Inleiding Door etiketten goed te lezen, weet je beter wat je koopt en kun je producten beter vergelijken. Toch is een etiket lezen soms lastig. En de verpakking van het product staat vaak vol met cijfers, logo’s en reclameteksten. Wat moet je nu wel en niet geloven en wat betekenen de afkortingen? In dit boek gaan we daar uitgebreid op in. Ook kun je op het etiket de zogenaamde E-nummers aantreffen. Deze stoffen worden aan voedingsmiddelen toegevoegd om bijvoorbeeld de houdbaarheid te verlengen of de smaak of kleur te verbeteren. Regelmatig hoor je er negatieve verhalen over en die zijn eigenlijk altijd onterecht. Hoe de negatieve verhalen ontstaan zijn en hoe het zit met de veiligheid van E-nummers, lees je in dit boek. Om het je makkelijk te maken, vind je vanaf pagina 51 lijsten met E-nummers. In deze lijsten staat bij ieder E-nummer de scheikundige naam vermeld, aan welke producten het E-nummer (meestal) is toegevoegd en wat het precies is. Dit boek helpt je om meer inzicht te krijgen in het etiket en bij het maken van gezonde, veilige en duurzame keuzes.
4
5
Inhoudsopgave 5
Inleiding
7
Voedingswaarde
13
Hoe lees je een etiket?
25
Keurmerken
33
Allergenen
37
E-nummers
51
E-nummerlijsten
89
Overzicht toegestane voedingsclaims
94
Index
KEURMERKEN Keurmerken vind je op verpakkingen, vaak in de vorm van een logo of symbool. Een keurmerk kan helpen bij het maken van een meer gezonde of een duurzamere keuze. Denk aan Het Vinkje, Max Havelaar en het Europese biologische keurmerk (het groene blaadje). Toch zijn er ook veel producten in omloop waar het afgebeelde logo geen officieel keurmerk is, maar een vorm van reclame. Hoe weet je nou wanneer een keurmerk echt is? In dit hoofdstuk vind je een overzicht van de meest gebruikte, officiële keurmerken op het gebied van gezondheid, milieu, eerlijke handel, dierenwelzijn en herkomst. De keurmerken in deze lijst zijn gecontroleerd door een onafhankelijke instantie. Zij toetsen het product op kwaliteit, samenstelling of productiemethode. Als het product goedgekeurd is krijgt het bedrijf een licentie of certificaat om het keurmerk te gebruiken.
Het Vinkje Het Vinkje is een initiatief van Stichting Ik Kies Bewust en is bedoeld om consumenten gemakkelijk een gezondere keuze te laten maken in de supermarkt. Je vindt het Vinkje op meer dan 6.600 voedingsmiddelen.
Het Vinkje heeft twee kleuren: groen en blauw. Of beter gezegd: niet het Vinkje zelf, maar de cirkels rondom het Vinkje zijn groen of blauw gekleurd. Het Vinkje met de groene cirkel staat op gezondere producten uit de Schijf van Vijf. Dat zijn basisvoedingsmiddelen die belangrijke voedingsstoffen bevatten die je iedere dag nodig hebt. Basisvoedingsmiddelen zijn bijvoorbeeld groente, fruit, brood en melk. Het Vinkje met een groene cirkel kun je bijvoorbeeld aantreffen op voorverpakte kaas met weinig verzadigd vet.
24
25
ALLERGENEN Allergenen zijn stoffen die overgevoeligheidsreacties kunnen veroorzaken. De 14 meest voorkomende allergenen moeten dan ook terug te vinden zijn op de verpakking bij de ingrediënten. Fabrikanten vermelden het soms ook als de kans bestaat dat ingrediënten in aanraking zijn geweest met allergenen. Het is moeilijk om in te schatten wat het risico daarvan precies is.
Allergenen op het etiket De allergenen die vermeld moeten worden op het etiket zijn: Q
glutenbevattende granen: tarwe, rogge, gerst, haver, spelt en kamut of de mengvormen daarvan en producten op basis van glutenbevattende granen
Q
schaaldieren en producten op basis van schaaldieren
Q
eieren en producten op basis van eieren
Q
vis en producten op basis van vis
Q
aardnoten (pinda’s) en producten op basis van aardnoten
Q
soja en producten op basis van soja
Q
melk en producten op basis van melk, inclusief lactose
Q
schaalvruchten, dat wil zeggen: amandelen, hazelnoten, walnoten, cashewnoten, pecannoten, paranoten, pistachenoten, macadamianoten en producten op basis van schaalvruchten
Q
selderij en producten op basis van selderij
Q
mosterd en producten op basis van mosterd
Q
sesamzaad en producten op basis van sesamzaad
Q
zwaveldioxide en sulfieten in concentraties van meer dan 10 mg/kg of 10 mg/l uitgedrukt als SO2
32
Q
lupine en producten op basis van lupine (plantensoort)
Q
weekdieren en producten op basis van weekdieren, zoals mosselen en oesters
33
E-NUMMERS E-nummers worden toegevoegd aan producten om bijvoorbeeld de houdbaarheidsdatum te verlengen of om ze er mooier uit te laten zien of ze beter te laten smaken. Ze worden ook wel additieven genoemd. Voorbeelden zijn kleurstoffen, smaakstoffen en conserveermiddelen. Er is veel te doen om sommige E-nummers, bijvoorbeeld aspartaam en glutamaat. Sommige mensen beweren dat E-nummers onveilig zijn of dat ze er overgevoelig voor zijn. Maar wat is daarvan waar? Zijn E-nummers schadelijk voor je gezondheid en kun je er teveel van binnenkrijgen? En bestaat overgevoeligheid? In dit hoofdstuk geven we antwoord op deze vragen en leggen we uit hoe de Europese Unie de veiligheid garandeert. Een stof krijgt namelijk niet zomaar een E-nummer. Voordat een stof een E-nummer krijgt, moet deze voldoen aan strenge eisen. Het belangrijkste is dat de stof geen gevaar mag opleveren voor de gezondheid en dat het toegevoegde waarde moet hebben in het product. Daarnaast is er bij het toekennen van een E-nummer ook gekeken dat je er niet te veel van binnen kan krijgen. De E betekent dat de Europese Unie de stof heeft goedgekeurd en veilig bevonden. E-nummers betekenen dus juist dat de stof veilig is voor de gezondheid. In dit hoofdstuk nemen we de bekendste E-nummers onder de loep. Vanaf pagina 51 vind je een lijst met E-nummers, de namen en de producten waarin de stof kan zitten.
36
37
E-NUMMERLIJSTEN Woordenlijst In dit hoofdstuk staan lijsten met E-nummers. Bij ieder E-nummer wordt de scheikundige naam van de stof vermeld. Soms worden namelijk niet de E-nummers vermeld, maar wel de stoffen en dat kan verwarrend zijn. De productent mag zelf kiezen voor welke optie hij gaat. Verder lees je in de lijsten aan welke producten het E-nummer (meestal) is toegevoegd en wat het precies is. Om de E-nummerlijsten goed te kunnen lezen volgt hieronder eerst een woordenlijst.
Antiklontermiddelen gaan het samenklonteren van poedervormige levensmiddelen in de verpakking tegen. Ze komen onder andere voor in poedersuiker, zout en soeppoeder.
Antioxidanten beschermen tegen aantasting door de zuurstof in de lucht, waardoor smaakbederf wordt tegengegaan. Ze komen onder andere voor in slasaus, mayonaise en koekjes.
Antischuimmiddelen voorkomen dat een product gaat schuimen tijdens bereiding of gebruik. Ze komen onder andere voor in soep en ananassap.
Conserveermiddelen gaan bederf door bacteriën en schimmels tegen; ze verlengen de houdbaarheid. Ze komen in veel soorten producten voor.
Emulgatoren maken het mogelijk vet en water te vermengen tot één geheel (emulsie). Ze komen voor in onder andere slasaus, mayonaise en margarine.
50
51
