelf een levend bewijs.
‘I
k heb geloof ik een beetje kanker’, zei hij zijn vrouw, nadat hij met de diagnose prostaatkanker thuis kwam. Het was te laat voor een operatie. Het gezwel had het kapsel verlaten. Aan de dokter stelde hij de klassieke vraag: ‘Hoe lang heb ik nog?’ “Je hoopt op een wonder. En heel lang hoop je dat ze een vergissing gemaakt hebben”, zegt hij. “Dat de diagnose eigenlijk over iemand anders gaat.”
Dat juist Ivan Wolffers, voorvechter van preventie van ziekten door middel van een gezonde leefstijl, kanker moest krijgen, is een wrede speling van het lot. Hoewel de statistieken aangeven dat het zo vreemd helemaal niet is, weet hij: “Zestig procent van de kankers hangt samen met omgevingsfactoren en veertig procent niet. Je kunt dus ook gewoon pech hebben.” Het is nu ruim elf jaar na de diagnose. De kankercellen infiltreerden zijn botten: ribben, uitsteeksels van de wervels, heupen en knieën. Op de vraag hoeveel jaar hij nog heeft, hoeft hij geen antwoord meer. “Ik wil genieten van de tijd die ik heb en niet alleen maar treuren en met die eeuwige kanker bezig zijn.” Het interview geeft hij telefonisch, zodat het minder tijd kost. Voordat we van wal steken, maakt hij nog even snel een aantekening af.
Schrijven en troost Schrijven doet hij iedere dag. Het samenstellen van een dagelijkse column over de bijwerkingen van medicijnen slokte eind jaren zeventig zoveel tijd op dat Wolffers zijn praktijk als huisarts sloot. In het verzamelwerk Medicijnen beschreef hij de voor- en nadelen, werking en bijwerkingen van alle medicijnen. Daarna schreef hij naast zijn baan als hoogleraar gezondheidszorg en cultuur vele andere publicaties over gezondheid (zie kader). Op www.ivanwolffers.nl schrijft hij sinds 2004 iedere week over alles waar
hij tegenaan loopt als man met prostaatkanker. “Schrijven, dat is mijn leven”, zegt hij. Het geeft hem plezier en het is een manier om het hart te luchten en het ‘mooie van het leven te vangen’. De website was aanvankelijk bedoeld om niet steeds hetzelfde verhaal te hoeven vertellen van hoe het bij de dokter was: “Eerst keken er vijf mensen per dag en dat aantal groeide vanzelf. Nu lezen vierduizend mensen per week mijn weekboek. Dat vind ik vererend en verrassend, maar dat was niet de opzet. Mensen schrijven mij vaak dat het hun troost biedt. Daar ben ik wel blij om.”
Consult op video Naast openhartig en relativerend is Wolffers in zijn weekboek kritisch op de zorg die hij tegenkomt. ‘Kankeronderzoekers pleiten voor ontspanning en beweging als onderdeel van de behandeling tegen kanker’, schrijft hij bijvoorbeeld. Geen enkele dokter zei ooit iets tegen hem in die richting, vertelt hij: “Artsen zien het als hun taak om die strijd met dat gezwel aan te binden. Daar ligt hun expertise en dat andere zien ze vaak over het hoofd. Dat is jammer.” Maar hij begrijpt het ook wel. “Artsen functioneren onder enorme tijdsdruk en de protocollen bepalen de praktijk. Als je weinig tijd hebt, richt je je op de technische kant en komt zoiets als de communicatie minder aan bod. Het is geen onwil. Het is een politieke zorg.”
‘Artsen moeten vooral goed luisteren. Sec informeren zonder waardeoordelen’
Wolffers constateert een positieve beweging. Onderzoek toont aan dat vaak niet goed tot patiënten doordringt wat de arts tegen ze zegt. “Maar als je niet alles goed hebt gehoord, is het ook moeilijk om een beslissing te nemen. Er zijn al artsen die het consult filmen of op video opnemen en dat aan de patiënt meegeven. Dan kan je het nog eens naluisteren: wat is er precies gezegd?” Op een bijeenkomst van KWF Kankerbestrijding, waar Wolffers onlangs was uitgenodigd, leerde hij
Uitzicht
21
dat verschillende zorginstellingen experimenteren met multidisciplinaire teams en projecten om de communicatie te verbeteren. “Hoogleraren besliskunde onderzoeken hoe mensen beslissen als ze te maken hebben met ziekte en hoe artsen hen daarbij kunnen begeleiden.” Wat Wolffers betreft wordt ‘kwaliteit van leven’ een verplicht onderdeel van het gesprek tussen oncoloog en patiënt. “Het maakt nogal uit of iemand 54 of 80 jaar oud is. De meeste vormen van kanker zijn inmiddels chronische ziektes geworden. Wil je dan een behandeling die je leven mogelijk met twee jaar verlengt of wil je de ziekte zodanig managen dat je kwaliteit van leven houdt?” “Artsen moeten vooral goed luisteren naar de patiënt. Sec informeren zonder waardeoordelen. Als iemand voor moeilijke keuzes staat, is het belangrijk om opmerkingen als ‘Als ik u was, zou ik dat doen’ te vermijden.”
Leefstijlveranderingen ‘Mannen moeten gemiddeld 42 jaar met een chronische aandoening leven en vrouwen 48 jaar’, volgens het Centraal Bureau voor de Statistiek. Wolffers is ervan overtuigd dat een gezonde leefstijl bijdraagt aan het voorkomen van ziekten. “Borstkanker, prostaatkanker en pancreaskanker zouden bij een deel van de mensen mogelijk met leefstijlveranderingen kunnen worden voorkomen. Een garantie krijg je niet, maar de kans is kleiner”, zegt hij. “Als je al kanker hebt, is het moeilijker deze terug in zijn hok te krijgen. Wel zou je met voldoende beweging en een dieet waarmee je je metabolisch systeem spaart je conditie kunnen verbeteren. In grote lijnen betekent dat vezelrijk voedsel en in het geval van prostaatkanker: minder zuivelproducten.” Zelf volgt hij grotendeels de reguliere behandeling. Zijn prostaat is een paar keer bestraald en de kankercellen worden met hormoontherapie bestreden. “Ik neem wel zelf beslissingen”, benadrukt hij. Om de drie maanden krijgt hij een buikprik die de aanmaak van testosteron remt. Afhankelijk van de hoogte van de psa-waarde neemt hij in overleg met de uroloog af en toe een ‘therapievakantie’, om zijn lichaamseigen temperament weer te ervaren. “Ik kan met de uroloog op goed niveau praten over wat verstandig is. Na bijna twaalf jaar ben ik nog altijd in goede conditie, dus ik denk dat
‘Ik hecht veel waarde aan de eigen wijsheid van mensen’
22
Uitzicht m mv
jaar
we het redelijk goed doen samen.” Hoe belangrijk is het dat mensen in de behandeling van ziekte hun eigen weg volgen? “Ik zou in alles in het leven mijn eigen weg willen volgen. Een complementaire therapie draagt voor sommige mensen misschien bij aan de zorg voor je lichaam en dat is belangrijk.” “Ik hecht veel waarde aan de wijsheid van mensen zelf. De meeste patiënten denken aardig goed na over de therapieën die ze aangaan. Er is geen enkele behandeling heilig. Niemand kan voorspellen wat er na een bepaalde therapie precies met je gaat gebeuren. Dat is een proces waarin je zelf gaandeweg wijzer wordt.”
Winning team Na de diagnose schrapte Wolffers zuivel en vlees helemaal uit zijn toch al gezonde dieet en scherpte dat verder aan door het vet te beperken, waarin de hormonen die de kanker aanjagen zich verschuilen (uit eigen onderzoek hiernaar ontstond Het dikke afvalboek). Ook bleef hij bijna dagelijks acht kilometer hardlopen. Tot zeven maanden geleden, omdat het een te zware belasting is voor zijn versleten heup. Hij twijfelt over een kunstheup vanwege de metastatische activiteit in het heupbot. “De oncologisch orthopeed zal door de metastases heen moeten frasen om de kom te plaatsen. Hoe de kanker daarop zal reageren, weet niemand. Ik deinsde om die reden terug van de operatie.”
MEER OVER WOLFFERS “Ik geloof sterk dat mijn immuniteit en mijn goede conditie voor een groot deel bepaald zijn door hoe ik mij voel en hoe het met mij gaat. Dan denk ik: never change a winning team. Gelukkig kan ik direct terugkomen als ik eruit ben. Met mijn vorm van kanker heb ik urgentie; dat is fijne zorg.“ Om toch te bewegen, wandelt hij. “Dan begint het pas na acht kilometer een beetje pijn te doen.” En ook fietst hij. Onlangs nog vijftig kilometer. “Zo lang ik dat allemaal nog kan, maak ik me niet druk meer om die heup. Er zijn genoeg mensen van 66 die dat al lang niet meer kunnen.“
‘Kanker is niet zo´n ramp, zo lang je maar niet zo veel gedoe hebt met de gevolgen van de behandeling ervan.’ In zijn weekboek over prostaatkanker relativeert Ivan Wolffers (1948) zijn ziekte en beschrijft zijn ervaringen. Iedere zaterdag plaatst Wollfers een nieuw bericht op zijn website. Ivan Wolffers studeerde geneeskunde in Utrecht en werkte korte tijd als huisarts. Bekend werd hij met zijn naslagwerk Medicijnen waarvan de laatste editie verscheen in 2010. Uit zijn persoonlijke zoektocht naar optimale voeding ontstonden verschillende boeken: Het dikke afvalboek (2007), Het gezonde afvalboek (2008). In 2011 verscheen Gezond - zijn ‘magnum opus’ waarin alles staat wat hij weet over gezondheid. In 2013 verscheen Het gezonde lifestyleboek een praktische gids voor het gezonde leven. Op www.joop.nl schrijft hij dagelijks columns met titels als ‘Fast food, slow poison’ of ‘Bescherm ons tegen het gif ’. Daarnaast twittert hij gezondheidnieuwtjes via @IvanWolffers. Wolffers promoveerde op onderzoek naar veranderende medische tradities in Sri Lanka en nam in januari van dit jaar afscheid als hoogleraar gezondheidszorg en cultuur aan de Vrije Universiteit in Amsterdam. In zijn afscheidsrede ‘De teloorgang van de wetenschap’ stelt Wolffers dat belangenverstrengeling leidde tot eenzijdig onderzoek, focus op producten en het negeren van preventie. Op basis van zijn weekboek verschenen eerder drie boeken: Walvis Spelen, Heimwee naar de Lust en Onweer in de verte. In september verschijnt een nieuw boek Als de tijd voor altijd stil zou staan over kanker en tijd (bij uitgeverij Nieuw Amsterdam).
Freelance journaliste Rineke Wisman is eindredacteur van Uitzicht.
Hij is getrouwd met schrijver en filmmaker Marion Bloem. Ze hebben een zoon en twee kleindochters. www.ivanwolffers.nl.
Uitzicht
23
(advertenties)
Nr Hiernaast treft u een kleine selectie aan van producten, welke door De Roode Roos B.V. geleverd kunnen worden. Hierdoor krijgt u een indruk van ons ruime assortiment van meer dan 4000 producten. Ons volledige assortiment is te bekijken op www.derooderoos.com Al onze producten worden in principe geleverd met een korting van max. 25% ten opzichte van de adviesprijs. Om te bestellen kunt u gebruik maken van de lijst die hiernaast is afgedrukt. Uw schriftelijke bestelling kunt u naar onze postbus sturen. Vervolgens laten wij de bestelling door PostNL bij u thuis bezorgen. Ook kunt u ons gratis naamnummer 0800-ROODEROOS (0800-7663376) gebruiken. U kunt ook een email sturen naar
[email protected] of direct bestellen via onze webwinkel op www.derooderoos.com
Fabrikant Mattisson H C
€ 7,95
€ 6,76
7105 Bio-Melatonine 3 mg (30 tab)
Pharma Nord
€ 12,95
€ 9,71
7108 Magnesiumbisglycinaat (100 tab)
Vitals
€ 29,95
€ 22,46
7730 ADAM (60 tab)
Now Foods
€ 39,95
€ 29,96
638 Magnesium Citraat 200 mg (100 tab)
Now Foods
€ 17,50
€ 13,13
268 Bio-Quinon Q10 Super 30 mg (150 caps)
Pharma Nord
€ 47,95
€ 35,96
205 Multi vit.& mineralen (240 tab)
Plantina
€ 99,75
€ 74,81
6790 EKO Krill Neuroplex (120 softgel)
CellCare
€ 56,30
€ 45,04
4667 Intestinal Symbiotic Probiotica (90 gram)
CellCare
€ 33,90
€ 27,12
6989 Alfa-Liponzuur 300 mg (60 vcaps)
Bonusan
€ 25,00
€ 18,75
6706 Vitamine B12 1000 mcg Methylcobalamine Vitals
€ 18,95
€ 14,21
105 Orthiflor Original (60 caps)
Orthica
€ 23,35
€ 19,85
106 Orthiflor Original (120 caps)
Orthica
€ 40,95
€ 34,81
A. Vogel
€ 14,99
€ 11,24
5199 Gerijpte Japanse Knoflook One A Day 600 Kyolic
€ 19,95
€ 14,96
5028 Magnesium Taurate (120 tab)
5603 Echinaforce Forte (60 tab)
€ 24,54
€ 18,40
6961 251 Dibencozide & Foliumzuur (60 zuigtab AOV
Douglas
€ 17,85
€ 13,39
5968 Prostasol (60 tab)
Medpro
€ 95,00
€ 85,50
6676 Vitamine D-3 1000 IE (90 softgel)
Now Foods
€ 10,95
€ 8,21
3654 Prostaat Formule (60 tab)
Best Choice
€ 11,50
€ 8,63
5765 Astaxanthin-eco (120 caps)
Plantina
€ 60,30
€ 45,22
5856 Kolorex Advanced Intestinal Care (30 caps Sanopharm
€ 19,95
€ 17,96
6213 Elke Dag (90 tab)
Vitals
€ 49,95
€ 37,46
4105 Levertraan Forte (60 softgels)
Bonusan
€ 9,00
€ 6,75
6985 Silicea Original (30 caps)
Hubner
€ 9,95
€ 8,46
2999 Eye Q 500 mg (210 caps)
Springfield
€ 36,95
€ 27,71
3402 MorDHA (citroen) (60 softgels)
Minami Nutrition
€ 29,95
€ 22,46
3273 Lignan Flax Oil Complex (473 ml)
Barlean's
€ 19,95
€ 14,96
3338 Glucosamine 1200 mg (120 tab)
Lamberts
€ 19,95
€ 14,96
7407 Silymarine extract (60 vcaps)
Now Foods
€ 14,95
€ 11,21
7732 Mucoperm (60 sachets)
Nutriphyt
€ 42,75
€ 36,34
Prijswijzigingen voorbehouden
Uw naam: (Dhr/Mevr):
Lidmaatschap nr.:
Adres:
Geboortedatum:
Postcode & Woonpl.:
Email:
Telefoonnummer:
(Evt.) Voorschrift van:
Uitzicht m mv
Leden
7135 Chia Seed Raw Bio (250 gram)
Vermeld hier uw adresgegevens:
24
Normaal
jaar
column DOOR DR. GERT SCHUITEMAKER
HOE IS HET TOCH MOGELIJK DAT DE POLITIEK DOOF IS VOOR DE BENADERING MET VOEDING? Eind verleden jaar vond in Londen een speciale G8-top plaats voor ministers van volksgezondheid, gewijd aan dementie. Initiatiefnemer van deze G8 Dementia Summit was de Britse premier David Cameron. Hij wilde zijn voorzitterschap van de eerstvolgende G8-top aangrijpen om het initiatief te nemen tot actie tegen deze aandoening. Op de top discussieerden ministers, farmaceuten, hulporganisaties en wetenschappers een dag over een nieuwe benadering van onderzoek en behandeling van de aandoening. Een groep vooraanstaande Britse artsen en wetenschappers greep deze top aan om gezamenlijk een brief te sturen aan de Britse premier en de minister van Volksgezondheid Jeremy Hunt. Samen pleitten zij voor gezonde voeding in de strijd tegen dementie. In hun brief stelden ze dat een verbetering van de volksgezondheid een sterker wapen is dan een behandeling met geneesmiddelen. Het mediterraan voedingspatroon – dat rijk is aan groenten en slechts weinig vlees bevat – vormt volgens hen de kern van een gezond leefpatroon. Eén van de ondertekenaars van de brief stelde in de krant The Telegraph dat slechte voeding meer ziekten veroorzaakt dan inactiviteit, roken en overmatig alcoholgebruik bij elkaar. Na de top kwamen de bijeengekomen ministers van Groot-Brittannië, Frankrijk, Duitsland, Italië, Japan, de Verenigde Staten, Rusland en Canada met een gemeenschappelijke verklaring. Hierin echter geen woord over voeding, laat staan iets over de suggestie die de Britse artsen en wetenschappers hadden gedaan over het mediterrane voedingspatroon als preventieve maatregel.
E-suppletie gepubliceerd in een ander gerenommeerd tijdschrift, de New England Journal of Medicine. In de eerste studie werd bij patiënten met vrij ernstige Alzheimer de achteruitgang vertraagd. In de andere studie bij patiënten met een milde cognitieve aandoening werd geen effect gezien. Dit nieuwe onderzoek betrof patiënten er net tussenin, met milde tot matige Alzheimer. Evenals in de twee voorgaande studies kreeg een groep patiënten ook 2000 IE vitamine E als suppletie. Dit bleek de achteruitgang bij de patiënten significant te vertragen ten opzichte van placebo. De vitamine E-patiënten functioneerden significant beter in het dagelijks leven. De onderzoekers concludeerden dat de vitamine E de achteruitgang bij Alzheimerpatiënten met bijna twintig procent per jaar kan vertragen. Dit alles ondersteunt mijn waarneming dat de politiek doof is voor de benadering met ‘voeding’, zelfs als hierop vanuit de reguliere geneeskunde wordt gewezen. Nog dover is de politiek voor de mogelijkheden die vitamine E-suppletie biedt, weliswaar in een hoge, maar veilige dosis van 2000 IE (de ADH is zo’n 15 IE). Terwijl mij lijkt dat de combinatie van mediterrane voeding met vitamine E-suppletie grote mogelijkheden biedt om Alzheimer tegen te gaan.
‘Slechte voeding veroorzaakt meer ziekten dan inactiviteit, roken en alcohol’
Een paar weken later verscheen een wetenschappelijke publicatie in het vooraanstaande wetenschappelijke tijdschrift JAMA. Het ging om de ziekte van Alzheimer, de vorm van dementie die het meeste voorkomt. Al eerder waren er twee studies met 2000 IE vitamine
Uitzicht
25
TEKST JAN VAN KLINKEN
Op bezoek bij biologische groentekwekerij Grootschalig én biologisch. Met die combinatie is niets mis, zo blijkt bij groentekwekerij Groenland in het Utrechtse Schalkwijk. Maar het is ook een uitdaging. ‘Bij een uitbraak heb je een fors probleem.’ De vier hectare kassen waarin Ron van Dijk (47) zijn bedrijf uitoefent, waren 21 en 22 juni opengesteld voor het publiek, net als vele andere biologische bedrijven die meededen aan het jaarlijkse evenement ‘Lekker naar de Boer’. Over belangstelling had Groenland niet te klagen. Er kwamen honderden bezoekers op het bedrijf af. Van Dijk’s vader stapte in 1970 over van de standaard groenteteelt op biologischdynamisch. Daarin was hij een pionier. “Mijn vader beleefde geen lol meer aan het kunstmatig opfokken van de productie. Het biologisch boeren had zijn hart”, vertelt hij.
Intussen moest de schoorsteen wel blijven roken, maar daarin werden zij niet teleurgesteld. De vraag nam almaar toe en ze konden hun paprika’s, pepers, alle mogelijke kleuren tomaten en andere groenten voor een goede prijs verhandelen. Het ging zelfs zo goed dat ze de ene uitbreiding na de andere realiseerden. Qua oppervlakte aan kassen is de kwekerij sinds de start verviervoudigd. Niet dat het alles goud is wat er blinkt. Ron, die het bedrijf in 1995 van zijn vader overnam: “De concurrentie vanuit landen als Spanje en Italië wordt steeds heviger. De prijzen staan onder zware druk.” Op de vraag of de consument de producten uit die landen kan vertrouwen,
Uitzicht m mv
Uitdaging Biologisch groente kweken is een uitdaging. “We werken veel met natuurlijke vijanden en met rassen die resistent zijn tegen ziekten. Maar je hebt uiter-
aard geen chemicaliën achter de hand zoals andere telers. Bij een uitbraak heb je een fors probleem. Al met al ligt de opbrengst bij ons soort bedrijven 35 tot 40 procent lager dan bij een niet-biologische kweker.” Twee dagen in de week krijgt hij hulp van cliënten van de naburige zorginstelling ‘De Groene Golf’ . Die doen allerhande klusjes. “Dat geeft veel voldoening. Voor deze mensen is het een nuttige dagbesteding en zelf leer je relativeren”, tekent Ron aan.
Ron van Dijk geeft uitleg tijdens de open dag. In de kas was tevens een expositie van olieverfschilderijen van Willy Kruijssen.
Verviervoudigd
26
geeft Ron een diplomatiek antwoord. “Wij hebben in Nederland één organisatie, Skal, die de hele biologische sector controleert. Alleen al in Spanje heb je acht van die organisaties. Kun je zelf als teler uitkiezen bij wie je je aansluit. Dat zegt genoeg.”
jaar
actueel
‘Reis was fantastisch’
Bergwandelingen met besneeuwde vergezichten, dineren uit de Natuurrijke Keuken, boeiende gesprekken en nieuwe vriendschappen. Die steekwoorden kenmerken de eerste MMV-reis over de grens. De MMV-reis met 27 personen - gemiddelde leeftijd 68 jaar, de jongste 23 en de oudste 90 - voerde naar Saas Almagell in Zwitserland. We arriveerden er na een lange rit en een overnachting in Duitsland, met chauffeur Annemieke. Rolf Zurbriggen van hotel Mattmarkblick stond al op de uitkijk om ons te verwelkomen met een diner uit het MMV-kookboek De Natuurrijke keuken. Ook in Zwitserland kun je eten volgens Moerman! In overleg met kookexperts uit de groep werd een menu voor de rest van de vakantie uitgewerkt. Iedereen geniet van de maaltijden! Het Saasdal telt achttien bergen hoger dan vierduizend meter. Er is volop gewandeld en onderweg was er ruimte om te genieten van de prachtige vergezichten. Uit de vele (lotgenoten)gesprekken en het plezier dat er was, ontstonden nieuwe vriend-
schappen. En er zijn twee verjaardagen gevierd. Een prachtige reis en (dus) een prachtige herinnering! Volgend jaar weer, was de vraag die op de laatste dag gesteld werd. Aldus reisleider Wim Kuling.
Fantastisch “In Zwitserland liet reisleider Wim ons de mooiste plekjes zien”, schrijft Klazien van der Toorren. “Het was iedere dag een feest om in de bus te stappen. Onze conditie werd flink op de proef gesteld tijdens de soms pittige wandelingen. In het restaurant boven op de berg van het uitzicht genieten, behoorde gelukkig tot de mogelijkheden.” “Aan het eten in het hotel werd veel aandacht besteed. Heerlijk ovenvers Moermanbrood en ’s avonds de keuze uit twee menu's. Andere gasten keken jaloers
naar de lekkere dingen die de koks uit ons kookboek hadden klaargemaakt. Als de reis volgend jaar weer doorgaat, zullen Marlie, ik en andere leden van de kookcommissie, ons sterk maken voor recepten die iets minder arbeidsintensief zijn. De koks hadden soms wel erg veel werk aan ons. Marlie en ik mochten een kijkje in de keuken nemen. Je kon er letterlijk van de vloer eten. Ik heb nog nooit een keuken gezien die zo brandschoon was.
‘Andere gasten keken jaloers naar de lekkere dingen uit ons kookboek’
Boeiend waren de vele gesprekken met ouderen die nog persoonlijk bij dokter Moerman onder behandeling waren geweest, en wat hij hun aan dieet en voedingssupplementen had voorgeschreven. De reis was in één woord fantastisch. Veel dank aan de voortreffelijke chauffeuse Annemiek en aan Wim voor de begeleiding.”
Uitzicht
27
vraag
& antwoord
In deze rubriek gaat een team van ervaren artsen in op de meest uiteenlopende medische vragen, of vragen over voeding en/of suppletie. BRIAN PESKIN EN LEVERTRAAN Al jaren ben ik lid van MMV en ook van de Vereniging Homeopathie. Onlangs las ik in HM een artikel over ‘onverzadigde vetzuren in de strijd tegen kanker.’ In de vijf voedingsrichtlijnen van Brian Peskin wordt onder andere gesteld dat de wereldwijd verbreide opvatting dat visolie goed is, achterhaald is. Mijn man en ik slikken al jaren levertraan op aanraden van Albert Ronhaar, waar ik destijds onder behandeling was. Graag verneem ik de mening van het artsenteam over de voedingsrichtlijnen van Brian Peskin en met name over zijn stelling t.a.v. levertraan. Drs. Kees van Rhee, arts: ‘U stipt een belangrijk en actueel onderwerp aan. Prof. Brian Peskin heeft trouwens wel een knuppel in het hoenderhok gegooid met zijn boude uitspraken! De ideeën van Peskin zijn een praktische uitwerking van de eerdere stelling van Nobelprijswinnaar Dr. Warburg in 1931, namelijk dat kanker alleen kan ontstaan als gevolg van zuurstoftekort in de cel. Meervoudig onverzadigde vetzuren zijn dan als transportmedium van belang om dit tekort op te heffen. Voor een goede vetstofwisseling, zo stelt Peskin, heeft ons lichaam uit voeding eigenlijk alleen de essentiële stoffen alfalinoleenzuur (ALA) en linolzuur (LZ) in de juiste verhouding nodig. Daarmee kan het zelf alle noodzakelijke vetzuurvarianten maken. Dit is de hoeksteen van zijn betoog! Levertraan – uw vraag – valt onder de varianten en is dus misbaar. Ik zou dus een basale suppletie van ALA en LZ adviseren. De vitamines A en D zijn zonodig apart te doseren. Los hiervan vermeld Peskin uit literatuurstudies een drie keer hoger risico voor melanomen bij levertraan-gebruik, dus ik denk dat zijn stelling correct is.’
Heeft u een vraag? Formuleer die dan zo concreet mogelijk en stuur deze naar de redactie van Uitzicht. Via e-mail:
[email protected] of naar het postadres van de redactie: Hof van Azuur 30, 2614 TB Delft. Schriftelijk gestelde vragen worden uitsluitend in deze rubriek beantwoord en niet in een persoonlijk schrijven. Heeft u dringende persoonlijke vragen? Belt u dan met onze infolijn (088) 24 24 240 (ma-vr 10.00 - 17.00 uur; ma-avond van 19.00 - 21.00 uur).
28
Uitzicht m mv
jaar
‘HCL NIET ZOMAAR SLIKKEN’ In reactie op het interview in het vorige nummer van Uitzicht met Jo Peters over maagzuur waarschuwt voedingstherapeute Gerlinde Stam dat HCL- capsules niet voor iedereen met maagklachten geschikt zijn. "Vooral mensen met refluxklachten moeten hier voorzichtig mee zijn. HCL is zoutzuur en dit kan de slokdarmwand ernstig aantasten. Een aangepaste dosis is dan wenselijk, liefst onder begeleiding van een natuurarts/therapeut. Een alternatief met minder kans op complicaties (maar soms ook minder effectief) is een eetlepel citroensap of appelazijn voor of na de maaltijd. Ook is het aan te bevelen om het HCL-supplement samen met pepsine te gebruiken; bij de kwalitatief goede suppletieleveranciers is dat reeds toegevoegd." Overigens is het boek dat Peters noemt, niet van Gert Schuitemaker (hij schreef het voorwoord) maar van dr. Jonathan V. Wright.
MEDICIJN VOOR BOTONTKALKING
GEEN DIEET EN SUPPLEMENTEN
Een vriendin (60) is voor botontkalking Calci Chew D3 1000mg/800ie kauwtabletten voorgeschreven. Ze bevatten 20 mg. cholecalciferol, isomalt E953 en sucrose. Dit product voelt niet goed bij inname, vooral de zoete smaak niet. De huisarts heeft hier geen begrip voor. Graag zou ik mijn vriendin vanuit de natuurgeneeskunde een alternatief voor dit medicijn aanbevelen.
Ik verband met uitzaaiingen in het sternum en ribben, moet ik anti-oestrogenen gaan gebruiken. Ik had 28 jaar geleden borstkanker met zes foute klieren. De borst is toen gedeeltelijk verwijderd; er volgden chemokuren, 36 bestralingen en vijf jaar Nolvadex. Achttien jaar is het goed gegaan; toen werd een tumor van acht millimeter ontdekt en de borst geheel verwijderd. Nabehandeling leek niet nodig. Al die jaren gebruikte ik Iscador en twaalf jaar streng het Moermandiëet. Nu moet ik bestraald worden en antioestrogenen gaan gebruiken. Mijn oncoloog verbiedt me als het ware hierbij het Moermandieet te gebruiken en ook de supplementen. Wat is uw mening?
Drs. Roland Lugten, arts: ‘Botontkalking, osteoporose (poreuze botten) is een proces dat velen bezighoudt. Maar belangrijker is het om te focussen op fractuurrisico en fractuurpreventie. Want als je niet valt, dan breek je ook niets. Risicofactoren voor het ontstaan van fracturen door het vallen hebben te maken met problemen die er kunnen zijn in het dagelijkse leven. Zoals gewrichtsklachten (artrose), gebruik van medicijnen tegen depressie en angst, slaapmedicatie, het gebruik van 5 of meer verschillende medicijnen, verminderd gezichtsvermogen, urine-incontinentie, ziekte van Parkinson, CVA, cognitieve problemen en vitamine-D-deficiëntie. Als deze risicofactoren minimaal zijn, dan zal ook de kans op een fractuur minimaal zijn. En dan is de noodzaak om medicatie te gebruiken bij vermindering van botkwaliteit minder aan de orde. Leefregels met betrekking tot voeding en bewegen zijn het belangrijkste om de botten te versterken. Als aanvulling komen de volgende middelen in aanmerking: vitamine D3, vitamine K2, een supplement dat calcium/magnesium bevat. Belangrijk bij het gebruik van vitamine D3 is dat eerst de spiegel van vitamine D3 in het bloed bepaald moet worden. Er bestaan zeer veel individuele verschillen. Een test is eenvoudig uit te voeren. Een te hoog gehalte aan Vitamine D kan ernstige bijwerkingen veroorzaken. Uit onderzoek blijkt dat de inname van vitamine K uit voeding voldoende is voor een optimale bloedstolling, maar dat het onvoldoende is voor een optimale activiteit van vitamine K-afhankelijke enzymen buiten de lever. Een van deze enzymen is osteocalcine die belangrijk is voor de botopbouw. Ook Urticalcin en Calcium Phosphoricum D6 Schussler zijn aan te raden. Deze stoffen kunnen de stofwisseling van calcium optimaliseren.’
Drs. Roland Lugten, arts: ‘Na lange tijd is de kanker bij u teruggekomen en dat vind ik heel erg naar voor u. Maar u heeft met uw leefwijze en uw inzet ervoor gezorgd dat de kanker 28 jaar is weggebleven. En dat is ver boven verwachting. Dat het zo goed is gegaan heeft te maken met uw leefwijze, met de Iscador en de Moermantherapie. Ik vind het daarom onbegrijpelijk dat uw oncoloog u het dieet en supplementen verbiedt. Ik denk niet dat hij u verbiedt optimaal gezond te leven. Want mag u dan ook niet meer wandelen of fietsen, mag u dan ook geen plezierige contacten onderhouden? Het is dan ook verboden om ontspanning en liefde te zoeken. Het gebruik van biologische volwaardige voeding en extra vitamines is zeker uitgesloten. Want al deze zaken verbeteren uw gezondheid en daarmee uw overleving. En hebben een positieve invloed op het effect van bestraling en antioestrogenen. Misschien heeft uw oncoloog wetenschappelijk bewijs gevonden dat gezond leven en een gezondheidsbevorderende leefstijl reguliere behandeling in de weg staat. En dat het toch beter is om junkfood te eten, te roken en teveel alcohol drinken en thuis voor de buis te blijven zitten. Want als met deze leefstijl de bestraling en de anti-oestrogenen het beste werken, heb ik me vergist. Mijn hele leven lang al.’
Uitzicht
29
Zoek niet verder. . . . . .kies voor SNP LIE
Vitamine
K2
Q7 Mena
GEELWOR TE
,5 g
ules - 22
30 caps
60 caps
ules - 37
Snp
products nature super
leme ssupp Voeding
We hebben de natuur niet uitgevonden, maar we hebben het beste eruitgehaald
De een heeft problemen ... De ander neemt ProstaSol™
ZALMO
A3 + OMEG TM + Vitamine D3
NIEUW!
L
,2 g
nt
Snp
super natu re prod ucts
Voedi ngssup p
Snp
lement
®
ProstaSol™
super nature products
www.supernatureproducts.nl
Premium Voedingssupplementen en vitamines met unieke samenstellingen en goed opneembare ingrediënten.
VOOR EEN GEZONDE PROSTAAT
zuive en puurr
Voor meer Informatie: medpro Holland B.V Tel.: +31 33 28 67 642 e-mail:
[email protected] www.med-pro.org
VASCU-VITAAL®
Een methode om uw bloedvaten schoon te houden Naast de huidige samenstellingen is er nu de nieuwe samenstelling voor Vascu-Vitaal®. Ontwikkeld op basis van de nieuwste inzichten voor vitamines, fytotherapeutica, mineralen en anti-oxidanten.
VOEDINGSSUPPLEMENTEN
Kwaliteit geproduceerd in Nederland
Bestel voordelig online op
www.vitawell.eu
o.a. Omega 3, 6 en 9 | Cranberry | Q10 | Multivitamines | Prostaat Plus | Probiotica | Fem Totaal
R
R
NIEUWE SAMENSTELLING
tlucht Zwee tluchtorbij! Zwee oedvovo ij! vooorgrg oed orb
Zonder parfum · hypoallergeen
vo
! eten t zwen ! eet rthehe ucer t zwetok Redce sels r de Redu de oksels. elonon w de r Zo de eten Zowel op de vo eten. al s sop de vo
De nieuwe samenstelling is gebaseerd op twee hoofd-ingrediënten: fytosterolen en rutosiden. Deze ingrediënten worden aangevuld met magnesium, foliumzuur, alpha-liponzuur, vitamine K2 en crataegus extract.
al
Like ons op facebook
30
Uitzicht m mv
jaar
SYNEO.NL
Oligo Pharma BV, Kerklaan 2, 1211 PP Hilversum Tel. (035) 624 46 71. Fax: (035) 624 46 72 www.oligo-pharma.com email:
[email protected]
colofon
Uitzicht is het magazine van MMV en verschijnt tien keer per jaar.
Voor een natuurlijke stoelgang
HOOFDREDACTEUR Cor van Groningen PLV. HOOFDREDACTEUR Jan van Klinken EINDREDACTEUR Rineke Wisman MEDEWERKERS Leonard Davids, Ellen Hameeteman, Jan van Klinken, Arjan van Laar, Matilde Newman, Petra Pronk, dr. Gert Schuitemaker, Christine Steenks,
Darmfunctie Complex
dr. Hans Stoop, Gijs Versteeg ONTWERP D&DJ communicatie DRUK BDU OVERIGE FOTO'S iStock REDACTIEADRES Hof van Azuur 30 2614 TB Delft ADVERTENTIES J.P.H. Geraats Louis Regoutstraat 36 6006 LL Weert T (0495) 53 22 20 Uitzicht ISSN 0169-9938 I www.mmv.nl E
[email protected] Redactie van Uitzicht en bestuur van MMV aanvaarden geen verantwoordelijkheid voor de toepassing van de inhoud van dit blad. Zie voor overname van artikelen en andere informatie onze website www.MMV.nl/ Magazine/OverUitzicht Centraal Bureau MMV, Postbus 508 2400 AM Alphen ad Rijn
• Bevordert de stoelgang • Natuurlijke kruidenextracten
T (0172) 49 79 44 (werkdagen tussen 9 en 13 uur) E
[email protected] Lid worden? • e-mail naar
[email protected] • www.MMV.nl
Natuurlijk ... het is Wapiti!
• of: MMV, Postbus 508, 2400 AM Alphen ad Rijn Kosten € 29,00 per jaar. U ontvangt dan automatisch tien keer per jaar Uitzicht
Wapiti Darmfuntie Complex is verkrijgbaar of te bestellen bij: Drogist, Apotheker, Reform- en Gezondheidswinkel. Voor meer informatie: Emonta B.V. Tel. 0512 - 518 085 www.wapitinatuur.nl
en krijgt tot 25 % korting op voedingssupplementen bij verzendhuis De Roode Roos. MEER INFORMATIE www.MMV.nl/Over MMV
Uitzicht
31
MontAna® Slow Juicer Type PR-179
€ 249,incl. btw
Power Juicer met 2 zeven
• • • • •
150 Watt 500 Watt piekvermogen Gewicht: 5,8 kg. Perskegel 65 omw./min. Voor sap met meer voeding, smaak en kleur
Tel: 0320 - 23 79 30
www.montanaslowjuicer.nl www.sttlelystad.nl N
IE
UW !
ADAM
multivitamine voor mannen • ADAM is een uitgebalanceerde mannen multi die naast vitaminen en mineralen ook nog andere belangrijke stoffen levert zoals Co Q10, alfaliponzuur, zaagpalmblad, resveratrol en druivenpitextract • Bovendien bevat het de biologische actieve vormen van vitamine B-6 en B-12 • ADAM is ijzervrij!
ADAM 60 tabletten Te bestellen bij De Roode Roos B.V. onder vermelding van productnummer 7730
Topkwaliteit voedingssupplementen met een gezonde prijs
www.vitortho.nl VitOrtho, exclusief distributeur van NOW Foods-voedingssupplementen
