Introductie Linux. 2 maart Nascholing scholengroep Houtland. Koen Wybo

Nascholing scholengroep Houtland

Koen Wybo

Introductie Linux

2 maart 2005 Dit werk valt onder de Creative Commons : Naamsvermelding – NietCommercieel - GelijkDelen 2.0

Inhoudsopgave

1 Wat, waar, wanneer, waarom?

1

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

1

1.2 Waar komt het vandaan? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

1

1.2.1 Linus Torvalds . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

1

1.2.2 GNU Copyleft . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

2

1.2.3 Open Source

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

2

1.2.4 Moraal van het verhaal . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

3

1.3 Waar wordt Linux gebruikt? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

3

1.4 Waarom Linux?

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

4

1.5 Waar vind ik Linux? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

5

¨ distributies . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1.5.1 Commerciele

5

1.5.2 Open of community based distributies . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

6

1.1 Wat is Linux?

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

7

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

7

1.6.2 Waarom Linux niet? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

8

1.6 Het eeuwige welles-niets 1.6.1 Waarom Linux?

2 Linux aan den lijve

10

2.1 Linux-desktop . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

10

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

11

2.1.2 Xfce4 . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

11

2.1.3 Enlightenment . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

11

2.1.4 Fluxbox . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

12

2.1.1 Gnome en KDE

2.2 Programma’s

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

12

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

12

2.2.2 Beeldbewerking . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

13

2.2.3 Internet

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

15

2.2.4 Multimedia . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

16

2.2.5 Educatief . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

18

2.2.6 Diverse . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

19

2.2.1 Kantoortoepassingen

2

INHOUDSOPGAVE

3

2.3 Server toepassingen . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

19

2.3.1 Print- en Bestandsserver . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

19

2.3.2 Webserver . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

19

2.3.3 Mail en News . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

20

2.3.4 Databaseserver . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

20

2.3.5 Applicatieserver . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

20

2.3.6 Overig

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

20

2.4 Nuttige links . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

20

3 Typisch Tux

21

3.1 Het bestandssysteem . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

21

3.1.1 Het ext2-filesystem (maar ook ext3, ReiserFS, JFS, ...) . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

21

3.1.2 Linux mappen-structuur . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

22

3.2 Devices . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

23

3.3 De kracht van commando’s . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

23

3.4 Linuxconfiguratie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

24

3.5 Kernel compileren . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

25

4 Overschakelen naar Linux bij je thuis en op je school? 4.1 Algemeen advies . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

26

26

4.1.1 Bij je thuis

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

26

4.1.2 Op school

. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

26

4.2 Richtlijnen : Linux op je PC . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

27

4.2.1 Stap 1 : gegevens verzamelen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

27

4.2.2 Stap 2 : dual-boot of Linux-only ? . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

28

4.2.3 Stap 3 : Windows voorbereiden . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

28

4.2.4 Stap 4 : distributie kiezen. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

28

4.2.5 Stap 5 : installatie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . .

28

5 Creative Commons licentie

29

If I have been able to see further, it was only because I stood on the shoulders of giants . . . Isaak Newton

1

Wat, waar, wanneer, waarom?

1.1

Wat is Linux?

Linux is een computerbesturingssysteem van professionele kwaliteit, dat zowel geschikt is voor de persoonlijke desktop van de leek als voor het zware werk van een bedrijfsserver. ¨ De laatste jaren is Linux steeds meer geevolueerd in de richting van een OS voor de desktopcomputer. Zowat 10 jaar geleden was Linux nog bijna uitsluitend op de servermarkt gericht. Mensen die het op hun pc wilden gebruiken, moesten honderden commando’s uit het hoofd leren en het systeem volledig manueel instellen. Gelukkig zijn de tijden veranderd en is Linux nu een volwaardig desktop-OS! Als we het strikt nemen bestaat Linux alleen maar uit het hart van dit operating system (de kernel). Meestal bedoelen we met Linux de kernel en alle software die reeds geschreven werd voor die kernel. ´ Linux is door de meerderheid (door de media) bekend als het alternatief voor Windows. Maar het heeft de naam slechts bereikbaar te zijn voor echte techneuten, mensen die elke jumper op hun moederbord uit het hoofd weten zitten, ’s nachts dromen van de commandline mode en kippevel krijgen als ze iemand zien werken op een pc in grafische omgeving zoals windowsXP. Dit klopt duidelijk niet. Niet elke Linuxgebruiker hoeft een informatica-expert te zijn.

1.2 1.2.1

Waar komt het vandaan? Linus Torvalds

Kleine geschiedenis : een student informatica -Linus Torvalds- deed in 1991 een oproep aan anderen om mee te helpen zijn het vrije Minixsysteem op zijn i386 werkende te krijgen. Na 3 jaar van intense arbeid werd de broncode in 1994 (openstellen van internet) vrijgegeven. (De allerlaatste versie kun je nog altijd terugvinden op

1

HOOFDSTUK 1. WAT, WAAR, WANNEER, WAAROM?

2

http://www.kernel.org/). Sindsdien kent het een sterke groei. Het zou verkeerd zijn te denken dat Linus als enige persoon Linux heeft laten evolueren tot het systeem dat het vandaag is. Hij wordt wel volledig terecht beschouwd als de vader van Linux. Laten we even teruggaan in de tijd naar 1991. Andy Tanenbaum had net Minix in elkaar gestoken op de Vrij Universiteit van Amsterdam, een besturingssysteem dat gebaseerd was op Unix. Toen Linus hoorde over het bestaan van Minix, kocht hij het meteen, maar hij had al gauw door dat Minix geen succes zou worden op de pc. Daarop besloot hij om iets nieuws te maken : linux. De bepalende factor voor het grote succes van Linux was echter dat hij mensen uitnodigde om mee te werken aan deze “gratis Unix voor PC’s”. Op deze manier slaagde hij erin om met de hulp van al deze mensen een volwaardig OS in elkaar te boksen. Linus ontwikkelt enkel het hart van het OS, de kernel. Om een werkend systeem te krijgen, heb je natuurlijk ook software nodig, en die werd verzameld en bijeengebracht door de GNU en Open Source.

1.2.2

GNU Copyleft Het GNU Copyleft ontstond rond 1984 toen Unix aan zijn opmars bezig was (Richard Stallman). Een betere en meer gebruikte term is ‘Free Software’. Dit betekent niet noodzakelijk dat alles wat Free Software is ook gratis is (hoewel dit vaak voorkomt). Veel belangrijker is dat de broncode steeds wordt meegeleverd met het eindproduct en dat deze vrij verspreid en aangepast mag worden. Hierdoor kunnen programmeurs overal ter wereld bijleren en desnoods verbeteringen aanbrengen. Dit was de kracht van Unix en nu ook van Linux: niets gebeurt achter de schermen; alles mag gelezen en begrepen worden. Dit is een immens verschil met de ¨ vorm van programmeren die Microsoft momenteel promoot. commerciele

Deze intussen grote groep van mensen werkt mee aan de toekomst van Linux en GNU. Onder de bescherming van de GPL maken ze nieuwe en betere software waarvan de broncode door iedereen gelezen mag worden. Het besturingssysteem GNU/Linux is waarschijnlijk het meest bekende voorbeeld, maar GNU/Linux is slechts het topje van een reusachtige Open Software ijsberg. Enkele van de meest gekende projecten zijn: Apache (dat meer dan 65% van de web-servers wereldwijd aanstuurt), PHP (dat voor dynamische web-pagina’s zorgt), MySQL en PostgreSQL (de gegevensbanken die vaak in combinatie met PHP en Apache achter een webstek zitten), LaTeX (een tekstverwerker van zeer hoge kwaliteit, en met talloze modulaire uitbreidingsmogelijkheden, zoals onder andere voor computer-presentaties), OpenOffice.org (een zeer uitgebreide verzameling van burotica-software), Gimp (een veelzijdig bitmap- en foto-bewerkingsprogramma), de Gnome en KDE grafische gebruikersschillen, Octave (uitgebreid rekenpakket), enz.

1.2.3

Open Source

GNU was (is?) niet echt bekend bij het grote publiek. Een klein groepje onder leiding van Eric Raymond, Bruce Perens en Tim O’Reilly, besloot om de Vrije Software Gemeenschap een betere marketing te geven. Ze vormden het Open Source Initiatief om a) de pragmatische voordelen voor de zakenwereld te pro¨ moten en b) om vrije/open bron licenties te certifieren. Nog anders uitgedrukt : Free software ligt ‘slecht’ in de markt. Om het ‘product’ beter aan de man te ¨ omgeving ligt de term Open Source beter. brengen in o.a. een commerciele


1.2.4

3

Moraal van het verhaal

Wat is het resultaat van 10 jaar Linux-GNU- Open Source : een gigantische hoeveelheid aan vrije software dat werkt op een vrij besturingsysteem. Een groeiend aantal bedrijven is bezig met Linux en bieden ondersteuning aan. Zo kocht Novell in 2004 het Linuxbedrijf Suse op en investeert IBM in 2005 meer dan 100 miljoen dollar in Linux. Linux is niet meer enkel voor techneuten maar meer en meer mainstream. Ter referentie : mijn vrouw kan werken met Linux : dus kan iedereen ermee werken . . . ¨ software? Die vind je op http://people.mech. • Wil je een vergelijking tussen Open en commerciele kuleuven.ac.be/~bruyninc/etos/informatie.html

• Meer nieuws van het Open Source front? Abonneer je (gratis) op openmagazine : http://openmagazine. nl/

1.3

Waar wordt Linux gebruikt?

Waar gebruikt men Linux? bron : openmagazine dec 2004

• Door mensen met technische opleidingen, zoals natuurkunde, wiskunde en (vooral) informatica. Zeker iemand die informatica studeert, mist wel erg veel kennis als hij niets over Unices weet. En binnen alle serieuze onderzoeksgebieden is Unix nog altijd de standaard.

• In behoorlijk wat animatiestudio’s,onder meer Disney, DreamWorks en Pixar. Enkele titels waar Linuxsoftware voor is gebruikt zijn Titanic, Shrek, Final Fantasy en Harry Potter.

• Bij http://www.google.com, de populairste zoekmachine van het moment. • Overheden van verschillende landen, waaronder Duitsland (Duitse spoorwegen is volledig overgestapt op ¨ overwegen om free software te gebruiken of doen dit Linux : 55 000 werkstations), Argentinie¨ en Brazilie, al voor overheidscomputers, omdat het veiliger, beter controleerbaar en goedkoper is. De lijst met landen groeit.

• De Brusselse regering heeft in februari 2005 besloten om de informatica-uitrusting op de kabinetten te vernieuwen en kiest hierbij gedeeltelijk voor vrije software. De besparing aan licenties voor kantoorautomatisering en servers bedraagt meer dan 185.000 euro voor het eerste jaar en 15.000 euro voor de volgende jaren.

• In China wordt een eigen distributie van Linux gebruikt als officieel OS. • Ook op scholen in vele landen wordt Linux steeds meer gebruikt. Een belangrijke reden is dat Linux veel kosten bespaart. Om die reden begonnen wat armere landen er al eerste mee, zoals Brazilie¨ en sommige Afrikaanse landen.

• Voor servers (onder meer bij internetproviders). • Voor embedded systemen zoals gsm’s en handhelds • Door een groeiend aantal bedrijven. • Door steeds meer thuisgebruikers. Open source software die erg veel gebruikt wordt is:

• Apache, een webserver, wordt gebruikt op meer dan 70 procent van alle webservers. http://www. securityspace.com/s_survey/data/200501/index.html • BIND (Berkeley Internet Name Daemon), een DNS-server, wordt gebruikt op meer dan 80 procent van alle DNS-servers.


4

• Sendmail, een mailserver, wordt gebruikt op bijna 80 procent van alle mailservers. • MySQL en PHP, een database en een scripttaal; deze combinatie wordt voor vele websites gebruikt. Deze software is behalve onder Linux ook onder verschillende andere OS’en te gebruiken.

1.4

Waarom Linux?

Er zijn verschillende redenen om Linux te verkiezen boven andere besturingssystemen. Technisch. Omwille van de modulaire opbouw, de decennia-lange ervaring met UNIX (de direkte stamvader van Linux), en de voortdurende stroom uitbreidingen en correcties door duizenden goed-opgeleide vrijwilligers over de hele wereld, is Linux een zeer stabiel besturingssysteem. Systeem-crashes zijn bijgevolg uiterst zeldzaam ! Veelzijdigheid. Linux is geschikt als persoonlijke desktop voor de leek, maar evengoed als professioneel instrument in handen van de specialist. Het biedt oneindige configuratie-mogelijkheden, waarvoor de onvoorbereide neofiet wel eens durft terugschrikken. Er wordt echter wereldwijd hard gewerkt om de gebruiksvriendelijkheid van Linux voortdurend op een nog hoger niveau te brengen. De hoeveelheid programma’s : er bestaan reeds duizenden programma’s om onder Linux te draaien. Sommige zijn heel klein met beperkte maar onmisbare functies, anderen zijn tientallen MB’s groot. Openheid van de code. Aangezien de code publiek beschikbaar is, kan men zelf leren hoe bepaalde programma’s werken en hoe een besturingssysteem precies interageert met de hardware van een computer. Bovendien kan men zonder problemen code herbruiken in andere toepassingen. Dit verklaart zeker een deel van de belangstelling voor Linux in academische middens. ¨ broertjes, geen Openheid van de standaarden. Open software heeft, in tegenstelling tot zijn commerciele enkel belang bij geheimhouding van de formaten waarmee programma’s onderling gegevens uitwisselen. Dit betekent dat je veel minder risico loopt dat je investeringen in software teniet gedaan worden door een eenzijdig opgedrongen verandering van de uitwissel-formaten. Naast de “gebruiksvriendelijkheid en de prestatie van een programma is het ook goed om de importeer- en exporteerfuncties bij de beoordeling te betrekken. Kan de data worden ingelezen door meerdere programa’s (en kun je het principe van vrije concurrentie laten gelden) of ben je “vastgeketend” aan 1 programma en producent (vendor-lock-in) ¨ Prijs. Open software is vrij te kopieren, en je hoeft je van licenties niets aan te trekken. (Pas echter op: er ¨ software voor Linux, en daarvoor bestaan wel licenties!) Je kan dus rustig experimenbestaat ook commerciele teren met nieuwe programma’s zonder je blauw te betalen. Monopolie-vrij. De dominantie van Microsoft op de software-markt is vele computergebruikers een doorn in het oog. Zij vinden dat ze te vaak verplicht zijn bij Microsoft middelmatige produkten aan te kopen aan een overdreven prijs, enkel en alleen omdat dit bedrijf ook de absolute controle heeft over het besturingssysteem waarop de toepassing draait. Open software is op dit moment reeds zover ontwikkeld dat men zich eigenlijk moet afvragen “Waarom zou ik kiezen voor niet-open software? . . . ” Voorzichtigheid blijft echter geboden: het “open” zijn van software is, op zich, geen garantie voor de kwaliteit. Op de golf van suksesrijke open software projecten, bieden sommigen een miniem deel van hun code aan als open “instap”-programma, terwijl ze eigenlijk enkel ge¨ınteresseerd zijn in het verkopen van hun gesloten, ¨ “professionele” versie! Of de code is zo onleesbaar dat je handleidingen of ondersteuning bij hen commerciele moet kopen. (Dit gevaar loop je gelukkig niet bij de “grote” projekten zoals GNU of KDE.) Open software is dus meer dan software alleen: het is een mentaliteit! Gebaseerd op http://linux.iguana.be/nl/linux/waarom.php

• Herman Bruyninckx formuleert enkele inzichten op etos : http://people.mech.kuleuven.ac.be/ ~bruyninc/etos/


5

• Een advies voor vrije software in het onderwijs : http://www.ond.vlaanderen.be/ict/ondersteuning/ oss/vrijesoftwareadvies-werkgroep.pdf

1.5

Waar vind ik Linux?

Meer en meer boekhandels verkopen boeken over Linux, vaak zelfs in combinatie met de software op CD’s. Als je op je eentje aan Linux wil beginnen kies je best voor zo’n boek met CD, of ga je eens een kijkje nemen bij een Linuxgebruikersclub in je buurt. Heb je zelf internettoegang, dan vind je niet alleen een massa informatie over alles wat met Linux en open software te maken heeft, maar je kan er ook met al je vragen terecht bij mensen die reeds jaren met Linux en open software bezig zijn. Er bestaan verschillende Linux-distributies, d.w.z. enkele CD’s met open software, verzameld en gebundeld door een of andere “distributie-maker.” Het voordeel van zo’n distributie is dat je zelf niet het Internet moet afschuimen om al de software waarin je ge¨ınteresseerd bent op te snorren en af te halen. Er zijn talloze distributie-makers actief, zodat je als neofiet het gevaar loopt het Linux-bos door de distributie-bomen niet meer te zien. Maar geen nood: met de summiere uitleg hieronder ben je al een heel eind op weg om de voor jou meest geschikte distributie te proberen. Een distributie bestaat uit een kernel, een hoop toepassingssoftware, en een installatie- en configuratietools. Het verschil tussen de distributies zit hem vooral in het installatie-tool (van goede kwaliteit voor alle distributies, maar kan altijd nog beter), en in de selectie van meegeleverde programma’s. Alle distributies bevatten dezelfde kernel (namelijk het Linux-besturingssysteem) zodat je alle toepassingspro´ enkele Linux-kernel. Natuurlijk gramma’s onder alle distributies kan gebruiken. Er is immers nog altijd maar e´ en kan het versie-nummer op recentere CD’s hoger zijn dan op oudere. Een nuttige tip in verband met versies: als het middelste van de drie getallen in het versie-nummer even is (bijv. 2.0.35, 2.2.1, . . . ) dan heb je te maken met een stabiele versie; de oneven nummers (bijv. 2.3.1) zijn ontwikkelversies die je als “gewone” gebruiker misschien best vermijdt. CD-distributies bevatten alleen stabiele versies. Alhoewel de software op distributies open en gratis is, is het niet verboden om geld te verdienen met het aanmaken en verdelen van distributies, het maken van (grafische) “package management tools,” of het ver¨ distributies als “open” of beter lenen van ondersteuning aan gebruikers. Er bestaan dus zowel commerciele community-based distributies. Wij sommen er slechts enkele op. Voor uitleg bij de meer dan honderd distro’s :

http://www.distrowatch.com Gebaseerd op http://linux.iguana.be/nl/linux/waar.php

1.5.1

Commerci¨ ele distributies

Deze bieden de mogelijkheid om onderhoudscontracten af te sluiten, van een eenvoudige telefonische helpdesk tot en met dag-en-nacht garantie. Zij hebben ook vertegenwoordigers in zowat alle ge¨ındustrialiseerde landen. SUSE LINUX - http://www.suse.com SuSE LINUX is (vooral in Europa) een zeer populaire distro van Duitse origine. Sedert 2004 is het overgenomen door Novell die met SUSE LINUX een eigen Linuxafdeling wil opzetten. Het pakket wordt geleverd met heel wat documentatie in de vorm van 3 of 4 handboeken, en met de hoeveelheden software is SuSE LINUX ook meer dan vrijgevig. De installatie gebeurt tegenwoordig met behulp van YAST2 (Yet Another Setup Tool), een toepassing die zeer goed en snel werk verricht in combinatie met YOU (YAST Online Update). Alles opgeteld is dit dus een zeer goede en complete distro! Je kan SUSE LINUX gratis van het net halen in DVDversie (3 Gig aan software) of branden als opstart-CD om nadien via het internet de installatie af te ronden. RedHat - http://www.redhat.com Dit is waarschijnlijk de meest populaire distro, vooral dan in de VS. Wel krijg je minder documentatie en software bij deze distro. Ook valt het ons de laatste tijd op dat er veel


6

mensen klagen over het feit dat RedHat de dingen steeds net iets anders doet. Ken je veel van RedHat, dan ben je niet zeker dat je aan dezelfde kennis nog veel hebt in een andere distro. Het is normaal dat elke distro eigen software gebruikt, maar onuitgesproken regels zoals die over de bestandslocaties worden door RedHat wel eens “gebroken”: in tegenstelling tot bijvoorbeeld Mandrake en vooral SUSE LINUX houdt RedHat zich niet bepaald aan de LSB. In 2003 heeft RedHat zich gespecialiseerd op de servermarkt. Haar wereldwijde community werd ondergebracht in een nieuw project : Fedora. (http://fedora.redhat.com Mandrake - http://www.Linux-mandrake.com/en Mandrake is oorspronkelijk gebaseerd op RedHat, maar veel merk je daar vandaag niet meer van. Deze distro staat ook heel sterk op het gebied van bijgeleverde software. De documentatie moet spijtig genoeg wel onderdoen voor die van SuSE. Van oorsprong is Mandrake een Franse distro die erg gebruiksvriendelijk is en op alle vlakken (buiten dan misschien de documentatie) zeer volledig is. Voor iemand die pas start met Linux is deze distro zeker aan te raden.

1.5.2

Open of community based distributies

¨ van Deze worden volledig door vrijwilligers gerund, en zijn dus de “puurste”, in de zin dat ze het strikst te ideeen de open software filosofie volgen. Al deze distributies zijn gratis van het internet te halen (is 100 procent legaal) en mogen op meerdere PC’s ge¨ınstalleerd worden. Gentoo - http://www.gentoo.org ´ van de Prille Linuxgebruikers worden het systeem misschien beter even gewend met e´ en bovenstaande distro’s, of met een distro die rechtstreeks van een cd-rom boot zoals Knoppix. Wil je op een bepaald moment toch een niveau moeilijker gaan en bijleren, installeer dan Gentoo. Gentoo heeft enkele pluspunten die op zijn minst vernoemenswaardig te noemen zijn. Gentoo is volledig gratis. Je kunt van Gentoo dus ook geen boxen kopen zoals dit kan van RedHAT, Mandrake, SuSE en vele anderen. Gentoo compileert en installeert elk programma van de broncode. Dit heeft als gevolg dat de software op maat gemaakt is van je processor. Gentoo is de´ distro om de laatste nieuwe software te installeren. Knoppix - http://www.knopper.net Knoppix is een Linuxdistributie die gebaseerd is op debian. Deze distributie is een zogenaamde live-cd. De distro staat op cd en je moet niks installeren. Gewoon booten vanaf CD-rom en knoppix-Linux wordt in het RAM geladen. Wanneer je een besturingssysteem draait vanaf een cd-romstation, is het vanzelfsprekend dat toepassingen niet zo snel lopen als bij een besturingssysteem dat op de harde schijf staat. Natuurlijk verliep alles trager dan gewoonlijk, maar niet in die mate dat het ging irriteren. Knoppix is ideaal voor de beginnende Linuxgebruiker, voor de windowsgebruiker die eens kennis wil maken met Linux zonder iets aan zijn systeem te veranderen. Het echte voordeel van Knoppix is dat het als een snel reddingsmiddel voor gecrashte computers gebruikt kan worden. Deze distributie bevat een hoop schijf- en reparatietools (ook een virusscanner voor windows) die je toelaten zoveel mogelijk data te redden/herstellen! Vergeet niet dat het met Knoppix slechts een kwestie van minuten is eer je een volledig werkende Linux op je scherm hebt staan! Eens de smaak te pakken, kan je knoppix ook installeren op je harde schijf. Slackware - http://www.slackware.com/ Deze distro is meer bedoeld voor de hardcore Linuxgebruiker. Je vindt niet onmiddellijk iets wat eigen is aan Slackware, maar je krijgt wel een zeer zuivere distro in handen. Je zult wel zelf nog heel wat moeten configureren en dit zonder grafische configuratietools. De installatie verloopt nog voor een groot stuk tekstgebaseerd (via de commandoregel). Begin niet aan Slackware als je niet bereid bent op eigen houtje op zoek te gaan naar informatie en bij te leren. Laat je ook niet teveel afschrikken: Slackware is een heel goede distro; wanneer je wat Linuxervaring hebt, kan het best eens leuk zijn om ermee te experimenteren!


7

Debian - http://www.debian.org/ Debian is zowat de oudste van de community-based distributies. Het kent een wereldwijde, actieve gemeenschap van programmeurs die de distributie continu up-to-date en stabiel houdt. Op deze distributie zijn heel wat andere distro’s gebaseerd omwille van de kwaliteit, degelijkheid en zijn strak vasthouden aan de GNU. Hoewel vroeger relatief moeilijk te installeren is dit met de nieuwe installer ‘Sarge’ nu veel vereenvoudigd. Deze distro is volledig gratis en je vindt stapels ondersteuning op het internet!

1.6

Het eeuwige welles-niets

Waarom Linux en niet windows of waarom windows en niet Linux? Bron : http://www.linuxbelgium.be

1.6.1

Waarom Linux?

• Stabiliteit Linux is veel stabieler dan Windows. Ook in Linux kan een programma vastlopen, maar het zal niet je hele besturingssysteem vellen. Er zijn veel mensen die Linux maanden en zelfs jaren draaiende houden ´ enkele reboot. op hun pc zonder e´ en

• Het rebooten Een nachtmerrie voor elke Windows gebruiker die regelmatig iets nieuws installeert (hard- of software). In Linux wordt er dus niet ge-reboot. * Opmerking: enkel indien je een andere kernel gaat gebruiken dien je Linux te rebooten.

• Herinstallatie: Als je veel programma’s installeert en verwijdert gaat het register van uw Windows dichtslibben. Je kan dan wachten tot alles rotsvast zit en een format c: uitvoeren. Of je kan Windows regelmatig herinstalleren (mocht ik jullie nu zien, zitten jullie waarschijnlijk te knikken). In Linux is hier geen sprake van (er bestaat ´ bit (van simpelweg geen register). Als je een programma verwijdert kan dit zonder dat er ook maar e´ en dat programma dan) achterblijft op de harde schijf.

• De Prijs: ¨ Naast het feit dat je Linux gratis kan downloaden of kopieren kan je voor weinig geld een distributie ´ of meerdere cd’s boordevol software. Mocht je de Windows-equivalenten aanschaffen. Dan krijg je e´ en van deze software aanschaffen dan zou je minstens Bill Gates moeten heten om alle Licenties te kunnen betalen. * Opmerking: uiteraard hebben veel mensen Windows en aanverwanten illegaal gekopieerd maar in het geval van Linux is dit 100% legaal.

• Platform-onafhankelijk: Linux is portable. Dit houdt in dat Linux werkt op merk pc’s, klonen, Apple Macintosh, Sun werkstations en Alpha computers. Het is dan ook nodeloos te zeggen dat twee verschillende computers waarop Linux draait geen probleem hebben om verbinding met elkaar te maken.

• Virussen Er bestaan zeer weinig virussen voor Linux. (432 voor Unix/Linux, febr. 2005) Linux is echt veel gezonder :). Ik moet je hier niet bij gaan vertellen dat er een groot assortiment aan virussen is voor Windows. (75968 voor DOS/Windows, febr. 2005)

• Open-source Hier draait alles om bij Linux. Ben je een programmeur en wil je de software aan uw noden aanpassen, geen probleem. Je hebt toegang tot alle codes. Nadien moet je natuurlijk op jouw beurt de code ter beschikking stellen voor anderen. Door het systeem van open-source kunnen bugs heel snel opgespoord worden, tenslotte mag iedereen aan de software werken.


8

• Multi-tasking en multi-user Linux is een goed multi-tasking en multi-user besturingssysteem. Terwijl je een groot document afprint zal Linux niet gaan vertragen, wat niet kan gezegd worden van Windows. In Linux kunnen meerdere ´ computer gebruik maken. De configuratie- en persoonlijke bestanden gebruikers tezelfdertijd van e´ en staan per gebruiker in een eigen directory.

• Hardware Linux stelt geen al te hoge eisen aan de hardware. Als je een nieuwe versie van Windows aanschaft heb je meteen een reden om een nieuwe computer te kopen. Het geheugen- en processorgebruik neemt toe per versie die uitkomt. Opmerking: aangezien je Linux kunt gebruiken zonder een grafische omgeving, kan je reeds aan de slag met een 386 met 2 mb geheugen. Dit is natuurlijk niet wat het merendeel van de thuisgebruikers wensen te doen met hun computer. Maar met een 486 met 16Mb geheugen kan je reeds aan de slag in een grafische omgeving. Heb je zo nog een peeceetje staan op overschot, dan heb je nu het perfecte testtoestelletje voor Linux gevonden.

• Netwerkmogelijkheden Met Linux kan je alles gaan doen wat de ‘groten’ doen, een netwerk opstellen, een DNS-, proxy-, mail- of webserver opzetten enz. Niet in het minst omdat je alle software bij je distributie zal aantreffen.

• Kennis Hoewel dit ook als nadeel kan bekeken worden krijg je aan de hand van Linux een beter inzicht in de werking van een computer. Dit omdat je veel moet weten over de onderdelen die er in je peeceetje zitten. Is dit moeilijk? Neen. Het vraagt alleen wat tijd. Eenmaal je Linux leert kennen zijn de mogelijkheden onbeperkt. Je kan alles configureren zoals jij het wil.

• Programmeren: Linux is eveneens een goed platform voor programmeurs.

1.6.2

Waarom Linux niet?

• Games De meeste populaire games zijn NOG niet voorhanden in een Linux versie. Daar komt ongetwijfeld langzaam maar zeker verandering in. Quake III Arena, Myth II, Railroad Tycoon, Heretic II, Civilisation en Heroes of Might and Magic II zijn gametoppers die op het ogenblik van dit schrijven reeds beschikbaar voor Linux. Ironisch genoeg als je op het net een multiplayerspel speelt draait dat negen op de tien keer op een Linuxserver. Oplossing 1. Installeer een dualboot en gebruik Windows om te gamen. Oplossing 2. Als jouw favoriet spel beschikbaar is voor Linux koop dan deze versie en niet de Win-versie.

• Software Nog vele andere populaire softwarepakketten zijn voorlopig alleen maar beschikbaar in een Windowsversie. Maar ook hier worden meer en meer softwarepakketten geport naar Linux. Trouwens is er reeds veel software ter beschikking voor Linux die op z’n minst evengoed is als de Windows variant. Denk maar aan Openoffice.org! Oplossing: Ook hier biedt een dualboot een oplossing, dit tenminste als je geen genoegen neemt met het Linux alternatief van uw populair softwarepakket.

• Hardware Sommige fabrikanten van hardware maken nog steeds geen drivers voor Linux. Er is dus hardware die niet werkt onder Linux. Oplossing: Voordat je een onderdeel voor jouw pc aanschaft zoek je best eerst eens op of Linux dit ondersteunt. Is dit niet het geval koop je gewoon een ander merk. Bvb: wat grafische kaarten betreft: Nvidia en 3DFx richten zich ook op hardwareondersteuning voor Linux, wat onmiddellijk maakt dat je genoeg keuze hebt aan grafische kaarten voor Linux.

• Voordelen die ook nadelen kunnen zijn: ´ knop duwen om nadien Kennis: Interesseert hard- en software je geen moer en wil je uitsluitend op e´ en jouw toepassing te gebruiken waarvoor je jouw pc hebt aangeschaft zit je beter bij Windows. Alhoewel: Mocht het nog niet gebeurd zijn, ik zal het je maar verklappen. Vroeg of laat loopt er iets mis


9

met het besturingssysteem en zal je er zelf niks meer mee kunnen aanvangen. Beter bestel je dan een pc met Linux voorge¨ınstalleerd en leer je de basis van Linux (zoals je ook wel iets van Windows moet kennen), dan heb je tenminste een stabiel besturingssysteem.

“Remember: Professionals built the Titanic. Amateurs built the ark.” d black [email protected]

2

Linux aan den lijve

2.1

Linux-desktop

Elk deftig besturingsysteem biedt vandaag een gebruiksvriendelijke interface aan. Met de muis aanwijzen, klikken en slepen, vensters maximaliseren en minimaliseren. Dat vindt iedereen evident. Tot voor enkele jaren was dit niet vanzelfsprekend voor Linux. In de beginjaren van Linux werd er voornamelijk op de terminal gewerkt : een “DOS-achtige” omgeving die blijkbaar ook de muis overbodig vond. Met de opkomst van de windowmanagers midden jaren 90 is er veel veranderd. Toch is het goed om te onthouden dat de echte kracht van Linux vooralsnog vaak verscholen ligt in zijn terminalkant.

10

HOOFDSTUK 2. LINUX AAN DEN LIJVE

11

Linux grafisch introduceren is moeilijk. Men beschikt immers over meerdere grafische schillen die ook nog eens in ondersteuning, wijze van werken, . . . soms veel van elkaar verschillen. (voor een breder overzicht : http://xwinman.org/) We stellen je voor aan -slechts- twee windowmanagers en drie desktopomgevingen. Een windowmanager regelt de plaatsing van de vensters, de decoraties van de vensters, knopjes, taakbalken, menu’tjes, pictogrammen op je desktop en veel meer. Naast windowmanagers kent Linux ook desktopomgevingen : naast het plaatsen van venstertjes wil een DE een complete, all-round productieve omgeving aanbieden. Zo bieden Gnome en KDE ook een eigen emailprogramma, browser, officepakket, configuratietools, bestandsbeheerder, . . . aan.

2.1.1

Gnome en KDE

website: http://www.gnome.org website: http://www.kde.org Gnome en KDE zijn de meest bekende “desktop environments”. Een desktop environment is een windowmanager plus een complete verzameling bijbehorende programma’s: een complete desktop dus. Voor een vergelijking van de twee desktops : zie CT-magazine, maart 2005, blz. 124-127.

Probeer Gnome eens uit met de Ubuntu-liveCD Probeer KDE uit met de Knoppix-liveCD Download de live-cd in ISO-formaat van http://www.ubuntulinux.org/download/ en van http://knopper. net/knoppix-mirrors/index-en.html en brand ze op cd-r.

2.1.2

Xfce4

website: http://www.xfce.org/ Een minimalistische desktopomgeving met een eigen windowmanager maar ook met kalender, bestandsbeheerder, diverse tools, enz. Xfce4 is snel, licht en ¨ efficient: ideaal voor de oudere of langzamere machines of machines met beperkte hoeveelheid geheugen. Xfce4 heeft als doelstelling om aan de standaarden van Freedesktop.org te voldoen. Zo kan Xfce4 ook volledig integreerbaar zijn in andere programma’s die aan de Freedesktop.org-specificaties voldoen. Xfce4 kun je ook eens uitproberen. Er bestaat een op knoppix gebaseerde live-cd. Die kan je vinden op xfld : http://www.xfld.org/Xfld/en/index.html

2.1.3

Enlightenment

website: http://www.enlightenment.org Enlightenment is echt een schitterende windowmanager, maar niet zo functioneel. Een leuk speeltje dus. Het doet nogal futuristisch aan, en er zijn veel mogelijkheden om het mooier te laten lijken, of een totaal andere look te geven.


12

In Enlightenment krijg je verschillende menu’tjes door met de verschillende muisknoppen (links, rechts, midden=scrollwheel) ergens op de achtergrond te klikken. Linksonder zie je miniatuurafbeeldingen van de verschillende bureaubladen. Bij Enlightenment kunnen bureaubladen zich ook nog uitspreiden over verschillende schermen: je kan dan van het ene naar het andere scherm gaan door met de muis tegen de zijkant van je scherm te stoten. In het hokje rechtsonder komen de vensters die hebt geminimaliseerd, die kan je dan meenemen van bureaublad naar bureaublad. Als je een goeie videokaart hebt kan je een heleboel mooie effecten aanzetten: bijvoorbeeld watergolfjes aan de onderkant van het scherm. De vensters reflecteren ook in de golfjes, een erg leuk effect. Je kan ook zorgen dat nieuwe schermpjes met een mooi effect te voorschijn komen, of wegschuiven als je van het ene deel naar het andere deel van een bureaublad gaat. Samengevat is Enlightenment dus een schitterend speeltje voor de liefhebber, maar voor het gemiddelde kantoorgebruik minder geschikt.

2.1.4

Fluxbox

website: http://fluxbox.sourceforge.net Fluxbox is vooral heel erg snel. De hele windowmanager is gewoon een heel klein programma’tje en reageert ontzettend snel. Het geeft een vergelijkbaar effect als windows 98 op een moderne computer. Het is wel jammer dat er best wat bugs in fluxbox zitten, en dat fluxbox er niet zo supermooi uitziet. Fluxbox is niet zo windows-achtig als gnome, en vooral geliefd bij computerfreaks. Op het eerste gezicht is fluxbox een beetje leeg. Als je fluxbox opstart krijg je ook niets meer te zien dan een achtergrond en een klein taakbalkje. Op die taakbalk zit een klokje, een desktopswitcher en vensterlijst. Je krijgt in fluxbox een menu’tje door met de rechtermuisknop te klikken op de achtergrond. Erg leuk aan fluxbox is dat je programma’s van bureaublad naar bureaublad kan verplaatsen door ze naar de zijkant van het scherm te slepen (desktop warping). Een ander leuk snufje zijn tabs: aan ieder venstertje zit een soort uitsteekseltje, waarmee je vensters bij elkaar kan groeperen. Best handig.

2.2

Programma’s

Wil je Open Source programma’s ook eens uitproberen onder MS-windows? Download ‘the opencd’ (nederlandstalig) : http://opencd.dischosting.nl Wil je weten welke alternatieven er zijn voor je windowstoepassingen? http://doc.nl.Linux.org/HOWTO/

Deciding-Linux-HOWTO-NL/similar_apps.html

2.2.1

Kantoortoepassingen

Abiword http://www.abisource.com/ OpenOffice.org is niet het enige openbronproject dat gratis tekstverwerking biedt. Minder in de schijnwerpers staat AbiWord, een toepassing dat op vele punten de vergelijking met zijn meer bekende openbronbroertje kan doorstaan. Al is het niet zo geavanceerd.


13

Voor de meeste mensen biedt AbiWord alle functionaliteit die ze kunnen wensen. Het is ook niet nodig om oude documenten in de prullenmand te gooien, want het importen van MS Word-bestanden gaat relatief probleemloos. Alleen met heel specifieke instellingen, zoals de naam van koppen, heeft het programma wat problemen. Hoewel niet alle mogelijkheden van Word aanwezig zijn, kun je met AbiWord toch al paginanummers, voet- en eindnoten, afbeeldingen, tabellen en kolommen aan een tekst toevoegen. Bovendien is er een Nederlandse spellingschecker beschikbaar. Een sterk punt aan AbiWord is zijn plugin-structuur. Via deze aparte downloads kan het programma zo extra functies krijgen, zoals importfilters voor meer obscure tekstverwerkingsprogramma’s of beeldformaten. AbiWord is tevens beschikbaar voor Linux en Windows; aan een OS X-versie wordt nog gewerkt.

OpenOffice.org http://www.openoffice.org/ Een Open Source ‘office suite’, met een set kantoorapplicaties : tekstverwerking, spreadsheet, presentatie, tekenprogramma. Vanaf versie 2.0 wordt er ook een database ge¨ımplementeerd. OpenOffice.org heeft onder andere een goede compatibiliteit met bestanden van Ms Office van Microsoft. Macro’s uit MSOffice-bestanden kunnen wel een probleem geven. OpenOffice.org slaat bestanden op in de open standaard XML. Maar u kunt deze ook opslaan in MS-Office formaten of exporteren naar PDF. OpenOffice.org gebruikt soms andere begrippen dan Microsoft Office. In de OpenOffice.org ‘help’ is een vergelijkingstabel tussen Ms Office en OpenOffice.org termen opgenomen.

Scribus http://www.scribus.net/ ¨ Scribus is een Desktop Publishing programma voor het creeren van professionele documenten, kranten en publicaties. De layout kan volledig aangepast worden en teksten kunnen precies geplaatst en geroteerd worden. Uitgebreide functies voor het bewerken van teksten beeldkaders, sjablonen en stijlen maken het opmaken efficient. Het kan werken met het CMYK kleurmodel en ICC kleurprofielen, zodat het geschikt is voor professioneel drukwerk. Het ondersteunt afbeeldingsformaten als TIFF, Jpeg, PNG en EPS. Het programma kan bestanden opslaan als PDF en Postscript. Het is het eerste programma voor Linux dat PDF documenten kan ¨ ´ van de doeleinden van Scribus is een zeer gebruikscreeren die geschikt zijn voor professionele drukkers. Een vriendelijke interface.

2.2.2

Beeldbewerking

The GIMP http://www.gimp.org


14

Een beeldbewerkingsprogramma dat op vele manieren gebruikt kan worden: voor het retoucheren van foto’s, maar ook voor het maken van illustraties of het converteren van bestanden. De functionaliteit lijkt op programma’s als Paint Shop Pro en Photoshop. Het programma gebruikt een wat afwijkende interface met losse paneeltjes. Er is een grote hoeveelheid plugins verkrijgbaar. Na het opstarten het DOS venster niet sluiten maar minimaliseren, anders wordt Gimp ook afgesloten! Ondersteunde bestandsformaten: bmp, gif, jpeg, mng, pcx, pdf, png, ps, psd, svg, tiff, tga, xpm, en meer. Een snelle en ook krachtige inleiding : http://www.ossl.nl/modules/ freecontent/index.php?id=6 Enkele leuke effecten met the gimp : http://www.bartendavid.be/doc/howto/gimp

Inkscape http://www.inkscape.org De makers van Inkscape zijn behoorlijk ambitieus. Op termijn moet de applicatie uitgroeien tot een volwaardige alternatief voor Illustrator en Coreldraw. Zo ver zijn we nog niet, maar vooralsnog biedt het programma al veel bruikbare opties. De fundering voor Inkscape wordt gevormd door de Scalable Vector Graphics (SVG), de vectorstandaard van W3C voor gebruik op internet. Typische SVG-functies worden ondersteund, zoals basisvormen, alpha blen¨ fills en een exportmodus naar PNG. ding, gradient ¨ Webontwikkelaars zullen de ingebouwde xml-editor apprecieren, waarmee via een druk op de knop de onderliggende code bewerkt kan worden. Voor grafische ontwerpers biedt Inkscape (basis)gereedschap om vectortekeningen van logo’s of icoontjes te maken. Een klein minpuntje is dat in de menu’s het Nederlands en het Engels ietwat door elkaar loopt.

Blender http://www.blender3d.org Blender is een open source ge¨ıntegreerd 3D grafiek pakket voor modellering, animaties, rendering, post-productie en realtime interactief 3D. Het heeft zeer veel features, en wordt professioneel ingezet voor animaties, game ontwikkeling en commercials. Kijk in de Gallery voor voorbeelden, een plaatje zegt meer dan duizend woorden. Het kan zich meten met de grote en dure pakketten zoals 3D Studio Max, Maya en Lightwave.

Imgseek http://imgseek.python-hosting.com Het vlaggeschip onder de foto-beheertools. De zoekfunctie is voortreffelijk. Je kan niet alleen zoeken op datum, omschrijving, . . . maar ook het programma laten zoeken naar bepaalde patronen in de foto’s aan de hand van een schets of een voorbeeldfoto. Imgseek ondersteunt 87 bestandsformaten en kan gebruikt worden voor het bewerken van metadata van digitale foto’s.


2.2.3

15

Internet

Mozilla Firefox http://www.mozilla.org/products/firefox/central.html Mozilla wordt gezien als de ‘moeder’ van de webbrowsers en heeft een lange ontwikkeling achter de rug. Mozilla biedt geavanceerde functies die zelfs bij Internet Explorer nog niet aanwezig zijn: cookiebeheer, popupbeheersing, password beheer, ge¨ıntegreerd downloadmanagement en formuliereninvultools. Een bijzonder handige toevoeging is het tabgebaseerd browsen: de mogelijkheid een reeks websites te openen; ieder in een eigen tabblad in de browser. Firefox is de browser zonder e-mail client. De totale Mozilla-set bevat een browser, een mail- en newsclient en een htmleditor (Composer).

Konqueror http://www.konqueror.org Konqueror is de webbrowser die behoort bij de KDE-desktop. Ook Konqueror biedt de mogelijkheid voor ‘tabbed browsing’. MacOSX gebruikt dezelfde renderengine als Konqueror om de webpagina’s correct weer te geven. Er is een intense uitwisseling tussen de Mac-browser en het Konquerorproject.

Mozilla Thunderbird http://www.mozilla.org/projects/thunderbird Thunderbird is een open-source en cross-platform mailclient en nieuwslezer voor de meeste moderne besturingssytemen zoals Windows, Linux en MacOS X. Het biedt een aantal voordelen ten opzichte van andere e-mail clients zoals ingebouwde spam-filters. Je kunt er POP3 en IMAP accounts mee ophalen, en ook nieuwsgroepen en RSS mee lezen. Gebaseerd op Mozilla code, Thunderbird gebruikt Gecko, de meest ‘standardscompliant’ manier om web-inhoud te tonen. Thunderbird is een op zichzelf staand programma, maar werkt prima samen met Mozilla. Andere opties zijn het gebruik van LDAP servers voor adressen, uitbreidbaarheid via extensions en plugins, en de mogelijkheid om de look en feel te veranderen via themes.

Evolution http://www.novell.com/products/evolution Als je gewend bent aan Microsoft Outlook voel je je met Evolution gelijk thuis. Qua functionaliteitsomvang doet Evolution zeker niet onder voor Outlook, het is zelfs krachtiger in het beheren van je e-mail berichten. Ook werken met meeting requests en vcards is geen probleem met Evolution. Evolution kan ook praten met directoryservers zoals LDAP servers. Evolution wordt wel gezien als de Linux tegenhanger van Outlook. Ook toont het programma ‘het weer’ in een plaats naar keuze en het laatste nieuws (’headlines’) van een aantal zelf in te stellen websites. Evolution wordt ontwikkeld door Ximian, nu eigendom van Novell. Inmiddels zijn de connectors voor Ms-exchange en Novell Groupwise ook als Open Source vrijgegeven.


16

Kontact http://www.kontact.org/ Kontact is de KDE-variant van Outlook : mail, nieuws, kalender, taken, . . . . Het kan het allemaal. Bovendien is Kontact sterk ge¨ıntegreerd met de KDE-desktop zodat een optimale integratie wordt gegarandeerd. Ook je PDA en mobiele telefoon zal in de nabije toekomst zonder probleem gesynchroniseerd worden met Kontact.

Gftp http://gftp.seul.org Gftp is de FTP-client van Gnome. Het is heel robuust en ondersteunt naast ftp en http-bestandsoverdracht ook ssh, https en het nieuwe fsp.

Pan - nieuwslezer http://pan.rebelbase.com/ Pan is een programma waarmee je berichten in nieuwsgroepen kunt lezen en schrijven. Het biedt je de mogelijkheid om je te abonneren op bepaalde groepen, daar de nieuwste berichten op te halen, en eenvoudig te presenteren. Je kunt uitgebreid zoeken op zowel groepsnaam als artikelnaam, en je kunt binaire attachments samenvoegen en opslaan. Het kent standaard ondersteuning voor diverse binaire formaten.

Gaim-chatten http://gaim.sourceforge.net ´ van de Open Source tegenhangers van ‘MSN’, ofwel een instant Een messaging client. Instant messaging maakt het mogelijk via een centrale server na te gaan wie er uit uw vrienden-/collega-/kennissenkring online is. Met hen kunt u berichten uitwisselen in de vorm van ‘chatten’. Gaim ondersteunt veel protocols: AIM (Oscar and TOC), ICQ, MSN Messenger, Yahoo, IRC, Jabber, Gadu-Gadu, en Zephyr networks. Er is een Nederlandse vertaling beschikbaar. Door middel van plugins kan de functionaliteit uitgebreid worden, en het programma is zeer configureerbaar. Heb je graag een IM-server op je intranet? Misschien kan een IM-server met jabberprotocol je dan interesseren. http://www.jabber.org

Video-conferencing - Gnomemeeting http://www.gnomemeeting.org GnomeMeeting is een H.323 compatibele videoconferencing en VOIP/IP-Telefonie toepassing die je toelaat om audio en video door te sturen in real-time (webcam) .

2.2.4

Multimedia

XMMS http://www.xmms.org


17

XMMS heeft standaard alle mogelijkheden die je van een MP3-speler verwacht. Volume en balans regelen, herhalen, playlists maken, nummers door elkaar spelen, . . . Naast MP3 kan deze player ook andere gangbare formaten aan, zoals Ogg Vorbis, Wave en CD-audio. Je kan zelfs Icecast/Shoutcast-streams beluisteren. Welke formaten ondersteund worden hangt af van welke plugins je ge¨ınstalleerd hebt. Buiten deze input-plugins zijn er ook nog output-plugins (om bvb. het geluid via KDE’s aRts te laten lopen), ¨ effect-plugins (om bvb. een 3D-effect te creeren) en visualisatie-plugins (om het geluid te “zien” in bvb. een soort kleurenspel). XMMS zit bij zowat elke distributie en wordt zelfs vaak als standaard geluidsspeler gebruikt.

Rosegarden http://www.rosegardenmusic.com\ Rosegarden is een programma voor het componeren en arrangeren van muziek en audio. Je kunt er in notenschrift mee werken maar ook met andere notaties, en er MIDI muziekapparatuur mee aansturen.

Mixxx http://mixxx.sourceforge.net Een digitale mixtafel voor mp3 bestanden. Hiermee kunnen mp3 muziekbestanden live gemixt worden. Pitchcontrole en beatsync mogelijkheden zijn ingebouwd. Bovendien is er een grafische weergave van de twee tracks. Ook voorafluistering is mogelijk.

Audacity http://audacity.sourceforge.net Audacity is een audiobewerkingsprogramma. Je kunt geluid opnemen, afspelen, en bewerken. Onder andere MP3-bestanden, WAV, AIFF worden ondersteund. Je kunt stukjes knippen, plakken, mixen, enzovoorts. Ook werken met MIDI is mogelijk. Verschillende tracks mixen, audio effecten als BassBoost, ruisverwijderen en WahWah horen tot de mogelijkheden. Daarnaast heeft het geavanceerde functies voor frequentieanalyse en een spectogram modus.

Xine http://xinehq.de ´ van de meest complete mediaspeler-engines voor Linux. Het onderXine is e´ en steunt bijna elk video en audio formaat, zoals QuickTime, DivX, AVI, Mpeg, ASF, WMV etc. Je kunt er DVD’s mee bekijken, en er zijn plug-ins om het in browsers te kunnen gebruiken. Xine zelf is geen player, maar de achterkant voor een aantal applicaties waarmee je video kunt bekijken. Je moet apart een user interface applicatie installeren. Kijk op de download page van xine bij gxine of xine-ui.

Mplayer http://www.mplayerhq.hu/homepage Mplayer is een multimedia speler voor Linux. Mplayer speelt zo goed als alle formaten multimedia, zoals DVD, MPEG, DivX, Quicktime, Mp3, realaudio enzovoorts. Mplayer kan tevens encoderen, en bijvoorbeeld DivX van een DVD maken. Ook kun je het signaal van bijvoorbeeld een TV-kaart opnemen en coderen. MPlayer is onmisbaar voor de echte Linux multimedia machine.


18

Ogle http://www.dtek.chalmers.se/groups/dvd Ogle is een DVD speler voor verschillende unixsmaken. Ogle zelf is een command-line applicatie, maar er zijn enkele GUI’s voor beschikbaar. Ook een GUI van de Ogle ontwikkelaars zelf. Ogle bevat vele features, waaronder DVD menu ondersteuning, fullscreen afspelen, lezen van encrypted DVD’s en spelen van verschillende audio formaten.

VLC http://www.videolan.org/vlc VLC is een mediaspeler en streamer voor meerdere audio- en video formaten. VLC speelt zo’n beetje alles wat er is aan formaten, waaronder MPEG2, MPEG4 (DivX), DVD, SVCD, AVI, Real, Quicktime en nog veel meer. VLC kan ook direct van je TV capturekaart of streaming afspelen, en kan ook naar verschillende outputformaten en outputdevices afspelen. Je kunt er zelfs ASCII-art mee afspelen. Ook ondertiteling is geen probleem voor VLC. VLC kan ook filteren, zoals de-interlacen, kleurcorrectie, beeldverkleining en logo overlays. Naast een speler kun je VLC ook gebruiken om zelf een streaming server op te zetten. Zo kun je op een server je eigen radio- of TV station beginnen, als je genoeg bandbreedte hebt. De GUI is skinnable, en zo kun je VLC naar je eigen smaak aanpassen.

2.2.5

Educatief

Cubetest http://www.vandenoever.info/software/cubetest/ Nederlands programma voor het trainen van ruimtelijk inzicht. Het programma is beschikbaar voor Linux en Windows.

Tuxpaint http://www.newbreedsoftware.com/ Een tekenprogramma voor kinderen, met geluid en grafische effecten.

TuxType 2 http://tuxtype.sourceforge.net Een programma om te leren typen. Het programma bevat verschillende oefenmethoden van diverse moeilijkheidsgraden.

KDE-edutainment http://edu.kde.org De KDE desktop kent een actieve ontwikkelgemeenschap, waar met behulp van de KDE basis (’libraries’) veel programma’s ontwikkeld worden. KDE-Edu is een ontwikkelgemeenschap die zich richt op educatieve applicaties voor de leeftijdsgroep 3 -18 jaar. Er zijn ook enkele programma’s die het leven van de leerkracht aangenamer maken.

Gcompris http://www.ofset.org/gcompris


19

Een verzameling educatieve programma’s en het bijbehorende ontwikkelplatform. Gcompris (j’ai compris) wordt constant verder ontwikkeld en bestaat uit veel kleine programma’s. Een groot deel van de programma’s is vertaald in het Nederlands, met uitzondering van de audio files voor ’Klik op een letter’ en enige woordenlijsten. Sinds versie 6.0 is Gcompris ook onder Windows te gebruiken.

Pymol http://pymol.sourceforge.net Moleculen bekijken in een 3-dimensionaal beeld. Een programma geschikt voor het modelleren en tonen van ´ van de opties in eenvoudige moleculen tot zeer complexe zoals enzymen. Kijk eens naar de demo: Kies e´ en de Pymol Gui (het grijze venster). De moleculen kunnen in de viewer met de muis aan alle kanten bekeken worden.

2.2.6

Diverse

Het is onmogelijk om alle programma’s op te sommen die beschikbaar zijn voor Linux. Kijk eens rond op sourceforge (http://www.sourceforge.net) of freshmeat (http://www.freshmeat.net/browse) om een indruk te krijgen wat allemaal reeds beschikbaar is.

2.3

Server toepassingen

Bron : http://www.nl.linux.org/whatis/apps.php De servermarkt is de eerste markt waar Linux veel aanhang heeft gekregen. Dit komt doordat Internetstandaarden open zijn, dus is er voor elke toepassing wel iemand enthousiast genoeg om een Open Source server te schrijven. Ook een belangrijke reden dat Linux als server populair is, is de stabiliteit en betrouwbaarheid. Een Linux server hoeft niet down als je IP adressen gaat veranderen, of protocollen toevoegd. En een hoge uptime is natuurlijk erg belangrijk voor een server. Niet alleen Linux is in de server-markt populair, maar ook andere Open Source projecten. Voor de meeste belangrijke Internet-toepassingen wordt meer Free Software ¨ software als server gebruikt, en deze Free Software wordt standaard met Linux meegeleverd. dan commerciele

2.3.1

Print- en Bestandsserver

Een ‘server’ in kleine MS-Windows netwerken heeft als belangrijkste taak het verzorgen van print opdrachten en het centraal opslaan van bestanden. Door het programma Samba kunnen nu ook UNIX systemen dienst doen als print- en bestandsserver voor MS-Windows netwerken. Samba versie 3, die op het moment dat dit geschreven wordt in beta fase is, zal NT volledig kunnen vervangen als MS-Windows server, en kan dus als ‘Primary Domain Controller’ optreden. Het voordeel van het gebruiken van Linux is (naast kosten en stabiliteit) dat 1 server gebruikt kan worden door meerdere clientsystemen. Je kan bijvoorbeeld printopdrachten verwerken die van UNIX, MS-Windows, of Apple systemen afkomstig zijn. Of je kan een bestandsserver opzetten die zowel NFS (voor UNIX clients) als SMB (voor Windows clients) kan gebruiken.

2.3.2

Webserver

De webserver Apache (met een marktaandeel van ruim 50%) wordt standaard bij Linux geleverd. Voor Apache zijn een hoop aanvullingen geprogrammeerd, zoals database-koppelingen, en beveiligde verbindingen. Dit maakt Apache o.a. geschikt voor online bestelsystemen. Maar natuurlijk kan je Apache ook gebruiken als je gewoon wat eigen documenten op het WWW wilt plaatsen. In combinatie met bijvoorbeeld Perl of PHP/MySQL kan je er een interactieve site van maken.


2.3.3

20

Mail en News

Op het Linuxplatform wordt vaak het programma sendmail gebruikt als mailserver. Er komt echter steeds meer concurrentie, o.a. van qmail en smail. Ook als newsserver worden vaak Linuxmachines gebruikt. Een veelgebruikte server is INN.

2.3.4

Databaseserver

¨ databases voor Linux Toen Linux op grote schaal in de pers kwam, zijn er binnen korte tijd veel commerciele beschikbaar gekomen, waaronder Oracle en IBM’s DB2. De grootste database toepassingen op deze aardbol draaien op deze databases, dus ook op dit gebied kan je op Linux wel even vooruit. Deze grote databases zijn bedoeld voor toepassingen waar je honderden zoekacties per minuut moet uitvoeren in een database van enkele Gigabytes. Wil je het iets rustiger aan doen, dan hoef je geen duizenden euro’s voor een grote database uit te geven, je kan dan bij programma’s als PostGreSQL of MySQL terecht. Hier zijn ook ODBC clients voor verkrijgbaar, zodat je de database aan een Windows front-end kan hangen.

2.3.5

Applicatieserver

Linux gebruikt net als de andere UNIXen X als grafisch systeem. Met X kan je een applicatie draaien op de ene computer, en de grafische uitvoer en invoer op een andere computer laten plaatsvinden. Je kan bijvoorbeeld 20 computers neerzetten met allemaal een X server, en een grote centrale computer waar de applicaties op ¨ geschreven applicaties gaat is dit goed te doen. Computers en netwerken worden draaien. Als het om efficient steeds sneller, dus het grootste nadeel van deze manier van werken (snelheid), wordt steeds minder belangrijk. De grote voordelen blijven: sterk vereenvoudigd systeembeheer, een eenvoudiger installatie van nieuwe computers. Je hoeft natuurlijk niet de hele desktop naar 1 centrale computer te verschuiven; je kan bijvoorbeeld alleen de applicaties die vaak ververst worden op deze manier draaien.

2.3.6

Overig

Er zijn natuurlijk veel meer mogelijkheden op het gebied van netwerken, zoals een DNS-, FTP-, fax-, inbel-, RPC, CORBA-, DCOM-, ICQ-, IRC-, MUD- of Quake server. Ook een Firewall en IP-masquerading zitten standaard bij Linux. Een Firewall kan een intern netwerk afschermen van “de buitenwereld”, en IP-Masquerading zorgt ervoor dat alle computers op een intranet toegang kunnen krijgen tot het Internet via een telefoonlijn en in totaal 1 IP adres.

2.4

Nuttige links

Algemeen : Introductie Linux : http://www.gnodde.com/Linux/index.php Introductie Linux : http://nl.Linux.org/whatis/apps.php Introductie Linux : http://members.home.nl/openLinuxsite/windowmanagers.html Diverse Linuxcursussen (Nederlandstalig en Engels) : http://www.opencursus.be Open Source Site van Ict op School en Kennisnet : www.ossinhetonderwijs.nl Open Source bij de Nederlandse overheid : http://www.ososs.nl Nieuwssite van Schoolforge : http://opensourceschools.org/ Seul/Edu Educational Application Index : www.richtech.ca/seul/ Ofset, de thuisbasis van de Freeduc Linux distributie en Gcompris leersoftware : www.ofset.org/index.html Site met informatie over verschillende Linux-distributies : http://www.distrowatch.com Inleidend artikel over Linuxversies : http://Linux.about.com/cs/Linux101/a/distros.htm Vergelijking Windows Linuxprogramma’s http://www.daoni.be/nederlands/mainfr_nl.htm Site van de Nederlandse Linux Gebruikersgroep : http://www.nllgg.nl/ Windows Linux alternatievenlijst : http://www.Linux.net/compat.php

“Out of clutter, find simpicity; from discord, find harmony; in the middle of difficulty, lies opportunity.” Albert Einstein

3

Typisch Tux

Tux : als mascotte voor het besturingssysteem heeft een eigen karakter. In volgend hoofdstuk gaan wij enkele eigenaardigheden van Linux vermelden

3.1

Het bestandssysteem

Als je voor het eerst met Linux in aanraking komt, zal het je opvallen dat er nogal wat anders gaat dan je gewend bent met bijvoorbeeld DOS of Windows. De meeste Linux-gebruikers vinden dat Linux de dingen beter regelt dan ieder ander OS, maar dat terzijde.

3.1.1

Het ext2-filesystem (maar ook ext3, ReiserFS, JFS, ...)

Linux gebruikt een eigen filesysteem. Je hebt hierbij de keuze uit verschillende soorten : ext2, ext3, ReiserFS, JFS, . . . Een filesystem is de manier waarop bestanden op de harde schijf worden opgeslagen en geordend in directory’s. De naam voor het filesystem dat door Windows wordt gebruikt, is FAT en NTFS voor WindowsNTen -XP. Het systeem met driveletters als C: hoort in principe bij het besturingssysteem. Het ext2 filesystem (gebruiken we hier als voorbeeld) is totaal anders dan het FAT filesystem. Aan de buitenkant zijn er diverse verschillen te merken, die ik nu zal behandelen. In het ext2 filesystem mogen bestanden zeer lange namen hebben, maximaal 255 tekens. Die bestandsnamen mogen alle letters, cijfers en andere tekens bevatten; hoofdletters en kleine letters zijn verschillend (case sensitive). Ook punten mogen in de bestandsnaam voorkomen (eventueel meerdere keren), maar extensies (als .exe) hebben geen bijzondere betekenis. Een programma ‘playmidi’ heet gewoon playmidi, niet playmidi.exe. Als het echt moet, mogen bijvoorbeeld ‘*’, ‘?’, ‘,’, ‘+’ en ‘¿’ ook in een bestandsnaam gebruikt worden; ‘/’ is de enige uitzondering. Het ext2 filesystem kent geen driveletters, en toch kunnen er meerdere schijven aangesproken worden. Er is ´ ‘hoofdschijf’, die het root filesystem wordt genoemd. Op die schijf staat de root directory, waaraan altijd e´ en ´ enkele slash, dus /. Een aanduialle andere directory’s ‘hangen’. De root directory wordt aangeduid met e´ en ding /System.map slaat dus op het bestand System.map dat in de root directory staat. Als een andere schijf aangesproken moet worden, moet die schijf gemount worden (‘vastschroeven’). Bij dat mounten wordt de root directory van de te mounten schijf ‘geplakt over’ een andere, al bestaande, directory. Verderop wordt nog een voorbeeld gegeven van het mounten van een schijf (of eigenlijk partitie). Bestanden op een ext2 filesystem hebben allemaal een eigenaar en een groep. De eigenaar is bijvoorbeeld

21

HOOFDSTUK 3. TYPISCH TUX

22

‘ikke’ en de groep ‘users’. De eigenaar, de groep en ‘alle anderen’ hebben bepaalde rechten, namelijk lees-, schrijf- en uitvoerrechten. Het kan voorkomen, dan een bestand lees-, schrijf- en uitvoerbaar is voor de eigenaar, alleen leesbaar voor de groep, en totaal niet toegankelijk voor alle anderen (en dan kunnen ze er ook echt niet bij – dat is Linux). De rechten (of permissies, file permissions) worden vastgelegd in de mode bits van het betreffende bestand.

3.1.2

Linux mappen-structuur

De wijze waarop programma’s worden opgeslagen op een hardeschijf is in Linux ook meestal anders dan ´ directory waar vaak alles in staat in Windows en DOS. In DOS en Windows hebben alle programma’s e´ en (afgezien van de vele dll’s die worden toegevoegd in de systeem directory). In Linux werkt dit echter anders. Programma’s die bijvoorbeeld tot KDE behoren, staan allemaal in subdirectories van de KDE directory. Die subdirectories zijn (bijna) altijd hetzelfde:

• “/bin”: commando’s die je kunt intypen in de shell. • “/dev”: bestanden die de hardware in het systeem representateren. • “/etc”: configuratiebestanden van het systeem. • “/home”: de directories van de gebruikers in het systeem. • “/lib”: additionele bibliotheken. • “/opt”: optionele grote programma’s zoals StarOffice. • “/sbin”: commando’s die alleen de root kan intypen in de shell. • “init.d”: scripts voor het opstarten. • “/tmp”: tijdelijke bestanden. • “/usr/bin”: algemeen toegankelijke programma’s. • “/usr/doc”: documentatie. • “/usr/include”: include bestanden voor de C-compiler. • “/usr/man”: alle manual pagina’s. • “/usr/src”: brondcode van applicaties. • “/var”: log-, spool- en tijdelijke bestanden. Wat opvalt is dat de direcory namen heel kort zijn vergeleken bij Windows. Linux ondersteunt wel lange bestandsnamen, maar korte directories zijn veel makkelijker. Vooral omdat er nog steeds veel in de console wordt gewerkt en snel naar mappen gaan is dan wel handig: ‘cd /opt/kde/bin’ is toch makkelijker dan eerst op zoek te gaan naar de juiste schijf en dan pas op zoek naar de juiste map. Bovendien kent de console onder linux automatische bestandsaanvulling (via de TAB-toets) wat het allemaal nog makkelijker maakt. Linux kent geen harde schijven als een D: of E:. De harde schijven zijn ‘vastgeschroefd’ (mounten) aan het systeem en vinden hun plaats in de mappenstructuur.

• Linux kent eigenaren van bestanden, die weer tot een groep behoren. Pas vanaf de professionele editie van Windows krijgt men vergelijkbare functionaliteit.

• Windows kent bestandsattributen, Read Only (R), Archive (A), Systeem (S) en Onzichtbaar (H). Linux kent alleen maar onzichtbare bestanden, zij beginnen met een punt. De rest is ook niet nodig, omdat dit met permissies wordt geregeld.

• Linux bestanden zijn (of eigenlijk het bestandssysteem van Linux) is hoofdlettergevoelig. Dit in tegestelling tot Windows. Je kunt dus twee bestanden in dezelfde directory hebben die voor Windows hetzelfde zijn, maar anders voor Linux. Bijvoorbeeld: DOCUMENT.txt en Document.txt.

• Linux bestanden of directories kunnen ook links zijn naar andere bestanden of directories. Dit wordt veel gebruikt als er verschillende versies van een programma zijn ge¨ınstalleerd. Dit kent Windows niet.


3.2

23

Devices

De Linux kernel heeft tot taak met alle apparaten (devices) te praten, zoals harde schijven, floppy drives, cdrom drives, de printer, de muis, de geluidskaart en noem maar op. Om op een eenvoudige manier te kunnen aangeven over welk device het gaat, hebben alle devices een apart nummer gekregen. Of eigenlijk twee nummers, een soort-nummer (major device number) en een volgnummer (minor device number). Maar mensen hebben veel liever namen dan nummers, dus er is een hele rij bestanden voorhanden met een ‘normale’ naam, die ‘doorverwijzen’ naar het juiste device number. Die bestanden heten de device files en ze staan allemaal bij elkaar in de /dev directory. Een paar voorbeelden: ´ van de manieren om naar de geluidskaart te refereren. • /dev/audio: e´ en

• /dev/lp0 t/m lp3: de parallelle printerpoorten (line printers); • /dev/fd0 en fd1: de floppy drives; • /dev/hda1 t/m hdh20: de IDE harddisks, de echte harde schijven worden aangeduid met de letters a t/m h, de partities op die schijven met de getallen 1 t/m 20. Er kan dus verwezen worden naar de derde partitie op de tweede harde schijf met /dev/hdb3;

• /dev/sda1 t/m sdh16: de SCSI disks, aanduidingen hetzelfde als de IDE harddisks; /dev/scd0 t/m scd7: de SCSI CDROM drives. Voor IDE schijven geldt de volgende ‘nummering’:

• /dev/hda - eerste schijf (master) op de eerste (primaire) controller; • /dev/hdb - tweede schijf (slave) op de eerste (primaire) controller; • /dev/hdc - eerste schijf (master) op de tweede (secundaire) controller; • /dev/hdd - tweede schijf (slave) op de tweede (secundaire) controller, enz. ´ of meer hiervan kunnen eventueel IDE/ATAPI CDROM drives voorstellen. Een vaak voorkomende situatie is Een een harde schijf /dev/hda en een CDROM /dev/hdc. (In het ‘dagelijks spraakgebruik’ wordt /dev vaak weggelaten en heeft men het over “hda”). Elk fysiek apparaat dat aan een Linux systeem hangt (disks, terminals en printers) wordt als een directory in het bestandssysteem weergegeven. Meestal staan ze in de directory /dev. Neemt u daar maar eens een kijkje. De inhoud van de verschillende apparaten worden gewoonlijk onder de directory /mnt getoond.

mount /dev/cdrom /mnt/cdrom.

Met dit commando koppelt u een cdrom aan uw Linux systeem, waarna u de inhoud van de cdrom kunt lezen in de directory /mnt/cdrom. Dit is trouwens een nogal belangrijk verschil in werking vergeleken bij een operating system als bijvoorbeeld DOS. Onder DOS worden de randapparaten bij het opstarten automatisch aan het systeem gekoppeld. En u kunt er ook zonder verdere poespas gebruik van maken. Waarom moet je de devices aan het systeem koppelen? Omdat je er restricties voor gebruikers op kan plaatsen, omdat je in realtime een fysieke apparaat fysiek kan verwijderen van het systeem en weer aankoppelen.

3.3

De kracht van commando’s

Linux is gebaseerd op unixtools en commando’s en dat staat garant voor uitgebreide en uiterst krachtige functies. Voor een diepgaande bespreking bezoek eens http://users.pandora.be/tux/progs.html.


24

Het bestek van deze inleiding tot Linux is te kort en niet de geschikte plaats om alles uit te leggen. Daarom enkele voorbeelden die enkele commando’s belichten. Wij zullen de commando’s versterken met ‘pipes’. Pipes maken gebruik van de input en output van programma’s aan de shell. Deze worden dan door de pipe aan elkaar gekoppeld. Zo kan de output van een commando als ls (weergeven van de bestanden in een bepaalde map) gekopppeld worden als input voor de printer om af te drukken door het volgend commando

ls | lpr

´ van de 75 mogelijkdit commando print de lijst met bestanden af naar de printer. Vanzelfsprekend kun je e´ en heden van commando ls er nog aan toevoegen. Iets moeilijker is bijvoorbeeld

cat document.txt | wc | mail -s ’Document.txt rapport’ [email protected]

Deze opdracht stuurt het tekstbestand door naar het programma wc die het aantal woorden en regels telt in het document en dit wordt vervolgens ge-emaild naar [email protected]. (op voorwaarde dat je mail correct geconfigureerd is) Leuk is ook

find ./ -type f -name \*.mp3 | wc -l | mail -s ’Dit is het aantal mp3-s’ [email protected]

Het commando spreekt voor zich. En

lynx -source http://www.Linuxtoday.com | grep title Dit download de html-source van de index-pagina van Linuxtoday en stuurt deze source door naar de stdin van grep. Grep op zijn beurt zoekt dan deze source af en kijkt of hij in een regel “title” tegenkomt. Als dat zo is, geeft hij deze regel weer op het scherm.

cdrecord speed=12 dev=0,0,0 isobestand.iso

direct ISO-bestand branden vanaf console

3.4

Linuxconfiguratie

Je kunt natuurlijk je unix/Linux systeem configureren vanuit een terminal met een ‘simpele’ teksteditor. Het belangrijkste werkinstrument in een Linuxomgeving is een degelijke editor die alle configuratiebestanden kan lezen en correct opslaan. Maar het kan ook heel simpel vanuit je browser. Webmin is een eenvoudige configuratietool waarmee dat mogelijk is. Hieronder enkele voorbeelden van zaken die je met Webmin kunt regelen:

• Beheer van groepen en gebruikers • Configuratie van oa: Samba, Squid, Apache, Bind, Sendmail, WU-FTPd


25

• Configuratie van DHCP Server -Configuratie van netwerkkaart • Beheer van Cron Jobs • Filesystems mounten • Harde schijf partioneren • Scripts toevoegen aan bootup • Beheer van processen • Beheer van software packages Natuurlijk kun je ook op afstand je pc beheren dmv Webmin. Door het toewijzen van host- of ip-adressen die toegang hebben tot de ‘webmin-pc’, kan je dus ook vanaf een andere pc in je netwerk de ‘webmin-pc’ beheren. Wil je vanaf een pc buiten je netwerk dat doen, dan is het slim om SSL te gebruiken met Webmin. Bron : http://www.Linuxonly.nl

3.5

Kernel compileren

De kernel is het hart van het Linuxbesturingssysteem (ook windows heeft een kernel). Deze kan in tegenstelling tot windows aangepast worden aan eigen behoeften. Je kan de systeemprestaties aanzienlijk verbeteren door deze kernel op basis van jouw systeem aan te passen. Een standaardkernel bevat namelijk een zo breed mogelijk pakket aan modules voor zo veel mogelijk hardware, zodat na een installatie de meeste apparaten probleemloos herkend worden. Tussen dit enorme aanbod modules zitten natuurlijk een heleboel opties die op jouw systeem helemaal niet van toepassing zijn. Als je computer bijvoorbeeld helemaal geen scsi heeft, dan is het onnodig om tijdens het opstarten scsi drivers te laden. Het uitzetten van scsi ondersteuning in je kernel, levert dan alleen maar een sneller systeem op. Om zo veel mogelijk uit te kunnen zetten, moet je je systeem natuurlijk zo goed mogelijk leren kennen. Het kan behoorlijk vervelend zijn als de opstart-schijf niet meer word gevonden omdat je de bijbehorende module hebt uitgeschakeld. De complete kernel kun je gratis van internet downloaden in sourcecode-formaat. Maar ook de kernel die bij je distributie zit, kun je compileren. Je moet dan wel de kernel-source en kernel-headers hebben ge¨ınstalleerd als ook enkele compilatieprogramma’s . Als je de huidige distributie al een tijdje geleden hebt aangeschaft loont het zeker de moeite om een nieuwe kernel te downloaden ondanks de bestandsgrootte van ongeveer 35Mb. jaar komen er vaak meerdere kernels uit met nieuwe ondersteuningen voor diverse hardware. website : http://www.kernel.org/

“That which doesn’t kill me, makes me stronger” Friedrich Nietzsche

4

Overschakelen naar Linux bij je thuis en op je school?

4.1

Algemeen advies

Voor alle twee de gevallen :

• Begin er niet alleen aan : zoek hulp van iemand die reeds ervaring heeft met Linux. Alternatief : heb je niemand met ervaring : zoek iemand die even enthousiast ook Linux wil uitproberen.

• Voor de eerste keer : laat je PC op punt zetten door iemand die er iets van weet. Eens alles in orde is, mag je het gerust kapotmaken ;-)

• Lezen, lezen en nog eens lezen en nadien natuurlijk uitproberen. Naast vele man-pagina’s op je PC zijn er ook de hulpfunctie van gnome of KDE, Google en nieuwsgroepen op internet.

• Blijf als beginneling bij je vertrouwde werkomgeving. Probeer eerst de open-source en gnu -programma’s die ook op windows draaien. Dan weet je al dat je met die programma’s onder Linux geen problemen zult hebben.

4.1.1

Bij je thuis

• Blijf naast Linux ook je windows behouden. Een dual-boot is aan te raden. • Gebruik een FAT32–partitie in je windows : zo kun je ook vanuit Linux aan je bestanden. • Installeer op je windows ook programma’s die draaien onder Linux : firefox, thunderbird, openoffice, enz. • Ondertussen : verken Linux beetje bij beetje (en weet dat je nog kan terugvallen op je windows als je iets verkeerd doet).

4.1.2

Op school

Hou rekening met volgende factoren:

26

HOOFDSTUK 4. OVERSCHAKELEN NAAR LINUX BIJ JE THUIS EN OP JE SCHOOL?

27

• Je zal hopen kritiek op je krijgen omdat je zelf maar voorstelt om af te wijken van de ‘bestaande wegen’. Om Linux voor te stellen moet je sociaal sterk staan of als je dat niet bent, overtuig mensen en verbreedt je basis van enthousiastelingen.

• Vele mensen zijn conservatief, blijven graag bij het ‘oude vertrouwde’. Men is vertrouwd met de software en wil maar al te graag dat er niet teveel veranderingen gebeuren. Vaak vergeet men dat men zelfs binnen windows is overgestapt : windows 3.1 naar win95, win 98 om tenslotte op winXP te werken. Heel veel mensen werkten vroeger met WP5.1, overgestapt naar Word6, Word97.

• Vele mensen zijn ’bang’ van hun PC. Men heeft geen zicht op wat een PC werkelijk is, men heeft geen controle op de PC als er iets onverwacht gebeurt.

• Vele mensen weten niet dat er naast microsoft nog een wereld aan mogelijkheden bestaat. Of argumenteren met de stelling : maar iedereen gebruikt toch windows? Men vreest dat de bestaande documenten niet meer zullen geopend kunnen worden, dat de email niet meer zal werken, dat internet plat gaat . . .

• Komen aandraven met het verhaal dat ‘het vooruit moet’ zal contraproductief zijn. Wijs mensen eerder op de voordelen die ze zullen hebben : minder virussen, gratis legale software, . . . Ontneem mensen ook niet direct hun vertrouwde werkomgeving maar pas hun omgeving stapje voor stapje aan zodat de overgang heel geleidelijk verloopt.

• 99 procent van de scholen gebruikt windows. Volledig overstappen op Linux zal daarom niet van de poes zijn wil je volledig overstappen (server en clients). In ieder geval is een doordachte aanpak aan te raden.

• Hou er rekening mee dat ‘men’ zal verlangen dat voor elke bestaande windowsoplossing een Linuxtegenhanger bestaat. Dit geldt niet enkel voor browser, email, office, . . . maar ook voor bepaalde educatieve toepassingen (denk maar aan een digitaal frans woordenboek of een multimediale CD), specifieke ¨ varianten : Crossover administratie- of boekhoudsoftware, enz. Emulatie via Wine (of de commerciele office of Win4Lin) kan soms een oplossing bieden maar ook niet altijd.

• Vanuit een technisch standpunt bekeken moet je heel wat bagage hebben om de overstap te kunnen maken. Bovendien moet je rekening houden met het aanwezige machinepark en de beleidsvisie met betrekking tot servers en thin/fat clients.

• Experts raden aan om enkel dan over te stappen als de PC niet meer productief is en hij vervangen moet worden. Een ‘upgrade van de software’ is dan makkelijker te aanvaarden. Mijn advies : overstappen naar Linux vanuit een bestaande windowsomgeving is een werk van lange adem. Reserveer er een paar jaar voor en begin geleidelijk:

• voor de gebruiker : behoud het windowsplatform, eerst surfen met Firefox, later openoffice aanbieden, . . . pas als je geen specifieke windowsprogramma’s meer nodig hebt (of die je kan emuleren met wine) dan overstappen op Linux als desktopplatform.

• voor de beheerder : nu reeds is Linux aan te raden voor je servers : file-server, mailserver, webserver, dat-applicaties, . . . Dit gebeurt allemaal ‘onzichtbaar’ voor de gebruiker.

4.2

Richtlijnen : Linux op je PC

Volgende richtlijnen om je PC in orde te zetten voor de installatie in sessie twee.

4.2.1

Stap 1 : gegevens verzamelen.

Niet alle hardware wordt door Linux ondersteund. Dat is jammer. Om niet voor verrassingen komen te staan is het goed om te kijken of je hardware compatibel is met Linux. Verzamel daarom zoveel mogelijk gegevens over je PC en randapparatuur (scherm, scanner, printer, digitale camera, enz. ) en stuur deze door naar [email protected] . Deze gegevens kun je terugvinden op de handleidingen van je PC en hardware. Gebruik je windows? Installeer het programma Aida32 (http://www.zdnet.de/downloads/prg/x/2/de0DX2-wc. html) en post de output naar [email protected] .

HOOFDSTUK 4. OVERSCHAKELEN NAAR LINUX BIJ JE THUIS EN OP JE SCHOOL?

4.2.2

28

Stap 2 : dual-boot of Linux-only ?

Je hebt een PC’tje of een harde schijf vrij : ga naar stap 4 Je hebt geen PC vrij en installeert Linux naast Windows.

4.2.3

Stap 3 : Windows voorbereiden

Om een Linuxdistributie naast je Windows ge¨ınstalleerd te krijgen moet je eerst plaats vrijmaken op je harde schijf om nadien een aparte partitie aan te maken.

• verwijder overbodige software via configuratiescherm/software • verwijder overbodige bestanden. Volg hierbij de handleiding op http://www.visualsteps.nl/tips_ trics/140.pdf • vergeet niet je prullenbak te legen. Onthoud hoeveel harde schijfruimte reeds volzet is en hoeveel vrij. Heb je een FAT32-partitie : defragmenteer je systeem met defrag (Programs/Accessories/System Tools). Doe dit eerst enkele dagen voor de tweede sessie. De avond voor de tweede sessie laat je een laatste keer defrag ¨ los op je harde schijf. Na het beeindigen sluit je je PC af en start je niet meer op. Heb je een NTFS-partitie dan kan je met Partition Magic je schijfruimte verkleinen en een nieuwe partitie aanmaken.

4.2.4

Stap 4 : distributie kiezen.

Informeer je over de verschillende distributies : zie sectie 1.5 op pag. 5. Persoonlijk beschik ik reeds over volgende distributies : Mandrake10.1-Community, Gentoo2005 voor Athlon, Suse9.2-netwerkinstallatie. Wil je een andere downloadbare distributie dan wil ik ze graag voor je downloaden als je niet over breedband beschikt. Breng me op de hoogte wat je wil ([email protected])!

4.2.5

Stap 5 : installatie

Breng je PC en randapparatuur mee op 16 maart. We staan voor je klaar vanaf 13.30u.

5

Creative Commons licentie

Creative Commons : Naamsvermelding – NietCommercieel - GelijkDelen 2.0 Licentie HET WERK (ZOALS HIERONDER OMSCHREVEN) WORDT TER BESCHIKKING GESTELD OVEREENKOMSTIG DE BEPALINGEN VAN DEZE CREATIVE COMMONS PUBLIC LICENSE (HIERNA “CCPL” OF “LICENTIE”). HET WERK WORDT BESCHERMD DOOR HET AUTEURSRECHT, EN/OF, INDIEN RELEVANT, DOOR DE NABURIGE RECHTEN, OF HET SUI GENERIS DATABANKENRECHT EN/OF ELK KRACHTENS DE GELDENDE WETGEVING VAN TOEPASSING ZIJNDE RECHT. ELK GEBRUIK VAN HET WERK DAT NIET UITDRUKKELIJK DOOR DEZE LICENTIE TOEGESTAAN WORDT, IS VERBODEN. ELK GEBRUIK VAN HET WERK, OP EEN MANIER DIE ONDER EEN IN DEZE LICENTIE BEHANDELD RECHT VALT, BRENGT DE AANVAARDING VAN DEZE LICENTIE MET ZICH MEE. DOOR DEZE LICENTIE KENT DE LICENTIEGEVER U DE HIERNA OMSCHREVEN RECHTEN TOE INDIEN U DE VOLGENDE BEPALINGEN EN VOORWAARDEN AANVAARDT 1. Definities 1. Met “Collectief Werk” wordt een werk bedoeld waarin het Werk, in zijn geheel en in ongewijzigde vorm, samen met een aantal andere bijdragen, die elk een afzonderlijk en zelfstandig Werk vormen, tot een collectief geheel is samengevoegd. Collectieve Werken zijn onder andere geregeld een uitgave van een ¨ tijdschrift, bloemlezingen of encyclopedieen. Een Werk dat een Collectief Werk is, zal, krachtens deze Licentie, niet beschouwd worden als een Afgeleid Werk (zoals hieronder omschreven). 2. Met ”Afgeleid Werk”wordt een werk bedoeld dat gebaseerd is op het Werk of op het Werk en andere reeds bestaande werken, zoals een vertaling, een muziekarrangement, een toneel-, literaire of cinematografische bewerking, een geluidsopname, een kunstreproductie, een ingekorte versie, een samenvatting of elke andere vorm waarin het Werk gewijzigd, omgezet of bewerkt kan worden, met uitzondering van de Collectieve Werken, die niet als Afgeleide Werken zullen beschouwd worden in de zin van deze Licentie. Om onduidelijkheid te vermijden zal, indien het Werk een muziekwerk of een fonogram is, de synchronisatie van het Werk met een bewegend beeld (“synching”) als een Afgeleid Werk in de zin van deze Licentie beschouwd worden. 3. Met ”Licentiegever”wordt de natuurlijke persoon of rechtspersoon bedoeld die de rechten op het Werk toekent volgens de bepalingen van deze Licentie. 4. Met ”Oorspronkelijke Auteur” wordt de natuurlijke persoon bedoeld die het Werk gemaakt heeft of, indien het gaat om een voorwerp dat door een naburig recht beschermd wordt, de oorspronkelijke titularis van het naburig recht.

29

HOOFDSTUK 5. CREATIVE COMMONS LICENTIE

30

5. Met ”Werk” wordt het Werk van letterkunde of kunst bedoeld dat beschermd wordt door het auteursrecht en dat het voorwerp is van deze licentie. Voor de toepassing van deze Licentie omvat het “Werk” ook voorwerpen die beschermd worden door een naburig recht, zoals een uitvoering, een fonogram, een eerste vastlegging van film of radio-uitzending, alsook de databanken die beschermd worden door een sui generis-recht, voor zover deze het voorwerp vormen van deze licentie. Indien nodig, zullen de bepalingen van deze Licentie op zo een manier ge¨ınterpreteerd worden dat ze op dergelijke beschermde voorwerpen toegepast kunnen worden. 6. Met ”U”wordt de natuurlijke persoon of rechtspersoon bedoeld die het Werk gebruikt op een wijze die geregeld wordt door de rechten waarop deze Licentie betrekking heeft en die de bepalingen van deze Licentie met betrekking tot het Werk niet eerder geschonden heeft of die de uitdrukkelijke toestemming van de Licentiegever gekregen heeft om rechten krachtens deze Licentie uit te oefenen ondanks een eerdere schending van deze. 7. Met ”Licentiekenmerken”worden de volgende generieke kenmerken van de licentie bedoeld, zoals gekozen door de Licentiegever en aangeduid in de titel van deze Licentie: Naamsvermelding, NietCommercieel, GelijkDelen. 2. Uitzonderingen en beperkingen op de exclusieve rechten Niets in deze Licentie heeft de bedoeling de toepassing van de uitzonderingen op de exclusieve rechten van de rechthebbenden, de uitputting van deze rechten of andere beperkingen op deze rechten krachtens het auteursrecht, de naburige rechten, het sui generis databankenrecht of elk ander van toepasselijk recht te verminderen, te begrenzen of te beperken. 3. Omvang van de toegekende Licentie In overeenstemming met de bepalingen en voorwaarden van deze Licentie, verleent de Licentiegever U een licentie die wereldwijd, gratis, niet-exclusief en onbeperkt in tijd (voor de volledige duur van de bescherming van het Werk door het auteursrecht, de naburige rechten, het sui generis recht op de databanken) is om de volgende rechten met betrekking tot het Werk uit te oefenen: 1. het reproduceren, op welke wijze en in welke vorm dan ook, van het Werk, het opnemen van het Werk ´ of meer Collectieve Werken en het reproduceren van het Werk zoals het opgenomen is in de in e´ en genoemde Collectieve Werken; 2. het maken en reproduceren van Afgeleide Werken; 3. het uitlenen en verspreiden van exemplaren van het Werk, het meedelen aan het publiek en het ter beschikking stellen van het publiek. Hetzelfde geldt voor het Werk wanneer het opgenomen is in een Collectief Werk; 4. het uitlenen en verspreiden van exemplaren van Afgeleide Werken, ze meedelen aan het publiek en ze ter beschikking stellen van het publiek; ¨ delen van de databank. 5. indien het Werk een databank is, het opvragen en hergebruiken van substantiele De hierboven vermelde rechten mogen uitgeoefend worden op alle bekende en onbekende dragers, media en formaten, met uitzondering van onbekende exploitatievormen. U heeft eveneens het recht om die wijzigingen aan het Werk aan te brengen die technisch noodzakelijk zijn voor de uitoefening van de hoger genoemde rechten op andere dragers, media en formaten. Oorspronkelijke Auteur ziet af van de uitoefening van zijn/haar morele rechten met betrekking tot de wijzigingen die technisch noodzakelijk zijn. De Licentiegever behoudt zich alle rechten voor die niet uitdrukkelijk overgedragen zijn in deze Licentie, waaronder inbegrepen, doch niet beperkt tot, de rechten die onder sectie 4(e) opgenomen zijn. 4. Beperkingen De in artikel 3 toegekende licentie wordt uitdrukkelijk op de volgende manier beperkt: 1. U mag het Werk enkel in overeenstemming met de bepalingen van deze Licentie, uitlenen, verspreiden, ter beschikking stellen van het publiek of meedelen aan het publiek op voorwaarde dat U een kopie van deze Licentie of de Uniform Resource Identifier van deze Licentie toevoegt aan elke kopie van het Werk


31

dat U uitleent, verspreidt, ter beschikking stelt van het publiek of meedeelt aan het publiek. U mag geen voorwaarden op het gebruik van het Werk aanbieden of opleggen die de bepalingen van deze Licentie of de uitoefening van de toegekende rechten wijzigen of beperken. U mag het werk niet in onderlicentie geven. U moet alle aanduidingen die verwijzen naar deze Licentie en naar de garantieclausule en de uitsluiting van aansprakelijkheid intact houden. U mag het Werk niet uitlenen, verspreiden, ter beschikking stellen van het publiek of meedelen aan het publiek indien daarbij een technische maatregel gebruikt wordt die de toegang tot of het gebruik van het Werk op een met de bepalingen van deze Licentie strijdige wijze controleert. Het voorgaande geldt voor het Werk dat opgenomen is in een Collectief Werk maar dat houdt niet in dat het Collectief Werk zelf, afgezien van het Werk, onderworpen wordt aan de bepalingen van deze Licentie. Indien U een Collectief Werk maakt, dan moet U, op aanvraag van om het even welke Licentiegever en in de mate van het mogelijke, elke verwijzing naar de Licentiegever of de Oorspronkelijke Auteur uit het Collectief Werk verwijderen. Indien U een Afgeleid Werk maakt, dan moet U, op aanvraag van om het even welke Licentiegever en in de mate van het mogelijke, elke verwijzing naar de Licentiegever of de Oorspronkelijke Auteur uit het Afgeleide Werk verwijderen. 2. U mag een Afgeleid Werk enkel uitlenen, verspreiden, ter beschikking stellen van het publiek of meedelen aan het publiek krachtens de bepalingen van deze Licentie, van een latere versie van deze Licentie met dezelfde Licentiekenmerken als deze Licentie of van een Creative Commons iCommons-licentie die dezelfde Licentiekenmerken bevat als deze Licentie (bv. Naamsvermelding – Niet-Commercieel – Gelijk Delen 2.0 Japan). U moet een kopie van deze Licentie, of elk andere licentie die in de voorafgaande zin gespecificeerd werd, of de Uniform Resource Identifier van deze Licentie toevoegen aan elke kopie van het Afgeleid Werk dat U uitleent, verspreidt, ter beschikking stelt van het publiek of meedeelt aan het publiek. U mag geen voorwaarden op het gebruik van het Afgeleid Werk aanbieden of opleggen die de bepalingen van deze Licentie of de uitoefening van de toegekende rechten wijzigen of beperken. U moet alle aanduidingen die verwijzen naar deze Licentie en naar de garantieclausule en de uitsluiting van aansprakelijkheid intact houden. U mag het Afgeleid Werk niet uitlenen, verspreiden, ter beschikking stellen aan het publiek of meedelen aan het publiek indien daarbij een technische maatregel gebruikt wordt die de toegang tot of het gebruik van het Werk op een met de bepalingen van deze Licentie strijdige wijze controleert. Het voorgaande geldt voor het Afgeleid Werk dat opgenomen is in een Collectief Werk maar dat houdt niet in dat het Collectief Werk zelf, afgezien van het Afgeleid Werk, onderworpen wordt aan de bepalingen van deze Licentie. 3. U mag geen enkel van de door artikel 3 aan U toegekende rechten uitoefenen op een manier die voornamelijk bedoeld is voor of gericht is op het bekomen van een commercieel voordeel of een persoonlijke ¨ compensatie. De uitwisseling van het Werk tegen andere Werken, die beschermd worden door financiele het auteursrecht, de naburige rechten of het sui generis databankenrecht, door het elektronisch delen van bestanden of op een andere wijze, wordt niet beschouwd als zijnde bedoeld voor of gericht op het ¨ compensatie, op voorwaarde dat bekomen van een commercieel voordeel of een persoonlijke financiele ¨ compensatie met zich meebrengt. de uitwisseling van de beschermde Werken geen betaling of financiele 4. Indien U het Werk, Afgeleide Werken of Collectieve Werken uitleent, verspreidt, ter beschikking stelt aan het publiek of meedeelt aan het publiek, dan moet U alle informatie betreffende het beheer van rechten met betrekking tot het Werk intact houden en, op een wijze die redelijk is in verhouding tot het gebruikte medium of middel, verwijzen naar de Oorspronkelijke Auteur, door het verstrekken van de naam van de Oorspronkelijke Auteur (of het pseudoniem indien van toepassing) indien deze wordt vermeld; de titel van het Werk indien deze wordt vermeld; in de mate dit redelijkerwijze mogelijk is en indien deze beschikbaar is, de Uniform Resource Identifier, dat de Licentiegever aanduidt als verbonden met het Werk, tenzij die URI niet verwijst naar de informatie betreffende het beheer van rechten met betrekking tot het Werk of naar de van toepassing zijnde licenties op het Werk; en in het geval van een Afgeleid Werk, door het aanduiden van het gebruik van het Werk in het Afgeleid Werk en door het identificeren van de elementen (bijvoorbeeld, door de aanduiding “Franse vertaling van het Oorspronkelijk Werk door de Auteur” “Franse vertaling van het Werk door de Oorspronkelijke Auteur” of “scenario gebaseerd op het Oorspronkelijk Werk door de Oorspronkelijke Auteur”). De verwijzing naar de Oorspronkelijke Auteur moet gebeuren op een redelijke manier. In het geval van een Afgeleid Werk of een Collectief Werk, moeten deze verwijzingen echter minstens weergegeven worden op dezelfde plaats en op dezelfde wijze als andere vergelijkbare auteursvermeldingen. 5. Deze Licentie wijzigt geenszinsnde regeling van de billijke vergoedingen, die eventueel van kracht is in Belgie¨ of in andere landen, ter compensatie van de wettelijke erkenning van gedwongen licenties en heeft geen invloed op de inning van deze vergoedingen.


32

5. Garantieclausule en uitsluiting van aansprakelijkheid TENZIJ ER TUSSEN DE PARTIJEN SCHRIFTELIJK ANDERS OVEREENGEKOMEN IS, BIEDT DE LICENTIEGEVER HET WERK AAN ZOALS HET IS EN DOET DE LICENTIEGEVER GEEN VERKLARINGEN OVER HET WERK OF VERPLICHT HIJ ZICH TOT GEEN ENKELE GARANTIE, ONGEACHT OF DEZE UITDRUKKELIJK OF STILZWIJGEND, KRACHTENS DE WET OF OP EEN ANDERE GRONDSLAG RUST, HIERIN BEGREPEN, MAAR NIET BEPERKT TOT DE GARANTIE TEGEN UITWINNING, DE COMMERCIALISEERBAARHEID VAN HET WERK, DE FUNCTIONELE CONFORMITEIT, DE AFWEZIGHEID VAN INBREUK OP RECHTEN VAN DERDEN, DE AFWEZIGHEID VAN VERBORGEN OF ANDERE GEBREKEN, DE NAUWKEURIGHEID VAN HET WERK OF DE AFWEZIGHEID VAN FOUTEN EN GEBREKEN MET BETREKKING TOT DE INFORMATIE, ONGEACHT OF DEZE AL DAN NIET OPSPOORBAAR ZIJN. INDIEN DE OP DEZE LICENTIE VAN TOEPASSELIJKE WETGEVING EEN DERGELIJKE UITSLUITING VAN VERANTWOORDELIJKHEID VERBIEDT OF REGLEMENTEERT, DAN IS DEZE UITSLUITING VAN AANSPRAKELIJKHEID EN GARANTIE SLECHTS IN DE MATE TOEGELATEN DOOR DE WET VAN TOEPASSING. 6. Beperking van aansprakelijkheid VOOR ZOVER DE VAN TOEPASSELIJKE WETGEVING DIT TOELAAT, ZAL DE LICENTIEGEVER IN GEEN ENKEL GEVAL AANSPRAKELIJK GEACHT WORDEN VOOR WELKE RECHTSTREEKSE OF ONRECHT¨ STREEKSE, MATERIELE OF MORELE SCHADE DAN OOK, DIE VOORTVLOEIT UIT DEZE LICENTIE OF UIT HET GEBRUIK VAN HET WERK, ONGEACHT OF DE LICENTIEGEVER INGELICHT WERD OVER DE MOGELIJKHEID VAN DERGELIJKE SCHADE. ¨ 7. Beeindiging 1. Elke inbreuk op de bepalingen van deze Licentie waarvoor U verantwoordelijk bent, leidt tot de ontbinding van rechtswege van deze Licentie en het einde van de rechten die er uit voortvloeien. Niettemin behouden de licenties op Afgeleide Werken of Collectieve Werken, die door U krachtens deze Licentie verleend werden aan natuurlijke personen of rechtspersonen, hun werking ten opzichte van deze natuurlijke personen of rechtspersonen, voor zover deze personen de bepalingen van deze licenties niet schenden. De ¨ artikels 1, 2, 5, 6, 7 en 8, blijven van kracht ongeacht de beeindiging van deze Licentie.

2. Indien de hierboven vermelde bepalingen en voorwaarden in acht genomen worden, is deze licentie onbeperkt in tijd (voor de duur van de bescherming van het Werk door het auteursrecht, de naburige rechten en het sui generis databankenrecht). Desalniettemin behoudt de Licentiegever zich op elk ogenblik het recht voor om het Werk onder een andere licentie of onder andere voorwaarden te exploiteren of om elke verspreiding van het Werk stop te zetten, zonder dat het gebruik maken van deze mogelijkheid deze Licentie (of elke andere licentie die, krachtens de bepalingen van deze Licentie, verleend werd of verleend moest worden) ongedaan kan maken, en deze Licentie zal onverminderd van kracht blijven tenzij ¨ de beeindiging intreedt wegens de hoger aangegeven redenen. 8. Diversen 1. Telkens U het Werk of een Collectief Werk uitleent, verspreidt, meedeelt of ter beschikking stelt van het publiek, verleent de Licentiegever aan de ontvanger een licentie die van toepassing is op het Werk en die dezelfde bepalingen en voorwaarden bevat als deze Licentie. 2. Telkens U het Afgeleid Werk uitleent, verspreidt, meedeelt of ter beschikking stelt van het publiek, verleent de Licentiegever aan de ontvanger een licentie die van toepassing is op het oorspronkelijke Werk en die dezelfde bepalingen en voorwaarden bevat als deze Licentie 3. Indien een bepaling uit deze Licentie, krachtens het van toepassing zijnde recht, nietig of niet afdwingbaar is, dan zal dit geen invloed hebben op de geldigheid en de afdwingbaarheid van de andere bepalingen. In dit geval zal, zonder dat enige tussenkomst van de partijen hiervoor nodig is, een dergelijke bepaling op een zodanige wijze ge¨ınterpreteerd worden dat haar geldigheid en afdwingbaarheid gevrijwaard blijven. 4. Geen enkele afstand ten opzichte van de bepalingen en voorwaarden van deze Licentie wordt vermoed zonder een schriftelijke overeenkomst die ondertekend is door de partij die afstand doet. Geen enkele inbreuk op deze Licentie wordt door de andere partij aanvaard zonder schriftelijke overeenkomst, ondertekend door deze partij.


33

5. Deze Licentie is het enige contract tussen de partijen met betrekking tot het Werk, dat het voorwerp is van deze Licentie. Er bestaat geen enkele overeenkomst of document van welke aard dan ook, die betrekking heeft op het Werk, bovenop wat hier bepaald is. De Licentiegever is gebonden door geen enkele bijkomende verplichting die voortvloeit uit enige communicatie afkomstig van U, ongeacht de vorm. Deze Licentie kan niet gewijzigd worden zonder de schriftelijke overeenkomst van beide partijen. Creative Commons is geen partij bij deze Licentie en verleent geen enkele garantie met betrekking tot het Werk. Creative Commons sluit alle verantwoordelijkheid met betrekking tot deze Licentie tegenover U en tegenover elke derde uit, ongeacht de juridische grondslag van deze verantwoordelijkheid en ongeacht de aard van de opgelopen schade, of deze rechtstreeks of onrechtstreeks, materieel of moreel is. Zonder dat afbreuk gedaan wordt aan de vorige alinea, zal Creative Commons, indien deze zich uitdrukkelijk bekendgemaakt heeft als Licentiegever in het kader van deze Licentie, alle rechten en plichten van Licentiegever bezitten. Met uitzondering van het gebruik dat bestemd is om het publiek te informeren dat het Werk onder CCPL valt, zal geen enkele partij het merk “Creative Commons” of enige andere aanduiding of logo dat toekomt aan Creative Commons gebruiken zonder de voorafgaande schriftelijke instemming van Creative Commons. Elk door Creative Commons toegelaten gebruik moet in overeenstemming zijn met de trademark usage guidelines die van kracht zijn op het ogenblik van het gebruik, zoals deze gepubliceerd worden op de website of beschikbaar worden gesteld op individueel verzoek. Creative Commons kan gecontacteerd worden op http://creativecommons.org/

Introductie Linux. 2 maart Nascholing scholengroep Houtland. Koen Wybo

Recommend Documents